کانی

Mineral

:گرد آورندگانهادي عباسي

مهرداد ابراهيم خاني

لغوی :ریشه

( ک�ه از ق�رون وس�طی م�ورد لغت می�نرال ) ک�انی

) یون�انی لغت از گرفت�ه ق�رار Mnaاس�تعمال

اس�ت( ب�ه مع�نی "ک�انی" Minaمتش�ابه التی�نی آن

ی�ا "گ�ردال" )از نظ�ر مع�دن شناس�ی( مش�تق ش�ده

اس�ت، ل�ذا ن�ام فارس�ی آن یع�نی "ک�انی" مع�روف

موادی است که از کانسارها بدست می آورند.

چیست؟ کانی

کانی عب�ارت اس�ت از عناص�ر ی�ا ترکیب�ات ش�یمیایی ط�بیعی ب�ا� ترکی�ب�ات ش�یم�یایی ا�یزوت�روپ ، متبل�ور و ج�ام�د ، هم�گن ی�افت می �ش�ود. خ�واص� ف�یزیکی C معی�ن ک�ه در زمی�ن ن�س�بتاک�انیه�ا� در ح�دود مش�خص ممک�ن اس�ت �تغی�یر نمای�ن�د. کانیه�ا ب�ه م�تبل�ور اتمی� منظم ب�ا� س�ا�ختم�ان اجس�ام �هندس�ی ص�ور�ت م�ی گردن�د ک�ه ب�ه آن بل�ور� می گوین�د.� اگ�ر ب�ل�ور ی�ک �ک�انی را ب�ه ب�ه س�را�نجام نم�ایی�م کوچ�ک�تر �تقس�یم و� ک�وچ�ک قطع�ات کوچک�ترین ج�زء دا�رای ش�ک�ل هندس�ی �منظم خ�واهیم �رس�ید ک�ه آن ر�ا واح�د �تبل�ور ، �س�لول اول�ی�ه و� ی�ا س�لول واح�د بل�ور می �نامن�د�. از ک�ن�ار هم ق�راردا�دن �واح�دهای� تبل�ور ش�بکه بل�ور

که سازن�ده اجسام� متبلور� است ایجاد �می گردد.�

و اس�تخراج علم و فل�زات ب�ه انس�ان دس�تیابی از پیش قرنه�ا

مص�رف آنه�ا ، ب�رخی از س�نگها و کانیه�ا مهم�ترین اب�زار دف�اعی ،

اولی�ه جهت بش�ر بش�ر محس�وب می ش�ده اند. و ش�کار زراعی

س�نگ همچ�ون زی�اد دارای س�ختی مول�د از س�نگی اب�زار تهی�ه

، ، ک�وارتزیتچخم�اق محی�ط ابس�یدین در ک�ه ... و ک�وارتز ،

زن�دگی اش ف�راوان ب�وده اس�تفاده ک�رده اس�ت. نح�وه اس�تفاده و

بک�ارگیری این مول�د آنچن�ان در زن�دگی و پیش�رفت انس�ان م�ؤثر

ب�وده اس�ت ک�ه ب�ر این اس�اس زم�ان زن�دگی انس�ان اولی�ه را ب�ه

تقس�یم ش�ده اند. نوس�نگی و میانس�نگی ، دیرس�نگی س�ه دوره

همزم�ان ب�ا ش�ناخت فل�زات و اس�تخراج آنه�ا عص�ر فل�زات آغ�از

C اولین فل�ز اس�تخراج ش�ده در ح�دود س�ال 450گردی�د. احتم�اال

ق.م ، مس بوده است.

تاریخچه

در میالد از قب�ل س�ال ه�زار ش�ش ق�دیم مص�ریان

زیب�ایش رن�گ خ�اطر ب�ه را ف�یروزه س�ینا ص�حرای

س�نگ ، حج�ر عه�د انس�انهای می کردن�د. اس�تخراج

ب�ه اس�ت، ت�یز دارای س�طح شکس�ت ک�ه را آتش�زنه

عن�وان چ�اقو و س�رنیزه ، جهت تراش�یدن چ�وب و تهی�ه

ن�وک ت�یز کم�ان ب�ه ک�ار می برن�د. عالوه ب�ر تف�ریت ک�ه

دارای س�طح شکس�ت منح�نی ش�کل اس�ت ب�رای تهی�ه

آتش تهی�ه جهت پ�یریت و آتش�زنه س�نگ از و ت�بر

استفاده می کردند.

