8/8/31 :تفايرد خيرات 8/33/31 :شريذپ خيراتrc.journals.isu.ac.ir/article_1368_c47567b5a78cb22d68b0...60-41 1387 ري ت عوبط ز د شچ ت رف شل چ 8/8/31

1387 41-60

ير طبوع ت د زچش فر ت چ لش

31/80/08تاريخ دريافت: ر پو عب علي

31/33/08تاريخ پذيرش: ز ه دي يد ح د ک ر

چکيده

را ايران مطبوعات اندازچشم و هافرصت ها،توانايي تهديدها، ها،چالش مقاله، اين كشور، مطبوعات كنوني وضعيت بر ابتدا، روازاين دهد.مي نشان آينده ۀده در

ها،كاستي سپس و افكندمي نگاهي محتوا و تكثر تنوع، آماري، وضعيت بر ويژههب هايچالش دهد.مي توضيح خالصه طوربه را مطبوعات هايچالش و هديدهات

جداگانه طوربه هريك ،ديگر تهديدهاي و هاچالش و مديريتي اي،حرفه اقتصادي، گيرند.مي قرار مدنظر

كه دارد تأكيد نكته اين بر جداگانه محوري در مطبوعات ۀآيند اندازچشم و هاچالش كه باشد ايگونهبه بايد وعاتمطب ۀعرص در يگذارسياست هرگونه ايرسانه ۀعرص كند. تبديل توانايي به را هافرصت و ،فرصت به را تهديدها

چالش به را هافرصت است ممكن قصور ترينكوچك حتي كه است ايگونهبه در توسعه به نيل براي مطبوعات هايگذاريسياست آگاهانه هايبايسته ند.ك تبديل است. گرفته قرار نظر مد مقاله نيپايا بخش

ژگ کليدي

هاها، بايستهها، تواناييمطبوعات، چالش

دانشجوي دكتري دانشكده علوم اجتماعي و ارتباطات دانشگاه عالمه طباطبايي [email protected] باطات دانشگاه عالمه طباطبايي استاديار دانشكده علوم اجتماعي و ارت [email protected]

ز ه ک ر يد ح د دي/ عب علي ر پو 24

قد ه

يارتقا شهرنشيني، گسترش جمعيت، جواني و رشد با ،سو يك از حاضر حال در ايران در مهاجرت خانواده، كاركرد و ساختار تغيير عالي، تحصيالت سطح و باسوادي نرخ

زباني، حتي و قومي سياسي، اجتماعي، تكثر و تنوع و ،خارجي و داخلي سطوح ارتباطات، انقالب با ،ديگر سوي از و اجتماعي هايعرصه به زنان ورود گسترش

محور،دانايي و معرفتي جوامع اي،شبكه و اطالعاتي ۀجامع ظهور اطالعات، انفجار توسعه وهايالگ شدن مطرح الين،آن و الكترونيك هايرسانه فرهنگ، شدن جهاني است. مواجه هارسانه تحول و قابليت گسترش كلي طوربه و پايدار و انساني

متكثر و جديد تقاضاهاي پيدايش موجب سريع بسيار ينديافر در مذكور عوامل هايشبكه به راحت و آسان دسترسي مطبوعات، ويژههب اي،رسانه محصوالت انواع براي

آن مانند و همراه تلفن اينترنت، الكترونيك، و الينآن يهارسانه اي،هماهوار تلويزيوني انواع به دسترسي گذشته ۀده در ارتباطي و اطالعاتي جديد هايفناوري است. شده

را خود مخاطبان هارسانه اكنون واست كرده آسان نيز را خارجي ايرسانه محصوالت تحول سير است بديهي د.دهنمي قرار مخاطب مورد عام طوربه و الملليبين سطح در

مختلف هايرسانه به دسترسي يندافر و ارتباطاتي و اطالعاتي هايفناوري نوين كه است شده مطبوعات و رسانه براي هايياندازچشم و فرصت ها،چالش بروز موجب

سالهده افق يك در مطبوعات ۀدربار را مذكور موارد امكان حد تا كوشدمي مقاله اين .بررسي كند

ضعيت کنو ي طبوع ت کشو . 1 ضعيت ک ي آ ي طبوع ت. 1-1

تعداد اكنون و داشته توجهي قابل رشد كمي لحاظ از گذشته ۀده در كشور مطبوعات كشور انتشار حال در نشريات تعداد هرچند است. رفته فراتر عنوان هزار دو از هاآن

در بايد (،88ص ،3108 پور،)بهرام بود عنوان 3131 شامل 08-08 سال سرشماري طبق عنوان هزار 1 از بيش بهمجوز انتشار تاكنون مطبوعات بر نظارت هيئت كه داشت نظر

خواهند منتشر آينده هايماه طي يا و انتشارند آماده يا هاآن از بسياري كه داده نشريه

24 د ز طبوع ت ير چش فر تچ لش

و تهران در است درصد 88 شامل كه عنوان 3801 انتشار حال در نشريات بين از شد. خراسان ترتيببه تهران، از بعد شود.مي منتشر كشور استان 91 در بقيه درصد 88

حال در نشريه عنوان 88 با شرقي آذربايجان و نشريه 88 با قم نشريه، 18 با رضوي به كشور انتشار حال در نشريات كمترين دارند. قرار بعدي هايرتبه در انتشار عنوان 1 :قزوين و عنوان 0 :شمالي خراسان عنوان، 8 :جنوبي خراسان هاياستان

دارد. اختصاص هاآن خبري هاينمايندگي و خبرگزاري 131 كشور سراسر در ،درمجموع

دفتر 3318 و است( بوده عنوان 39 سرشماري زمان در مجوز داراي )خبرگزاري كه ستا اين تأمل درخور ۀنكت كنند.مي فعاليت مطبوعات پخش و نشريات نمايندگي

