5555

Ñýòãýë зүйн эмчилгээний

бариа

Òýíãýðëиã Ìîíãîë Ñóðãàëòûí òºâ

Óëààíáààòàð õîò 2009 îí

Сэтгэл зүйн эмчилгээний бариа

ÀÃÓÓËÃÀªÌÍªÕ ¯Ã...................................................................................................................... 3

ÃÀÐ×ÈÃ...................................................................................................................... 4

¯ÍÄÑÝÍ ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ...................................................Error! Bookmark not defined.

Áàðèà çàñëûí ò¿¿õ................................................................................................... r

Àðãà÷ëàë .............................................................................................................12

Åðºíõèé çààâàð÷èëãàà ............................................................................................

Õèéõýä øààðäàãäàõ ç¿éëñ ..................................Error! Bookmark not defined.

Ñýòãýë ç¿éí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ..............................Error! Bookmark not defined.

Áèå ýðõòýíä íºëººëºõ íºëºº ................................................................................................. 6

ªÂ×ÈÍ........................................................................................................................ 65

ªâ÷èí ãýæ þó âý? .............................................….Error! Bookmark not defined.

Þóíààñ ¿¿ñäýã ? ....................................................Error! Bookmark not defined.

..............................................................................Error! Bookmark not defined.

ÝÌ×ÈËÃÝÝ..................................................................Error! Bookmark not defined.

Ýð¿¿ë ñàðóóë àìüäðàõ ¿íäñ¿¿ä .............................Error! Bookmark not defined.

Ýì÷èëãýý...............................................................Error! Bookmark not defined.

Áàðèà çàñëûí îíîëóóäûã àìüäðàëòàé õîëáîõ íü .......Error! Bookmark not defined.

ÁÈÅ ÝÐÕÒÝÍÈÉÃ Á¯ÐÄ¯¯ËÝÃ× ÒÎÃÒÎËÖÎÎÍÓÓÄ..........Error! Bookmark not defined.

Ç¿ðõ ñóäàñíû ýðõòýíèé òîãòîëöîî .............................................................................................9

Ìýäðýëèéí ýðõòýíèé òîãòîëöîî .................................................................................................9

Àìüñãàëûí ýðõòýíèé òîãòîëöîî .................................................................................................9

Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíèé òîãòîëöîî ...................................................................................9

Òóëãóóð õºäºëãººíèé ýðõòýíèé òîãòîëöîî ................................................................................9

ßëãàðóóëàõ ýðõòýíèé òîãòîëöîî ................................................................................................9

2


¯ðæëèéí ýðõòýíèé òîãòîëöîî .....................................................................................................9

Òîãòîëöîîíû ¿¿ðýã ..................................................Error! Bookmark not defined.

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä ............................................Error! Bookmark not defined.

Ò¿ãýýìýë òîõèîëäîõ ºâ÷í¿¿ä, òýäãýýðèéã ýì÷ëýõ àðãà........Error! Bookmark not defined.

ҮÍÄÑÝÍ ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ

ÁÀÐÈÀ ÇÀÑËÛÍ Ò¯¯Õ

Бидний өвөг дээдэс болох балар эртний хүмүүс хүнд хүчир амьдралынхаа үйл явцад ан ав хийх , бэртэл гэмтэл авах эсвэл хүнд хэцүү биеийн хүчний хөдөлмөрийн дараа бие махбодын ядралыг тайлах , хэвийн байдлыг сэргээх , өөртөө болон бусдад тусламж үзүүлэх шаардлагатай байнга тулгарч байжээ. Гэвч мэдээж тэдэнд өөрсдийнх нь гарнаас өөр ямарч багаж хэрэгсэл , эмийн бодис байхгүй байв. Эхний үед хүмүүс зүгээр л төрөлх зөнгөөрөө өвдсөн газраа илж, үрж,нухдаг байсан бол олон зууны туршид мэдлэг, чадвар , туршлага хуримтлагдсаар эмч ,домч , илээч , бариач нарын гарт төвлөрсөн тусгай арга барил бүхий засал болон хөгжсөн юм. Ийнхүү эрт дээр үеэс эхлэн бүх улс орны ард түмэн түүхэн хөгжлийнхөө янз бүрийн үе шатанд өөрсдийн ахуй амьдралын өвөрмөц онцлог, байгаль цаг уурын нөхцөл болон бусад хүчин зүйлээс хамааран төрөл бүрийн арга хэлбэрээр иллэг заслыг хэрэглэж байжээ. Түүхийн эх сурвалжаас үзвэл МЭӨ 20 зууны тэртээгээс иллэгийн үндсэн аргуудыг хэрэглэж байсан баримт бий. Эртний Египет , Абиссиний , Нубий, Ливий, Грек , Римд иллэг заслыг хэрэглэж байв.

Монголын алдарт оточ Ишбалжир “Дөрвөн рашаан ” зохиолдоо яс барих талаар бичсэнээс гадна бэртэнгийг эмчлэх , үе мултарсаныг анагаах , тархи доргисныг засах, мөсөөр минчүүрүүлж мэс засал хийх тухай дурджээ. 17 зууны үед бичигдсэн Лувсанчүлтэмийн “Судалжшинжлэх ёсны товч”, Ишбалжирийн “Рашааны цагаан шүүдэр ” зэрэг зохиолд гадар шарх ба үе мултарсныг шинжлэх арга, “Рашаан дусал ”1962 онд зөвлөлтийн мэргэжлийн Ю. С Повораненнын удирдлагын дор байгуулагдсан .

1956-1964 онуудад зарим судлаачид , бариач нарын арга барилыг судлан, зарим нэг хүнийг эмнэлэгт бариа засалчаар ажиллуулж байсан удаатай. Энэ үед хийсэн судалгаанаас үзвэл Дорнод аймгийн Дашбалбар сумын Цэдэнгийн Базар , Ёрхоон гэдэг ах дүү хоёр , Гэндэнгийн Чойвоон, Галчийн Бүмбэй , мөн аймгийн баяндун сумын Бүтэв , түүний хүү Дашням зэрэг нэртэй цуутай сайн бариач нар байсан

3


Одоо манай ихэнх эмнэлэг ,сувиллын газруудад эмчилгээний иллэг засал, бариа заслыг эмчилгээний бусад аргуудтай хавсран үр дүнтэй хэрэглэж байна. Мөн саун , гоо сайхны салонуудад эрүүл ахуй, урьдчилан сэргийлэх , гоо сайхны чиглэлээр иллэгийг өргөн хэрэглэж байна.

ÎÍÖËÎÃ

Áàðèà çàñàë íü áèå ìàõáîäûã ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ºâ÷íèéã èëààøðóóëàõ, áèå ýðõòýíã çàëóóæóóëæ, ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ, áèåèéí òýíöâýðò áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð õ¿íèé áèåèéí áàéãàëèéí íºõºí òºëæèõ ÷àäâàðûã äýìæèæ, õèé, öóñíû óðñãàë, áèå îðãàíèçìûí ýðõòýí, ýä, ýñ, áóë÷èí, øºðìºñíèé ¿éë àæèëëàãààã ñàéæóðóóëàõ íºëºº á¿õèé ¿ð ä¿í íü áîãèíî õóãàöààíä ãàðäàã, àìüäðàëä îéðõîí, ¿íý òºëáºð áàãàòàé, áèåä ìóó íºëººã¿é, ¿éë÷èëãýýíèé ¿ð ä¿н ºíäºðòýé онцлог ýì÷èëãýý þì.

Áàðèàíû ¿å øàò:

- Òýãøëýõ - Òºëæ¿¿ëýõ - Ýíåðãèæ¿¿ëýõ - Õ¿÷ íýìýãä¿¿ëýõ

Áàðèà õèéõäýý:

- Õýò èõ ÷àíãà äàðæ áîëîõã¿é (õÿëãàñàí ñóäàñ õàãàð÷ õºõºðíº) - ×àíãà äàðñíààñ õ¿í òàéâàí áóñ áîëæ, áóë÷èí íü ÷àíãàðäàã. Áóë÷èíãèéí

÷àíãàðëààñ áîëæ õîðò áîäèñ õóðèìòëàãäàíà.)- Õ¿÷ õóâààðèëàõ (÷àíãà, äóíä, ñóë)

Äàðààëàë: 1. ªºðèéãºº ìýäð¿¿ëýõ – èëýõ 2. Áóë÷èíã ñóëëàõ 3. Öýã äàðàõ

¯íäñýí çàð÷èì (Ýì÷èëãýýíèé çàð÷èì)

1. Áóë÷èí 2. Ìýäðýë ñóëëàíà 3. Ñóâàã ÷ºëººëíº 4. Òýãøëýõ çàñàõ

Áàðèàíû ¿ð ä¿í:

1. ªâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëíý 2. ªâ÷íèéã èëààøðóóëíà 3. Çàëóó íàñûã óðòàñãàíà 4. Çàëóóæóóëíà

4


Áàðèàíû õóãàöàà, ¿ð íºëºº

1. 3 óäàà – бие махбодийн цэвэрлэгээ2. 5 óäàà – ýðõòýíä 3. 15 óäàà – ýäýä 4. 21 óäàà – ýñýä íºëººëíº

Áàðèà÷:

- ßñíû - Үений - Áóë÷èíãèéí - Ñóäàñíû - Мэдрэлийн - Сувгийн - Хийн судал - Тархины доргилт- Ñàâ ýðõòýíèé

ÀÐÃÀ×ËÀË

Áàðèà çàñàë – àæèãëàëòûí óõààí буюу оюун ухаан болон сэтгэлийн өндөр мэдрэмж , өргөн мэдлэг , хязгааргүй хайранд тулгуурласан цогц арга юмаа.

Оношлохдоо : 5-н мэдрэхүй болон 6 дахь мэдрэмжийг ашиглан хүний сэтгэл зүй ба оюун ухаан дээр тулгуурлаж хүний бодол санаан дээр тулгуурлан оношлодог мэдрэхүйн урлаг юм.

Îíîøëîãîî ìàø ÷óõàë. Õýäýí õóâü îíîøèëíî төдий ÷èíýý ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ãàðíà.

Îíîøëîõ :

1. Õàðàõóéí îíîøëîãîî 2. Ñîíñîõóéí îíîøëîãîî3. ¯íýðëýõ¿éí îíîøëîãîî4. Амтлахуйн оношлогоо5. Õ¿ðòýõ¿éн îíîøëîãîî õèéíý

Дорно дахианы анагаах ухаанд хүнийг биемахбодиор нь 3-н төлөв байдалд хуваадаг. Үүнтэй холбоотой хүнийг барихдаа хүчний хувиарлалтыг зөв хийх нь барианд чухал нөлөө үзүүлнэ.

Áàäãàíà \ ÷àíãà \ áàðèíà

Õ¿í Øàð – \äóíä \ áàðèíà

Õèé – \õºíãºí \ áàðèна

5


ÅÐªÍÕÈÉ ÇÀÀÂÀÐ×ÈËÃÀÀ Áàðèà çàñàë÷иä òàâèõ øààðäëàãà

Ãàäààä òàë:

1. Õóìñã¿é áàéõ2. ßð øàðõã¿é áàéõ 3. ¯ñ – áîîëòòîé áàéõ 4. Í¿¿ð áóäàëò тохирсон 5. Õóâöàñ – áèåä ÷ºëººòýé, äààâóóí 6. Ìåòàëë ýä ç¿éëñýý àâñàí áàéõ

Äîòîîä òàë:

1. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ýý àíõààðàëòàé ñîíñ÷, ò¿¿íèéã ¿íýí çºâ îíîøèëæ, ÷èí ñýòãýëýýñýý îéëãîæ, òóñàëæ, òàéâøðóóëàõ

2. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷äýý õàéðàà ºã÷, ýäãýðýýñýý ãýñýí ÷èí õ¿ñýë ýðìýëçýëòýéãýýð áàðèàãàà õèéõ

3. ªºðòºº èòãýëòýé áàéæ ìýðãýæëèéí ìýäëýã, äàäëàãà, òóðøëàãàà á¿ðýí àøèãëàæ ¿éë÷ëýõ

4. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ýý ìýäýð÷ áàðèàíû õóðä, õ¿÷, äàðàëòûã òîõèðóóëàõ 5. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí äîòíû çºâëºõ, èòãýëò íàéç íü áàéõ

¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä òàâèõ øààðäëàãà

Ãàäààä òàë:

1. Óñàíä îðñîí ýñâýë áèåý ÷èéãòýé àë÷óóðààð àð÷èæ öýâýðëýñýí áàéõ

6


2. Õîîë èäñýíèé äàðàà áîëîí èäýõýýñ1 öàãèéí ºìíº áàéõ3. Áèåý çàññàí áàéõ4. Àðõè, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà хэрэглэхгүй байх 5. Ìåòàëë ýä ç¿éëñýý àâñàí áàéõ 6. Õóâöàñ – áèåä ÷ºëººòýé, äààâóóí

Äîòîîä òàë:

1. Ýäãýðýõ ãýñýí ÷èí õ¿ñýë ýðìýëçýë 2. Áàðèà÷ áîëîí áàðèàíä èòãýõ èòãýë (Ñýòãýë ç¿éí õóâüä èòãýëòýé áàéõ)3. Ìóó áîäëûã îðõèñîí áàéõ 4. Àæèë òºðëºº çîõèöóóëæ, ÿàð÷ ñàíäðàõã¿é îäîî öàãòàà àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëýõ5. Õîîë 6. Íîéð зөв òîõèðóóëàõ7. Àìðàëò 8. Өºõ òîñòîé õîîë, ºòãºí öàé, êîôå, õýò õàëóóí áîëîí èñãýëýí íîãîî èäýõã¿é áàéõ9. Õ¿éòýí óñàíä îðîõ, äààðàõ, õººðºõ, æèíäýõ, õýò õàëóóí ø¿ðø¿¿ðò îðîõã¿é áàéõ

Õîðèãëîõ ç¿éëñ:

Áàðèà çàñëààð èõýíõ ºâ÷íèéã ýì÷èëæ áîëîõ ÷ õàëóóíòàé, õàâäàðòàé, óäìûí, õàëäâàðò áîëîí ¿ðýâñýëò ºâ÷íèé ¿åä áàðèàã õèéõã¿é áàéõ øààðäëàãàòàé.