همگن و ط�بیعی اجس�ام ش�یمیایی و ف�یزیکی نظ�ر از کانیه�ا

هس�تند ک�ه تقریب�ا منحص�را بص�ورت بل�ور و ی�ا الاق�ل ت�وده بل�ورین

ح�اوی ذرات ظری�ف و ری�ز ت�ا درش�ت تش�کیل می گردن�د. فق�ط

مع�دودی از کانیه�ایی ک�ه آنه�ا را بص�ورت جام�د می شناس�یم، ب�ه

ح�الت بی ش�کل و ی�ا ژله�ای وج�ود دارن�د. ب�ا توج�ه ب�ه همگن ب�ودن

ش�یمیایی کانیه�ا ، ت�رکیب آنه�ا را می ت�وان بوس�یله فرم�ول نش�ان

داد. م�ع ذل�ک این فرم�ول در بس�یاری از ح�االت ، منظ�ور ع�ادی

ش�می را مجس�م نمی کن�د، ب�ه این جهت در نگ�ارش آن مف�اهیم

کریس�تالو ش�یمی ب�ه مقی�اس وس�یعی بای�د منظ�ور گ�ردد. ب�رای

ف�یزیکی خ�واص تم�ام ، آنه�ا فرم�ول ب�ر عالوه کانیه�ا مع�رفی

مانن�د خ�واص ن�ورانی ، الک�تریکی ، مق�اومت ، س�ختی و ب�االخره

خاص�یت بلورشناس�ی ن�یز م�ورد بررس�ی ق�رار می گ�یرد. اس�اس

مطالع�ه این خ�واص موض�وع ک�انی شناس�ی عم�ومی را تش�کیل

می دهد.

حج�ر نتیج�ه عه�د در توانس�ت انس�ان ک�ه ی�افت خاتم�ه زم�انی

تج�ارب گون�اگون از مس و قل�ع آلی�اژی ب�ه ن�ام مف�رغ ی�ا برن�ز تهی�ه

کن�د. در طی عه�د برن�ز بش�ر قرنه�ا تجرب�ه ان�دوخت ت�ا س�رانجام

تهی�ه آهن 1000ح�دود ب�ه کش�ف و از میالد مس�یح س�ال قب�ل

ح�دود دیگ�ر روایت ب�ه ی�افت. عص�ر 2700توفی�ق قب�ل س�ال

مف�رغ آغ�از ش�د ک�ه در این عص�ر انس�ان اب�زار خ�ود را از این آلی�اژ

س�ال ق.م مص�ریها از ذوب 3000تهی�ه می نم�وده اس�ت. ح�دود

مس�یح س�یلیس میالد از پیش قرنه�ا و نمودن�د تهی�ه شیش�ه ،

اب�زار چی�نی می س�اخته اند. در ط�ول ک�ائولنچین ه�ا در فس�یلها از

، گ�یری ب�ا چگ�ونگی ش�کل رابط�ه در بس�یاری اطالع�ات ت�اریخ

جنس ، س�اختمان و س�ایر خصوص�یات کانیه�ا بدس�ت آم�ده اس�ت.

رشد و تحولی سیر بودن�د ک�ه جنب�ه علمی یونانیه�ا نخس�تین مل�تی اص�وال

485کانیه�ا را بررس�ی کردن�د مث�ل ت�الس ملطی ک�ه س�ال قب�ل از میالد ب�ه خاص�یت کهرب�ایی کانیه�ا اش�اره

ق.م( ک�ه دس�ت ب�ه 549-527ک�رده و تمیش تکلس )شناس�ی س�نگ کت�اب ی�ک زد. مع�ادن اس�تخراج

( ارس�طو ب�ه ک�ه نس�بت 384-322)االحج�ار( ق.م( می دادن�د بع�دها معل�وم ش�د ک�ه در س�ده هش�تم نوش�ته

-288ش�ده ، ولی کت�ابی از ش�اگردش یت�وفر اس�ت ) ق.م( بج�ا مان�ده بن�ام "راج�ع ب�ه س�نگها" ک�ه ش�اید 372

بتوان گفت اولین کتاب علمی کانی شناسی است.

ب�ا ارزش دیگ�ری ک�ه بع�دها نوش�ته ش�د بوس�یله کت�اب

( ج�الینوس رومی اث�ر 113-201پزش�ک ب�ود. م(

ای�رانی ، -1037) اب.و علی س.ینا دانش�مند عالیق�در

بت�وان 970 ش�اید را کانیه�ا" "درب�اره عن�وان تحت )

بط��ور را کانیه��ا ک��ه اس��ت کت��ابی اولین گفت

از اس�ت. ک�رده تقس�یم دس�ته چه�ار ب�ه سیس�تماتیک

ب�ول ف�ون آل�برت آلم�انی ش�ناس ک�انی از اروپایی�ان

م( ی�اد می ک�نیم این ش�خص ک�ه ب�ه م�اگنوس 280-119)

از زمین�ه ک�انی پنج جل�د کت�اب مع�روف اس�ت داراری

شناس�ی اس�ت. از دو شخص�یت دیگ�ر آلم�انی ب�ه نامه�ای

( آگریک�وال و والن�تین ی�اد 1555-1623باس�یلوس )

می ک�نیم ک�ه ش�خص اخ�یر بع�دها ب�ه پ�در ک�انی شناس�ی

.معروف گشت

آخ�رین شخص�ی ک�ه کانیه�ا را از نظ�ر ظ�اهری م�ورد مطالع�ه ق�رار داد، ک�انی

ی�ک دانش�مند 1669( ب�ود. در س�ال 1765-1711ش�ناس روس�ی لموس�وف )

