SELÇUK ÜNiVERSiTESi·

6. Milli .,

llevlini ){ongresi . .

( TEBLiG LER )

24 - 25 MAYIS 1992

KONYA

ŞEYH MEHMET ARIİF ÇELEBİ ZAMANINDA MEVLANA KÜLLİYESİNE HİZiMETİ GEÇENLER

Dr. Erdoğan EROL

Bu ıblilclirimi!Zin · konusu, Konya Müze MüdüTlüğü'ne bağlı Mev­lana Müzesi ••H.A:Z1NiE-ıİ EVR.AfK ARŞİVİ"nde bulunan 18 J?:olu bel­.gedir. Belıgenin tarihi H. 2·1 Saıfer 1136/M. 21 E'kim: 1723 Perşembe'dir. Şeyh Mehmet Arif Çelebi (*) zamanında ikaleme alınmıştıır.

Kayıt biribirinin devamı olan ik!i. . saıhifeden iıbarettir. Saıb.ifeler

kirli .peyaz renkli olup, filigranlı ve aharlıdır .. Birinci sah1fe 22.3 x 60.3 om, ~kinci sa.Jl:ıi[e ise 2e.3· x 59 cm elbadın:dadır. Sa:hifelerde ara~an ~eçen bunca zaman içePisinde sararmalar ve devamlı katıanmadan d-olayı kırılma ve yırtı1malar olmuştur. Yırtılma~arın çoğunluğu_ ke­narlarda ve küçük öl~ülerde olduğu için yazıların oOkunımasına ma­ni teşkil etmemekitedir. Anealk birinci ıSahifedeki ;bir yerdeki yırtılma, iki v.eya üç ismin yazılı olduğu ye~"i birli!kte g6türdüğünden dkun­masına engel olmuştur. SaltifeD.!in ·ortası da devamlı katlanmadaın dolaıyı kırılmış ve pem'b:e renkli bir kağıt1a arkauan yapıştırılaraık tar mir edilm~ıştir. Kınik yerin .tam üzerine is·albet e'den başlık, aneaik dik­lk~tlice tetkilk ·edildiğinde okunabi1me!lrıtedir.

· tdnci sa.hifede de yer yer yırtılmalaT olmuştur. Anesık bu ISaıh~­fedeki yırtı!klar yazılara kadar ulaşamamıştır. Saıhifenin hemen he­men yarısı (boŞtur. Satır sonlarındruki lbo.Şluıkl.ar ıbaşkaca lbir isim ila­ve · ed!ilmemesi için "SAıH" kelimeleri Üe dlol'<iurulmuştur. Sahirfeler­de'ki yazı Riika'dır ..

Şimdi evvela iki saJ:ıi:feliik kayıdın okunuşunu verelim, sonra her saıhifedelki !başlıkları ve .:bu ıbaşlılldar altmda verilenleri kısaca özet­li~rek, diıkkatinıiııi.' 'çekerr husmsiyetlen ·maddeler haliİıde ibelirtelim.

(*) Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlana'dan sonra Mevlevtlik, İnkılap kitabevi, İs­tanbul 1953.

61

AN CEMAAT-i SÜRET-İ V AZİFKHURAN-I HIDEMAT-1 EVKAF-I ŞERIF-i AsiTANE-I HAZRET-İ !MEVLANA OELALEDDİN-i RUMİ

KUDDİSE SIRREHU'L-AZİZ DER KONYA

AN CEMAAT-İ HADEME..i :MEDRESE VE CAMi'-İ ŞERI-F

ı - Mevlana Müderris Efendi

2 - İbrahim ve Molla Mehmed 3 - Hafız İbrahim Mehmed

4 - Hafız İbrahini 5 - Hafız Mehmed (b) Abdürrahim

6 - Seyyid Mehmed Arif 7 - Seyyid Mehmed Arif 8 - Mehmed Efendi

9 - Ebıibekr Halife 10 - Mehmed Halife ll- Beyazid

12 - Derviş Süleyman (b) Süleyman

ı3 - Derviş Süleyman (b) Süleyman 14 - Derviş Süleyman (b) Süleyman

15 - Mehmed Halife

16 -; Derviş Mehmed (b) Mahmud ı7 - Derviş' (b) Derviş Mehmed

18 -Derviş Mehmed-i Mevlevi

19 - Veled Mehıned Çelebi An Evlad"ı

Mevlana 20 - Hafız Abdurrahman (b) Abdürrahim

21 - İbrahim Birader-i Abdülkadir 22 - Seyyid Abdullah

23 ~İbrahim

24-25 ......,. Hüseyin Fakili 26 - ·Abdi .

27 - Hüseyin (b) Hacı Mehmed

28 - Derviş Ali An Fukai'a-i Mevlevi 29 - Derviş Süleyman

30- Mustafa 31 - p<)rviş Isbak Halife

32 - D~rviş Ahmed (b) Mehmed 33 - Derviş

34 :_ DerViş Mehmed P~ad-ı Zülfikar 35 - Mehmed (b) Abdullah

36 - Derviş Mehmed

62

Müderris , .

