1

44. ZJAZD POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEUROCHIRURGÓW

Szczecin, 11 – 14 września 2019r.

STRESZCZENIA

Sesje ustne ............................................................................................................................................. 2

SESJA I. GLEJAKI WAŻNYCH CZYNNOŚCIOWO OKOLIC MÓZG ................................................. 2

SESJA II. GUZY OKOLICY SZYSZYNKI .......................................................................................... 16

SESJA III. TECHNIKI ENDOSKOPOWE W NEUROCHIRURGII ....................................................... 21

SESJA IV. MALFORMACJE TĘTNICZO-ŻYLNE ............................................................................... 39

SESJA V. NEUROCHIRURGIA DZIECIĘCA ..................................................................................... 51

SESJA VI. PĘKNIĘTE TĘTNIAKI PRZEDNIEJ CZĘŚCI KOŁA TĘTNICZEGO .................................. 59

SESJA VII. NIEPĘKNIĘTE TĘTNIAKI UKŁADU KRĘGOWO-PODSTAWNEGO ................................. 70

SESJA VIII.LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ ODCINKA LĘDŹWIOWEGO

KRĘGOSŁUPA I . .............................................................................................................. 76

SESJA IX. SESJA MŁODYCH CHIRURGÓW ........................................................................................ 82

SESJA X. LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJODCINKA LĘDŹWIOWEGO

KRĘGOSŁUPA II............................................................................................................... 101

SESJA XI. NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA I ....................................................................... 109

SESJA XII. NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA II ...................................................................... 121

Sesja pielęgniarska ............................................................................................................................ 135

Sesje posterowe ................................................................................................................................. 147

2

Sesje ustne

CZWARTEK, 12 września 2019r.

SESJA I

GLEJAKI WAŻNYCH CZYNNOŚCIOWO OKOLIC MÓZGU I

1

Infuzja domózgowa metodą Convection-Enhanced Delivery (CED) MDNA55 u dorosłych

ze wznową lub progresją glejaka wielopostaciowego

T.PASTERSKI1,2

, J.Onikijuk1,2

, T.Wójcikiewicz1,2

, A.Warzecha1,2

, S.Kaczor1,2

, B.Czapski1,2

, K.Bankiewicz2,3,4

,

M.Ząbek1,2

1 Klinika Neurochirurgii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa

2 Interwencyjne Centrum Neuroterapii Mazowiecki Szpital Bródnowski, Warszawa

3 Klinika Neurochirurgii University of California, San Francisco

4 Klinika Neurochirurgii Ohio State University

CEL

Wieloośrodkowe eksperymentalne badanie drugiej fazy miało na celu ocenę bezpieczeństwa i

skuteczności infuzji domózgowej substancji nazwanej MDNA55 składającej się z rekombinowanej

interleukiny 4 (IL4), egzotoksyny A Pseudomonas Aeruginosa oraz gadolinu u chorych ze wznową lub

progresja glejaka wielopostaciowego. Celem pracy jest omówienie naszego nowatorskiego badania oraz

przedstawienie dostępnych wyników po ponad rocznej obserwacji chorych.

METODYKA

W naszym ośrodku do badania włączono czterech chorych ze wznową lub progresją glejaka

wielopostaciowego, u których wcześniej już wykonano zabieg resekcji lub biopsji zmiany. U każdego

chorego przeprowadzono infuzję domózgową MDNA55 z zastosowaniem czterech kaniul infuzyjnych.

Wszystkie kaniule umieszczone zostały przy zastosowaniu metod stereotaktycznych. Położenie kaniul

oraz infuzja domózgowa monitorowane były w czasie rzeczywistym w śródoperacyjnym

wysokoteslowym (3T) rezonansie magnetycznym. Ocena infuzji domózgowej była prowadzona przez

minimum 3 godziny. Przez kolejne 24 godziny trwania infuzji pacjent przebywał w oddziale

3

intensywnego nadzoru neurochirurgicznego. Oceniono bezpieczeństwo zabiegu oraz

możliwe powikłania po podaniu MDNA55.

WYNIKI

W naszej grupie badanej uzyskano ponad 50% pokrycie guza badana substancją. Nie obserwowano

powikłań związanych z samą techniką wykonywanego zabiegu. Do powikłań, które wystąpiły we

wczesnym okresie pooperacyjnym w następstwie infuzji MDNA55 należały opóźniony obrzęku mózgu,

zwiększona częstość występujących wcześniej napadów padaczkowych, niedowład połowiczy oraz

zaburzenia zachowania o typie pobudzenia psychoruchowego.

WNIOSKI

Stosowanie CED jest bezpieczną metodą infuzji leków w leczeniu nowotworów mózgu. MDNA55 może

być szansą u chorych, u których wykorzystano konwencjonalne możliwości leczenia. Planowane są

kolejne próby kliniczne z użyciem MDNA57, substancji bazującej na mechanizmie działania MDNA55,

jednak o mniejszej toksyczności dla zdrowych neuronów.

2

Operacje glejaków okolicy ruchowej – taktyka operacyjna i zasady postępowania – w

materiale Kliniki Neurochirurgii 10 WSK w Bydgoszczy

J. Furtak1, M.Szylberg

1, P. Zieliński

1, M.Rymarski

2 , T.Szylberg

3 , K. Orlicka

4, K. Reluga

5, A. Szkudlarek

5,

M.Harat1

1 Klinika Neurochirurgii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz

2 Zakład Anestezjologii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz

3 Zakład Patomorfologii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz

4 Zakład Radiologii , 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz

5 Absolwenci Colegium Medicum im. L. Rydygiera , Bydgoszcz

Cel:

Celem pracy było wykazanie możliwości leczenia guzów glejopochodnych okolicy ruchowej mózgu z

wykorzystaniem neuronawigacji, monitorowania potencjałów, fiber trackingu, śródoperacyjnego

wybudzenia, 5-ALA. Uwzględniono metody obrazowania, technikę znieczulenia, technikę operacyjną,

badania psychologiczne, diagnostykę histopatologiczną zwł. badania genetyczne.

4

Materiał:

W okresie styczeń 2011 - lipiec 2019 w Klinice Neurochirurgii 10 WSK w Bydgoszczy operowano

4658 pacjentów z guzami mózgu. Wśród tej grupy większość stanowiły guzy glejopochodne.

Biopsje stereotaktyczne wykonano w 902 przypadkach. Operacja otwarte wykonano w 3756

przypadkach. Protokół przedoperacyjnego obrazowania radiologicznego obejmował wykonanie 24

godziny przed operacją MRI głowy - T1 z kontrastem, FLAIR, sDT SSh Sense. Protokół znieczulenia

w przypadku zastosowania śródoperacyjnego monitorowania potencjałów obejmował: TIVA (Total

Intravenous Anaesthesia) z użyciem propofolu i remifentanylu oraz niestosowanie leków

blokujących przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. W śródoperacyjnym monitorowaniu potencjałów

stosowano: odwrócenie fazy - do lokalizacji bruzdy środkowej, ruchowe potencjały wywołane (MEP),

bezpośrednią stymulację ruchową na ssaku. W 1-szej dobie po zabiegu wykonywano kontrolne MRI

głowy. Analizie poddano pacjentów operowanych w oparciu o tę samą technikę operacyjną, te same

techniki monitoringu i ocenę doszczętności zabiegu na podstawie pooperacyjnego MRI głowy. Od

2014r. w każdym przypadku były wykonywane badania genetyczne. Od grudnia 2016 w określonych

przypadkach wykonywano operacje z zastosowaniem 5-ALA.

Wyniki:

Uzyskiwano radykalność zabiegu potwierdzoną pooperacyjnym MRI. Deficyty neurologiczne zwykle

były przejściowe. Uzyskiwany wiarygodny materiał histopatologiczni genetyczny.

Wnioski:

Operacja guzów okolicy ruchowej wymaga doświadczenia operatora i zastosowania wszystkich

dostępnych technik i urządzeń. Nie należy się obawiać utrwalonych deficytów neurologicznych.

3

Śródoperacyjne monitorowanie mowy w operacjach glejaków. Porównanie operacji

wybudzeniowych typu asleep-awake-asleep (SAS) oraz awake-awake-awake (AAA).

M.Stachura1, J.Pawlik

2, A.Kubicka

1, M. Zdeb

1, R.A. Czepko

1, M.Banach

1, R.Gajdosz

2,R.Czepko

1

5

1 Krakowska Akademia im. A. Frycza – Modrzewskiego, Klinika Neurochirurgii

2 Krakowska Akademia im. A . Frycza – Modrzewskiego, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Wstęp

Śródoperacyjne monitorowanie mowy z zastosowaniem metody asleep-awake-asleep (SAS), lub awake-

awake-awake (AAA) jest obecnie standardem w operacjach guzów mózgu.

Materiał i metoda

Do badania zakwalifikowano 31 chorych (M:K= 17:14; wiek 46+/-14 lat). W protokole SAS zoperowano

pierwszych 16. chorych, w AAA kolejnych 15. Porównano retrospektywnie obie metody uwzględniając:

czas operacji, ciśnienie tętnicze, zakres resekcji, lokalizację ośrodków mowy, afazję pooperacyjną, inne

powikłania.

Wyniki

Średni czas zabiegu w AAA to 137 minut, w SAS – 163. Czas przygotowania w warunkach bloku był

porównywalny (95 vs 97 min). Po zabiegu chorzy z grupy SAS pozostawali dłużej w sali wybudzeniowej

(63 vs 52 min). Chorzy z grupy SAS częściej mieli epizody hipertensji wymagające farmakoterapii (50%

vs 13%). W grupie AAA u 67.7% chorych guz usunięto w granicach T1 lub supratotalnie, w grupie SAS u

37.5%. W grupie SAS zlokalizowano ośrodek mowy u 50% chorych, w AAA u 73%. W grupie AAA 2.

chorych (13%) miało utrwaloną afazję z niedowładem prawostronnym. W grupie SAS – u 3 (18.7%)

chorych wystąpiła utrwalona afazja, u 1 (6.7%) duszności, u 1 (6.7%) wyłamano ząb podczas ponownej

intubacji. 2 (13%) chorych z grupy AAA miało gromadne napady padaczkowe i wymagało konwersji do

znieczulenia ogólnego. Po 1 osobie z obu grup po zabiegu przeniesiono do OIT.

Wnioski

Krótszy czas zabiegu (brak konieczności oczekiwania na wybudzenie), lepsza stabilność

hemodynamiczna, częstsza możliwość zdefiniowania ośrodków mowy, przeciętnie doszczętniejsza

resekcja guza przemawia za stosowaniem metody AAA. Należy jednak liczyć się w pojedynczych

przypadkach z koniecznością uśpienia ogólnego (padaczka).

6

4

Stosunek pęczków istoty białej do glejaków o niskim stopniu złośliwości w obszarach

elokwentnych. Ocena na podstawie traktografii i śródoperacyjnego mapowania

elektrofizjologicznego.

L. Sagan, W. Andrusewicz, M. Jarosz, M. Lickendorf, B. Sagan, P. Białas, Ł.Madany

Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej Katedry Neurochirurgii PUM Oddział Kliniczny Neurochirurgii

Dziecięcej Katedry Neurochirurgii PUM

Cel

Możliwość leczenia operacyjnego glejaków mózgu o niskim stopniu złośliwości (low grade glioma, LGG)

położonych w tzw. okolicach elokwentnych uzależniona jest od ich stosunku do szlaków podkorowych.

W planowaniu przedoperacyjnym stosunek ten określa się za pomocą traktografii opartej na

obrazowaniu tensora dyfuzji ( difffusion tensor imaging, DTI). Na wynik takiego podejścia mają wpływ

czynniki techniczne związane z procesem rekonstrukcji obrazu szlaków, charakter guza oraz jego

lokalizacja. Dlatego w pracy podjęto ocenę stosunku dróg podkorowych do LGG w zależności od

morfologii guza, jego lokalizacji, oraz parametrów stosowanych w technice obrazowania szlaków.

Metoda

Analizie poddano 33 chorych w wieku od 6 do 38 lat ( średnia 21 lat) leczonych z powodu LGG. U

wszystkich chorych przedoperacyjnie wykonano traktografię na stacji planowania StealthViz lub Brain

Lab. U 6 chorych wykonano także czynnościowe badanie rezonansu magnetycznego. Śródoperacyjnie

dla lokalizacji dróg podkorowych używano monitorowania i mapowania elektrofizjologicznego. U 9

chorych wykonano operację z wybudzeniem.

Wyniki

Okres obserwacji pooperacyjnej wynosił od 5 lat do 10 miesięcy. W 25 przypadkach guz został usunięty

całkowicie. W 4 przypadkach badanie elektrofizjologiczne wykazywało przebieg szlaków w obrębie guza

przy braku takiego obrazu w traktografii. W pozostałych 4 przypadkach resekcji niecałkowitej ocena

elektrofizjologiczna jak i obrazowa położenia włókien były zgodne co do lokalizacji dróg wewnątrz

zmiany.

7

Wnioski

Większą tendencję do naciekania szlaków obserwowano w LGG zlokalizowanych bezpośrednio

podkorowo oraz w guzach rozległych. Najmniej wiarygodna jest przedoperacyjna jak i środoperacyjna

ocena stosunku LGG do krótkich pęczków podkorowych, co stanowi największe niebezpieczeństwo

neurologicznych deficytów pooperacyjnych.

5

Śródoperacyjne monitorowanie dróg ruchowych podczas operacji glejaków o niskim

stopniu złośliwości umiejscowionych w ruchowych obszarach mózgu.

M. Hupało1, J. Fortuniak

1, J. Smigielski

2, K. Wiśniewski

1, D.J. Jaskólski

1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, USK nr 1 im.

N. Barlickiego

2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Przyjaźń 1, Konin, Polska

Wprowadzenie

Celem naszego badania była ocena wartości predykcyjnej wyników śródoperacyjnego neuromonitoringu

(IONM) dla utrzymania funkcji neurologicznych po operacji glejaków o niskiej złośliwości (LGG)

umiejscowionych w okolicy ruchowej, oraz określenie progów zmian w MEPs, które stanowiłyby

kryterium ostrzegawcze i decydowały o zaprzestaniu resekcji, po to aby uniknąć pooperacyjnych

deficytów neurologicznych.

Materiały i metody

Przeanalizowaliśmy dane kliniczne 103 pacjentów operowanych w Klinice w latach 2008-2017.

Każdorazowo na powierzchni mózgu umieszczono elektrody paskowe i odnotowano odwrócenie fazy

potencjałów (SEP) w rezultacie identyfikując bruzdę centralną. Korę ruchową stymulowano

bezpośrednio techniką multipulse a MEPs rejestrowano w sposób ciągły z mięśni kończyn. Amplitudę

MEPs oceniano do zakończenia resekcji guza, mierząc różnice między pikami. Retrospektywnie

przeanalizowaliśmy czułość, swoistość, ujemną wartość predykcyjną (NPV) i dodatnią wartość

predykcyjną (PPV) dwóch różnych kryteriów ostrzegawczych – spadków amplitudy MEP o 50% oraz o

80% od linii bazowej.

8

Wyniki

Mapowanie i monitorowanie ruchu odbyło się u wszystkich chorych. Odnotowano stabilną amplitudę

MEP u 56 pacjentów, niespecyficzne zmiany – w 22 przypadkach, istotne zmiany – u 21 chorych, zaś

nieodwracalną utratę u 4. Czułość, swoistość, PPV i NPV wynosiły 100%, 83%, 24%, 100%, dla progu

ostrzegawczego 50%. Dla progu 80% – odpowiednio 100%, 95%, 50%, 100%. Nie odnotowaliśmy

żadnych komplikacji związanych z IONM.

Wnioski

Czułość kryteriów ostrzegawczych ma kluczowe znaczenie dla wydajności IONM. Spadek amplitudy o

80% jest dokładniejszym markerem wystąpienia deficytów neurologicznych. Jednak 80% spadek

amplitudy jest wciąż niewystarczającym czynnikiem predykcyjnym późnego deficytu neurologicznego,

ponieważ u połowy chorych pooperacyjne deficyty neurologiczne wycofały się w ciągu trzech miesięcy

od zabiegu.

6

Śród- i pooperacyjne następstwa kraniotomii w wybudzeniu w guzach nadnamiotowych

mózgu.

B. KWINTA, R. Krzyżewski, M. Bigaj, A. Starowicz-Filip, K. Kliś, K. Stachura, M.Moskała

Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Kraków

Wprowadzenie

Kraniotomia w wybudzeniu jest coraz częściej stosowaną metodą w operacjach nadnamiotowych guzów

mózgu. Stąd też istotne jest poznanie następstw zastosowania tej metody leczenia.

Cel badania

Ustalenie rodzaju i częstości następstw śród- i pooperacyjnych kraniotomii w wybudzeniu w operacjach

nadnamiotowych guzów mózgu.

Materiał i Metody

Przeanalizowano 42 przypadki pacjentów leczonych z powodu nadnamiotowego guza mózgu za

pomocą kraniotomii w wybudzeniu.

9

Wyniki

25 chorych leczono z zastosowaniem metody „asleep-awake-asleep”, 17 prowadząc płytką sedację.

Śródoperacyjne następstwa stwierdzono u 34 chorych, pooperacyjne u 19 chorych. U 12 chorych

wystąpiły więcej niż jedno niepożądane zdarzenie. Najczęściej śródoperacyjnie obserwowano

nadciśnienie tętnicze (29%), dyskomfort związany z wymuszoną pozycją (24%), ból (17%), tachykardię

(7%). Pooperacyjnie najczęściej obserwowano zaburzenia mowy o charakterze afazji (33%), niedowład

kończyn (24%), objawy te miały w większości przypadków charakter przejściowy. Napady padaczkowe

stwierdzano zarówno śród- (14%) jak i poooperacyjnie (7%). Napady padaczkowe występowały częściej

w przypadkach rozległych, wielopłatowych guzów mózgu z zajęciem wyspy i u pacjentów bez wdrożonej

profilaktyki przeciwpadaczkowej. Mniej zdarzeń niepożądanych obserwowano w grupie chorych z

zastosowaną płytką sedacją.

Wnioski

Śród- i pooperacyjne następstwa po operacjach z zastosowaniem metody kraniotomii w wybudzeniu

występowały w większości analizowanych przypadków. Najczęstszym zdarzeniem niepożądanym było

wystąpienie nowych zaburzeń mowy, których charakter w większości przypadków był przejściowy.

Operacje rozległych guzów mózgu z zajęciem wyspy wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia

napadów padaczkowych.

7

Operacje patologii okolic mownych mózgu w znieczuleniu miejscowym.

Tomasz Dziedzic1, Aleksandra Bala

2, Anna Podgórska

1, Jolanta Piwowarska

1, Andrzej Marchel

1

1 Klinika Neurochirurgii WUM

2 Wydział Psychologii UW

Cel

Celem pracy jest przedstawienie prospektywnie zbieranych wyników leczenia pacjentów operowanych

w znieczuleniu miejscowym z powodu patologii wewnątrzczaszkowych zlokalizowanych w okolicach

mownych.

Dane epidemiologiczne, kliniczne, dotyczące śródoperacyjnych wyników stymulacji ośrodków korowych i

podkorowych, dotyczące operowanej patologii, wyników badań histopatologicznych, badań obrazowych

10

oraz powikłania uzyskano u 22 pacjentów – grupa badana składała się z 10 kobiet i 12 mężczyzn,

średnia wieku pacjentów wynosiła 51 lat.

Śródoperacyjna stymulacja korowa i podkorowa była możliwa u wszystkich 22 pacjentów. Dwudziestu

jeden pacjentów leczonych było z powodu zmiany w półkuli dominującej, w pobliżu ośrodków korowych i

podkorowych dla funkcji mowy. W jednym przypadku zmiana zlokalizowana była w okolicy czuciowo –

ruchowej półkuli niedominującej. W 15 przypadkach pacjenci byli operowani z powodu glejaka o niskim

stopniu zróżnicowania, 4 o wysokim stopniu zróżnicowania, 2 z powodu naczyniaka jamistego i w 1 z

powodu przerzutu.

W 12/21 (58%) przypadkach obserwowano narośnięcie deficytu neurologicznego w okresie

pooperacyjnym, w 1 (4%) wystąpił głębokie utrwalone zaburzenia mowy. W tym przypadku wystąpiły one

nagle w trakcie operacji i związane były z uszkodzeniem naczyniowym. Narośnięcie deficytów jak i ich

nasilenie uzależnione było od obecności deficytu w okresie przedoperacyjnym jak i u chorych z

pozytywną stymulacją podkorową. W żadnym przypadku nie było konieczność zakończenia procedury z

powodu niekontrolowanych napadów padaczkowych.

Kraniotomia w znieczuleniu miejscowym ze śródoperacyjną oceną funkcji mowy jest skuteczną metodą

leczenia w przypadku patologii zlokalizowanych w okolicach elokwentnych mózgu. Technika ta jest

jedyną, która daje możliwość mapowania i stałej oceny korowych i podkorowych ośrodków mowy.

8

Awake surgery – perspektywa pacjenta.

A. BALA1,2

, T. Dziedzic1, A. Marchel

1

1 Klinika Neurochirurgii CSK UCKWUM, Warszawa

2 Wydział Psychologii UW, Warszawa

Wstęp

Wraz z rosnącą świadomością wpływu operacji neurochirurgicznych na jakość życia pacjentów,

poszukuje się metod zwiększających ich bezpieczeństwo. Do metod tych należą tzw. operacje w

wybudzeniu (awake surgery). W trakcie takiej operacji pacjent jest przytomny i świadomy tego, co się z

nim dzieje.