رسدمي فروش به مطبوعاتي دكه و فروشيروزنامه 8113 در كشور نشريه عنوان 3131 نشريات، انتشار پراكندگي و تمركز يك شماره جدول است. دكه 3880 تهران سهم كه

و مطبوعات پخش و نمايندگي دفتر خبري، هاينمايندگي و هاخبرگزاري دهد.مي نشان استان برحسب را هافروشيروزنامه

ۀعرص شاغالن و واحدها از 3108 فروردين و 3108 اسفند سرشماري مطابق دو عنوان 89 روزنامه، عنوان 18 كشور، سراسر در ،درمجموع هاخبرگزاري و مطبوعات

388 نامه،هفته عنوان 110 هستند(، محلي هايروزنامه عمدتاً )كه هفته در شماره سه و 08 و فصلنامه عنوان 890 دوماهنامه، عنوان 389 هنامه،ما عنوان 893 نامه،دوهفته عنوان از هريك سهم تنها نه كه (11ص ،3108 پور،)بهرام شوندمي منتشر دوفصلنامه عنوان بسيار سهم هاروزنامه در ويژهبه موارد اغلب در تهران بلكه است متفاوت هااستان

دارد. بيشتري ۀزمين كه باشندي ميعلم -يتخصص عنوان 080 انتشار، حال در نشريات ميان از پزشكي عنوان، 998 :انساني علوم عنوان، 88 :پايه علوم از: اندعبارت هاآن انتشار غالب

88 :هنر عنوان، 18 :كشاورزي عنوان، 981 :مهندسي و فني عنوان، 388 :پيراپزشكي و و صيغيرتخص نشريات .(11ص ،3108 پور،)بهرام عنوان 81 :علوم كليات عنوان، از: اندها عبارتآن غالب انتشار ۀزمين كه است عنوان 3388 شامل ،درمجموع عمومي 189 :اجتماعي مسائل عنوان، 388 :سياسي عنوان، 13 :اقتصادي عنوان، 881 :فرهنگي


و عنوان 98 :عمومي معلومات عنوان، 88 :ورزشي عنوان، 98 :سرگرمي و طنز عنوان، بخش در كه است اين توجه قابل ۀنكت .(88، ص3108 پور،)بهرام عنوان 99 :هنري

و غيرتخصصي نشريات بخش در و درصد 18 حدود تهران سهم تخصصي نشريات .(88-11، صص3108 پور،)بهراماست درصد 88 از كمتر تهران سهم ،عمومي

حد وع فکيك ه خبرگ ي طبوع ت عر فع حد ي عد .1 جد


قابل حاضر حال در نيز هاخبرگزاري و مطبوعات ۀعرص فعاالن و شاغالن تعداد

هايعرصه مختلف هايبخش در نفر 18188 ،درمجموع سال همين در است. توجه و هاخبرگزاري نفر، 30888 :نشريات اند:كردهمي فعاليت ذيل ترتيب به مذكور

و نفر 1388 :مطبوعات پخش و نمايندگي دفاتر نفر، 9131 :هاآن خبري هاينمايندگي كردندمي فعاليت تهران در نفر 38911 ،افراد اين مجموع از نفر. 8891 :فروشروزنامه

كشور(، سراسر در حوزه اين فعاالن كل وم)دوس نفر 39188 نشريات سهم ،ترتيببه كه پخش و نمايندگي دفاتر نفر، 3990 هاآن خبري هاينمايندگي و هاخبرگزاري سهم .(81، ص3108 پور،)بهرام است. نفر 9908 فروشيروزنامه و نفر 118 مطبوعات

است. متفاوت بسيار مختلف، هايخبرگزاري و نشريات تعداد مانند نيز هااستان و كهگيلويه ايالم، شمالي، خراسان كردستان، جنوبي خراسان هاياستان كه طوريبه

خراسان تهران، بر عالوه ند.باشمي دارا را بخش اين در شاغل نيروي لقحدا بويراحمد به را توجهي قابل تعداد نيز مازندران و شرقي آذربايجان قم، اصفهان، فارس، ،رضوي


و مطبوعات ۀعرص فعاالن اشتغال وضعيت دو رهشما جدول اند.داده اختصاص خود دهد.مي نشان استان و واحد نوع تفكيك به را هازاريخبرگ

نفر 99181 هاخبرگزاري و مطبوعات ۀعرص فعاالن و شاغالن تعداد مجموع از وضعيت د.باشنمي زن درصد( 8/98 )برابر نفر 0313 و ردم درصد( 8/11 با )برابر

بديهي كرد. بنديطبقه ذيل شرح به توانمي خالصه طوربه ار مذكور افراد تحصيلي نفر 8111 :ديپلم زير است: متفاوت هااستان سطح در مذكور اعداد و مارقا تركيب است كارشناسي: درصد؛ 89 با برابر نفر 39118 :ديپلم فوق و ديپلم درصد؛ 8/98 با برابر

درصد؛ 1/38 با برابر نفر 1108 :يدكتر و كارشناسي ارشد درصد؛ 8/98 برابر نفر 1088 فعاالن و شاغالن مجموع از .درصد 3/3 با برابر نفر 183 :حوزوي علوم مختلف سطوح

درصد 90 با برابر نفر 0181 و وقتتمام درصد 19 با برابر نفر 99981 عرصه اين هستند. وقتپاره

است يحاك هاخبرگزاري و مطبوعات ۀعرص شاغالن و واحدها سرشماري نتايج هاخبرگزاري و مطبوعات تحريريه مختلف هايبخش در نفر 33331 درمجموع كه

ساير در بقيه و بوده داخلي مدير نفر 3899 مسئول، مدير نفر 9108 كه كنندمي فعاليت در مشاغل افراد مجموع از كنند.مي كار فني و خدماتي اداري، مشاغل ازجمله مشاغل در نفر 181 ارتباطات، علوم رشته در نفر 3881 ها،خبرگزاري و مطبوعات ۀتحريري