Mu'id-i Medr'ese İmam-ı Türbe-i Şerif

İmam-ı Türbe

İmam-ı Türbe Şeyh-i Seecade-i Asitane

Müderris-i Mesnevi ·

Mesnevi-han

Müezzin .Müezzin

Sira ci Emin-i Çerağ

Pasbfu)

Ferraş

Hanende

Na't-han

. Ferr8.ş ŞB.kird-i Mesnevi

HB.fız-ı · Kütüb Aşır-han

Aşır-han

Noktai

Bevvab Vazife-i Sema-zenan İmam-ı Karye-i Yağlu

Hatib-i Karye-i Mezbıir

Buhur i

Bekçi-i Tüı·b~ Külah-d uz Destari

Bevvab-ı V akf

Be vv ab Ferraş~ı Hela

Meremmati

Meremmati

Meremmati

Yevmi 20 Akçe :ı> 3 :ı>

» . s-. »

:ı> 7 :1>

:ı>

:ı>

))

))

))

:ı>

:ı>

:ı>

1>

:ı>

ı5 :ı>

45 :ı>

20 :1>

20 :ı>

5 :1>

5 :1>

2 :1>

2 :ı>

2 :ı>

2 :ı>

4 :ı>

2 :ı>

2 :1>

2 >

2 >

3 > 2 :1>

ı :ı>

3 :1>

6 :ı>

ı :ı>

ı :1>

2 l>

. 2 l>

2 1>

3 :ı>

2 :1>

2 :1>

2 )

2 :ı>

2 l>

2 ~

37 - De~viş Mustafa-i Mevlevi Meremınati Yevmi 4 Akçe

38- İbrahim ve Mehmed Veledan-ı Aşır-han » ı :1)

Moiia Mehmed Feth-han l> 2 l>

39 - Ali Ebübekr · Tali-i Ay~t-i Şerif

40 .:._Abdurrahman (b) Abdürrahim Der Yevm-i Milkabele .:. 2 » 41- Seyyid Mustaf~ · Na't-han-ı AsitAne :ı> 2 »

42 - Ali Veled-i Safiye Hatun İhlas-han ». 4 » 43- Hafız Şeyh Ali ve İbrahim Efendi Va'iz l> 8 »

AN CE·MAAT~i ECzA-HANAN-I TÜRBE-İ ŞERİF ı- Seyyid Mustafa Muarrif-i Ecza Yevmi ı Akçe

2- Seyyid Abdurrahman An' EviAd-ı Mevlana » :. » ı l>

3 - Amde (b) · Süleyman »· l> l> ı »

4 ...,. Seyid Abduiiah » ' 1> l> ı l>

5 - Süleyman (b) M~ed » :. l> ı l>

6- Sef~ Halife » l> :ı> ı l>

7- Seyyid Mehmed (b) Salih (b) Seyyid Miısiara » ' l> » ı ,

8- Ahmed (b) Şa'ban » » l> ı · :ı>

9- DCl'VİŞ Süleyımın (b) Süleyman » » l> ı l>

ıo- Hafız Mehroed » » l> ı l>

ll - Mehmed (b) Veled Çelebi An Eviad-ı Mevlana »· l> . » ı »

ı2 - Mustafa . Birader-i Nasrullab l> l> l> ı l>

ı3- İbrahim (b) Ali · » » l> ı l>

ı4- Derviş Hasan 'jj » » ı :ı>

ı5 - Mahmud Halife » l> l> ı ». ıs - Himm'ed (b) Mehmed )) ' l> l> ı »

ı7- Mustafa » » » ı » ı8 - Seyyid Arif (b) Mehmed » · · :ı> l> ı '»

19- Himmed (b) Halife Mehmed l> » l> ı l>

AN CE-MAAT-İ DEVR-HAINAN

1- Mehmed Ser-mahfil-i Devr Yevmi 2 Akçe 2 - Hafı.i Hasan » » » ı »

3 - Hasan Halife Birader-i Hafız Ahmed l> l> » ı l> .

4 - Hafız Hasan » l> l> ı » 5 - Mehmed (b) Habil l> » » ı. l>

6 - Mehmed (b) Şeh-zade l> » l> ı l>

7 - Mustafa Halife l> l> l> ı l>

8 - Seyyid Mustafa lVIüvezzi' -i Keıam-ı Şerif . l> ı :ı>

63

AN CEMAAT-İ HADE·ME-İ CAMİ'-İ ŞERİF-İ MERHÜM SULTAN SÜLEYMAN HAN DER GUltB-I ·AsiTANE-i

HAZRET-'İ ıM'EVLANA

ı ·- Mustafa Halife Hatib Yevmi ıo· Akçe

2 - Hafız Mustafa imam-ı Evvel :ı> s·· ,. 3 - Hafız Seyyid (b) Yahya imam-ı sam :ı; 5 :ı;

4 - İbrahim ve Mehmed Veledan-ı

Molla Mebmed Ser-mahfil :» 3 ~ .

5 - Derviş Mustafa (b) MahmUd Müezzin :ı; 3 :ı;

6 - Derviş Mehmed Müeı.zin 7> 5 :)

Burada yırtık nedeni ile_ eksik vat. Yalnızca 5 raikam.ı görülü­yor. Yazının dizilişine göre ttmrada :iki veya üç kişinin daıha ~d ve görevleri ile aldıkları ücretierin yazılı olması gerekirdi.

7 - Mustafa Halife

8 '- Hafız Seyyid Mahmud

9 - Mehmed (b) Ahmed

10 - Derviş Süleyman

ll - Mustafa Halife

12 - İbrahim ve Mehmed Veledan-ı Mehmed

ı3 - Mehmed (b) Ahmed

ı4 - Derviş · ...... .. : .. .

