4_nastavni_programi

AA A A IVDDEEE DEED BAAE

Programa za IV oddelenie - 1_Layout 1 21.10.2009 16:02 Page 1

:

: ,

F: - -

:

D:

: -

:400

D@A

GJUH SHQIPE

TRKE DERSI

ISBN 9786082060163


DEED BAAE

AED A

AAAAA

3


4 55 1 - (. .58/00 44/02) 24 26 - (. .44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99,29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06,70/06 51/07), - d IV - .


51.

d - -, , , -. - , , , , , - .

- : - - . - .

(-, , , , ). IV 5 , 180 .

.


62. IV VI

/ :q ;q ;q ; q , , - ; q ; - , ;q (, -, , , ); q - ;q - (, ; ;; ; );q (; );q ;q -, , ; q , - .

3. IV

/:q () - ;q ;q ;q , , ;q ;q ;q ;q (: ; );q ;q , - ;q ;q ;q ;q .


74.

A DAE:

C A

/: - - .

- (, - )

, -)

. , . . : t dt d t t d g gt 5 . d tt g g tdd . ttt ppt pp ddt p -p .

.

-

.

- ;

-

( ). .: t dt t ( d p t). d dt d gt g d tt g gt - dt pd p. .: t dt t ( d p t) p g d g. d d tt () d pdt t, tt d gpt d g gt.


8C A

.

( - )

. -. .: t dt t ( d pt t) g. d d d pdt t gt.

- .

-

-

..: pt d t tt tt g p t.ddt t dt d d ttd g pddt t pt -t.

- .

- -

-

. .: tt p t t ptt. tt d t pt d gpddt t d g dt d g d-pt , g t. tt t g g p ttt dt d .

- .

. .:tt d t t - () p t, t t. tt dt d g pt dtt -.


9C A

- - - - .

. . .: t dt d d t t gdt t. pt pt t d g tt pdt d t pdt d p t ddt d pdtt d g p p. t dt d d g t tttt t d d dg d pt p- pt. t tt g p p d g - pt g t t d .

- - .

: : . - . .: tt t p 3-4 p t t d p p pd. t dt d t ttt d gp pt t g ppt t. t dt d d g t t t t d g pt t. t t t d gpt t g pt t p -t t t pt. t tt t p g gt ( p : t gd .) dddt p pd.


10

C A

.

- -

;

. .: tt d t t 3-4 ( d g p t.) g p t -. t t d d g t t p-dt . pt pd t g t dtt d p p . tt p pt -t pt g t g p - t t ttt.

- -, - ( -).

()

(- )

, ( ). .: tt g d t tt tt g p t. t d t p t t -t tt . t t t g t tt .

;

- ;

( - ;

. . .: t dt d d g pt tt t t pt p.


11

C A

.

,

-.

- .

- . .: tt p t 3-4 pt . p -t p t t - d pt: ,pd , d t p. , pd , t p, . tt g p t tt p tg pt p pdtt , pt pt. t pt p d t ptt, p pd-tt, pt pt t t. (. t g. 1. t g. 2. g.)

- ;

( )

( ). .: tt d g p t t t d t t pd -t: t(); t (); d ().

- .

( ). .: tt d g p t t t d t pt pd-t: ();t(td ().


12

C A

- .

.

- -, , -.

:

, , . .: tt d tt d 4-5 - d dt dtt. t dt d d g t dt td t tt d t t d tt. tt d t g t dt dg (p) t t g gdt -pt g.

- - - -, , -, , - .

- - -, , -, .

-

- , , -, . .: tt d tt d 4-5 - d dt dt -t. t dt d d g t dt td t tt d t t d tt. tt d t g t dt dg (p) t t g gdtpt g.

- .

- - .

-; ;

;


13

A DAE: ,

C A

/: - .

- (, -, , ,)

- , , : , - . .:tt t tt p pt t.t dt d t t t pt tt d g dt t.

.

( )

. .: tt t tt p pt t. t dt d t t tp t tt d g dt -t.

-

; . . .

(- ) -

- ( )

( ). ( ). -. ( ). .; tt tt d t (tt) g d p . pdgt p dp t dgt t tt t -. (tt p t p - t d pt gt t.) dgt t pttt - ttt.


14

C A

; - ( -); - - .

(-) -

- ()

. -. .: tt p d g t t t(pt) . t t pd d t- t d g d; t g gd; t d g ptt (t), t tt t p t(t p t) - pt d (tt) pt t tg t d ptt.d dt p (t) gt ptt .

- ; -- ; - - ; - - ; .

- -

. - . - - . . .: - .:tt pt t gd g dt 4-5 gp gp d d d p tp d g p pt .tt pd gp pt-t ptt g pt tt t- t p.


15

A DAE:

C A

/: - ; ; - ( ); - , - ; ; - , - .

- - ( ) - ( ) ( ): , ; . , , - .

; ( ). , , ( ). .


16

C A

( - , , -); , ( ); - ; ; ; ( ): , - ; ; - , - , ; ( ).

- ( , , - ) , - - - - ( ): , ; . - , , - . .

.

( , -, ). - , . - - ; . . . ( ): , - , ; . - , -, . .


17

A DAE:

C A

/: ; -; - -; - ;- ;- - -.

- - - . ; ()

- - - () ;

( - , . , . - -. . . . - .


18

5.

- : - , , -, . - : g ( - ); ( ); ptt ( - ); tt ( - , ); - ( , ) - ( , ) - ( - ). - . - . -

, - . -- (, , -, ). - - -. . , , - , , . , - - .

(180 gd, 5 d.)

: - 70 ; , - - 70 ; - 30 ; - 10 . ( . , )


19

: -, - ; , .; , ; ; - - ; : , , , , ,, .

- , - . - : dgttt, p pdgt d tt, p pdgt d t, p t -t.

- .

- - , . - - : /; ; ; ; ; - ( , , .) .

, , - .

- , .

t tt d dt ptgt -t t p p p -t p t t, dtt t -t.

, , - .

6.


20

, - () , .d t tt p p, d d ptt ptg t pd pd, t -t t d t gd dt .

- , - .07-1830/1 28.02.2008.

- - :- - ;- .

- - , ., ,,. - - - , ., , ,,. - - - - , , - , , ,,. - - ,, : , . .

t - . 07-4056/1 22.05.2008

7.

8.

9.


21

GJUH SHQIPE

ARSIMI FILLOR NNTVJEARPROGRAMIMSIMOR


22

55 1 - (. .58/00 44/02) 24 26 - (. .44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99,29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06,70/06 51/07), - IV .


23

1. EMRTIMI I LNDS:GJUH SHQIPE

Msimi i gjuhs shqipe n klasn e katrt t shkolls fillore nntvje-are, si lnd parsore dhe me karakter kombtar, ka pr qllim zhvilli-min e prgjithshm t aftsive komunikuese, formimin e shprehive tplota dhe t qarta gjuhsore, prdorimin e gjuhs amtare n nivel t pra-nueshm nga t tjert gjat t folurit e t dgjuarit dhe gjat t lexuarit et shkruarit.Nxnsit e klass s katrt, nprmjet msimit t gjuhs shqipe, do taftsohen t komunikojn me t tjert pr qllime dhe situata t ndry-shme.Msimi i gjuhs shqipe rrit aftsit shprehse me goj dhe me shkrimn prputhje me moshn, me zhvillimin intelektual, emocional, shoq-ror, estetik dhe moral t nxnsit.Msimi i gjuhs shqipe aftson nxnsin e klass IV q t prdor drejtkonceptet gjuhsore e letrare dhe ti shpreh lirisht ndjenjat, mendimete imagjinatn nprmjet formave t ndryshme t shprehjes gjuhsore,si: dialogu, debati, loja dhe ndrveprimi.Qllimi i lnds s gjuhs shqipe n klasn e katrt sht zhvillimi i af-tsive pr msim t pavarur, pr vetarsimim dhe krijimtari letrare e arti-stike.Plani msimor pr klasn e katrt prcakton msimin e gjuhs shqipe tbhet me 5 or n jav ose 180 or n vit.Lnda e gjuhs shqipe n kt cikl ka status t lnds s detyrueshme.

2. QLLIMET E MSIMIT T GJUHSSHQIPE N PERIUDHN IV-VI

Nxnsi/nxnsja:

qT prforcoj dhe t zhvilloj shkathtsin e komunikimit n situatat ndryshme, kur flet, kur dgjon dhe kur shkruan.qT prvetsoj dhe t zgjeroj njohurit e fituara nga tekstet letraredhe joletrare;qT prforcoj, t zgjeroj dhe t zbatoj njohurit gjuhsore, drejt-shkrimore dhe drejtshqiptimore n fush t gjuhs standarde shqipe;qT njoh funksionin e fjalve dhe prdorimin e tyre gjat t shprehu-rit me goj dhe me shkrim;qT njoh dhe t zbatoj stile t ndryshme funksionale gjat t shpre-hurit me goj dhe me shkrim;qT kuptoj dhe t analizoj tekste letrare (temn, motivin, strofn,vargun, rimn, personazhin, veprimet);qT shkruaj forma t ndryshme me shkrim (tekste kreative, tekste prqllime praktike);qTi zbatoj, t interpretoj dhe t vlersoj njohurit e fituara nga tek-stet letrare dhe nga krijimtaria skenike dhe filmike;qT dalloj dhe t kuptoj informacionet nga mediet;qT zhvilloj vetbesimin, tolerancn dhe t menduarit e pavarur.qT prdor gjuhn letrare shqipe gjat komunikimit me goj dhe meshkrim;


24

3. QLLIMET E MSIMIT T GJUHSSHQIPE N KLASN IV

Nxnsi/nxnsja

T njoh:qTekste letrare dhe joletrare.qLlojet e fjalive.qEmrat e prgjithshm dhe emrat e prvem.qMbiemrat dhe numrort.qFoljet dhe koht themelore t tyreqShenjat e piksimit (dy pikat, pikpyetje e pikuditje bashk).

T kuptoj:qTekstet e ndryshme letrare dhe joletrare.qPrmbajtjen dhe kronologjin e ngjarjes n tekstet letrare dhe jolet -rare.qPrmbajtjet dhe informacionet nga mediet.qFjal dhe shprehje t ndryshme.

T zbatoj:qNjohurit e fituara nga tekstet letrare dhe joletrare.qNjohurit e fituara gjuhsore n fush t sintakss, t morfologjis et leksikologjisqNjohurit drejtshqiptimore, drejtshkrimore dhe shenjat e piksimit(pik, presje, dy pikat, pikpyetje, pikuditje dhe pikpyetje e piku-ditje bashk).qT flas, t bisedoj dhe t sillet n mnyr t kulturuar.qT shkruaj krijime t shkurtra n proz dhe n vargje.qT lexoj n heshtje dhe me z, n mnyr shprehse dhe t recitoj(tekste dhe vjersha t shkurtra).

T analizoj:qTekste letrare dhe joletrare.qPersonazhet kryesore dhe jokryesore.qDallimet n mes tekstit n proz dhe vjershs, strofs dhe vargut nvjersh, ilustrimit dhe tekstit.

Zhvillimi emocional:qT lexoj, t shkruaj dhe t flas me ndjenja.qT dgjoj me vmendje dhe me respekt t tjert.qT marr pjes aktive dhe pa frik n bised dhe n diskutim.q T jet tolerant dhe bashkpuntor i mir n grup.