Warunkiem powodzenia operacji jest ścisła współpraca pacjenta z personelem medycznym, przede

wszystkim z neuropsychologiem prowadzącym badanie śródoperacyjne. Celem niniejszego badania była

ocena tego, jak pacjenci postrzegają operacje w wybudzeniu, poziomu lęku, jaki wiąże się z

oczekiwaniem na ten rodzaj zabiegu oraz ocena przebiegu operacji z perspektywy pacjenta.

11

W badaniu wzięło udział 22 pacjentów operowanych bez znieczulenia ogólnego. Pacjenci wypełniali

przed operacją zestaw kwestionariuszy, m.in. Szpitalną Skalę Lęku i Depresji (HADS), Skalę Akceptacji

Choroby (AIS) oraz zaznaczali na skali VAS (zakres od 1 do 10) poziom niepokoju/stresu związanego ze

zbliżającą się operacją. Dzień po operacji wypełniali drugi zestaw kwestionariuszy, gdzie oceniali poziom

stresu, jaki towarzyszył im podczas operacji oraz poziom bólu. Odpowiadali na pytanie, czy polecili by

taką formę operacji innym pacjentom oraz czy zdecydowaliby się na nią jeszcze raz, wiedząc już

dokładnie jak ona wygląda. Byli także pytani o to, co najbardziej pomogło im zaakceptować taką formę

operacji i poradzić sobie w jej trakcie.

Większość pacjentów dość nisko oceniła przedoperacyjny poziom niepokoju (M=3,1; SD=2,6).

Śródoperacyjny poziom stresu był oceniany przez wszystkich niżej, niż stres związany z oczekiwaniem

na operację. Poziom lęku w HADS korelował dodatnio z poziomem przedoperacyjnego niepokoju

deklarowanego przez pacjentów. Prawie wszyscy pacjenci byli gotowi polecić taką formę operacji innym

pacjentom, a także uważali, że zdecydowanie się na nią było słuszne. Operacja w wybudzeniu zwiększa

bezpieczeństwo operacji okolic elokwentnych i jest dobrze tolerowana przez pacjentów.

9

Glejaki blaszki czworaczej u dorosłych; przebieg kliniczny, leczenie.

H. MAJCHRZAK, K. Banc, K. Majchrzak, P. Ładziński

Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii SUM w Sosnowcu

Wprowadzenie

Glejaki blaszki czworaczej występują rzadko. W dzieciństwie i u ludzi młodych na ogół mają łagodny

przebieg. Inny jest los chorych dorosłych.

Cel pracy

1. Jak postępować z chorymi bezpośrednio po zdiagnozowaniu?

2. Czy guzy te często ulegają progresji?

3. Jakie są wyniki leczenia?

Materiał i Metody

13 chorych z glejakami pokrywy śródmózgowia leczono w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu w latach

1999-2018, w tym 11 kobiet, 2 mężczyzn. Średni czas obserwacji wynosił 5,9 lat. U 7 osób w chwili

przyjęcia obserwowano wodogłowie(54%). Zabiegi operacyjne dokonywano z dostępu podnamiotowego,

nadmóżdżkowego.

12

Wyniki

8 chorych (62%) operowano. Guz usunięto całkowicie w 6 przypadkach (75%), subtotalnie w 2

przypadkach (25%). 4 chorych (50%) po ustaleniu rozpoznania było zaraz operowanych, pozostali w 8

do 42 miesiące później co spowodowane było progresją radiologiczną. 1 osoba miała wykonana

wentrykulostomię. 5 (38%) chorych jest obserwowanych. Histologicznie rozpoznano: astrocytoma

pilocyticum-3, astrocytoma fibrillare-1, ependymoma-1, oligodendroglioma-1, angioglioma-1, GBM-1.

Wnioski

1. Pacjenci z glejakami blaszki czworaczej po ustaleniu rozpoznania powinni być operowani gdy

występują objawy kliniczne choroby oraz wodogłowie

2. Przy skąpych objawach klinicznych lub ich braku oraz braku wodogłowia wskazana jest obserwacja

oraz wykonanie badania MRI głowy 2 razy w roku, gdyż guzy te ulegają progresji w 31% .

3. Wyniki leczenia chirurgicznego glejaków blaszki czworaczej zwłaszcza I i II stopnia w skali WHO są

dobre zarówno bezpośrednio po operacji, jak i w odległym czasie. Obserwuje się wieloletnie

przeżycia.

10

Ocena neuropsychologiczna chorych operowanych z powodu wysokozróżnicowanego

glejaka zlokalizowanego w obrębie dodatkowego pola ruchowego.

M. TYMOWSKI, J. Metta-Pieszka, W. Kaspera, P. Ładziński

Klinika Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w

Sosnowcu

Wstęp

Kompleks dodatkowego pola ruchowego (SMA) oraz kora przedruchowa pełnią istotną rolę w kontroli i

koordynacji złożonych procesów ruchowych oraz w programowaniu sekwencyjnych wzorców ruchowych.

Cel

określenie profilu zaburzeń funkcjonalnych oraz ocena przydatności diagnostycznej poszczególnych

testów neuropsychologicznych u chorych operowanych z powodu guza o charakterze

wysokozróżnicowanego glejaka zlokalizowanego w obrębie SMA.

13

Materiał

Badaniem objęto 21 chorych, poddanych ocenie neuropsychologicznej przed i po leczeniu operacyjnym

z powodu wysokozróżnicowanego glejaka zlokalizowanego w obrębie SMA. Do oceny

neuropsychologicznej wykorzystano testy przesiewowe (Mini Mental State Examination, Montreal

Cognitive Assessment, Frontal Assessment Battery), testy do oceny funkcji językowych (Addenbrook’s

Cognitive Examination-III, testy fluencji fonetycznej i semantycznej), testy do oceny funkcji

pamięciowych (Rey’s 15-word test and Diagnostic Test for Brain Damage by Hillers), testy do oceny

funkcji wykonawczych (Wisconsin Card Sorting Test, Ruff Figural Fluency Test, Test Łączenia Punktów).

Chorych operowano z wykorzystaniem neuronawigacji czynnościowej i neuromonitoringu

śródoperacyjnego.

Wyniki

na podstawie otrzymanych wyników oceny neuropsychologicznej stwierdzono, że dominującym

objawem było osłabienie funkcji wykonawczych, zwłaszcza szybkości i elastyczność poznawczej,

wzrokowoprzestrzennej pamięci operacyjnej, fluencji słownej oraz zdolności efektywnego

przeszukiwania zasobów werbalnych. W okresie pooperacyjnym zaobserwowano również osłabienie

procesów mnestycznych w zakresie zapamiętywania i odroczonego przypominania. Ponadto

odnotowano występowanie objawów praksji dynamicznej i pozy.

Najbardziej czułe w wykrywaniu zaburzeń poznawczych, dysfunkcji wykonawczych oraz zaburzeń mowy

u chorych leczonych operacyjnie z powodu guza zlokalizowanego w obrębie SMA okazały się być testy

MoCA, FAB oraz testy fluencji fonetycznej i semantycznej.

11

Analiza integralności pęczka haczykowatego półkuli zdrowej u osób z glejakiem

wielopostaciowym płata czołowego lub skroniowego lewego.

W.Andrusewicz1, P.Podwalski

2, E.Tyburski

2, J.Samochowiec

2, L.Sagan

1

1 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej SPSK1 PUM w Szczecinie

2 Katedra i Klinika Psychiatrii PUM w Szczecinie

1 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej SPSK1 PUM w Szczecinie

14

Wstęp

Glejak wielopostaciowy (Glioblastoma, WHO IV) jest najczęściej występującym i najbardziej złośliwym

pierwotnym nowotworem ośrodkowego układu nerwowego. Pomimo tego, że w badaniu

neuroobrazowym choroba manifestuje się zwykle jako pojedyncze ognisko, powszechny jest pogląd, że

Glioblastoma to choroba całego mózgu.

Obrazowanie w rezonansie magnetycznym metodą tensora dyfuzji (DTI) z traktografią istoty białej

mózgowia (DTT) to ciągle rozwijająca się metoda radiologiczna. Umożliwia wizualizację szlaków

nerwowych istoty białej in vivo w sposób nieinwazyjny, wykorzystując analizę kierunku anizotropowej

dyfuzji cząsteczek wody we włóknach nerwowych. Pozwala również na ocenę ich parametrów

fizycznych. Jednym z nich jest średnia frakcjonowana anizotropia (FA) oddająca w sposób ilościowy stan

integralności drogi nerwowej.

Cel

Celem pracy była ocena integralności pęczka haczykowatego półkuli zdrowej u pacjentów z glejakiem

wielopostaciowym zlokalizowanym w płacie czołowym lub skroniowym półkuli lewej.

Metoda

Materiał stanowiło 15 pacjentów leczonych Klinice Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej w latach

2018-2019, z powodu glejaka wielopostaciowego płata czołowego lub skroniowego półkuli lewej.

Analizie poddany został pęczek haczykowaty po stronie prawej, w której w badaniu radiologicznym nie

stwierdzono patologicznych ognisk nowotworowych. Wizualizacji i obliczeń wartości FA szlaków

nerwowych dokonano w programie ExploreDTI.

Wyniki

Średnia wartość frakcjonowanej anizotropii w grupie badanej wyniosła 0,368349. W grupie kontrolnej

wyniosła natomiast 0,410659.

Wnioski

Obniżona wartość frakcjonowanej anizotropii w szlakach nerwowych zlokalizowanych po stronie

radiologicznie niedotkniętej chorobą może sugerować globalne obniżenie integralności szlaków

nerwowych u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym. Uzyskane wyniki mogą wskazywać na mniejsze

zdolności kompensacyjne zaburzeń czynnościowych okolicy czołowo-skroniowej.

15

12

Biobankowanie nowotworów ośrodkowego układu nerwowego: model wypracowany w

Klinice Neurochirurgii UM w Białymstoku.

R. CHRZANOWSKI1, T. Łysoń

1, J. Reszeć

2, Z. Mariak

1

1 Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2 Zakład Patomorfologii Lekarskiej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Wstęp

Coraz bardziej zaawansowane metody diagnostyki molekularnej i terapii nowotworów mózgu stawiają

rosnące wymagania co do jakości pobieranego i przechowywanego materiału. Z kolei szanse na

odpowiednią publikację wyników dają jedynie unormowane, podlegające kontroli i ustandaryzowane

procedury pozyskiwania danych anatomopatologicznych i klinicznych.

Biobankowanie guzów mózgu prowadzimy w Białymstoku od 5 lat w oparciu o procedury licencjonowane

przez niemiecką instytucję Indivumed (z siedzibą w Hamburgu), która prowadzi biobanki na terenie

Niemiec. O ile nam wiadomo, jest to jak dotychczas jeden z pierwszych w Europie biobanków

nowotworów OUN. Nasz model został wdrożony w trakcie 5-letniej realizacji projektu NCBiR pt. MOBIT,

wyłonionego w II Konkursie STRATEGMED. Co prawda, projekt ten nakierowany był na

spersonalizowane badania genomiczne i metabolomiczne raka płuca, ale naszej Klinice udało się

włączyć do systemu biobankowania z materiałem guzów mózgu. Obecnie w biobanku mamy

zgromadzone blisko 300 preparatów i ankiet klinicznych pacjentów.

Celem doniesienia jest przedstawienie organizacji i struktury naszego biobanku oraz perspektyw na

przyszłość biobankowania guzów mózgu w Polsce. Nie da się ukryć, że istotnym aspektem

biobankowania jest również jego finansowanie. Oprócz kosztów rzeczowych są to przede wszystkim

koszty personelu dedykowanego specyficznie do pracy na rzecz biobanku. Dlatego planujemy

zaproponować wystąpienie kilku ośrodków neurochirurgicznych o wspólne finansowanie w ramach

dużego, wielomilionowego projektu, którego grant byłby przeznaczony zarówno na organizację

biobanku, jak i na kompleksowe, spersonalizowane badania genomiczne, skierowane w szczególności

na glejaki mózgu.

16

SESJA II

GUZY OKOLIC SZYSZYNKI

13

Guzy okolicy szyszynki w doświadczeniu Kliniki Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach

M.MANDERA, A.Klimczak, J.Luszawski, W.Marcol

Klinika Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach

Wstęp

Guzy szyszynki ze względu na rzadkość występowania i różnorodność postaci histologicznych wciąż

stanowią ciekawy temat badawczy.

Celem naszej pracy jest przedstawienie strategii i wyników leczenia tych guzów w doświadczeniu

ośrodka pediatrycznego.

Dokonano retrospektywnej analizy 59 dzieci leczonych z powodu guza szyszynki w Klinice

Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach w latach 2000-2018. W badanej grupie było 25 dziewcząt i 34

chłopców. Średnia wieku wyniosła 12 lat.

We wszystkich przypadkach oznaczono w surowicy AFP i -HCG, a u 21 profil sekrecji melatoniny. U

11(19%) chorych rozpoznano guz wydzielający i przekazano ich do leczenia onkologicznego. Z tej grupy

7 operowano po leczeniu onkologicznym usuwając pozostałość guza. U 20(34%) dzieci, z negatywnymi

markerami wykonano biopsję endoskopową guza. U 11(19%) rozpoznano na tej podstawie rozrodczaka

i również leczono ich onkologicznie. Ostatecznie resekcję guza wykonano u 44(75%) chorych (40 drogą

podnamiotową, nadmóżdżkową i 4 drogą potyliczną, przeznamiotową). Guz usunięto całkowicie u

37(84%), subtotalnie u 7(16%) pacjentów. U 20(45%) pacjentów stwierdzono pogorszenie neurologiczne

po operacji, ale trwałe tylko u 4(9%) chorych. Po operacji dzieci ze zmianami histologicznie ocenionymi

jako łagodne pozostawiono w obserwacji, natomiast pozostałe poddane były następowej chemioterapii i

radioterapii zgodnie z odpowiednimi protokołami terapeutycznymi. 4 chorych ponownie operowano w

związku z odrostem guza. 47(80%) pacjentów żyje w średnim okresie obserwacji 78,8 miesiąca.

12(20%) chorych zmarło z powodu progresji choroby w czasie od 1 do 42 miesięcy od rozpoznania.

Wnioski:

Uzyskanie rozpoznania histologicznego jest kluczowe dla dalszego leczenia większości guzów

szyszynki. Chirurgiczna resekcja łagodnych guzów daje najczęściej całkowite wyleczenie, te o większym

stopniu złośliwości wymagają leczenia onkologicznego.

17

14

Oponiaki okolicy szyszynki: rzadkie guzy o różnym przyczepie oponowym.

A.NOWAK,P. Kunert,E. Maj, A.Marchel

Klinika Neurochirurgii Warszawski Uniwersytet Medyczny

Cel pracy

Oponiaki okolicy szyszynki występują bardzo rzadko. Wśród nich wyróżniamy guzy o przyczepie

oponowym w miejscu połączenia sierpa z namiotem móżdżku (falcotentorial) oraz oponiaki wyrastające

z velum interpositum. Rozróżnienie typu oponiaka w tej lokalizacji jest trudne, a wiedza o jego naturze i

sposobach leczenia operacyjnego opiera się na pojedynczych doniesieniach. Celem pracy jest analiza

serii pacjentów z oponiakami okolicy szyszynki, z przedstawieniem ich charakterystyki klinicznej i

radiologicznej oraz wyników leczenia operacyjnego.

Metody

Analizą retrospektywną objęto 9 kolejnych pacjentów operowanych w okresie od 1993 do 2018 roku. W

badanej grupie było 8 kobiet i 1 mężczyzna. U wszystkich pacjentów w toku diagnostyki obrazowej

wykonano MR mózgu i angiografię mózgową. We wszystkich przypadkach pacjenci byli operowani z

dostępu potylicznego przeznamiotowego.

Wyniki

U 7 pacjentów stwierdzono obecność oponiaków typu falcotentorial a u 2 oponiaki velum interpositum.

Najczęstszymi objawami klinicznymi guza były bóle i zawroty głowy oraz zaburzenia równowagi. W

badaniu angiografii mózgowej u 6 pacjentów stwierdzono niedrożność żył układu głębokiego mózgu

natomiast śródoperacyjnie niedrożność żyły Galena i zatoki prostej potwierdzono u 4 z nich. U czterech

pacjentów guz usunięto całkowicie (Simpson I/II) a u pozostałych 5 pacjentów pozostawiono drobne

fragmentu guza przy zatoce prostej i żyle Galena (Simpson III). Żaden chory nie zmarł po leczeniu.

Wszyscy pacjenci byli po operacji samodzielni (KPS>70 pkt). Najczęstszym powikłaniem chirurgicznym

było jednoimienne niedowidzenie połowicze, które we wszystkich oprócz jednego przypadkach ustąpiło

w okresie dalszej obserwacji pooperacyjnej.

Wnioski

Oponiaki okolicy szyszynki mogą być skutecznie i bezpiecznie leczone chirurgicznie drogą dostępu

potylicznego przeznamiotowego z niewielkim ryzykiem okołooperacyjnym.

18

15

Neuronawigowana biopsja igłowa guza szyszynki przez zakręt skroniowy górny

P. WILK,M. Rybaczek, T Łysoń

Klinika Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku

Wstęp

Guzy okolicy szyszynki stanowią jedynie 0,5 – 1% wszystkich nowotworów wewnątrzczaszkowych, przy

czym dla uściślenia diagnozy wykorzystuje się oznaczenie markerów nowotworowych. Dlatego biopsja

nowotworu szyszynki wykonywana jest stosunkowo rzadko, a z uwagi na liczne wrażliwe struktury

otaczające szyszynkę, zazwyczaj stosuje się technikę endoskopową. W niniejszym doniesieniu chcemy

podzielić się doświadczeniem z biopsji wykonanej przez zakręt skroniowy górny techniką

stereotaktyczną pod kontrolą neuronawigacji.

Opis przypadku

Rezonans magnetyczny u osiemnastoletniego chłopca wykazał guz okolicy nadsiodłowej (16x15x11mm)

oraz drugi guz o podobnym charakterze w okolicy szyszynki (20×15 x13mm). Stężenie markerów AFP

oraz β-HCG w surowicy mieściło się w granicach normy. Endoskopowa biopsja zmiany nadsiodłowej

przez planum sphenoidale wiązała się ze znaczną traumatyzacją, dlatego zdecydowano o wykonaniu

biopsji neuronawigowanej zmiany w okolicy szyszynki. Do wykonania biopsji szyszynki wykorzystuje się

dwa główne rodzaje dojść: dojście przedniobocznogórne oraz dojście tylnobocznogórne.

Biorąc pod uwagę bogatsze unaczynienie guza od strony lewej zdecydowano o wytyczeniu

alternatywnej trajektorii igły biopsyjnej – przez zakręt skroniowy górny prawy, umożliwiając w ten sposób

bezpieczne ominięcie ważnych struktury oraz unaczynienia w rejonie szyszynki.

Wynik

Bioptat został bezpiecznie i bez powikłań pobrany oraz doraźnie zweryfikowany przez patologa na Sali

operacyjnej. Pełne badanie histopatologiczne wykazało zmianę typu CNS germinoma, co pozwoliło

zakwalifikować pacjenta do dalszego leczenia zachowawczego.

Wnioski

Biopsja igłowa guzów szyszynki przez zakręt skroniowy górny może być w wybranych przypadkach

alternatywną metodą uzyskania materiału do diagnostyki histopatologicznej.

19

16

Nawracający rzadki guz okolicy szyszynki – lekcja o błędnym rozpoznaniu

B. J. Posmyk1, M. Bryl

1, K. Wiśniewski

1, W. Papierz

2, D. J. Jaskólski

1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. USK nr 1 im.

N. Barlickiego

2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku

WSTEP

Guz brodawkowaty okolicy szyszynki (PRTP) jest rzadkim, złośliwym nowotworem

wewnątrzczaszkowym (WHO II/III0) mogącym naśladować łagodne guzy tej okolicy, a błędne

rozpoznanie prowadzi do zaniechania leczenia wspomagającego.

METODY

Analiza przypadku klinicznego.

OPIS PRZYPADKU

28-letni chory został skierowany do Kliniki Neurochirurgii z powodu bólów głowy i zaburzeń widzenia. W

MRI głowy uwidoczniono heterogenny guz o średnicy 35 mm umiejscowiony w okolicy szyszynki.

Zmianę usunięto podczas dwuetapowego zabiegu, a badanie histopatologiczne pokazało szyszyniak

(WHO I0). Po 7 latach doszło do wznowy nowotworu – zmianę ponownie usunięto makroskopowo

doszczętnie i zakwalifikowano jako późną wznowę szyszyniaka (WHO I0). Dwa lata później wystąpiła

druga wznowa nowotworu, a tym razem usunięto ją subtotalnie. Jednak obraz w badaniu

histopatologicznym okazał się odmienny – obserwowano umiarkowane cechy atypii, zwiększony indeks

proliferacyjny oraz obecność struktur brodawkowatych; w rezultacie rozpoznano PRTP (WHO III0).

Miesiąc później choremu wszczepiono średniociśnieniową zastawkę komorowo-otrzewnową.

