ពាក្យថា“យួន”តើភាសាតើនះត្រវូបានតើត្រ�ក្នុងលក្ខណៈដូចម្ច? អ្ថ�ទតើ"យតើ#កតើសា តើ$តើណ ថៃ& ($ុង ថៃ&) និងតើ#កតើអ( សុផល

SHARE TEXT SIZE O NORMAL O LARGE O EXTRA LARGE

(ត្រ�សុតើ,ះ)ថ្ ច័ន្ទ ទី ៥ ខែ� មេ សា ឆ្នា� ំ២០១០ 

អត្ថបទមេនះត្រតវូបានមេចញផ្សាយដំបូងជាភាសាមេវ'តណា មេ)ក�ុងសារព័ត៌មាន Talawas ក�ុងសរទរដូវឆ្នា� ២ំ០០៩ មេ2ីយនិងជាភាសាអង់គ្សមេ)ក�ុងសារព័ត៌មានភ�ំមេពញបុ៉សិ៍្ដមេ)ថ្ទី៨ កុ ្ភៈ ឆ្នា� ២ំ០១០ ។

មានពាក្យខែដលធ្លាB ប់សំខែដងថា ”មេដី ្បីយល់ពីអ�កដទៃទអ�កត្រតវូយល់ពី�Bួនឯងជា ុនសិន”។ មេយីងមេHIថា ការយល់ភាសា�្រនិងរស់មេ)ក�ុងប្មេទសក ្ពុជាជាភាពចាបំាច់ ក៏បុ៉ន្ភាពមេនះ ិនទាន់គ្ប់ត្រOន់មេPះមេទក�ុងការមេបីកចំ2ព្លឹង�្រមេRយទូលំទូលាយចំមេពាះមេTHនជាតិបរមេទស ។ ភាពជា�្រគឺការនិយាយភាសា�្រ ការយល់ដឹងពីមេWហាស័ព្ទ�្រការមេRយតំទៃលមេរIងកំប្ង�្រ និងការចូលចិត្ដតន្រនិីងកំណាព្យ�្រ ។ មេនះគឺជាRរ ្មណ៍ខែដលដិតជាប់ជា ួយនឹងប្ជាHន�្រខែដលរស់មេ)ក�ុងប្មេទសក ្ពុជា ។ ក�ុងP ជា�្រ ិនគួរមានន័យ ស្មេដ'ងនឹង បុ៉ល ពត មេPះមេទ ។ សក ្មភាពខែដល បុ៉ល ពត បានប្ត្រពឹត្ដគឺជាអំមេពីគួរមេRយ ស្អប់មេ�្ពី បំផុត មេ2ីយ�ុសពីចរតិនិងភាពជា�្រ ។ Hនជាតិ�្រគឺជាអ�កខែដលមានមេមាទន ភាពចំមេពាះRរ្យធ ៌ខែដលស ័យអង្គរបានបន្សល់ទុកជាមេករដំខែណល។

�្របានរស់មេ)មេត្រកា ការគំរា កំខែ2ងពីភាព2ិនមេហាចសឹងខែតរលត់រលាយ (ប្ខែ2លជាត្រតវូបានHួយសង្មេរាះ មេcយRណានិគ និយ បារំាង) មេ2ីយជាអ�កខែដលបានមេeីញផ្ទា្ទ ល់ភ្កនូវការបាត់បង់ខែដនដី�្រមេTប្មេទសHិតខាងខែដលមានឥទ្ធិពល គឺប្មេទសមេវ'តណា និងទៃថ ។  មេនះគឺជាបរបិទខែដលមេយីងមេលីក កសរមេសរ។ដូចខែដលមេលាក Ronnie Yimsut បានបកត្រសាយមេ)ក�ុងបទនិពន្ធ�Bីតា អីុនមេធីរមេណត (internet) ក�ុងឆ្នា� ២ំ០០៥ ថា ”ការយល់មេeីញពីការឈ្លាB នពានពីមេវ'តណា មានលក្ខណៈសុពលភាពមេបីមេយីងនិយាយតា ប្វត្ដិសាស្ ។ ការខែដលមេយីងមេmថា ក ្ពុជាមេត្រកា (ខែដនដីស្ថិតមេ)មេវ'តណា ខាងត្បូងខែដលរ ួមានត្រកងុ2ូHី ិញ និងតំបន់ដីសណ្ដ ទន្មេ គង្គ) មេ2ីយជាអតីត ”រាជាណាចក្ចំប៉ា” (ខែដនដីស្ថិតមេ)មេវ'តណា ខាងមេHីង) គឺជាឧទា2រណ៍ជាប្វត្ដិសាស្ទៃនការមេរបីអូសនិងWតទីយកខែដនដីដ៏មេជាគH័យរបស់មេវ'តណា ”។ 