25

4. QLLEMET KONKRETE

FUSHA PROGRAMORE: GJUH

Objektivat Prmbajtja Konceptet Veprimtarit dhe metodat

Gramatik

Nxnsi/nxnsja: t dalloj tekstin nganj grumbull fjalish palidhje kuptimore (jo-tekst)

Teksti dhe fjalia Tekst Fjali

Ushtrime pr dallimin e tekstit nga joteksti. U shprndahen nxnsve copza letre t prgatitura me 3-5 pjes tkafshve t ndryshme (p.sh. lepuri, lope, kali, qeni etj.), n t cilatmungon ndonj pjes. U jepet pr detyr q ti bashkojn ato pr tkompletuar figurn e kafshve. Pasi nuk do t mund ta bjn at, at-her u jepen edhe copzat e tjera q u kan munguar. M pas ata do tkompletojn figurn dhe me ndihmn e pyetjeve t arsimtarit do tzhvillohet diskutim pr rastin e pare dhe t dyt. Jepet nj tregim i shkurtr nprmjet ilustrimeve pa tekst. Jepen dydetyra: 1. Pr secilin ilustrim formoni fjali. 2. Lidhni fjalit sipas kupti-mit, duke hartuar nj tregim t shkurtr (tekst). Jepet nj tekst i przier me dy ngjarje, si p.sh. 1. Shkolla ime dhe 2.Ditlindja e Arts. T rishkruajn fjalit nn temn prkatse dhe pa-staj t thon sa fjali ka n secilin tekst. Ushtrime pr t formuar fjali me shkrim e me goj. Ushtrime pr t shkruar vet nj tekst t shkurtr (3-4 fjali).

t dalloj veorit egjuhs s folur dhe tshkruar

Gjuha e folur dhe eshkruar

Gjuh e folur Gjuh e shkruar

Ushtrime pr t hetuar veorit e gjuhs s folur dhe t gjuhs sshkruar Ushtrime pr t vrejtur tiparet e gjuhs s folur dhe pr t br dalli-min ndrmjet gjuhs s folur dhe gjuhs s shkruar. P.sh. nj fjali tnjjt s pari e themi me goj e pastaj e shkruajm. Nxiten nxnsit tgjejn ngjashmrit dhe dallimet.


26


t dalloj fjalt e for-mat dialektore nga fja-lt e format e gjuhsstandarde shqipe

Dialektet e gjuhsshqipe Gjuha standarde

Dialekt Gjuh standarde

I njjti tekst jepet n dy variante dialektore: gegrisht e toskrisht. Detyr: Shndrrojeni tekstin n formn standarde. Vizatohen tri kolona:gegrisht toskrisht gjuh standardeShkruhen fjalt dhe format e tyre n kolonn prkatse. far dallimihetoni?

t din se jan za-noret dhe bashkting -lloret dhe t bjn dal-limin ndrmjet tyre

Zanoret dhe bashk-tinglloret

Zanore Bashktingllore

Ushtrime pr dallimin e zanoreve dhe nyjtimin e drejt t tyre

t formoj kuptimpr emrat konkret dheabstrakt

Emrat konkret dheabstrakt.

Emr konkret Emr abstrakt

T jepen tekste me emra konkret dhe me emra abstrakt. Nxnsi tgjej emrat dhe t prcaktoj cilit grup i takon.

t kuptoj, t dallojdhe t prdor si duhetgjinin e emrave n tfolur dhe n t shkruar

Numri i emrit Numr i emrit Ushtrime pr t prcaktuar numrin e emrit. Pun n grupe, loj n role.

t prvetsoj kupti-min pr mbiemrin dheta prdor drejt n tfolur dhe n t shkruar

Prdorimi i mbiemrit Mbiemr T thon cilsit (ngjyrn, madhsin ose ndonj tipar tjetr tsendeve. T flasin pr vetit e shokve dhe t shoqeve n klas.

t ket kuptim prpremrin si fjal qprfaqson nj emr

Prdorimi i prem-rave vetor

Premri vetor Ushtrime pr t dalluar premrin vetor nga fjalt e tjera dhe rastet kurai prdoret n vend t emrit. P.sh. Agimi mson shum. Ai sht i shklqyeshm.


27


t dalloj dhe t pr-dor foljet ndihmsekam dhe jam n kohne tashme, n t pakrye-rn, t kryern e thje-sht dhe n t ar-dhmen.

Foljet ndihmse kamdhe jam n koht thje-shta

Koht e thjeshta tfoljes

Ushtrime me tekst prkats pr t dalluar foljet ndihmse kam dhjamn kohn: e tashme (kam, jam), e pakryer (kisha, isha) e kryer e thjesht (pata, qesh) e ardhme (do t kem, do t jem).

t dij sht kryef-jala dhe kallzuesi; t dalloj dhe t gjejkryefjaln dhe kall-zuesin n fjali. t dalloj renditjen ezakonshme t fjalven fjali t krijoj fjali merenditje t zakonshme

Rendi i fjalve nfjali: kryefjala + kall-zuesi+ pjesa plot-suese

Kryefjal Kallzues

Ushtrime pr t dalluar renditjen e fjalve n fjali sipas kuptimit. P.sh.Radhitni fjalt q t shprehin nj mendim t caktuar, si:e do gjyshen e vogl Ksulkuqjapiqen e vjeshts pemt n stinnFatoni mir shum dhe Besniku msojn. T priten me grshr fjal nga tekste t ndryshme (revista, gazetaetj.) dhe t njjtat ti radhisin sipas rendit t rndomt t fjalve.

t bj ndrrim ven-desh t fjalve pahum bur kuptimin fjalia

Zhvendosje brendafjalis

Rend i zakonshm Rend i mundshm

Mundsia e ndrrimit t vendeve t fjalve n fjali T jepen fjali dhe t shihen t gjitha mundsit e renditjes s fjalve,si p.sh.: Lulet elin n pranver. (rend i zakonshm) N pranver elin lulet. (rend i mundshm)

t zgjeroj ose tshkurtoj fjalin evogl

Zgjerimi dhe shkur-timi i fjalis s vogl

Zgjerim Shkurtim

Ushtrime pr t dalluar shkurtimin dhe zgjerimin e fjalive m tvogla. P.sh. Besniku luan futboll me shok n oborrin e shkolls.Besniku luan futboll me shok n oborr.Besniku luan me shok.Besniku luan futboll.Besniku luan. (fjalia m e vogl)


28


t pasuroj fjalorinme fjal me kuptime tngjashme dhe me kup-time t kundrta

Zgjerimi dhe shkur-timi i fjalis s vogl

Zgjerim Shkurtim

Ushtrime pr t dalluar shkurtimin dhe zgjerimin e fjalive m tvogla. P.sh. Besniku luan futboll me shok n oborrin e shkolls.Besniku luan futboll me shok n oborr.Besniku luan me shok.Besniku luan futboll.Besniku luan. (fjalia m e vogl)

t pasuroj fjalorinme fjal me kuptime tngjashme dhe me kup-time t kundrta

Sinonimet Antonimet

Sinonim Antonim

Thuhet nj fjal (emr, mbiemr, folje), ndrsa nxnsit prpiqen tgjejn sinonime, si vajz, ..........; fshat .....; shoh, ........, - ....... Gjeni antonimet e fjalve: nat - ......., i bardh - ....., hap - ......

t ndaj drejt fjalt nfund t rreshtit

Ndarja e fjalve nfund t rreshtit

Ndarje fjalsh Ushtrime me shkrim pr ndarjen e drejt t fjalve n fund t rreshtit. Shembull: diktohet ndonj tekst, tekstin e diktuar nxnsit eshkruajn n nj kolon, ku do t vrehet mnyra e ndarjes s fjalven fund t rreshtit.

t prdor drejt thon-jzat

Prdorimi i thonj-zave

Thonjzat Diktohen tekste t prshtatshme me emra rrugsh, institucionesh,tituj gazetash, revistash, librash etj. Jepet nj tekst pa thonjza, ndrsa nxnsit kan pr detyr q tivn ato n vendin e duhur.


29

FUSHA PROGRAMORE: T LEXUARIT, LETRSIA DHE LEKTYRA


T lexuarit

Nxnsi t aftsohet: t kuptoj kronologjin e ngjarjes t prcaktoj n mnyr t pava-rur vendin dhe kohn kur ka ndo-dhur ngjarja t hartoj n mnyr t pavarurplanin e analizs s tekstit t bj prshkrimin e jashtm dhet brendshm t personazheve

Analiz e prmbajtjessipas rrjedhs s ngjar-jes Prcaktimi i venditdhe kohs s ngjarjes Hartimi i planit ttekstit Prshkrimi i jashtmdhe i brendshm

Rrjedha e ngjarjes Vendi dhe koha engjarjes Plan teksti Prshkrim persona-zhesh

Ushtrime pr t br radhitjen kronologjike t ngjarjeven tekst. Ushtrime me tekste nga libri i leximit dhe nga revistatpr fmij pr t prcaktuar vendin dhe kohn kur ndodhngjarja Ushtrime pr analizn e teksteve sipas planit t prgatiturparaprakisht nga vet nxnsi Ushtrime pr prshkrimin e pamjes s jashtme dhe tbots s brendshme t personazheve

Poezia

Nxnsi t aftsohet:- t zbuloj tablon poetike t poe-zis lirike t dalloj krahasimin si mjetshprehs n poezi

Tabloja poetike Krahasimi si mjetshprehs

Tablo poetike Krahasim

Ushtrime pr t prcaktuar tablon poetike (pamje e na-tyrs) Ushtrime pr t kuptuar krahasimin si nj mjet shprehs


30


Lektyra

Nxnsi t aftsohet: t lexoj n mnyr t pavarurvepra t autorve shqiptar dhet huaj t pasuroj fjalorin me fjaldhe shprehje t reja t caktoj temn dhe porosinkryesore t lektyrs t prgjigjet dhe t bj pyetjelidhur me tekstin e lektyrs t flas pr ngjarjet dhe perso-nazhet me argumente nga teksti ilektyrs t prcaktoj vendin dhe kohne ngjarjes n lektyrn e lexuar

Lektyrat Lektyr shtpiake Tema dhe ideja

Ushtrohen dhe nxiten nxnsit pr t lexuar n mnyr t pavarur tekstedhe vepra plotsuese pr fmij, prve prmbajtjeve msimore Ushtrime pr ti njohur nxnsit me titujt e lektyrave, me emrin e biogra-fin e autorit dhe me llojin e lektyrs (roman pr fmij, prmbledhje tre-gimesh, prmbledhje poezish) Ushtrime pr t prcaktuar temn dhe porosin kryesore t prmbajtjess tekstit ose t lektyrs s lexuar Bised e argumentuar lidhur me lektyrn e lexuar Bisedohet me nxnsit lidhur me vendin dhe kohn kur ndodh ngjarja nlektyrn e lexuar


31

FUSHA PROGRAMORE: T SHPREHURIT DHE KRIJIMTARIA


T shprehurit me goj

Nxnsi/nxnsja: t formuloj pyetje n bazt prgjigjeve t dhna t ritregoj n mnyr t pa-varur nj tekst sipas planit tdhn t tregoj sipas planit t dh -n nj prjetim nga jeta perso-nale n familje, n shkoll, npushim, nga jeta e prditshme t prshkruaj gojarisht ko-stumet e nj skene, t persona-zheve e t aktorve q ka parn nj shfaqje t njoftoj me goj pr ngja r -je aktuale dhe prjetime

Formulimi i pyetjeve Ritregimi i tekstit sipasplanit t dhn Tregim i prjetimeve si -pas planit t dhn Prshkrim i kostumeve,skens dhe personazhevet shfaqjes sipas planit tdhn Njoftim me goj rrethngjarjeve t prjetuara si -pas planit t dhn

Ritregim Tregim Prshkrim Njoftim

Nxnsit ushtrohen si t formulojn pyetje t ndryshme duke ubazuar n prgjigjet e dhna m par Ushtrime pr t ritreguar me goj tregime, prralla t ndryshme,fabula etj. sipas nj plani t dhn prej prpara nga msuesi Ushtrime me goj pr t treguar ndonj prjetim t vetin nga njvizit fardo ose nga vizita e realizuar n ndonj institucion (sipasplanit t prgatitur prej prpara nga msuesi) Ushtrime pr t prshkruar (sipas nj plani t dhn nga msuesi)kostumet, skenn, personazhet nga nj shfaqje e shikuar Ushtrime me goj pr t njoftuar pr ngjarje aktuale dhe pr prje-timet nga ekskursionet dhe vizitat e bra n institucione e organizatat ndryshme (sipas planit t prgatitur prej prpara)


32


T shprehurit me shkrim

t kopjoj dhe t shkru aj saktdhe qart (sipas modeleve) tre-gime, prralla, prrallza t kopjoj tekste duke zvend-suar emra, mbiemra dhe folje mekuptim sinonimik dhe antonimik t ritregoj tekste nga kndv-shtrimet e ndryshme t ritregoj me shkrim tekste tprpunuara duke ndrruar filli-min ose prfundimin t tregoj ndonj ngjarje t pr-jetuar t prshkruaj me shkrim sipasplanit t dhn t njoftoj n mnyr t pavarurpr ngjarje aktuale dhe prjetime t shkruaj nj letr n mnyrt pavarur t prgjigjet me shkrim n pyet-jet e tekstit t prpunuar