Wykluczono rozsiew komórek nowotworu do CSF i zakwalifikowano pacjenta do adiutantowej

radioterapii. Po 6 miesiącach osiągnięto poprawę stanu neurologicznego i zmniejszenie się nowotworu.

Chory zmarł po 10 latach od pojawienia się pierwszych objawów.

WNIOSKI

PRTP jest nowotworem, który w badaniu histopatologicznym może przypominać szyszyniak.

Nieobecność struktur brodawkowatych w materiale poddanym inspekcji mikroskopowej nie wyklucza ich

20

obecności w pozostałym obszarze guza. Rozpoznanie szyszyniaka w każdym przypadku należy

zweryfikować immunohistochemicznym badaniem cytokeratyn w celu wykluczenia PRTP.

17

Leczenie chirurgiczne guzów okolicy szyszynki

K.BANC, K.Majchrzak, P.Ładziński

Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii ŚUM w Sosnowcu

Wstęp

Guzy okolicy szyszynki to nowotwory wywodzące się z : miąższu szyszynki, komórek glejowych,

komórek pajęczynówki, wyściółki komór, pozostałości ektodermy, naczyń krwionośnych.

Cel pracy

– ustalenie wskazań do leczenia chirurgicznego guzów tej okolicy

– ocena wyników leczenia chirurgicznego, analiza przyczyny powikłań

Materiał i metoda

W latach 1993-2019 leczono w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu 49 chorych z guzami mózgu okolicy

szyszynki. W grupie tej było 28 mężczyzn w wieku od 18 do 64 lat , średnia wieku wynosiła 37,4 lat oraz

21 kobiet w wieku od 16 do 58 lat, średnia wieku wynosiła 34,1 lat. W 32 przypadkach stwierdzono przed

operacją wodogłowie(65%). Pacjentów operowano w 95% z dostępu podnamiotowego

nadmóżdżkowego, w 2 przypadkach z dostępu potyliczno przeznamiotowego(5%).

Wyniki

Całkowitą resekcję guza wykonano w u 38 chorych (78%), częściową u 9 pacjentów (18%). Najczęściej

występujące guzy to: szyszyniak-13, szyszyniak zarodkowy-3, rozrodczak-8, guz brodawkowaty-2, guz

miąższu szyszynki o pośrednim różnicowaniu-1, gwiaździak-8, oponiak-3, cysty-3. W rokowaniu istotne

znaczenie miało występowanie objawów nadciśnienia śródczaszkowego przed operacją, ucisk blaszki

czworaczej oraz niewyraźne granice guza w badaniu MRI. Rokowanie było uzależnione także od

zakresu resekcji guza. Najczęstsze powikłania neurologiczne po operacji to: zaburzenia widzenia, zespół

Parinauda, zaburzenia równowagi , niezborność kończyn. Objawy te w znacznym stopniu ustępowały w

miarę upływu czasu. Śmiertelność okołooperacyjna wynosiła: 5,4%;

21

Wnioski

Rokowanie chorych z guzami okolicy szyszynki uzależnione jest od zakresu resekcji guza oraz

rozpoznania histopatologicznego. Leczenie chirurgiczne guzów pochodzenia zarodkowego oraz guza

brodawkowatego wspomagane radio i chemioterapią przyniosło dobre wyniki.

SESJA III

TECHNIKI ENDOSKOPOWE W NEUROCHIRURGII

18

Leczenie endoskopowe nadsiodłowych torbieli pajęczynówki u dzieci

P.Kowalczyk, W.Nowak. P.Daszkiewicz, M.Roszkowski

Klinika Neurochirurgii IPCZD w Warszawie

Wstęp i cel pracy

Nadsiodłowe torbiele pajęczynówki stanowią około 10% wewnątrzczaszkowych torbieli pajęczynówki. U

większości chorych obserwuje się objawy wodogłowia. Celem pracy jest analiza wyników leczenia

torbieli ze szczególnym uwzględnieniem czynników wpływających na wynik leczenia.

Materiał i metoda

Między styczniem 2009 a grudniem 2018 w Klinice Neurochirurgii IP CZD z powodu torbieli

nadsiodłowych operowano 51 dzieci, które rozpoznano na podstawie badania rezonansu

magnetycznego. Z grupy wyłączono chorych leczonych operacyjnie drogą kraniotomii. Materiał obejmuje

42 chorych /24 dziewcząt i 18 chłopców /w wieku od 1 miesiąca do 17 lat leczonych operacyjnie

/endoskopowowa ventrikulo-cysto-cysternostomia/ z powodu objawowych torbieli pajęczynówki. W

większości przypadków powodem diagnostyki były objawy wodogłowia. Wiek pacjentów objętych

obserwacją wahał się od 1 miesiąca życia do 17 roku życia. 5 lat. Okres obserwacji chorych po operacji

wynosił 6 miesięcy do 4 lat.

Wyniki

U czterech chorych z powodu wodogłowia założono zastawkę komorowo otrzewnową w innych

ośrodkach, przed zabiegiem endoskopowym. Powikłania śród i okołooperacyjne wystąpiły u 5 chorych.

22

U 40 chorych obserwowano zmniejszenie się średnicy torbieli oraz zwężenie się układu komorowego. U

jednego chorego rozwinęło się wodogłowie pomimo zmniejszeniu się średnicy torbieli, wymagał on

założenia zastawki komorowo-otrzewnowej. U jednego chorego wykonano powtórny zabieg

endoskopowy udrożnienia torbieli.

Wnioski

Endoskopowe leczenie torbieli nadsiodłowych wiąże się z ustąpieniem objawów przedoperacyjnych u

zdecydowanej większości chorych i jest obarczone niskim ryzykiem powikłań.

19

Retrospektywna ocena wyników leczenia torbieli koloidowych komory trzeciej metodą

endoskopową.

K. STACHURA, E. Grzywna, R. Krzyżewski, B. Kwinta

Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Wprowadzenie

Metoda endoskopowa znalazła ugruntowaną pozycję w leczeniu operacyjnym torbieli koloidowych

komory trzeciej i jest na równi stosowana z technikami mikrochirurgicznymi. Jednakże możliwości

doszczętnego usunięcia guza tą metodą i długofalowa efektywność podjętego leczenia bywają

podważane.

Cel badania

W oparciu o retrospektywną analizę przedstawiono osobiste dwudziestoletnie doświadczenia w leczeniu

torbieli koloidowych komory trzeciej metodą endoskopową.

Materiał i metoda

Materiał objął 58 chorych z symptomatyczną, rozpoznaną w badaniach obrazowych (TK, RM głowy)

torbielą koloidową komory trzeciej. 55 chorych było operowanych z jednostronnego dostępu

przedwieńcowego bocznego. W dwóch przypadkach zastosowano dostęp dwustronny. Czas obserwacji

poszpitalnej wyniósł od 18 do 42 miesięcy. Odległą ocenę pooperacyjną przeprowadzono w trakcie

23

badania ambulatoryjnego i rozmowy telefonicznej stosując przygotowany kwestionariusz. U 39 chorych

wykonano odległe kontrolne badanie TK głowy.

Wyniki

U 47 chorych torbiel koloidową usunięto doszczętnie. W 11 przypadkach ścisły związek ściany torbieli z

dachem komory trzeciej ograniczył radykalność zabiegu. U 7 chorych w bezpośrednim przebiegu

pooperacyjnym pojawiły się zaburzenia pamięci, a u 2 padaczka. Jeden chory zmarł w wyniku powikłań

nie związanych bezpośrednio z zabiegiem. Średni czas hospitalizacji wyniósł 5 dni. W odległych

badaniach zanotowano remisję większości wcześniej zgłaszanych dolegliwości i objawów. W jednym

przypadku stwierdzono odbudowę torbieli, którą poddano reoperacji techniką mikrochirurgiczną.

Wnioski

Metoda endoskopowa pozwala u większości chorych na doszczętne usunięcie torbieli koloidowej komory

trzeciej. Pozostawienie niewielkiego skoagulowanego fragmentu torbieli rzadko skutkuje jej odbudową.

Metoda gwarantuje efektywne leczenie, obarczone niską liczbą powikłań, skraca czasu hospitalizacji i

przynosi chorym wysoki poziom satysfakcji z szybkiego powrotu do zdrowia.

20

Endoskopowe leczenie wewnątrzczaszkowej torbieli pajęczynówki z zastosowaniem

śródoperacyjnej cysternografii w niskopolowym rezonansie magnetycznym

P.TABAKOW1, A.Weiser

1, K.Chmielak

1, P.Błauciak

1, J.Bladowska

2, M.Czyż Marcin

3

1 Katedra i Klinika Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu,

2 Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu,

3 Royal Orthopaedic Hospital NHS Foundation Trust

Wprowadzenie i cel:

Endoskopowa cysto-cysternostomia lub cysto-wentrikulostomia jest leczeniem z wyboru chorych z

objawowymi wewnątrzczaszkowymi torbielami pajęczynówki. Aktualnie nie ma obiektywnych metod

oceny efektywności wykonanych stomii. Celem tego prospektywnego badania jest przedstawienie po raz

pierwszy użyteczności techniki śródoperacyjnej cysternografii wykonanej za pomocą niskopolowego

rezonansu magnetycznego Polestar N20 w

trakcie operacji endoskopowej cysternostomii.

24

Materiał i metody:

Badanie zostało przeprowadzone u 21 pacjentów operowanych z powodu torbieli środkowego dołu

czaszki (n=10), torbieli nadsiodłowych (n=4), przy – lub wewnątrzkomorowych torbieli (n=6) oraz torbieli

szyszynki (n=1). Operacje zostały wykonane z zastosowaniem nawigowalnego neuroendoskopu.

Śródoperacyjna cysternografia połączona z badaniem MRI (cysternografia-iMRI) była wykonywana

przed oraz po cystostomii.

Wyniki:

Technika cysternografii-iMRI była bezpieczna oraz pokazywała we wszystkich przypadkach morfologię

torbieli oraz efektywność wykonanych endoskopowych fenestracji. W 6 przypadkach wynik

cysternografii- iMRI miał istotny wpływ na decyzje operatora (p=0.027). W 29% przypadków

śródoperacyjna ocena drożności stomii przez chirurga różniła się od wyniku cysternografii-iMRI.

Wykazanie dobrego przepływu kontrastu przez stomię korelowało z dobrym odległym wynikiem

klinicznym (rho =0.54, p<0.05) oraz radiologicznym (rho =0.72, p<0.05).

Wnioski:

Cysternografia-iMRI jest bezpieczną metodą diagnostyczną i pozwala wiarygodnie ocenić skuteczność

wykonanych endoskopowych cystostomii, wpływając istotnie na decyzje chirurgiczne. Może być

stosowana jako narzędzie predykcji odległego efektu klinicznego i radiologicznego operacji.

21

Wykorzystanie trójwymiarowych modeli geometrycznych do oceny wpływu morfometrii

guza na efekty endoskopowego lecenia olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej.

R. SORDYL1, A. Antonowicz-Olewicz

2, A. Rudnik

3

1 Klinika Neurochirurgii Katedry Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego W Katowicach

2 Oddział Neurochirurgii Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu

Medycznego w Katowicach,

3 Klinika Neurochirurgii Katedry Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Cel

Identyfikacja grupy pacjentów z olbrzymimi gruczolakami przysadki mózgowej ze zwiększonym ryzykiem

resekcji subtotalnej w oparciu o trójwymiarową analizę morfometryczną guza.

25

Metodyka

Retrospektywna analiza dokumentacji medycznej 20 pacjentów operowanych endoskopowo z dostępu

przezklinowego z powodu olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej.

Uzyskanie wyników przed- i pooperacyjnych badań MR przysadki mózgowej z kontrastem. Stworzenie

przedoperacyjnego modelu 3D olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej z wykorzystaniem stacji

roboczej wyposażonej w oprogramowanie OsiriX MD.

Wyznaczenie maksymalnych rozmiarów guza w trzech płaszczyznach: przód-tył (AP), kranio-kaudalnej

(CC) i poprzecznej (TV).

Obliczenie objętości guza w oparciu o analizę obrazu 3D oraz w oparciu o teoretyczny model eliptyczny.

Obliczenie różnicy pomiędzy ww. wartościami.

Ocena zmiany resztkowej w kontrolnym badaniu MR przysadki mózgowej.

Wyniki

Charakterystyka populacji badanej: 20 pacjentów, średni wiek: 52,4 lat (SD: 12 lat), płeć: 10 kobiet i 10

mężczyzn.

Największy wymiar guza: średnio 38,075 mm (min. 30 mm, max. 50 mm).

Szacunkowa objętość guza obliczona z wykorzystaniem teoretycznego modelu eliptycznego: Średnia:

17,285 cm3 (SD: 8,897 cm3).

Objętość guza obliczona na podstawie analizy wolumetrycznej w programie OsiriX MD: Średnia: 17,118

cm3 (SD: 9,008 cm3).

Różnica objętości pomiędzy ww. pomiarami: średnia: 2,302 cm3 (SD: 1,706, min. 0,0899, max. 7,027

cm3).

Średnia różnica objętości pomiędzy ww. pomiarami jest większa dla chorych, u których w kontrolnym

badaniu MR potwierdzono jedynie częściową resekcję guza (2,79 vs 1,61 cm3).

Wnioski

Nieregularność kształtu olbrzymiego gruczolaka przysadki mózgowej wydaje się być jednym z

czynników limitujących totalną resekcję guza.

26

22

Wyniki leczenia patologii śród- i nadsiodłowych z dostępu endoskopowego przez zatokę

klinową

T.DZIEDZIC1, T.Gotlib

2, A.Marchel

1

1 WUM

2 Klinika Neurochirurgii i Otolaryngologii, Warszawa

Abstrakt

Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia, stosowanej techniki operacyjnej i schematu

opieki okołooperacyjnej pacjentów leczonych z powodu patologii śród- i nadsiodłowych techniką

endoskopową, przeznosową przez zespół neurochirurg-laryngolog.

Na podstawie zbieranych prospektywnie danych podsumowano nasze dotychczasowe doświadczenie w

chirurgii endoskopowej guzów śród- i nadsiodłowych u 23 (20 kobiet, 13 mężczyzn; średni wiek 58.7 lat)

pacjentów. Zoperowano 18 pacjentów z nieczynnym hormonalnie objawowym makrogruczolakiem

przysadki, 3 z gruczolakiem wydzielającym hormon wzrostu oraz 2 z oponiakiem podstawy przedniego

dołu czaszki.

Diagnostyka obrazowa u pacjentów operowanych z powodu nieczynnego hormonalnie makrogruczolaka

przysadki jak i oponiaków podstawy przedniego dołu czaszki wykonana była z powodu obserwowanych

zaburzeń widzenia. W przypadku chorych z czynnym hormonalnie gruczolakiem wynikała z

przeprowadzonej diagnostyki endokrynologicznej. Oceniano endokrynologiczne i okulistyczne wyniki

leczenia w zestawieniu ze związanymi komplikacjami okołooperacyjnymi.

W ostatnim badaniu okulistycznym u pacjentów operowanych z powodu guzów objawiających się

zaburzeniami widzenia poprawę obserwowano u 17 z 20 (85%) pacjentów, brak poprawy u 2 (10%) i

pogorszenie widzenia u 1 (5%). U pacjentów leczonych z powodu czynnego hormonalnie guza przysadki

normalizacja wyników badań hormonalnych obserwowana była w 3 (100%) przypadkach. W żadnym z

tych przypadków nie było konieczności suplementacji hormonalnej w okresie pooperacyjnym. Moczówkę

prostą w okresie pooperacyjnym obserwowano u 2 pacjentów (makrogruczolaki), w tym 1 która była

obecna w okresie przedoperacyjnym. Pooperacyjny płynotok nosowy obserwowano u 5 pacjentów, z

czego 1 wymagał ponownego leczenia operacyjnego.

Przeznosowe endoskopowe dostępy do patologii śród- i nadsiodłowych stanowią atrakcyjną alternatywę

dla kraniotomii ze stosunkowo niskim ryzykiem powikłań okołooperacyjnych.

27

23

Jakość życia pacjentów z guzami okolicy siodła tureckiego operowanych endoskopowo

– badania odległe.

A. BALA1,2

, T. Dziedzic1, T. Gotlib

3, A. Marchel

1

1 Klinika Neurochirurgii CSK UCKWUM, Warszawa

2 Wydział Psychologii UW, Warszawa

3 Klinika Otolaryngologii CSK UCKWUM, Warszawa

Abstrakt

Guzy okolicy siodła tureckiego mogą powodować szereg dolegliwości związanych m.in. z ich wpływem

na aktywność wydzielniczą przysadki mózgowej, ale także z samą masą guza i jego uciskiem na

struktury sąsiadujące. Operacja endoskopowa przez nos jest uznawana za mniej inwazyjną formę

zabiegu niż operacja z kraniotomią, obarczona jest też mniejszym ryzykiem powikłań, zatem można się

spodziewać, że będzie dobrze tolerowana przez pacjentów. Celem badania była ocena jakości życia,

nastroju i obecności objawów laryngologicznych przed i po operacji endoskopowej pacjentów z guzami

okolicy siodła tureckiego.

W badaniu wzięły udział 33 osoby z guzami okolicy siodła tureckiego, które oceniano przed operacją.

Osiemnaście z tych osób zbadano powtórnie kilka miesięcy po operacji. W badaniu wykorzystano

następujący zestaw kwestionariuszy: Ankieta określająca stopień dolegliwości ze strony jamy nosowej i

zatok przynosowych (SNOT22), Anterior Skull Base Questionnaire, Skala akceptacji Choroby (AIS),

Szpitalna Skala Lęku i Depresji (HADS), Kwestionariusz Jakości Życia (WHO-QoL BREF) i Skala

Depresji Becka (BDI-II).

Większość pacjentów w badaniu przedoperacyjnym miała obniżone wyniki w zakresie wszystkich

analizowanych zmiennych. Po operacji część pacjentów zgłaszała dolegliwości natury laryngologicznej

(np. trudności z oddychaniem przez nos), część osób skarżyła się na okresowe bóle głowy, większość

jednak istotnie wyżej oceniała swoją ogólną jakość życia i miała lepszy nastrój niż przed operacją.

Guzy okolicy siodła tureckiego mają negatywny wpływ na jakość życia i nastrój pacjentów. Operacja

endoskopowa jest dobrze tolerowana i u części pacjentów powoduje poprawę samopoczucia.

28

24

Wyniki leczenia patologii okolicy stoku z dostępu endoskopowego przez zatokę klinową

T.DZIEDZIC1, T.Gotlib

2, A.Marchel

1

1 WUM

2 Klinika Neurochirurgii i Otolaryngologii, Warszawa

Abstrakt

Klasyczne dostępy przezczaszkowe do patologii okolicy stoku związane są z koniecznością znacznego

usunięcia kości czaszki oraz retrakcją mózgowia. Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia,

stosowanej techniki operacyjnej i schematu opieki okołooperacyjnej pacjentów leczonych z powodu

patologii stoku techniką endoskopową, przeznosową przez zespół neurochirurg-laryngolog.

Na podstawie zbieranych prospektywnie danych podsumowano nasze dotychczasowe doświadczenie w

chirurgii endoskopowej patologii stoku u 8 (3 mężczyzn i 5 kobiet, średni wiek 56 lat) pacjentów.

Zoperowano 5 pacjentów ze struniakiem stoku, 1 ze szpiczakiem, 1 z samoistnym płynotokiem z

ubytkiem w obrębie stoku oraz 1 z objawową torbielą zastoinową zatoki klinowej.

W przypadku guzów powodem diagnostyki u 5/6 (83%) był niedowład nerwu odwodzącego. W jednym

przypadku guz wykryto przypadkowo, diagnostyka wykonana po zasłabnięciu. W przypadku torbieli

zastoinowej diagnostyka obrazowa została wykonana z powodu bóle głowy. U wszystkich pacjentów

wykonano dostęp endoskopowy przez zatokę klinową. Pacjenci z potwierdzonym badaniem

histopatologicznym struniakiem byli poddani uzupełniającej protonoterapii. W okresie pooperacyjnym

niedowład nerwu VI wycofał się u 5/5 (100%) pacjentów. W 1 przypadku obserwowano płynotoku w

okresie pooperacyjnym, który zaopatrzono operacyjnie. W żadnym przypadku nie obserwowano

pogorszenia ostrości widzenia, niedowładów nerwów czaszkowych czy zaburzeń hormonalnych. W

okresie odległym 2 pacjentów zmarło w wyniku progresji choroby (szpiczak) i zmian wtórnych do

przebytej protonoterapii (struniak). Przeznosowe endoskopowe dostępy do patologii stoku stanowią

atarakcyjną alternatywę dla kraniotomii ze stosunkowo niskim ryzykiem powikłań okołooperacyjnych przy

zapewnieniu bezpośredniego i najkrótszego dostępu do patologii linii środkowej.

25

Endoskopowa ewakuacja ciał obcych zlokalizowanych w oczodole

T. ŁYSOŃ, M. Rybaczek, A. Sieśkiewicz, R. Chrzanowski, Z. Mariak

29

Abstrakt

Pozagałkowa część oczodołu stanowi jeden z trudniej dostępnych chirurgicznie obszarów czaszki.

