660 lecie Olsztyna660 lecie Olsztyna

Herb OLSZTYNAHerb OLSZTYNA

Herbem Miasta Olsztyna jest postać Herbem Miasta Olsztyna jest postać umieszczona na tarczy ostro umieszczona na tarczy ostro zakończonej u dołu, przedstawiająca zakończonej u dołu, przedstawiająca apostołaapostoła Jakuba Starszego.Jakuba Starszego. Postać Postać apostoła jest ubrana w długą do apostoła jest ubrana w długą do stóp, gotycka pofałdowaną szatę, z stóp, gotycka pofałdowaną szatę, z laską w prawej i z muszlą w lewe laską w prawej i z muszlą w lewe ręce w kapeluszu i z aureolą wokół ręce w kapeluszu i z aureolą wokół głowy. Tło w kolorze niebieskim, głowy. Tło w kolorze niebieskim, szaty i kapelusz białe zaznaczone szaty i kapelusz białe zaznaczone szarą kreską, aureola, laska, muszla szarą kreską, aureola, laska, muszla i ciżmy w kolorze złotym. i ciżmy w kolorze złotym.

Logo i flaga OlsztynaLogo i flaga Olsztyna

Hymn Hymn OlsztynaOlsztyna

O Warmio moja miłaO Warmio moja miłaRodzinna ziemio ma.Rodzinna ziemio ma.

Tyś mnie do snu tuliła,Tyś mnie do snu tuliła,Miłością pierś ma drgaMiłością pierś ma drga

Zdradziecko byłaś wzięta,Zdradziecko byłaś wzięta,Bo chytry był nasz wrógBo chytry był nasz wróg

Niewoli srogie pęta,Niewoli srogie pęta,Rozerwał dziś sam Bóg!Rozerwał dziś sam Bóg!

My Warmii wierne dzieciMy Warmii wierne dzieciKochamy ten nasz kraj,Kochamy ten nasz kraj,Po latach burz, zamieciPo latach burz, zamieciZabłysnął szczęścia raj.Zabłysnął szczęścia raj.Olsztyński zamek stary,Olsztyński zamek stary,Krzyżactwa mieścił ród,Krzyżactwa mieścił ród,

Dziś polskie tam sztandaryDziś polskie tam sztandaryI odrodzenia cud.I odrodzenia cud.

Rozdarły Polskę wrogi,Rozdarły Polskę wrogi,Przyszła niewola, znój,Przyszła niewola, znój,Lecz Biały Orzeł drogiLecz Biały Orzeł drogi

Lot zwrócił ku niej swój!Lot zwrócił ku niej swój!Ojczyzno zmartwychwstałaOjczyzno zmartwychwstałaTwych dzieci usłysz śpiew.Twych dzieci usłysz śpiew.

O Warmio, Polska całaO Warmio, Polska całaZa Ciebie odda krew!Za Ciebie odda krew!

O Warmio moja miłaO Warmio moja miła – utwór – utwór znany również jako znany również jako Hymn Hymn WarmińskiWarmiński– utwór muzyczny – utwór muzyczny powstały w 1920 roku jako powstały w 1920 roku jako propolska pieśń plebiscytowa. propolska pieśń plebiscytowa. Po raz pierwszy został Po raz pierwszy został odśpiewany 2 czerwca 1920 w odśpiewany 2 czerwca 1920 w Olsztynie. Obecnie jest Olsztynie. Obecnie jest oficjalnym hymnem i hejnałem oficjalnym hymnem i hejnałem Miasta Olsztyna.Miasta Olsztyna.

Melodię do utworu, którym jest Melodię do utworu, którym jest kompozycja „kompozycja „O Warmio moja O Warmio moja miłamiła”, napisał ”, napisał Feliks Feliks Nowowiejski.Nowowiejski. Tekst hymnu Tekst hymnu opublikowała Gazeta opublikowała Gazeta Olsztyńska 18 maja 1920 roku, Olsztyńska 18 maja 1920 roku, podając jako jego autorkę podając jako jego autorkę poetkę poetkę Marię Paruszewską.Marię Paruszewską.