ıs - Derviş Hüseyin (b) Derviş İbrahim

ı6 - Derviş Mebmed (b) Hasan

ı7 - Derviş ~ustafa

18 - Molla Mebmed Halife

Devr (han)

Devr (han)

Devr (han)

(Devr-han)

Devr- (han)

Devr - (han)

Muıirrif

Muvakkıt

Ferraş

Ferraş

Sira ci

Kayyıni ıg ...,.. Derviş Mehmed Damad-ı Zülfikar MeremmaU

20- Derviş Hasan Veled-i Derviş Mebmed Terncid-han

21 - Derviş Hasan (b) Mebmed

~ - Mevlana Şeyh Seyyid Arif Mebmed Efendi

23- Derviş .Ali-i Mevlevi

24 - Derviş Çelebi

25 - Derviş Ali-i Mevlevi

26- Mebmed

27 - Ali Ebıibekr

28 - Mehmed Ebubekr

29 - Derviş İsınail (b) Mebmed)

64

Terncid-han

Şeyh-i Secı::Ade-nişin ve Türbe-dar-ı Asitane

Bevvab-ı Bab-ı Hatunlar

Mushaf-han-ı Türbe

Türbe-dar

Tali'-i Kur'an-ı Aziın

Bağhan-ı Türbe

. HaUb ve İmam-ı Karye-i Çukur Tabi'-i Salıra

Keyyal-i Karye-i Kiçimuhsine ve Giryad

7> 1 » 7> 1 :1>

» ı » » ı :1>

» . ı :)

:1> 1 . ll>

:1> ı » :ı> 5 ))

:ı> 2 :)

:1> 2 » :ı> 3 » l> 3 :. :ı> 5 ~ » 5 :1>

:1> 5 ))

:1> 6 ))

:1> 2 ))

» 4 > ) 12 :ı;

:ı; 6 :ı>

:ı> 2 »

:ı> 2 >

:ı; 4 :ı;

AN CEMAAT-İ ILIDEME-İ MEVLEVİ-HANE

ı- Derviş Mebmed (b)· Mustafa Reis-i Nay-zen 2 -. Derviş Mehmed (b) Hasan Deffaf 3- Derviş Sü!eyman-ı Mevlevi Nayi 4 -· DerViş Hasan Nayi S-Derviş Hasan ve Derviş Mehmed Deffaf 6- Derviş İbrahim Dümbele~-zen

7 - Derviş Hasan (b) Mehmed Duacı-i Ba'dessema ·

AN CEMAAT--İ HADEME-İ MATBAR

ı- Seyyid Arif (b) Mebmed ~fendi An Evlad-ı Şeyh-i İmaret

2 - Derviş Mustafa V ekil-i Harc 3- Seyyid Abdullah Katib-i Kil ar 4 - Seyyid iMehmed . Kilari 5 -. Derviş İbrahim An bari 6-Derviş İbrahim (b) Ali Tabbalı

7 - Seyyid Derviş Ali (b) Ali Tabbalı

8 - Ali :Veled.i Nasub Naldb-i Nan

9 - İsırui.il Çelebi Mühürdar

ıo - ~yyid Derviş (b) Hüseyin Ali Gendüm-kıib

ll- Mustafa (b) Hidayetullah Ewln.-i Kurban 12- Derviş Mustafa Ferraş

13- Derviş Seyyid Ali Bevvab-ı Matbab ı4- Mustafa Naldb-i Nan ıs - (Ptfustafa) · Naldb-i Aş

ı6- Mustafa Mi'mar-ı Evka.f ı7 - Hüseyin Veled-i Ali Keyyaı

18 _: Seyyid Abdulliih Habbaz. ı9 - Derviş Hasan Balta-keş-i Heyme 20- Mehmed Keyyiil-i Mezraa-i Yenice 21 - -Hüseyin (b) Derviş Mehmed Keyyiil-i Kura-i Salıra

22 - Seyyid Mustafa (b) Osman Keyyiil-i Karye-i Kavak Der · Niliye-i Hatunsaray

23 --DerviŞ Mustafa Keyyiil-i Karye-i Kara-aslan ve (kara) Öyük ve Aymanos

AN CEMAAT-ıİ ZABİTAN-I V.A.KF

ı - Bayram Çelebi An Eviad-ı Mevlana 2 - Seyyid ·Arif Şeyh M~ed Efendi a ~ seyYid Abdunaıı

<F.: 5)

Mütevelli Enniizır

Katib-i Vakf

Yevmi 7 Akçe ) 22 :.

~ 3 :.

~ 2 » » 22 » ~ 12 > ~ 4 . l>

Yevmi 5 Akçe

~ 3 > ~ · 5 )

> 2 )

~ 2 » » 2 > » 2 )

» 2 > » 2 ~

~ ı )

ll> 2 >

> 2 :ı> .

> 2 l>

ll> 2 » » 2 » » 5 » :ı> 2 » :ı> 3 >

» 2 ~

~ ll> 3 »

» 2 l>

» ı ])