Otwarte, zewnętrzne dostępy chirurgiczne do oczodołu bywają więc rozległe. Kiedy celem interwencji

jest usunięcie ciała obcego, problemy mogą być jeszcze większe, z uwagi na trudności ustalenia jego

dokładnej lokalizacji i to nawet pomimo posłużenia się obrazowaniem o wysokiej rozdzielczości. Ponadto

materiał obcy może się w oczodole przemieszczać i poruszać wraz z ruchami gałki ocznej, co

zdecydowanie utrudnia posługiwanie się neuronawigacją śródoperacyjną. Problemy te powodują, że w

wielu przypadkach trudno dostępnych ciał obcych doradza się postępowanie zachowawcze i

obserwację.

W ciągu ostatnich 10 lat w Klinice Neurochirurgii UM w Białymstoku opracowaliśmy i opublikowaliśmy

szereg własnych rozwiązań chirurgicznych dotyczących całkowicie endoskopowych operacji w różnych

rejonach oczodołu, takich jak dostęp przezspojówkowy 360 stopni, czy dwuportowy dostęp przez zatokę

szczękową. W latach 2012- 2018 operowano w ten sposób ciało obce z różnych obszarów

pozagałkowych u 21 pacjentów. Stwierdzono, że w 5 przypadkach były to substancje organiczne, w

pozostałych nieorganiczne, najczęściej odłamki metalu. W 3 przypadkach nie udało się zlokalizować i

usunąć metalicznych ciał obcych. U 14 chorych wykorzystano dostęp przeznosowy przezsitowiowy lub

przez zatokę szczękową. U 5 pacjentów był to dostęp przezspojówkowy, u 1 przezpowiekowy, a u

kolejnej osoby – dostęp boczny zakątowy. Rutynowo stosowano neuronawigację, niekiedy wspomaganą

śródoperacyjnym rtg. Nasze doświadczenia pozwalają stwierdzić, że technika endoskopowa w

większości przypadków umożliwia ewakuację ciała obcego bez dodatkowego uszkodzenia funkcji oka,

pozwalając jednocześnie na osiągnięcie dobrych efektów kosmetycznych.

26

Ocena porównawcza wyników i bezpieczeństwa leczenia operacyjnego metodą

endoskopową przeznosową struniaków dolnego stoku oraz struniaków zajmujących

złącze czaszkowo-szyjne

M. CIEŚLIK, H. Koziara, R. Michalik, W. Bonicki, T. Mandat, J. Kunicki

Cel

Struniaki okolicy stoku i złącza czaszkowo-szyjnego są rzadkimi nowotworami podstawy czaszki,

których leczenie operacyjne i onkologiczne stanowi złożony problem. Obecnie w ich leczeniu

zastosowanie znajdują resekcje endoskopowe przeznosowe. Celem pracy była ocena porównawcza

30

wyników i bezpieczeństwa leczenia struniaków stoku oraz struniaków stoku zajmujących złącze

czaszkowo-szyjne. Wszyscy pacjenci operowani byli z wykorzystaniem metody endoskopowej

przeznosowej, a u części chorych wykonano stabilizację potyliczno-szyjną.

Metodyk

Przeanalizowano retrospektywnie dokumentację medyczną 24 pacjentów ze struniakiem okolicy

dolnego stoku i/lub złącza czaszkowo-szyjnego (stawy głowy: Oc-C1, C1-C2) leczonych w latach 2010-

2019 w Klinice Nowotworów Układu Nerwowego w Centrum Onkologii w Warszawie. Pacjenci operowani

byli z dostępu endoskopowego przezklinowego przezstokowego. Spośród badanych pacjentów, u 14

osób (58%) guz zlokalizowany był w dolnej części stoku i naciekał złącze czaszkowo-szyjne, u 9/14 z

tych osób (64%) przed przystąpieniem do endoskopowej resekcji struniaka wykonano stabilizację

potyliczno-szyjną. U pozostałych 10 pacjentów nowotwór był zlokalizowany w dolnej/środkowej części

stoku bez zajęcia stawów głowy (złącze czaszkowo-szyjne).

Wyniki

Resekcja subtotalna osiągnięta była w 15/24, resekcja całkowita makroskopowo całkowita (R1) w 9

przypadkach. Analiza statystyczna (test Fishera, test t Studenta) potwierdza istotną statystycznie różnicę

pomiędzy liczbą reoperacji i całkowitym czasem hospitalizacji (odpowiednio p=0.0428 i p=0.0136) w

zależności od lokalizacji struniaka stoku, natomiast nie znaleziono statystycznie znaczącej różnicy

dotyczącej stopnia radykalności resekcji zmiany. Ponadto przeanalizowano dane dotyczące przeżycia i

przeżycia do wznowy pacjentów w obu grupach.

Wnioski

Zajęcie złącza czaszkowo-szyjnego jest niekorzystnym czynnikiem ryzyka w leczeniu chorych ze

struniakami okolicy dolnego stoku pogarszającym rokowanie.

27

Zmodyfikowany endoskopowy przezklinowy dostęp rozszerzony-ograniczony (limited

extended approach) w leczeniu wybranych patologii okolicy nadsiodłowej – wyniki serii

przypadków

J.Kunicki,W.Bonicki, H.Koziara, T.Mandat

31

Abstrakt

Rozszerzone dostępy endoskopowe przezklinowe są co raz częściej stosowaną metodą leczenia

patologii okolicy nadsiodłowej. Użycie uszypułowanego płata błony śluzowej do plastyki oraz szeroki

dostęp nozdrzowy umożliwiają bezpieczne operowanie wielu patologii w tej okolicy, jednocześnie

stanowią główne źródło powikłań rynologicznch oraz wydłużają czas gojenia.

Celem pracy była retrospektywna ocena wyników leczenia I powikłań w grupie pacjentów u których

zastosowano zmodfikowany rozszerzony dostęp przezklinowy ( przez guzek siodła i płaszczyznę

klinową).

Praca jest retrospektywną analizą serii wybranych przypadków patologii nadsiodłowych leczonych

operacyjnie z użyciem modyfikacji rozszerzonego dostępu przezklinowego. W analizie oceniano 15

przypadków pacjentów z różnymi patologiami okolicy nadsiodłowej, które zakwalifikowano do leczenia

w/w metodą. Modyfikacja dostępu polegała na ograniczeniu dostępu do jednonozdrzowego,

wyeliminowaniu resekcji małżowin nosowych oraz braku użycia płata błony śluzowej z przegrody nosa.

Rekonstrukcja wykonywana była z zastosowaniem materiałów auto i allogennych.

Wyniki

Całkowita resekcja osiągnięta została we wszystkich przypadkach za wyjątkiem guza skrzyżowania

wzrokowego. Nie obserwowano powikłań ciężkich lub śmiertelnych. Stwierdzono 1 przypadek trwałej

moczówki prostej ( guz lejka). Ne stwierdzono płynotoków nosowych. Zagojenie jamy nosa i zatoki

klinowej obserwowano u 14/15 chorych w 4 tygodniu po operacji. Nie obserwowano istotnych powikłań

rynologicznych ( niedrożność nosa, perforacja przegrody, długotrwałe gojenie, anosmia).

Wniosek

Zmodyfikowany endoskopowy przez klinowy dostęp rozszerzony-ograniczony może być bezpiecznie

używany w wybranych przypadkach patologii nadsiodłowej w których ograniczenia wynikające z tej

modyfikacji nie odgrywają znaczącej roli w ich usuwaniu. Ponadto modyfikacja ta znacznie skraca czas

gojenia jamy nosa oraz ogranicza ryzyko powikłań ze strony jamy nosa.

28

Porównanie biopsji endoskopowych i stereotaktycznych guzów układu komorowego

mózgu

M.BIRSKI, J.Furtak, K.Krystkiewicz, J.Birska, K.Zielińska,M.Rusinek, D.Paczkowski.

32

Klinika Neurochirurgii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ w Bydgoszczy

Wstęp

Biopsje stereotaktyczne zmian w obrębie układu komorowego mózgu mogą wiązać się z większym

ryzykiem w porównaniu do bardziej powierzchownych lokalizacji. Długa trajektoria oraz ewentualna

konieczność przejścia przez światło komory może podnosić ryzyko krwawienia wewnątrzkomorowego i

utraty dokładności. Często dodatkowym problemem pozostaje kwestia wodogłowia. Z tych powodów

wzrosło znaczenie biopsji endoskopowych. Jednak poza biopsjami guzów szyszynki w literaturze

brakuje szerszych porównań obu metod i dotychczas nie wykazano przewagi żadnej z nich.

Materiał i metody

Analizie poddano wszystkie 1363 biopsje guzów mózgu z lat 2007-2018. Spośród nich wybrano 124

przypadki guzów wewnątrzkomorowych i przykomorowych, w których potencjalnie mogła być wykonana

zarówno biopsja stereotaktyczna jak i endoskopowa. W tej grupie wykonano 85 biopsji

stereotaktycznych (S) i 39 endoskopowych (E).

Wyniki

Brak rozpoznania lub niezgodność rozpoznania histopatologicznego po późniejszej resekcji stwierdzono

w 10 przypadkach (5S, 5E). Nie zaobserwowano istotnych powikłań w trakcie, ani bezpośrednio po

zabiegach. Stwierdzono 3 zgony w pierwszym miesiącu po biopsji: 2 osoby (1S, 1E) zmarły na skutek

późniejszego krwawienia wewnątrzkomorowego, 1 osoba (S) zmarła w trzeciej dobie po biopsji z

nieustalonych przyczyn. W 35 przypadkach podczas jednego zabiegu wykonywano dodatkowe

procedury: wentrikulostomia (28), fenestracja torbieli guza (6), zastawka (1). W 6 przypadkach (6S, 0E)

w ciągu pierwszego miesiąca od biopsji chorzy wymagali dodatkowej operacji z powodu wodogłowia.

Wnioski

Ryzyko powikłań po biopsjach stereotaktycznych i endoskopowych jest zbliżone. Biopsja endoskopowa

wiąże się z większym ryzykiem braku lub niewłaściwego rozpoznania histopatologicznego. Pacjenci po

biopsjach stereotaktycznych w okresie pooperacyjnym częściej wymagają leczenia wodogłowia, co

może wydłużać czas potrzebny do rozpoczęcia leczenia onkologicznego.

33

29

Określenie kryteriów kwalifikacji do rekonstrukcji podstawy czaszki z wykorzystaniem

uszypułowanego płata nosowo-przegrodowego

M. TYMOWSKI1, P. Wardas

2, K. Majchrzak

1, P. Ładziński

1

1 Klinika Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Wojewódzki Szpital

Specjalistyczny nr 5 im. Św. Barbary w Sosnowcu

2 Oddział Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr

5 im. Św. Barbary w Sosnowcu

Abstrakt

Rekonstrukcje w obrębie podstawy czaszki, jako element planowej chirurgii endoskopowej,

towarzyszące głównie resekcjom guzów, rozwinęły się wraz z powstaniem nowych, szerokich dostępów

określanych jako EEA (expanded endonasal approach). Aktualnie do dyspozycji chirurga pozostaje

szeroki wachlarz dostępnych technik warstwowych oraz wykorzystujących płaty unaczynione, gdzie

najczęściej stosowany jest uszypułowany płat nosowo-przegrodowym (Hadad-Bassagasteguy, HBF).

Celem pracy było przedstawienie własnych doświadczeń i określenie kryteriów kwalifikacji do

rekonstrukcji podstawy czaszki z wykorzystaniem HBF.

Materiał

Ocenie poddano 29 chorych operowanych techniką EEA z powodu guza podstawy czaszki, u których

wykorzystano uszypułowany płat nosowo-przegrodowy.

Wyniki

Przedoperacyjnie u 17 chorych stwierdzono wskazania bezwzględne, a u 12 chorych wskazania

względne do rekonstrukcji podstawy czaszki. Jeden chory wymagał reoperacji z powodu wtórnego

płynotoku. Ponadto nie stwierdzono powikłań przeprowadzonego leczenia. Do wskazań bezwzględnych

do wykorzystania techniki NSF zaliczono m.in. istniejący płynotok przedoperacyjny, reoperacje w

przypadku wcześniejszych zabiegów techniką otwartą oraz wewnątrzoponową lokalizację guza,

najczęstszym wskazaniem względnym w przypadku makrogruczolaka była średnica guza

przekraczająca 25mm.

34

Wnioski

Zastosowanie HBF stanowi skuteczną technikę rekonstrukcji podstawy czaszki. Określenie kryteriów

kwalifikacji pozwala na właściwe planowanie zabiegu operacyjnego i adekwatne wykorzystanie

dostępnych technik rekonstrukcji podstawy czaszki.

30

Analiza wyników leczenia endoskopowego struniaków stoku w porównaniu do technik

klasycznych

M. TYMOWSKI1, P. Wardas

2, W. Kaspera

1, P. Ładziński

1

1

Klinika Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Kaatowicach Wojewódzki Szpital

Specjalistyczny nr 5 im. Św. Barbary w Sosnowcu

2 Oddział Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. Św.

Barbary w Sosnowcu

Abstrakt

Dobór odpowiedniej strategii leczenia chirurgicznego, mającej na celu uzyskanie możliwie doszczętnej

resekcji przy zachowaniu jak najlepszego stanu neurologicznego, stanowi istotne wyzwanie w terapii

struniaków stoku.

Celem pracy

Analiza wyników leczenia endoskopowego struniaków stoku w porównaniu do technik klasycznych.

Materiał

42 chorych operowanych w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu z powodu struniaka stoku. U 50%

chorych guz obejmował cały stok, u 30% guz znajdował się w środkowej części stoku, natomiast w

górnej i dolnej części stoku zmiana występowała odpowiednio w 7,5% i 9,5% przypadków.

Wyniki

Endoskopowo operowano 11 chorych, techniką klasyczną 28 chorych, a u 3 pacjentów zdecydowano o

połączeniu metody endoskopowej z techniką klasyczną. Leczeniem endoskopowym GTR uzyskano u

55% chorych, STR u 27%, PTR 18% chorych. W przypadku dostępów klasycznych GTR uzyskano u

61% chorych, STR u 20% chorych, a PTR u 11% chorych. W przypadku techniki kombinowanej u 2

chorych uzyskano GTR, a u jednego chorego STR. W przypadku dostępów klasycznych wznowa

35

wystąpiła u 14% chorych po GTR i 39% po STR. U chorych operowanych endoskopowo nie

obserwowano wznowy po GTR, natomiast po STR wznowę obserwowano u 18% chorych. Spośród

powikłań chirurgicznych, płynotok wystąpił u 4 chorych operowanych techniką klasyczną i u jednego

chorego operowanego endoskopowo. U 2 chorych operowanych techniką endoskopową obserwowano

wystąpienie niedowładu n. VI. W przypadku techniki klasycznej u 19 chorych wystąpiły deficyty w

zakresie nn czaszkowych, a u 3 chorych niedowład połowiczy.

Wnioski

Techniki endoskopowe stanowią ważną alternatywę dla operacji klasycznych, przy zachowaniu

mniejszej inwazyjności i zbliżonym zakresie uzyskanych resekcji.

31

Zastosowanie skojarzonego stentowania wodociągu mózgu i wentrikulocysternostomii III

komory w leczeniu wodogłowia złożonego w przebiegu zespołu Dandy-Walkera

L. Sagan, B. Limanówka

Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Cele

Wodogłowie w przebiegu zespołu Dandy-Walkera przebiegać może z odsznurowaniem IV komory

mózgu od nadnamiotowej części układu komorowego. Drenownie wodogłowia zastawką jest wówczas

niewystarczające i mimo prawidłowego jej funkcjonowania nie zmniejsza wzmożonego ciśnienia w

obrębie przestrzeni podnamotowej. Stentowanie wodociągu mózgu pozwala na skomunikowanie

odseparowanych komór, co umożliwia ich drenowanie jednym układem zastawkowym.

Materiał i metody

Analizie poddano trzech chorych ( wiek 10-22 lata) hospitalizowanych z powodu dysfunkcji układu

zastawkowego implantowanego celem leczenia wodogłowia w przebiegu zespołu Dandy-Walkera. U

wszystkich chorych układ zastawkowy wszczepiony do komór bocznych działał prawidłowo. Stwierdzono

natomiast brak strukturalnej lub funkcjonalnej drożności pomiędzy komorą trzecią i komorą czwartą.

Komora czwarta nie komunikowała się też z resztą przestrzeni płynowych na skutek atrezji otworów

Luschki i Magandiego . We wszystkich przypadkach wykonano stentowanie wodociągu mózgu i

36

wentrikulostomię komory trzeciej oraz usunięcie lub zamknięcie implantowanego przy pierwotnym

leczeniu układu zastawkowego.

Wyniki

U każdego z chorych stentowanie wodociągu mózgu przywracało trwałą komunikację nadnamiotowej

części układu komorowego z komorą czwartą. U dwóch chory po obserwacji usunięto zastawkę

komorowo-otrzewnową. U trzeciego pacjenta pomimo wentrikulocysternostomii III komory konieczne

było otwarcie podwiązanej zastawki komorowo-otrzewnowej, która efektywnie drenowała układ

komorowy.

Wnioski

1. Stentowanie wodociągu mózgu skojarzone z wentrikulocysternostomią III komory w wybranych

przypadkach wodogłowia związanego z zespołem Dandy-Walkera umożliwia uniknięcie

wszczepiania układu zastawkowego.

2. Leczenie wodogłowia w przebiegu zespołu Dandy-Walkera wymaga pierwotnej inspekcji

endoskopowej celem oceny morfologii wodociągu mózgu.

32

Wypierające torbiele przegrody przeźroczystej – endoskopowe obserwacje mechanizmu

powstania oraz wyniki leczenia

L. Sagan, B. Limanówka

Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Cele

Jedynie część z torbieli przegrody przeźroczystej (TPP) może rozwinąć charakter ekspansywny i

powodować objawy neurologiczne . Mechanizm doprowadzający do powstania wypierającej torbieli

przegrody przeźroczystej (WTPP) pozostaje nieznany. Celem badania była analiza obserwacji

poczynionych podczas endoskopowego leczenia WTPP w odniesieniu do mechanizmu powstawania

torbieli i skuteczności leczenia.

37

Materiał i metody

Przebadano 31 chorych w wieku 10-37 lat z WTPP. Rozpoznanie WTPP stawiano na podstawie

badania NMR lub TK w którym ściany torbieli balonowato wpuklały się w światło rogów czołowych komór

bocznych znacznie zwężając ich światło. Dominującym objawem były silne, okresowe bóle głowy.

Trzech chorych rozwinęło zaburzenia pamięci świeżej. U jednego pacjenta obserwowano obrzęk tarcz

nerwów wzrokowych. Wszyscy chorzy zostali poddani endoskopowej fenestracji WTPP. Podczas

zabiegów rewidowano dolną ścianę torbieli.

Wyniki

Nie obserwowano nawrotu torbieli w obserwacji 1-14 letniej (śr. 6,2). W 30 przypadkach bóle głowy

ustąpiły całkowicie, u jednego chorego ich intensywność istotnie zmalała. We wszystkich przypadkach

poza dwoma obserwowano prześwitujący obszar w przedniej części dna torbieli. W opisanym miejscu

znajdywano szczeliny, a w trzech przypadkach również splot naczyniówkowy. W trakcie pulsowania

płynu szczeliny otwierały się i zamykały pełniąc rolę mechanizmu zastawkowego.

Wnioski

Endoskopowa fenestracja jest skutecznym, minimalnie inwazyjnym sposobem leczenia WTPP. WTPP

powstaje na drodze niekompletnego zamknięcia połączenia światła torbieli z innymi przestrzeniami

płynowymi. Komunikacja następuje poprzez czasowy wzrost ciśnienia w układzie komorowym, a

istniejące połączenie działa na zasadzie zastawkowej, doprowadzając do nagromadzenia płynu

mózgowo-rdzeniowego we wcześniej bezobjawowej torbieli przegrody przeźroczystej.

33

Porównanie dostępu przezczaszkowego i przezklinowego do nadsiodłowych torbieli

naskórkowych

E.J. BOBEFF1, M.A. Arraez

2, D.J. Jaskólski

1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Uniwersytecki

Szpital Kliniczny nr 1 im. N. Barlickiego;

2 Klinika Neurochirurgii, Uniwersytecki Szpital Carlos Haya, Uniwersytet w Maladze, Hiszpania

38

Abstrakt

Torbiel naskórkowa (ang. epidermoid cyst, EC) to cienkościenny i wolno rosnący guz o typowym obrazie

w badaniu rezonansu magnetycznego. Wewnątrzczaszkowe EC położone są zwykle w okolicach kątów

mostowo-móżdżkowych lub nadsiodłowej i mają skłonność do przyrastania do nerwów czaszkowych i

naczyń w przestrzeni podpajęczynówkowej.

Celem pracy było porównanie dostępu przezczaszkowego (PC) i przezklinowego (PK) do nadsiodłowych

EC na podstawie systematycznego przeglądu literatury.

Metody

Odnaleziono 71 przypadków nadsiodłowych EC opisanych w ciągu ostatnich 40 lat, z których 15

odrzucono z powodu niskiej jakości. Porównano 28 chorych w grupie PC i 28 w grupie PK.