Kopjimi i teksteve tshkurtra Kopjimi me zvend-sim fjalsh Ritregim tekstesh du -ke ndryshuar kndv-shtrimin Ritregim i nj teksti tprpunuar duke e ndry -shuar fundin ose filli-min e tregimit Tregimi i nj prjeti mi Prshkrimi (sipas pla -nit t dhn) i nj shfa -qjeje t shikuar Njoftim me shkrim Shkrimi i letrs Pyetje dhe prgjigje

Kopjim Ritregim Tregim Prshkrim Njoftim Letr Pyetje Prgjigje

Ushtrohen pr t kopjuar sakt dhe qart (sipas modeleve) tregime,prralla, prrallza e tekste t shkurtra nga libri i leximit e nga revistatpr fmij Ushtrime pr kopjimin e teksteve duke zvendsuar emrat, mbiemratdhe foljet me sinonimet dhe antonimet prkatse Ushtrime pr t ritreguar me shkrim sipas kndvshtrimesh t ndry-shme (duke e ndryshuar vetn, numrin etj.) nga pikpamja e folsit Ushtrime pr t ritreguar me shkrim tekstet e prpunuara duke ndr-ruar fillimin ose prfundimin e tekstit - vazhdimi i tekstit sipas nj fil-limi t dhn ose fillimi i tekstit sipas prfundimit t dhn Ushtrohen t tregojn me shkrim nj ngjarje nga jeta e prditshme Ushtrime pr t prshkruar (sipas nj plani t dhn nga msuesi) ko-stumet, skenn, personazhet nga nj shfaqje e shikuar Ushtrohen q n mnyr t pavarur t njoftojn pr ndonj prjetimnga ekskursionet dhe vizitat e bra n institucione e organizata t ndry-shme, pr ngjarjet t prjetuara n shkoll, n rrug, n familje etj. Ushtrohen nxnsit q pavarsisht ti shkruajn letr nj shoku osendonj moshatari t panjohur Ushtrohen nxnsit q pavarsisht t formulojn prgjigje nga njtekst i prpunuar ose t prpilojn pyetje dhe vet t prgjigjen


33

FUSHA PROGRAMORE: KULTURA E MEDIES


Nxnsi t aftsohet: ti dalloj llojet e radioemisio-neve ti dalloj llojet e emisionevetelevizive ti njoh dhe ti hetoj efektete emisioneve n radio dhe TV n mnyr t pavarur tindjek dhe ti dalloj llojet e fil-mave t shikoj n mnyr t pava-rur shfaqje teatrore dhe shfaqjeme kukulla, si dhe t dallojskenn e aktort t zhvilloj si duhet bisedntelefonike prej foltores publike t shfrytzoj n mnyr t pa-varur informacione nga shtypiditor ose ai pr fmij ti shfrytzoj si duhet enci-klopedit si burim i diturive treja

Emisionet e radios: emisione muzikorepr fmijt radiodram pr f-mij Emisionet televizive: fantastiko-popullari-zuese prralla popullore kuize fmijsh Filmat: me metrazh t gjat vizatimor artistik Teatri: shfaqje teatrore sken aktor shfaqje kukullash Telefoni (shfrytzimii telefonit publik) Informacione ngashtypi ditor ose ai prfmij Informacione nga bi-bliotekat dhe enciklo-pedit

Emisionet e radios: emisione muzikorepr fmijt radiodram pr f-mij Emisionet televizive: fantastiko-popullari-zuese prralla popullore kuize fmijsh Filmat: me metrazh t gjat vizatimor artistik Teatri: shfaqje teatrore sken aktorvshfaqje kukullash Telefon foltore publike Shtypi pr fmij Shtypi ditor Bibliotek Enciklopedi

Ushtrime pr ti dalluar llojet e ndryshme t emisioneve nradio (lojrat n radio, radiodrama etj.); Ushtrime pr ti ndjekur bisedat, muzikn si dhe efektet etjera n radioemisione Ushtrime pr t nxitur dshirn pr t ndjekur emisione tele-vizive dhe pr ti aftsuar pr dallimin e emisioneve t ndry-shme televizive Ushtrime pr nxitjen e dshirs pr t par dhe pr t dalluarllojet e ndryshme t filmave (me metrazh t shkurtr, vizati-mor dhe artistik) Ushtrime pr t nxitur dshirn pr t shikuar shfaqje tea-trore dhe shfaqje me kukulla dhe pr t aftsuar q t dallojnskenn, aktort etj. Lojra dhe veprimtari t tjera simuluse lidhur me bisedat te-lefonike n telefona publik Ushtrime pr shfrytzimin e informacioneve nga shtypi prfmij dhe ai ditor sidomos nga rubrikat q zhvillojn t men-duarit logjik Shfrytzimi i biblioteks s qytetit si burim pr t grumbul-luar informacione ose si burim pr t zgjeruar njohurit Ushtrime pr shfrytzimin e enciklopedive si burim pr fiti-min e diturive


34

5. UDHZME DIDAKTIKE

Lnda Gjuh shqipe jep mundsi pr t planifikuar integrimin me m-simdhnien n lndt: Njohja e mjedisit, Matematika, Arsimi figu-rativ, Arsimi muzikor dhe Arsimi fizik dhe shndetsor. Pr fushnprogramore Leximi dhe shkrimi fillestar Prgatitja pr lexim dheshkrim fillestar integrimi mund t planifikohet me Njohjen e mjedisit kur nxnsi njihet me mjedisin e ri n shkoll, po njkohsisht n ktlnd ka mundsi t dgjohet e t flitet rreth shum temash, pra pr to ttregohet, t ritregohet ose t bhet prshkrimi); posht / lart; trheqja evijave; me Arsimin figurativ (duke trhequr vija t ndryshme bhetprgatitja pr shkrimin fillestar, ku gjen shprehje vizatimi i elementevet shkronjave); me Arsimin muzikor (ku hyjn ushtrimet pr frym-marrjen e rregullt dhe pr shqiptimin e drejt t tingujve e t fjalve n-prmjet imitimit t zrave t ndryshm t natyrs); me Arsimin fizikdhe shndetsor (bhen ushtrime lidhur me frymmarrjen e rregulltdhe zhvillimin e motoriks s dors). N fushn programore T shpre-hurit dhe krijimtaria, varsisht nga forma e t shprehurit, integrimimund t planifikohet me lndn Njohja e mjedisit, Arsimi figurativdhe Arsimi muzikor. Po kshtu disa prmbajtje nga fusha programoreLeximi, letrsia dhe lektyra mund t planifikohen pr tu integruar meNjohja e mjedisit, Arsimi figurativ dhe Arsimi muzikor. Fusha pro-gramore Gjuh mund t planifikohet e integruar me lndn e Matemati-ks (numrat, gjat grupimit t fjalve). Fusha programore Kultura e me-dies, ku mundsohet nga prmbajtjet, integrimi mund t planifikohet meNjohja e mjedisit, Arsimi figurativ dhe Arsimi muzikor. do fush programore n mnyr dialektike shpie drejt sistemit t msi-mit t lnds Gjuh shqipe, sepse fushat programore e ofrojn nj mun-dsi t till sipas strukturs, prkatsisht prmbajtjeve t tyre. Nukmund t realizohet msimi i letrsis pa shfrytzuar format e t shpre-hurit dhe krijimtaris (ritregimi, prshkrimi), ose pa respektuar rregullatgramatikore gjat t folurit dhe t shkruarit. As prmbajtjet gjuhsore

nuk mund t msohen ndaras nga tekstet e prpunuara. Ndrlidhja ndr-mjet fushave programore t lnds Gjuh shqipe sht me rndsi par-sore, njsoj si ndrlidhja e vet lnds me lndt e tjera msimore. Kjoecuri duhet t mbahet parasysh edhe gjat planifikimit tematik, mujordhe ditor q duhet ta prgatit do msues.

Udhzime pr organizimin dhe realizimin e prmbajtjes progra-more:

5 or n jav, 180 or n vit

Fushat programore: Gjuh 70 or Lexim, letrsi dhe lektyr 70 or T shprehurit dhe krijimtaria 30 or Kultura e medies 10 or

(Fushat programore realizohen gjat gjith vitit shkollor duke u ndrli-dhur e duke u plotsuar me njra-tjetrn, kurse fondi i prcaktuar iorve sipas fushave shrben vetm si orientim pr msimdhnsin)

Nga fondi i prgjithshm i orve t parashikuara sipas fushave progra-more mund t bhen shmangie t vogla n pajtim me t veantat e mje-disit ku ndodhet shkolla dhe nevojat individuale t nxnsve. Po kshtu,n kuadr t fondit t prgjithshm vjetor t orve n fushat programorelejohen disa shmangie edhe sa i prket denduris s objektivave, pr-mbajtjeve dhe veprimtarive konkrete. sht e vrteta, numri i orveq u kushtohen atyre mund t prshtatet me nevojat e shkolls s cak-tuar (mjedisit jetsor prej nga vijn nxnsit, statusi i tyre kulturor-sho-qror dhe arsimor, prgatitja paraprake e nxnsve).


35

Metodat, format dhe mjetet e punsPr t gjitha fushat programore q parashikohen pr lndn e Gjuhsshqipe kshillohet shfrytzimi dhe kombinimi i t gjitha metodave ak-tive, formave dhe mjeteve t msimdhnies ndrvepruese (interaktive),aktuale dhe bashkkohore, sidomos t: metods s lojs, metods przgjidhjen e problemeve dhe metods krkimore q jan m adekuate prspecifikat e t nxnit te fmijt e ksaj moshe.

Qasja e individualizuar ndaj puns edukativo-arsimoreN baz t njohurive shkencore pr dallimet n zhvillimin e fmijve,sht e nevojshme t bhet prshtatja e msimdhnies me zhvillimindhe me nevojat e arritjet individuale t nxnsve. Me fjal t tjera, ne-vojitet zbatimi i teknikave dhe strategjive q i krkon qasja e individua-lizuar me detyra t diferencuara gjat realizimit t puns edukativo-arsi-more me nxnsit. N kt mnyr mund t arrihen m s miri standar-det e prcaktuara n fund t ciklit t dyt t shkolls fillore nntvje-are.

Prfshirja e prindrve n veprimtarin e msimdhniesFamilja sht shkolla e par pr fmijt dhe nj faktor i rndsishm przhvillimin e fmijs. S ktejmi, gjat realizimit t objektivave, pr-mbajtjeve dhe veprimtarive n lndn e Gjuhs shqipe duhet t siguro-het komunikimi bashkpunues me prindrit e nxnsve dhe prfshirja etyre n punn e shkolls, n funksion t: zhvillimit dhe prkrahjes smarrdhnieve prind-nxns; kultivimit dhe zhvillimit t kulturs s tfolurit n familje; realizimit t disa objektivave dhe prmbajtjeve tprogramit dhe t organizimeve letrare n kuadr t shkolls; informimitt prindrve; kmbimit t prvojave sa u prket specifikave t nxnsitdhe veprimeve ndaj tij etj.

Mjetet msimore Pr realizimin e msimdhnies s lnds Gjuha shqipe n

klasn e katrt prve tekstit themelor, t lejuar nga ministri i arsimitdhe shkencs, kshillohet shfrytzimi i doracakut pr sqarimin e pro-gramit t lnds, fletoreve t puns, librit t gjuhs, pastaj edhe shfryt-zimi i udhzuesve metodik pr realizimin e msimdhnies dhe t ve-

primtaris edukativo-arsimore n gjuh shqipe, si dhe i doracakve eprmbledhjeve me lojra didaktike dhe me lojra t foluri.

Burimet e t msuarit n mjedisin e afrt: mbishkrimet e re-klamave, resurset e mjedisit rrethues q do t vzhgohen e do t pr-shkruhen, objekte me karakter kulturor, edukativ, publik dhe shrbyes(dyqan, kinema, teatr, muze, park nacional, bibliotek, stacion autobu-ssh etj.), situata komunikuese dhe situata t tjera prkatse mes nje-rzve n shkoll, n familje dhe n rrethin jetsor.

Enciklopedi dhe fjalor shpjegues t ndryshm pr fmij tshtypur nga shtpi botuese t popullarizuara e t dshmuara

Softuer arsimor kompjuterik pr pasurimin e kulturs st folurit e t kulturs gjuhsore programi toolkid dhe CD-ROM-a ttjer multimedial t verifikuar me lojra edukative prkatse t veri-fikuara nga ana e Ministris s Arsimit dhe Shkencs t RM-s.