:ı> 5 ll>

Yevmi 40 Akçe l> 5 »

l> ıo l>

65

4 - Seyyid Hüsameddin-i Mevlevi 5 - Seyyid · _Ahmed

6 :- Seyyid Abdullah 7- :Derviş İbrahim

3 - Abdal Derviş Ahmed 9 - Hüseyin(b) Osman

10 -:- Derviş Ali (b) Derviş Ahmed ll - Derviş İvaz 12 - Ahmed

ı3 - Derviş Ömer 14 - Mehmed (b) Salih

ı5 -.Ali Birader-i Mustafa 16 - Hasan (b) Mehmed ·

ı7 - Hüseyin (b) Derviş Mehmed

ıs - Derviş Seyyid Halil (b) Derviş Osman 19 - Seyyid Hüseyin ve Seyyid Abdullah

Çelebi

20 - Derviş Mehmed

Cabi Cabi-i Şehr

Katib-i Müşahade

Ca bi Ca bi

ca bi Cabi-i .Aksaray

Cabi-i Sahra Cabi-i Kura-i Vakf

Ca bi C abi

Katib-i Kura Cabi-i Balkluğu

Cabi-i Kuı·a-i Vakf KeyyM-i Mezraa-i Balkluğu Ber Veeh-i İştirak-i Cabi-i . . İcarathaneha-~ Nefs-i Şehr. ve Cabi-i Muka~at-ı Ba~at der . Etraf-ı Şehr

Cabi-i Vakf

AN CEMAA.T..1İ DUAGÜYAN-I VAKF

>

>

>

>

> , >

>

· > , >

>

>

> 1>

4 >

3 >

·2 >

s· > 4 > 2 ' ~ ' ·g >

4 > 2 >

2 > 3 > 4 , 2'· >

4 > 3 >

.4 . . > 4 >

..

ı - Emine Hatun Binti Abdurrahman An Evla.d-ı Mevlana.

2 - F~tıma H~tun Hemşire-i Sallha Hatun

Yevmt 10 Akçe.·

3 - Fatıma Hatun ~ Eviadı · 4 - Ve!ed-i Abdillehad .

5 - Seyid Mustafa (b) Mehmed

6 - Abdillcelil Çelebi

7 - JYiehmed Birader-i 1\:Iahmüd Çelebi 8 - :j3ayram Veled-i Kerim.e Hatun 9 - Seyyid Mehmed. (b) Salih (b) Mustafa,

10 - Seyyid İbrahim (b) Seyyid Mehmed ll - Seyyid Mehmed ve Seyyid Ahmed Veledan-ı Seyyid All

12 - Mustafa Hiday.etullah ı3 - Derviş Mehmed

H - Seyyid F'a h reddin ve Seyyid Seyfullah . Veledan:..ı

Seyyid Süleyman

15 - Hüseyin Osman _çelebi 16 - Şerife .Aişe ve Şerife Safiye Duhteran-ı Bostan Çelebi

ı 7 - Mehİned An Eviadı 18 - Hasan {b) Derviş Şa'ban 19 - Mustafa

63

> 2 >

> 5 > , 7 >

> >

>

> > .

4 > 5 > •

4 >

1'3 >' B >. .• 2 >

3 >

5 >

5 . >

3 >

3 >

31 >

9 .· >

2 )

ı >

20 ~ Fatıma ve Safiye Duhteran-ı Rahime Hatun

21- Mustafa tbni MevlanA 22 ..;__ Veled Çelebi

23 - Derviş Mehmed 24 ··- Mehmed An E.vladı

25. '""- Ali Birader-i Mustafa 26 - .Ai.Ş~ Hatun

27 - . Kerime .Hatun 28 - Aı,i. +viahm'Q,d 29 ··-:-;: .Şem.d . Mehmed (b) Salih. (b) Mustafa

30 - Kamerşah ~atun Binti Ebü~ekr 31 - Derviş Osman

32 ~ Mehmed An Eviad-ı Mevlana

33 -:- Derviş Mehn}.ed 34 .- Haciye Şerif e Emine Hatuıı An Benat-ı Mevlana

35 :7"" Deşteban

36 - Ko1levt Hasan .(b) Talib-i 1ım 3~ ·-;- Seyyid İsmail ve Seyyid İbrahim An Eviad-ı Mevlana.

38 - Mevlana öm~r-i Konevi 39. :-:- :~ehmed Halife (b) Musıt Efendi Konevi

40 - İsmihan Binti Kerime

41 - Seyyld Abdülkerim 42 - Seyyid Hasan Veled-1 İsmihan Hatun 43. - Süleyman Halife (b) Derviş Süleyman

44. - Derviş Ahmed . Birader-i Derviş Mehmed 45 ·- Seyyid Mustafa Veled-1 Halime Hatun

~G - Seyyid Mustafa Birader-i Sallha 47 ·- ·Mehmed-i Mevlevi (b) Şeyh Ebübekr

48 - Mustafa İnayetullah

49 ...:..... Hüseyin (b) Bayram An Eviad-ı Mevlana \

GO - .seyjid Mustn:fa

~

»

»

:>

:1>

:1>

:1>

, , , :1>

:ı> , , , :1>

:1>

:ı>

, , :ı>

:1>

, > , _,. , , , , ,

Tahtiren Fi Şehr-i 21 Safer 1136

6 ~

2 ~

4 ~

2 , 5 »

5 ~

5 , 5 ~

10 ~

5 ~

5 ~

5 ~

3 :ı>

4 , 2· :ı>

2 ~

2 , 12 ~

10 ~

? , 6 ~

5 )

15 ~

2 , 3 ~

4 :1>

4 » ' 3 . ,

6 >

10 ~

2 >

21 Ekim 1723 Perşembe

..... .. KAYIT "AN CEMAAT-İ SÜRJET-İ VAZ;İFE-HiURA.N-I HIDEMAT-I

EVK.AF-I ŞERİF-ıi As:t:rANE-İ MEVLANA CE:r...A!..ıEDDiN-1 RUMİ KUb­DİSE S:IRRıEıHU'L-Aztz DER KONYA" ana ıbaşlığı ile başlamaık-ta :ve sekiz ;lrola ayrı1ma-kta'Clır. 'Bu kollar 'küçük ·başlılklar altında. çeşitli iş kollarmdan oluş~~ktadlır .