Àëü ÷ áàðèàã:

- Õîðòîé, õîðã¿é õàâäðûí á¿õ ¿å øàò - ªíäºð õàëóóðàõ - ßìàð íýã ýðõòýíèé õóðö ¿ðýâñëèéí ¿å- Ñ¿ðüåýãèéí õóðö ¿ðýâñëèéí ¿ед- Ç¿ðõ, áººð, óóøèãíû õàâäðûí õóðö ÿâöòàé ºâ÷í¿¿ä- Ç¿ðõ ñóäàñíû äóòàãäàë - Àðòåðè, âåíèéí òðîìáîç- Âåíèéí ñóäàñíû ºðãºñºë - Öóñíû ºâ÷èí - Äàðàëò èõñýõ ºâ÷íèé õîæóó ¿å øàò- Ñýòãýöèéí ºâ÷íèé õóðö ¿å - ªëºí áîëîí õýò èõ èäñýí äàðóéä - Ñîãòóó áóþó àðõèäàí ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýðýãëýñýí õ¿íä- Õ¿÷òýé áèåèéí òàìèðûí äàñãàë õèéñíèé äàðàà - Áàéãàëü öàã àãààðûí ãýíýòèéí ººð÷ëºëò áîëîí àãààðûí äàðàëò ãýíýò

ººð÷ëºãäñºí ¿åä áàðèàã õèéæ áîëîõã¿é.

7


ÕÈÉÕÝÄ ØÀÀÐÄÀÃÄÀÕ Ç¯ÉËÑ

Øààðäàãäàõ ç¿éë:

1. ªðºº òàñàëãàà - Àãààðæóóëàëò ñàéòàé- òåìïåðàòóð (20-22 ãðàäóñ)- ãýðýëò¿¿ëýã (áàéãàëèéí ãýðýëò¿¿ëýã, ëàà)- îрны óðò íü 2,20 ñì, ºðãºí íü 50-60 ñì, ºíäºð 70-80 ñì òîëãîé талд нь í¿õòýé

áàéõ - Õºãæèì (íàìóóõàí уянгалаг ая òàéâøðóóëäàã)- ¯íýð (çººëºí, áàéãàëèéí ¿íýðòýé áàéõ)

Áàðèàíä àøèãëàõ ç¿éëñ:

Òîñ нь төрөл бүрийн

- Эфиртэй тос- ÷èéãø¿¿ëэх- Òàéâøðóóëàõ- âèòàìèíòàé - Уðãàмалтай òîñ- Ñ¿¿ëíèé òîñ- Шàð òîñ- Чөмөгний тос

8


ÁÈÅ ÝÐÕÒÝÍÄ ÍªËªªËªÕ ÍªËªª

1. Àðüñ

Арьсанд үзүүлэх нөлөө

Арьс нь хүний бие организмын гадны нөлөө болон өвчин үүсгэгч нянгаас хамгаалж амьсгалах , ялгаруулах , бодисын солилцоо дулааны тохируулах , дархлалын системийн эрхтний үүрэг гүйцэтгэдэг .

Бариа засал хийхэд : арьсанд механик цочрол үзүүлдэг бөгөөд арьсны гуужилтийн түргэсгэж шинэ залуу эсээр нөхөгдөнө. Арьс амьсгал болон хортой бүтээгдэхүүний зайлуулах үйл ажиллагааг сайжруулдаг.

- Àðüñàíä ìåõàíèê öî÷ðîë ¿ç¿¿ëýõ - Àðüñíû ãóóæèëòûã ò¿ðãýñãýõ- Øèíý çàëóó ýñýýð íºõºãäºõ - Àìüñãàëûã ñàéæðóóëàõ - Õîðòîé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çàéëóóëàõ - Õºëñ áîëîí òîñíû áóë÷èðõàéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ - Àðüñíû ñóäàс ºðãºñ÷, òýæýýë íýìýãäýõ - Óÿí õàòàí áîëîõ- Àðüñíû òîíóñ ñàéæèð÷, àðüñ ¿ðýâñýõýýñ ñýðãèéëäýã.

2. Áóë÷èí

9


Булчинд үзүүлэх нөлөө : Бариа засал хийснээр булчингийг завсрын эдэд хуримтлагдсан задралын бодисууд зайлуулагдах булчингийн тонус нэмэгдэж өвдөлт багасдаг . Булчингийн үйл ажиллагаанд нөлөөлж цуцсан булчингийн ажиллах чадвар 3-7 дахин нэмэгддэг.

- Áóë÷èíãèéí çàâñðûí ýäýä õóðèìòëàãäñàí õîðò áîäèñóóä çàéëóóëàãäàæ- Áóë÷èíãèéí òîíóñ íýìýãäýæ- ªâäºëò áàãàñ÷ - Áóë÷èí çººëºð÷, áóë÷èí òàòàæ õºøèõ íü àðèëäàã.

3. Öóñ òóíãàëãèéí ñèñòåì

Цус тунгалагийн шингэнээр дамжуулан эд эсэд нөлөө үзүүлдэг. Арьсанд дээрх жижиг хялгасан судсыг тэлж , цус тунгалагийн эргэлтийг сайжруулж эд эсэд хүчилтөрөгч болон бусад тэжээлийн бодисын хангамжыг ихэсгэдэг . судалгаагаар хүний биед 4 миллиард орчим хялгасан судасаар 7 литр цус эргэдэг . \ хялгасан судасны диаметр нь үсний ширхэгнээс 15 дахин нарийн байдаг болохыг эрдэмтэд тогтоосон.

Тунгалагийн шингэн нь хүний биед эд эсийн тэжээлээр хангаж биен дэх бодисын солилцооны задралын үр дүнд үүссэн хортой бүтээгдэхүүнийг өөртөө шингээн зайлуулах үйлдлийг үзүүлдэг. Дархлааг хэвийн байлгахад тустай.

- Õÿëãàñàí ñóäñóóä ºðãºñºõ - Õèé, öóñíû ýðãýëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ- Ýä ýñèéí öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ - Öóñíû ýðãýëò ýð÷èìæèæ, òýæýýëèéí áîäèñóóä áèå ýðõòýíä òàðààãäàõ- Õîðòîé áîäèñûã çàéëóóëàõ - Äàðõëààã õýâèéí áàéëãàõàä òóñòàé.

4. Ìýäðýëèéí ñèñòåì

Мэдрэлийн системд үзүүлэх нөлөө : Арьс нь мэдрэлийн анхны хүлээн авагч бөгөөд мэдрэлийн ширхэгийн төгсгөл дээр барианы янз бүрийн аргуудаар илэх дарах, нухах нь тархи мэдрэлийн цочроож сэрэл үүсгэн тодорхой эрхтэнд сэрлийн дамжуулан мэдрэлийн үйл ажиллагааг сэргээдэг.

- á¿õ ¿éëäýë òàðõè ìýäðýëèéã öî÷ðîîæ òîäîðõîé ýðõòýíä ñýðëèéã äàìæóóëæ òýäãýýðò ñýðýë ºãäºã.

5. Äîòîð ýðõòýí

10


Дотор эрхтэн ба бодисын солиолцоонд үзүүлэх нөлөө цээж хавирганы завсар бариаг хийхэд амьсгалын эрхтний үйл ажиллагааг сайжирч , цусан хангамж сайжирна.

- Öýýæ õàâèðãàíû çàâñàð áàðèà õèéõýä àìüñãàëûí ýðõòýíèé ¿éë àæèëëàãàà ñàéæèð÷, óóøèãíû àãààðûí ñîëèëöîî, öóñàí õàíãàìæ ñàéæèð÷ àìüñãàë æèãä òàéâàí áîëíî

- Õýâëèéä áàðèàã õèéñíýýð öºñ, õîäîîäíû ø¿¿ñíèé ÿëãàðàëò, ãºëãºð áóë÷èíãèéí òîíóñûã íýìýãä¿¿ëýõ, õîîë áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëæ ºòãºí õàòàõ, õîäîîäîíä õèé ¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëýõ, øýýñ ÿëãàðàëòûã ñàéæðóóëíà

6. ßëãàðóóëàõ ýðõòýíèé òîãòîëöîî - Áèå ìàõáîäûã òàìèðæóóëäàã, òàéâøðóóëäàã, ñýðãýýäýã. - Áèåýñ õîðò áîäèñûã õººí ãàðãàäàã

Хэвлийд бариаг хийснээр : Цөс ходоодны шүүсийг ялгаралт болон хоол боловсруулах системийн үйл ажиллагааг сайжруулж өтгөн хаталтаас урьдчилан сэргийлнэ. Судалгаанаас үзвэл бариа хийснээр шээс ялгаралт ба азотын төрлийн бодисын ялгаралт / шээсний хүчил / ихэсдэг байна. Бариа заслын өөр нэг үйлчилгээ нь : бие махбодыг тамиржуулах ,тайвшруулах , бие махбодиос эмгэг хүчин зүйлийг хөөж гаргах .

ªÂ×ÈÍ

ªÂ×ÈÍ ÃÝÆ ÞÓ ÂÝ ?

ªâ÷èí

¯¿ñãýã÷ (òàðõè) Øàëòãààí Øèíæ òýìäýã (ºâ÷èí)

ªâ÷ëºëò:

1. Ñýòãýë ç¿éãýýð – 60% 2. Õàëäâàðò ºâ÷íººð – 20% 3. Óäìûí ºâ÷íººð – 20% ºâ÷èëäºã.

Á¿õ ç¿éëèéã òºâ ìýäðýëèéí ñèñòåì çîõèöóóëäàã.

11


ÞÓÍÀÀÑ ¯¯ÑÄÝÃ ?

¯¿ñãýã÷ íü Òàðõè

Äýìæèã÷ íü Áîäîë – Õ¿í ººðºº

12


ÝÌ×ÈËÃÝÝ

ÝÐ¯¯Ë ÑÀÐÓÓË ÀÌÜÄÐÀÕ ¯ÍÄÑ¯¯Ä

Ýð¿¿ë àìüäðàõ ¿íäýñ:

1. Íîéð 2. Õîîë 3. Õºäºëãººí 4. Ñýòãýë ñàíàà

Ýì÷èëãýý:

1. Ñýòãýë ñàíààãààð – 90% 2. Áîäëîîð – 100% 3. Ìàõáîäîîð – 20-30% ýì÷èëäýã

Õ¿íèé äîòîîä ýð÷èì õ¿÷èéã ñýðãýýæ ºãºõ

ÝÌ×ÈËÃÝÝÍÄ ÍªËªªËªÕ ÍÜ

Ýðõòýí¿¿äèéí èäýâõèòýé áà èäýâõèã¿é öàã

Ä/ä Эрхтэн \ суваг \

¯éë àæèëëàãààíû öàãÈäýâõèòýé

Энергиин хамгийн их хүчдэлтэй цаг

Èäýâõèã¿éЭнергиин хамгийн бага

хүчдэлгүй цаг1. Уушиг 03.00-05.00 15.00-17.002. Бүдүүн гэдэс 05.00-07.00 17.00-19.003. Ходоод 07.00-09.00 19.00-21.004. Дэлүү 09.00-11.00 21.00-23.005. Зүрх 11.00-13.00 23.00-01.006. Нарийн гэдэс 13.00-15.00 01.00-03.007. Давсаг 15.00-17.00 03.00-05.008. Бөөр 17.00-19.00 05.00-07.009. Үнхэлцаг 19.00-21.00 07.00-09.0010. Биеийн гурван

хөндий 21.00-23.00 09.00-11.00

11. Цөс 23.00-01.00 11.00-13.0012. Элэг 01.00-03.00 13.00-15.00

13


ÁÀÐÈÀ ÇÀÑËын онол

Бариа засал нь : Дорно дахины анагаах ухааны нэг салбар юм.

Онолын үндэс нь :

1. Èíã (áèëýã) – ßíã (àðãà) 2. 5 ìàõáîäûí îíîë 3. Öóë ñàâ ýðõòýíèé îíîë4. Ñóâàã õýðòñèéí îíîë5. Õèé, öóñ, øèíãýíèé îíîë

Èí-ßíь:

Èí-ßíãèéí îíîë íü ýðòíèé äîðíî äàõèíû ã¿í óõààíû ñýòãýõ¿éí îíîë áºãººä ýíý îíîë íü áàéãàëèéí àíàãààõ óõààíûã õ¿íòýé õîëáîæ ºãäºã.

Õ¿íèé áèå ìàõáîä íü áàéãàëü åðòºíöөөс салангид тусгай зүйл биш харин тэдгээртэй харилцан холбоо бүхий бас нэгэн “ Бè÷èë åðòºíö” þì. Õ¿íèé áèåä цаг уур , улирал, сар ба дэлхийн нөлөөлөл , íàðíû òóñãàë, ñàðíû òàòãàëöàë, зэрэг нь á¿ãä íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Орчлон ертөнцийн нэг хууль бол: түүний үргэлжийн хөдөлгөөн ба энэ нь эмх замбараагүй биш харин тодорхой хэмнэлтэй тухайлбал: Дэлхий тэнхлэг болон нарыг тойрч эргэх нь өдөр шөнө , 12 сар, 4 улирал ээлжлэн солигдох гэх мэт. Үүнтэй холбоотой хүнд ч гэсэн дотоод биологийн хэмнэл байдаг. Хүний эрхтэн бүхэнд өөрийн гэсэн тогтсон идэвхтэй ба идэвхгүй үе байдаг. Энэ нь хоногийн цагуудаар мөн улирлын байдлаар хэлбэлзэж байдаг. . Ýíý íü ýìõ çàìáàðààã¿é áîëîîä èðýõýýð ºâ÷èí ¿¿ñ÷ èðäýã. Îð÷èí ¿åä áèä áàéãàëèéí õóóëü, áèîëîãèéí õóóëèà çºð÷ñºíººñ ºâ÷èí çàëóóæèæ, äààìæðàõ ìàãàäëàë ºäðººñ ºäºðò íýìýãäýæ áàéíà.

Àëèâàà þìñûí õºãæèë õºäºëãººí ýñðýã òýñðýã ñºðºã òàëóóäûí òýìöýë íýãäëèéí ä¿íä ÿâàãääàã áºãººä á¿õ þìñ ¿ðãýëæèéí õºäºëãººíä îðøäîã. Ýíý íü òîäîðõîé õýìíýëòýé áàéäàã. Õýäèéãýýð ýñðýã òýñðýã õî¸ð òàë áàéãàà áîëîâ÷ õàðèëöàí õîëáîîòîé, íýã íü íºãººãººñºº õàìààð÷ òýíöâýðæèëòèéã áèé áîëãîæ áàéäàã áà òýíöâýðæèëò àëäàãäñàíààñ ºâ÷èí ¿¿ñäýã. (Æèøýý àâàõ – õ¿íä òîäîðõîé áîëãîæ ºãºõ)

Янь \ гал \ Ин \ ус \Нар Сар

14


Тэнгэр ГазарӨдөр ШөнөГэрэлтэй ХаранхуйХурдан УдаанХалуун Хүйтэн

5 ìàõáîäûí îíîë:

5- н Махбодын онол нь Ертөнцийн юмс үзэгдлийг 5 бодист төрөлжүүлээд түүнийхээ эсрэг тэсрэг , хоорондын харилцан уялдааг тайлбарлах, юмсын танин мэдэх арга бөгөөд арга-билэг онолоос хойш 500 жилийн дараа үүссэн гэж үздэг. Одоо зурхай 5-н махбодь 2500 жилийн тэртээ Ýíýòõýãò ¿¿ñ÷ Òºâäººð äàìæèæ 14-ð çóóíä Ìîíãîëä îðæ èðñýí

1. Ãàë 2. Øîðîî3. Төмөр 4. Ус 5. Мод гэж үзэп аливаа бодисын орших орон зай болох огторгуйн махбодыг нэмэж

одон зурхайн 5-н махбодын онол бий болгожээ. Энэхүү өвчний шинж, шалтгааныг тодорхойлох аливаа эрхтний эмгэг өөрчлөх нөгөө эрхтэндээ нөлөөлж байдгийг тайлварлажээ.