Wyniki

Mediana wieku wyniosła 36 lat (27-48,5). Najczęstszymi objawami były: zaburzenia widzenia (52,8%),

bóle głowy (45,3%), uszkodzenie nerwów czaszkowych (30,2%) i zaburzenia endokrynologiczne

(24,5%). W grupie PK częściej stosowano endoskop (p<0,001) i preferowane było dojście przez

płaszczyznę klinową (80,8%), natomiast w grupie PC dojście pterionalne (44%). W grupie PK częściej

osiągano całkowite lub prawie całkowite usunięcie zmiany (73,9% vs. 37%, p=0,02) oraz poprawę

widzenia (76.5% vs. 28.6%, p=0.06). U 6 chorych w tej grupie (21,4%) wystąpił wyciek płynu mózgowo-

rdzeniowego i wszyscy wymagali

reoperacji. W zmianach rozciągających się w obszarze okołosiodłowym stosowano wyłącznie dostęp PC

i preferowano go dla zmian rosnących w kierunku zbiornika przedmostowego (0,003) i kąta

mostowomóżdżkowego (p<0,001). Odrost torbieli wystąpił w 5 przypadkach.

Wnioski

Umiejscowienie nadsiodłowe znacząco utrudnia całkowitą resekcję EC. Dostęp przezklinowy

endoskopowy może być korzystniejszy w przypadku zmian nieprzekraczających bocznie poza nerwy

czaszkowe. Dostęp przezczaszkowy jest częściej wybierany w przypadku wzrostu EC do okolicy

okołosiodłowej i podnamiotowej. Rezonans magnetyczny i endoskop operacyjny były fundamentalnymi

osiągnięciami w leczeniu nadsiodłowych EC.

39

SESJA IV

MALFORMACJE TĘTNICZO-ŻYLNE

34

Leczenie malformacji tętniczo-żylnych mózgowia przy użyciu radiochirurgii Gamma Knife

S .Dzierzęcki1,2

, T.WÓJCIKIEWICZ1,2

, J.Onikijuk 2, K. Kordecki

2, M.Ząbek

1,2

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul. Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Klinika Neurochirurgii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Wojewódzkiego Szpitala

Bródnowskiego

Wstęp

Krwawiące malformacje tętniczo-żylne (AVM), stanowią doniosły problem kliniczny. Leczenie

mikrochirurgiczne oraz embolizacja wewnątrznaczyniowa naczyniaków są podstawą leczenia. W wielu

przypadkach o trudnej lokalizacji anatomicznej gniazda lub skomplikowanej angioarchitekturze

powyższe procedury nie mogą być zastosowane. Radiochirurgia stereotaktyczna Gamma Knife zajmuje

kluczową rolę w leczeniu uzupełniającym naczyniaków AVM o trudnej lokalizacji. Zastosowanie ramy

stereotaktycznej oraz wysoki gradient spadku dawki stanowią o dużym bezpieczeństwie metody.

Celem badania była ocena skuteczności i bezpieczeństwa leczenia malformacji naczyniowych mózgowia

z zastosowaniem wyłącznie radiochirurgii Gamma Knife lub w sposób skojarzony po wcześniejszym

leczeniu endowaskularnym / operacyjnym. Radiochirurgii poddano chorych, u których dalsze leczenie

wewnątrznaczyniowe lub mikrochirurgiczne było niemożliwe.

Metodyka

Przeanalizowano wyniki leczenia AVM u kolejnych 38 chorych ( 22 kobiet i 16 mężczyzn) leczonych w

Centrum Gama Knife i Klinice Neurochrurgii CMKP pomiędzy marcem 2014 roku a grudniem 2016 roku.

Naczyniaki klasyfikowano wg. skali Spetzlera Martina. Z badania wyłączono pacjentów, u których z

uwagi na dużą objętość gniazda (> 10 cm3) zastosowano leczenie etapowe względem objętości lub

dawki.

Ocenę oparto na kontrolnym badaniu DSA, badaniu MR oraz wniosków z konsultacji w Poradni

Neurochirurgicznej. W każdym przypadku stosowano dawkę 18 Gy na izodozę obejmującą 50%.

Wyniki

Uzyskano 65 % procent całkowitych obliteracji naczyniaków w okresie od 3 do 5 lat po leczeniu

40

Gamma Knife . U większości pozostałych chorych potwierdzono systematyczne zmniejszanie się

wielkości naczyniaków. U jednego chorego wystąpiło niezagrażające życiu krwawienie .

Wnioski

Leczenie naczyniaków tętniczo-żylnych mózgowia radiochirurgią Gamma Knife jest skutecznym i

bezpiecznym postępowaniem.

35

Ocena odległych wyników leczenia chorych z niekrwawiącymi zniekształceniami

tętniczo-żylnymi

K. Kwiecień, K. Wiśniewski, M. Bryl, B. Posmyk, D. J. Jaskólski

Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego USK nr 1 im. N. Barlickiego w Łodzi

Cel badania

Wybór postępowania w przypadkach niekrwawiących zniekształceń tętniczo-żylnych (nAVM) pozostaje

przedmiotem kontrowersji. Celem pracy była ocena uzyskiwanych w naszym ośrodku

odległych wyników leczenia operacyjnego w tej grupie chorych.

Materiał i metody

Zbadano grupę 18 pacjentów (11 mężczyzn, 7 kobiet, średnia wieku 35 lat). Rozpoznanie postawiono z

następujących przyczyn: padaczki w 9 przypadkach (50%), deficytu neurologicznego w 3 (16,7%),

migreny i bólów głowy w 3 (16,7%) zaś u kolejnych 3 chorych (16,7%) przypadkowo, w badaniu

obrazowym. O sposobie postępowania zadecydowano na podstawie oceny zniekształceń w skali

Spetzlera-Martina: u 5 chorych (27,7%) oceniono zniekształcenie na stopień 3., u 8 (44,4%) na stopień

2., u 5 (27,7%) na 1. stopień. U wszystkich pacjentów zastosowano leczenie operacyjne i w angiografii

kontrolnej potwierdzono

całkowitą resekcję zmiany. Wyniki leczenia oceniono w skali GOS.

Wyniki

W 14 przypadkach uzyskano GOS=5, lecz u trzech chorych w tej grupie odnotowano początkowo deficyt

neurologiczny, który ustąpił w trakcie obserwacji. U 4 chorych wystąpiły deficyty uniemożliwiające powrót

41

do normalnej aktywności sprzed zabiegu (GOS=4). Padaczka ustąpiła u 8 z 9 chorych (89%), u jednego

(11%) utrzymują się 1-2 napady złożone rocznie. Odnotowano jeden nowy przypadek padaczki. W obu

przypadkach padaczka została obecnie uznana za lekooporną.

Wnioski

Uzyskane wyniki mogą uzasadniać leczenie operacyjne nAVM stopnia 1-3 wg skali Spetzlera-Martina. U

większości chorych, u których AVM wykryto z powodu padaczki, usunięcie zmiany prowadziło do

ustąpienia napadów.

36

Naczyniaki tętniczo-żylne niewidoczne w angiografii mózgowej (Occult AVM)

K. MAJCHRZAK1, A.Stanek-Widera

2, B. Bobek-Billewicz

2, A. Hebda

2, P. Ładziński

1

1 Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii SUM w Sosnowcu

2 Zakład Radiologii, Centrum Onkologii Oddział w Gliwicach

Wprowadzenie

Naczyniaki tętniczo-żylne (AVM) niewidoczne w angiografii mózgowej są poważnym problemem w

neurochirurgii. Z reguły są one źródłem znacznego krwawienia zarówno w trakcie zachorowania, jak i w

czasie operacji.

Cel pracy

1.Określić jakie są objawy kliniczne tych wad naczyniowych

2.Jakie problemy występują w trakcie zabiegu operacyjnego.

Materiał i Metody

W Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu w latach 2001-2018 operowano 5 pacjentów z naczyniakiem

tętniczożylnym (AVM) niewidocznym w angiografii mózgowej. U 3 pacjentów malformacja naczyniowa

znajdowała się w tylnej jamie: w pokrywie śródmózgowia, w nakrywce, w konarze środkowym, a u 2

chorych nadnamiotowo w wyspie oraz w płacie czołowym (40%).

42

Wyniki

U wszystkich chorych początek choroby był udarowy w postaci wystąpienia krwiaka lub krwawienia

podpajęczynówkowego. U 1 pacjenta podejrzewano obecność guza blaszki czworaczej, z którego

wystąpiło krwawienie. U pozostałych podejrzewano malformację naczyniową, która nie potwierdziła się

w badaniach diagnostycznych. U wszystkich chorych po dotarciu do zmiany patologicznej, doszło do

intensywnego krwawienia, którego się nie spodziewano. We wszystkich przypadkach naczyniaki

usunięto całkowicie. Badanie histopatologiczne potwierdziło rozpoznanie naczyniaka tętniczo-żylnego.

Wnioski

1. Chorzy z naczyniakiem tętniczo-żylnym niewidocznym w angiografii mózgowej mieli udarowy

początek choroby .

2. W trakcie operacji z reguły występowało intensywne krwawienia z naczyniaka.

3. O rozpoznaniu decydowało badanie histopatologiczne, a radykalność resekcji potwierdzono

badaniem TK i MRI

37

Postępy w leczeniu chirurgicznym naczyniaków jamistych pnia mózgu

H.MAJCHRZAK1, K.Banc

1, B.Bobek-Billewicz

2, A.Hebda

2, K.Majchrzak

1, P.Ładziński

1

1 Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii SUM w Sosnowcu

2 Zakład Radiologii Centrum Onkologii, Oddział w Gliwicach

Wprowadzenie

Leczenie chirurgiczne naczyniaków jamistych pnia mózgu stanowi poważny problem w neurochirurgii.

Zabiegi te obarczone są znacznym ryzykiem wystąpienia pooperacyjnego inwalidztwa. Z drugiej strony

gdyby tych chorych nie operować to grozi im ponowne krwawienie.

Cel pracy

ustalić wskazania do leczenia chirurgicznego naczyniaków jamistych pnia mózgu

zbadać czy wykorzystanie traktografii (DTI) w systemie neuronawigacji w czasie operacji

zapobiega występowaniu ciężkich niedowładów kończyn, zaburzeń czucia i równowagi.

43

Materiał i Metoda

Badania objęły grupę 35 chorych z naczyniakiem jamistym pnia mózgu, w tym 23 kobiety i 12 mężczyzn

w wieku od 27 do 57 lat. Chorzy operowani do roku 2005 mieli wykonane tylko badanie MRI. Po roku

2005 badanie MRI obejmowało także traktografię (DTI).

Wyniki

Całkowitą resekcje naczyniaka wykonano w 32 przypadkach, częściową w 3. 2 pacjentów operowano

ponownie, gdyż mieli wykonaną resekcje częściową. Gorsze rokowanie mieli pacjenci operowani po

drugim krwawieniu oraz z dużymi naczyniakami jamistymi. Chorzy, którzy byli operowani z

wykorzystaniem badania DTI osiągnęli lepsze wyniki leczenia niż ci, którzy tego badania nie mieli.

Wnioski

1. Pacjenci z naczyniakami jamistymi w pniu mózgu powinni być operowani po pierwszym krwawieniu,

zwłaszcza z naczyniakami dużymi.

2. Trajektoria do naczyniaka powinna uwzględniać badanie DTI.

3. Należy dążyć do całkowitej resekcji nawet gdyby łączyło się to z ponowną operacja.

38

Wewnątrznaczyniowe leczenie malformacji naczyniowych oraz przetok tętniczo-żylnych

opony twardej przy użyciu płynnych kopolimerów – doświadczenie ośrodka

M. MIŚ1, M. Miś

2, K. Smarzewska

2

1 Katedra Radiologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej

i Neuroradiologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

2 Katedra i Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Uniwersytecki Szpital

Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

Abstrakt

Malformacje naczyniowe nad- i podnamiotowe.

Cel

Endowaskularne leczenie malformacji naczyniowych (AVM) oraz przetok tętniczo-żylnych opony

44

twardej (DAVF) stanowi wyzwanie dla radiologii interwencyjnej. Ze względu na złożoną angioarchitekturę

leczenie to jest często wieloetapowe oraz wspomagane leczeniem operacyjnym jak i radioterapią. Celem

prezentacji jest przedstawienie doświadczenia ośrodka z użyciem płynnych kopolimerów w leczeniu

krwawiących jak i niekrwawiących malformacji naczyniowych mózgowia.

Materiały i metody

W okresie od 2007 roku przeprowadzono zabiegi embolizacji z użyciem płynnych kopolimerów w

leczeniu krwawiących jak i niekrwawiących malformacji naczyniowych mózgowia u ponad 40

pacjentów. Zebrano i przeanalizowano dane kliniczne, przed- i pooperacyjne obrazy angiograficzne (w

tym rekonstrukcje 3D). Stopień zamknięcia malformacji oceniano w badaniach DSA oraz MR.

Wyniki

We wszystkich przypadkach wewnątrznaczyniowego leczenia malformacji pacjenci wymagali

przynajmniej dwóch etapów leczenia. W dwóch przypadkach pacjenci wymagali radioterapii. W

pojedynczych przypadkach wykazano pogorszenia się stanu neurologicznego pacjentów w związku z

embolizacją.

Wnioski

Doświadczenie i wyniki dowodzą, że wewnątrznaczyniowe leczenie malformacji naczyń mózgowych jest

stosunkowo bezpieczne i jest efektywnym sposobem leczenia tych zmian jednak często wymaga wielu

etapów lub zastosowania dodatkowo operacji chirurgicznej lub radioterapii.

39

Olbrzymie nerwiaki kręgosłupa

R. JANKOWSKI1, B. Sokół

1, M. Kasprzyk

2, S. Malinger

3, J. Kościński, N. Wąsik

1, B.Bogajewska

1

1 Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii

2 Klinika Torakochirurgii

3 Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej Uniwersytetu

Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

45

Wstęp i cel pracy

Nerwiak jest powoli rosnącym, łagodnym nowotworem kręgosłupa. Rozpoznawany jest z częstością nie

większą jak 1 przypadek/100 000 osób w roku. W 80% umiejscowiony jest wewnątrzoponowo, ale w

pozostałych przypadkach przez otwór międzykręgowy może rozprzestrzeniać się do przestrzeni

przykręgosłupowej (postać klepsydrowata). Olbrzymie nerwiaki klepsydrowate występują sporadycznie.

Celem pracy jest przedstawienie przypadków olbrzymich nerwiaków zlokalizowanych w kanale

kręgowym i przestrzeni przykręgosłupowej leczonych operacyjnie.

Materiał i metody

Analiza kliniczna obejmuje 12 chorych leczonych operacyjnie w latach 1998 -2017 w Katedrze i Klinice

Neurochirurgii i Neurotraumatologii UM w Poznaniu. W analizowanym materiale było 8 kobiet i 4

mężczyzn w wieku od 11 do 58 lat (średnia wieku 40 lat). Badania rtg, KT i MR kręgosłupa pozwoliły na

ustalenie właściwego rozpoznania i zaplanowanie dostępu operacyjnego.

Wyniki

U wszystkich chorych stwierdzono dolegliwości bólowe zgodne z lokalizacją guza, tylko u jednego

chorego niedowład uniemożliwiał samodzielne chodzenie. Guzy najczęściej występowały w odcinkach

piersiowym (5 przyp.) i lędźwiowo – krzyżowym (4 przyp.), rzadziej w odcinku szyjnym kręgosłupa ( 3

przyp.). Tylno-boczny dostęp operacyjny zastosowano u 6 chorych (5 przyp. zaopłucnowy). Złożone

dojścia operacyjne (połączone dostępy tylne i przednie) przeprowadzono u 6 chorych. Zapewnienie

stabilizacji wewnętrznej kręgosłupa było konieczne w 4 przypadkach. Poprawę stanu neurologicznego

obserwowano u wszystkich chorych . W okresie obserwacji odnotowano u 1 chorego wznowę guza.

Wnioski

Zastosowane sposoby operacji pozwoliły na doszczętne usunięcie guzów, uwolnienie z ucisku struktur

nerwowych kanału kręgowego i utrzymanie lub zapewnienie wewnętrznej stabilizacji kręgosłupa.

40

Guz brunatny kręgosłupa jako rzadkie powikłanie nadczynności przytarczyc

B.KRÓLICKI, T.Mandat

Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Klinika Nowotworów Układu Nerwowego

46

Wprowadzenie

Guz brunatny w obrębie kręgosłupa jest rzadką komplikacją u pacjentów z nadczynnością przytarczyc.

Guz brunatny występuje u około 1,5% z wtórną i do 3% pacjentów z pierwotną nadczynnością

przytarczyc. Najczęściej obejmuje kości żuchwy, mostka, miednicy, a zdecydowanie rzadziej kości

kręgosłupa. Opisywane przypadki to głównie Chorzy leczeni nerkozastępczo. Kompresja rdzenia

kręgowego w wyniku rozrostu guza w obrębie kręgosłupa jest rzadkością.

Cele

Celem pracy było przedstawienie diagnostyki i sposobu leczenia guza brunatnego kości .

Metodyka

Przedstawiamy przypadek 44 pacjenta z postępującym niedowładem kończyn dolnych w wyniku

kompresji rdzenia na poziomie Th10. W badaniu MR kręgosłupa uwidoczniono guz kręgu Th10 z

objęciem jego trzonu, łuku oraz nasad, z towarzyszącą kompresją rdzenia kręgowego, z jego

przemieszczeniem na stronę prawą. Z badań laboratoryjnych poza niewielkim wzrostem stężenia

kreatyniny (1,68mg/dl) i mocznika (53,7mg/dl) uwagę zwróciło znaczne podwyższenie wartości PTH

(1322pg/mL). Chory miał wykonaną biopsję guza. W badaniu histopatologicznym opisano guz brunatny

kości z komponentą torbieli tętniakowatej. Chory został poddany drugiemu etapowi leczenia

operacyjnego: Resekcja guza, stabilizacja przeznasadowa Th9-Th11. Chory następnie miał wykonaną

operację resekcji gruczolaka przytarczycy lewej wraz z lewym płatem tarczycy.

Wyniki

Obecnie Chory w stanie dobrym, bez deficytów neurologicznych, aktywnie uprawiający sport.

Wnioski

Guz brunatny to rzadki guz kręgosłupa, który należy brać pod uwagę u każdego chorego z świeżo

rozpoznanym guzem kości leczonego nerkozastępczo lub z rozpoznaną nadczynnością przytarczyc.

41

Strategia postępowania z naczyniakotłuszczakami kanału kręgowego w oparciu o

doświadczenia własne i literaturę

M.M. PIOTROWSKI1, T. Papierz

2, K. Tybor

1, W. Papierz

1, D. J. Jaskólski

1

47

1

Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego. Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 w Łodzi.

2 Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku

Wstęp

Naczyniakotłuszczaki to łagodne wolno rosnące nowotwory zawierające komórki tłuszczowe i

nieprawidłowo zbudowane naczynia krwionośne. Stanowią do 3% nowotworów zewnątrzoponowych

kanału kręgowego. Co piąty z nich wykazuje wzrost naciekający, a to utrudnia resekcję, zwłaszcza

guzów przedniej części kanału kręgowego.

Cel

Analiza wyników leczenia naczyniakotłuszczaków kanału kręgowego oraz przedstawienie strategii

postępowania w oparciu o doświadczenie własne i literaturę.

Materiały i Metodyka

Przeanalizowano sześć przypadków operowanych z dostępu tylnego z powodu ucisku rdzenia w odcinku

piersiowym i postępującej paraparezy dolnej. Stan neurologiczny oceniano za pomocą Modified

Japanese Orthopedic Association Scoring System (mJOA score). Chorych podzielono na grupę A (3

pacjentów, guz o wzroście nienaciekającym leżący do tyłu od rdzenia, średni czas trwania paraparezy

16 miesięcy, przedoperacyjny średni wynik mJOA score 8/11) i B (3 chorych, guz naciekający, położony

do przodu od rdzenia, średni czas trwania paraparezy 7 miesięcy, przedoperacyjny średni wynik mJOA

score 6/11).

Wyniki

W grupie A u wszystkich chorych po całkowitej resekcji guza, potwierdzonej w kontrolnym MR, objawy

kliniczne ustąpiły – mJOA score 11/11.

U pacjentów w grupie B, u których wykonano częściową resekcję zmiany skupiając się na odbarczeniu

kanału kręgowego uzyskano znaczącą poprawę stanu neurologicznego – po roku od operacji średni

mJOA score wyniósł 9/11. MRI wykonane po roku i pięciu latach nie wykazało wzrostu pozostawionej

masy guza.

Wnioski

Dostęp operacyjny poprzez laminektomię umożliwia całkowitą resekcję i dobry wynik leczenia

nienaciekających naczyniakotłuszczaków usytuowanych w części tylnej kanału kręgowego. Przy

48

umiejscowieniu do przodu od rdzenia i wzroście naciekającym nowotworu dobre wyniki daje częściowa

resekcja obarczająca struktury.

42

Leczenie operacyjne struniaków kości krzyżowej: opis przypadków

R.MICHALIK1, A. Pieńkowski

2, B. Szostakowski

2, P Rutkowski

2, T.Mandat

1

1 Klinika Nowotworów Układu Nerwowego, Centrum Onkologii – Instytut w Warszawie

2 Klinika Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Centrum Onkologii – Instytut w Warszawie

Abstrakt

Całkowite, chirurgiczne usunięcie z zachowaniem marginesu zdrowych tkanek uznawane jest za

standard leczenia większości pierwotnych guzów kręgosłupa w tym struniaków. Ze względu na anatomię

kości krzyżowej resekcja en bloc wiąże się z koniecznością poświęcania części korzeni nerwów

rdzeniowych kanału krzyżowego. Dodatkowym problemem są najczęściej duże rozmiary guza, który

przez długi czas rozwija się skąpoobjawowo. Celem pracy jest analiza wyników leczenia onkologicznego

i neurologicznego struniaków kości krzyżowej na podstawie materiału własnego. W latach 2013-2019

operowano w Klinice 9 chorych ze struniakami wymagającymi resekcji kości krzyżowej na poziomach

S1, S2 i S3 bez konieczności wykonywania stabilizacji kręgosłupowo-miednicznej. We wszystkich

przypadkach udało się uzyskać całkowite usunięcie guza en bloc. W jednym przypadku podczas

usuwania guza doszło do pęknięcia brzusznej części torebki guza. Głównym problemem w przebiegu

pooperacyjnym są zaburzenia neurologiczne zależne od wysokości resekcji oraz gojenie rany

operacyjnej. Prawidłowe planowanie operacji z uwzględnieniem powikłań neurologicznych warunkuje

dobry wynik leczenia onkologicznego struniaków kości krzyżowej.