. ı. Başlık "A:ı.~ CEiMA:AT-J HA.DEME-İ MEDRESE VE CAMi'-İ ŞERİF"dir. Bu 'başlıkda adı geçen Cami ve Medrese nereşidir? ·Cami

67

bize göre bugün Mescid diye isimlendirilen, DergaJhın içilld€lki na­maz kılınan müstakiil b'ölüm o~alıdrr. Anealk Medrese'den kasıt ne­residir? .&çık değildir. Zira; Mevlana Külliyesinde Medrese adı il'e ·ta.­llllnan müstakil !bir -bölüm yoıktur. Belki bugün Mescit diye isimlendi­rilen y31· veya bir ba:şlka mekan, aynı zamanda medrese .göreıvı:ini de ya~pmaık.ta idii. Eğer b 'öyle değilse kasded:ilen yer bı=t'şkaca bir yer ol­malıdır.

Bu •başlık altında 43 adet iş lrolu vardır. ·Bu iş kollarının üzerle­rine aynı i·ş kolunda çalışanların istm ;veya isimleri, altla.rnıa ise ça­lışanların yevnii ikaç akçe alacaıklan yazılmıştır. Bu iş lrollarından · !bazıları, aynı iş kolunun tekrarlanmasından meydana gelmiştir. Ör­nek verirsek kayıtta 4 a:det MeremmaÜ (fuşaat ve onanm te'İrniqye­ni) varclır. Dört Meremmati'den üçü yevmi ikişer akçe alırken, 4. Me­:r:emmati dört a~kçe yevmi alım:aıkıtadır. Yme iUti a'Clet İmam-ı Türbe vaıiken, ıbir adet de imaım-ı 'I'ür1be-i Şerif'lik vardır. imam-ı Tüııbe dş ·kolunda çalışan imamlardan Hafız İibrahim 7 akçe yevmi alırken, ikinci imam Hafız Mehnied. (Jb) Albdürrahim 15 akçe yıevmi almaıkıta­dır. İmam-ı Türibe-i Şerif'llilk görevini üstlenen Hafız İ'bralh.im MeO:ı.­med ise 8 aJkçe yevmi almaktadır. AncaJk iş kollarının k-arşısına bir­den fazla isim yazılmış olmasına ırağmen, iş kolunun karŞısında; be­lirtilen yevmi a'kçe, kişi .başına mı .bölüştürüleçek, yoksa lher. kişi ıbu'­

rada yazılı miktar akçe kadar yevmıi mi alacak, belirtilmemiştıir.

Bu başlıık altında 24. S·ırada .yer aran "Vazife-i S'ema.tzenan" iş ko­J.llilun ~~arşısına iaim veya isimler yazılmamış OOş bıra/kılmıştır. Bu­ra'dan Ş'öyle ıbir sonuca varaJblliyoruz. Mevlevi DergaJılarında 1001 gün çileye soyunan canlara-ilk öğretilen şey "Sema" clır. Öyle ise Der­gahlarqa brrkruç ayını doldurrmllij .ıher Can "Sema-zen"d§.r. Bu ned~­le Semazenler ya ·sıra ·.ne :.s·emaya soyunuyıOı:lardı, veya Postnişin her · seımada kimlerin semaya soyunıaca~ğ:ını ıbelıirliyordu. Bu nedenle olsa. .gerek, y.apılaicalk semada kim semaya soyunacaJksa o semazen y6Vllli alacağından "Vazife-i Semazenan"lılk işkolu karşısına isimler yıazıl­mamış oimalıdır. Ayrıca "Semazenlbaşı"hk giıbi k:alrcı ve şaıhsa bağlı !bir ünvanm olmaNın'l da fburadan öğrenmiş oluyoru~. ·

Kayıtta sekiz ayrı başlık altında zikre'cülen iş :kolların:da görFR · yapan :bazı kişilerin isıimlerine, eğer .büyük ;bir isim :ben2erliği yoksa ıbirden fazla iş kolunda da lka~rşılaşıyoruz. Demeıkk[ bazı :kişiler .bir­den fazla iş kolunda .görev yapıp, birden ~azla · yevmi alaJbUiy.orlardı . ·

Yevrni akçe olaraık en fazla yevmıiyi, 45 akiçe yevmi ile "Şeyh-i Seecade-i .Asitane" ve 40 a:kçe yevmi ile .. Mütevelli" a;~aktadır. Şeyh Seyyid Mehmed Arif, beş ayrı iş kolunun görevmi de yüklenmiş oluıp, ' toplam 81 aıkçe yevmi almaktadır.

63

Bu başlık altında dikkati çeken iıki. iş lrolundan birisinin ";Ku­lah-dU!z"luk, direğinin de "Destari"lik İŞ ikolu ·olmasıdır. Demeik!ki _ Mavlevihane kend§. :iib.tiyacı olan sikkeyi kendisi i~al edip, destarını da kendileri sanyorlardı. Bugün Mevlevi-haned"6 Sikke-lhane vazııpı­dır? var ise yeri neresidir, .bilemiyoruz. Ancak yeni tes'bit ettiğr.imiz fbir kayitta, yeri işaret etiilmeden Si:kik'eJJ:ıane'den söz edilmektedir . .ATaştırmamız ·tamamlanınca /bu lronqyu·da ayrıca bir tebliğ konusu yapacağız.