Õàðèëöàí ø¿òýëöýýíèé óðëàã

Галаас үнс шороо үүснэ, Шорооноос төмөр ашигт малтмал олдворлоно, Төмөр хайлж устөрөгчийг ялгаруулна, Ус модыг тэжээж ургуулна. Мод галыг бадраана.

15


Хүү \ 5 махбодын \ Эх \ 5 махбодын \Модны хүү – гал

Галын хүү-шороо Шорооны хүү- төмөр

Төмрийн хүү – ус

Усны эх – төмөр Төмрийн эх – шороо

Шорооны эх – галГалын эх – мод

Нөхөр \ 5 махбодын \ Дайсан \ 5 махбодын \ Модны нөхөр – шороо

Шорооны нөхөр- ус Усны нөхөр – гал

Галын нөхөр – төмөрТөмөр нөхөр – мод

Галын дайсан – ус Усны дайсан- шороо

Шороон дайсан – мод Модны дайсан – төмөр

Төмөр дайсан – гал

Ãàë ìàõáîä:

- Ç¿ðõ- Íàðèéí ãýäýñ

Ç¿ðõ ººð÷ëºëòòýé áàéõàä íàðè éí ãýäñèéã íü áàðüæ ºãäºã. Äàéñàí ýðõòýí íü ºâ÷òýé áàéõàä òýð ýðõòýí íü ºâ÷òýé áàéäàã.

Ãàëààñ ¿íñ øîðîî ¿¿ñäýã.

Øîðîî ìàõáîä:

- Õîäîîä - Äýë¿¿

Øîðîîíîîñ òºìºð ¿¿ñäýã

Òºìºð ìàõáîä:

- Óóøèã - Á¿ä¿¿í ãýäýñ

Òºìðººñ óñ ¿¿ñäýã.

Óñ ìàõáîä:

- Äàâñàã - Áººð

Óñíààñ ãàë ¿¿ñäýã.

16


Мод ìàõáîä:

- Öºñ - Ýëýã

Öóë ñàâ ýðõòýí (5 öóë, 6 ñàâ ýðõòýí)

Öóë:

- Óóøèã - Äýë¿¿- Ç¿ðõ- Áººð - Ýëýã

Ýäãýýð эрхтнүүд нь : цуллаг бөгөөд öýâýðëýõ, õóâààðèëàõ, ýíåðãèéã õàäãàëàõ төвлөрүүлэх ¿¿ðýãòýé áàéäàã.

Öóë ýðõòýíèé ºâ÷èí õ¿íä õýëáýðýýð ÿâàãäàõ áà ýì÷èëãýý àâàõäàà õýö¿¿ áàéäàã.

Ñàâ:

- Õîäîîä - Íàðèéí ãýäýñ - Á¿ä¿¿í ãýäýñ - Äàâñàã - Цөс- Биеийн гурван хөндий бөгөөд хоол боловсруулах шимэгдүүлэх ÿëãàðóóëàõ

¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýнэ.

Ñàâ ýðõòýíèé ºâ÷èí õºíãºí õýëáýðòýé, ýì÷ëýãäýõäýý àìàðõàí

Äàãàëäàõ ýðõòýí:

- Òàðõè- Íóãàñ - ßñ- Áóë÷èí

17


Ñóâàã õýðòýñ

Ñóâàã ãýäýã íü öóë ñàâ ýðõòýí¿¿ä áîëîí áèåèéí ãàäàð áà äîòîð õýñã¿¿äèéã õîîðîíä íü õîëáîæ àðãà áèëãýýð õàðèëöàí эсэргүүцэлдэх íýãäýõ харьцах á¿õèé çàì \ жим \ þì. (Óðòààøàà áàéðëàëòàé)

Õýðòýñ ãýäýã íü ãîë ñóâãààñ салбарлаж áèå ìàõáîäîä òàðõàæ öóë , ñàâ ýðõòýíèé õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëæ áàéäàã. (Õºíäëºí áàéðëàëòàé)

Энэхүү суваг õýðòñýýð á¿õ áèåä хий öóñíû ã¿éäýë \ энерги\ амьдралын турш òàñðàëòã¿é ýðãýëäýæ áèå ìàõáîäûã íýãýí цогц áîëãîæ áàéäàã. Цул болон сав эрхтнүүдтэй холбоо бүхий үндсэн

- 12 õîñ ñóâàã - 15 õýðòýñ - Хîñ áóñ 8 ñóâàã áàéäàã

Ãàðûí ñóâãóóä:

- Ãàäíà áóþó ßíь

Гарын хурууны үзүүрээс эхэлж толгойд төгсдөг \ төв рүү тэмүүлэсэн чиглэлтэй \

Á¿ä¿¿í ãýäýñ Íàðèéí ãýäýñ Áèåèéí 3 õýñýã áóþó 3 õàâõëàã

Äîòîð áóþó Èí

Óóøèã ¯íõýëöýã (ãîë ñóäàñ) Ç¿ðõ

Õºëèéí ñóâãóóä:

- Ãàäíà áóþó ßíь Äàâñàã Öºñ Õîäîîä \ төвөөс зугтаах \

18


- Äîòîð áóþó Èí Áººð Элэг Дэлүү

Àðûí ãîë ñóâàã

ªâðèéí ãîë ñóâàã

Суваг хэрдсийн үйл ажиллагаа нь :

1. Öóñ, õèé çººâºðëºõ, äàìæóóëàõ, Èí-ßíãèéí òýíöâýðт байдлыг зохицуулах 2. Õàìãààëàõ ¿йлдэлтэй: Õ¿íèé áèåä ãàäíû ýìãýã хүчин зүйл нөлөөлж ºâ÷èí

¿¿ñýõýä ýõëýýä ñóâàã õýðдýñò îðäîã. Өвчнийг суваг хэрдэст байхад нь ýì÷ëýõã¿é áîë ºâ÷èí öóë ñàâ ýðõòýíä íýâòýðч өвчлүүлнэ.

Õèé, öóñ, øèíãýíèé îíîë

Õèé

Õèé, öóñ, áèåèéí øèíãýí íü õ¿íèé áèåèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí áîäèñóóä áºãººä öóë ñàâ ýðõòýí, ýä¿¿ä, ñóâàã õýðäñèéí ôèçèîëîãèéí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ ¿íäñýí ñóóðü ìàòåðèàë áîëäîã.

Õèé íü õ¿íèé áèåèéí á¿õ ýðõòýíèé õºäºëãººíèéã æîëîîäîí õºäºëãºõ õ¿÷ þì. Õèé íü ¿ðãýëæèéí õºäºëãººíººð áèåýð õ¿íèé áèåèé á¿õèé ë àæèëëàãààíû õóâèðàëòûí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý.

Öóñ

Öóñ áîë ìàø ÷óõàë áèåèéã òýæýýã÷ áîäèñ þì. Öóñ íü öóñíû ýðãýëòýýð á¿õ áèåä òàðõàæ áèåèéí á¿õ ýðõòýí ýä¿¿äèéã òýæýýõ, ÷èéãëýõ, îþóí óõààíûã ¿¿ñãýõ, áèåèéí äóëààíûã õàäãàëàõ ¿íäñýí ìàòåðèàë áîëíî.

Áèåèéí øèíãýí

Áèåèéí øèíãýí íü áèåèéí ÿíç á¿ðèéí õýñã¿¿äèéã ÷èéãëýí òýæýýæ áàéäàã.

Áèåèéí øèíãýíèé òàðõàõ ¿éë àæèëëàãàà íü

1. Äýë¿¿íèé äàìæóóëàõ ¿ëé àæèëëàãàà2. Óóøèãíû òàðõàõ, óðóóäóóëàõ, óñíû ñîëèëöîîã ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà 3. Áººðíèé øýýñ ÿëãàðóóëàõ (òóíãàëàã öºâ áîëãîõ) ¿éë àæèëëàãààãààð ÿâàãäàíà.

19


Öýãýí èëëýã

Ýíåðãèéí óðñãàëûí ÷óõàë çàìûí óóëçâàðûã çààæ áèå ìàõáîä, ýä ýðõòýíä îíöãîé ¿éë÷ëýë ¿ç¿¿ëæ ºâ÷èí ýìãýãèéã çàñàõ íºëºº á¿õèé òîäîðõîé áýë÷ð¿¿ä õ¿íèé áèåèéí ãàäàðãóó áîëîí àðüñàíä òîãòîí áàéðëàæ áàéäàã. ¯¿íèéã áèîëîãèéí èäýâõèòýé öýã ãýíý.

Õ¿íèé áèåä 1500-ààä áèîëîãèéí èäýâõèò öýã áàéäàã.

¯íäñýí 12 ñóâàã äýýð – 365 öýã íü áàéðëàäàã.

Ýì÷èëãýýíä òîäîðõîé, òîãòìîë õýðýãëýäýã – 150 öýã áàéäàã.

Öýãýí áàðèà õèéñíýýð: ýäèéí äààâðûí ÿëãàðëûã íýìýãä¿¿ëäýã. Òºâèéí ìýäðýëèéí системд мэдрэлт анульсит ñèñòåìèéã èäýâõèæ¿¿ëæ , нөхөн төлжилтийн үйл явцыг сайжруулдаг. Ингэснээр эрхтэн тогтолцооны тэнцвэрт үйл ажиллагааг бүрдүүлэх зэрэг нөлөөллийг үзүүлнэ. Биеийн гадаргууд байдаг энергийн идэвхтэй сүвүүд нь шинжлэх ухааны хөгжлийн дагуу онол практикийн ихээхэн ач холбогдолтой .

20


ÝÐÕÒÝÍ ÒÎÃÒÎËÖÎÎÍÓÓÄ

Ç¯ÐÕ ÑÓÄÀÑÍÛ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ

Áèå ìàõáîäîä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã :

Öóñíû ýðãýëò áîëîí ç¿ðõ ñóäàñ

Öóñûã áèåýð øàõàæ òàðààõ Á¿õ ýñ,ýä, ýðõòýí¿¿äýä õýðýãöýýò õ¿÷èëòºðºã÷ áîëîí áóñàä òýæýýëèéí áîäèñûã

çººâºðëºõ Í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé áà áóñàä õýðýãöýýã¿é áîäèñûã áèåýñ ãàäàãøëóóëàõ

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä :

Ç¿ðõ Öóñ Ãîë ñóäñóóä (àðòåðè, âåí) Æèæèã ñóäñóóä (àðòåðèîë, âåíóë) Õÿëãàñàí ñóäñóóä

Ò¿ãýýìýë ºâ÷èí, ò¿¿íèéã ýì÷ëýõ¿é

1. Ç¿ðõíèé ºâ÷èí

Ç¿ðõ:

- Ýíåðãè ºãäºã ýðõòýí íü íàðèéí ãýäýñ - Ìàõáîäûí õóâüä ãàë ýðõòýí - ªâ÷ëºë íü çóí èõýâ÷ëýí òîõèîëääîã - Ç¿ðõ 1 ìèíóòàíä - 72, öàãò - 4320, õîíîãò – 103680 óäàà öîõèëîõ ¸ñòîé.

21


Ç¿ðõíèé ºâ÷òýé õ¿í:

- Ñºðºã ÷àíàð: – àäãóó, õ¿ëýýöã¿é, ò¿ðãýí óóðòàé, ñýòãýë íü ìàø èõ õÿìàðäàã, õýðöãèé àâèð ãàðãàäàã (îãöîì óóðëàñàí ¿åäýý)

- Ýåðýã ÷àíàð: - Áàÿð áàÿñãàëàíãèéí ýðõòýí, ñîðîíçîí ìýäýðäýã ýðõòýí, á¿òýýë÷, äàé÷èí, ç¿ðõíèé õºäºëãºã÷ íü õýë ÿðèà áàéäàã, àâòîìàòààð àæèëëàäàã ýðõòýí

Øèíæ òýìäýã:

- ç¿¿í öýýæýýð ºâäºõ- ç¿¿í ãàðûí äîòîð òàëààð ÷èíýð÷ ºâääºã

Õèéõ õóãàöàà: 1 öýã äýýð 15-30 ñåêóíä äàðíà

Èëëýãèéí àðãà÷ëàë:

- ç¿ðõíèé ÷àêðàã òàéëàõ (ºâ÷¿¿íèé õýñýãò)- óóøèãíû öýãò èëëýã õèéõ (2 òàëä)- ãàðûí 3 ñóâãèéã íýýõ (ãîë ñóâàã, ç¿ðõíèé ñóâàã, 3 õàâõëàã)- ãàðûí 4 öýãò äàðàõ

Чүй- чи Янь –чиВан- гуАлганы хонхорт дарна

- íóðóóíû áóë÷èíã ñóëëàæ, ç¿ðõíèé öýãò äàðíà (íóðóóíû 4,5-ð íóãàëìûí õàæóóä )

- òîëãîéã áàðèõ

22


Öýã¿¿äèéí çóðàã:

23



24



25


¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä ºãºõ çºâëºãºº:

26


Àíõààðàõ ç¿éëñ: Äàðàëò èõñýõ, äàðàëò áàãàñàõ ¿åä ë ç¿ðõíèé áàðèàã õèéõ õýðýãòýé

Èõ äàðàëò – öóñíû ýðãýëòèéí á¿òýí ýðãýëò

Áàãà äàðàëò – ç¿ðõíèé õîâäëîîñ ãàðààä òîñãóóðò î÷èõ

Äàðàëò ãýäýã íü öóñ ºòãºðºõ, ñóäàñ íàðèéñàõûã õýëíý.