دانم�ارکی ب�ه ن�ام نیلس استنس�ن ق�انون ث�ابت ب�ودن زوای�ا را کش�ف ک�رد. در

همین س�ال ش�خص دیگ�ری ب�ه ن�ام اراس�موس ب�ارتولینوس موف�ق ب�ه کش�ف

شکس�ت مض�اعف کلیس�ت ایس�لندی گردی�د. ق�انون پ�ارامتر وایس آلم�انی در

کالس�ه را ث�ابت 32 هس�ل 1830ده�ه دوم ق�رن بیس�تم وض�ع ک�رد. در س�ال

ک�رد، پس از آن ب�ا اس�تفاده از محاس�بات ریاض�ی ف�دروف روس�ی و ش�نفلیس

ایکس بوس�یله 230آلم�انی ب�ا کش�ف اش�عه ث�ابت کردن�د. را ش�بکه فض�ایی

رنتگن ، تح�ول عظیمی در ک�انی شناس�ی بوج�ود آم�د بدینوس�یله ب�رای اولین

مرتب�ه م�اکس ف�ون الوه موف�ق ب�ه مطالع�ه س�اختمان داخلی کریس�تال گردی�د.

بع�د از اینک�ه اس�تفاده از اش�عه ایکس در ک�انی شناس�ی نش�ان داده ش�د، ب�راگ

اولین ساختمان یعنی شبکه نمک طعام را معرفی نمود. 1913در سال

کانیه�ا دارای ارزش اقتص�ادی بس�یار زی�ادی می باش�ند، بط�وریک�ه اقتص�اد بس�یاری از کش�ورهای جه�ان نظ�یر ش�یلی ، گین�ه ... ب�ر اس�اس م�واد مع�دنی پ�ایه ریزی ش�ده اس�ت. اگ�ر چ�ه بس�یاری از کانیه�ا دارای ارزش درم�انی وی�ژه خ�ود هس�تند و ح�تی تع�دادی ب�ه عن�وان م�واد س�می و مهل�ک م�ورد اس�تفاده ق�رار می گیرن�د، ولی اف�رادی ن�یز وج�ود دارن�د ک�ه هم�راه داش�تن کانیه�ای معین را در درم�ان ب�رخی از بیماریه�ای م�وثر می دانن�د. در سراس�ر جه�ان ع�ده زی�ادی عالقمن�د ب�ه جمع آوری مجموعه ه�ای ک�انی هس�تند، در ی�ک پی�ک نی�ک خ�انوادگی می ت�وان نمونه ه�ایی از این خلقت زیب�ای خداون�د جمع آوری نم�ود. ب�ا توج�ه ب�ه اینک�ه در کش�ور م�ا کانیه�ای متن�وعی وج�ود دارن�د و بس�یاری از آنه�ا قاب�ل دس�ترس می باش�ند.

کانیها اقتصادی اهمیت

کانیه�ا از دوران پیش از ت�اریخ ، نقش�ی اص�لی در نح�وه زن�دگی

ب�ا گذش�ت ه�ر ق�رن ، بش�ر و اس�تاندارد زن�دگی وی داش�ته اند.

و ش�ده بیش�تر فزاین�ده گ�ونه ای ب�ه کانیه�ا اقتص�ادی اهمیت

ام�روزه ب�ه اش�کال بیش�ماری ، از اح�داث آسمانخراش�ها گرفت�ه ت�ا

س�اخت رایان�ه ب�ه آنه�ا وابس�ته ایم. تم�دن جدی�د ، ب�ه ط�ور ش�گفت

ال�زامی را آنه�ا کانیه�ا وابس�ته اس�ت و ک�اربرد وس�یع ب�ه آوری

ک�رده اس�ت. تع�داد کمی از کانیه�ا مانن�د تال�ک ، آزبس�ت ، گ�وگرد

و ... ب�ه هم�ان ش�کل اس�تخراج ش�ده ، مع�روف می ش�وند. ام�ا

بس�یاری از آنه�ا را ب�رای ب�ه دس�ت آوردن ی�ک م�اده مفی�د ، بای�د در

: از عبارتن�د آش�ناتر محص�والت از ب�رخی ک�رد. ف�رآوری آغ�از

آج�ر ، شیش�ه ، س�یمان ، گچ و چ�یزی در ح�دود بیس�ت فل�ز از

آهن گرفت�ه ت�ا طال. کانس�نگهای فل�زی و کانیه�ای ص�نعتی در هم�ه

قاره ه�ا و در ه�ر ج�ا ک�ه کانیه�ای خ�اص ب�ه ان�دازه ک�افی تمرک�ز

یافته و استخراج آنها اقتصادی باشد، استخراج می شوند.