Revista pr fmij me tradit t dshmuar, t miratuara e tverifikuara q i prgjigjen moshs s nxnsve

Krijime letrare pr fmij nga autor t njohur shqiptar e thuaj (q pr nga prmbajtja, ana estetike dhe vlera i prgjigjen moshss nxnsve)

Mjete audio-vizuale, auditive, vizuale dhe mjete t tjera meveti kinetike programe televizive, emisione pr fmij, filma t ani-muar dhe artistik pr fmij; videokaseta, disqe t DVD e CD-s mefil ma t animuar e me filma artistik dhe me tekste t letrsis popul-lore dhe artistike, me ngjarje t regjistruara, ditlindje, me shfaqje tea-trore e me shfaqje kukullash etj.; audiokaseta me zra t incizuar, emisi -o ne lajmesh t incizuara, tekste t lexuara n mnyr artistike; aplika-cione, ilustrime, makete; skena kukullash dhe t teatrit; sende t lviz-shme me efekte akustike dhe sende t tjera sipas nevojave q krkonmsimdhnia e ksaj lnde.


36

6. VLERSIMI I ARRITJEVE T NXNSVE

KONTROLLI DIAGNOSTIK DHE VLERSIMIN fillim t vitit shkollor msuesi bn kontrollin diagnostik pr t kon-statuar zhvillimin dhe nevojat individuale t do nxnsi n mnyr qt bj planifikimin cilsor t detyrave dhe veprimtarive t diferencuaradhe bashkpunimin m efektiv me prindrit e nxnsve. Me an t ktijkontrolli konstatohet shkalla e parangjohurive, niveli i socializimit,zhvillimi emocional dhe fizik i nxnsve. Diagnostikimi mund t reali-zohet nprmjet vzhgimit, biseds, pyetjeve e prgjigjeve, biseds meprindrit e nxnsve, me prdorimin e instrumenteve adekuate pr mo-shn e tyre etj.

VLERSIMI FORMATIV - Gjat msimdhnies s Gjuhs shqipe nklasn e katrt fillore parashikohet vlersimi formativ, i cili prfshin prpilimin dhe mbajtjen e portfolios s nxnsit ku hyjn: mbledhja e t dhnave (punimeve, krijimeve, prgjigjeve me goj) prdo nxns; listat e vlersimit t vazhdueshm (formativ) t prgatitura prej mpar q i plotson msuesi pasi bn nxnsi ndonj aktivitet konkret qmund t jet i veant (pozitiv ose negativ) ose mund t jet studim i ra-stit dhe ku msuesi shnon gjendjen faktike t nevojave individuale tnxnsit; instrumentet q kan t bjn me seciln fush programore. N ktoinstrumente msuesi fut t dhnat pr t arriturat e nxnsit n t gjithaaspektet (kognitive-intelektuale, socio-emocionale, sociale e psikomo-torike). Listat e vlersimit n radh t par duhet t prfshijn objekti-vat q duhet t arrihen kur e kryen klasn e tret dhe q nuk u prkasinklasave n vijim.

VLERSIMI MIKROSUMATIV N fund t tremujorit t dyt, nbaz t t dhnave t grumbulluara, nprmjet vlersimit formativ bhetvlersimi mikrosumativ.

VLERSIMI SUMATIV - Duke u mbshtetur n t dhnat e prgji-thshme t prftuara nga prcjellja dhe vlersimi formativ, msuesi ekonstaton (prshkruan) shkalln e zhvillimit dhe t arriturave t donxnsi vemas n kuadr t secils fush programore.

FUNKSIONI I PORTFOLIOSqGjat gjith vitit shkollor prindrit duhet t ken qasje n portfolion efmijs s vet q t mund t japin ndihmesn e tyre lidhur me realizimincilsor t msimit t gjuhs shqipe dhe pr kaprcimin e vshtirsive in-dividuale t fmijs s tij.qNota prfundimtare analitike me shkrim i jepet po kshtu prindit dhebhet pjes prbrse e portfolios s nxnsit.qPortfolio e nxnsit me t dhnat konkrete lidhur me arritjet dhe v-shtirsit e nxnsit prcillet m tej n klasat e tjera.

MNYRAT PR KONTROLLIM DHE VLERSIM - N mb-shtetje t krkesave programore t lnds s gjuhs shqipe pr klasn etret, ku vazhdon zhvillimi dhe prforcimi i shkathtsive pr lexim epr shkrim, pr njohuri gjuhsore, drejtshkrimore etj. vlersimi duhet tbhet me kontrollim t vazhdueshm, me an t prezantimeve dhe ush -trimeve me goj e me shkrim, ose nprmjet ushtrimeve praktike dhehulumtimit t thjesht.


37

7. KUSHTET HAPSINORE

Mjedisi i msimdhnies (klasa etj.) duhet ti ket kushtet themelore przhvillimin normal dhe aktiv t veprimtaris msimore. Orendit e kla-ss t mund t zhvendosen me lehtsi pr tu prshtatur me aktivitetetdhe format e puns si dhe t mundsojn komunikim aktiv dhe pa pen-gesa n relacionin nxns-nxns, nxns-msimdhns. Klasa duhet tket kndin e biblioteks, kndin pr loj dhe kndin pr ekspozita dheaktivitete t tjera. Kushtet hapsinore duhet t jen n prputhje meNormativin pr kushtet hapsinore t miratuar nga ana e ministrit t ar-simit dhe shkencs me vendimin nr. 07-4061/1 t dats 31.05.2007.

8. NORMATIVI PR KUADRIN MSIMOR

9. KOMISIONI PR PRGATITJEN EPROGRAMIT MSIMOR

Realizimin e programit msimor pr klasat IV VI parashikohet ta bjmsimdhnsi q ka kryer shkollimin e lart adekuat q sht e prcak-tuar me Ligjin pr arsimin fillor.

- Prof. dr. Vehbi Kadriu, Fakulteti Pedagogjik, Shkup - Prof. dr. Asllan Hamiti, Fakulteti Filologjik, Shkup- Lirie Shabani, Shkolla fillore 7 Marsi, Shkup- Kadire Hoxha, Shkolla fillore 25 Maj, Shkup- Qamil Xheladini - kshilltar pedagogjik (koordinues)- Zejna Halimi - kshilltare pedagogjik

Programin msimor t gjuhs shqipe pr klasn e katrt t arsimit eillornntvjear e solli ministri i arsimit dhe shkencs me vendim nr. 07-4049/1 m 22.05.2008.h


38


39

TRK DL

RETM PROGRAMIDOKUZYILLIK LKRETM


40

55 1 - (. .58/00 44/02) 24 26 - (. .44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99,29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06,70/06 51/07), - t IV .


41

1. GR

Trke retim dersi, rencinin milli benliininidir ve anadili Trkeeitiminin temelini oluturmaktadr. Trke edeb dilinin rencilertarafndan renilip kullanlmas demek, okuduu her metin vekonularn (edebiyat ve medya kltrnden) anlamayabilme, iindekiolaylarn kavrayabilme , yorumlayabilme, ifade edebilme vb. asndanolan katks yansra, rencilerde edeb yaratclk, okuma ve kendi-kendini eitme becerilerin gelimesinde de katkda bulunmaktadr.Bilginin hzla yenilenerek retildii amzda birey ve toplumungelecei, bilgiye ulama, bilgiyi kullanma ve retme becerilerine balbulunmaktadr. Bu becerilerin kazanlmas ve hayat boyu srdrlmesi,bilgiyi ezberlemeyi deil, bilgi retimine dayal ada bir eitimi ge-rektirmektedir. Gnmzde hzla gelien bilim ve teknoloji, eitimin her alann etkile-mekte ve zellikle eitim yaklamlarnda kkl deiimleri zorunluklmaktadr. Geleneksel eitim yaklamlarnn yetersiz kald bilgi veteknoloji anda, oklu zek ve yaplandrc eitim yaklamlar nplana kmaktadr. Bu yaklamlarla eitim srecinde, retmen merke-zli anlayla rencinin davrann deitirmek yerine; renci merke-zli anlayla rencinin zihinsel becerilerini gelitirmeye ve bilgiyiyaplandrmaya arlk verilmektedir.

Bu geliim srecinde rencilerin;qAnlama, sralama, snflama, sorgulama, iliki kurma, eletirme, tah-min etme, analiz-sentez yapma ve deerlendirme,qBilgiyi aratrma, kefetme, yorumlama ve zihninde yaplandrma,qKendini ifade etme, iletiim kurma, arkadalaryla i birlii yapma,tartma, problem zme, ortak karar verme ve giriimcilik

gibi eitli zihinsel ve temel becerileri kazanmalar beklenmektedir. Bubecerilerin kazanlmas ve gelitirilmesi, rencilerin dili doru ve et-kili kullanmalarna baldr.rencilerin iletiim kurmalar, bilgi edinmeleri, renmeleri ve kendi-lerini her ynden gelitirmelerinde dilin nemli bir yeri bulunmaktadr.Dil, rencilerin evrelerindeki olaylar sorgulayarak karar vermesine,farkl alardan bakarak olaylar deerlendirmesine, sosyallemesine veadalamasna byk katk salamaktadr. Bu nedenle rencilerin;dinleme, konuma, okuma, yazma, grsel okuma ve grsel sunu ile il-gili temel dil becerilerini kazanmalar gerekmektedir. Dil geliim sre-cinde, bu renme alanlar karlkl olarak birbirini etkilemekte vetamamlamaktadr. Dolaysyla sz konusu renme alanlar Trkeretiminde bir btn olarak ele alnmaktadr. Gnmzde Trke retimi; sadece dinleme, konuma, okuma,yazma, grsel okuma ve grsel sunu ile ilgili dil becerileriningelitirilmesi deil, ayn zamanda metinler aras dnme, anlama,sralama, snflama, sorgulama, iliki kurma, eletirme, analiz-sentezyapma ve deerlendirme gibi zihinsel becerileri de gelitirme olarakanlalmaktadr. Bylece Trke dersi retiminde rencilerin zihinselbecerilerini gelitirme n plana kmaktadr. Bunlara ek olarak iletiimkurma, ada toplumun gereklerini yerine getirme, bilinli kararlarverme, renmeyi srdrme gibi temel becerilere de arlk verilmekte-dir. Bu anlaytan hareketle, rencilerin hayat boyu kullanacaklarbilgi ve becerileri edinmeleri beklenmektedir.


42

TRK DL PROGRAMININ STATS VE ERKLERNNOKUMA YILINDAK DAILIMI

qDersin Stats: Zorunlu DersqDers Saatleri: Haftada: 5 Ders, Ylda; 180 Ders

PROGRAMIN YAPISITrke IV.-VI. snf retim Programnn yaps;Birinci blmde: IV-VI Snf Dnemi Trke retim Programnngenel amalar, IV. snfn genel amalar, IV. snftaki kazanmlar, -ren me alanlar, kazanmlar, etkinlikler ve aklamalardan olu mak tadr.kinci blmde: Programla ilgili didaktik neriler (ynerge), rencibilgi becerilerin lme deerlendirilmesi, eitim programnn sta n dar -dlar, retim kadrosu ile ilgili normatif, beklenilen sonular.Trke retim dersi, rencinin milli benliininidir ve anadili Trkeeitiminin temelini oluturmaktadr. Trke edeb dilinin rencilertarafndan renilip kullanlmas demek, okuduu her metin ve ko nu -larn (edebiyat ve medya kltrnden) anlamayabilme, iindeki olay -larn kavrayabilme , yorumlayabilme, ifade edebilme vb. asndan olankatks yansra, rencilerde edeb yaratclk, okuma ve kendikendinieitme becerilerin gelimesinde de katkda bulunmaktadr.Bilginin hzla yenilenerek retildii amzda birey ve toplumungelecei, bilgiye ulama, bilgiyi kullanma ve retme becerilerine balbulunmaktadr. Bu becerilerin kazanlmas ve hayat boyu srdrlmesi,bilgiyi ezberlemeyi deil, bilgi retimine dayal ada bir eitimi ge-rektirmektedir. Gnmzde hzla gelien bilim ve teknoloji, eitimin her alann etkile-mekte ve zellikle eitim yaklamlarnda kkl deiimleri zorunluklmaktadr. Geleneksel eitim yaklamlarnn yetersiz kald bilgi veteknoloji anda, oklu zek ve yaplandrc eitim yaklamlar nplana kmaktadr. Bu yaklamlarla eitim srecinde, retmen merke-zli anlayla rencinin davrann deitirmek yerine; renci merke-zli anlayla rencinin zihinsel becerilerini gelitirmeye ve bilgiyiyaplandrmaya arlk verilmektedir.