در نفر 911 و گرافيك و عكاسي هايرشته در نفر 831 اجتماعي، علوم هايرشته كه است حاكي سرشماري اين نتايج همچنين اند.كرده تحصيل هنري هايرشته

سهم كه دارند عضويت تخصصي و صنفي هايانجمن در نفر 8890 درمجموع، صنفي انجمن نفر، 3808 :مطبوعات تعاوني نفر، 9388 :هااستان مطبوعات هايخانه

:مسلمان نگارانروزنامه انجمن نفر، 918 :زنان صنفي انجمن نفر، 911 :نگارانروزنامه (.3108 پور،)بهرام اندگرفته قرار ساير در بقيه و نفر 330


يخبرگ طبوع ت عر فع ال غال عد .4 جد ح ب ر حد وع فکيك ه


ح و کثر نوع .1-4

قبل هايدهه با مقايسه در گذشته ۀده در نيز محتوايي و كيفي لحاظ از كشور تمطبوعا موانعي و هاكاستي ۀهم رغمعلي دهدمي نشان هابررسي است. داشته گيريچشم رشد

به گذشته ۀده در مطبوعات ،حالبااين دارد، وجود كشور هايرسانه ۀتوسع راه در كه ايرسانه نظام يك سمت به و اندشده يكنزد خود كاركردهاي و هانقش ايفاي

و وزين ۀماهنام و روزنامه چندين انتشار اند.كرده حركت اجتماعي يگرامسئوليت گرفته فاصله صداييتك از كشور مطبوعات كه است آن بيانگر گذشته ۀده در پرمحتوا

پور،)بهرام ندكمي نمايندگي را هادسته و هاگروه مختلف عقايد و هاديدگاه ها،سليقه و در مطبوعات اصلي خصوصيت ،كلي طوربه (.81، ص3108 جعفري، ؛81، ص3108

در وجودآمدهبه تكثر و آزادي .است تكثر و مفيد آزادي از برخورداري دوره اين و حوزه كه كرده ايعرصه وارد را نگارانروزنامه و مطبوعات مديران ،متوليان جامعه،

ملي سطح در را سياسي و فرهنگي اجتماعي، مسائل دمور در گفتگو و بحث ۀدامن اقشار و كرده حوزه اين وارد را جديدي نويسندگان و نگارانروزنامه داده، گسترش

است. داده قرار هارسانه ساير و مطبوعات پوشش زير را جامعه مردم از وسيعي بسيار در انتقاد وضعيت ۀدربار هارسانه تحقيقات و مطالعات مركز ينديافر تحقيق

زير را مسئوالن جدي طوربه گذشته ۀده در مطبوعات كه دهدمي نشان مطبوعات يافته گسترش گذشته با مقايسه در آنان عملكرد از انتقاد و نقد ۀدامن و گرفته بينذره

و گشته چيره مطبوعات بر نقد گفتمان گذشته ۀده در است حاكي هابررسي اين است.


عمدتاً و كرده پيدا حزبي كاركرد هاآن فراگير، و قدرتمند اباحز نبود دليل به حتي ،كلي طوربه .(3108 ؛3111 ؛3118 راد،)محسنيان شدند احزاب كاركرد و نقش دارعهده

گذشته، دهه در مطبوعات محتوايي تحول اساسي محورهاي از يكي گفت توانمي در مطبوعات است. شاننظارتي كاركرد به توجه ،درنتيجه و هاآن انتقادي كيفيت افزايش

و مرداندولت گوييپاسخ لزوم مختلف هايسازمان و افراد از انتقاد ضمن دهه اين به را جامعه بر حاكم فضاي ،درمجموع و شدند متذكر را مطبوعات و مردم به مسئوالن

3101 و 3110 هايسال در مطبوعات محتوايي بررسي اند.داده سوق گراييقانون سمت از قبل با مقايسه در مطبوعات انتقادي مطالب چاپ زير سطح سهم هم كه است كيحا

است افزايش داشته فكري هايگرايش و هاانديشه از انتقادي مطالب سهم هم و ن،آ در جدي انتقادي مطالب كه است آن مؤيد امر اين ،درواقع (.3108 راد،)محسنيان

است. يافته افزايش نشريات ها،گروه ۀهم تقريباً كه است بوده ايگونهبه گذشته ۀده در شرياتن تكثر و تنوع

خودشان افكار هريك و بوده اتمطبوع داراي نظام داخل فكري هايهنحل و هاجريان اقتصادي و فرهنگي سياسي، اجتماعي، مختلف رويدادهاي مطبوعات اند.كرده منتشر را

هاآن تا شد سبب امر اين .دفاع كردند هاگروه و مردم مطالبات از و انعكاس دادندرا فضاي از و كنند دنبال اجتماعي گراييمسئوليت و گوييپاسخ قبال در را تكثر و آزادي

و فراز از بعد اگرچه حاضر حال در مطبوعات بگيرند. فاصله صداييتك و قطبيتك روشن نكته اين برسند، رسانياطالع مطلوب حد به اندنتوانسته هنوز بسيار فرودهاي

و فرهنگي بازوان ن،همچنا كشور ايتوسعه اهداف به رسيدن راه در هاآن كه است كنند.مي ايفا خصوص اين در را بديليبي نقش و شوندمي محسوب توسعه محور

چاپ و سراسري نشريات سطح در تنها نه مطبوعات در موجود تكثر و تنوع استاني نشريات سطح در هااستان از بسياري به همچنين بلكه شودمي دنبال تهران

فرهنگيو اجتماعي سياسي، متنوع نگرش» يافت. گسترش نيز ايمنطقه و در و شده نزديك ثابتي روال يك به اكنون ،مطبوعات گفتار تنوع شاخص عنوانهب