មេលាកបុ៉ល កាងំ  (Pol Kang) បានសរមេសរមេ)ក�ុងអត្ថបទឆ្នា� ២ំ០០៤ថា មេ)ក�ុង អំឡុងឆ្នា� ១ំ៨១៣-១៥ យួនបានប្ត្រពឹត្ដបទឧត្រកិដ្ឋសំលាប់រង្គា្គ លដ៏យង់e�ងខែដលប្ជាHន�្រមា� ក់ៗមេmថា ”ប្យ័ត�កំពប់ខែតអុង” ។ បទឧត្រកិដ្ឋមេនះ ពាក់ពន្ធ័នឹងបច្កមេទសមេធvីទារណុក ្មយ៉ាងព្ផ្បំផុតខែដលក�ុងមេPះ�្រត្រតវូបានកប់ទាងំរស់ត្រតឹ .ក មេ2ីយក្បាលរបស់ពួកមេគត្រតវូបានមេគយកមេធvីជាមេHីងចង្រានcទឹំកពុះសំរាប់ថាv យពួកមេxហាv យPយយួន។

ចូរមេយីងពិចារណាខែតមេTមេលីបញ្ហាz ភាសា និងពាក្យខែដល�្រមេត្របីចំមេពាះHនជាតិមេវ'តណា ៈ យួន ។ បញ្ហាz មេនះមេ)ខែតមានការ�្ងគំនិតO�ពីHនបរមេទស ពីមេត្រពាះមេគបានប្ខែកកថាពាក្យមេនះមាន ូលc្ឋ នប្កាន់ជាតិសាសន៍ក�ុងការនិយាយស្ដីជាសាធ្លារណៈ។

ពាក្យថា យួន Rចមេចញ កពីពាក្យ ”មេយ'” ខែដលចិនកុកងឺមេmមេឈ្លា្ម ះមេវ'តណា គឺ ”មេយ' ណា ” ។  រឯីពាក្យ ”ណា ” មានន័យថា ខាងត្បូងជាភាសាចិន។ ”មេយ' ” បង្គាz ញនូវមេឈ្លា្ម ះរបស់ប្ជាHនមេ)ក�ុងតំបន់មេPះ។ ដូមេច�ះមេ2ីយ  ”មេយ' ”មានន័យថា ”មេវ'ត” ឬHនជាតិមេវ'តណា ជាភាសាចិន មេ2ីយ ”មេយ' ណា ” មានន័យថាប្ជាHន ”មេយ'”  ខែដលមេ)ខែប៉កខាងត្បូង ។ មេ)ក�ុងករណីមេនះ ខែប៉កខាងត្បូងមានន័យថា ខាងត្បូងទៃនប្មេទសចិន។ Hនជាតិមេវ'តណា ខាងត្បូងRនថា ”មេយ'កណា ”។