2. Öóñíû äàðàëò èõäýõ

Øàëòãààí

- Òàðõèíû ñóäàñíû õÿìðàë- àðòåðèéí ñóäàñíû íàðèéñàë- ç¿ðõíèé õýìèéí àëäàãäëààñ áîëäîã.


- òîëãîé ºâäºõ - ÷èõ øóóãèõ - ç¿ðõ äýëñýõ- íîéð õóëæèõ- í¿ä íü àðãàõ - àì íü õóóðàéøèõ - ÷àíãà äóóòàé áîëîõ

Èëëýãèéí çîðèëãî:

- Àðòåðèéí äàðàëòûã áóóðóóëàõ - Òîëãîéíû ºâäºëòèéã íàìäààõ - Á¿õ ýðõòýíèé - Ñýòãýë ñàíààã òàéâàí áàéëãàõ

Õèéõ õóãàöàà: 10-15 хоног


1-ðò: - ñýðýý áóë÷èðõàé öýýæíèé õîíõîðõîéä 15-20 ñåê

2-ðò: 2 òàëûí öýýæíèé ºðö

3-ðò: ãàðûí ¿íõýëöýã, ãîë ñóäàë äýýð äàðàëò õèéõ.

4-ðò: ç¿ðõ, óóøèã

5-ðò: íóðóóíû 4,5-ð íóãàëìûí õàæóó òèéø 1,5 öóíä ç¿ðõíèé ñ¿âýý íýýõ

27


6-ðò: ç¿ðõíèé ñ¿âèéí õàæóóãèéí íóãàëìûã òýãøèëíý.

Ýñðýã òàëäàà ìºí àäèë

Öýã¿¿ä:

1. Áàéõóó öýã 2. Ôýí-÷è ºðãºæ äàðàõ 3. Ôýí-ôó 4. Ìºðíèé õóäàã 5. Ãàð ðóó áàçàæ áóóëãàõ 6. Õýâò¿¿ëýýä äàâñàãíû 2-ð ñóâãààð äàðàëò õèéæ õºëèéí óëíû áººðíèé äýýä

áóë÷èðõàé õ¿ðòýë (ç¿ðõ, ýëýã, äýë¿¿, õîäîîäíû öýã¿¿äýä äàðíà)7. Äýýøýý õàðóóëàõ - ãîë ñóâãààð äîîøîî áóóëãàõ (õîäîîäíû ñóâãààð)- õîäîîä öýã - ºâäºãíººñ 3 õóðóó äîîø ... - Ãàð (Ìºðíèé õîíõîðõîé, òîõîéíû õîíõîð, õîíõðîîîñ äîîø ãàðûí õîíõîðò – õýý õóà)

28



29



30


1. Õîîëíû çºâëºãºº - ººõ òîñòîé õîîë - äàâñûã áàãàñãàõ

2. Õºäºëãººíòýé áàéëãàõ Ñýòãýë ñàíààã äýìæèõ

Àíõààðàõ ç¿éëñ:

- 1,2-ð ¿åä áèä áàðèàãàà õèéíý. - òºâººñ íü çàõ ðóó áàðèíà

Íýìýëò: 3 ¿å øàòòàé:

1. ¯å ¿å äàðàëò íü èõýñäýã. Áîãèíî õóãàöààíä áóóðäàã. 2. Òîãòîíãè ¿å, ¿å èõäýýä, óäààí õóãàöààíä äàâõàð ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íãýýð õýâèéí

áàéäàëä îðäîã. 3. Ñóäàñ õàòóóðàõ ¿å 45-ààñ äýýø – îðãàíèê ººð÷ëºëò, ñóäàñíû õàíà íü

õàòóóð÷èõñàí, ç¿ðõ, òàðõè, áººðºíä îð÷èõñîí áàéäàã. Öóñ õàðâàëò ¿¿ñäýã.(ñóäàñ íü íàðèéñààä õàãàðàõ)- òîñ ººõ, äàâñ èõòýé õîîë óíäíààñ áîëäîã.

Äýýä äàðàëò 120

Èõäýõ õÿçãààð: 240

3. Öóñíû äàðàëò áàãàäàõ

Øàëòãààí:

- Áóðóó õîîëëîëò - Òàðõè, Çàõûí ñóäàñíû õÿìðàëààñ (ñòðåññ)- Ýìýãòýé õ¿í – ñàðûí òýìäýã èõ èðñíýýñ - Áººð, òàðõè, óóøèã ºâ÷èëñíººñ öóñ áàãàñäàã


- òàìèðäóó - ñóë äîðîé - íýã ç¿éëèéã óäààí õàðæ ÷àääàãã¿é - õºë ãàð íü õ¿éòýí- äóóãàé äîòîãøîî áàéäàã. (Òàðõèíû çàõûí ñóäàñíû õÿìðàë ¿¿ñäýã), - õîîëîíä ìóó (åðºíõèé öóñàí õàíãàìæ íü áàãàñäàã)- ãàð íü õàíõàð- öýýæ íü áºãòºð, äîòîãøîî áàéäàã


31


- Ìýäðýëèéí ñèñòåì - Öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ - Òàðõè, çàõûí ìýäðýëèéã äýìæèõ

Õèéõ õóãàöàà: 10 óäàà


Ãàð: - 10 õóðóóíû ¿ç¿¿ðýýñ (ÿëàíãóÿà ç¿ðõýí òàëûí ÷èã÷èé õóðóóíààñ) ºãñºíº.

- ¿íõýëöýãíèé ñóâàã (ëèìï ð¿¿ àâàà÷èõ, öýã¿¿äýä äàðíà)

Äýýøýý õàðóóëæ õýâò¿¿ëýýä:

- Àþóëõàé - Õîäîîä - Äýë¿¿- Íàðèéí ãýäýñ (õ¿éñíèé äýýð)- Á¿ä¿¿í ãýäýñ (õ¿éñíèé äîîð)

Äîîðîîñ õºëèéí õóðóóíû õÿëãàñàí ñóäàñíààñ äýýø õººíº.

Äýë¿¿íèé ñóâàã (äýë¿¿-öóñ ñýðãýýäýã ýðõòýí)

Äîîøîî õàðóóëàõ – äàâñàãíû ñóâãààð äýýø ÿâæ – áººð (III íóãàëàì – á¿ñýëõèéí), ýëýã, äýë¿¿ ... ôýí-÷è öýã äýýð äàðàõ

Òîëãîéã áàðèõ

Äýýø õàðóóëæ òîëãîéã áàðèõ


- Çºâ çîõèñòîé õîîëëîëò - Ñýòãýë ñàíàà, ñòðåññ - Äàñãàë (ãàðûí õºäºëãººí ìàø òóñòàé áà ýíý íü øàõóóðãûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý)

Àíõààðàõ ç¿éëñ: çàõààñ íü òºâ ð¿¿ áàðèà õèéíý

Íýìýëò: Èõ, áàãà äàðàëòíû õýìæýý áóóðäàã

Áàãàñàõ õÿçãààð: 80 – 40

32



33


ÌÝÄÐÝËÈÉÍ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ


Á¿õ áèåèéí õºäºëãººíèéã õºäºëã¿¿ðèéí á¿òýýìæòýé õÿíàæ áàéäàã óäèðäëàãûí ñ¿ëæýý

Ñýðëèéí ìýäýýëëèéã õ¿ëýýæ àâàõ Äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéíóóäòàé õàìòàð÷ áèåèéí áóñàä òîãòîëöîîã òýòãýõ,

õÿíàõ àæèëëàãààã ÿâóóëàõ


Òàðõè Íóãàñ Çàõûí ìýäðýë¿¿ä Ìýäðýõ ýðõòýí¿¿ä

Ìýäðýëèéí ñèñòåì (àíàòîìèéí àíãèëàë)

Òºâèéí Çàõûí

Òàðõè Íóãàñ Ìýäðýëèéí ñóäàë Ìýäðýëèéí çàíãèëàà

Èõ òàðõè - ºñºõ, äýìæèõ, áîäîõ , ñàíàõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý

Çàâñðûí òàðõè – ñýòãýë õºäëºëèéã

Áàãà òàðõè – õºäºëãººíèé òºâ

ªí÷èí òàðõè – Á¿õ òºðëèéí ãîðìîí ÿëãàðóóëäàã

Óðòàâòàð òàðõè – Õºäºëãººíèé ¿¿ðýãòýé

Нугас

Хүзүү - 7 íóãàëам

Ñýýðíèé 12 íóãàëàì

Á¿ñýëõèéí 5 íóãàëàì

Óóöíû 5 íóãàëàì

Ахар сүүлний 4-5 íóãàëàì

Ìýäðýëèéí ñистем :

1. Дагзны мэдрэл 2. Õ¿ç¿¿íèé ìýäðýë 3. Ìºðíèé ìýäðýë

34


4. Хавирга завсрын мэдрэл 5. Бугалганы мэдрэл 6. Тохойны мэдрэл 7. Шууны мэдрэл 8. Á¿ñýëõèéí ìýäðýë 9. Óóöíû ìýäðýë 10.Ñóóäëûí ìýäðýë 11.Òàõèìûí ìýäðýë 12.Шилбэний мэдрэл

Ò¿ãýýìýë ºâ÷èí, ò¿¿íèéã ýì÷ëýõ¿é :

Радикулит

1. Өвчний эхний үед ихэвчлэн бүсэлхий ууц нурууны хажуу талаар үе үе өвдөнө. Өвчин даамжирвал өвдөлт нь өгзөг гуяны ар , хөлийн эрээн булчин , хөлийн тавхайн хажуу талаар өвдөнө.

1. Өвчтөнг – хэвтүүлж өвчтэй талын хөлийг өвдгөөр нь нугалахгүйгээр өргөхөд суудлын мэдрэлийн дагуу өвдөнө.

2. Өвчтөнг зогсоож өвдгөөр нь нугалахгүйгээр бөхийлгөж гарыг газарт хүрэхэд таталдаж өвдөнө.

Øàëòãààí:

- Äîîðîîñîî äààðàõ - áóðóó óäààí ñóóõ- õ¿íä þì ºðãºõ - îþóíû õºäºëìºð ýðõýëäýã - биеийн хүчний хөдөлмөр эрхэлдэг


- Ýõíèé ¿åä á¿ñýëõèé óóöààð ºâääºã. Ýíý íü äààìæèðâàë ºãçºã, ãóÿíû àð, õºëèéí ýðýýí áóë÷èí, òàâõàé ðóó õàëóóí îðãèíî.

- Íóðóóíû áóë÷èí ÷àíãàðñàí áàéäàã - ªãçºã ãóÿíû áóë÷èíãèéí òàìèð ìóóäàæ, òýæýýë íü äóòàãäàæ íàðèéññàí

áàéäàã.


- Á¿ñýëõèé, óóöíû îð÷мын áîëîí доод мөчний цус òóíãàëаãèéí эргэлтийг ñàéæðóóëíà

- ªâäºëòèéã áàãàñãàíà - Áóë÷èíãèéí ÷àíãàðëûã ñóëðóóëíà - Áóë÷èíãèéí òýæýýëèéã ñàéæðóóëíà

35


Õèéõ õóãàöàà: 10-15 õîíîã áàðèíà


1. Áóë÷èí ñóëëàíà 2. Òààç òýãøèëíý3. Ñóóäëûí ìýäðýëèéí öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëíà.

Áàðèà õèéõ äàðààëàë:

1. Áóë÷èíãàà суллана2. Öýã¿¿äýý äàðíà Хуан- тяо

Чэн- фуИн- мэнь Вэй- жунЧэн- шанКун- лүнь - Áººðíèé öýã – 30 ñåê (2-ð íóãàëàì)- Ñàâ, ºíäãºâ÷, ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàé – óóöíû 5 íóãàëàì äýýð - Ñóóäëûí ìýäðýë (õóí òàî)- Ñóóäëûí ÿñ - Äóíä ÷ºìºãíèé ãîëä- Òàõèìä - Ýðýýí áóë÷èíãèéí ãîëä - ªñãèé – íóìä - Ýðõèé õóðóó òàëûí õºëèéí äîòîð òàëààð äàðæ ºâ÷òýé õýñýãò óäààí äàðíà

3. ßñàà òýãøèëíý 4. Áëîê ãàðãàíà 5. Ò¿íõýý òàòíà 6. ªâäãºº òýãøèëíý 7. Óóöíû ãàöààã ãàðãàíà


- Äàñãàë õèéëãýõ- Õàëóóí çàñàëòàé õîñëóóëíà

36



37


2. Òàë áèåèéí ñàà

38


Мэдрэлийн төв түүний гэмтлийн улмаас хөдөлгөөнгүй болгохыг саа гэнэ.

Тархинд цус харвах үед тал биеийн саа үүсдэг .

- Дөрвөн мөч өөрчлөгдсөний дөрвөлсөн саажилт гэнэ- Гар мөч өөрчлөлт гарахыг гарын саажилт гэнэ- Хөлд өөрчлөлт орохыг хөлийн саажилт гэнэ

Зорилго :

- Булчингийн чангарлыг сулруулах - Булчин , шөрмөсний рефлексийн хөөрлийг бууруулах - Саатай талын мөчний хөдөлгөөнийг идэвхжүүлэх - Цусны эргэлтийг сайжруулах - Булчингийн тэжээлийг сайжруулах


- Ýð¿¿ë òàëààñ íü ýõëýõ. Çàõààñ íü òºâ ð¿¿ áàðèà õèéõ. - Áóë÷èíã ñóëëàíà. (Øóó, áîãö, õóðóó ýðã¿¿ëýã÷ áóë÷èíãóóäûã ñóëëàæ öóñàí

õàíãàìæèéã ñàéæðóóëæ ºãíº. - Çàõûí ¿å¿äýýñ ýõýëæ õºäºëã¿¿ëýõ (äýìæ¿¿ëýõ)- Öýã¿¿ä äýýð äàðíà (30 ñåê) Лэ- чүэ, Хэ- гу, Чүй- чы, Шоу- сань –ли , Жиань-юй

Хөлийн урд :Хөлийн хуруунаас эхэлж хийнэ. Хуруунуудыг эргүүлэх , тавхайг нугалж жийлгэх хөдөлгөөн хийнэ. Ян-лин- чуань , зу – сань –ли

Нуруунд : Дээрээс доош чиглэлээр иллэг хийнэ. Жэнь- жин, Чүй- юань цэг дээр дарна . Сунасан, хатингаршсан , суларсан булчинд арай хүчтэй өвдөлт өгөхөөргүй хийнэ.

Хөлийн ард : иллэг хийнэ. Хуан- тяа, вэй- жун , чэн- шан , Кун –лунь

Толгойд тайвшруулах аргаар иллэг хийнэ.


Иллэгийг идэвхигүй дасгал хөдөлгөөнтэй хавсаргана.