. . DmıkatilDizi ·çeken· hususlardan ibirisi de Tfu:ibedar-ı Asitane ve

Seccade-nişin ünvanla:rmın bu kay'ıtta geçmiş olmalandır. Her ne :kadar Tür.bedar-ı As-itane, Seccade-nişin ve Post-nişin ünıv~nlan aynı manaya geliyorsa da, Me:vlavilikte bu makam için Post-nişin'lik üi:ı.­vanı ·!mll:mıla;gelm'!ştir. B11 nıed·enle :bu makam için kaıyıtta Tfu1b'e­dar-ı Asitane ve Secca'de-nişin ıkelimelerinin terdılı edilmesinin nede­ni an'laşrlamamakta'dır.

2. Başlık "AN OEMA.A.T-İ ECZA-HANAN-I TÜRIBE-i ŞERİF"dfr. Bu ib:aşlık altın'da görevleri "Muarrif-i Ecza" ;olan ve herbiri birer aJk­çe yevmi alan 19 tsim vardır.

3. Başlı!k "AN OBMAAT--ıi' - DEVR-HAN.AN"dır. Bu .baoşlık altın­da 8 isim vardıT. Bu isimlerden 7\sin.!in işi "ser-mahfilJi. Devr"~ biri- . nin işe ise "Müvezzi-i Kelam-ı Şerif"dir. İlk Ser-mahfil-i Devr yevmi ~ aı'Hk;e, diğeriert ise birer a'kçe yevinl alma:Jktadır1ar.

4. Başlı!k "AN O.ffiM.A.AT-1 HA!DEJME-İ CAM!İ-İ ŞERİF4İ MERHUM SULTAN SÜI.ıEYMAN HAN DER GURIB-I AS!TANE-İ RAZRIET-İ MEV­LANA"dır. Bu C8l1ll!iin hantgi cam1 olduğu ·kıonusunda şüplıeye d.ü:şüi­memesi için ibaşlıkda, özellikle yeri tarif ·e'Clilmiş ve "Der Gru'b-ı ·Asi­

·ta.nıe" CAsiıtaneniİı .batısında) denilmiştir. Ancak dergalhın batı yö-nün'Cle yer alan cami, Selimliye Camii 'Ola-rak ·bilinmektedir. ·Öyle ise Selimiye Camii olaraik bilinen camie neden Sultan Süleyman Han Camii denilme'ktedir? Bu kayıtta olduğu ıgibi ·bazı kayıtlarda da bu pamie Sulrtan Sül-eyman Camii denilllioği.n.i :biliyıoruz; Bize .gıöre lronu a.ynca incelemeye değer .maih.iyettedir. Burada konunun bizi alaıka-

da.r eder yönü, bu camddeki ıgörevleri de dengalb. canıaıtının yerine getitdiği :ve yevmil'erini de derıgaıh veıkıt\naım aldilldandı~.

5: Başlık "AN OEMA.Arr.ıi HADEME-İ ·:MEViLEVi-HANE"mr. Bi-

ze göre evv.eıa.· bu başlık yanlıştır. "MU'ffitB.AiN-I 1v1EVLEVi-HANE" şeklınde olması gerekirdi. Zira Ayin-i Şerif'in iora edildiği yere "Mı..<t­rifb Hücresi", ayini i cra eden musikişinaslara da "Mutriıban" d~ni- · li.rdL

69

İkinCi olarak dikka'cim.izi çeke:n husus şudur. BiUndiği gibii mut­ri'banın vaz geçHemiyen üçmüsi'ki aleti vardır. Reıbaıb, NeyveKudüm.­dür. Mılsiki aletleri arasında Rebaıb ve Kudüın'-e burada yer veril­me~tir. Ku'düm yerıine başkaca hiç bir kaynaıkta rastlıamaqığımız Diiıınb'elekle ıkar.şılaşmaJMayız :

Yine bu ·başJ.ıık altında Duacı..ıi Ba'dessema <Semadan sonra dı.ra · eden kişi> göre:vlişi.niın yer almasına karşılık, Naat-han'ın bu b'ölüin­de yer almayııp "Hademe-l Medrese ve C~mi-i Şerif" bölümünde ·yer alması: enterasandır. ·

. Bu böl'Ü..m.'de bize göre en di·kıkati çeken özellik Muıtr~bandi:ıiki .üc-ret denıgesizliğid!ir. ·

Mutr1'banda ilci adet Naiyi <Ney~en) ile bir adet Reis-i NaY,.-zen <Ney-zen başı) vardır. Birinci Nayi 2 akÇe yevmi alır'lten, ~kinci Nayi 3 akçe yevmi almaıkta Reis-i Nay-zen ise 7 aıkçe yevm~ alma.ı'ktadıi-. Bu gayet IliOrmaldir. Zira Reis-i Nay-zen. Ney-zenl&Tin reisi olmalkla birlikte, aynı zamanda mutrilbanı -yPneten ve idare eden kiş'idii- de. Anormal olan Dümlb'eleık-zen'in 112 alkçe yevmi, bu b"ölümde·bulunan iki Deffa'f'ın da, 2'şer ak~e yevm:i almalandır. · Dümlbelıeık-zenfu yev­mi mliktannın Reis-i Nay-zen'ıcieaı nerde ise iki kat. Deffaıfla,.nnda üç kat fa;Q;la yevııni almaları. bu -bölümde .gıörev alan musikiŞlıiaslar ara­sında belirgin /bir ücret dengesizliği olduğunun göstergesidir.