មេលាកHីវ តាកាv ន់ (Chou Ta-Kuan) ខែដលជាអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្ចាកំ ្ពុជាដ៏ល្បីល្បាញក�ុងសតវត្សទី១៣បានបង្គាz ញមេ)ក�ុងរបាយការណ៍របស់Oត់ថា មានប្ជាHនចិនដ៏ធំខែដលបានមេបាះទីតាងំមេ)ក�ុងប្មេទសក ្ពុជារចួមេTមេ2ីយក�ុងអំឡុងសតវត្សមេPះ ។ Oត់បាននិយាយថា ចិនមេពញចិត្ដការរស់មេ)ក�ុងRណាចក្�្រ ពីមេត្រពាះ កពីរស់មេ)ក�ុងRណាចក្�្រង្គាយត្រសលួជាងក�ុងប្មេទសចិន ។ មេ)មេពលមេPះមានបុរសចិនជាមេត្រចីនបានមេរ'បការជា ួយនឹងស្រ�្ីរ ។ ពាក្យថា យួន Rចមេកីតមេចញ កពីពាក្យចិន ”មេយ' ”  មេដី ្បីបង្គាz ញថា ជាHនជាតិមេវ'តណា ។

មេលាក George Coedes ខែដលជាអ�កHំPញផ្កRសីុRគ្យ៍បានរកមេeីញភស្ដុតាងទៃនពាក្យ យួន ខែដលសរមេសរមេ)ក�ុងសិលាចារកឹ�្រក�ុងរH្ជកាលត្រពះបាទសុរយិាវរ្មន័ទី១   ១០០២-១០៥០) ។ មេលាក Adhémar Leclère ខែដលជាអភិបាលមេ�ត្ដក ្ពុជាPស ័យ Rណានិគ និយ បារំាងខែដលបានរស់មេ)ត្រសកុ�្រអស់រយៈមេពល២៥ឆ្នា� បំានមេត្របីពាក្យយួន មេ)ក�ុងមេស'វមេ�របស់មេលាកខែដលមានចំណងមេHីងថា Histoire du Cambodge depuit le 1er siècle de notre ère (librairie Paul Geuthner, 1914:99, 413, 432, 434, 469)។

មេcយសារខែតពាក្យយួនត្រតវូបានមេត្របីមេស្មីនឹងពាក្យ Savage មេcយមេលាក David Roberts  មេ)ក�ុងអត្ថបទឆ្នា� ២ំ០០២ មេ)ក�ុងកាខែសត Washington Times ខែតការពិតពាក្យ Savage  មេនះ  មេ)ក�ុងភាសា�្របកប្ថា ពួកព្ ឬពួកព�ង (ជាការអកុសលខែដលពាក្យមេនះសំមេ�មេTមេលីត្រក ុHនជាតិភាគតិចខែដលរស់មេ)តា តំបន់ភ�ំក�ុងប្មេទសក ្ពុជា) ។  ប្ជាHនក ្ពុជា មេmHនជាតិមេវ'តណា ថាយួន ដូចខែដលមេគមេmHនជាតិឥណា� ថាកBឹង Hនជាតិ Myanmar ថាភូមា  Hនជាតិ France ថាបារំាង និងHនជាតិ China ថាចិន ។ មេឈ្លា្ម ះទាងំអស់មេនះ គឺជាភាសាខែដលHនជាតិកំមេណីត ិនមេត្របីត្របាស់ (Xenonym) មេ2ីយជាមេឈ្លា្ម ះខែដលអក្សរ �្រយក កមេត្របីHំនួស។

Hួនកាលមេ)មេពលខែដលយួនមេm�្រថា  ”ង៉យមាន”  (ខែដលពួកមេគគួរមេmថា ”ង៉យ ក ្ពុជា”)  មេនះគឺជាពាក្យ ិនត្រតឹ ត្រតវូពីមេត្រពាះពាក្យថា ”មាន” គឺជាមេឈ្លា្ម ះត្រក ុHនជាតិភាគតិចខែដល ិនខែ នជា�្រHនជាតិមេដី ។ មេបីមេយាងតា បណា្ដ ញ Mien Network (http://www.miennetwork.com/miencommunity/history.html) ”មាន” គឺជា អនុត្រក ុ ”យ៉ាវ” មេ)ប្មេទសចិន មេ2ីយពួកមេគមានមេដី កំមេណីត កពីចិនខាងលិចឈ្លាងខាងត្បូង។ មេបីមេយាងតា តួមេល�ចំនួនប្ជាHនឆ្នា� ១ំ៩៩៥ ខែដលមេចញផ្សាយមេcយវទិ្យាសា្ថ ន Tribunal Research Institute របស់មេ�'ងទៃ ៉បានសរមេសរថា មានHនជាតិ ”មាន” ៤០,០០០Pក់ រស់មេ)ក�ុង១៧៣ភូ ិមេ)ខែប៉កខាងមេHីងប្មេទសទៃថ ។ ចំនួនប្ជាHនខែដលមេត្រចីនជាងមេនះ ត្រតវូបានរកមេeីញមេ)ក�ុងប្មេទសឡាវ៨៥,០០០Pក់) និងមេវ'តណា ៤៧៤,០០០Pក់) ខែដលចំនួនភាគមេត្រចីនមេ)ខែតរស់មេ)ក�ុងប្មេទសចិនមេ)មេឡីយ ។ មេបីមេយាងមេTតា HំមេរIនប្ជាHនឆ្នា� ១ំ៩៩០ មានHនជាតិយ៉ាវប្ខែ2លជា២,១លានPក់ខែដលកំពុងរស់មេ)ក�ុងប្មេទសចិន។