- Òàðõèíä åðººñºº ãàð õ¿ð÷ áîëîõã¿é ø¿¿. Òàðõèíû öóñ íü íºæèð÷èõñºí áàéäàã)

- Õóðö ¿åä íü áàðüæ áîëîõã¿é.

Íýìýëò:

- Ñààæèëò íü èõýâ÷ëýí ãàð, õºëºíä ë ÿâàãääàã.

39


Öýã¿¿äèéí зóðàã:

40


ÀÌÜÑÃÀËÛÍ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ


Àãààðûã óóøãèíä çººâºðëºæ, õèéí ñîëèëöîî ÿâóóëàõ Àãààðûã ÷èéãëýæ á¿ëýýö¿¿ëæ, òîîñ áîëîí íÿíãààñ õàìãààëàõ Äóó àâèà ãàðãàõ


Õàìðûí í¿õ áîëîí ãàâëûí ÿñíû äîòîðõè äàéâàð õºíäèéí¿¿ä Çàëãèóð Ìºãººðñºí õîîëîé Óóøãè Óóøãèíû òîì, æèæèã àãààð äàìæóóëàõ õîîëîé ªðö áà àìüñãàëä îðîëöîã÷ áóñàä áóë÷èíãóóä

Àìüñãàë:

- Öýýæíèé õºíäèéí (ýðýãòýé õ¿í)- Õýâëèéí õºíäèéí (ýìýãòýé õ¿í)- Õîëèìîã (áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýð÷ìèéí òîãòîëöîî

Õ¿íèé áèåèéí ýíåðãèéí òºâ íü – óóøèã

Àìüñãàëûí òºâèéí çîõèöóóëàëò – óðòàâòàð òàðõèíä ÿâàãääàã.


Øàëòãààí:

Õàëäâàð:

- Хамрын хөндийн үрэвсэл - Ãóóðñàí õîîëîéí ¿ðýâñýë - Õàìàð ÷èõíèé ¿ðýâñýë

Õàðøèë:

- Öàã àãààð - ªâñ óðãàìàë - Ýìèéí õàðøèë- Õ¿íñíèé ç¿éë - Õèìèéí áîäèñ

41


1. Гуурсан хоолойн багтраа өвчний үед хийх бариа

Гуурсан хоолойн ханын булчингууд агшин , амьсгал боогдох давчдаж, ханиаж багтрах шинж тэмдэгээр илэрнэ.

1. Халдвар / гүйлсэн булчирхай үрэвсэл , хамрын чихний үрэвсэл 2. Харшил / цаг агаар, өвс ургамал , эм хүнсний зүйл , шавьж хорхой , химийн бодис

Өвчинг үүсгэж буй голомтоос эмгэг тарханы төвд өгнө. Энэ нь байнга давтагдахад энэ сэрлийн тархины төв зохицуулж чадахаа больсноос гуурсан хоолойн булчин агшиж , сүв нь нарийсан улмаар амьсгал гаргах үйл ажиллагаа саатаж , багтраа үүснэ.

- Багтрааны өмнөх үе : Хоолой сэрвэгнэх , хамар загатнах, олон шээх , хөхүүлж ханиах үед бариа хийж болно

Иллэгийн зорилго :

Гуурсан хоолой ханын булчинг сулруулах ,уушигны цусны эргэлтийг сайжруулах амьсгалын гүйцэд авч гаргана. Барианаас гадна сэтгэл заслын эмчилгээ амьсгалын дасгал зэрэгтэй хавсарвал үр дүнтэй.

Багтраа өвчин нь уушиг тэлэх өвчин , зүрх уушигны үйл ажиллагаа нь хавсарсан үрэвсэл зэргийн үүсгэх талтай


- Àãààð (àìüñãàëûí äàñãàëòàé õîñëóóëàõ)- Ñýòãýë ñàíàà(ñýòãýë çàñëûí ýì÷èëãýý õèéõ)- Õºäºëãººí


Íýìýëò: Ãóóðñàí õîîëîéí ºâ÷íèé õ¿íäðýë íü óóøèã, ç¿ðõýíä ñºðãººð íºëººëäºã.

Áàãòðààíû ¿å: - Ãýíýò äîòîð íü áà÷óóðàõ, àìüñãàë ãàðãàõàä õ¿íäðýëòýé áîëîõ, í¿¿ð íü õºõ òóÿàòàé áîëäîã. Ýíý ¿åä íü áàðèà õèéæ îãò áîëîõã¿é - ¿õëèéí àþóëòàé

Цэг : Тянь – ту Ар нурууны цэг : Да- жу Гарын цэг: Юй- жи

Юнь – мэнь Жэнь-жин Чы-зэ

Хамрын самсай цэг Да-шу Тянь-фу

Зуань – жу Фэй-шу

Шинь- шу

42



43


2. Óóøèã

44


Уушиг амьсгалын энергийг ерөнхийд нь удирдах бөгөөд хүний биеийн энергийн төв юм. Амьсгалах үйл ажиллагаа нь уртавтар тархинд байдаг амьсгалын төвийн зохицуулалтаар явагддаг . Уушиг хос эрхтэн : бүдүүн гэдэс Махбодь: төмөр Улирал : намар – хуурайшил Сөрөг сэтгэл хөдлөл : уйтгарлах, гуниглах , гутранги Эерэг чанар : өгөөмөр сэтгэл , эр зоригтой Биеийн хэсэг : цээж, гарын дотор талын гадаргуу эрхий хуруу


- Òîëãîé ºвдөх - Õóóðàé õàíèàх- Öýðýíä íü öóñ ãàðах - Õ¿éòýí õºëñ íü ãàðах - Õîîëîé àì íü õàòах - Äóó íü ñººх - ¯äýýñ õîéø áîëîí øºíº õºëºð÷ õàëóуðах


Äýýøýý õàðñàí áàéðëàë

1. Öýýæíèé áóë÷èíã ñóëëàíà 2. Öýã¿¿äýä äàðàõ3. Суваг нээх ( óóøèãíû ñóâàã,ýðõèé õóðóóíû äàãóó óóøèã, á¿ä¿¿í ãýäýñíèé

ñóâãàà íýýíý)

Äîîøîî õàðñàí áàéðëàë

1. Ìýäðýëèéã ÷ºëººëíº 2. ¯åèéã òýãøèëíý 3. Öýã¿¿äýä äàðíà (õèéí ¿¿ä, óóøèã, á¿ä¿¿í ãýäýñ-áóãàëãàíû äóíä áýë÷èð, óóøèãíû

öýã-ýðõèé õóðóóíû äîòîð òàëä)

Äýýøýý õàðñàí áàéðëàë:

Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ºãñºõ, ñèãìà, óðóóäàõ õýñã¿¿äýä äàðíà

Цэг: Юнь- мэнь

Юй- жи

45



46


Хоол боловсруулах эрхтэний систем


Õîîë òýæýýëèéí áîäèñûã- Зàæëàõ - Æèæèãëýõ- Бутлах - Áîëîâñðóóëàõ

ÕÁÝÒ Ìåõàíèê

Õèìèéí

Õîîë áîëîâñðîõ:

- Õîäîîäîíä – 4 öàã - Íàðèéí ãýäñýíä – 6-8 öàã

Ялгаруулан ãàðãàõ õóãàöàà:

1. 6 öàã – çºâ 2. 1 õîíîã – õýâèéí 3. 2-3 õîíîã - ºâ÷èí4. 3-ààñ äýýø 7 õîíîã – ýìãýã

Хоол боловсруулах эрхтэнүүд

Ä/ä ÝðõòýíÁ¿òýö áîëîí á¿ðäëèéí

îíöëîã¯¿ðýã

Ø¿¿ð¿¿ëýõ áàéãóóëàìæ Áîëîâñðóóëàã÷ áîäèñ

1Àìíû õºíäèé 32 ø¿ä, õýë Àìòëàõ, æèæèãëýõ,

íîðãîæ äýâòýýõØ¿ëñíèé áóë÷èðõàé Ø¿ëñ, ôåðìåíò¿¿ä

2Çàëãèóð, óëààí õîîëîé

Çàëãèõ, õîîë òýæýýëèéã õîäîîä ðóó äàìæóóëàõ

Ñàëñëàã á¿ðõ¿¿ë Ñàëñ

3 ÕîäîîäÁîëîâñðóóëàõ, ø¿¿ðëèéí, ìåõàíèê, äîòîîä ø¿¿ðëèéí

Õîäîîäíû áóë÷èðõàé Õîäîîäíû ø¿¿ñ=äàâñíû õ¿÷èë+ôåðìåíò¿¿ä+ñàëñ

4 Ýëýã Öºñ, 12 õóðóó ãýäñýí äýõ öîðãî

Ø¿¿ðëèéí, õîðò áîäèñûã õîðã¿éæ¿¿ëýõ

Ýëýãíèé ýñ¿¿ä Öºñ, ôåðìåíò¿¿ä

5 Íîéð áóë÷èðõàé

12 õóðóó ãýäñýí äýõ öîðãî

Ø¿¿ðëèéí Áóë÷èðõàéí ýñ¿¿ä Ôåðìåíò¿¿ä

6 Íàðèéí ãýäýñ

12 õóðóó ãýäýñ

Ìîëåêóëûã ýíãèéí áîäèñ áîëãîæ çàäëàõ

Æèæèã áóë÷èðõàéíóóä

Õîäîîäíû ø¿¿ñ

Ìóõàð îëãîé Äàðõëàëûí, ãýäýñíèé ñàâõàíöàð ¿ðæèõ áàéð

Ãýäýñíèé îëîí òîîíû óíæëàãà õºõëºã á¿õèé äîîä õýñýã

Çàäðàëûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñîðîõ, öóñàíä ýëäýâ íÿí íýâòðýõýýñ õàìãààëàõ, ìåõàíèê

Ãýäýñíèé æèæèã áóë÷èðõàéíóóä, ñàëñëàã á¿ðõ¿¿ë

Ãýäýñíèé ø¿¿ñ, ñàëñ

Îëîí òîîíû Óñ ñîðîõ, ýñëýã Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé Âèòàìèíóóä, ôåðìåíò¿¿ä

47


7 Á¿ä¿¿í ãýäýñ áàêòåðè áàéäàã

áîëîâñðóóëàõ, ÿëãàäñûã õýëáýðæ¿¿ëýõ

áóë÷èðõàéíóóä (áàãà õýìæýýãýýð),ñàëñ (èõýýð)

8 Øóëóóí ãýäýñ ßëãàäàñ ãàäàãøëóóëàõ

Ñàëñëàã õó÷óóð ýä Ñàëñ


1. Õîäîîäíû ¿ðýâñýë

Хоол боловсруулах тогтолцоо нь хүний биемахбодын гадаад орчинтой шууд холбож байдаг хамгийн чухал эрхтэн ходоод юм . биеийн хэрэгцээг тухайн хүний амьдарч байгаа цаг уурын онцлог , улирлын байдалтай уялдуулах зөв хооллох нь чухал

Ходоод

- хос эрхтэн : Дэлүү

- Махбодь : Шороо - Ñºðºã ñýòãýë õºäëºë: - сэтгэлийн зовиур харамсал гэмшил - Ýåðýã ñýòãýë õºäëºë: - íýð òºð, íèã¿¿ñýë, àíõààðàë òºâëºðºх- Биеийн хэсэг:- Нүүр , хэвлий , хөлийн гадна тал

Гаднаас орсон хоол тэжээл амны хөндийгөөс эхлэн боловсрогдож улаан хоолой, ходоодоор дамжин 12 нугалаа гэдэс, нарийн бүдүүн гэдсэнд боловсрогдоно. Нарийн гэдсэнд амин хүчлүүд болон задраад нарийн гэдэсний ханаар шимэгдэн гарч цусны судсанд орж улмаар эд эрхтэнд очиж тэдгээрийн тэжээж нөхөн төлжүүлэх ,үйл ажиллагааг хангадаг.

Ходоодны салст бүрхүүл түүний давхаргуудыг хамарсан үрэвслийн ходоодны үрэвсэл гэнэ. Явцаар нь хурц, архаг, гэж ангилна. Ходоод үрэвсэл үүсгэдэг шалтгааныг 2 ангилна.

Øàëòãààí: Ãàäààä

Äîòîîä

Õîäîîäûí ñàëñò á¿ðõ¿¿ë øàëáàðñíààñ ¿ðýâñýë ¿¿ñíý.

Ãàäààä: - õîîëíû äýãëýì алдагдах (õîîëã¿é óäààí áàéõ, õýò èõ èäýõ)

- Ìóóäñàí, õîíîñîí õîîë, хүйтэн , хэт халуун õîîë, õîîëûã муу çàæëилж èäýõ

Äîòîîä: - ýì (óäààí õóãàöààãààð ýì óóõàä õîðò áîäèñ íü öóñààð äàìæèæ õîäîîäíû ñàëñòûí õàíûã öî÷ðîîäîг

- Бие организмын бусад эрхтэн системийн өвчний улмаас хортой бодис цусаар дамжин ходоодны ханыг цочроосноос

- Ñòðåññ (óóðëàõààð – õîäîîä àãøèæ ...)- Îðîé õîîë èäýõ (12-14 öàãèéí õîîðîíä õîäîîäíû ø¿ëñ äýýä çýðãýýð ÿëãàðäàã)

48



- Õîäîîä õ¿÷òýé ºâäºõ - Õîäîîä îð÷ìîîð öàíõàéõ - Õýë íü ºíãºðòººä ýõýëäýã (öàãààí ºíãºð)- ªòãºí ãàðàõã¿é - Áººëäºñ öóòãàõ ...- Í¿¿ðýí äýýð þì ãàðàõ. - Õýâëèé öàíõàéõ- õºëèéí ãàäíà òàëààð ºâäºõ


- ªâäºëòèéã íàìäààõ - ¯ðýâñëèéã íàìäààõ - Öóñíû ýðãýëò ñàéæðóóëàõ , тайвшруулах - Õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõад чиглэгдэнэ.


- Нурууны булчинг суллах - Нурууны цэг 11, 12 ¿åийн цэгийг дарна. - Íóãàëìàà øàëãàõ - Õîäîîäîí äýýð çººëºí, õºíãºí èëëýã õèéíý - Õîäîîäíû ñóâàã íýýíý- Öýã¿¿äýý äàðíà


- Òàéâàí áàéõ - Îðîé õîîë èäýõã¿é áàéõ ...- Øèíãýö ìóóòàé õîîë èäýõã¿é áàéõ - Õîðòîé õîîë óíä, àðõè, ººõ òîñòîé õîîë èäýõã¿é áàéõ - Õîäîîä , öºñèéã óãààõ (öýâýð óñ óóëãàõ ...)- Äàñãàë õèéëãýõ (4 òºðëèéí)

Íýìýëò: Õîäîîä íü áèå ìàõáîäûã ãàäààä îð÷èíòîé õîëáîæ áàéäàã.