Bu geliim srecinde rencilerin;qAnlama, sralama, snflama, sorgulama, iliki kurma, eletirme, tah-min etme, analiz-sentez yapma ve deerlendirme,qBilgiyi aratrma, kefetme, yorumlama ve zihninde yaplandrma,qKendini ifade etme, iletiim kurma, arkadalaryla i birlii yapma,tartma, problem zme, ortak karar verme ve giriimcilikgibi eitli zihinsel ve temel becerileri kazanmalar beklenmektedir. Bubecerilerin kazanlmas ve gelitirilmesi, rencilerin dili doru ve et-kili kullanmalarna baldr.rencilerin iletiim kurmalar, bilgi edinmeleri, renmeleri ve kendi-lerini her ynden gelitirmelerinde dilin nemli bir yeri bulunmaktadr.Dil, rencilerin evrelerindeki olaylar sorgulayarak karar vermesine,farkl alardan bakarak olaylar deerlendirmesine, sosyallemesine veadalamasna byk katk salamaktadr. Bu nedenle rencilerin;dinleme, konuma, okuma, yazma, grsel okuma ve grsel sunu ile il-gili temel dil becerilerini kazanmalar gerekmektedir. Dil geliim sre-cinde, bu renme alanlar karlkl olarak birbirini etkilemekte vetamamlamaktadr. Dolaysyla sz konusu renme alanlar Trke -re timinde bir btn olarak ele alnmaktadr. Gnmzde Trke retimi; sadece dinleme, konuma, okuma, yaz -ma, grsel okuma ve grsel sunu ile ilgili dil becerilerinin gelitirilmesideil, ayn zamanda metinler aras dnme, anlama, sralama, s nf la -ma, sorgulama, iliki kurma, eletirme, analiz-sentez yapma ve deer -lendirme gibi zihinsel becerileri de gelitirme olarak anlal maktadr.Bylece Trke dersi retiminde rencilerin zihinsel becerilerinigelitirme n plana kmaktadr. Bunlara ek olarak iletiim kurma,ada toplumun gereklerini yerine getirme, bilinli kararlar verme,renmeyi srdrme gibi temel becerilere de arlk verilmektedir. Buanlaytan hareketle, rencilerin hayat boyu kullanacaklar bi lgi ve be-cerileri edinmeleri beklenmektedir.


43

TRK DL PROGRAMININ STATS VE ERKLERNNOKUMA YILINDAK DAILIMI

qDersin Stats: Zorunlu DersqDers Saatleri: Haftada: 5 Ders, Ylda; 180 Ders

PROGRAMIN YAPISITrke IV.-VI. snf retim Programnn yaps;Birinci blmde: IV-VI Snf Dnemi Trke retim Programnngenel amalar, IV. snfn genel amalar, IV. snftaki kazanmlar,renme alanlar, kazanmlar, etkinlikler ve aklamalardan olu mak -tadr.kinci blmde: Programla ilgili didaktik neriler (ynerge), rencibil gi becerilerin lme deerlendirilmesi, eitim programnn stan dardlar, retim kadrosu ile ilgili normatif, beklenilen sonular

Trke retiminin amac, Makedonyadaki Eitimin genel amalarnave temel ilkelerine uygun olarak hazrlanm olup rencilerin:qDinleme, konuma, okuma, yazma, grsel okuma ve grsel sunu dilbecerilerini gelitirmek,qAnadili olan Trkeyi sevmelerini, doru ve etkili kullanmalarnsalamak,qZihinsel geliimlerine uygun olarak anlama, sralama, snflama, sor-gulama, iliki kurma, eletirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma vede erlendirme gibi zihinsel becerilerini gelitirmek,

qMetinler aras dnme becerilerini gelitirerek sz varln zen gin -letirmek,qBilimsel, yapc, eletirel ve yaratc dnme, kendini ifade etme,iletiim kurma, i birlii yapma, problem zme ve giriimcilik gibitemel becerilerini gelitirmek,qBilgiyi aratrma, kefetme, yorumlama ve zihninde yaplandrma be-cerilerini gelitirmek,qBilgiye ulama, bilgiyi kullanma ve retme becerilerini gelitirmek,qBilgi teknolojilerini kullanarak okuma, metinler aras anlam kurma verenme becerilerini gelitirmek,qKitle iletiim aralaryla verilen mesajlar sorgulama becerilerinigelitirmek, qKiisel, sosyal, kltrel, ekonomik ve politik ynlerden gelimelerinisalamak,qMill, manev, ahlak, tarih, kltrel, sosyal, estetik ve sanatsaldeerlere nem vermelerini salamak; mill duygu ve dncelerini g-lendirmek,qYazl ve szl rnlerle Trk ve dnya kltrn tanmalarnsalamak,qOkuma ve yazma sevgisi ile alkanln kazanmalarn salamaktr.

2. IV-VI SINIF DNEM TRKERETIM PROGRAMININ GENEL

AMALARI:


44

renci:

qEdeb dilde yazp okuyabilmeli ve kendini szl ifade ederekkonumaya katlabilme- konuablmeli ;qYazda ve okumada temel dilbilgisi kurallarn uygular;- Szl ve yazl ifadelerde adlar, adllar ve eylemleri tr olarak cmleiinde kullanabilmeli; qTr, yntem ve tekniklere uygun dinleyebilmeli ve dinlediini anla-yabil, zetleyebilir ve soru sorabilmeli;qKendini szl ifade ederek konumaya katlabilmeli;Tr, yntem vetekniklere uygun konuabilmeli;qTrkenin zelliklerini kavrayabilmeli;Yaz dili ve yre edeb diliayrt edebilme aralarndaki farklar grebilmeli;qOlay ya da varlklar betimler ve yorumlar;qDzeyine gre metin ve konular okur ve anlatabilir;qKelimeleri yerinde ve anlamlarna uygun kullanr ve doru telaffuzeder;qCmlelerde ve metinlerdeki kelimeleri yerinde ve anlamlarna greuygun yazar;qKsa ierikli metin ve konular yazl olarak anlatrr;qDinlediini anlayabilme, zetleyebilme ve soru sorabilme;qBasit sorular sorabilir ve sorulan sorulara cevap verebilir;qYazlarnda kendi yaantsndan ve gnlk hayatndan olaylar yazabi-lir;qKelime daarcn zenginletirebilir;qYazlarnda imla kurallarn uygular;qEdeb trlerini (nazm ve nesir) kavrar ve tanr;

qml kurallarn uygular;qNoktalama iaretlerini doru yazar ve yerinde kullanr;qBilgi, duygu ve dncelerini sunmak amacyla biliim teknolojisin-den yararlanabilme.qDersteki iletiim bilgi teknolojjinin kullanlmasna yeteneklendir-meli.

3. IV. SINIF TRKE RETMDERSNN GELM AMALARI


45

4. TRKE DERS 4. SINIFRETM PROGRAMI

renme Alan: LETM

Amalar Ierik Kavramlar Metod ve etkinlikler

Dinlediini an-layabilme, zetle-yebilme ve sorusorabilme.

Dinlediklerini anlamlandrmada n bilgi-lerini kullanma. Dinlediklerini anlamlandrmada sunulangrsellerden yaralanma. Dinlediklerini zihninde can la n drma. Dinlediklerinde ne, nerede, ne zaman,nasl, niin ve kim (5N 1K) sorularnacevap ara ma. Dinlediklerinde sebep-sonu ilikilerinikurma. Dinlediklerin konusunu belirleme. Dinlediklerinin ana fikrini be li rleme. Dinledii olay nasl gelieceini ve so-nucunu tahmin etme. Dinledikleriyle ilgili kar m lar yapma. Dinlediklerine ilikin karlatrmalaryapma. Dinledikleri konulara ilikin sorular so -rar ve sorulara cevap verir. Dinledikleri ile ilgili zetleme yapma. Dinlediklerinde ortaya konulan sorunlarbelirler ve onlara farkl zmler bulma. Dinlediklerini bakalaryla paylama. Dinlediklerinde hikye unsurlarn belir-leme.

DinleyicizetlemekAmaPaylamakSebep-Sonu

rencilerin anlatlanlar daha kolay anlayabilmeleri iinresim, ekil, fotoraf v.b kullanr. Zihinde canlandrlanlar szl, yazl veya grsel olarak ifadeedilebilir. Dinlediklerinde geen iki farkl nesnenin, kiinin, olay, yer v.bbirbirleriyle olan benzer ve farkl ynlerini karlatrr.Aklama: Bu ya grubundaki rencilerin dikkat sreleri gznne alnarak etkinlikler planlanr. Dinleme ncesi ve dinlemesrasnda eitli grseller, aklamalar ve sorular yardmylarencinin dikkat sreklilii salanr. Dinlediklerinde ortaya konulan sorunlar belirler ve zmbulmalar istenir. Dinlerken srece katlmas soru sormas, aklama yapmasistenir. Neden? nk etkinlii yaptrlr. Dinledii hikye, masal veya metinden ne, nerede, ne zaman,nasl, niin ve kim sorularna cevap bulmalar etkinliiyaptrlr. Hikye unsurlar ana karakter, yer, olay ve zaman belirleme-leri istenir. Etkinlik: Tahmin Et etkinlii yaptrlr


46


Tr, yntem ve tek-niklereuygun dinleyebil -me.

Katlml dinleme. Bilgi edinmek iin haber, sunu, bel-gesel v.b dinleme ve izleme. Elenmek iin masal, hikye, iir,ark, tekerleme, tiyatro dinleme veizleme. Grup konumalarn ve tartma la -rn dinleme.

KatlmHaber TartmaSorgulama

Dinlerken srece katlr, soru sorar ve aklamalar yapar. TV ve radyodan dinledikleri gncel olaylar anlatmalar istenir. Tiyatro-sinema izletilir.Aklama: retmen renci baarsn, gzlem-alma yap rak lar ve renci rn dosyas kullanarak deerlendirilir

Konuma ku ra ll ar -n uygulayabilme.

Konumak iin hazrlk yapama. Konuma amacn belirler ve dinle-yicilere syleme. Dinleyicilerle gz temas kurma. itebilir ses tonuyla konuma. Akc konuma. Kelimeleri yerinde ve anlamlarnauygun kullanma. Konumalarnda beden dilini kullan -ma. Konu dna kmadan konuma.

Konuaca konuyla ilgili plan yapmas, bilgi toplamas, grsellerhazrlamas, prova yaplr.Aklama: renciye Ne hakknda konumak istiyorsun?, Bizeneler anlatmay dnyorsun? gibi sorular sorularak konumaamacn belirlemesi salanr. Konumalarnda kelimeleri doru telaffuz eder ve gereksiz kelime,ses tekrarlarnn, duraklamalarn olmad, vurgu ve tonlamalara dik-kat edilerek konuma yapar. Duygular ses tonuna yanstr. Dinleyicilerle gz temas kurar. Akc konuur.

Kendini szl ifadeederek konumayakat labilme.

Kendine gvenerek konuma Konumasnda olaylar olu srasnagre anlatma. Yeni rendii kelimeleri konuma -larnda kullanma. Konumasnda ana fikri ve ne m se -dii bilgileri vurgulama. Konumalarnda karlatrmalaryapma. Konumalarnda sebep-sonu iliki -leri kurma. Duygu, dnce ve hayallerini szlolarak ifade etme.

DnceAna fikriHayal Gven Aile ve evre5N 1K

Konumalarnda olu srasna gre anlatmas istenir. Olaylar sralarken ilk nce, nce, daha sonra, ondan sonra, so-nunda, sonuta, ifadelerin kullanlmas istenir. Snfta, okulda, sokak veya topluluk nndeki konumalarla,arkada, retmen, anne baba veya bir yetkiliyle konumann birbi-rinden farkl olmas gerektii vurgulanr. Konuma ierii hakknda ki dncelerini anlatarak belirtir. Hayal kurmalar ve kurduklar hayali snfta paylamalar istenir. Konumasnda ana fikrini vurgulamas istenir. Holanp holanmad olay, durum, kii ve buna benzer hakkndakonuur. Sebep-sonu ilikileri kurarken benzer olarak, gibi, farkl olarak,ayns vb. ifadelerin kullanlmas istenir.