تبلور معم�وال کانی ه�ا بص�ورت اش�کال منظم هندس�ی متبل�ور می ش�وند

ک�ه ب�ه آنه�ا بل�ور می گوین�د. بل�ور را می ت�وان ب�ه عن�وان جس�می ک�ه دارای س�اختمان اتمی منظم اس�ت، تعری�ف ک�رد. هرگ�اه بل�ور را بط�ور م�داوم ب�ه قطع�ات کوچ�ک تقس�یم ک�نیم، ب�ه ج�ایی می رس�یم ک�ه دیگ�ر قاب�ل تقس�یم ک�ردن نیس�ت. این ج�ز کوچ�ک غ�یر قاب�ل تقس�یم ، معم�وال دارای ش�کل هندس�ی منظم اس�ت ک�ه اتم ه�ای تش�کیل دهن�ده بل�ور در رئ�وس ، مراک�ز س�طوح ، وس�ط یال ه�ا و اولی�ه ی�ا س�لول بل�ور واح�د ن�ام ب�ه و دارن�د ق�رار آن مرک�ز ی�ا پهل�وی هم ق�رار گ�رفتن از خوان�ده می ش�ود. ه�ر جس�م متبل�ور

ش�بکه تع�داد زی�ادی س�لول اولی�ه تش�کیل ش�ده اس�ت ک�ه ب�ه ن�ام ب�ه عناص�ر ق�رینه ای ک�ه در س�لول بل�ور نامی�ده می ش�ود. بس�ته

ب�ه را متبل�ور اجس�ام دارد، وج�ود ش�امل7اولی�ه سیس�تم ، گون.ال ت.ری ، تتراگون.ال ، مکع.بی سیس.تم و مونوکلینی.ک ، ارتورومبی.ک ، گون.ال هگ.زا

تقسیم می کنند. تری کلینیک

تم�امی دارای ترکیب�ات از ب�ا دس�ته ای متبل�ور کانیه�ای ب�ر عالوه خ�واص ک�انی بج�ز سیس�تم تبل�ور می باش�ند ک�ه این دس�ته را ش�به ک�انی می نامن�د و ش�رایط تش�کیل کانیه�ا بس�یار متف�اوت اس�ت ، ب�رخی مانن�د پ�یریت ممکن اس�ت در ش�رایط بس�یار متن�وعی ایج�اد گردن�د در حالیک�ه ب�رخی دیگ�ر ب�ه عن�وان ش�اخص ک�انی ، فش�ار ، دم�ا وج�ود عناص�ر رادیواک�تیو و ... م�ورد اس�تفاده ق�رار می گیرن�د.

از یکی در اس�تثنا ش�به کانی ها ب�ه کانیه�ا تبل�ور 7هم�ه سیس�تم ش�رایط در کانیه�ا از ب�رخی می گردن�د. متبل�ور ش�ده ش�ناخته ب�ا پ�اراژنز آنه�ا ب�ه ک�ه می گردن�د تش�کیل هم کن�ار در مش�ابه کانی ه�ای هم�راه گفت�ه می ش�ود. کانیه�ا در ط�بیعت در ان�دازه های ب�ه را آنه�ا اس�اس این ب�ر ک�ه می ش�وند ی�افت متف�اوتی بس�یار تقس�یم بل�ور بل�ور و مخفی ری�ز ، بل�ور ، متوس�ط بل�ور درش�ت در بل�ور متوس�ط و بل�ور درش�ت ان�واع از ب�رخی می نماین�د. بل�ور توس�ط ان�واع ری�ز ، ب�وده نمونه ه�ای دس�تی قاب�ل تش�خیص ب�ه کم�ک اش�عه بل�ور را میکروس�کوپهای ق�وی و کانیه�ای مخفی

ایکس و میکروسکوپهای الکترونی می توان شناسایی نمود.

خواص عم..........ومی

کانی ها

مانن�د انحص�اری و وی�ژه مشخص�ات دارای ک�انی هر ج.رم ، کلی.واژ ، س.ختی ، تبل.ور سیس.تم

می باش�د. در بعض�ی از کانی ه�ا مخص.وص ، رن.گ و…، اتم بعض�ی از عناص�ر س�اختمان بل�وری قاب�ل تع�ویض ب�ا اتم ه�ای هم ان�دازه از عناص�ر دیگ�ر می باش�د. ب�ه عن�وان در بج�ای هم من�یزیم و آهن مث�ال می ت�وان جانش�ینی

را نام برد. پیروکسن ها

سختی سختی را می ت�وان ب�ه ص�ورت مق�اومت ک�انی در براب�ر

خراش�یده ش�دن تعری�ف ک�رد. در ک�انی شناس�ی ، س�ختی ب�ا جس�م دیگ�ر می س�نجند. طب�ق تعری�ف ی�ک جس�م را اگ�ر جس�می ، جس�م دیگ�ر را مخط�ط کن�د از آن س�خت

10ت�ر اس�ت. ب�رای س�نجش س�ختی کانی ه�ای مختل�ف و کرده ان�د انتخ�اب مبن�ای س�ختی عن�وان ب�ه را ک�انی س�ختی س�ایر کانی ه�ا را نس�بت ب�ه آنه�ا می س�نجند. این

مقیاس به نام مقیاس موس معروف است.الماس كوراندو

م

توپاز كوارتز ارتوز آپاتيت فلوئوری

ن

كلسيت ژيپس تالك كاني

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1سختي درجه

کلیواژ

برخی از بلوره�ا در امت�دادهای بخصوص�ی ب�ه آس�انی واین می ش�وند. شکس�ته ص�اف س�طوح ص�ورت ب�ه خ ی�ا کلی�واژ خوان�ده می ش�ود. �س�طوح ب�ه ن�ام س�طوح ردر کلی�واژ شکس�تن س�هولت ک�ه داش�ت توج�ه بای�د کانی ه�ای مختل�ف متف�اوت اس�ت و ح�تی ممکن اس�ت

  یک کانی دارای امتداد کلیواژهای مختلف باشد.