43

Wyniki leczenia operacyjnego guzów wewnątrzoponowych zewnątrzrdzeniowych kanału

kręgowego

M. RADEK, J. Jankowski, O. Pierzak

Klinika Neurochirurgii, Chirurgii Kręgosłupa i Nerwów Obwodowych USK im. WAM CSW Łódź

49

Wstęp i cel pracy

Guzy wewnątrzoponowe zewnątrzrdzeniowe stanowią około 35% guzów kanału kręgowego.

Podstawową metodą leczenia jest chirurgia.

Materiał i Metodyka

Przedstawiamy wyniki leczenia operacyjnego 29 chorych z guzami wewnątrzoponowymi

zewnątrzrdzeniowymi w latach 2016-2019. Wyniki leczenia oceniano na podstawie badania

neurologicznego przedoperacyjnego i pooperacyjnego, natomiast doszczętność resekcji na podstawie

badań obrazowych. Operacje były wykonywane techniką mikrochirurgiczną, z wykorzystaniem

neuromonitoringu śródoperacyjnego (MEP, SEP).

Wyniki

Makroskopowo doszczętną resekcję guza uzyskano w 25 przypadkach (86%), subtotalną resekcje w 2

przypadkach (7%), częściową resekcję w 2 przypadkach (7%). U 3 chorych (10,5%) doszło do

wczesnych powikłań pooperacyjnych związanych z gojeniem rany, płynotokiem i krwiakiem w loży

pooperacyjnej, natomiast jeden chory zmarł w wyniku późnych powikłań związanych z infekcją okolicy

operowanej. U jednego chorego w okresie obserwacji stan neurologiczny uległ pogorszeniu natomiast w

pozostałych przypadkach był stabilny bądź poprawił się.

Wnioski

Dekompresja struktur nerwowych oraz maksymalnie doszczętna resekcja jest podstawowym celem

leczenia guzów wewnątrzoponowych zewnątrzrdzeniowych i pozwala u większości chorych na pełne

wyleczenie lub osiągnięcie długiego okresu bez wznowy. Anatomiczna lokalizacja, bliskość struktur

nerwowych oraz często naciekający charakter wzrostu guza stanowi wyzwanie dla neurochirurga.

Uzupełniająca onkologiczna terapia ma ograniczone wskazania i skuteczność w zależności od

doszczętności resekcji i biologii guza.

44

Wyniki leczenia operacyjnego guzów wewnątrzrdzeniowych w latach 2016-2019

M. RADEK, J. Jankowski, O. Pierzak

50

Klinika Neurochirurgii, Chirurgii Kręgosłupa i Nerwów Obwodowych USK im. WAM CSW Łódź

Wstęp i cel pracy

Guzy wewnątrzoponowe zewnątrzrdzeniowe stanowią około 35% guzów kanału kręgowego.

Podstawową metodą leczenia jest chirurgia.

Materiał i Metodyka

Przedstawiamy wyniki leczenia operacyjnego 29 chorych z guzami wewnątrzoponowymi

zewnątrzrdzeniowymi w latach 2016-2019. Wyniki leczenia oceniano na podstawie badania

neurologicznego przedoperacyjnego i pooperacyjnego, natomiast doszczętność resekcji na podstawie

badań obrazowych. Operacje były wykonywane techniką mikrochirurgiczną, z wykorzystaniem

neuromonitoringu śródoperacyjnego (MEP, SEP).

Wyniki

Makroskopowo doszczętną resekcję guza uzyskano w 25 przypadkach (86%), subtotalną resekcje w 2

przypadkach (7%), częściową resekcję w 2 przypadkach (7%). U 3 chorych (10,5%) doszło do

wczesnych powikłań pooperacyjnych związanych z gojeniem rany, płynotokiem i krwiakiem w loży

pooperacyjnej, natomiast jeden chory zmarł w wyniku późnych powikłań związanych z infekcją okolicy

operowanej. U jednego chorego w okresie obserwacji stan neurologiczny uległ pogorszeniu natomiast w

pozostałych przypadkach był stabilny bądź poprawił się.

Wnioski

Dekompresja struktur nerwowych oraz maksymalnie doszczętna resekcja jest podstawowym celem

leczenia guzów wewnątrzoponowych zewnątrzrdzeniowych i pozwala u większości chorych na pełne

wyleczenie lub osiągnięcie długiego okresu bez wznowy. Anatomiczna lokalizacja, bliskość struktur

nerwowych oraz często naciekający charakter wzrostu guza stanowi wyzwanie dla neurochirurga.

Uzupełniająca onkologiczna terapia ma ograniczone wskazania i skuteczność w zależności od

doszczętności resekcji i biologii guza.

51

PIĄTEK, 13 września 2019r.

SESJA V

NEUROCHIRURGIA DZIECIĘCA

45

Odmienności w leczeniu kraniosynostoz w wieku powyżej 1 r.ż. Doświadczenia własne

T. SKADORWA1,2

, B. Ciszek1,2

, E. Zygańska1, M. Maślanka

1,2, M. Struś

1,3,M. Eibl

1

1 Oddział Neurochirurgii, Szpital Dziecięcy im. prof. dr. J. Bogdanowicza, Warszawa

2 Zakład Anatomii Prawidłowej i Klinicznej CB, Warszawski Uniwersytet Medyczny

3 Zakład Informatyki Medycznej i Telemedycyny, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Wprowadzenie

Dokonujący się w ostatnich latach przełom w sferze medycznego podejścia do leczenia dzieci z

kraniosynostozami spowodował rozszerzenie kwalifikacji na pacjentów w wieku powyżej 12 miesięcy. W

grupie tej, poza aspektem neurologicznym i estetycznym, w sposób szczególny rośnie znaczenie

adekwatnej opieki okulistycznej, ortodontycznej oraz oceny rozwoju psychoemocjonalnego. Leczenie

chirurgiczne dzieci w wieku >1 r.ż. wiąże się jednak z odmiennościami niespotykanymi u dzieci w wieku

<1 r.ż.

Cel pracy

Celem pracy było porównanie wybranych elementów leczenia w grupie dzieci w wieku >1 r.ż. z dziećmi

młodszymi.

Materiał i metody

W latach 2008-2018 z powodu kraniosynostoz leczono 29 dzieci w wieku 12-36 m.ż. (20 M, 9 K). W

pracy porównujemy grupę dzieci >1 r.ż. i dzieci młodszych. Analizą objęto przydatność kraniometrii

przedoperacyjnej, diagnostykę obrazową (protokół USG vs. CT), technikę operacyjną (zakres osteotomii,

śródoperacyjna utrata krwi, zastosowanie implantów sztywnych), opiekę anestezjologa (wychłodzenie w

czasie zabiegu).

52

Wyniki

Z uwagi na zwiększanie się z wiekiem grubości kości i postęp deformacji u wszystkich dzieci w wieku >1

r.ż. zachodziła konieczność rozszerzenia zakresu operacji (całkowita rekonstrukcja sklepienia czaszki z

pterionektomią) przy możliwej minimalizacji szerokości osteotomii. W porównaniu z dziećmi młodszymi

mniejsze zastosowanie miały kraniometria i bad. USG, obserwowano proporcjonalnie mniejszą utratę

krwi i mniejszą podatność na wychłodzenie w czasie zabiegu, co przekładało się na zmniejszenie liczby

powikłań, skrócenie pobytu w OIT oraz ogólnego czasu hospitalizacji.

Wnioski

Technika operacyjna w leczeniu kraniosynostoz u dzieci > 1 r.ż. różni się w porównaniu z dziećmi <1 r.ż.

Dostosowanie postępowania do wieku pacjenta pozwala znacznie zredukować ryzyko wystąpienia

wczesnych powikłań pooperacyjnych.

46

Krwotoki z malformacji jamistych mózgu u dzieci – prezentacja przypadków

A. Nowak, E. Nowosławska, K. Zakrzewski

Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Abstrakt

Malformacje jamiste (cavernous malformation, CM) to dobrze ograniczone zmiany naczyniowe

tworzące sinusoidalne kanały bez obecności tkanki nerwowej w obrębie zmiany. Charakterystyczną

cechą CM jest niski przepływ krwi, brak w ich obrębie dużych naczyń doprowadzających i

odprowadzających. Naczynia pozbawione są mięśniówki i warstwy elastycznej. Wokół zmiany często

występuje otoczka z hemosyderyny Krwotok z CM definiuje się jako objawowe krwawienie z widocznymi

jego wykładnikami w badaniach obrazowych. Ryzyko krwawienia jest 2-3krotnie wyższe u dzieci niż u

dorosłych. W pracy przedstawione zostaną przypadki pacjentów pediatrycznych leczonych operacyjnie

w ICZMP w Łodzi z powodu krwotoków z CM. Szczególny nacisk położony zostanie na proces

diagnostyczny oraz odległe skutki leczenia operacyjnego. Omawiane będą przypadki krwotoków z CM w

różnych lokalizacjach, o różnej rozległości, obrazie neurologicznym jak również dynamice narastania

objawów. Rokowania po leczeniu operacyjnym krwotoków z CM są dobre. W przypadku całkowitego

usunięcia zmiany wyeliminowane zostaje ryzyko nawrotu choroby, ustępują również deficyty

neurologiczne.

53

47

Zaburzenia hydrodynamiki krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego u chorych z

wewnątrzczaszkowymi torbielami nadsiodłowymi w oparciu o badanie fazowo-

kontrastowym rezonansem magnetycznym 3T

E.Nowosławska, M.Podgórski, D.Barańska, D.Gwizdała, P.Grzelak, W.Mikołajczyk-Wieczorek, K.Zarzewski,

J.Krawczyk, B.Polis

Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Abstrakt

Celem prezentowanej pracy jest analiza przepływów płynu mózgowo- rdzeniowego(PMR) u chorych z

wewnątrzczaszkowymi torbielami nadsiodłowymi po zabiegach neuroendoskopowych wentrikulocysto-

cysternostomii. W oparciu o zgromadzone doświadczenia kliniczne stwierdzono, że w grupie tej układ

komorowy rzadko wraca do wartości prawidłowych. Niektórzy pacjenci pomimo drożności wykonanych

neuroendoskopowo połączeń w ścianie torbieli prezentują zarówno w badaniach obrazowych jak i

klinicznych cechy aktywnego wodogłowia komunikującego.W oparciu o Linninger'a matematyczny model

zaburzeń krążenia PMR w wodogłowiu komunikującym ustalono hipotezę badawczą o istotnej roli

gradientu pulsacyjnego przepływu PMR pomiędzy układem komorowym, a przestrzenią podpajęczą

sklepistości mózgu, w powstawaniu wodogłowia komunikującego. Ze względu na niedostatecznie liczną

grupę badanych chorych, autorzy chcą w oparciu o wyniki wstępne ustalić jedynie bardziej szczegółowe

zadania badawcze celem sprawdzenia ich na bardziej licznej próbie. Przeprowadzono pomiar

parametrów przepływu PMR z wykorzystaniem aplikacji Qflow fazowo kontrastowego aparatu Achieva

3T.W grupie badanych znaleźli się chorzy hospitalizowani w Klinice Neurochirurgii ICZMP z powodu

nadsiodłowych torbieli pajęczynówki w latach 2011-2019.20 chorych (13 chłopców,7 dziewcząt),średnia

wieku 6,99 lat. U chory z wodogłowiem po

zabiegu neurendoskopowym wskaźnik oscylacyjny (stosunek amplitudy średnich prędkości przepływu

PMR w wodociągu do zbiornika przedmostowego) wynosił przeciętnie 5, gdy u chorych bez wodogłowia

2. Podobne różnice odnotowano w przypadku średnich objętości rzutu PMR (Stroke Volume). U chorych

z wodogłowiem wynosiła ona przeciętnie 31,6 mikrolitra, gdzie u pozostałych 26,63 mikrolitra.

54

Wniosek

Wstępne wyniki wskazują na możliwość istnienia związku pomiędzy wyższą wartością wskaźnika

oscylacyjnego i objętości rzutu PMR, a obecnością wodogłowia komunikującego u badanych chorych.

48

Rola chirurgii w terapii wewnątrzczaszkowych nowotworów wywodzących się z

pierwotnych komórek rozrodczych w populacji dziecięcej

W. NOWAK, P. Kowalczyk, M. Roszkowski

Klinika Neurochirurgii IPCZD

Abstrakt

Wewnątrzczaszkowe guzy pochodzenia germinalnego stanowią od 3-8% guzów mózgu w populacji

dziecięcej. Najczęściej są one zlokalizowane w szyszynce oraz w okolicy nadsiodłowej mózgu. Dzieloną

się na dwie główne grupy – guzy germinalne i niegerminalne, z których często jako osobną grupę

wydziela się potworniaki. Celem niniejszej pracy jest analiza procesu terapeutycznego i roli leczenia

chirurgicznego chorych z guzami mózgu wywodzących się z pierwotnych komórek rozrodczych

leczonych w latach 2008-2019r w Klinice Neurochirurgii i Onkologii IPCZD.

W ciągu 11 lat z powodu guzów mózgu pochodzenia zarodkowego było leczonych 47 pacjentów.

Średnia wieku wyniosła 10,5 roku. 35 chorych stanowili chłopcy, a 12 dziewczynki. Z pośród nich u 26

zmiana była zlokalizowana w obrębie szyszynki (25:1 CH:DZ), u 13 w okolicy nadsiodłowej (3:9 CH:DZ),

a u 5 miała charakter dwuogniskowy (4:1 CH:DZ). W trakcie diagnostyki wszyscy pacjenci mieli

oznaczony zarówno poziom bHCG jak i AFP, oraz wykonany MRI głowy. Na podstawie powyższych

badań, oraz objawów klinicznych pacjentów kwalifikowano do leczenia operacyjnego. 25 z nich przeszło

całkowite, bądź częściowe usunięcie guza w tym „second look surgery”, 18 biopsję zmiany, a 4 było

skierowanych bezpośrednio do leczenia onkologicznego z uwagi na patognomiczny obraz zmiany. Po

uzyskaniu wyniku badania histopatologicznego pacjenci byli najczęściej kierowani do leczenia

skojarzonego chemio i radioterapię. U 33 pacjentów stwierdzono guzy germinalne o jednolitym lub

mieszanym charakterze, a u 14 pacjentów guzy niegeminalne.

W pracy zaprezentowane zostaną odległe wyniki skojarzonego leczenia nowotworów wywodzących się z

pierwotnych komórek rozrodczych w IPCZD. Biopsja z następczą chemio i radio terapią w powinna być

postępowaniem z wyboru w przypadku nowotworów niewydzielających. W przypadku guzów

germinalnych o charakterze mieszanym w celu uzyskania korzystnych wyników leczenia konieczne

55

może być całkowite usunięcie guza. Leczeniem z wyboru w przypadku dojrzałych potworniaków powinno

być całkowite usunięcie zmiany. Zakres resekcji tylko nieznacznie wpływa na długość przeżycia u

chorych ze złośliwymi guzami niegerminalnymi.

49

Spring-assisted surgery w małoinwazyjnej korekcji hipoteloryzmu w trójkątnogłowiu –

opis metody i wyniki własne

D.SZYMKOWICZ-KUDEŁKO, P.Daszkiewicz, M.Roszkowski

Klinika Neurochirurgii, IPCZD Warszawa

Cel pracy:

Celem prezentacji jest omówienie metody i ukazanie wyników odległych leczenia chirurgicznego

synostozy szwu czołowego – trójkątnogłowia ze współistniejącym hipoteloryzmem, z użyciem

dystraktorów sprężynowych w badaniu o charakterze prospektywnym u niemowląt do 6 miesiąca życia.

Materiał i metoda:

Materiał kliniczny obejmuje grupę 18 pacjentów, 14 dzieci płci męskiej i 4 żeńskiej, z trójkątnogłowiem, w

wieku od 3-6 miesięcy, leczonych w Klinice Neurochirurgii IP-CZD w latach 2015-2019. Okres

obserwacji po operacji wyniósł od 2 do 48 miesięcy. Każdego pacjenta wstępnie oceniono przy użyciu

badań antropometrycznych głowy i dokumentacji zdjęciowej. Zabieg operacyjny założenia dystraktora

przeprowadzano przed ukończeniem 5-go miesiąca życia. Podczas zabiegu wykonywano osteotomię

szwu metopicznego i czołowo-nosowego oraz kości czołowej. Dystraktor umieszczano w otworach na

podstawie kości czołowej obustronnie. Celem uniknięcia hiperteloryzmu implantowano na dystraktor

ogranicznik.

Dystraktor z ogranicznikiem usuwano średnio po ok. 4 miesiącach. U każdego pacjenta uzyskano

korekcję trójkątnogłowia i hipoteloryzmu. W obserwacji powtarzano badania antropometryczne i

wykonywano zdjęcia w stałych odstępach czasowych, ostatni pomiar wykonywano po ukończeniu przez

dziecko wieku 3 lat.

56

Wyniki:

Obserwację po leczeniu zakończono u 7/18 pacjentów z trójkątnogłowiem. Po dynamicznej korekcji u

wszystkich pacjentów doszło do korzystnych zmian w zakresie kształtu głowy, tendencja ta utrzymywała

się przez cały okres obserwacji. W czasie zabiegów nie odnotowano istotnych powikłań.

Wnioski:

Wyniki oraz doświadczenia własne wskazują na skuteczność stosowanej małoinwazyjnej metody,

pozbawionej powikłań.

50

Zmiany funkcji ruchowych u pacjentów leczonych z powodu spastyczności metodą

selektywnej rizotomii korzeni grzebietowych

J. LUSZAWSKI1, M. Jarczyk2, M. Mandera1, K. Stańczyk2

1 Klinika Neurochirurgii Dziecięcej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

2 Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach

Abstrakt

Selektywna rizotomia korzeni grzbietowych jest jedną z neurochirurgicznych metod zmniejszania

spastyczności u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD). Przynosi ona natychmiastową

redukcję spastyczności, co jednak nie jest jednoznaczne z poprawą zdolności ruchowych. Celem

niniejszej pracy jest analiza zmian funkcji ruchowych w okresie pooperacyjnym.

Od czerwca 2012r. do maja 2019r. w Klinice Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach przeprowadzono 82

operacje rizotomii u dzieci z rozpoznanym MPD. W analizowanej grupie było po 41 chłopców i dziewcząt

w wieku od 2 do 17 lat. Średnia wieku wynosiła 7,4 lat. Spośród operowanych pacjentów u 68 okres

obserwacji przekracza 1 rok. U pacjentów oceniano możliwości ruchowe przy użyciu powszechnie

stosowanej przez rehabilitantów skali Gross Motor Function Measurement – 88 (GMFM-88). Oceny

przeprowadzano przed operacją, w okresie 3-6 tygodni po operacji i w czasie kolejnych wizyt

kontrolnych. Porównano osiągniętą

punktację całościową oraz wynik cząstkowe w 5 dziedzinach ruchowych objętych skalą GMFM-88.

W badaniach krótko po operacji średnia ocena ogólna była o 0,8 punktu procentowego niższa od

wyjściowej, przy czym analiza wykazała charakterystyczne schematy pogorszenia części ocenianych

funkcji i poprawy innych. W dalszym przebiegu najczęściej obserwowano regularne postępy i w

57

badaniach przeprowadzonych ponad 1 rok od operacji stwierdza się średnią poprawę wyniku ogólnego o

8,9 punktu procentowego. Zwraca uwagę fakt, że jedynie sporadycznie (u około 10% pacjentów) ocena

w długim okresie od operacji nie wykazuje poprawy.

Redukcja spastyczności metodą rizotomii daje szansę pacjentom z niepełnosprawnością ruchową na

przekroczenie barier ograniczających ich możliwości.

51

Skuteczność leczenia urazów wielonarządowych u dzieci z towarzyszącym urazem

ośrodkowego układu nerwowego

E. SOŁTAN, T. Mandat, E. Hammar, D. Podgórska, D. Horsztyński, Z. Turkowski,S.Barszcz

Wstęp

Urazy stanowią najczęstszą przyczynę zgonów w Polsce w populacji 0-44 lata. Około 10% dzieci

doznaje urazu głowy wymagającego interwencji medycznej. Za uraz wielonarządowy uznano uraz

wielomiejscowy oceniony na więcej niż 18 punktów w skali Injury Severity Score.

Cele

Ocena skuteczności leczenia urazów wielonarządowych u dzieci z towarzyszącym urazem OUN. Ocena

bezpieczeństwa implantacji czujnika do pomiaru ICP.