«خوردمي چشم به محلي و سراسري از اعم كشور جدي و وزين نشريات بيشتر (.3108، )جعفري


طبوع ت يچ لش ديد ک ي .4

مشكالت، مسائل، ها،كاستي اخير، هايسال طي مطبوعات كيفي و كمي رشد رغمعلي است. وسيع و گسترده بسيار نيز كشور مطبوعات هايچالش و تهديدها

در اقتصادي و اجتماعي سياسي، فرهنگي، هايعرصه ساير مانند نيز مطبوعات ۀعرص توانمي زير شرح به را هاآن ترينمهم از برخي دارد. قرار بسياري مسائل معرض

كرد: بنديجمع

ق ص ي ئل چ لش .4-1

شدتبه آن مسائل ديگر با مطبوعات بخش هايچالش حتي و مشكالت مسائل، اگرچه پور،)بهرام شوندمي محسوب جدي چالش و تهديد نيز تنهاييبه هاآن است، وابسته نشريات از برخي اگر كه است ايگونهبه مسائل اين حاضر حال در (.381ص ،3108 را شادابي و طراوت بالندگي، حداقل اما د،انبكش تعطيلي محاق به نتواند را جانسخت

امر اين گذارد.نمي برايشان رمقي ديگر طوالني چنداننه زماني در و ستاندمي هاآن از كه بزنند اقداماتي به دست نابودي و تعطيلي از ارفر براي نشريات تا شودمي سبب

و سرمايه صاحب هايگروه براي ابزاري يا و تجاري هاينامهآگهي به را هاآن ،نهايتدر از تنها نه نشريات ،صورتدرآن كند.مي تبديل سياسي هايجناح يا دستجات

طوربه .دنردگمي منجر خود كاركرد ضد به بلكه دونشمي دور خودشان كاركردهاي شرح به توانمي را مطبوعات كنوني هايچالش اقتصادي محورهاي ترينمهم خالصه

:(3108 صالحي، ذاكر ؛3108 پور،)بهرام برشمرد زير ؛سرمايه بازگشت تضمين نبود و اوليه گذاريسرمايه بودن پرهزينه .9-3-3 بودن سنگين و كشور در مطبوعات توزيع نيافتهتوسعه و نامناسب نظام .9-3-9

؛آن ۀهزين هايچاپخانه بدون نشريات گسترش و افزاريسخت مشكالت .9-3-1

؛اختصاصي و شرايط نبود و عمومي و دولتي مطبوعاتي بزرگ انحصارات وجود .9-3-8

؛دولتي و خصوصي بخش براي رقابتي برابر فضاي


و مطبوعات نشر صنعت تبليغات، فنون ۀحوز در جدي افتادگيپس .9-3-8 ؛ارتباطي و رسانياطالع نوين هايفناوري

. سياسي هايگروه و سرمايه صاحبان توسط خبرنگاران و نشريات تطميع .9-3-8

يحرفه يچ لش ديد .4-4

اند،داشته گذشته ۀده طي كه ايگسترده تحوالت و تغيير ۀهم رغمعلي كشور مطبوعات مسائل اند.مواجه زيادي هايچالش و هاآسيب با فني و ايحرفه لحاظ از ،اين وجود با ديگر از بيش ها(نامههفته )عموماً محلي نشريات و هاروزنامه ايحرفه هايچالش و

ديگر با مقايسه در هايشانكاستي و هاضعف زيرا ؛است پيگيري و تأمل قابل نشريات گسترش و ورود هور،ظ با دارد. باالتري تأثيرگذاري ،همچنين و بيشتر نمود ،جرايد

الكترونيكي هايرسانه اينترنت، آن متعاقب و ارتباطي و رسانياطالع نوين هايفناوري را گريايغيرحرفه و كوتاهي لغزش، كمترين خبرسازان تنها نه ديگر امروزه آن، مانند و نقص بدون و صحيح اطالعات دريافت نيز مخاطبان بلكه پذيرندنمي نگارانروزنامه از نشريات با چالش و همواجه در دانند.مي خود حق پردازش بهترين با همراه را

است. گريايحرفه و نوآوري تنوع، روزآمدسازي، به ملزم مطبوعات ي،كالكتروني بنديجمع قابل زير شرح به كشور مطبوعات ايحرفه هايچالش و تهديدها ترينمهم

(:3108 ،پور)بهرام استاست شده سبب مطبوعات در دورنگاري اخبار ۀغلب و يديتول اخبار قلت .9-9-3

نكند. تجاوز صفر از شانتوليدي اخبار ميزان نشريات برخي در تا .خبر منبع به بستهچشم و كامل اعتماد و منبعيتك خبرهاي از استفاده .9-9-9 .خبر نادرست و تكراري آور،كسالت يكنواخت، تنظيم .9-9-1 .نويسيخالصه جايبه اطناب و انشانويسي كالم، ۀاطال درازنويسي، .9-9-8 و نويسيآشفته فارسي، زبان معيارهاي به يوجهتبي و نويسيغلط .9-9-8

.ويرايشي هاينارسايي


زدگي،مقام خبري، ارزشيب و ناهماهنگ و غلط هايعنوان از استفاده .9-9-8 هاينشانه از استفاده و بيگانه هايواژه كارگيريبه ،هاعنوان نادرست شكستن شود.مي مخاطب بدآموزي و گمراهي سبب جملگي كه غلط يا اضافي

.معاصر نگاريروزنامه ايحرفه و فني تحوالت كيفي آثار به توجهيبي .9-9-1

ديري ي يچ لش .4-4

مشخص شفاف و صريح طوربه كشور در مطبوعات موقعيت و جايگاه حاضر حال در از شخصيم و ثابت روشن، تصور حاكميتي مختلف سطوح در رسديم نظر به نيست.