جرم مخصوص

در موج�ود ناخالص�ی های علت ب�ه مخص�وص جرم ک�انی ث�ابت نیس�ت و همیش�ه مق�دار آن بین دو ح�د در از یکی مخص��وص ج��رم می ش��ود. گرفت��ه نظ��ر مشخص�ات مهمی اس�ت ک�ه توس�ط آن می ت�وان ن�وع

  کانی را مشخص کرد.

رنگعوام�ل ب�ه بس�ته و اس�ت متغ�یر خیلی معم�وال کانی ه�ا رن�گ

تغی�یر می کن�د. بط�وری ک�ه ف�یزیکی و ش�یمیایی در ح�د وس�یعی نمی ت�وان آن را ج�ز مشخص�ه های اص�لی در نظ�ر گ�رفت. ولی رن�گ خاک�ه ک�انی یع�نی رنگی ک�ه در اث�ر م�الش آن ب�ا ی�ک ص�فحه چ�نین حاص�ل می ش�ود، نس�بتا ث�ابت ت�ر اس�ت و در خیلی م�وارد ب�ه

. شناسایی کانی کمک می کند

جالاش�عه ای ک�ه در س�طح ک�انی منعکس می ش�ود منظ�ره وی�ژه ای

ب�ه آن می ده�د ک�ه ب�ه ن�ام جالی ک�انی خوان�ده می ش�ود. جالی ک�انی ان�واع ب�ه و دارد بس�تگی آن ق�درت ج�ذب و ب�ه خ�واص س�طح فل�زی ، الماس�ی ، شیش�ه ای ، ص�مغی ، م�ومی ، ص�دفی ، چ�رب

  و ابریشمی تقسیم می شود.

خواص مغناطیسی و خواص شیمیایی

بعض�ی از کانی ه�ا دارای خ�واص آهنرب�ایی طبیعی ان�د ک�ه

کمک موثری در شناسایی آنها بشمار می رود. 

ب��رای می ت��وان کانی ه��ا ن��یز ش��یمیایی از خ��واص

خ�واص این جمل�ه از ک�رد. اس�تفاده آنه�ا شناس�ایی

د ک�انی انحالل ق�ابلیت و ر می ت�وان ی محلول ه�اآب

ش�یمیایی ، تش�کیل امالح ب�ا اس�یدها و بازه�ا و ... ن�ام

برد.

انواع کانی از نظر نحوه تشکیل

انواع كاني

ي اوليهدرو ازاد ن

ثانويه برو يازاد ن

دگرگوني

کانی اولیه یا درون زاد

کانی ه�ای درون زاد هم�ان ط�ور ک�ه از نامش�ان پی�دا اس�ت، دردرون زمین یع�نی کیلومتره�ا زی�ر زمین تش�کیل ش�ده اند. م�اده م�ادر کلی بط�ور و زاد درون کانی ه�ای دهن�ده تش�کیل اص�لی ب�ه ک�ه اس�ت مانن�دی خم�یر س�یال جس�م کانی ه�ا هم�ه

 خوان�ده می ش�ود. ب�ا توج�ه ب�ه نح�وه تش�کیل کانی ه�ای ماگم�ان�ام تش�کیل ب�رای مختلفی مراح�ل می ت�وان ، ماگم�ا از مختل�ف

کانی ها تشخیص داد که این مراحل شامل مراحل : است.  گرمابی و  پنوماتولیتیک ، پگماتیتی ، ماگمایی اولیه

کانی های ثانویه یا برون زاد

زاد درون ی�ا اولی�ه کانی ه�ای تب�دیل و تغی�یر از کانی ه�ا این

و فش�ار ش�رایط در عموم�ا اولی�ه کانی ه�ای می آین�د. بوج�ود

درج�ه ح�رارت ب�اال تش�کیل ش�ده اند و ب�ه همین خ�اطر این ک�انی

آنه�ا ب�ا ش�رایط تش�کیل در ش�رایط س�طح زمین ک�ه متف�اوت

می باش�د چن�دان س�ازگار نیس�تند. کانی ه�ای اولی�ه ب�رای س�ازگار

ب�ه و ش�ده تجزی�ه و خ�رد ، زمین س�طح ش�رایط ب�ا ش�دن

فرآین�دهای می ش�وند. تب�دیل زاد ب�رون ی�ا ثانوی�ه کانی ه�ای

 ، رس�وبی و بیول�وژیکی ب�ه تش�کیل ه�وازدگی مختلفی همچ�ون

کانی های ثانویه کمک می کنند.