Õîäîîäíû ¿ðýâñýëòýé õ¿í èõ öî÷ìîã óóðòàé áàéäàã

Цэг : Ар нурууны цэг Жы- Ян Цээжний цэг: Жун – вань Хөлийн цэг: Ин-лин - чуань

49


Пи- шу Чи-хай Зу- сань-ли

Вэй- шу Гуань- юань Сань-ин-жао

Сань- жао –шу Гарын цэг: Нэй- гуань


50



51


52



2. Ýëýã, öºñ

53


Элэг нь : Хоол боловсруулах системийн хамгийн том цуллаг эрхтэн юм. Цусанд байгаа хорт бодисууд элгэнд шүүгдэж , цус нь элгээр дамжин эргэж зүрхэнд очдог.

Цөс нь: Хоол боловсруулах системийн сав эрхтэн бөгөөд хоол идсэний дараа цөс ялгарч цөсний сувгаар дамжин 12 хуруу гэдсэнд орж хоол боловсруулах үйл ажиллагаад оролцдог.

Хос эрхтэн : цөс

Ìàõáîä íü : ìîä

Ñºðºã ñýòãýë õºäëºë: ìàø èõ óóð õèëýíòýé, ò¿ðýìãèé, øàðòàé, õîðòîé õ¿ì¿¿ñ

Ýåðýã ñýòãýë õºäëºë: ºðºâ÷ ñýòãýëòýé, ººðèéãºº õºãæ¿¿ëýõ òýì¿¿ëýëòýé

Áèåèéí õýñýã: - Õºëèéí äîòîð òàëûí ãàäàðãóó, áàðóóí ãàð äàãàæ ºâääºã, ãàðûí àëãà íü óëààí ºíãºòýé, àðüñàí äýýð öóñàðõàã óëààí ìýíãý ¿¿ñäýã

¯¿ðýã:

- Ýëýã íü öºñèéã áîëîâñðóóëíà - Óóðàã, òºðºë á¿ðèéí áîäèñóóäûã (ïåðìåíò¿¿äèéã) áèå îðãàíèçìä õóâààðèëäàã. - Элэг нь цөсийг боловсруулах , цус төлжүүлэх , уураг зэргийг синтезлэх гэх

мэтээр организмд олон чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.

Øàëòãààí:

- Øèíæ òýìäýã: Элэг , цºñ îð÷ìîîð өвдөх гэдэс дүүрэх - Öóñ á¿ëýãíýëò ìóóäñàíààñ áîëîîä áóéë, àì, õàìðààñ öóñ ãàðíà - Арьсан дээр цусархаг толбо , улаан мэнгэ үүсэх , баруун гар дагаж өвдөх ,

гарын алга улаан өнгөтэй болох


- ªâäºëòèéã áàãàñãàõ - Ýëýã, öºñíèé ¿éë àæèëëàãààã áîëîí öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ

Õèéõ õóãàöàà: 10-12 óäàà

Өвчөнд өөх , тос ихтэй , шингэц муутай хоол идэхгүй байх, ходоод , цөс угаах дасгал хийх Èëëýãèéí àðãà÷ëàë:

- 8, 9-ð ¿å äýýð ñ¿â íýýõ (ªìíº íü áóë÷èíã ñóëëàíà)- Íóãàëìûí áóþó ìýäðýëèéã çàñ÷ ºãíº - Ñóâãóóäààð ÿâíà - Öýã¿¿ä äýýð äàðíà

Нурууны цэг: Гань- шу Хөлний цэг: Ян- лин –чуань

54


Дань- шу Чау-шүй

Вэй-цан Тай-чун

Сүи- фэн

Янь - шу

Нурууны хажуу хэсэг: Жан- мэнь

55



56



57


ÒÓËÃÓÓÐ ÕªÄªËÃªªÍÈÉ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ


Áèåèéí òóëãóóð áîëîõ ßñ, áóë÷èí íü õºäºëãººíèéã õàíãàõ


Òóëãóóð õºäºëãººíèé ýðõòýíèé òîãòîëöîî

Àðàã ÿñ Áóë÷èí

- Ãàâàë, íóðóó, õàâèðãà áîëîí öýýæíèé яс

- Ìº÷äèéí ÿñ, ìºð, äóíä ÷ºìºã- Õîëáîîñóóä


1. ¯å мөчний өвчин

¯åíèé á¿õ ºâ÷íèéã 3 õóâààäàã.

1. ¯åíèé õàëäâàðò ¿ðýâñýë 2. Õýðëэãèéí ãàðàëòàé ¿å ìº÷íèé ºâ÷èí3. Òîäîðõîéã¿é ¿¿ñãýã÷òýé ¿å ìº÷íèé ºâ÷èí

¯åíèé ºâ÷èí

¯åíèé ºâ÷èí íü ýëáýã òîõèîëääîã. Үе нь гадуураа мөгөөрслөг хэсгүүдээр бүрхэгдэж оршино. . Мөгөөрслөг нь уян хатан , гялгар эдээс тогтоно .

¯å íü õºíäèéд шингэн байх ба үений хөдөлгөөний хөнгөвчилнө.

¯åíèé óóò нь гялгар бүрхэвчтэй , мэдрэл ,öóñ, òóíãàëàã, ñóäñààð áàÿëàã áàéäàã.

¯åí¿¿ä íü ÿñûã áîäâîë öóñàí õàíãàìæ ìóóòàé áýðòýæ ãýìòýõäýý àìàðõàí áàéäàã.

Ýìãýã øèíæ:

- Ãàäààä / Бэртэл , гэмтэл ,хордлого , халдвар /- Äîòîîä / Дотоод шүүрлийн булчирхай хямрал, судасны хатуурал , бодисын

солилцооны хямрал /

58


Ãàäààä øàëòãààí: - бэртэл, гэмтэл, хордлого , халдвар

Äîòîîä øàëòãààí: äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí õÿìðàë, ñóäàñíû õàòóóðàë, áîäèñûí ñîëèëöîîíû õÿìðàë, õàëäâàð (àíãåíü)

¯åíèé õÿìðàëòàé õàëäâàðã¿é ¿ðýâñýë:

- Ìýðãýæëèéí àæèëòàé õîëáîîòîé үүссэн үе мөчний үрэвсэл - Áîäèñûí ñîëèëöîîíû ãàæóóäëààñ ¿¿ñсэн үе мөчний үрэвсэл - Ìýäðýëèéí ºâ÷íººс шалтгаалж үүссэн үе мөчний үрэвсэл - Äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí ººð÷ëºëòººñ ¿¿ññýí үе мөчний үрэвсэл - Ãýìòëýýñ нөлөөнөөс үүссэн үе мөчний үрэвсэл

Эмгэг шèíæ òýìäýã:

- ßâæ õºäëºõºä, çîãñîõîä үенүүд хөндүүрлэж өвдөх - ¯å ìº÷íèé õýëáýð íü ººð÷ëºãääºã- ¯å мөч ìóëòàðñ÷èõñàí ó÷ðààñ õºäºëãººí íü õÿçãààðëàãäìàë - Áóë÷èíãóóä íü õàòèíãàðøèæ, íàðèéññàí áàéäàã.


- ªâäºëòèéã áàãàñãàх , - үе мөчний хөдөлгөөнийг сайжруулах- Булчингийн тэжээл - Цусны эргэлтийг сайжруулах


Доод мөчний үед хийх бариа

Дээд мөчний үед хийх бариа

59


Äîîä ìº÷: аль ¿åíä ямар ýìãýã ººð÷ëºëт áàéãààãààñ íü øàëòãààлж òîõèðóóëàí õèéíý. Жнь: өвдөгний үе үрэвссэн үед хºëèéí õóðóóíààñ эхлэн хийнэ. Эрүүл үед өвдөгний үений хөдөлгөөн хэвийн хэмжээ Тэнийлгэхэд 180 градус, Нугалахад 30-40 градус

Äýýä ìº÷:Мөрний үеийн урагш нугалахад 90 градус , тэнийлгэхэд 60 градус , арагш эргүүлэхэд 50 градус , тэнийлгэхэд 180 градус

Өгөх зөвөлгөө: Äîîä, äýýä ìº÷íèé ºâ÷íèéã õàëóóí çàñàë, äàñãàë õºäºëãººíòýé хослуулахад үр дүн сайтай. õîëáîæ ýì÷èëäýã

Íýìýëò: Øàëòãààíûã íü ýì÷èëæ áàéæ ºâ÷íèéã ýì÷èëíý

Нурууны цэг : Да-жу Хөлийн арын цэг : Хуань-тяо

Жэнь- жин Фэн- ши

Да- шу Вэй- жун

Мин- мэнь Чэн- шан

Пан- гуань – шу

Хөлийн урд цэг: Би-гуань Гарын цэг: Хэ- гу

Фу-ту Янь- чи

Ду-би Вай- гуань

Ян—лин – чуань Чүй- чи

Ин- лин- чуань жиань – юй

Зу- сань-ли

60



61


ßËÃÀÐÓÓËÀÕ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ


Áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ãàäàãøëóóëàõ Áèå äîòîðõè óñ, äàâñ, ýðäýñ áîäèñûí çºâ òýíöâýðèéã òîãòîîõ


Àðüñ Óóøèã Áººð Ãýäýñ

Øýýñ ÿëãàðóóëàõ ñèñòåì :

Áººð Øýýñíèé öîðãî Äàâñàã Øýýñíèé ñ¿â


1. Áººð, äàâñàãíû ¿ðýâñýë

Бөөр нь хэвлийн арын ханын дээд хэсэгт байрладаг. Гадуураа өөхөн бүрхүүлээр хучигдсан цуллаг хос эрхтэн . Бөөрнөөс шээс дамжих сувагаар давсагтай холбогдож шээс давсганд хуримтлагдан бие организмаас ялгаран гардаг

Уусан шингэний хэмжээ

Орчны агаарын температур

Эрхэлж буй ажил хөдөлмөр зэрэгээс хамаарах

Õ¿íèé áèåýñ õîíîãò 1-1,5 ë øýýñ ÿëãàðäàã

- Øèíãýíèéã ãàäàãøëóóëàõ - Öóñ òºëæ¿¿ëýõ - Äàâñ, óñíû òîãòîëöîîã òîõèðóóëíà

Эмгэг шинж тэмдэг нь : Ууц нуруугаар өвдөх , хөшиж унжиж өвдөнө.

Áººðíèé ºâ÷èíã:

- Õóðö (íÿíãèéí áîëîí âèðóñûí ãàðàëòàé)- Àðõàã (áººðíèé òºðºëõèéí ººð÷ëºëò, áººð óíæèíà)

Áººðíèé äóòàãäàë – õîðäëîãîîñ àâäàã

62


Давсагны үрэвслийн үед : шээс эхлэл дуусахад давсаг хүчтэй өвдөх ойр ойрхон бага баг шээх , олон шээх , шээс задгайрах

Бөөрний үрэвслийн үед : уураг гарах , цус гарах

Øàëòãààí: Өвчин үүсэх шалтгаан төрөл бүрийн микроб вирус гадна бөөрний төрөлхийн өөрчлөлт , бөөр давсагны хэвийн үйл ажиллагаа алдагдах


- Òîíóñ íü àëäàãääàã. (áóë÷èí íü ñóëàðíà ...)- Îéð îéðõîí øýýõ - Øýýõýä õ¿÷òýé ºâäºõ - Îëîí øýýõ- Áººðíèé ¿ðýâñýëòýé ¿åä: - øýýñýýð óóðàã áóþó òóíàäàñ ãàðäàã


- ºâäºëòèéã áàãàñãàõ - õàâàíã áóóðóóëàõ - àðòåðèéí äàðàëòûã áóóðóóëíà - äàâñàãíû áóë÷èíãèéí òîíóñûã ñàéæðóóëíà - ìýäðýëèéí ñèñòåìèéã òàéâøðóóëíà


- Á¿ñýëõèé, óóö íóðóóíû áóë÷èíã ñóëëàíà- Á¿ñýëõèéí 1,2-ð íóãàëìûã òýãøëýí çàñíà- Öýã¿¿äýä äàðíà - Áººðíèé ñóâàã íýýíý

Нурууны цэг: Шэнь- шу Хөлийн урд цэг: Сань- ин – жао

Цы- ляо

Пан- гуань- шу

Жүн- пяо

Цээжний цэг: Гуань- юань

Жун- жи

Фэн- ян

Юун-чуань

63



64


65



66



67


2. ªòãºí õàòàõ

Õîîë áîëîâñðóóëàõ ÷óõàë үйл ажиллагааны нэг бол өтгөн гадагшлах үйл явц бөгөөд энэ нь эрүүл явахад гол нөлөөтэй .

Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ¿éë àæèëëàãàà доголдоход өтгөн их хэмжээгээр хуримтлагдсан шингэн нь шимэгдэж хатуурна.Үүнийг өтгөн хаталт гэнэ. Биед удах нь эрүүл мэндэнд маш хортой.