فرود و پرفراز هايحركت است. نيامده پديد جامعه در مطبوعات كاركرد و نقش كشور مقامات تنها نه كه دهدمي نشان اسالمي انقالب از بعد هايسال طي نشريات

ۀدربار داقليح توافقي به نيز كشور سياسي هايجناح و احزاب ها،گروه بلكه و مطبوعات بخش هنوز اند.نيافته دست آن كاركردهاي و اهداف وظايف، مطبوعات،

و سياسي هايوتابتب دستخوش كشور فرهنگي هايبخش از بسياري مانند هارسانه افزاريسخت بخش در رسدمي نظر به هرچند است. مدتكوتاه هايريزيبرنامه

برخي ۀدربار حتي و مخابرات همراه، تلفن اي،هماهوار ارتباطات مانند ارتباطات و هاگروه ،همچنين و كشور مقامات نزد توافقي هاچاپخانه مانند هازيرساخت

و مطبوعات كه ارتباطات افزارينرم هايبخش در دارد، وجود سياسي هايجناح اهجايگ و ندارد وجود حداقلي توافق شوند،مي محسوب آن ۀزمر از ديگر هايرسانه

هرگونه ،بنابراين نيست. مشخص كشور ۀجانبهمه و فرهنگي ۀتوسع در نهادها اين الزم كارايي از را آن و كندمي سرايت حوزه اين به بالفاصله سياسي ۀعرص در تنشي

و همت با كه مطبوعاتي نظام شفاف و روشن الگوي يك نبود ،درواقع اندازد.مي حوزه اين در كه مديراني تا شده سبب ،باشد شده تهيه هاجناح و هاگروه ۀهم مشاركت

كارايي نتوانند مخالف هايجناح رواني و سياسي روزافزون فشار زير كنند،فعاليت مي باشند. داشته را الزم


هاچالش مديريتي محورهاي ترينمهم از برخي ،مالحظات اين به توجه با برشمرد شرح اين هب توانمي را مطبوعات روي پيش و كنوني تهديدهاي و

:(3108 پور،)بهرام ؛كشور مطبوعاتي نظام الگوي نبودن روشن .9-1-3 ؛پايدار و جانبههمه ۀتوسع در مطبوعات جايگاه نبودن روشن .9-1-9 ؛خصوصي نشريات با هاآن رقابت و دولتي نشرياتفراواني .9-1-1 ؛تهران رد مطرح ادواري نشريات و سراسري هايروزنامه تمركز .9-1-8 ماندن حاشيه در و مطبوعات بخش در دولت ۀگسترد گريتصدي .9-1-8

؛مدني و صنفي نهادهاي ؛نشريات انتشار در امتياز اعطاي منظا بر تأكيد .9-1-8 ؛متكثر و متنوع نشريات انتشار براي انتظارات افزايش .9-1-1 قدرت اهشك و ارتباطي و اطالعاتي نوين هايفناوري فزاينده رشد .9-1-0

؛دولت كنترلي آسان دسترسي و خارجي و داخلي الكترونيكي نشريات ۀگسترد رواج .9-1-1

؛هاآن به

يگر ديد ي چ لش. 4-2

بر عالوه توانمي و اندگسترده بسيار مطبوعات ۀعرص هايچالش و مشكالت مسائل، هاآن به جهيتوبي صورت در كه ساخت مطرح را ديگري هايچالش فوق، موارد

و نشريات برخي عمر كاهش سياسي، هايچالش هستند. دارا را تهديد به تبديل قابليت ضعف كشور، نشريات در نگاريروزنامه ايحرفه سنت گيريشكل نبود ،درنتيجه

اعي،ماجت تأمين و رفاهي هايزيرساخت ضعف ،(ICT) .آي.سي.تي هايزيرساخت يونسكو، و جهاني استانداردهاي با راناي در مطبوعات ۀسران مصرف ۀفاصل

هايچالش ديگر ،نگارانروزنامه شغلي امنيت نبود و مطبوعات حقوق نيافتگيتوسعه ارتباطات نبود .(3103 همكاران، و پور)بهرام شوندمي محسوب كشور مطبوعات ۀعمد

شورك مطبوعات اصلي هايچالش از ديگر يكي ،جهان و منطقه با مندنظام ايرسانه


هاينظام از كشور مطبوعات شود(مي )و شده سبب موارد اين شود.مي محسوب فعاليت به غيرروزآمد و ايجزيره صورتهب و بگيرد فاصله جهان و منطقه ايرسانه الملليبين سطح در ايحرفه جهان با ندننتوا رگا كشور مطبوعات دهد. ادامه خود

باشند، داشته نمايندگي جهان رخيزخب و مختلف كشورهاي در و شوند هماهنگ در گذشته از بيش روز هر و كنند عمل خود ايحرفه وظايف به توانست نخواهند دهند.مي دست از را خود مخاطبان خود رقباي با مقايسه

طبوع ت ي و يي فر ت. 4

قعاو خارجي و داخلي سطوح در عميقي سياسي -اجتماعي تحوالت گذشته ۀده در است. ساخته متأثر را هارسانه و مطبوعات ويژهبه و فرهنگ ۀحوز خودۀنوببه كه ديدگر را بلندبااليي فهرست توانمي ،شود نگريسته موضوع اين به ختيشنامسئله ديدگاه از اگر

هافرصت اين از برخي برشمرد. مطبوعات هايتوانايي و ايجادشده هايفرصت براي خود جاي در و نشود پرداخته هاآن به آگاهانه و جدي طوربه اگر كه است ايگونهبه

نوين هايفناوري دارند. را تهديد و چالش به شدن تبديل قابليت ،نشود مديريت را دسترسي ،سو يك از مذكور هايفناوري اند.زمره همين از نيز ارتباطاتي و يتاطالعا ،سويي از و اندداده قرار ششپو تحت را مخاطبان از وسيعي بسيار ۀگستر و كرده آسان

خبريبي در دنتوانمي ،كرد استفاده هاآن از نتوان بهينه و شدهمديريت طوربه اگر شوند. گرفته كار به و مديريت خوبيهب ديگران توسط مسئوالن فضاي جمهوري،رياست ۀدور هفتمين انتخابات از بعد ويژهبه گذشته ۀده در