6. Başlık "AN CE'ıMAhT4 E.A[)EıME-İ M.A:TBAH'ıdır. Ranınıetti AJbdü.lıba:ki Göi..Jı;>INARLI'nın yazdığı Meıvlana'dan Sonra Mevlevm'k ikitaıbınd-a baJhsi geçen matbaıb. ·hlzm~leri.ılln hiç birinin burada. aıd-1annın geçmemiş oım·~~ı enteresandır. AncaJk bu hususu "maiıbafu­daıki bazı hizmetleri · 1001 gün çilesini henüz tam.'amlamam:ı9 canlar tarafından yapıliD:ıakta olduğu için, yevmi verilmiY1Qrdu" şelklllnde izaıh etme~ mümkün olaJbilir. . . . . ···: ·: .

7. Başlılk 2. saıhiifededir: Ve "AN CEMA.AT.ıi ZAfBİTAN-I V~~~ şeıklindedir . .Caıbi (Vakıf gelirleriari tôplamakla görevl!i taıb.sildarlar) goreVi iğırlıBdı 2o isim ve iş !kolu yer .alma;ktadır.

· 8. Başlıık "AN CEIMAAT-İ DUAGÜYAN-I VAKF"dır. Bu baŞİlk ~ tiazıl~ bir'den fazla. ismi i!b.tilva eden ve daıha çok Mevlana s.oyundan geldikleri .anlaşılan 50 sıra isim var. Bunlar 31 akçe ·ile 2 akçe aTasında değişen çeşit1i m.iıkitarlarda yevmi a1malk·tad:ırlar. ·

Kayıt "Tahriren fi şehri 21 Saf er 1136" {21 Eıltim ı 723 Perşen:ı!be) · tarihi ile bitmek'te ve ya4anı tarafından imzalanmıştır. ·.

70

"·.·· .

.A.S~IIAN.

· BAGBAN-I,_.TÜRBE

BALTA-KEŞ-İ HEYME

BEKCİ-İ MBE

BEVV,m ·: ,:

>BUHURİ

CABİ :

DEFFAF

DESTARi

DEVR-HAN

·;

DUACI-İ BA'DESSEMA'

-···· . . .

EI\IİN-İ ÇERAG .

EMİN-İ KURBAN

·r·

Evİ.4.D-I ŞEYH-İ İMARET

FERRAs-1 BELA,

L Ü G AT Ç .E

: İmaretlerde erzakı kilerlerde muhafaza etmekle vazüeli kişi.

: Kur'an'dan seçti~i ıô eyeti istenilen zamanlarda okumak-la görevli dua okuyucusu.

: Türbenin bahçelerinden sorumlu bahçıvan:

: Odun kırıcısı. Baltacı.

: Türbe bekçisi.

: Kapıcı

: Buhur (tütsü) yapmakla görevli kişi.

: Vakıf gelirlerini toplamakla görevli tahsildar.

: Tefçi, tef çalan.

: Türbelerde sandukalar üzerine konulan sikkelere sarıl­

nuş uzun kumaş parçalarının (destar) sarınu ve bakınun­dan sorumlu olan kişi.

: Her Cuina namazından önce Kur'an'ın bir dizünü oku­ınakla görevli olan ve . bir ay sonunda yeniden başlanıak üzere Kur'an-ı hatm !'!den dua okuyucusu.

: MevlevUerce yapıian Sema, Ayininden sonra, Peygam­ber'in şefaatini ve Allah'ın rızasını kazanmak gayesi ile dua et~ekle görevli profesyonel dı.ıa okuyudusu.

: Sema Ayini sırasında musikiyi çalınakla görevli (mutri­ban) olanlardan, dümbelek (darbUka) çalan.

.. : Kur'an'ın 3Ô bölümünden birini (cüz) okumakla görevli ~ua okuyucusu.

Tekkelerin lambalarını yakmakla görevli en büyük memur.

: Vakfa bağışlanılan kurbanların alımı, şeriata uygun ola­rak kesimi gibi !§ler~den sorumlu olan kişi.

: Hayır evinifı (imaret) yönetiminden sorumlu olan en yet­kili kişinin (şeyh) soyundan geleİı kimse. . .

: Vakıf kuruluşların halılarını yaymak, kaldırmak, kaUaınak ve temizleinekle görevli kimse. -.

: Tuvaletlerin (hela) temizli~inden soruriılu olan kiŞi.

FETB-H.Ar:l

RABBAz

Hı\FIZ-1 KÜTÜB

IIANENDE.

BATİB

im.As-HAN

İMAM-I EVVEL

İMA.M-I SANİ

KATİB-İ KİLAR KATİB-İ ·MÜŞAHADE

KAYYIM

KURA

GENDUM-KÔB

KEYYAL

Kiı.Aıti

M.EREMMATİ .

MESNEVİ-BAN

Mİ'~I EVKAF

MUARRİF

MU'İD-İ .MÜDERRİS

MUKATAA

MUSBAF-HAN

ı::ı Kur'an'm, .Feth suresini (XLVIII) okumalda görevli oku­yucu.

: İmaretlerde ekmek pişirmekle görevli kişi. Fırıncı.

: Kütüphanedeki kitaplarm e2:berden yerlerini bilen görevli. Kütüphane memuru.

: Şarkıcı. İlahi okuyucusu.

: Camilerde cuma günleri butbe (d.üıi ö~t) , o~akla gö-revli kişi.