کانی های دگرگونی

و ح��رارت اث��ر در س��نگ ها و کانی ه��ا مشخص��ات تغی��یر

 ، کانی ه�ا دگرگ�ونیفش�ار دگرگ�ونی اث�ر در می ش�ود.  نامی�ده

ب�ه بل�ورین اولی�ه خ�ود را از دس�ت داده و ممکن اس�ت ش�کل

ش�کل جدی�دی متبل�ور ش�وند. البت�ه تغی�یر تبل�ور کانی ه�ا در جه�تی

تغی�یرات ض�من باش�ند. س�ازگار جدی�د ش�رایط ب�ا ک�ه اس�ت

دگرگ�ونی ممکن اس�ت ت�رکیب ش�یمیایی کانی ه�ا ن�یز ع�وض ش�ده

ش�وند. وارد آن ب�ه ی�ا و خ�ارج آن س�اختمان از عناص�ری و

تقس�یم ن�احیه ای و حرک�تی ، ن�وع مج�اورتی ب�ه س�ه دگرگ�ونی

ایمی ش�ود از ی�ک ه�ر درطی کانی ه�ای ک�ه دگرگونی ه�ا ن

مختلفی بوجود می آید.

کانی ها انواع ب�رای اس�ت. ش�ده ش�ناخته دنی�ا در ک�انی ه�زار س�ه تاکنون

مطالع�ه آنه�ا ابت�دا بای�د ب�ه ط�ریقی آنه�ا را طبق�ه بن�دی ک�رد. اولین دانش�مند ، اب�وعلی س�ینا را کانی ه�ا نس�بتا علمی بن�دی طبق�ه ای�رانی انج�ام داده اس�ت. در این تقس�یم بن�دی کانی ه�ا ب�ه چه�ار گ�روه اص�لی س�نگ ها و م�واد خ�اکی ، م�واد س�وختنی ، نمک ه�ا و ب�ر اس�اس نح�وه ام�روزه کانی ه�ا را فل�زات تقس�یم می ش�دند. تش�کیل ، ت�رکیب ش�یمیایی و س�اختمان آنه�ا طبق�ه بن�دی می کنن�د. ب�ر اس�اس ت�رکیب ش�یمیایی و س�اختمان داخلی کانی ه�ا می ت�وان

آنها را به انواع زیر تقسیم کرد کانی ه�ایی ش�امل و ب�وده آزاد ه�ای اتم دارای ک�ه کانی ه�ایی

ی�افت ط�بیعت در عنص�ر ش�کل ب�ه و آزاد بط�ور ک�ه هس�تند می شوند.

آنیون ه�ای س�اده تش�کیل ب�ا ت�رکیب کاتیون ه�ا از کانی ه�ایی ک�ه شده اند و شامل سولفورها ، هالیدها و اکسیدها هستند

کانی ها نامگذاری کانی ه�ا عموم�ا اس�امی ناآش�نا دارن�د و تنه�ا ع�ده مع�دودی

ب�ر کانی ه�ا اس�امی هس�تند. ای�رانی ن�ام دارای آنه�ا از تع�یین المللی بین ق�وانین و ی�ک س�ری ض�وابط اس�اس

می شود که عبارتند از: نام ع�ده زی�ادی از کانی ه�ا در واق�ع اس�م محلی اس�ت ک�ه

ن�ام انته�ای ب�ه و ش�ده اند پی�دا آنج�ا در ب�ار اولین ب�رای ب�ه عن�وان مث�ال منطق�ه پس�وند ایت اض�افه ش�ده اس�ت. ایلم�نیت از ن�ام کوهه�ای ایلمن واق�ع در اورال و ت�یرولیت

 است گرفته شده است.اتریشاز تیرول که محلی در  بعض�ی خ�اص اص�طالحات از کانی ه�ا از بعض�ی نام

از اص�طالحات کش�ورها گرفت�ه ش�ده اس�ت. مثال س�افیر محلی هندوستان است.

نام ع�ده دیگ�ری از کانی ه�ا از رن�گ آنه�ا در زب�ان یون�انی گرفت�هخ�ونی،  قرم�ز مع�نی ب�ه هم�اتیت مثال اس�ت.  ب�ه آزوریتش�ده

 ب�ه مع�نی آل�بیت ب�ه مع�نی س�بز رن�گ و کل�ریتمع�نی آبی رن�گ ، سفید رنگ است.

داش�تند ک�ه وی�ژه ای خ�واص از را خ�ود ن�ام کانی ه�ا از بعض�ی ب�ه مع�نی دارای »دو یون�انی ، در زب�ان گرفته ان�د. مثال دیس�تن

سختی« است. .آنهاس�ت در ب�ه عناص�ر موج�ود از کانی ه�ا مرب�وط بعض�ی نام

مثال نیکلین دارای نیکل و کوپریت دارای مس است. نام بعض�ی از کانی ه�ا از اس�م محققی�نی ک�ه آنه�ا را ب�رای اولین

ب�ار یافته ان�د مش�تق ش�ده اس�ت. مثال ب�راگیت ب�ه ن�ام کاش�ف آن ... و ب�یرونی ابوریح�ان آن یابن�ده ن�ام ب�ه ب�یرونیت و »ب�راگ«