نقش مطبوعات ،فضا آن در كه بود آمده پديد وركش فرهنگي ۀعرص در ايتازه افزايش مطبوعات نسبي شمارگان كمكم ،دوره اين در بودند. كرده پيدا ايبرجسته

كرد، پيدا توجهي قابل رشد انتشار حال در ادواري نشريات و هاروزنامه تعداد يافت، بورقاني، ؛3109 ،)بديعي يافت افزايش مطبوعات به جوانان ويژهبه و مردم اعتماد و سياسي مختلف هايگرايش كلي طوربه و آمد پديد صنفي هايتشكل .(3108

رغمعلي (.3108 پور،)بهرام كردند پيدا بروز و ظهور مطبوعات ۀعرص در اجتماعي از تعدادي و آمد وجود به هاروزنامه انتشار ۀحوز در دهه اين در نوساناتي اينكه


سياسي، از )اعم هاروزنامه تعداد ۀفزايند رشد ،حالبااين اند،شده تعطيل هاروزنامه حاكي ثابت نسبتاً حركت با دهه اين طي ادواري نشريات و ورزشي( و اقتصادي

طوربه است. يافته ارتقا نيز عرصه اين در مخاطبان انتخاب قدرت كه است آن از كردبيان زير شرح به را مطبوعات هايتوانايي و هافرصت ۀمجموع توانمي خالصه :(3101 پور،)بهرام نسل بين در هارسانه ديگر و مطبوعات امور در اشتغال رشدروبه گرايش. 9-3

؛خالق و جوان ؛مطبوعات بين ايرسانه رقابت گيريشكل. 9-9

؛جامعه در خواسته يك عنوانبه اطالعات آزاد گردش و دانايي ۀمطالب. 9-1

؛مطبوعات ۀتحريري در جوانان ۀگسترد حضور. 9-8

؛متكثر سياسي هايگفتمان وجود. 9-8 ؛مطبوعات ۀحوز متوليان و توليدكنندگان طيف گسترش. 9-8

؛مخاطبان انتخاب افزايش و مطبوعات در تنوع افزايش. 9-1

؛مطبوعات با تعامل و صنفي هويت گيريشكل. 9-0

و مطبوعات ايحرفه و صنفي نهادهاي و هاانجمن گيريشكل. 9-1 ؛نگارانروزنامه

؛نگارانروزنامه توسط ايحرفه مشترك مطالبات گيريپي. 9-38

؛سياسي هايبحران در مطبوعات ارتباطي نقش ايفاي. 9-33

؛اطالعات به همگاني دسترسي افزايش. 9-39

؛بيان آزادي و مطبوعات حوزۀ در اجتماعي مطالبات سطح ارتقاي. 9-31

مطبوعاتي نظام سمت به هاروزنامه ويژهبه ر،كشو مطبوعات كليت حركت. 9-38 ؛اجتماعي گرايمسئوليت

مطبوعات. طريق از مردم به فرهنگي نخبگان اتصال گسترش. 9-38


آينده د زچش . 2

و هافرصت و تهديدها ها،چالش عنوان با سوم و دوم محورهاي در كه مطالبي مجموع هرگونه كه است حاكي ،شد برشمرده وارفهرست طوربه مطبوعات توانايي انجام بسيار مالحظات و دقت با بايد مطبوعات ۀحوز در ريزيبرنامه و يگذارسياست

كامالً شدهمطرح جوانب دهدمي نشان وضوحبه، آمد سوم محور ذيل كه مطالبي گيرد. يا و شود تبديل چالش و تهديد به تواندمي فرصت يك راحتيبه و است دووجهي

فرصت به شدن تبديل قابل صحيح مديريت با تهديد و چالش يك حتي عكس،رب شود طراحي ايگونهبه بايد مطبوعات ۀحوز در يگذارسياست هرگونه ،روازاين است.

،ديگر سوي از و كرد استفاده هاتوانايي و هافرصت از بتوان احسن نحوبه ،سو يك از تا به آن منفي و ناخواسته پيامدهاي تا كرد مديريت را مطبوعات تهديدهاي و هاچالش و طراحي درستيبه مذكور هاييگذارسياست اگر اين، بر عالوه يابد. كاهش حداقل

و كرد خواهد پيدا ادامه آينده هايسال در هاتهديد و هاچالش تمامي ،نشود مديريت سازد.مي ترشكننده و بيشتر را مطبوعات مشكالت

زندگي ۀعرص به جمعيت جوان و باسواد هايروهگ مستمر ورود با كه نيست شكي و مطبوعاتي فرهنگي، متنوع محصوالت اطالعات، كسب و دريافت براي تقاضا فعال،

يافت. خواهد افزايش سياسي و اجتماعي مشاركت به مربوط تقاضاهاي نيز و سرگرمي تنوع مچنينه و نشريات و مطبوعات مطالعه انتشار، براي تقاضا آينده ۀده در ،روازاين

يافت. خواهد افزايش چشمگيري طوربه هاآن تكثر و و تاارتباط و اطالعات نوين هايآوريفن تحوالت به توجه با ،ديگر سوي از

تلويزيوني هايرسانه ويژهبه ديجيتال، هايرسانه و اينترنت پيش از بيش گسترش نيز و دارند را فارسي يهابرنامه پخش قابليت كه ايماهواره هايشبكه و چندمليتي و متنوع گسترده، تقاضاهاي اگر زبان،فارسي الكترونيكي نشريات به آسان دسترسي

تقاضاهاي نشود، داده پاسخ شدهمديريت طوربه داخلي مطبوعات توسط داخلي متكثر و خارج مقيم ايرانيان خارجي، توليدكنندگان توسط توجهي قابل شكل به مذكور مخاطبان از ايگسترده بسيار بخش ،ديگر عبارتبه شد. خواهد داده پاسخ نظام مخالف