Jan z ŁajsJan z Łajs 31 października 1353 31 października 1353 Założycielem (zasadźcą) Założycielem (zasadźcą)

Olsztyna oraz pierwszym Olsztyna oraz pierwszym sołtysem został Jan z Łajs. sołtysem został Jan z Łajs.

Jan otrzymał od Jan otrzymał od warmińskiej kapituły warmińskiej kapituły katedralnej zadanie katedralnej zadanie założenia Olsztyna 31 założenia Olsztyna 31 października 1353 r. na października 1353 r. na 178 łanach chełmińskich (1 178 łanach chełmińskich (1 łan to 16,8 ha). Był łan to 16,8 ha). Był również właścicielem również właścicielem pierwszego murowanego pierwszego murowanego domu mieszczańskiego w domu mieszczańskiego w Olsztynie.Olsztynie.

W 1998 r. jego imieniem W 1998 r. jego imieniem nazwano uliczkę na nazwano uliczkę na olsztyńskiej starówceolsztyńskiej starówce..

Gotycki,  halowy kościół farny średniowiecznego Olsztyna.

Katedra warmińska, od 1992 r. archikatedra. Główna świątynia

rezydującego w Olsztynie arcybiskupa warmińskiego.

Podniesiona do godności bazyliki mniejszej w 2004 r.

Kościół wniesiony z końcem XIV w. Ukończono korpus świątyni i

trzykondygnacyjną wieżę. W XVI w. założono sklepienia, w 1596 r. podwyższono wieżę do 7

kondygnacji, nakrywając ją dachem namiotowym z renesansową latarnią.

W 1721 r. Piotr Olchowski z Reszla dobudował obie kaplice

przywieżowe.

Bazylika Archikatedralna Św. Jakuba Starszego

Olsztyński ZamekOlsztyński Zamek

Kapituła warmińska rozpoczęła Kapituła warmińska rozpoczęła budowę olsztyńskiego zamku budowę olsztyńskiego zamku przypuszczalnie w roku 1346 w przypuszczalnie w roku 1346 w granicach niewielkiego, wysoko granicach niewielkiego, wysoko wyniesionego cypla, na wyniesionego cypla, na wschodnim brzegu rzeki Łyny. wschodnim brzegu rzeki Łyny.

Zamek był w latach 1397-1772 Zamek był w latach 1397-1772 siedzibą kanonika-siedzibą kanonika-administratora dóbr kapitulnych. administratora dóbr kapitulnych.

Stanowisko administratora Stanowisko administratora zajmował w Olsztynie w latach zajmował w Olsztynie w latach 1516-19 i 1516-19 i

1520-21 Mikołaj Kopernik,1520-21 Mikołaj Kopernik, organizując w styczniu 1521 r. organizując w styczniu 1521 r. jego obronę w trakcie wojny z jego obronę w trakcie wojny z Zakonem Krzyżackim. Po I Zakonem Krzyżackim. Po I rozbiorze Polski przekazany w rozbiorze Polski przekazany w użytkowanie gminie użytkowanie gminie ewangelickiej. ewangelickiej.

Wysoka BramaWysoka BramaWysoka Brama to potoczna Wysoka Brama to potoczna nazwa zachowanej gotyckiej nazwa zachowanej gotyckiej Wieży Wieży Bramy GórnejBramy Górnej z XIV z XIV wieku, stojącej na Starym wieku, stojącej na Starym Mieście. Jest to popularna Mieście. Jest to popularna wizytówka miasta. Brama wizytówka miasta. Brama Górna jest jednym z niewielu Górna jest jednym z niewielu zachowanych elementów zachowanych elementów fortyfikacji miejskich. Poza nią fortyfikacji miejskich. Poza nią przetrwały jedynie niewielkie przetrwały jedynie niewielkie fragmenty ciągu murów.fragmenty ciągu murów.