گرفته شده است در زير نام برخي از كاني هاي كشف شده را مي آوريم

آآپاتیت ؛ آپوفیلیت ؛ اپسونیت ؛ اپیستیلبیت ؛ اپیدت 

آتاکامیت ؛ اتاویت آدامیت ؛ آدولر ؛ ادینگتونیت 

آراگونیت ؛ ارتوز ؛ آرسنوپیریت ؛ آرسنیت ؛ آرفودسونیت ؛ اریتریت 

آزوریت آستروفیلیت ؛ اسپانگولیت ؛ اسپسارتیت ؛ اسپریلیت ؛

اسپودومن ؛ اسپینل؛استانیتاستفانیت ؛ استیبین ؛ استیکتیت ؛ استیلبیت ؛استیبیکونیت ؛

استورولیت؛اسفالریت اسکاپولیت ؛ استرونیتانیت ؛ اسکرودیت ؛ اسکورزالیت ؛ اسکوترو

دیت اسالوی کیت ؛  اسمیت زونیت 

آکانتیت ؛ اکتینولیت؛ آکروئیت ؛ آکسینیت ؛ آکمیت آگات ؛ اگزنیت؛ آگمارین

آالباندیت ؛ آالنیت ؛ البائیت ؛ آلبیت ؛ آلکساندریت الکزیت ؛ الماس ؛ الما

ندین ؛ الیونیت   آلمونتیت ؛ آلوفان ؛ آلومینیت ؛ آلوموهیدروکلسیت ؛ آلونیت ؛ آلونژن

آمازونیت ؛ آمالگام نقره ؛ آمبلی  گونیت ؛ آمفیبول ؛ آمیتیست ؛ آمیانت ؛ آمیلکتیت

آنابرژیت ؛ آناتاز ؛ آنالیسم ؛ انارژیت ؛ انستاتیت ؛ انیدریت ؛ انیکس ؛ آنتلریت ؛ آنتوفیلیت آنتی

آنتیموان ؛ آندالوزیت ؛ آندزین ؛ آندرادیت؛ آنکریت ؛ آنگلزیت ؛ آگوریت ؛  نورتیتاوری

کلسیت ؛ اوکالز ؛ اوژیت ؛ آونتورین ؛ اونکیت ؛ اوانسیت ؛ اوپال ؛ اوپال آتشی 

اوپال لیگنوس ؛ اوپال سفید شیری ؛ اوپال کامون ؛ اوپال نوبل ؛ اوتونیت ؛ اودیالیت ؛ اورانولیت ؛ اورانینیت ؛ اوکنیت ؛ اولمانیت

  اولیگو کالز ؛ اولیوین ؛اومانژیت ایلمنیت

 ائوکروئیت آهن

ایدریالیت ؛ ایلوائیت ؛ ایندریت ؛ ایندیگولیت ؛ اینه زیت ؛اینیوئیت

آ

ب

 باریتوکلسیت ؛ باریتین ؛ باونیت ؛ بایل دونیت

 باستانائزیت

براسیت ؛ برازیلیانیت ؛ برانریت ؛ براکس ؛ برتیئریت ؛ برزلیانی

ت ؛ برونزیت ؛ بریل ؛ بریل

 طالئی ؛ برونیت ؛ بروکیت ؛ بروکانتیت ؛ بلور سنگ

 بازیت

 بتافیت ؛ بتریوژن

بورنیت ؛ بورنونیت ؛ بودانتیت ؛ بولئیت ؛ بوکوفسکیئیت ؛ بوالنژ

ریت ؛  بوهمیت 

بیسموت ؛ بیتونیت ؛ بیندهیمیت ؛ بیوتیت ؛ بیسمیت ؛ بیسموتینی

 ت ؛ بیکس بایئیت

 بنی توئیت

پ

پاپاگوئیت ؛ پالی گورسکیت ؛ پاراملسبرژیت 

پتالیت ؛ پتزیت  

پراوسکیت ؛ پراس ؛ پرازاوپال ؛ پروزوپیت ؛ پروستیت ؛ پرهنیت ؛ پری

سئیت 

پسیلومالن 

پکتولیت 

پلئوناست ؛ پالژیوکالزها ؛ پالتین ؛ پلمبوژاروسیت ؛ پالژیونیت ؛ پالتتری

ت  پلی بازیت ؛ پالسما ؛ پالمبوگومیت ؛ پلی هالیت 

پنتالندیت ؛ پنین 

پوسن ژاکیت ؛ پورپوریت ؛ پومپلیت ؛ پوولیت 

پیرارگیریت ؛ پیروپ ؛ پیروفانیت ؛ پیروتیت ؛ پیرسئیت ؛ پیریت  ؛ پیرو

مرفیت ؛ پیزانیت   پیروکلر ؛  پیرولوزیت ؛  پیروفیلیت ؛ پیکنیت 

تتائوماسیت ؛  تامسونیت ؛ استه

آتیت ؛ تانتالیت ؛ تانزانیت  تترادیمیت ؛ تترائدریت

 ترمولیت ؛ تریدیمیت ؛ تریپلیت ؛ تری فیلیت ؛ ترونا تفروئیت

 تلورتنانتیت ؛ تنوریت 

توریت ؛ توپاز ؛ تورکواز ؛ توریانیت ؛ توربرنیت ؛ تورت

وئیتیت ؛ تورینژیت ؛ تورمالین ؛ توگتوپیت ؛ تولیت تیتانیت ؛ تیرولیت ؛ تیویامونیت ؛ تیه مانیت