47


Kendisini, ailesini ve evresinitantma. Bilgi edinmek amacyla sorularsorma. Konumalarnda ne, nerede, nezaman, nasl, niin ve kim (5N 1K)elerini vurgulama.

Bilgi edinmek amacyla soru sormas istenir. 5N 1K sorularyla soru sorar.

Tr, yntem ve tek-niklere uygun ko -nu abilme.

Gnlk ilikilerin gerektirdii farkldurumlara uygun konuma. Grup almalarnda duygu vedncelerini paylama. Topluluk nnde konuma. stlendii role uygun konuma. Masal, hikye, fkra veya filmitekniine uygun anlatma. kna edici konuma.

PaylamaBetimleme Rolkna etme

Bir gn ierisindeki yapt etkinliklerini zetlemesi ve anlatmasistenir. renciler belirli gn ve haftalarda, bayramlarda vb. topluluknnde konumaya cesaretlenir. Selamlama, tanma, arkadalaryla ve yetikinlerle konuma,teekkr etme, kutlama, zr dileme, telefonda konuma,konumalarn gerektirdii durumlara uygun konumalar istenir. Drama, piyes veya canlandrmada stlendii rollerin zelliklerineuygun konumas istenir. leri srd dncenin kabul edilebilir gereklerini, nedenlerinive kantlarn ortaya koyar.Etkinlik: Belirlenen bir konu ya da sorun hakknda beyin frtnas yaptrlr. Snf bakan seimleri iin konumalar yapar. Dnen Adam etkinlii yaptrlr.


48

RENME Alan: DL


DLBLGS

Cmle bilgisiOlumlu ve olumsuzcmleler

Cmle nedir bilme. Cmlede kelime sa ys yi bir cmlenin zelli-klerini bilme. Cmle ile ilgili yaz mkurallarn re n me.

CmleSz dizimi

Sz dizilerini, cmleleri inceleyerek neyi anlatt bildirdiini sy-lemeleri istenebilir. Zeki ama yaramaz Kelime gruplarn tamamlayarak cmle oluturmalar istenebilir. rnein: retmen Aliye bir... .

Cmlenin temel e le -rini, zne ve yklemingrevini renme vekavrayabilme.

Yklem zne

Yklem zne

kim ya da ne sorular ile cmlede yklem ve zneyi bulmalaretkinlii yaptrlr. Umut okulla gitti. Aklama: Giden kim? (Umut-zne)

Umut ne yapt? (gitti-yklem)

Sesleringruplandrmasndanl ve nsz harfleridoru telaffuz edebil -me.

Sesleringruplandrlmas nl harfler ve zelli-kleri nsz harfler ve zelli-kleri

nl harflerKaln nllernce nllernsz harflerByk ses uyumu

Verilen kelimelerde bulunan kaln ve ince sesli nl harfleri gster-meleri etkinlii yaptrlabilir.

Kaynatrma harflerinikavrayabilme ve dorukullanabilme.

Kaynatrma harfleri(n,s,,y)

Kaynatrma harfleri(n,s,,y)

Kaynatrma harfleriyle ilgili etkinlikler yaptrlabilir.

Kelimeleri hecelereay rabilme

Kelimeleri hecelereay ra bilme

Hece Kelimelerde hece saysn belirtmeleri ve yazmalar istenir. Seslerden harfler, harflerden heceler, hecelerden kelimeler, ke-limelerden cmle oluturma etkinlii yaptrlabilir.


49


Varlk adlarn ayrt ede -bilme.Varlklara veriliine greadlar zel ve ortak adlarolarak ayrabilme ve ka-vrayabilme.

Adlar zel adlar Ortak (cins) adlar

Adlarzel adlarOrtak (cins) adlar

Etkinlik:Neler zel isimdir.

Kemal vazo Trke

zel isimlerin yazm ile ilgili kurallar etkinlii yaptrlabilir

Varlklarn saylarna g -re adlar ayrt edebil me, Tekil-oul oluumunuka vrayabilme ve yerinegre doru kullanabil me.Topluluk adlarn tany a -bilme.

Tekil adlar oul adlar Topluluk adlar

Tekil adlaroul adlarTopluluk adlar

Verilen kelimeleri balklarda belirtilen ad-isim eitlerine greayrnz.Millet, aa, Ay, kitap, ordu, Cananzel Ortak Tekil oul Topluluk

E anlaml (anlamda) vezt (kart) anlaml ke -limeleri kullanarak szvarln geliti re bil me.

E anlaml kelimeler Zt anlaml kelimeler

E anlaml kelimelerZt anlaml kelimeler

Kelimelerin e ve zt anlamlar bulunur.

Adlarn cmledeki gre-vlerine gre durumlarnkavrama ve doru kulla-nabilme.

Ad durumlar (smin hallerin) (i, e, de, den) eklerikavrama.

Adn durumlar i eki e eki de eki den eki

Ad durumlar Anlatmda yer alan isimlerin hal ekleri yazlmamtr.Bunlarn sonlarna gerekenleri yaznz etkinlii yaptrlr. Saat dokuz skp Manastra yola ktk. Yol otobs bozuldu. Bizi baka bir otobs bindirdiler .

Adlarda kltme ekle-rini kavrayabilme veanlamlarn renebilme.

Adlarda kltmecik, ck, cuk, ceiz, ca - z ekleri isimlere k-ltme, acma, sevgi,vb. anlamlar katnan lama.

Adlarda kltmecik, ck, cuk, ceiz,caz ekleri

Etkinlikler: Serecik yuvasn kaybetmi. (sevgi anlam) Kzcaz olay alayarak anlatyordu. (acma anlam) u evcazda yayoruz. (kk anlam) Ufack, minicik elleri var. (kk anlam)


50


Ad tamamlamalarn ka-vrayabilme.

Ad tamlamalar Tamlayan ad Tamlanan ad

Ad tamlamalarTamlayan adTamlanan ad

Ad tamlamalaryla etkinlik yaptrlr. Kelime Tamlama Ev Evin kaps Bahe Bahe iei orba orba ka

Varlklarn zelliklerini(nitelik ve say) belirtenszckleri ayrt edebilmeve n adlarn (sfatlarn)adlardan nce yazldnkavrayabilme.

Eylem olan kelimele ritanma. Kelime trlerini ile -mine uygun kullanma.

Eylemler Biten bir eylem (gemi zaman) Devam eden bir eylem(imdiki zaman) Gelecekte yaplacak bireylem(gelecek zaman)

Boluklara cmlelerde geen eylemleri yaznz. Cmlelerde geen eylemlerin zamann boluklara yaznz etkin-likleri yaptrlr.

Adlar (zamirler) adlarnyerini tutan szcklerolduunu kavrayabilme.

Zamirler (adlar) Kii zamirleri aret zamirleri

Zamirler (adlar)Kii zamirleriaret zamirleri

Verilen cmlelerin bana uygun kii adlarn yaznz, etkinliiyaptrlr.

Basit ve bileik cmlele-rini ayrt edebilme.

Basit cmleleritanma. Birleik cmleleritanma

Basit cmleBileik cmle

Basit ve bileik cmleleri ayrt edebilmek iin etkinlikler yaplr.

Kurall (dz) cmlelerive devrik (kuralsz) cm-leleri yklemin yerinegre ayrt edebilme.

Yklemin yerine g recmleleri tanma Kurall (dz) cmle Devrik (kuralsz) cm -le

Kurall cmleDevrik cmle

Kurall cmleleri devrik, devrik cmleleri kurall cmleleredntrme etkinlii yaptrlabilir.


51


DZGN KONUMA VE YAZIM

mla kurallarn uygula-yabilme

Byk harflerin ku ll -anld yerleri re n -me. Cmleye byk harflebalama. Kii, lke, ulus, yer,ba yram adlarnn ilkha r flerini byk yazma. Kurum, kurulu veun van adlarnn ksal t -malarn yazma.

Cmleler veya bir ksa metin verilerek yazm yanllarn bulmalarve dzletmeleri istenebilir. Anlaml ve kurall cmleler kurar. Kark olarak verilen kelimelerden anlaml ve kurall cmlelerkurmalar istenebilir. Yazlarnda imla kurallarn uygular. Yazlarnda kelime tekrarlarndan kanr.

mi, soru edatn doruyazabilme ve yerindekullanabilme

mi, soru ekinin yazm mi, soru edat

Noktalama iaretlerinidoru yazabilme ve ye-rinde kullanabilme

Noktalama iaretlerinidoru yazma ve kul-lanma

NoktaVirglKsa izgiTrnak iaretiki noktaKesme iareti

Satr sonuna smayan kelimeleri hecelere doru ayrma uygulamasyaplr. Noktalama iareti verilmeyen cmlelerden veya bir metinden gereklinoktalama iaretlerini kullanmalar istenebilir.

Sz varln geli ti reb -ilme

Grsellerden yarar-lanmak sz varlngelitirme. Kelimeleri e ve ztanlamlarn bulma. Bilmedii kelimelerinanlamn bulma. Kaynatrma harfle-rini kullanma


52

RENME ALANI: ANLATIM VE YARATICILIK


SZL ANLATIM

Cmlelerde ve metin-lerdeki kelimeleri ye-rinde ve anlamlarnagre uygun yazabilme.

Kelimeleri yerinde veanlamlarna uygun yaz ma(kopya etme). Yazlarnda sebep-sonuilikileri kurma. Yazlarnda farkl cmleyaplarna yer verme. Mektup ve tebrik kartyazma.

Dikte etmeSebep-sonuMektupTebrik kart

Sayfa dzenine dikkat eder. Satr sonuna smayan kelimeleri hecelere doru ayrma uygulamasyaplr. Eksik braklm cmlelerin sebep-sonu ilikisini kurarak anlamlarnauygun tamamlanmas istenir. Kark olarak verilen kelimelerden anlaml ve kurall cmleler kurmalaristenebilir. Beni Tamamla etkinlii yaptrlr. Gizli Kelimeyi Bul etkinlii yaptrlr. Doum gn kutlamas iin mektup yazmalar istenebilir. Yeni yl kutlama ile ilgili tebrik kart yazmalar istenir.

Yazlarnda sz var l -ndan yararlanabilme

E ve zt anlaml keli-meleri kullanma.

EZt

E anlamlsn bul etkinlii yaptrlr. Zt anlamlsn bul etkinlii yaptrlr.

Ksa ierikli metin vekonular yazl olarakanlatabilme

Ksa ierikli bir yk -y, masal yazl olarakan latma. Okunulan metinleri zetolarak yazma.

HayalMantk

Gnlk olaylar, aile ve okul iinde yaananlar, izledikleri ve baka izlen-imler hakknda yaz yazmalar istenir. Mantksal btnlkle yaz yazmalar istenir. zlenim ve deneyimlerine dayal yazlar yazar. Kendisini, ailesini ve evresini tantan yazlar yazar.

*Anahtar kelimeleriku llanarak hikyeoluturabilme *Verilen plana gre hi-kye oluturabilme*Verilen bala grehikye oluturabilme

Hikye yazma Srasyla verilmi bir dizi resmin her biri iin cmleler yazarak hikyeoluturmalar istenebilir. Verilen anahtar kelimelerin artrd baka kelimeleri bularakyazmalar ve bu kelimeleri kullanarak hikye oluturmalar istenebilir. Eksik braklan resmi tamamlar. Verilen metne uygun balk belirler.


53


Sorgulayarak yazmabecerisinigelitirebilme

Sorular oluturarak yazma. Sorgulama Merakn gidermek, bilgi edinmek ve soru yazma becerisinigelitirmek amacyla rencilere soru yazma frsatlar verilebilir. Sorular yazar. Verilen sorulara gre cevap yazma. Yazlarnda sebep-sonu ilikileri kurar. Neden-nk etkinlii yaptrlr. 5N 1K sorularndan sorular oluturur.

Verilen plana grebetimleyebilme

Yazlarnda betimleme yapma. Betimleme Belirlenen zellikler asndan, rencilerden bir arkadan para-graf halinde betimlemeleri istenir. Dierlerinden betimlenen renciyi tahmin etmeleri istenir.

Yazlarnda imlakurallarn uygula-yabilme

Yazlarnda imla kurallarn uygu-lama. Kelimelerde yanl verilen g, , ,j, b, p, c, , d, t, k harfleri doru kul-lanma.

Yazm yanllarnn bulunduu bir metinde yanllar bulma ve d-zeltme. Yazlarnda noktalama iaretlerini doru yazar ve kullanr. Yazlarlnda imla kurallarn kullanr.