មេ2តុដូមេច�ះមេ2ីយមេនះគឺដូចជាការនិយាយរបស់Hនជាតិអង់គ្សមា� ក់ថា Oត់ជាHនជាតិ Basque ។  មេបីគិតតា ភូ ិសាស្គឺមានន័យ�ុសទាងំត្រសងុ បុ៉ន្មេបីតា ន័យកំបាងំRចមានន័យថា ជាជាតិ ួយមេcយ ិនមានរដ្ឋ ។ មេ)ចុងទសវត្សទី១៧ ត្រពះរាជាណាចក្

មេវ'តណា (Vietnamese Court of Hue) បានប្ដូរត្រពះរាជាP បុត្រតី�្រ អង្គ ីុ  អង្គខែប៉ន  អង្គមេ� និងអង្គស្ងួនមេTជាមេឈ្លា្ម ះមេវ'តណា P ថា ងុ៉កW�ន់ ងុ៉កមេប'ន ងុ៉កទូ  និងងុ៉កង្គាង ។ ទីត្រកងុភ�ំមេពញ ក៏ត្រតវូបានមេmជាភាសាយួនថា ណា W�ង ។ តា ការពិត គុយទាវភ�ំមេពញរបស់មេយីង ត្រតវូបានផ្សាយជាភាសាយួនថាជា 2ូ៊ទាវ ណា W�ង មេTវញិ។ ួយវញិមេទ'ត មេ)មេពល ខែដលមេយីងមេm ចូវដុក និងសាយ2្គន (ខែដលជាទីត្រកងុ2ូHី ិញPបច្ចុប្បន�) ថាមាត់ត្រHកូ និងព្នគរមេPះ មេនះគឺជាបាតុភូតខែដលមេស្មីនឹងពាក្យខែដលមេយីងមេត្របីដូចពាក្យយួនមេនះជាមេដី ខែដល ិនខែ នជាភាសាខែដលHនជាតិមេដី យក កមេត្របី។មេយីងទាញមេសចក្ដីសន�ិc្ឋ នថា ការយល់ច្ឡមំេTមេលីពាក្យយួន គឺមេcយសារ កពីមានពាក្យ Vietnam(ese)ក�ុងភាសាអង់គ្សខែដលRចយក កមេត្របីHំនួសពាក្យយួនបាន។ ការយល់ច្ឡមំេនះ គឺ កពីប្ជាHន�្រមេត្រHីសមេរសីមេត្របីពាក្យយួនមេដី ្បីសំខែដងថាជាប្ជាHនមេវ'តណា មេធvីមេRយHនបរមេទសមានចំណាប់Rរ ្មណ៍ថា ពួកមេយីងជាអ�កប្កាន់ជាតិសាសន៍ ។  ការនិយាយខែបបមេនះ គឺមេស្មីនឹងការនិយាយថា អ�កណាខែដលមេត្របីពាក្យ Cambodian (មេពលនិយាយជាភាសាអង់គ្ស) Hំនួសពាក្យ   Khmer (មេពលនិយាយជាភាសា អង់គ្ស) គឺជាអ�កប្កាន់ជាតិសាសន៍ ។មេ)មេពលមេយីងនិយាយជាភាសា�្រ ការមេត្របីពាក្យមេវ'តណា ឬHនជាតិមេវ'តណា មានលក្ខណៈឆ្គង មេ2ីយសា្ដ ប់មេT ិនត្រតឹ ត្រតវូ។ ក៏បុ៉ន្មេ)មេពលមេយីងនិយាយជាភាសាអង់គ្ស ឬបារំាង ការមេត្របីពាក្យ Vietnamese ឬ Vietnamien មានលក្ខណៈធ ្មតាជាង មេ2ីយមេបី មេត្របីពាក្យ Yuon គឺមានលក្ខណៈឆ្គងមេTវញិ។