Øàëòãààí:

- Õºäºëãººí áàãàäàõ - Èñëýã áàãàòàé õîîë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í áàãàññàíààñ (ëóóâàí, áàéöàà, õàð

òàë.)- Õîîëíû äýãëýì ººð÷ëºãäñºíººñ (õýò èõ, õýò áàãà èäýõ)- Øèíãýí áàãàññàíààñ-

Øèíæ òýìäýã: ªòãºí ãàðàõã¿é 3-5 õîíîã áîëñîí òîõèîëäîëä


- ãýäýñíèé áóë÷èí хөгжүүлж, ã¿ðâýëçýõ õºäºëãººíèéã ñàéæðóóëàõ - бүдүүн гэдэсний S хэлбэрийн хэсэгт өтгөн зогсонги байдалтайг гадагшуулах - бөөр,õîäîîä, äýë¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ-


- õýâëèéã öàãèéí ç¿¿íèé äàãóó ýðã¿¿ëíý - øèíãýýëòèéí áýë÷èð äýýð äàðíà - á¿ä¿¿í ãýäýñíèé S õýëáýðèéí õýñýãò 3-30 ñåê-èéí äàðàëò õèéíý. (ãàðûí 3

õóðóóãààð)- ýëýã, öºñ, õîäîîä, äýë¿¿íèé öýã¿¿äýä äàðíà - óóö íóðóóíû áóë÷èíã ñóëëàíà - á¿ñýëõèéí 1,3-ð (íàðèéí, á¿ä¿¿í ãýäýñ) íóãàëàì äýýð äàðíà - ãàðûí á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ñóâãààð ÿâæ öýã äàðíà - íýã àÿãà äàâñòàé óñ ºãíº (áàðèàíû äàðàà)

68



- Õîîëîî çºâ ñîíãîæ õýðýãëý (æèìñ íîãîî, èñëýã èõòýé õîîë ...)- Øèíãýí ç¿éë ñàéí óóõ (ºäºðò 1,5 – 2 ë)- Õîîëîíä àìò îðóóëàã÷ ç¿éëñèéã áàãà õýðýãëý - Òóóëãàí áîäèñ õýðýãëýõã¿é áàéõ (òóóëãà íü á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ñàëñûã

ãýìòýýæ ºâ÷ëºë ¿¿ñãýõýä õ¿ðãýäýã)- Ãýäýñíèé äàñãàë õèéõ


69


¯ÐÆËÈÉÍ ÝÐÕÒÝÍÈÉ ÒÎÃÒÎËÖÎÎ


¯ðæèë ÿâóóëàõ

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä:

Ýìýãòýé - ºíäãºâ÷, óìàéí ãóóðñ, óìàé - ¿òðýý áà ãàäíà áýëýã ýðõòýí- Õºõ

Ýðýãòýé - Òºìñºã, ¿ðèéí öîðãóóä, ¿ðèéí öýâð¿¿, øýýäýã ñ¿â áà øîäîé - Ò¿ð¿¿ áóë÷èðõàé, á¿ëö¿¿ ¿¿äýâ÷íèé áóë÷èðõàé


Áýëãèéí ñóëðàë: öóñ áà ýíåðãè äóòñàíû óëìààñ áýëýã ýðõòýí áîñîõã¿é áîëîí ñóë áîñîõûã õýëíý.

Øàëòãààí:

- Ýð¿¿ë ìýíä - Ýìãýã ººð÷ëºëò - Ñýòãýë ç¿é

Ýð¿¿ë ìýíä: - óóö íóðóóíû ãýìòýë, òàðãàëàëòûí óëìààñ

Ýìãýã ººð÷ëºëò: - àðõè, íîéðíû ýì óäààí õýðýãëýõ, îþóíû àæèë õýò èõ õèéõ

Диабет – / сахарын / хэт таргалах өвчний үед

Ñýòãýë ç¿é: - ñýòãýë ñàíààíû ãóòðàëààñ ¿¿ñíý

Åðºíõèé øàëòãààí:

Эрүүл мэнд , эмгэг өөрчлөлтүүд, сэтгэл зүй

Ýðýãòýé õ¿í 48, ýìýãòýé õ¿í 45 íàñíààñ ýõýëæ áèå ìàõáîäь дахь ýíåðãè эрч хүч багасаж ýõýëдгýýñ нас ахих туñам бэлгийн сонирхол буурдаг.

70



- Áýëýã ýðõòýí áîñîõã¿é- Ñóë áîñîõ- Õóãàöààíààñàà ºìíº äóð òàâèõ- Áýëãèéí äóð õ¿ñýëã¿é áîëîõ- äóð õàíàñíàà ìýäýõã¿é áàéõ (Ýìýãòýé÷¿¿äýä) – ¿¿íýýñ áîëæ - îëîí óäàà òºðñíèé äàðàà - ºâ÷íèé óëìààñ – òàðãàëàëò, áîäèñûí ñîëèëöîîíû ººð÷ëºëò - ñàðûí òýìäýã èõ, áàãà èðýëòýýñ - òàâèõã¿é áàéõ

Õèéõ àðãà÷ëàë:

1. Ôýí-÷è, ôýí-ôó öýã¿¿äýä äàðíà 2. Õ¿ç¿¿íèé áóë÷èí3. ×èõ имрэх 4. Õàâèðãà õîîðîíäûí öóñàí õàíãàìæèéã ÷ºëººëæ ºãíº (èíãýñíýýð áýëýã ýðõòýíä î÷èõ

öóñàí õàíãàìæ ñàéæèðíà)5. Õ¿éñíýýñ äýýø 1,5 öóíä, 2,5 öóíä, 3 öóíä, óìäàã ÿñíû äýýð äàðæ ºãíº 6. Á¿ñýëõèé, óóö íóðóóãààð äàðíà - Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàé- Óóöíû 4 öýã¿¿ä - ¯ðæëèéí öýã

7. Øàãàéí äîòîð òàëä 8. Õºëèéí óëíû áººðíèé äýýä áóë÷èðõàé 9. Ýðýãòýéí õóéõíàã áà õîøíîãîíû õîîðîíä, ýìýãòýéí õîøíîãî, áýëýã ýðõòýíèé õîîðîíä

Хэвлийд ца –хай хүйснээс доош 1,5 Гуань – юань хүйснээс 3 хуруу Гужун – цзи 4 хуруу Цюй – гу умдагны ясны дээд ирмэгний голд

Ýðýãòýé õ¿íä: Бэлгийн үйл ажиллагааг сайжруулах. Бэлэг эрхтний үйл ажиллагаа сэргээх мэдрэл төвлөрч байдаг ууц нурууны ахар сүүлний орчим цэгт бариа хийнэ.

- Àþóëõàé öýã äýýð - Ýëýãний цэг - S- өтгөн хатах - Óìäàã ÿñàí äýýð \ умдаг дайврын холбоосны дарахад төмсөгний сэрэл

идэвхжинэ.

71


Ýìýãòýé õ¿íä: -бэлгийн үйл ажиллагааг сайжруулах / äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí ¿éë àæèëëàãàà

- Ôýí-ôó Уртавтар тархины - Áàìáàé áóë÷èðõàéí öýã¿¿ä - Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàé- 2 õºõíèé õîîðîíä - Ñýðýý áóë÷èðõàé- ªíäãºâ÷ - Ñàâíû îð÷èì - Ãóÿíû äîòîð òàëààð - Áýëýã ýðõòýíèé õýë¿¿í äýýð äàðæ ºãºõ

Нуруунд :- Син- шу 5- Гэ- шу 7- Гань- шу 9- Шань – шу бүсэлхийн 2 нугалам - Ган- цянь – Дунд хуруугаар ахир сүүлний доош 0,5 - Хуэй- инь эмэгтэй – хошного ба үтрээний дунд

Эрэгтэй – хуйхнаг ба хошного дунд

72


ÄÎÒÎÎÄ Ø¯¯ÐËÈÉÍ ÁÓË×ÈÐÕÀÉ


Äààâàð áóþó õèìèéí ìýäýýëýë äàìæóóëàã÷èéã áîëîâñðóóëæ ãàðãàõ Ôèçèîëîãèéí çîõèõ îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ ªñºëò, øèëæèëòèéí íàñàíä ÿâàãääàã ººð÷ëºëò¿¿ä, ¿ðæèë çýðýã óðò õóãàöààíû

¿éë àæèëëàãààã óäèðääàã Òàðõèàð äàìæèí õîëáîãäîæ á¿õ ýðõòýí òîãòîëöîîã õîñ óäèðäàëàãààð õÿíàæ

çîõèöóóëäàã


ªí÷èí òàðõè Áàìáàé áóë÷èðõàé Ñýðýý áóë÷èðõàé Íîéð áóë÷èðõàé Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàé ªíäãºâ÷ Òºìñºã

73



74



75



76


Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ºâ÷èí

77


Ñàðûí òýìäýã õààãäàõ 2 øàòòàé.

1. Ò¿ð èðýõã¿é áàéõ (18 íàñ õ¿ðòýë îãò èðýõã¿é áàéõ, íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í 3 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð èðýõã¿é áàéõ)

2. Îãò èðýõã¿é áàéõ (40 íàñ öýâýðøèë )

Ýíý íü 2 øàëòãààíòàé

1. Ñýòãýë ñàíàà (ãóíèã, ãóòðàë, ñòðåññ) 2. Áèå ìàõáîäь \ өвчин эмгэг\


- 3 ñàð äîòîð - Îãò èðýõýý áîëüñîí - ªâäºëòòýé èðäýã - Ñàâ íü ãàæñàí áàéäàã

Ñàâ õàçàéñíûã ìýäýõýä:

- Õàçàéñàí òàëûí õºë íü ºâäºëòòýé áàéäàã. (äîòîð òàëààð ºâäºíº, áàäàéðíà)- Ñýòãýë ñàíààíû ººð÷ëºëò ºãäºã (ñýòãýëèéí ãóòðàë, õººðºë ...)- Õºëºº ÷èð÷ ÿâäàã

Ñàâíû õèé:

- Òºðñíèé äàðàà: ãàì àëäàõ(õ¿éòíýýñ áîëäîã – õ¿éòýõ ìàõ áàðèõ, õ¿éòýí óñàíä þì óãààõ,

òîëãîé í¿öãýí ÿâàõ- Àáîðò – íû äàðàà ñàâíû õèéòäýã. (Àáîðòíû äàðàà ñâàà ñàéí àãøààõ õýðýãòýé)- Äîîðîîñîî èõ äààðâàë ñàâíû õèé ¿¿ñíý

Ñàâíû õèéòýé õ¿ì¿¿ñ:

- Óìäãèéí õýñãýýð õººñºí, ä¿¿ðñýí áàéäàã - Áýëýã ýðõòíýýñ õèé ãàðàõ

Ñàâíààñ áîëîîä ýìýãòýé õ¿íèé 99% íü хамаардаг сав эрүүл бол эмэгтэй хүн эрүүл байна.

1. Савны хий : саванд хий их байхад зүрх хийтэй болно . Сэтгэл санаа өөрчлөлтөнд орж амархан баярлаж , гомддог.

2. Булчин: Савны булчин сулралтай бол сав өтлөж унжиж хөгшрөлт явагддаг . 3. Гүйдэл : Савны гүйдэл сарын тэмдэг жирэмсэн үед гүйдлийн үед эрчимтэй байдаг

1 минутанд 21 удаа гүйдэг . 4. Сэтгэцийн цэг : Сав хөөрөх нь сэтгэл санаагаар унах нь нөлөөлж байдаг. Айх, цочих

, огцом уурладаг.

Хий гарвал 3-5 кг жин хасагдана.

78


Ñàâ – àðèóí òàíñàã áàéõ òóñàì – õàéð ýíýðýë ãàð÷

áîõèð çàâààí áàéõ òóñàì - ¿çýí ÿäàëò ãàð÷ áàéäàã

Ñàâíû õèéã ýì÷ëýõèéí òóëä:

- Ñýòãýë ç¿ðõíèé ã¿í øàðõëàà, ñòðåññèéã òàéëàõ

Õºõ – îðîí çàéí ìýäðýìæòýé (ìýäýýëëèéã àâäàã – õºõ çàíãèðàõ, õºõ ºâäºõ)

Ñàâ òýãøëýõ áàðèà:

- Äýýø õàðóóëæ õýâò¿¿ëæ ñàâûã èëæ, äóëààíûã øàëãàíà - Ñàâûã äàðæ ºâ÷òýé òàëûã îëíî. (Õàçàéñàí òàëûí ºíäãºâ÷ íü èë¿¿ ºâäºíº)- Õàçàéñàí ñàâíû ºíäãºâ÷ äýýð ºðãºëòòýé äàðæ õºëèéã ýñðýã òèéø íü äàðíà - 4 õºëë¿¿ëæ ñóóëãààä ºãçºã, íóðóóí äýýð öîõèëò õèéæ ºãíº

Ñàâíû õèé ãàðãàõ:

- Íóðóóíû ààðöàã, ºãçºãíèé áóë÷èíã ñóëëàíà (çººëºí äàðàõ)- Ààðöàãíû õýâëèéí õºíäèéí áóë÷èíã ñóëëàíà - 4 õºëëºæ ñóóëãàæ, áèåèéã ìàø ñàéí ñóëëóóëæ, íóðóóã õîòîéëãîæ, óìäàã ÿñíû

áóë÷èíã ñóëëàõ(¿òðýýíèé àìñðûã íýýõ)- Õîéø íü ñóóëãàæ (ºâäãºí äýýð ñóóëãàæ) ãýäñèéã èëæ õèéã ãàðãàíà - Äîîø íü õàðóóëæ õýâò¿¿ëæ íóðóóã èëýõ - Äýýø íü õàðóóëæ õýâò¿¿ëýõ - Òîëãîéã áàðèõ

Ñàâíû õèé ãàðñíû äàðàà ñýòãýë ñàíàà ìàø òàéâàí, ººäðºã áîëäîã. Ñàâíû õèé íü ÿìàð ÷ ¿íýðã¿é.

Õóãàöàà:

- 5-7 õîíîã õèéõ áîëîâ÷ òóõàéí õ¿íèéõýý õèéíýýñ íü õàìààðíà

79


Òàðõè äîðãèëò

Òàðõè äîðãèëò íü 2 ÿíç áàéäàã.

1. Ãàäààä áóþó ìåõàíèê ãàðàëòàé – ãýìòëèéí óëìààñ ¿¿ñäýã. Ýíý ¿åä áàðèà õèéíý. 2. Äîòîîä ãàðàëòàé

Ìåõàíèêààð äîðãèñîí áàðèàã ìåõàíèêààð áàðèõûã òàðõèíû áàðèà ãýíý.

Òàðõè äîðãèëòûã Ìîíãîëîîñ ººð õààíà ÷ áàðüäàãã¿é.

Òýíöâýðæèõ ÷àíàðàà àëäàõûã òàðõè òàðõè äîðãèëò ãýíý.

Òàðõèí äàõü øèíãýí¿¿ä 12 ìýäðýëèéí òºâ¿¿äèéã ãýìòýýæ, äàð÷èõäàã. ¯¿íýýñ áîëæ àëü ìýäðýë äàðàãäñàí òýð¿¿ãýýð íü øèíæ òýìäýã èëýðäýã.

Òàðõè – ìàø ÷óõàë (ÿëàíãóÿà õ¿¿õäèéí ºâ÷ëºëò ¿¿íýýñ ¿¿ñýëòýé)

Õ¿ç¿¿, õºëèéí òàâõàéã áàðèõ, òîëãîéã ñýãñðýõ çýðýã àðãààð áàðüæ òàðõèíû ìýäðýëæ¿¿ëýëòèéã ñàéæðóóëäàã áàðèà÷ íàð áàéäàã.

ßñíû ãýìòýë áàéâàë áàðèõ õýðýãã¿é.

Òàðõèíû áàðèàã íóðóó íóãàñòàé õàìò áàðèâàë ñàéí íºëººëäºã.