Materiał i Metody

19 dzieci w wieku 8 dni-17 lat, 14 chłopców, 5 dziewczynek po przebytym urazie wielonarządowym ze

współwystępującym urazem mózgu lub rdzenia kręgowego było hospitalizowanych w Szpitalu

Pediatrycznym WUM w okresie obserwacji 1,5 rocznej. W publikacji nie uwzględniono dzieci, które

zmarły w szpitalnym oddziale ratunkowym przed rozpoczęciem diagnostyki obrazowej i leczenia. 17

dzieci doznało urazu w wyniku wypadku komunikacyjnego, 2 w wyniku upadku z wysokości (z

kondygnacji drugiej i czwartej budynku mieszkalnego). U 12 dzieci uraz dotyczył mózgu, u 4 dzieci

mózgu i kręgosłupa, u 3 dzieci rdzenia kręgowego.

Wyniki

Średnia ilość punktów w skali Glasgow przy przyjęciu wynosiła 9,21. Przy przyjęciu do szpitala 7

pacjentów było nieprzytomnych. U 12 dzieci rozpoznano rozlane uszkodzenie aksonalne. 7 dzieci

58

wymagało operacji neurochirurgicznej (kraniotomii, trepanacji lub stabilizacji kręgosłupa). U 5 dzieci

implantowano czujnik do pomiaru ICP. W trakcie hospitalizacji zmarło 2 dzieci. W dniu wypisu ze szpitala

u 4 pacjentów stwierdzano obecność deficytu neurologicznego, 1 pozostał w stanie wegetatywnym. 14

pacjentów w dniu wypisu oceniono na 15 punktów w skali Glasgow.

Wnioski

Leczenie urazów wielonarządowych u dzieci z towarzyszącym urazem ośrodkowego układu nerwowego

jest skuteczne i efektywne. Nie obserwowano powikłań po implantacji czujnika do pomiaru ICP.

SESJA VI

PĘKNIĘTE TĘTNIAKI PRZEDNIEJ CZĘŚCI KOŁA TĘTNICZEGO

52

Ocena skuteczności leczenia pękniętych i niepękniętych tętniaków tętnicy środkowej

mózgu metodą klipsowania i embolizacji

M. Banach, R.A. Czepko, M. Stachura, R.Czepko

Krakowska Akademia im. A. Frycza –Modrzewskiego, Klinika Neurochirurgii

Wstęp i cel

Przegląd literatury wskazuje, że w przypadku tętniaków tętnicy środkowej (MCA) nadal przeważa taktyka

kwalifikacji do klipsowania jako pierwszej wybranej metody leczenia („clip first” policy). Celem

opracowania jest przedstawienie własnych wyników leczenia tętniaków MCA metodą mikrochirurgiczną i

wewnątrznaczyniową.

Materiał i metoda

Do badania włączono 115 pacjentów ze 119 pęniętymi i niepękniętymi tętniakami MCA, leczonych w

latach 2014-2016. Metodą klipsowania leczono 56 osób (59 tętniaków), a embolizowano 59 pacjentów

(60 tętniaków).

Follow up > 12 m-cy. Z badania wykluczono pacjentów w 5 grupie HH oraz chorych z mnogimi

tętniakami, w tym także z lustrzanymi, którzy byli leczeni obiema metodami. Kwalifikację do danej

59

metody oparto na podstawie stanu pacjenta, morfologii tętniaka, chorób towarzyszących, leczenia

przeciwzakrzepowego, dostępności danej metody, preferencji operatora, wyboru pacjenta.

Wyniki

Klipsowanie wykazało nieco większą skuteczność zwłaszcza w przypadku tętniaków o szerokiej szyi

(D:N ratio <1) pękniętych i niepękniętych. Embolizacja tętniaków o względnie szerokiej szyi (D:N ratio 1-

2) i wąskiej szyi <4 mm (D:N ratio >2) wykazała znacznie większe bezpieczeństwo (mortality/morbidity)

oraz porównywalną skuteczność w porównaniu do klipsowania.

Wnioski

W wielu przypadkach wewnątrznaczyniowe zaopatrzenia tętniaka MCA przynosi porównywalne – z

metodą mikrochirurgiczną – wyniki leczenia. Indywidualny, wieloczynnikowy sposób kwalifikacji, oraz

morfologia tętniaka ma zasadnicze znaczenie dla optymalizacji metody leczenia.

53

Leczenie wewnątrznaczyniowe pacjentów z krwawieniem oponowomózgowym

spowodowanym pęknięciem workowatych tętniaków znajdujących się w krążeniu

przednim. Analiza wyników leczenia z lat 2004 – czerwiec 2019

K. Stanisławska, R. Juszkat, J. Kościński, B. Sokół, A. Barciszewska, B. Stachowska –Tomczak,

A. Kopras, W. Niwiński, N. Wąsik, B. Bogajewska, W. Liebert, R. Jankowski

Katedra Radiologii Ogólnej i Zabiegowej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Cel badania

W obrębie krążenia przedniego zlokalizowana jest większość tętniaków wewnątrzczaszkowych, co za

tym idzie znaczna część wszystkich diagnozowanych SAH powstaje w wyniku pęknięcia tętniaków

krążenia przedniego. Badanie to ma na celu podzielenie się 15 – letnim doświadczeniem ośrodka w

leczeniu SAH oraz analizą wyników leczenia na przestrzeni lat wraz ze zmieniającymi się dostępnymi

technikami wewnątrznaczyniowymi.

60

Materiał i metody

Analizie poddani zostali pacjenci leczeni w naszym ośrodku w latach 2004 – czerwiec 2019 z powodu

SAH. Poddaliśmy analizie takie dane jak: lokalizacja i wymiary tętniaka, stan pacjenta w skali Hunta i

Hessa, krwawienie w skali Fishera, obecność skurczu naczyń mózgowych oraz skuteczność leczenia

przy wypisie za pomocą GOS. Z analizy zostali wyłączeni pacjenci z tętniakami wrzecionowatymi.

Wyniki i wnioski

Spośród 1411 pacjentów leczonych z powodu SAH u 1192 stwierdziliśmy tętniaka w krążeniu przednim,

z czego większość 447 zlokalizowana była na tętnicy łączącej przedniej. Wg skali Hunta i Hessa

zanotowaliśmy następujące ilości przypadków: I (205 przypadków), II (343 przypadków), III (302

przypadki), IV (200 przypadki), V (142 przypadków). W skali Fishera przeważająca część pacjentów była

klasyfikowana w stopniu czwartym (554 pacjentów).

Tętniaki zostały przez nas podzielone na trzy grupy: małe do 5 mm (621 pacjentów), średnie 5 – 10 mm

(420) oraz duże powyżej 10 mm (151).

Z naszych analiz wynika, że ponad 52% krwotoków oponowo – mózgowych w grupie pacjentów z

tętniakami krążenia przedniego, jest spowodowanych tętniakami małymi (do 5 mm).

Leczenie wewnątrznaczyniowe polegało u większości pacjentów na embolizacji z użyciem spiral. Jednak

u 76 pacjentów z tej grupy został implantowany stent w ostrej fazie krwawienia, z czego w 16

przypadkach był to flow- diverter.

54

Retrospektywna weryfikacja decyzji o sposobie postępowania i analiza wyników leczenia

chorych z niepękniętymi tętniakami wewnątrzczaszkowymi w oparciu o skalę Unrupted

Intracranial Aneurysm Treatment Score

K. KWIECIEŃ , E. Bobeff, K. Tybor, K. Wiśniewski, D.J. Jaskólski

Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego USK nr 1 im. N. Barlickiego w Łodzi

Cel badania

Wybór sposobu postępowania w przypadkach niepękniętych tętniaków wewnątrzczaszkowych (UIAs)

zależy od wielu czynników, które systematyzuje opublikowana w 2015r. skala UIATS. Naszym celem

była konfrontacja subiektywnych decyzji o podjęciu leczenia UIAs z zaleceniami

61

UIATS, oraz analiza wartości predykcyjnej składowych tej skali w oparciu o uzyskane wyniki leczenia.

Materiał i metody

Przeanalizowano retrospektywnie 250 przypadków UIAs (188 kobiet, 62 mężczyzn, średni wiek 56 lat)

leczonych w naszym ośrodku operacyjnie (138 chorych) lub wewnątrznaczyniowo (112 pacjentów).

Blisko 80% tętniaków wykryto przypadkowo. Decyzję o podjęciu leczenia oraz jego rezultat

przedstawiony w skali eGOS skonfrontowano z obliczonym post fatum wynikiem UIATS.

Wyniki

Według UIATS tylko 15 naszych chorych miało bezsporne wskazania do wyłączenia tętniaka z krążenia.

W 93 przypadkach UIATS nie wskazała jednoznacznie sposobu postępowania, ale aż w 142 punktacja

sugerowała definitywnie postępowanie zachowawcze. Wyniki leczenia okazały się doskonałe (eGOS=8)

u 172 chorych, dobre (eGOS=7) u 33, i tylko w 13 przypadkach eGOS był niższy od 5. Okazało się, że

według UIATS większość z 13 pacjentów z eGOS=1-4 nie powinna była być leczona, a tylko

obserwowana. Wykazano istotny statystycznie (p= 0,005) związek pomiędzy średnicą tętniaka a

wynikiem leczenia eGOS<7. Stwierdzono, że uzyskanie poniżej 11 punktów w części skali obejmującej

czynniki przemawiające za postępowaniem zachowawczym, pozwalało z dużym prawdopodobieństwem

(p< 0,001) przewidzieć dobry lub bardzo dobry (eGOS>6) rezultat leczenia.

Wnioski

Skala UIATS może być pomocna w podejmowaniu decyzji o sposobie postępowania w przypadkach

UIAs. Niektóre elementy oceniane w UIATS, takie jak wiek czy liczba punktów przemawiających za

leczeniem zachowawczym, wykazały znaczną wartość predykcyjną.

55

Rola izoprostanów i ich szlaków sygnałowych w skurczu naczyniowym u pacjentów po

krwotoku podpajęczynówkowym z pękniętego tętniaka

K. Wiśniewski1, E.J. Bobeff

1, M. Bieńkowski

2, D.J. Jaskólski

1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, USK nr 1 im.

N. Barlickiego

2 Katedra i Zakład Patomorfologii; Gdański Uniwersytet Medyczny

62

Wprowadzenie

Rola izoprostanów i ich szlaków sygnałowych w skurczu naczyń mózgowych po krwotoku

podpajęczynówkowym z pękniętego tętniaka (aSAH) jest słabo poznana. Najnowsze badania sugerują,

że stężenie izoprostanów w płynie mózgowo-rdzeniowym u chorych po aSAH może być związane z

gorszymi wynikami leczenie. Celem naszej pracy była ocena stężenie F2-izoprostanów (F2-IsoPs) w

osoczu chorych po aSAH oraz analiza ekspresji genu receptora tromboksanu A2 (TBXA2R) (kodującego

białko będące potencjalnym receptorem dla F2-IsoPs) w ścianie pękniętych tętniaków umiejscowionych

na przedniej części koła Willisa.

Materiały i metody

Przeprowadzono prospektywną analizę danych klinicznych, immunoenzymatyczną próbek osocza i

molekularną (Real-Time PCR; jako genu referencyjnego użyto genu GAPDH) fragmentów ściany

pękniętych tętniaków u 21 chorych. W odniesieniu do stanu klinicznego, przeanalizowano ekspresję

genu TBXA2R i stężenie F2-IsoP jako biomarkera CVS. Grupę kontrolną stanowiło 21 zdrowych

ochotników. Wyniki leczenia oceniano stosując zmodyfikowaną skalę Glasgow Outcome Scale (mGOS)

oraz zmodyfikowaną Rankina, przy wypisie po miesiącu i po roku.

Wyniki

Stężenie F2-IsoP w osoczu było istotnie większe u pacjentów z aSAH niż w grupie kontrolnej (p

<0,05). Dodatkowo, podwyższony poziomy F2-IsoP w 2. dniu po aSAH i ekspresja genu TBXA2R były

związane z gorszymi wynikami leczenia przy wypisie (p <0,05) i po 12 miesiącach (p <0,05). Ekspresja

genu TBXA2R korelowała dodatnio ze stężeniem F2-IsoP w osoczu w 2. dniu po aSAH (p <0,05).

Wnioski

Stężenie F2-IsoP w osoczu może być stosowane jako prognostyczny marker biochemiczny u

pacjentów po aSAH. Gen TBXA2R i F2-IsoP mogą mieć znaczące implikacje w patogenezie CVS,

prawdopodobnie w zależności od stężenia F2-IsoP.

56

Bezpieczeństwo i efektywność czasowego stentu do remogelingu naczyń „Comaneci” w

leczeniu pękniętych tętniaków wewnątrzczaszkowych z szeroką szyją

M. MIŚ1, M. Miś

2, K. Smarzewska

2

63

1 Katedra Radiologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej

i Neuroradiologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

2 Katedra i Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Uniwersytecki Szpital

Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

Abstrakt

Pęknięte tętniaki przedniej części koła tętniczego mózgu.

Wstęp

Wewnątrznaczyniowe leczenie pękniętych tętniaków przedniej części koła tętniczego mózgu przy użyciu

spiral jest uznawane jako metoda pierwszego rzutu jednak leczenie tętniaków o szerokiej podstawie

stanowi wyzwanie dla radiologii interwencyjnej. Wprowadzenie balonów do remodelingu naczyń oraz

Systemu Przerwania Przepływu "WEB" spowodowało poszerzenie możliwości leczenia tętniaków nawet

o te najbardziej złożone. Comaneci (Rapid Medical, Yokneam, Izrael) jest urządzeniem stento-

podobnym, które można rozprężyć jak balon, by dopasować je do wielkości naczynia macierzystego i

zapobiec protruzji spiral podczas embolizacji tętniaków o szerokiej szyi. W przeciwieństwie do balonu,

Comaneci umożliwia ciągły przepływ krwi przez tętnicę macierzystą podczas embolizacji i w

przeciwieństwie do klasycznych stentów jest usuwany po zabiegu, eliminując potrzebę długotrwałej

terapii przeciwpłytkowej po zabiegu.

Materiał i metody

Retrospektywnie oceniono dokumentację medyczną oraz angiogramy 31 pacjentów poddanych pilnej lub

planowej embolizacji tętniaków naczyń mózgowych z użyciem tymczasowego stentu do remodelingu

naczyń Comaneci.

Wyniki

64% pacjentów było leczonych w trybie pilnym z powodu krwotoku podpajęczynówkowego a 36% w

trybie planowym. W 68% zabiegów uzyskano całkowite wyłączenie tętniaka z krążenia, w 24%

częściowe zakontrastowanie się szyi tętniaka. W 89% przypadków Comaneci całkowicie pokryło szyję

tętniaka, w 7% przypadków pokrycie szyi było częściowe. W 7% pacjentów wystąpiły niepożądane

powikłania zatorowe związane z procedurą embolizacji jednak nie wiązały się one z powikłaniami w

stanie neurologicznym u żadnego z pacjentów.

64

Wnioski

Przedstawione wyniki potwierdzają że Comaneci jest bezpiecznym i efektywnym narzędziem

wspierającym embolizację złożonych pękniętych oraz niepękniętych tętniaków przy użyciu spiral.

57

Ocena wartości naprężeń ścinających w tętnicy środkowej mózgu (MCA) u chorych z

rozpoznanym tętniakiem MCA

W.KASPERA1, M.Zimny

1, E.Kawlewska

2, W.Wolański

2, A.Hebda

3, M.Gzik

2,P.Ładziński

1

1 Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Wojewódzki

Szpital Specjalistyczny nr 5, Sosnowiec

2 Katedra Biomechatroniki, Wydział Inżynierii Biomedycznej, Politechnika Śląska, Zabrze

3 Zakład Radiodiagnostyki, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej–Curie, Gliwice

Cel

Aktualnie nadal jest dyskutowana rola naprężeń ścinających w etiopatogenezie tętniaków mózgu.

Uważa się, że zarówno niskie jak i wysokie wartości tych napreżeń oddziałowujących na podział

naczynia prowadzą do uszkodzenia komórek endotelium i w efekcie do zapoczątkowania tętniaka

mózgu. Celem pracy była ocena wartości naprężeń ścinających u chorych z rozpoznanym tętniakiem

mózgu.

Metodyka

Badaniem objęto grupę 19 chorych z rozpoznanym tętniakiem tętnicy środkowej mózgu oraz 40

chorych z grupy kontrolnej. Wszyscy chorzy mieli wykonane badanie angioTK i przezczaszkowej

ultrasonografii dopplerowskiej z kolorowym kodowaniem przepływu (TCCS) które posłużyły do

wygenerowania modeli 3D bifurkacji MCA oraz wyznaczeniu profilu prędkości przepływu krwi przez

badane naczynia. Modelowanie numeryczne zostało przeprowadzone przy użyciu oprogramowania do

symulacji mechaniki płynów (ANSYS Fluent, ANSYS Inc., Canonsburg, PA, USA). Warunki brzegowe

oraz czas trwania symulacji były ściśle określone przez wygenerowane profile indywidualne dla każdego

pacjenta. Analizowano następujące zmienne: średnią prędkość przepływu krwi (Vśr.), promień,

natężenie przepływu krwi (VFR) w MCA oraz ciśnienie, naprężenia ścinające (WSS), gradient WSS

(WSSG) dla każdej z gałęzi przy podziale mierzone na szczycie skurczu (ps) oraz pod koniec rozkurczu

(ed).

65

Wyniki

Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy między wartościami prędkości przepływu krwi promienia,

VFR, ciśnienia i WSSG w obu grupach badanych. Wartości WSS na grubszym odgałęzieniu były istotnie

niższe (p<0,05) w grupie badanej zarówno na szczycie skurczu (87,1 vs 117 [Pa]) jak i pod koniec

rozkurczu (30,7 vs 44 [Pa]).

Wnioski

Odchylenia w wartościach naprężeń ścinających oddziałowujących na podział naczyń

wewnątrzczaszkowych mogą przyczyniać się do inicjowania procesu powstawania tętniaka mózgu.

58

Morfometryczne i hemodynamiczne czynniki ryzyka powstawania tętniaka tętnicy

środkowej mózgu

W.KASPERA¸1

, K.Ćmiel-Smorzyk1, W.Wolański

2, E.Kawlewska

2, A.Hebda

3,M.Gzik

2, P.Ładziński

1

1 Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Wojewódzki

Szpital Specjalistyczny nr 5, Sosnowiec

2 Katedra Biomechatroniki, Wydział Inżynierii Biomedycznej, Politechnika Śląska, Zabrze

3 Zakład Radiodiagnostyki, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej–Curie, Gliwice

Cel

Wielkość stresu hemodynamicznego na podziałach naczyń jest najmniejsza, jeżeli promienie naczyń

oraz kąty ich podziałów zgodne są z wartościami optymalnymi wynikającymi z zasady minimalnego

wydatku energetycznego (PMW). Celem badania była ocena zmiennych morfometrycznych oraz

hemodynamicznych podziału tętnicy środkowej mózgu (MCA) w grupie chorych z tętniakiem MCA oraz

porównanie ich do optimum wynikającego z PMW.

Metodyka

Prospektywnym badaniem kliniczno-kontrolnym objęto 96 chorych z rozpoznanym tętniakiem MCA

(podzielonych na grupę An z tętniakiem i bez tętniaka – non-An) oraz 94 chorych z grupy kontrolnej. Na

podstawie badania angioTK oraz TCD dokonano oceny zmiennych morfometrycznych i

hemodynamicznych w/w grupach bifurkacji.

66

Wyniki

Promień, pole przekroju pnia głównego, kąt podziału MCA (α) i objętościowe natężenie przepływu (VFR)

były istotnie większe w grupach An i non-An w stosunku do grupy kontrolnej. Wartości junction exponent

(n) oraz współczynnika pulsacyjności przepływu krwi w pniu głównym MCA były istotnie mniejsze,

natomiast średnie wartości kątów Φ1, i Φ2 (gdzie, Φ1 i Φ2 to kąty między osią pnia MCA i osią większej

oraz mniejszej gałęzi) były istotnie większe w grupie An w stosunku do grupy kontrolnej. Średnia wartość

kątów zmierzonych Φ1, Φ2, α we wszystkich analizowanych grupach bifurkacji MCA była istotnie

większa od odpowiadających im wartości optymalnych. W grupie An różnica pomiędzy wartością

optymalną i zmierzoną kątów była istotnie większa niż w grupach non-An i grupie kontrolnej. Analiza

wieloczynnikowa wskazała, że do najważniejszych niezależnych predyktorów powstania tętniaka MCA

należą n (OR, 0,42; 95% CI, 0,24-0,73; p=0,002), kąt α (OR, 1,07; 95% CI, 1,05-1,09; p<0,001), VFR

(OR, 2,36; 95% CI, 1,47-3,79; p<0,001).

Wnioski

Tętniaki mózgu powstają w efekcie niezależnego od siebie wpływu wzmożonego przepływu krwi w

naczyniu oraz odchyleń w morfologii podziału naczynia odbiegających od teoretycznego optimum

wynikającego z PMW.

