6Margle i pstre łupki

Ujście Wieprzówki do Skawy

Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca

i Łamanej Skały

Łamana Skała (Madohora) 929 m n.p.m.

Leskowiec

922 m n.p.m.

Zdjęcia (zdj. lot. z arch UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone.

6

Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie

pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”.

Pisząc o zwierzętach żyjących w nurcie wody, nie można zapomnieć o dwóch ptakach zamieszkujących i polujących w tej części rzeki. Jed-nym z nich jest pluszcz (Cinculus

cinculus), który skacząc z kamie-nia na kamień od czasu do czasu zanurza się w rwącej wodzie, wy-nurzając się kilka metrów dalej. Biega po dnie, nie pływa, wyszu-

Wierzbówka nadrzeczna, gajowiec żółty i łopian mniejszy, to tylko kilka z wielu gatunków roślin, które można tu zobaczyć.

W odsłonięciu obserwować można:1. Spągowe ławice godulskie – gruboławicowe zielonkawe, bardzo twarde (skrzemionkowane) piaskowce.

Ławice te rozpoczynają osadzanie najważniejszego dla Beskidu Małego wydzielenia – warstw godulskich, które budują wszystkie najwyższe szczyty (np. Leskowiec, Łamaną Skałę). Odsłonięcia tych skał znajdują się w dwóch miejscach, rozpoczynając i kończąc kompleks marglisto łupkowy.

2. Pstre łupki – czerwone i zielone. Jest to osad bardzo głębokiego morza, tworzący się z dala od lądów. Wydzielenie to stanowi bardzo ważny poziom, według którego ustalana jest pozycja innych skał budujących Beskidy. W obrębie odsłonięcia można obserwować kilka niewielkich, stromych fałdów.

3. Margle krzemionkowe – ciemne margle, białe po zwietrzeniu z licznymi śladami działalności organizmów. Ślady te są widoczne w postaci ciemniejszych plamek tworzących niekiedy skomplikowane struktury. Są to pozostałości po organizmach mułożernych.

Fukoidy czyli skamieniałości śladowe - skamieniałe ślady działalności żywych organi-zmów świadczą o warunkach i różnorodności ży-cia w dawnych morzach.

Pstre łupki, w zależności od ilości zawartego w nich żelaza i stopnia jego utlenienia, mają różne barwy - od szmaragdowej do rdzawoczerwonej. Zawierają wtręty związków manganu, są kru-che, a po wyschnięciu rozsypują się w dłoniach.

kując larwy owadów, ikrę i małe rybki. Łupki wierzowskie są miej-scem, gdzie prawie co rok zakłada gniazdo, ma tu również doskonałe warunki do żerowania. Drugim ptakiem, który odwiedza margle, jest zimorodek (Alcedo atthis). Nurkuje z wysokiego brzegu lub gałęzi ło-wiąc małe rybki (głównie strzeble i pstrągi), ale zjada też kijanki, małe żabki i owady wodne. Jest w tym doskonały, pra-wie każdy atak kończy się sukcesem. Pozwala mu na to wyśmienity wzrok, umiejęt-ność oceny załamania świa-tła w wodzie i dziób. Warto dodać, że jest to jeden z naj-bardziej kolorowych i naj-piękniejszych polskich pta-ków. Do ptaków charakterystycznych dla tego odcinka należą też: plisz-ka górska (Motacilla cinerea) i pliszka siwa (Motacilla alba), choć ta druga jest tu tylko gościem. Na głębszych odcinkach rzeki żerują tak-że krzyżówki (Anas platyrhynchos), a w górze często można zobaczyć krążącego myszołowa (Buteo buteo).

zdj. Wojciech Mrowiec

zdj. Paweł Dec

Erozja boczna i denna powodują odsłanianie się coraz głębszych warstw piaskowców i łupków. Na samej górze widoczne są piaski i żwiry nagromadzone 10 - 20 tys. lat temu, podczas zlodowaceń. W zależności od miejsca, mają one od kilku do kilkunastu metrów miąższości. Na stanowisku margli krzemionkowych i pstrych łupków jest to bardzo dobrze widoczne.