тîëãîé ä¿¿ðýõ òîëãîé òàëëàæ ºâäºõ õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ гүйлгэх Мэдрэхүйд өөрчлөлт орно

Òàðõè äîðãèëò äààìæèðñíààñ:

- Îé óõààí áàëàðòíà - Ñóäàñíû õàòóóðàë ¿¿ñíý

80


Çîðèëãî:

- Òàðõèíû öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ - Òàðõè äîðãèëòûã àíàãààõ

Îíîøëîõ:

1. Í¿äèéã íü õàðàõ 2. Ãàðûí çóðààñûã õàðàõ 3. 2 талын ñóäñóóäûã áàðüæ ¿çýõ 4. Õ¿ç¿¿ã øàëãàõ (õ¿ç¿¿ íü ñóóëò ºãñºí áàéäàã)

Òàðõè äîðãèëòûã áàðèõ áàðèà:

1. Èëýõ (äóõ ...)2. Áóë÷èíã ñóëëàíà (äóõ, ÷àìàðõàé, äàãç)3. 2 ñóäñûã ãàðûí àëãààð øàõàæ äàðàõ 4. 2 ñóäñàà õººæ õ¿ç¿¿ ð¿¿ áóóëãàõ 5. Àìàí õ¿ç¿¿, õàòàí õ¿ç¿¿íèé ñóóëòûã òàòàæ ºãºõ 6. Òîëãîéã ýðã¿¿ëýõ 7. Ñýãñðýõ (õîéä òºâ¿¿äèéã òýíö¿¿ëæ ºãºõèéí òóëä) – ìýäðýìæýý ñîíñ 8. Öýã¿¿äýä äàðíà (òºâ¿¿äèéí)9. Àõàð ñ¿¿ë õ¿ðòýë äàð, ãàð ðóó áóóëãàõ

81


Òóðààõ áàðèà

1. Õèé ãàðãàíà (óíãàõ, øýýõ, õýõðýõ ...)2. Õîäîîäûã àãøààíà (õîîëíû äóðøèë èõýññýíýýñ õîäîîä ñóíàíà)3. Áîäèñûí ñîëèëöîîã èäýâõèæ¿¿ëíý (õîîëíû äóòóó áîëîâñîðñîí õîîë õ¿íñ áèåä

õóðèìòëàãäñàíààñ íàðèéí ãýäýñíèé õàíàíä íààëääàã)- Õºäºëãººí - ªòãºíã ãàäàãøëóóëàõ

4. Ãýäñýíä ¿¿ññýí õàòóó öèëþëèòûã áàãàñãàæ çººëð¿¿ëýí, øýýñýýð ãàäàãøëóóëíà

Òóðààõ áàðèàã:

- Á¿õ áèåèéí - Õýñýã÷èëñýí

1. Õýâëèéí õºíäèé 2. Ãàð 3. Ãóÿ 4. Ýð¿¿, õºõ

Òàðãàëàëòûí õýëáýð:

1. Êíîï õýëáýðèéí – öýýæ á¿ä¿¿í, õºë íü íàðèéí2. Ðîìáî õýëáýðèéí – öýýæ íàðèéí, ãýäýñ á¿ä¿¿í, õºë íàðèéí 3. Ëèéð õýëáýèéí – öýýæ íàðèéí, áºãñ, ãóÿ á¿ä¿¿í

Àðãà÷ëàë(õýâëèéã áàðèõ):

- Ñýòãýë ç¿é (òóðàõûã õ¿ñ÷ áóé ýñýõ)-ã àñóóõ - Õýâëéèã èëýõ - Á¿ä¿¿í ãýäñèéã õººíº (ºòãºíèéã ãàäàãøëóóëíà)- Õîäîîäûã àãøààíà (àþóëõàéãààñ 4 õóðóó äîîø)- Øèíãýýëòèéí áýë÷èð äýýð äàðíà - Õýâëèéí õàòóóðñàí õýñã¿¿äèéã áàðüæ, áàçàæ ºãíº (÷àíãà áèø)- Òóðààõ áàðèàã 15 õîíîã áàðèíà

82


Öåëëþëèò õàéëóóëàõ ìàññàæ

Îð÷èí ¿åä öåëëþëèò íü ýìýãòýé õ¿íèé ãýäýñ, ºãçºã áîëîí á¿ä¿¿í ãóÿíû àðüñàí äîîðõè òîñîí á¿ðõ¿¿ëèéí á¿òöèéí ººð÷ëºëò þì. Öåëëþëèòèéí ¿ð ä¿í íü òîñëîã òîñîí á¿ðõ¿¿ëèéí õýñýã÷èëñýí ôèáðîç þì . Íàñàí àõèõàä öåëëþëèò íü ãîî ñàéõíû áîëîí öåëëþëèòèéí ººð÷ëºëòººñ ãàð÷ èðäýã .öåëëþëèò íü ãîî ñàéõíû áîëîí ñýòãýëç¿éí ººð÷ëºëòèéí óëìààñ ãàð÷ èðäýã. Ãýâ÷ ýíý íü ýð¿¿ë ìýíäýíä òààã¿é áàéäëààð íºëººëäºã æèøýýëáýë : Àðüñàíä õàâàíä õºë ¿¿ñãýæ õàâàí áóöààä ñóäàñûí õàíàíä ìóóãààð íºëººëíº. Îð÷èí ¿åä îëîí àíàãààõ àðãà áèé áîëñîí ÷ îëîí òåõíèêèéí àðãààñ ãàðûí èëëýã õàìãèéí îíîâ÷òîé.

Àìüñãàëûí äàñãàë

¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ã¿íçãèé àìüñãàà àâààä ãàðãàõ àìüñãàà àâàõàä íü ÷è÷èðãýý ¿¿ñãýýä ãàðàõàä íü äàðæ ºãíº. 10 óäàà õèéëã¿¿ëýí Ãýäýñ õýâëèéãýýð õ¿÷òýé ÷àíãà áàéñàí ÿàãààä ãýâýë ãýäýñ íü äîòîðõ ëèìïýýñ ÷ºëººëíº. Ýõëýýä àìüñãàë àâàõàä öýýæèí áèåèéí äîîð ãàð áàéðëàæ ÷è÷èðãýý ¿¿ñãýæ àìüñãàë ãàðàõàä áàãà çýðýã äàðíà. Àíõààð : Õàâèðãà äýýð äàðæ áîëîõã¿é

Ãýäñýýð àìüñãàëóóëæ á¿ä¿¿í ãýäñýý ãàðãàõàä íü áàãà çýðýã äàðæ ºãíº.

*Ãîë ñóäàñíû õèéã ãàðãàõ 1óäàà*

*Õýâëèéãýýð àìüñãàë ãàðàõàä õóðóóíû ¿ç¿¿ðýýð áàãà çýðýã õ¿éñèéã äàðæ ºãíº. Õèé ãàðãàíà *øàõëàà àâëàà ãýñýí õºäºëãººí õèéíý. Õèéõ äàðààëàë íýã ãàð íü äýýð íºãºº ãàðàà òàâüæ äàâàëãààëàõ õºäºëãººí õèéíý. ªºõ èõòýé áîë 2 ãàðààðàà õýâëèéã ÷è÷ð¿¿ëýí àëãàíû õîíõîð õýñýãò äýýð íü ãàðàà òàâüæ çººëð¿¿ëíý.

Øåïèíã – ñýãñðýõ 2 ãàðàà õýâëèéí 2 òàëààñ íü áîîâíû ãóðèë áºìáèéëýí øèäýõ ìýò àëãàäàíà. Ãàð õàëóóí áîëòîë á¿ñýëõèéã íàðèéí òàëààñ øèäíý. 5-6 óäàà

×èìõýëò – 4 õóðóóã õàãàñ àòãàí ÷èìõýõ

Áàçàëò – 4 õóðóóíû ¿åèéí ÿñ ýðõèé õóðóóãààð 2 òàëààñ íü áàçàæ ÷èìõýíý ìàññàæ õèéæ áàéãàà ¿åä ãàð ñàëãàæ áîëîõã¿é õèé / óíãàõ , õýõðýõ/ ãàðòëàí õèéíý Äîîðîîñ íü ãóòàë ÷èðýõ ìàø ÷èð÷ ºãíº 10 óäàà

Õ¿éñ- õ¿éñ äýýð íàð çºâ ýðã¿¿ëíý. Àëãààð

83


Õ¿éñýý òîéðóóëàí ãàðàà ýðã¿¿ëæ èëíý àëãà áîëîí ãàðûí áóãóé îðîëöóóëæ èëíý

Õ¿éñýý òîéðóóëàí òîì òîéðîãîîð ãàðûí àëãààð ýðã¿¿ëíý. Òîéðîã àëäàæ áîëîõ

Õ¿éñíèé äîîð 2 õóðóó çàéòàé õàãàñ ñàðàí õýëáýðòýé ººõ áàéðëàñàí áàéäàã. Õ¿éñýý òîéðóóëàí áàãà áàãààð àëñëóóëàí äóëààí äîòîð ýðõòíèéã ìýäðýí Õàãàñ ñàðàí ººõèéã õî¸ð ãàðûí àëãààðàà ñàâëóóð õýëáýðýýð äàðæ ºãíº 10 óäàà .

Ñàâëóóð íýã ãàðàí äýýð íºãºº ãàðàà òàâèí õ¿éñíèé 2 òàëä äàðíà.3-4 óäàà ëèìïýý õººæ èäýâõæ¿¿ëíý. Ëèìï õ¿éñýýñ äîîø 2-3 ñì õºíäëºí òàòàæ ÷è÷ð¿¿ëýí äîîø íü òàòàæ ÷è÷ð¿¿ëíý . Äýýø íü 2-3 ñì òàòàæ ÷è÷ðýãíý. 2 ãàðààðàà ñàðàí ìýò àëãààðàà çººëºí èëíý. Õàòóó áºìáèéñýí þì àëãà áîëíî / Þì íü á¿òäýãã¿é õ¿íèé ãýäýñ äîòîð õèé õóðàëääàã / õàãàëãàà õèéñàí õ¿íèé õàãàëãààã îðîëäîõ õýðýãã¿é

Øèäýëò 10 óäàà õèéíý . àâëàà øèäëýý

Òàòàëò – äýýðýýñ äîîøîî

÷èìõýëò – 2 óäàà äýýðýýñ äîîø 2 ãàðàà õàãàñ àòãàæ õàâ÷èæ ìóøèãíà 4õóðóóíû ¿åèéí çàâñàðààð àðüñûã îðóóëæ ìóøèãíà. / èõ òîñ áàéõ øààðäëàãàã¿é

Õ¿éñýý õàãàñ ñàðààð òîéðóóëæ ìóøãèõ 3-4 óäàà

Ñàâëóóð 3-4 óäàà

Ãýäýñýý òàéâøðóóëàí åðºíõèé èëëýã õèéæ òàéâøðóóëíà.

84


Гэрлэн бүрхүүл ба 7 нь хүрд

Биеийг дотор нь 3 ангилна.

1. Бүдүүн бие 2. Нарийн бие 3. Маш нарийн бие гэж ангилна .

Хүний бие нь хатуу, шингэн , гэрэл ,агаар , огторгуй гэсэн таван махбодиос бүрэлдсэн гэдэг бөгөөд эдгээрийн хоорондын тэнцвэр алдагдсанаас хүний бие сэтгэл хямардаг .эдгээр таван махбодь нь хүний биеийн мэдрэлийн төвүүдтэй харилцан холбоотой байдаг. Эдгээрт нь тодорхой газар байрладаг буюу дотоод шүүрлийн булчирхайнууд дотор байрладаг.

Õ¿ðä:

Õ¿íä 108 õ¿ðä áàéäàã. Ìýäðýãääýã 7 õ¿ðäèéã íü àøèãëàäàã.

1. Үндэс хүрд буюу Муладхара Чакра \ улаан \2. Хувилгаан хүрд буюу Свадхистана чакра \ улбар шар \3. Наран сүлжээ хүрд буюу Манипура чазра

1-р хүрд улаан өнгөтэй газар шороог билэгддэг. Бэлгийн энергийг хариуцдаг. эрэгтэй хүний бэлэг эрхтэн , хошногны сүв хоёрын хооронд хярзан дээр оршино. Эмэгтэйчүүдэд бол бэлгийн гадна уруулын арын хананд байдаг.

2-р хүрд улбар шар өнгөтэй усан махбодьтой “ бөөр давсаг” ялгаруулалтын эрхтэний ажиллагаатай холбоотой

Байрлал нь : Сүүжин дээр 3-р хүрд шар өнгөтэй \ нар шиг цацруулж байдаг \ гал махбодьтой Баяр цэнгэл

хангалуун байдаг.Хорвоо ертөнцийг авч явдаг хүрд гомдох, омогших, айх тэнгэрийн шим газрын шим цацруулж байдаг наран сүлжээ юм. “Элэг цөс ” хоол боловсруулалт

Байрлал нь : хүйсний орчим

85


4-р хурд Зүрхний хүрд ногоон өнгөтэй Хайр энэрэл илгээж байдаг. Гал махбодьтой Орон зайд нэвтэрч байдаг . хийг хариуцдаг халуун бүлээн уур амьсгал хариуцдаг. энэрэл сэтгэл , бусад орчинг тэтгэж байдаг амьд зүйл рүү ордог зүйл зүрхний хүрд байдаг . Амьд организмыг тэтгэж байдаг хүрд биеийн амьсгалын болон , цусны эргэлт

Байрлал нь : Зүрхэний орчим 5-р хүрд Хоолойн хүрд Тэнгэрийн өнгө буюу цайвар цэнхэр өнгөтэй бүтээлч

байдал илэрхийлдэг. Далд чадварх мэдрэхүй- чадвар бий болно. дуу хоолойн эрхтэн , биеийн бүх л эрчим хүчийг

Байрлал нь : Хоолойн орчим 6-р хүрд нил ягаан өнгөтэй Мэлмийн хүрд 3дахь нүд 64 орон зайг 4,5 орон

зайг мэдэрдэг . мөнхөд оршиж байгаа цаг хугацааны нууцыг агуулж байдаг .Далд юмыг мэдэрдэг.мэлмий – дүрс цаг хугацааг хариуцдаг. Байрлал нь : Хөмсөгний дээд түвшин духны голд оршино.

7-р хүрд Оройн хүрд титэм Оюунлагын хүрд цагаан өнгөтэй.Энэ хүрдээр 1000 сувгаар сансрын энерги цутган ордог. Байрлал нь : Зулай дээр оршино.

86


Õîëáîî áàðèõ ìýäýýëýë:

Òýíãýðëиã Ìîíãîë ñóðãàëòûí òºâ È-ìýéë: oyunsalon @yahoo.com Õàÿã: Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã, 40 ìÿíãàòûí 8-ð áàéð 3-ð

îðö 22. òîîò

87

Documents

5555