54

RENME Alan: OKUMA, EDEBYAT VE LEKTR


OKUMA KURALLARINI UYGULAYABILM

Okuma kurallarn uy-gulayabilme

Okuma amacn belirleme Okuduu kelimeleri doru telaffuz etme. Noktalama iaretlerine dikkat ederek okuma. itebilir bir ses tonuyla okuma. Sesli okumada vurgu ve tonlamada dikkatetme. ekil, sembol ve iaretlerin anlamlarnokuma. Akc okuma. Kurallarna uygun sessiz okuma. Dikkatini okuduuna yo u n latrma.

Vurgu TonlamaekilSembolaretSesli okumaSesiz okumaKural

Okuma amacn belirler.Etkinlik: Noktalama iaretleri konulmu bir metinle,konulmam bir metnin okunuu arasndaki farka dikkatekilebilir. Okuduu kelimeleri telaffuz eder.

Okuduunu anlayabil -me

Okuma ncesi, okuma sras ve sonrasndametinle ilgili sorular cevaplandrma. Okuduklarnda Ne, Nerede, Ne zaman, Naslve Kim (5N 1K) sorularna cevap verme. Okuduklarn zihninde canlandrma Grsellerden yararlanarak metnin ieriliinitahmin eder. Okuduklaryla ilgili, kendi yaantsndan vegnlk hayattan rnekler verme. Okuduklarnda gerek olanla hayal olan ayrtetme

Zihinde canlandrdklarn resimlemeleri ve szel ola-rak anlatmalar istenebilir. n bilgilerini kullanarak okuduunu anlamlandrr. Okuma ncesi, okuma sras ve sonrasnda metinle il-gili sorular cevaplandrr. Okuduklarnda ne, nerede, ne zaman, nasl ve kim (5N1K) sorularna cevap verir. Hikye haritas etkinlii yaptrlabilir.

Okuma Trleri Sesli okuma Sessiz okuma Hzl okuma

Sesli-sessiz Hz

Okuma hzn konuya gre ayarlar. Sesli okumada tonlama ve vurguya dikkat eder. Konuma hzyla ve konuma sesiyle okur.


55


EDEBIYAT

Edebiyat: Edeb trlerini ka-vrama ve tany a bil me(nazm ve ne sir).

Masal, hikye, fkra, ark tekerlemetiyatro vb. edebi rneklerine ayn orandailgi duymalarna zen gsterme.

MasalHikye-Fkraark-Teker-leme

Masal, hikye ve fkra tekniine uygun anlatmlardabulunmalar istenir

Nazm trleri: Halk edebiyat rn-leri:iirler, trkler, mani-leri tanyabilme.Lirik iirdeki temelduygu ve konuyu sap-tayabilme iirde kullanlan ben -zetme rneklerini ka-vrayabilme.Ritim ve kafiyeyiayrabilme.Anonim halkedebiyat rnleriolan trk ve maniyikavrayabilme.

iirde dize iirde drtlk iirin ana duygusunu belirleme Renklerin deiik yerlerde kullanlve ifade ettii anlamlar. Lirik iirdeki temel duygu ve konuyusaptama Benzetme (tebih), iirde kullanlan benzetme rnekleribulma. Ritim ve kafiye iirde kafiye iirde kafiyenin olumasn salayan esesli kelimeleri ayrt etme Trk ve maniyi ayrt etme. Trk ve maniyi ezberlemeyi zen-dirme.

KafiyeLirik iirBenzetmeTrkMani

iir, trk, ark trlerinde metinler ezberlenir. iirdeki motiflere gre lirik iiri ayrt edebilme. iirde ana duyguyu belirleme etkinlii yaptrlabilir. Hecelerdeki vurgu, uzunluk, ykseklik gibi ses zelliklerini,duraklarnn dzenli bir ekilde tekrarlanmas olan ritmi hisse-der. Mani ve trk syleme etkinlii yaptrlabilir.

Nesir trleri:Hikye, masal, fabl,dram, fkra, ocuk ro -ma n, temelzellikleri ne gretanyabilme veayrabilme.

Okuduunu zetleme. Okuduklarnda hikye ve masalunsurlarn belirleme. (Hikye unsurlar: ana ve yardmc ka-rakterler, yer, olay, zaman.). Okuduu metnin yazar hakknda bilgiedinme. Okuduunda geen varlklar veolaylar snflandrma.

Ana karakterKahramanDiyalog

Neden? nk etkinlii yaptrlabilir. Sebep-sonu ilikileri kurdurulurken, nk bunun nedeni,bu nedenle, bunun sonucunda, bu yzden vb. ifadelerindenyararlanlmas istenebilir. Duyguyu tahmin et!: Bir cmle farkl ses tonlarnda kayde-dilerek rencilerden hangi duyguyu yansttn bulmalaristenir. Edeb eserin ana konusunu, ana duygusunu ve ana fikrini be-lirler.


56


Okuduu metnin yazar hakkndabilgi edinme. Okuduunda geen varlklar veolaylar snflandrma. Edeb eserdeki sebep-sonuilikisini kurma. Edeb eserin ana konusunu, anaduygusunu ve ana fikrini belirleme. Metindeki karlkl konumalarrenciler arasnda paylatrlarakokutulabilir.

Edebi eserAna duyguAna fiki

Edeb eserin ana konusunu, ana duygusunu ve ana fikrini belirler. Karlatrmalar yaplrken benzer olarak, gibi, farkl olarak, aynsvb. ifadelerinin kullanlmas istenebilir. Edeb eserde gecen mizahi eleri (cmleleri) tanyabilir. Masal, hikye, ocuk arklar kasetten dinlettirilebilir. Dinlediklerinde geen nesne, kii, olay, yer vb. arasnda oklukarlatrmalar yaptrlabilir. Metindeki diyaloglar renciler arasnda paylatrlarak okutulabilir. Hikye haritas etkinlii yaptrlabilir.

LEKTR

Bamsz olaraknerilen eserlerdenblmler okuma be-cerisini kazanabilme

LEKTR LSTES: Serbestokuma (lek-tr)

Bu dnemde serbest okuma kitaplaryla tantlr. renciler, kitaplar nereden temin edecek yerleri konusunda bilgi-lendirip ynlendirilir. Bamsz okumaya kar ilgi uyandrma, motive etme ve ynlen-dirme. Yazarn ksa biyografisi hakknda bilgi edinir. Balk ve ierik ilikisini sorgular. Okuduu kitapta ortaya konulan sorunlar belirler ve onlara farkl -zmler bulur. Okuduklarnn ana fikrini dikkate alarak kendi kelimeleriyle zetler. Kitapta geen kahramanlar analiz eder (ba ve yardmc kahramanlarve zellikleri).


57

RENME Alan: MEDYA KLTR


Kitle iletiim aralarndan,Radyo ve TV yaynlararasndaki fark gzete-bilme.

Radyo ve TV yaynlar arasndakifark gzetme. Radyo ve TV yaynlarn izleme. Radyo yaynlar, Mzikli yaynlarocuk drama yaynlar, TV yaynlar Eitimsel yaynlar Mzikli yaynlar ocuk program yaynlar ocuk yarma yaynlar

Radyo ocukprogramlarTV ocukprogramlar

Radyo yayn trlerinde konuma, mzik, sesleme (etki-leme-efektler) izleme. TV ve radyodan ocuk programlarn izlemeleri ve izledi-klerini snfta anlatma etkinlii yaptrlabilir. Radyo ve TV programlarna katlma istei kazandrma. Bilgi edinmek iin TV ve Radyo yaynlarn izler.

Bilgi, duygu ve dn ce -lerini sunmak amacyla bi -liim teknolojisinden ya-rarlanabilme.

Bilgisayarn eitimde ve iletiimdekinemini kavrama.

BilgisayarletiimTeknoloji

Eitim destekli bilgisayar oyunlarn oynanmas etkinliiyaptrlabilir.

Film ve film trlerinitanyabilme ve izleye-bilme.

Film trlerini tanma: Film (siyah-beyaz ve gnmz film) izgi film Dizi film Uzun metrajl film

Uzunmetrajl filmizgi filmDiziGnmzfilmSinema

zledii bir ocuk filmin ieriliini, kiileri ve mesajhakknda yorum yapar. Filmin retim ve eitimde ara ve ierilik olarak kullanmtantlr.


58


Tiyatro ile ilgili temel bil-giler edinebilme ve izleye-bilme.

Tiyatro Kukla oyunu Glge oyunu Drama, sahne, kostm Aktr, karakterler

DramaSahneKostmTiyatroAktrKarakter

Tiyatroda tiyatro oyunu seyredilir. Tiyatroda izlenen tiyatro ve kukla oyunlarndaki izlenim-leri hakknda konuma yrtlr. Bir oyununda rol alanlarn rollerini oynarken beden dilininasl kullandklar konusunda rnekler verilebilir. Sahne, kostm, tanmlar hakknda konuma yrtlr. Duygu ve dnce izlenimlerini drama, tiyatro, mziklioyun, kukla ve buna benzer yolarla sunar. Tiyatro ve film sunumlar arasndaki fark ayrt edebilir.

Telefonu kullanabilme vetelefonla grg kurallarnauygun konuabilme.

Telefonla, grg kurallarna uygunkonuma. Telefonla haberleme. Telefon ve cep telefonu arasndakifark gzetme. Telefon kulbnden yararlanarakhaberleme.

TelefonCep telefonuGrgHaberleme

Telefonu grg kurallarna uygun kullanma etkinliiyaptrlabilir. Telefon kulbnden konuma etkinlii yaptrlr.

Ktphaneden yararlana-bilme

Kitaplktaki szlk ve ansiklopediler-den yararlanma ve bilgi edinme. ocuk dergilerini okumaya kar ilgiuyandrabilme. ocuk dergilerinden yararlanma.

Szlk AnsiklopediDergiocuk dergisiGnlk gazete

Bilgi edinmek iin ktphaneden yararlanr. Kitaba kar sevgi uyandrlr. Bilgi edinmek iin gazete ve dergi okur.


59

5. DDAKTK NERLER (YNERGE)

Dier Derslerle likilendirmeTrk Dili Dersi retim program planlama esnasnda evre Bilgisi,Matematik, Resim Eitimi, Mzk Eitimi ve Beden Eitimi dersleriile entegre planlama olana salamaktadr. Dil alannda yaplan entegreplanlamada dierleri arasnda unlardan da konular eklenebilir: evreBilgisi (renci, szl ve yazl ifade esnasnda ve evreyi betimlerkentanaca szckler/kelimeler); Matematik aracl ile (Cicim ile sz-cklerin arasndak ilikilerini kavrayabilmelerinde,rnek:yukar/aa;sa/sol; alak/yksek; izgi ekmek ya da saylar szck olarakyaklak ve tam saylar); Resim Eitimi ile (ilenilen metinler, edebeserlerdeki olaylar, kahramanlar resmederek); Mzik Eitimi ile (Seslive sessiz harflerle ilgili konularda ve iirlerdeki ritim ile ilgili); BedenEitimi ( Belli sesli ve sessiz harflerin telafuzunda).lme ve Deerlendirme -Trke dersi ile ilgili konularn genel plan-lama erevesi iinde rencilerin baarlarn lme ve deer len dir -ilmesi iin eitim sreci esnasnda olduu gibi okuma ylnn belli d-nemlerde de yaplmas gerekmektedir.-Trk Dili dersindeki konularn planlamas retim Plan ve Programlakoordineli bir ekilde olmaldr ve btn eitim alanlarnn (Dil,Okuma, Edebiyat ve Lektr, Szl ve Yazl fade ve Medya Kltr)kapsanmas gerekmektedir. Alanlara gre ne kadar ders saatleriverildiinde, retmenin alt okulun spesifik koullar gznndebulundurmas gerekmektedir. Planlama esnasnda, retmen, alanlarda -ki konular birbirine benzer zellikleri olan konular seer. Bunun ya n -sra, alanlardan seilen konularn amalar dorultusunda ve eitim-retim deerlerine gre de plan ve programda yer ve sre verilmelidir.Programdaki konularn ileme asndan da eitimde hepsine ayn l-de yer verilmesi gerekmez. Bir retmen planlamay nereden ba la -ya ca ve nasl yapacan sunulacak/ilenilecek konunun ieriliinden,

belirlenmi olan amalarn dzeylerinden ve btn bunlarn ger ek -leebilmesi iin gerekli olan zaman gznnde bulundurmas gerek-mektedir. Zaman ayarn, daha dorusu gereklemesi gereken ko nu la -rn gereken ders saysna gre paylam retmen yapmaktadr ve bukonu paylam yaplrken gze arpacak kadar byk zaman fark ol -ma masna dikkat edilmesi hususunda tavsiye edilmektedir. Yllk ders saatlerinin kullanlmas ile ilgili neriler- Ylda 180 derssaati, haftada 5 ders saati. retim Alanlarn Gre Dalm yle nerilmektedir: Dil-70 ders;Okuma, Edebiyat ve Lektr -70 ders; Anlatm ve Yaratclk 30 ders;Medya Kltr 10 ders. Verilen neride unu da vurgulamakgerek-mektedir ki retmen, gereken konular birletirmelidir(r. Dil retimalanndaki konular Edebiyatla, Anlatm ve Yaratclk, Medya Kltralanlarndaki konularyla birletirebilir).

