SočivaTehnička fizika 2

13/04/2018 Tehnološki fakultet

Optička sočiva

• Optička sočiva su providna tijela ograničena sa dvije

površine (obe krivolinijske ili jedna krivolinijska a jedna ravna)

tako da se indeks prelamanja sočiva razlikuje od sredine koja

ga okružuje.

Sočiva

konvergentno sočivo divergentno sočivo

Podjela sočiva:

12

Konvergentna sočiva

bikonveksnaplankonveksna

konkavkonveksna

simbol

Žiže (fokusi)

F’ - slikovna žiža F - predmetna žiža

f

o oF’

o oF

f - žižna daljina f - žižna daljina

f

1=ωJačina sočiva: [dioptrija = m-1]

� = ±�� ± �� ± ⋯ . .

Optička jačina sočiva je recipročna vrijednost žižne daljine.Jedinica je dioptrija.Dioptrija je pozitivna za konvergentna (sabirna) sočiva.Dioptrija je negativna za divergentna (rasipna) sočiva.Optička jačina složenih sočiva (sastavljenih od više prostih sočiva)jednaka je algebarskom zbiru jačina prostih sočiva koja čine složeno sočivo.

+

−==

21

111

1

RRn

n

f s

sočω

( )

+−==

21

111

1

RRn

fω

u sredstvu indeksa loma ns

u vakuumu (zraku)

Žižna daljina sočiva zavisi od:• Indeksa prelamanja sočiva u odnosu na sredinu koja ga okružuje• Poluprečnika krivina njegovih površina

Optička jednačina sočiva

Karakteristične zrake

F

F’

12

3

Konstrukcija slike

F

F’

o o

p

l

f

L

P

lpf

111 +=

Linearno povećanje:p

l

P

L −=,� =

Vrste slika:

1. f < p < 2f , l > 2f

realnaobrnutauvećana

2. , f < l< 2fp > 2f

realnaobrnuta

umanjena

(l > 0)

(L < 0)

(l > 0)

(L < 0)

Vrste slika:

3. , l= 2fp = 2f

realnaobrnutajednaka poveličini predmetu

(l > 0)

(L < 0)

4.

F

F’

o o

P

F

F’

o o

P

p < f

imaginarnauspravna

uvećana

(l < 0)

(L > 0)

5. p = f , l → ∞

L

Divergentna sočiva

bikonkavna

plankonkavna

konvekskonkavna

simbol

Žiža divergentnog sočiva

F’ – slikovna žiža F – predmetna žiža

F’o o

Fo o

Karakteristične zrake

F’

F

o o

1

2

3

Konstrukcija slike

F’

Fo o

imaginarna (l < 0)

Slika je:

uspravna (L > 0)

umanjena

L P

Negativan predznak:

- udaljenost imaginarne slike od sočiva- žižna daljina divergentnog sočiva- veličina obrnute slike

Optički instrumenti - Lupa

• Predmet se nalazi između žiže i sočiva, bliže žiži � ≈ .

• Lik se formira na rastojanju jasnog vida � = 25 cm.• Uvećanje je:

� =�

d je uvijek isto, tako da je uvećanje srazmjerno žižnojdaljini.

F

F’

o o

P

LUPA

imaginarnauspravna

uvećana

(l < 0)

(L > 0) L

Optički instrumenti - Mikroskop

• Sastoji se od dva sočiva, objektiva i okulara.

• Objektiv i okular su postavljeni na krajevima tubusa.• Uvećanje je:

� =� ∙ �

� �

Primjer: Simetrično bikonveksno sočivo poluprečnikakrivine 30 cm napravljena je od stakla indeksa loma 1,6. Na koju udaljenost od sočiva treba postaviti predmet da bi njegova slika bila upola manja od predmeta?

Rješenje:

R1 = R2 = 30 cm

p = ?

n = 1,6

P = - 2L f = 25 cm

p

l

P

L −=

2

2

pl

p

l

L

L ==pppf

3

2

111 =+=

lpf

111 += p = 3 f = 3·25 cm

p = 75 cm

( )

+−=

21

111

1

RRn

f( )

+−=cm 30

1

cm 30

116,1