: Kur'an'ın İhlas Slll'esini (CXll) okumalda görevli ·o~cu.

: Namazda kendisine uyulan kimse. Baş imam. : İkinci imam.

: imarete alınan ve harcanılan erzakın kayıtlarını ve. : Katipierin yaptığı işleri denetleyen kişi.

: Vakıf kuruluşlarıni korumak, temizlemek, ışıklarını yak· mak ve onlarla alakah di~er işleri yürütmekle ·görevle-n dirilmiş kişilere verilen genel ünvan.

: Köyler, kasabalar. .

: Mutfakta bazı maddeleri bir bavan içerisinde ezmekle görevli kişi.

: Kantari'nin eş anlamlısıdır. Tüketilecek malzemeleri tart. makla görevli kişi.

: Vakıf kuı:uluşlarm tamir ve restora.syonu için liizi.ımlu eş­yanın muhafaza edildiği deponun sorumlusu. Anbari ile eş anlamlıdır.

: Mevlevi külahına Sikke denir. Deve ~ renginde ve döv­me keçeden iç içe geçmiş iki kattan oluşur. Bu külB.hı ya­panlara KüUıh-dCız (Sikkeci) denilir.

: Vakiın taıriir ve restorasyonu ile meşgul olan kimse.

: Mevlana'nın yazdığı Mesnevi adlı kitabı oku:maya ~~ okut­maya icazet (müsaade-yetki) almış kişi.

Vak.fm mimarı.

Cami veya tekketerde hayır sahiplerinin adlarını sayan müezzin veya derviş.

: İnzibat temininden sorumlu muallim yardımcısı.

·: Bir arazinin muayen bir kira karşılığı birine bıra,kılması.

Kur'an ok~cusu.

MUVAKKIT

?.JÜDERRİS

l'ılÜDERRİS-İ MESNEVİ

MÜEZZİN

MÜHÜRDAR

MÜTEVELLİ

: Yıldızlar ilmi ve kozmografyayı bilmek zorımda olan ve vakitlerin· tayini için muvaklat-hane'de bulunan saatler~ den sorumlu şahıs.

: Medresenin en yetkili öğretim elemanı. ·

: Mesneviyi okuyup, şerheden, ö~reten öğretmen.

: Min13!elerde ezan okumalda görev.li kişi.

: Vakfın resmi mühürünü taşıyan, aynı zamanda iılıaretler­de Katib-i Kilar tarafından tutulan kayıtlan kontrol et­mekle görevli kişi.

: Vakıf idarecisi. .

MÜVEZZİ'-İ EELAM-I ŞERiF : Tesbit edilmiş zaman ve rnekaniarda olrunmak üzere, Kur'an c~erini ve di~er dua kitap~ okuyuculai'a da­ğıtan ve duadan sonra toplayan kişi.

NA' AT-HAN

NAKİB-İ Aş

NARiB-i NAN

NAYİ .

NOKTAi

PASBAN

REİS-İ NAY-ZEN

SEMA'-ZENAN

SER-MAHFİL

SİRACİ -

ŞAGİRD-İ MESNEVİ

: Peygamber. 4 halife, 12 imam ve din ulularına .yazı.lınış övgüleri (Na'at) okuyan kişi.

: Yemek sorumlusu. imarete ~ayan yolcu ve fakirleri clo­yurmakla görevli kişi.

: Ekmek sorumlusu.

: Ney, kamış~ yapılan, ba~adan yahut kemikten bir iifle­necek yeri (Başpare) bulunan, yedi delikli musiki aleti­dir. Nefesle üflenerek çalınır. Ney çalmaya NeY üflemek, ney çalana da Nayi (Ney-zen) denilir.

' : Cüz-han ve Aşır-hanian kontrol etmek için, ·her okımulu­şunda Kur'an'ın ne kadarının okunulduğunu işaret etmek-le 'görevli kişi. ·

: Gece bekçisi.

: Ney-zenleri idare eden kişidir. Aynı zamanda musikt he­yetini (Mutriban) yönetmekle görevlidir.

: Mevlevi ayinlerinde musikiye uyup sağdan sola doğru dönmeye sema. sema edenlere Sema-zen denilir.

: Devir-han gurubunun başkanı.

: Vakıfdaki lamba ve kandillerin yakılıp söndürülmesinden sorumlu olan kişi.

: Mesnevi okumayı öğrenen öğrenci.

ŞEYH-İ SECCADE-i -~iT ANE : (J?ost-nişin), (Seccade-nişin), (Türbedar-ı ASitane) see· ca_deye oturan demektir. Tekkenin en yetkili kişisidir:

TABBı\11 : Aşcı.

TW-İ AYET-İ ŞERiF DER YEVM-İ MUKAnELE : Mevlevi ayinlerinde (Mukabele) Kur'an okuyan.

73

· TEMCİD-HAN

TÜRBED AR vA'iz

VE KİL-HARÇ

. ··· ~ ._:

· .. •,, .

, ..

~ . . . .. .

74

Sabah namazı vaktinden önce, minarelerden belli· mal.5.~­larda söylenilen Arapça niyaz ilah.i.lerini okumakla görevli kişi.

: Türbelerin korunmaSı .ve bakımından sorumlu · kişi; · .~. · · ·

: İslam prensiplerini okuyucularına· izah ·eden . kişr.

: Vakıf kuruluşları içiı'ı gerekli mallarm alımı ve· saf;mJ.ı ile görevli, kişi.

. ··· · ....

""'' ···.

. . ~