W połowie XIX wieku W połowie XIX wieku zmieniono ją na więzienie, w zmieniono ją na więzienie, w którym przetrzymywany był którym przetrzymywany był m.in. m.in. Wojciech KętrzyńskiWojciech Kętrzyński - - historyk, publicysta i etnograf historyk, publicysta i etnograf walczący o walczący o polskość tych polskość tych ziemziem. Obecnie mieści się tu . Obecnie mieści się tu schronisko turystyczne.schronisko turystyczne.

Mury OlsztyńskieMury Olsztyńskie

Stary RatuszStary RatuszObecnie mieści się Wojewódzka Biblioteka Obecnie mieści się Wojewódzka Biblioteka

PublicznaPubliczna

Olsztyn był początkowo Olsztyn był początkowo zarządzany przez sołtysa. zarządzany przez sołtysa. Zasadźcą miasta był Jan z Zasadźcą miasta był Jan z Łajs, rada miasta Łajs, rada miasta wzmiankowana jest po raz wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1404 r. pierwszy w 1404 r.

Obecny ratusz był Obecny ratusz był prawdopodobnie poprzedzony prawdopodobnie poprzedzony budynkiem o konstrukcji budynkiem o konstrukcji szachulcowej. szachulcowej.

Średniowieczny ratusz składał Średniowieczny ratusz składał się z jednego budynku się z jednego budynku obecnego skrzydła obecnego skrzydła południowego. Gotyckie południowego. Gotyckie skrzydło zostało wzniesione skrzydło zostało wzniesione po 1500 r. po 1500 r.

Nowy RatuszNowy Ratusz Rada Miasta zasiadała od średniowiecza w Rada Miasta zasiadała od średniowiecza w

Starym Ratuszu. W 1911 r. podjęto Starym Ratuszu. W 1911 r. podjęto decyzję o wybudowaniu nowego gmachu decyzję o wybudowaniu nowego gmachu ratusza zamiast kolejnej rozbudowy ratusza zamiast kolejnej rozbudowy dotychczasowej siedziby. Inwestycję dotychczasowej siedziby. Inwestycję zlokalizowano na miejscu zamkniętego zlokalizowano na miejscu zamkniętego cmentarza, w samym centrum Górnego cmentarza, w samym centrum Górnego Przedmieścia. Ratusz zaprojektował Przedmieścia. Ratusz zaprojektował architekt miejski Max Boldt.architekt miejski Max Boldt.

Od 1969 r. olsztyńskie kuranty wygrywają hymn Olsztyna „O Warmio moja miła”, skomponowany przez Feliksa Nowowiejskiego do słów Marii Paruszewskiej. Przedwojenne kuranty brzmiące w latach 1930-43 zostały przekazane do przetopienia na cele wojskowe.

Wiadukty kolejoweWiadukty kolejowe

Pod koniec XIX wieku w Pod koniec XIX wieku w Prusach Wschodnich tworzono Prusach Wschodnich tworzono sieć kolejową. Wtedy do sieć kolejową. Wtedy do Olsztyna dotarła linia łącząca Olsztyna dotarła linia łącząca Toruń-Wystruć-Królewiec. Jej Toruń-Wystruć-Królewiec. Jej otwarcie nastąpiło 1 grudnia otwarcie nastąpiło 1 grudnia 1872 r. 1872 r.

Na północnym obrzeżu Na północnym obrzeżu miasta, w dolinie Łyny miasta, w dolinie Łyny zbudowano nasyp ziemny, a zbudowano nasyp ziemny, a nad samą rzeką mosty. nad samą rzeką mosty. Pierwszy z nich – północny - Pierwszy z nich – północny - powstał pomiędzy 1871 a powstał pomiędzy 1871 a 1872 r. Po dwudziestu latach 1872 r. Po dwudziestu latach zaczęto wznosić równoległą zaczęto wznosić równoległą konstrukcję – most konstrukcję – most południowy.południowy. Prace zostały Prace zostały zakończone w 1893 rzakończone w 1893 r. .