ឧទា2រណ៍ ប្សិនមេបីមេយីងចង់និយាយថា ពួកអ�កមេនសាទត្រតីគឺមេត្រចីនខែតយួន មេ2ីយពាក្យទាងំពីរគឺ យួន និងមេវ'តណា ត្រតវូបានមេត្របីមេ)ក�ុងប្មេយាគ�្រលទ្ធផលRចដូចតមេTមេនះ  ពួកអ�កមេនសាទត្រតីគឺមេត្រចីនខែតយួន ឬពួកអ�កមេនសាទត្រតីគឺមេត្រចីនខែតHនជាតិមេវ'តណា ។ មេ2តុដូមេច�ះមេ2ីយWតំរវូមេRយមានព្យាង្គបន្ មេទ'តមេដី ្បីមេត្របីពាក្យមេវ'តណា ក�ុង ការពណ៌PពីHនជាតិមេវ'តណា ពីមេត្រពាះមេយីងត្រតវូខែតនិយាយថាHនជាតិមេវ'តណា មេដី ្បី ពិពណ៌PពីHនជាតិ មេវ'តណា មា� ក់ ។ មេយីង ិនRចនិយាយថា ពួកអ�កមេនសាទត្រតីគឺមេត្រចីន ខែតមេវ'តណា ពីមេត្រពាះមេវ'តណា គឺជាមេឈ្លា្ម ះប្មេទស ។ ភាសា�្រO្ម នពាក្យអvីមេត្រ�ពីយួនមេPះមេទ មេបីមេយីង ិនយកពាក្យHនជាតិមេវ'តណា កមេត្របីHំនួស។