فرهنگي انمدير توسط كه گيرندمي قرار هاييرسانه هدف مخاطبان كشور، هايرسانه شود.نمي مديريت نظام،

است، گسترش حال در كشور نشريات تعداد كه شرايطي در كه است اين امر واقع مشكالت با نظارتي هاياهرم از استفاده امكان و هاهرسان و مطبوعات از حمايت نظام

روند تنها نه اخير هايسال طي مطبوعات از حمايت نظام شد. خواهد روروبه زيادي نيز چشمگيري كاهش نشريات، رشد با مقايسه در بلكه نداشته توجهي قابل رشدروبه

نشريات تعداد رشد با مقايسه در مطبوعات حمايتي اعتبارات رشد يعني ؛است داشته (.88ص ،3108 )جعفري، است بوده ناچيز بسيار

نشريات جدي، فرهنگي نشريات رشد از حمايت امكان تا شودمي سبب امر اين اين آشكار ۀنكت ،براينعالوه شود. محدود بسيار استاني نشريات و تخصصي -علمي نيز نظارتي هاياهرم از استفاده در را مرداندولت مطبوعات، از حمايت عدم كه است و نظارت به تا داشت نخواهد چنداني هاياهرم عمالً دولت سازد.مي مشكل دچار

ايرسانه و مطبوعاتي كاالهاي نفع به عرصه عمالً ،درنتيجه و بپردازد مطبوعات مديريت فارسي هايتلويزيون و راديو و الكترونيكي نشريات ويژهبه) داخل از نشدهمديريت

شد. خواهد واگذار نظام( مخالف و غربي هايرسانه ،كلي طوربه و جخار مقيم و راديو و اينترنت مانند رسانياطالع جديد وسايل ظهور با ،تردقيق عبارتبه

مشوق فرهنگي و اقتصادي سياسي، داليل گرفتن نظر در با و ايماهواره هايتلويزيون بالقوه بازار ما كشور كه بدانيم اكنونهم از بايد جهاني، و ايمنطقه هايمقياس در توليد

انتخاب آينده ۀده در است. خارج مقيم مخالفان و الملليبين ايرسانه محصوالت ،ديگر سوي از و ايرسانه محدود و شدهكنترل كامالً فضاي بين ،سو يك از واقعي پررونق هعرض بين واقعي انتخاب بلكه نيست داخلي توليدكنندگان رقابت با مأتو فضاي

توليدكنندگان گستره و متنوع عظيم، بازار يا داخل در ايرسانه و مطبوعاتي محصوالت متأثر كه را كشور از خارجمخالفان مقيم محصوالت بايد ،ميان اين در كه است خارجي

ۀده كه سازدمي روشن مسئله اين افزود. هاآن به ،است غربي و خارجي فرهنگ از هايرسانه با واقعي رقابت بلكه نيست داخل در صرفاً هاانهرس رقابت ۀده ،آينده

اند.درنورديده گسترده طوربه را ما مرزهاي نيز اكنونهم از كه است خارجي


ي ه گيري: يجه

اقشار روزآمد و متنوع نيازهاي به گوييپاسخ قابليت كشور هايرسانه ديگر و مطبوعات پس ،باشند مذكور نيازهاي گويپاسخ مطبوعات است رارق اگر دارند. را مردم گوناگون هاآن به نيل هايراه فرهنگي هايريزيبرنامه و هاگذاريسياست در تا است شايسته هايگذاريسياست در بايد كهرا محورهايي ترينمهم شود. ديده هعالمان و آگاهانه

به مخاطبان متنوع نيازهاي به گوييپاسخ بر عالوه تا گيرد قرار توجه مورد مطبوعاتي :كرد خالصه زير شرح به توانمي ،شود منجر هم مطبوعاتي ۀتوسع

جمهوري اساسي قانون چارچوب در مطبوعات تكثر و تنوع اصل پديرشيك. به گوييپاسخ منظوربه مطبوعات، و فرهنگ ۀحوز به مربوط قوانين و ايران اسالمي ۀآزادان گردش اطالعات، موقعبه دريافت در ياجتماع مختلف اقشار فزاينده نيازهاي

عمومي. و دولتي هايدستگاه عملكرد بر اجتماعي نظارت اعمال و اخبار و اطالعات مطبوعات ۀعرص در ايحرفه و صنفي نهادهاي گسترش براي بسترسازيدو.

ايحرفه اخالق به پايبندي تحكيم و هاآن بر ايحرفه و جمعي نظارت اعمال منظوربه عبارتبه .ايحرفه و صنفي نهادهاي و هاانجمن مشاركت با نگارانروزنامه ميان در

مانند مطبوعات بر نظارت حوزه، اين در ايحرفه و مدني نهادهاي گسترش با ،ديگر هب مذكور نهادهاي و شودمي سپرده خودشان به جهان پيشرفته كشورهاي از بسياري

كنند.مي برخورد تخلف هرگونه با و زندپردامي خود ۀحرف داشتپاس

كار با مرتبط هايفعاليت ۀعرص در گذاريسرمايه به خصوصي بخش تشويقسه. ساماندهي توزيع، نظام سازيمدرن و اصالح چاپ، ظرفيت بردن باال نظورمبه مطبوعات

انگيزه ايجاد انساني. نيروي آموزش و مطبوعات اطالعاتي و خبري منابع سازيمتنوع و و دولتي بزرگ مطبوعاتي مؤسسات سهام واگذاري با تواندمي خصوصي بخش در

دولت گريتصدي كاهش باشد. همراه مطبوعات اصحاب و نگارانروزنامه به عمومي به را رقابت تواندمي مطبوعات ۀعرص در چهارم( سالهپنج ۀبرنام و 88 اصل )منويات

دولت كار اين با باشد. داشته دنبال به را مطبوعات رشد و بكشاند خصوصي بخش شدن نهادينه و اقتصادي استقالل به دستيابي براي مطبوعات به بزرگي كمك