Kamienica Naujacka w Kamienica Naujacka w OlsztynieOlsztynie

obecnie Miejski Ośrodek obecnie Miejski Ośrodek KulturyKultury Otto Naujack przybył do Otto Naujack przybył do

Olsztyna w 1880 roku. Był Olsztyna w 1880 roku. Był mistrzem rzeźnickim i mistrzem rzeźnickim i jednym z najbardziej jednym z najbardziej rzutkich olsztyńskich rzutkich olsztyńskich przedsiębiorców z początku przedsiębiorców z początku XX wieku. Najpierw XX wieku. Najpierw prowadził sklep z wędlinami prowadził sklep z wędlinami przy obecnej ulicy Kołłątaja przy obecnej ulicy Kołłątaja (ówczesna ulica Krzywa) a (ówczesna ulica Krzywa) a nie był to jedyny sklep, jaki nie był to jedyny sklep, jaki tu posiadał. Po otwarciu tu posiadał. Po otwarciu nowoczesnej rzeźni miejskiej nowoczesnej rzeźni miejskiej i zakładów mięsnych przy i zakładów mięsnych przy Alei Wojska Polskiego Alei Wojska Polskiego ( ówczesna ulica ( ówczesna ulica Królewiecka) Otto Naujack Królewiecka) Otto Naujack nie był już konkurencyjny w nie był już konkurencyjny w tej branży. W 1895 roku, w tej branży. W 1895 roku, w dokumentach jest dokumentach jest wymieniany jako właściciel wymieniany jako właściciel cegielni na Zatorzu przy cegielni na Zatorzu przy ulicy Kolejowej. W szybko ulicy Kolejowej. W szybko rozrastającym się wówczas rozrastającym się wówczas Olsztynie, branża budowlana Olsztynie, branża budowlana była jedną z najprężniej była jedną z najprężniej rozwijających się.rozwijających się.

Muzeum Warmii i MazurMuzeum Warmii i Mazur w Olsztyniew Olsztynie

Za datę założenia Muzeum Za datę założenia Muzeum Warmii i Mazur przyjmuje Warmii i Mazur przyjmuje się 29 marca 1945, tzn. się 29 marca 1945, tzn. dzień przybycia Hieronima dzień przybycia Hieronima Skurpskiego do Olsztyna. Skurpskiego do Olsztyna. Początkowo istniało ono Początkowo istniało ono pod nazwą „Muzeum pod nazwą „Muzeum Mazurskie”, a od roku 1975 Mazurskie”, a od roku 1975 już jako „Muzeum Warmii i już jako „Muzeum Warmii i Mazur”. Hieronim Skurpski Mazur”. Hieronim Skurpski był dyrektorem muzeum był dyrektorem muzeum do 1964. Następni do 1964. Następni dyrektorzy to: Józef dyrektorzy to: Józef Fajkowski, Bogusław Fajkowski, Bogusław Kopydłowski, Władysław Kopydłowski, Władysław Ogrodziński, Jerzy Sikorski i Ogrodziński, Jerzy Sikorski i od 1987 Janusz Cygański.od 1987 Janusz Cygański.

Dom "Gazety Dom "Gazety Olsztyńskiej", istnieje od Olsztyńskiej", istnieje od 1992 r. Siedzibą muzeum 1992 r. Siedzibą muzeum jest zrekonstruowany jest zrekonstruowany budynek, budynek,

w którym w latach w którym w latach 1920-1939, mieściła się 1920-1939, mieściła się redakcja i drukarnia, redakcja i drukarnia, jedynej na Warmii jedynej na Warmii polskiej gazety, polskiej gazety, ukazującej się ukazującej się od 1886 r. od 1886 r. "Gazety Olsztyńskiej"."Gazety Olsztyńskiej". Muzeum ma charakter Muzeum ma charakter regionalny. Gromadzone regionalny. Gromadzone w nim zbiory, jak i w nim zbiory, jak i prezentowane wystawy prezentowane wystawy związane są głownie z związane są głownie z historią Warmii, a przede historią Warmii, a przede wszystkim Olsztyna. wszystkim Olsztyna.