មេ)ក�ុងភាសា�្រកំរនឹងមានពាក្យជាតិសាសន៍ខែដលមេត្របីមេTប្កាន់មេ ីលង្គាយត្រក ុHន ភាគតិច�ុសៗO� ទាងំបុ៉P្ម ន។ បុ៉ន្មេនះ ិនខែ នមានន័យថា ភាសាមេត្រOតត្រOត ិនមេកីតមានមេPះមេទ ។ ផ្ទុយមេTវញិមេ)មេពលខែដលមេយីង ិនមេOរពអ�កណាមា� ក់មេយីងបន្ គុណP ”R” មេ)ពី ុ�ពាក្យខែដលមេយីងចង់មេត្របី។ ប្សិនមេបីមេយីងនិយាយថា  ”Rយួន”  មានន័យ ថាជាការ ិនមេOរព បុ៉ន្ ិនចាបំាច់ជាពាក្យប្កាន់ជាតិសាសន៍មេPះមេទ ។ មេបីមេយីងជាអ�កប្កាន់ជាតិសាសន៍៍ លុះត្រតាខែតមេយីងមេត្របីពាក្យដូចជា Rកន្ទប Rង្គាង ឬRស្កីដូង។ មាន នុស្ស�BះRចមេត្រប'បមេធ'បពាក្យយួនជា ួយពាក្យ "Nigger" (ពាក្យអង់គ្សខែដលមេ ីលង្គាយពួកស្កមេ�្ម ) បុ៉ន្ពាក្យមេនះមានន័យខាB ងំមេពកក�ុងការមេត្រប'បមេធ'ប។ ក�ុងករណីណាក៏មេcយការមេចាទប្កាន់ នុស្សមា� ក់មេ)ក�ុងឆ្នា� ១ំ៨៦០ថាជាអ�កប្កាន់ជាតិសាសន៍ ពីមេត្រពាះអ�កមេនះមេត្របីពាក្យ "Nigger" គឺ ិនត្រតឹ ត្រតវូតា លក្ខណៈប្វត្ដិសាស្មេPះមេទ។ មេនះគឺជាការសន្មតមេ)HំPន់ ុន មេ2ីយខែដលវវិឌ្ឈ2ួសស ័យកាល។ ូលc្ឋ នត្រគឹះចំមេពាះបញ្ហាz មេនះ គឺមេ)HំPន់ លន់ ណុល (របបសាធ្លារណរដ្ឋ�្រ ១៩៧០-១៩៧៥) ខែដលតា ពិតពាក្យយួន ត្រតវូបានមេត្របីជាលក្ខណៈប្មាថមេ ីលង្គាយក�ុងការWយ ប្ហារមេTមេលីHនជាតិមេវ'តណា ។ ដូមេច�ះមេ2ីយពាក្យមេនះ កាB យមេTជាពាក្យកំបាងំអវHិ្ជមានមេ)ក�ុងទសវត្សឆ្នា� ១ំ៩៧០ មេ2ីយត្រតវូបានហា ឃាត់ ិនមេRយមេត្របីមេ)ក�ុងទសវត្សឆ្នា� ១ំ៩៨០ មេ)មេពលក ្ពុជាត្រតវូបានកាន់កាប់មេcយមេវ'តណា ។  ស B ្ជូរយួនកាB យមេTជាស B ្ជូរមេវ'តណា បុ៉ន្ត្រតវូបានត្ឡប់មេTជាពាក្យមេដី មេ)ក�ុងទសវត្សឆ្នា� ១ំ៩៩០។ ជាត្របាកដណាស់ �្រក្2 ក៏បានមេត្របីពាក្យយួន មេនះខែដរ មេ)មេពលខែដលពួកមេគបានពិពណ៌PRជា� ធរបមេណា្ដ ះRសន�អង្គការស2ប្ជាជាតិមេ)ក ្ពុជា (UNTAC) ថាជា យួនតាក់ មេcយមេចាទប្កាន់ថា មេនះជាភា� ក់ង្គារ ួយរបស់់គណបក្សប្ជាHនក ្ពុជាខែដលOទំ្មេcយយួន ។ បុ៉ន្ជាថ្មី ្ដងមេទ'តមេនះ ពីមេត្រពាះខែត�្រក្2 និង�្រសាធ្លារណរដ្ឋមេត្របីពាក្យមេនះ មេដី ្បីប្មេយាHន៍ផ្ទា្ទ ល់�Bួន ិនខែ នមានន័យថា ឥលូវពាក្យមេនះ ត្រតវូខែតមេយីងមេបាះបង់មេចាលមេ)ក�ុងការមេត្របីត្របាស់ភាសាប្ចាថ្ំមេPះមេទ ។

ទស្សនៈខែដលបានមេលីកមេឡងីមេ)ក�ុងអត្ថបទមេនះគឺជាទស្សនៈផ្ទា្ទ ល់របស់អ�កនិពន្ធ មេ2ីយ ិនឆBុះបញ្ហា្ច ងំពីទស្សនៈរបស់និមេយាHកឬរc្ឋ ភិបាលRមេ រកិមេទ។

មេលាកមេសា មេ�មេណត ទៃថ (�ុង ទៃថ) គឺជាវសិvករជាន់�្ពស់  (Senior Engineer/Rocket Scientist) និងជាអ�កប្វត្ដិសាស្�្រ  និងមេលាកមេអ' សុផល  គឺជាសាស្រាចារ្យHំនួយមេ) National Security Affairs, Monterey, California ។  អ�កនិពន្ធសូ ថ្ងអំណរគុណដល់ និស្សិត វង្ស សុជាតា  ទៃនសាកលវទិ្យាល័យក ្ពុជា ខែដលបានបកប្អត្ថបទមេនះជាភាសា�្រ ៕