بخش اكنون كرد. خواهد اقتصادي -فرهنگي فعاليت يك عنوانبه مذكور فعاليت


يچندان ۀانگيز و تمايل و داندمي مطبوعات ۀعرص در خود رقيب را دولت ،خصوصي ارد.ند آن با رقابت براي

بخش مطبوعاتي هايمؤسسه به قانوني و مالياتي هايمشوق اعطايچهار. از خودكفا مطبوعاتي و خبري مؤسسات توسعه و ايجاد منظوربه تعاوني و خصوصي

خودنوبهبه كه باشد ايگونهبه بايد مذكور هايمشوق درواقع .اقتصادي نظر هايحمايت نظام د.وش آينده ۀهد در مطبوعات ۀحوز در پويايي و تحرك ساززمينه ضوابط و گيرد قرار تجديدنظر مورد راستا اين در تواندمي نيز مطبوعات از فعلي

سمت به هاآن از حمايت و نشريات هدايت منظوربه مطبوعات به كمك اعطاي استقالل و اقتصادي خودكفايي مسير در نيز و مطبوعاتي مؤسسات تشكيل و ادغام يابد. انسازم ،ايحرفه

مطبوعات مدني و صنفي نهادهاي با گانهسه قواي همكاري جهت در تالشپنج. ساماندهي حورهايم از ديگر يكي ،كارآمد و ابهامبي ضوابط و قوانين تدوين منظوربه

همكاري با مرتبط قوانين اگر باشد. تواندمي آينده هايسال طي توسعه براي مطبوعات روشني اندازچشم تواندمي ،شود تدوين هاآن صنفي نهادهاي و نگارانروزنامه اطالع و دهد. نويد را مطبوعات آينده از

اخالقي هايآموزش و ايحرفه و تخصصي دانش افزايش براي تالششش. توليد در اخالقي و فني اي،حرفه معيارهاي يارتقا به تواندمي مطبوعات انساني نيروي

و مطبوعات كيفي يارتقا به حوزه اين در گذاريايهسرم هرگونه بيانجامد. مطبوعات شد. خواهد منجر هاآن به مردم اعتماد افزايش به بالطبع

با هارسانه جامع نظام و نگارانروزنامه ايحرفه استقالل مقررات تدوينهفت. فعاليت ساماندهي به تواندمي مدني و صنفي نهادهاي و هارسانه اصحاب همكاري

شود. منجر آينده ۀده در حوزه اين وسعهت و مطبوعات

به گوييپاسخ منظوربه متنوع و متكثر مستقل، نشريات جايگاه تقويتهشت. سياسي هايگروه و احزاب زباني، و قومي هاياقليت سني، مختلف هايگروه نيازهاي

هكنندتعيين آينده در و... دانشگاهيان ن،افكرروشن زنان، قانوني، مدني نهادهاي و پاسخ هاآن به داخل در بايد مختلف اقشار و هاگروه متكثر و متنوع نيازهاي بود. خواهد


هايرسانه سوي از تا باشد داشته نشريات به آزاد دسترسي گروهي هر و شود داده نشود. تأمين آنان نيازهاي بيگانه

مطبوعات، توزيع نظام ساماندهي منظوربه خصوصي بخش به دولت كمكنه. گيرد. قرار مدنظر بايد مطبوعات گذاريسياست در كه است محورهايي از ديگر يكي

ويژه توجه با و دهد اختصاص حوزه اين به را خود هايكمك از بخشي تواندمي دولت مختلف نقاط مردم تا كند كمك مطبوعات روزآمد و بهينه توزيع به اشتراك نظام به

كنند. پيدا دسترسي نشريات به موقعبه بتوانند كشور

ک ن ه

. تهران: مركز مطالعات و هاي خبريبررسي ميزان اعتماد مردم به رسانه(. 3109بديعي نعيم ) ها.تحقيقات رسانه

مجموعۀ مقاالت «. علل و اسباب توسعۀ مطبوعات پس از دوم خرداد(. »3108بورقاني، احمد ) ها.عه رسانه. دفتر مطالعات و توسسومين سمينار بررسي مطبوعات ايران

تهران: مركز نويسي كليات برنامه توسعه مطبوعات.پيش(. 3101پور شعبانعلي )بهرام ها.مطالعات و تحقيقات رسانه

.هارسانه تحقيقات و مطالعات مركز :تهران .اصالحات ۀدور در مطبوعات .(3108) همو توسعه و مطالعات ردفت :تهران .هاخبرگزاري و مطبوعات شاغالن و واحدها .(3108)همو

.هارسانه

و مطالعات مركز :تهران .توسعه و مطبوعات .(3103) همكاران و ، شعبانعليپوربهرام .هارسانه تحقيقات

.دستان انتشارات :تهران .مطبوعات ۀتوسع راهبرد بر ايمقدمه .(3108) مهرنوش ،جعفري

تحليل اساس بر مطبوعاتي ورام معاونت رسالت بازانديشي» .(3108) غالمرضا ،صالحي ذاكر دفتر .ايران مطبوعات بررسي سمينار سومين مقاالت مجموعه «.ايران در مطبوعات محيط

.هارسانه توسعه و مطالعاتتحقيق انتشارنيافتۀ وزارت وضعيت انتقاد در مطبوعات ايران.(. 3118راد، مهدي )محسنيان

فرهنگ و ارشاد اسالمي.

ها.. تهران: مركز مطالعات و تحقيقات رسانهمطبوعاتانتقاد در (. 3111همو )

ها.. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهوضعيت انتقاد در مطبوعات(. 3108همو )

Documents

8/8/31 :تفايرد خيرات 8/33/31 :شريذپ خيراتrc.journals.isu.ac.ir/article_1368_c47567b5a78cb22d68b0...60-41 1387 ري ت عوبط ز د شچ ت رف شل چ 8/8/31