Muzeum „Gazety Olsztyńskiej”Muzeum „Gazety Olsztyńskiej”

Galeria Sztuki Współczesnej Galeria Sztuki Współczesnej BWA BWA

To największa i To największa i najbardziej prestiżowa najbardziej prestiżowa Galeria Sztuki Galeria Sztuki Współczesnej w Współczesnej w Olsztynie. Usytuowana Olsztynie. Usytuowana jest w centrum miasta jest w centrum miasta w budynku w budynku olsztyńskiego olsztyńskiego Planetarium. Planetarium.

Planetarium w OlsztyniePlanetarium w Olsztynie

Planetarium w Olsztynie – Planetarium w Olsztynie – drugie co do wielkości drugie co do wielkości planetarium w Polsce planetarium w Polsce zlokalizowane przy al. zlokalizowane przy al. Piłsudskiego w Olsztynie.Piłsudskiego w Olsztynie.

Planetarium otwarto Planetarium otwarto 19 lutego 19 lutego 1973, w pięćsetną rocznicę 1973, w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernikaurodzin Mikołaja Kopernika pod pod nazwą Planetarium Lotów nazwą Planetarium Lotów Kosmicznych. Gmach Kosmicznych. Gmach planetarium zaprojektował planetarium zaprojektował Ludomir Gosławski. Kolorową Ludomir Gosławski. Kolorową kompozycję, składającą się z kompozycję, składającą się z 205 płytek, znajdującą się na 205 płytek, znajdującą się na wschodniej ścianie atrium oraz wschodniej ścianie atrium oraz portret Mikołaja Kopernika portret Mikołaja Kopernika wiszący w hallu, wykonał wiszący w hallu, wykonał artysta plastyk Stefan Knapp z artysta plastyk Stefan Knapp z Londynu. Ponadto w hallu Londynu. Ponadto w hallu znajduje się malowidło ścienne znajduje się malowidło ścienne Zygmunta Drońskiego Zygmunta Drońskiego przedstawiające ciemny obłok przedstawiające ciemny obłok pyłowy Koński Łeb z pyłowy Koński Łeb z gwiazdozbioru Oriona.gwiazdozbioru Oriona.

Obserwatorium Obserwatorium AstronomiczneAstronomiczne

Muzeum SportuMuzeum Sportu

Muzeum PrzyrodyMuzeum Przyrody

Figura św. Jana Nepomucena - 1869 r.

Ławeczka z Kopernikiem, pomnik znajdujący się przy zbiegu ulic Zamkowej i Okopowej na Starym Mieście, przed zamkiem i przy kościele ewangelickim -2003 r.

Pomnik Adama Mickiewicza, autorstwa Balbiny Świtycz-Widackiej 1965 r.

Pomnik Stefana Jaracza- 1946

Bohaterom Walki o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne Warmii Mazur1972 r.

Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej (tzw. Szubienice), autorstwa Xawerego Dunikowskiego, odsłonięty w 1954

Pomnik Zesłańców Syberyjskich

Jezioro Ukiel Jezioro Ukiel Ukiel (nieoficjalna nazwa: Ukiel (nieoficjalna nazwa:

Jezioro Krzywe) to największe Jezioro Krzywe) to największe jezioro w Olsztynie. Leży w jezioro w Olsztynie. Leży w północno-zachodniej części północno-zachodniej części miasta pomiędzy osiedlami miasta pomiędzy osiedlami Dajtki, Gutkowo oraz Likusy. Dajtki, Gutkowo oraz Likusy.