Ara ve Gereler: retim ders ile ilgili okul dzeyinde ve eitim bakann

onay verdii okuma kitab seilecek; Masallar, yk/hikye, kitaplar, albmler, oyun kitaplar,

ansiklopediler, szlkler, klavuzlar (retmenler iin) vb. nternet, eitim softverleri (toolkid - program vb.); Dergiler - geleneksel ocuk dergileri (onayl dergiler); Grsel-iitsel (audio-vizel) ara ve gereler- CDler, ses

bantlar vb. ve dier edeb eserler (metinler); Dzeye uygun, okumay gelitirici kaynak kitaplar; Okumak iin yakn evrede bulunan kaynaklar: Kltr

antlar, mzeler, kltr evleri, ktphane, sinemalar, tiyatrolar, milliparklar vs...vs.


60

6. RENC BLG VE BECERLERNLME VE DEERLENDRLMES

Trke derslerinde de almalarn srekli olarak deerlendirilmesi oknemli olduunu balangta belitmitik. Ancak, kanun ilkretimdebetimsel (yazl olarak) deerlendirme I-III snflar arasndangrmt. IV. Snftan itibaren rencilerdeki deerlendirme saysaldeerlendirmeye geilecek ancak retmen bu saysal deerlendirmeyekadar gelebilmesi iin renciyi yine ayn ekilde takip etmeli, yine birka kez betimsel olarak (ki ona I.-III. snflarda mikrosumatifdeerlendirme diyorduk) deerlendirip sonular rencilere ve velilerebildirecek ve sonunda btn mevcut bilgileri zetliyerek okuma ylnnsonunda en iyi ekilde ve rencinin notunu ki o not rencinin gerekbilgisini yanstacak olan notu ortaya karmaldr. nk deerlendirme:

1. rencilerin dzeylerini, amalanan davranlara hangi l-de yaklatklarn saptamaya yarar;

2. retmenin, izledii yntemin, almalarnn verimli l-ye, dolaysyla yeni tedbirler olarak yeni yntemler, almalar plnlamaya gtrr;

3.Daha geni lde dnld zaman, programlarngelitirilmesinde yol gsterici olur.Trke retimi, trl etkinlikleri ieren bir derstir. Bunun iinretmen, her renci iin ayr ve ayrntl bir lme veDeerlendirme Fii dzenlemeli; renciyi srekli olarak izlemeli, du-rumu fie ilenmelidir.Bu snflarda da (IV.-VI.) retim yl bandan itibaren her rencininfiziksel, duygusal, toplumsal ynlerden okuma yazmaya hazr olma de-receleri saptanmal ve bu srekli olarak izlenmelidir.Btn beceriler saptanmal, baarszlk ve gecikmeler iin gerekli n-lemler alnmaldr. Bu nlemlerin yeterlilii de denetlenmeli, izlenmeli;gerekirse yeni nlemlere gidilmelidir.

IV. snflarda Tre retmeni her renci iin ayr ayr fi tutar. Bufite bu snf iin amalanan davranlar ayr yer verir. Her rencininbu davrantaki baars llr, izlenir. Gecikmeler giderilirken, arilerleyiler hzlandrlmaya allr.Bu dnemde de retmenin doru gzlemleri ve deerlendirmeleri oknemli ve en etkili yoldur.Gzlemler zaman zaman deil, srekli ve planl programl olmaldr. Drdnc snfta Trke retim dersinin okuma yl esnasnda plan veprogramla ngrlen btn etkinliklerin balca lme yollar:retmenin gzlemleri, okuma, szl ve yazl yoklamalar, testler, pra-tik uygulamalar olan sunu ve szl altrmalar, veya altan izili ya daevreliyerek (embere alnm) resimli- yazl altrmalar yardmylayaplmaldr.renciler sk sk okutturulmal ve okumadaki gelimeler llmelidir.rencilerin grdklerini, izlediklerini ve okuduklarn anlaypanlamadklar IV. snfta da szl ve yazl olarak llmesi gerekenlerllp deerlendirilir ancak bu deerlendirme (notlandrma) okumayln sonunda saysal olarak olmaldr.lme ve deerlendirme tr ve aamalar:

DYAGNOSTK LME VE DEERLENDRMEretmen, okuma yln balangcnda eitim ve retime balamadannce rencilerin durumunu renebilmek iin diyagnostik lme vedeerlendirme yapar ve ondan sonra plnlad etkinliklere geer. By-lelikle bu birnceki snfta planlatrlan ve gerekletirilen etkinliklerinkalitesinin durum tesptini yapp bir sonraki planlamadaki konu ve etkin-liklerin daha kaliteli gereklemesi asndan faydal olur. Diyagnostiklme ve deerlendirmeyi retmen deiik tekniklerle uygular/kulla-nabilirler,mesela:Tehis (diyagnostik) testleri, retmen tarafndan


61

hazrlanm szl sorular, renciler tarafndan hazrlanm szl soru-lar, ksa ksa metinler yazarak.

FORMATF DEERLENDRMEIV. snfta Trke dersi retimi sreci esnasnda, formatif takibin(izleme) yaplmas tavsiye edilmektedir. Bununla retmen, belli d-nemlerde rencilerinin bilgi seviyelerini ve programdaki konularn nederecede kavranp kavranlmadn saptama olana olabilecektir. For-matif lme ve deerlendirmeyi retmen birok metodlarla takip ede-bilme olana vardr: retmen/renci arasndaki konumalarla Szl sunularla Yazl yoklamalarla Testler Ev devleri rn Dosyas (Portfolyo) : Gstergelerin toplanmas (ocuklarn almalar, el ileri, yazlar vb.)-her renci iin ayr ayr; Trke dersinin kalitesinin artmas iin rn Dosyas veliler iinokuma yl boyunca ak olmas gerekmektedir. rencilerin rn Dosyas temizlenerek seilmmi rneklerdenolmal ve Filer- (formatif olarak hergn hazrlanan filer) her renci iinhazrlanan ve yaplanan etkinliklerden sonra gereken bilgileri kaydet-meye yarayan filer Her program alan iin hazrlanm ayr ayr aralar. retmen burada,Trke programyla ilgili elde ettii btn baarlarn kaydeder (kogni-tif-entelektel, sosyo-duygusal, sosyal ve psikomotorik yn). Kayt li-stelerinde toplanm bilgiler, geri dnl bilgiler olarak rencilere,velilere ve zellikle retmenlerin almalarna yaryacak bilgilerdir.

MKROSUMATF DEERLENDRME Her ayn sonunda, formatif deelendirmeden elde edilen bilgileredayanarak betimsel (yazl) mikro-sumatif deerlendirme yaplr.

SUMMATF DEERLENDRME Btn takip ve formatif deerlendirmeye dayanarak retmen,rencinin her program alan erevesi iinde ve her rencinin ayrayr geliim durumunu deerlendirir, ve gereken notunu belirler (be-timsel olarak yazar).Belli dnemlere ve belirlenen dzeylere gre her renci iinhazrlanan summatif betimsel (yazl) deerlendirmeden (nottan) sonraokuma yln sonunda bu deerlendirmeye uygun saysal


62

8. RETM KADROSU LE LGLNORMATF

9. RETM PROGRAMININ HAZIR-LANMASINDA GREV ALANLAR

V,V ve VI. Snflar iin Derslik ile V Snf eitim Ara ve Gereler Nor-matifi Eitim ve Bilim Bakanl 31.05.2007 tarihinde ald 07-4061/1nolu kararyla gereken dzenlemeler yaplmtr.

7. ETM STANDARDLARI

Bu retim programnn gereklemesi iin lkretim Kanununngrdne gre Pedagoji Fakltesinden Trke blmnden mezunolan ilkretim snfsal blm ve okulncesi retmenleri (profesr-leri) ders verebileceklerdir.

Do. Dr. Sevin ALL: skp Klimen Ohridski nivesitesi, Trko-loji krssnde eitim grevlisi;-Mr. Osman EMN - skp Tefeyyzlkretim okulu - okul pedagogu; Mr Aktan Ago-skp Yosip Broz Titolisesi Trke retmeni. Cemile AL - skp Tefeyyz lkretim okulundasnf retmeni; Yakup LYAS: Eitimi Gelitirme Dairesinde Trke Danman -Tr-ke program koordinatr;

Eitim ve Bilim Bakan, dokuzyllk ilkretim eitimindeki 4 snf iinTrke retim dersi programn no. 07-4045/1 kararyla 22.05.2008 ta-rihinde onaylad.


63

E

AAADEEDE BAAE


64

55 1 (. . 58/00 i 44/02) 24 26 (. .44/95,24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05,81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07), IV - .


65

1.

, - , - , , , . , , , , -, , . . - (-, -, , , ). , , . , IV 5 ( 180 ), .

/:

q ;q ; q , , ; q - ; q - (, , , -- ); q , (, , , , , ,);q ( -, );q ; q -, , -; q , , - ; q .

2. IV VI


66

3. IV

/:

q ;q ( : , , );q ;q , , ;q , ;q ( - ) ;q - ;q -, ;q ;q - ;q ;q - .


67

4.

:

/ -: - - -;

(, -)

; (-) ;

- . , - .

- ;

: -;

.

- ;

; ;

, .

- ;

-

; ;

, .


68

; ; . .

- - -;

;

.

;

;

- .

- - ;

; . .

- ;

; . .

;

: : . .

- - ;

- -

; ;

-.


69

- , - ( );

( );

, - ( ).

- - -;

- -

()

- . .

( );

,

; ;

.

-;

; ;

.

- - ( -);

( )

( ). .

- - ( );

- ( )

;

( ). .


70

;

; .

- - ;

.

; , .

- ;

:

; .

- - - , ,, , ;

- -, , -, .

;

- , ,, , , - .

- - .

- - .

; .

- . -.


71

: ,

e

/ : ;

- (-, , , -, )

; - - , , - : , .

; ( )

; .

-; ; ; - ;

- ( )

; ( - ); ;

( - ). ( ). -. ( , , .).


72

; ;

- (-)

; :()

. .

-; - ; - - ; ; - .

-

; -.

. . . , . -.: -.


73

:

( : -; - ; - , -, ( -); , -, ; - , , ;

- ( ) , ( ) ( -): , , . , - , .

; ; ; ;

-. - , ( ). -, , ( ). .


74

, - (, ); - ( -); - ; ; ; -; ( ): , - , ; - -, , - ; (, , - ).

- , - ( ). - ( -). - - - . - . -. ( -): , , . , , - . , , .

; ; ; ; ; -; ;.

- , - ( ). - ( -). - . . . ( ): - , -, . - , , . , , .


75

:

/ : ; ; ; - ; ; - ; - .

- - () ( -) ( - - )

: ; - . : ; -; ; . : ; ; ; ; ; ; ; (). ; . ; ; ; .

(-, -). , . - . . - . . . .


76

5.

: -, , , . - : ( - ); ( , : /; /; -/; - ); ( ); ( ). , , - : , -, , -. , . - (, , , ). - . . ,

, , - - . . - , - - . - .

: 180 , 5 . : 70 ; , 70 ; 30 -; 10 .

: , - ; , ; , ; (- ); - - ; : ,, , , , , .


77

, - -. , : -, , -.

- .

, - . -, : -; ; ; ; ; - ( , , .) ;

, , - .- , -, , .

, , () , .

.

6.

Programa za IV oddelenie - 1_Layout 1 21.10.2009

Documents

4_nastavni_programi