ج

داتولیت ؛ داوسونیت ؛ دانبوریت ؛ دانموریت  دراویت 

دسکلویزیت دل وکسیت 

 دمانتوئید ؛ دمیکیت دولومیت ؛ دومورتیریت

دیادوکیت ؛ دویلین ؛ دیافوریت ؛ دیاسپور ؛ دیکیت ؛ دیسکرازیت ؛ دیوپسید   دیوپتاز

 جمسونیت ؛ جیوه

چچرمیژیت ؛ چشم عقاب ؛  چشم پلنگ ؛ چشم گربه

د

ژادئیت ؛ ژارگون ؛ ژاروسیت ؛ ژاسپ ؛ ژرسدورفیت ؛ ژاکوبسیت ژرمانیت ؛ ژرمژوئیت ؛ ژوهانسنیت ؛ ژوردانیت 

ژهلنیت ژیبسیت ؛ ژیپس ؛ ژیسموندیت

ررآلگار ؛ راملسبرژیت ؛ رامسدلیت ؛ روبلیت ؛ روبیس ؛ رودوکر

وزیت ؛ رنیریت   رمزیئیت ؛ روتیل ؛ رودونیت ؛ رومئیت ؛ روزازیت ؛ ریپیدولیت

ززاراتیت ؛ زنسیت ؛ زوئیزیت ؛ زرنیخ ؛ زمرد ؛ زونریت ؛ زیرکن ؛  زینوالدی

 ت ؛ زینکنیت

ژ

ساپونیت ؛ ساردوئین ؛ سافیرین ؛ سانیدین ؛ ساسولیت ؛ سافیر 

؛ ساژنیت ؛ 

سافلوریت سرپانیتین ؛ سروانیتیت سروزیت ؛ سزبیلیت ؛

سپکوالریت ؛ سپیولیت 

سلستین ؛ سلنیم خالص

   

سلمیاک ؛ سکانینائیت ؛ سمسئیت ؛ سنارمونتیت ؛ سودالیت ؛ سو

 دوماالکیت

سیلندریت ؛  سیدریت ؛ سیلوانیت ؛  سیترین ؛ سیریلوویت ؛ سیدر

وناتریت ؛ سیلویت 

   سیانوتریکیت ؛ سیکلریت ؛  سیژنیت

س

ف

کاکوگزن ؛ کالومل ؛ کاالوریت ؛ کارنالیت ؛ کاسیتریت ؛ کازولیت ؛ کابرریت 

؛ کارنوتیت   کاچولونگ ؛ کارفولیت ؛ کائولینیت ؛ کامپلیت 

فاسائیت ؛ فری مو

لییدیت ؛  فرانکلینیت ؛ فربریت ؛ فلوئوریت ؛ فرانکئیت ؛ فسفوفیلیت ؛ فس

 فوسیدریت فناسیت ؛ فوسژنیت ؛ فیبروفریت ؛فیلیپسیت

ك

کانی شناسی

در اين بخش قصد داريم به بررسي ويژگي هاي برخي كاني ها بپر دازيم :

)براي مشاهده اطالعات و عكس هر يك كليك كنيد(

كلسيت1.

گالن2.

اسفالريت3.

اسميت زونيت4.

همي مورفيت5.

سروزيت6.

ايندريت7.

كلريت8.

گارنت9.هماتيت10.سيدريت11.آندزيت12.دولوميت13.پيريت14.سرپانتين15.

كوپريت16.

مگنتيت17.

آزوريت18.

انگلسيت19.

بورنيت20.

پيريت21.

ماالكيت22.

كالكوپيريت23.

كالكوسيت24.

كريزوكال25.

كوارتز26.

ليمونيت27.

ميكا28.

ميمتيت29.

ولفنيت30.

كلسي

ت

كلسيت

كلسيت

كلسيت

كلسيت

تسي

كلCAlsite

تسي

كل

كلسيت

CAlsite

گالن

گالن

گالن

گالن

اسفالری

ت

اسفالريت

ریالسف

ات

اسفالريت

اسفالريت

اسمیت

زونیت

اسميت زونيت

اسميت زونيت

Smithsonite

ت می

سا

تونی

ز

هم

ی مورفیت

هم

ي مورفيت

همي مورفيت

hem

imor

phite

ی هم

تفی

ورم

سروزیت

سروزيت

سروزيت

Cerozite

زیرو

ست

ایندریت

ایندریت

Anhydrite

کلریت

گارنت

گارنت

هماتیت

هماتیت

سيدريت

آندزيت

دولوميت

دولوميت

دولوميت

Dolomite

ميتدولو

ميتدولو

پيريت

پيريت

سرپانتين

سرپانتين

كوپريت

كوپريت

cuprite

مگنتيت

مگنتيت

Magnetite

ازوريت

azurite

آزوريت

azurite

آزوريت

انگلسيت

انگلسيت

Anglesite

بورنيت

Bornit

بورنيت

پيريت

پيريت

ماالكيت

مالاكيت

پيريت كالكو

كالكوپيريت

كالكوسيت

كالكوسيت

chalcocite

كريزوكلا

كالكريزو

كوارتز

كوارتز

ليمونيت

ليمونيت

limonite

ميكا

ميكا

ميمتيت

ميمتيت

ولفنيت

ولفنيت

wulfenite