Jezioro SkandaJezioro Skanda Jezioro Skanda położone jest Jezioro Skanda położone jest

na południowo-wschodniej na południowo-wschodniej części Olsztyna, na osiedlu części Olsztyna, na osiedlu Mazurskim. Nad jeziorem Mazurskim. Nad jeziorem znajdują się dwie plaże znajdują się dwie plaże (piaszczysta oraz trawiasta), (piaszczysta oraz trawiasta), półwysep oraz mała wysepka. półwysep oraz mała wysepka.

Jezioro DługieJezioro Długie Jezioro Długie położone jest w Jezioro Długie położone jest w

zachodniej części Olsztyna. Jest zachodniej części Olsztyna. Jest ulubionym miejscem ulubionym miejscem spacerowym mieszkańców spacerowym mieszkańców Olsztyna oraz połowów dla Olsztyna oraz połowów dla wędkarzy. Wokół jeziora została wędkarzy. Wokół jeziora została wybudowana ścieżka rowerowa. wybudowana ścieżka rowerowa. Na Brzegi jeziora są połączone Na Brzegi jeziora są połączone mostem. Nie posiada mostem. Nie posiada naturalnych dopływów i naturalnych dopływów i odpływów. Północna część odpływów. Północna część jeziora jest zalesiona, zaś w jeziora jest zalesiona, zaś w części południowej występuje części południowej występuje zabudowania domków zabudowania domków jednorodzinnych. jednorodzinnych.

Jezioro KortowskieJezioro Kortowskie Jezioro Kortowskie jest to jezioro Jezioro Kortowskie jest to jezioro

przepływowe położone w przepływowe położone w południowo-zachodniej części południowo-zachodniej części miasta. Otaczają je osiedla:  miasta. Otaczają je osiedla:  Słoneczny-Stok, Dajtki i Kortowo. Słoneczny-Stok, Dajtki i Kortowo.

Kortówka Kortówka - to struga w Olsztynie, która bierze swój - to struga w Olsztynie, która bierze swój początek w jeziorze Ukiel, następnie przepływa początek w jeziorze Ukiel, następnie przepływa przez Jezioro Kortowskie, a na końcu uchodzi do przez Jezioro Kortowskie, a na końcu uchodzi do rzeki Łyny.rzeki Łyny.

WadągWadąg - to rzeka, która na północy uchodzi do - to rzeka, która na północy uchodzi do Łyny. Bierze swój początek jako Kanał Dymerski na Łyny. Bierze swój początek jako Kanał Dymerski na południowy wschód od Biskupca, następnie południowy wschód od Biskupca, następnie przepływa przez jeziora: Kraksy, Dadaj, Tumiańskie, przepływa przez jeziora: Kraksy, Dadaj, Tumiańskie, Jezioro Pisz oraz jezioro Wadąg. Głównym dopływem Jezioro Pisz oraz jezioro Wadąg. Głównym dopływem jest rzeka Kiermas.   jest rzeka Kiermas.  

ŁynaŁyna - to rzeka przepływająca przez miasto - to rzeka przepływająca przez miasto Olsztyn. Płynie przez Pojezierze Olsztyńskie oraz Olsztyn. Płynie przez Pojezierze Olsztyńskie oraz przez Nizinę Sępopolską, aż do obwodu przez Nizinę Sępopolską, aż do obwodu kaliningradzkiego. Źródła rzeki (rezerwat przyrody) kaliningradzkiego. Źródła rzeki (rezerwat przyrody) znajdują się w okolicy wsi Łyna, na północ od znajdują się w okolicy wsi Łyna, na północ od Nidzicy. Przepływa przez jeziora: Brzeźno Duże, Nidzicy. Przepływa przez jeziora: Brzeźno Duże, Kiernoz Mały, Kiernoz Wielki, Jezioro Łańskie.Kiernoz Mały, Kiernoz Wielki, Jezioro Łańskie.