59

Zastosowanie szybkiej stymulacji komorowej serca w leczeniu złożonych, niepękniętych

tętniaków wewnątrzczaszkowych – prezentacja 4 przypadków

L.Lombarski1, P.KUNERT

1, M.Grabowski

2, Ł.Januszkiewicz

2, Ł.Przepiórka

1, A.Podgórska

1, G.Opolski

2, A.Marchel

1

1 Klinika Neurochirurgii WUM, Warszawa

2 I Katedra i Klinika Kardiologii WUM

Cel

Celem doniesienia jest prezentacja techniki oraz wstępnych wyników leczenia złożonych tętniaków

wewnątrzczaszkowych z zastosowaniem szybkiej stymulacji komorowej (RVP). Śródoperacyjne,

czasowe obniżenie średniego ciśnienia tętniczego (MAP) ma ułatwiać́ preparowanie tętniaka, podobnie

jak wcześniej techniki czasowego zatrzymywania krążenia.

67

Metodyka badania

U każdego z 4 pacjentów (4 mężczyzn, wiek:53-74, MCA-3, ACoA-1) w okresie przedoperacyjnym

wykonano badania MR-DWI, SSEP, ECHO serca, EKG wysiłkowe oraz stężenie troponin w surowicy.

Śródoperacyjnie stosowano monitoring MEP, SSEP i wideoangiografię z ICG. W czasie klipsowania

tętniaka stosowano RVP z użyciem elektrody endokawitarnej. Prospektywnie oceniano występowanie

nowych deficytów neurologicznych, stan w skali Rankina (mRS), obecność́ świeżych ognisk

niedokrwiennych badaniem MR-DWI oraz ponownie wykonywano badania kardiologiczne.

Wyniki

Śródoperacyjnie, w trakcie RVP uzyskiwano spadek MAP do 40-50 mmHg przy wzroście tętna do 100-

150/min. Czas RVP jednorazowo wynosił od 40 sekund do 4 minut, RVP stosowano od 1 do 2 razy w

czasie klipsowania i nie obserwowano zaburzeń́ rytmu serca po zakończeniu stymulacji. U 2 chorych,

efekt RVP nie był wystarczający i trzeba było dodatkowo, czasowo zaklipsować tętnice wokół tętniaka. U

1 pacjenta stwierdzono przejściowe obniżenie MEP oraz SSEP w czasie zaklipsowania tętnic podziału

MCA. Wyniki leczenia do dnia wypisu: mRS0: 2 chorych, mRS2 – 1, mRS3 – 1, nowy deficyt ruchowy –

0; przejściowe zaburzenia mowy – 1; przejściowe zaburzenia świadomości z następczymi zaburzeniami

poznawczymi – 2; świeże ogniska niedokrwienne mózgu – 1; przejściowy wzrost troponin – 2 i

przejściowe upośledzenie kurczliwości serca – 1.

Wnioski

Zastosowanie RVP w chirurgii złożonych tętniaków wewnątrzczaszkowych jest relatywnie bezpieczne z

kardiologicznego punktu widzenia i ogranicza konieczność́ czasowego klipsowania tętnic

wewnątrzczaszkowych.

60

Porównanie angiografii rezonansu magnetycznego 3T oraz cyfrowej angiografii

subtrakcyjnej w ocenie tętniaków wewnątrzczaszkowych leczonych z użyciem protez

kierunkujących przepływ krwi

KOCUR1, P. Paździora

1, A. Rudnik

1 M. Cebula

2, T. Pękala

2, J. Baron

2, A. Zymon-Zagórska

3

1

Klinika Neurochirurgii Katedry Neurochirurgii, Wydział Lekarski w Katowicach, Śląski Uniwersytet

Medyczny w Katowicach

68

2 Zakład Radiodiagnostyki i Radiologii Zabiegowej, Katedra Radiologii i Medycyny Nuklearnej, Wydział

Lekarski w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

3 Helimed Diagnostic Imaging. Katowice.

Cel

Ocena skuteczności angiografii rezonansu magnetycznego bez kontrastu (TOF-MRA) w odniesieniu do

„złotego standardu” – badania cyfrowej angiografii subtrakcyjnej (DSA) u pacjentów z tętniakami

wewnątrzczaszkowymi, leczonych z zastosowaniem protez kierunkujących przepływ krwi.

Metodyka

Przeanalizowano badania radiologiczne 18 pacjentów (15 kobiet oraz 3 mężczyzn) hospitalizowanych,

celem wykonania kontrolnych DSA po zabiegach implantacji protez kierunkowych z powodu tętniaków

tętnicy szyjnej wewnętrznej. Wszyscy pacjenci w pierwszej dobie po DSA mieli wykonane badanie TOF-

MRA 3T. Oceniano stopień obliteracji tętniaków oraz obecność ewentualnych zwężeń naczyń w

miejscach implantacji protez.

Wyniki

Wykazano znamienną statystycznie różnicę pomiędzy odsetkiem stenoz, zobrazowanych w badaniach

TOF-MRA oraz DSA (100% vs. 16,7%, p<0,001). Nie wykazano, aby różnica pomiędzy odsetkami

niepełnej obliteracji tętniaków, uwidocznionych w badaniach TOF-MRA oraz DSA była istotna (27,8% vs.

16,7%, p=0,67).

Wnioski

W stosunku do DSA badanie 3T TOF-MRA wykazuje znacząco większy odsetek zwężeń naczyń w

miejscu implantacji protez kierunkujących przepływ krwi. W przypadku oceny stopnia obliteracji

tętniaków obie metody obrazowania wydają się być porównywalne.

61

Wewnątrznaczyniowe leczenie szerokopodstawnych tętniaków przedniej części koła

tętniczego mózgu przy użyciu systemu przerwania przepływu „WEB”

M. MIŚ1, M. Miś

2, K. Smarzewska

2

1 Katedra Radiologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej

69

i Neuroradiologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

2 Katedra i Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Uniwersytecki Szpital

Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

Cel

Endowaskularne leczenie pękniętych tętniaków o szerokiej podstawie i tętniaków podziału naczyń

stanowi wyzwanie dla radiologii interwencyjnej. System przerwania przepływu WEB jest stosunkowo

nowym narzędziem dedykowanym do wewnątrznaczyniowego leczenia tętniaków o szerokiej szyi, bez

potrzeby stosowania terapii przeciwpłytkowej. Celem prezentacji jest przedstawienie doświadczenia

ośrodka z użyciem systemu przerwania przepływu WEB w leczeniu pękniętych tętniaków przedniej

części koła tętniczego mózgu. Bezpieczeństwo i skuteczność embolizacji systemem WEB została

potwierdzona przez europejskie badania wieloośrodkowe jak i przez doświadczenia ośrodków na

świecie.

Materiał i metody

W okresie od kwietnia 2014 roku przeprowadzono zabiegi embolizacji 96 tętniaków

wewnątrzczaszkowych z użyciem systemu przerwania przepływu WEB u pacjentów w wieku od 17 do 77

lat. W większości przypadków tętniak zlokalizowany był w podziale tętnicy środkowej mózgu (69%). W

23% przypadków leczenie dotyczyło tętniaków pękniętych. Zebrano i przeanalizowano dane kliniczne,

przed- i pooperacyjne obrazy angiograficzne (w tym rekonstrukcje 3D). Stopień zamknięcia tętniaka

oceniano przy pomocy zmodyfikowanej skali Montrealskiej.

Wyniki

We wszystkich przypadkach leczenia tętniaków niepękniętych pacjenci opuszczali szpital w dobrym

stanie klinicznym, bez deficytów neurologicznych. W przypadku tętniaków pękniętych nie wykazano

pogorszenia się stanu neurologicznego pacjentów w związku z embolizacją. W ocenie angiograficznej

tuż po zabiegu odpowiedni stopień embolizacji (MMS od 0 do 2) obserwowano w 78% tętniaków.

Wnioski

5-letnie doświadczenie i wyniki dowodzą, że system przerwania przepływu WEB jest bezpiecznym i

efektywnym narzędziem do skutecznej embolizacji pękniętych jak i niepękniętych tętniaków

wewnątrzczaszkowych o szerokiej podstawie, bez konieczności stosowania terapii przeciwpłytkowej.

70

SESJA VII

NIEPĘKNIĘTE TĘTNIAKI UKŁADU KRĘGOWO-PODSTAWNEGO

62

Analiza wpływu anatomicznych zmienności tętnicy móżdżkowej tylnej dolnej na

powstawanie tętniaków

A.MYSZKA, R.Krzyżewski, A.Starowicz Filip, B.Kwinta

Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Cel

Tętniaki tętnicy móżdżkowej tylnej dolnej[PICA] stanowią niezwykle rzadką, heterogenną grupę zmian

naczyniowych. Związek pomiędzy zmiennościami anatomicznymi, początkiem PICA, a powstawaniem w

jej obrębie tętniaków pozostaje niejasny. Celem naszego badania było określenie wpływu zmienności

anatomicznych PICA na częstość występowania tętniaków PICA.

Metodyka

Do badania zostało włączonych 109 pacjentów poddanych angiografii rezonansem magnetycznym

(angioMR) lub cyfrowej angiografii subtrakcyjnej (DSA). Dziewięciu pacjentów posiadało tętniak

zlokalizowany w obrębie PICA. Do analizy zmienności anatomicznych PICA zostały wykorzystane

projekcje o maksymalnej intensywności i objętości. Wyodrębniliśmy 4 rodzaje zmienności

anatomicznych PICA. Analizie poddane zostały czynniki ryzyka prezentowane przez pacjentów, wyniki

leczenia.

Wyniki

Pięć tętniaków zostało zapatrzonych przez klipsowanie, 3 poprzez embolizację wewnątrznaczyniową, 1

przy użyciu flow-divertera. We wszystkich przypadkach została osiągnięta całkowita okluzja tętniaków.

W większości przypadków zarówno u zdrowych pacjentów, jak również u pacjentów z tętniakiem PICA

miała normalny przebieg( 78.23% vs. 54.03%; p=0.07). Hipoplastyczna PICA była częściej związana z

występowaniem tętniaka (15.38% vs. 5.76%; p=0.16). Również fenestracja PICA występowała częściej u

pacjentów z tętniakiem (5.26% vs. 0.00%; p=0.003). PICA będąca kontynuacją tętnicy kręgowej

występowała wyłącznie u w grupie kontrolnej (2.09% vs. 0.00%; p=0.59), natomiast PICA biorąca swój

początek z tętnicy podstawnej występowała u pacjentów z grupy badawczej (7.69% vs. 2.61%; p=0.29).

71

U pacjentów z tętniakiem lewa PICA częściej wykazywała zmienności anatomiczne ( 55.56% vs.

35.23%; p=0.05).

Wnioski

Fenestracja PICA jest związana z wyższym ryzykiem rozwoju tętniaków w obrębie PICA. Również

hipoplazja PICA może mieć wpływ na powstawanie tętniaków.

63

Zastosowanie stentów kierunkujących przepływ (flow diverters) w leczeniu niepękniętych

tętniaków układu kręgowo-podstawnego

M. MIŚ1, M. Miś

2, K. Smarzewska

2

1 Katedra Radiologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej

i Neuroradiologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

2 Katedra i Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Uniwersytecki Szpital

Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego, Wrocław

Cel:

Skuteczność i bezpieczeństwo wewnątrznaczyniowego leczenia tętniaków przedniej części koła

tętniczego mózgu przy użyciu stentów kierunkujących przepływ są potwierdzone. Stenty kierunkujące

przepływ są samorozprężalnymi stentami przeznaczonymi do rekonstrukcji naczyniowej

wewnątrzczaszkowych szerokopodstawnych tętniaków workowatych, jak i tętniaków wrzecionowatych u

pacjentów stosujących podwójną terapię przeciwpłytkową. Początkowe wskazanie do leczenia tętniaków

naczyń mózgowych stentem kierunkującym przepływ obejmowało tętnicę szyjną wewnętrzną mózgu.

Aktualnie wskazania do stosowania Flow Diverterów zostały poszerzone o tętniaki tylnego krążenia oraz

o tętniaki znajdujące się "powyżej" t. szyjnej wewnętrznej.

Materiały i metody

Dane kliniczne, przedoperacyjne i pooperacyjne obrazy DSA, CT i MR zostały zebrane i

przeanalizowane.

Wyniki

18 pacjentów (w wieku 24-85 lat) z tętniakami tylnego krążenia mózgu leczono za pomocą stentów

kierunkujących przepływ. Tętniaki zlokalizowane były na VA, PICA, BA oraz PCA. U większej części

72

pacjentów uzyskano dobry wynik kliniczny i nie zaobserwowano nowych deficytów neurologicznych. W

niektórych przypadkach zaobserwowano zwężenie tętnicy macierzystej, na której występował tętniak,

zamknięcie stentu czy dalsze powiększanie się tętniaka. W pojedynczych przypadkach leczenie

wymagało kolejnego etapu.

Wnioski

Wstępne wyniki dowodzą, że stosowanie stentów kierunkujących przepływ w leczeniu tętniaków układu

kręgowo-podstawnego jest stosunkowo bezpieczne i skuteczne jednak w mniejszym stopniu niż w

przypadku tętniaków przedniej części koła tętniczego mózgu oraz wiąże się z większą ilością

niepowodzeń.

64

Wewnątrznaczyniowe leczenie tętniaków tylnego krążenia za pomocą samego stentu

R. Juszkat, K. Stanisławska, J. Kościński, B. Sokół, A. Barciszewska, B. Stachowska-Tomczak,

A. Kopras, W. Niwiński, N. Wąsik, B. Bogajewska, W. Liebert, R. Jankowski

Katedra Radiologii Ogólnej i Zabiegowej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Introduction

Aneurysms of the posterior cerebral circulation occur noticeably less frequent than those of

the anterior cerebral circulation. Large cell stents provide flow-diverting effects and may be

used alone in case of small aneurysms unsuitable for coiling. Limited data regarding use of

this technique in larger aneurysms treatment in this location is available.

Aim of the study

To evaluate long-term technical and clinical outcomes of stenting without coiling for the posterior

cerebral circulation aneurysms.

Material and methods

We retrospectively reviewed 30 patients treated with Leo stent without coiling for the posterior cerebral

circulation saccular aneurysms from years 2013 – 2019. FIve patients presented with a ruptured

aneurysm. Lesions were located at the basilar trunk (22), vertebral artery (6) and posterior cerebral

artery (2). Patients were followed up for at least 6 months.

73

Results

In all 30 cases stent was successfully implanted. No stent migration was observed. In one patient with

unruptured aneurysm acute in-stent thrombosis occurred and was successfully treated with Abciximab.

In control angiography complete occlusion of the aneurysm was observed in 10 patients, size reduction

in 16, no change of size in 3 and aneurysm enlargement in 1 case. In 1 out of 25 patients treated

because of unruptured aneurysm subarachnoid haemorrhage from the treated lesion occurred 1 month

after stent deployment.

Conclusions

Leo stent implantation without coiling is a relatively safe and effective alternative treatment of the

posterior cerebral circulation aneurysms. Initial sole stenting allows to minimize invasive endovascular

procedure.

65

Wewnątrznaczyniowe leczenie niekrwawiących tętniaków szczytu tętnicy podstawnej

R. Juszkat, K. Stanisławska, J. Kościński, B. Sokół, A. Barciszewska, B. Stachowska-Tomczak,

A. Kopras, W. Niwiński, N. Wąsik, B. Bogajewska, W. Liebert, R. Jankowski

Katedra Radiologii Ogólnej i Zabiegowej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Cel pracy

Ocena wyników leczenia niekrwawiących tętniaków szczytu tętnicy podstawnej

Materiał i metoda

Materiał obejmuję grupę 70 chorych, których w latach 2004 – czerwiec 2019 leczono

wewnątrznaczyniowo z powodu tętniaka workowatego szczytu tętnicy podstawnej. Wśród 70 chorych 53

to kobiety (65,8%), a 17 (24,2%) to mężczyźni, średnia wieku wynosiła 52,9 lat (26-76 lat). Wszyscy

operowani chorzy byli z tętniakami niekrwawiącymi stwierdzanymi de novo. Z opracowania wyłączono

chorych po krwawieniu podpajęczynówkowym, z tętniakami nawrotowymi po implantacji spiral oraz z

tętniakami wrzecionowatymi. U 37 chorych zastosowano leczenie z użyciem pojedynczego lub dwóch

stentów, natomiast 33 chorych leczono jedynie z użyciem spiral odczepialnych.

74

Wyniki

U chorych leczonych z użyciem stentów najczęściej zastosowano technikę pojedynczego stentu

implantowanego przez podział tętnicy podstawnej z końcem dystalnym usytuowanym w jednej z tętnic

tylnych mózgu. Wykorzystano również inne techniki leczenia jak Y-stenting, „waffle cone“ czy

nowatorską technikę Tbranch.

W 68/70 97,1 % przypadkach zabiegi przeprowadzono skutecznie, bez powikłań. W 2/70 przypadkach

doszło do powikłań. W jednym przypadku, w drugiej dobie po zabiegu z użyciem stentu, doszło do

krwawienia podpajęczynówkowego zakończonego zgonem chorego. W drugim przypadku odnotowano

migrację stentu, bez następstw klinicznych.

66

Doświadczenia Kliniki Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w stosowaniu

implantu P-Conus w embolizacji niepękniętych tętniaków tętnicy podstawnej mózgu

J.Fortuniak1, E.J.BOBEFF1, W.Szubert2, D.J.Jaskólski1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Uniwersytecki

Szpital Kliniczny nr 1 im. N. Barlickiego

2 Zakład Radiologii i Diagnostyki Obrazowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Uniwersytecki Szpital

Kliniczny nr 1 im. N. Barlickiego

Cel

Retrospektywna ocena bezpieczeństwa i skuteczności leczenia wewnątrznaczyniowego niepękniętych

tętniaków rozwidlenia tętnicy podstawnej mózgu przy użyciu implantu p-Conus.

Metodologia

Zabieg embolizacji w/w tętniaków przy użyciu implantu p conus i spiral embolizacyjnych wykonano u 2

mężczyzn i 7 kobiet w Klinice Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w latach 2015-2017.

Mediana wieku chorych wynosiła 55 lat. Mediana szerokości szyi tętniaka wyniosła 6,2 mm a mediana

wskaźnika kopuła/szyja wynosiła 1,3. Przeanalizowano stan chorych oraz obrazy angiograficzne przed i

po embolizacji w badaniach kontrolnych wykonanych po pół roku, roku i 2 latach od zabiegu.

75

Wyniki

Całkowitą embolizację tętniaka uzyskano u wszystkich chorych, którą potwierdzono w kontrolnych

badaniach panangiografii mózgowej. W badanej grupie, 4 chorych było leczonych z powodu

rekanalizacji tętniaka leczonego wcześniej bez użycia implantu p-Conus. Nie wystąpiły żadne powikłania

związane z w/w procedurą.

Wnioski

Implant p-Conus jest bezpiecznym i wysoce skutecznym narzędziem do embolizacji tętniaków tętnicy

podstawnej z szeroką szyją.

67

Użycie stentów LVIS jr. i spiral platynowych w leczeniu niepękniętych tętniaków tętnicy

podstawnej mózgu

W. Poncyljusz, Ł. Madany, S. Janik, L. Sagan

Cel

Mikrostent LVIS jr. jest coraz częściej stosowany w leczeniu tętniaków wewnątrzczaszkowych, a jego

zastosowanie w tętnicy podstawnej (BA) nie było jeszcze raportowane. Celem pracy była ocena

bezpieczeństwa i wczesnej skuteczności mikrostentu LVIS jr. w leczeniu tętniaków BA.

Materiał i Metoda

Przeanalizowaliśmy retrospektywnie pacjentów bez krwotoku z tętniakami BA leczonych stentami LVIS

jr. wraz z jednoczasowym zastosowaniem spiral platynowych. Wyniki angiograficzne oceniano przy

użyciu zmodyfikowanej klasyfikacji Raymond-Roy. Ze względu na jednorodność grupy w analizie

uwzględniono tylko tętniaki BA w zakresie szczytu oraz podział BA i tętnicy mózgu tylnej oraz podziału

BA i tętnicy górnej móżdżku. 40 pacjentów (w wieku 29 -72 lata) z tętniakiem BA leczonych implantacją

mikrostentu LVIS jr. W zabiegach zastosowano techniki: jednego mikrocewnika (n = 15) z pierwotną

implantacją stentu i przejściem tym samym mikrocewnikiem przez oczka stentu , dwóch mikrocewników

(n=11) z jednym mikrocewnikiem pod stentem, remostentingu (n = 9)implantacji stentu przez balon do

remodelingu oraz technikę Y-stentingu (n = 5).Wszyscy pacjenci byli planowo przygotowani na

podwójnej terapii p/płytkowej.

U wszystkich chorych uzyskano całkowicie zamknięcie leczonych tętniaków.

76

Powikłania związane z zabiegiem wystąpiły u jednego chorego leczonego techniką Y-stentingu (2%),

które ustąpiły po podaniu eptyfibatydu. W okresie obserwacji wynoszącym 12-18 miesięcy

zaobserwowano nieliczny odsetek rekanalizacji.

Wnioski

Stent LVIS jr. we wszystkich opcjach implantacji stanowi wykonalną i bezpieczną opcję dla

wewnątrznaczyniowej embolizacji tętniaków BA. Technika y-stentingu wymaga dalszej obserwacji.

SESJA VIII

LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA

68

Programy rehabilitacji pacjentów po operacjach kręgosłupa w Klinice Neurochirurgii 10

Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Bygoszczy

S. KRAJEWSKI, M. Kucharczuk, M. Kachelski, M. Harat, J. Furtak

Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Bydgoszczy

Abstrakt

Codziennie w polskich oddziałach neurochirurgicznych wykonywanych jest wiele operacji kręgosłupów z

powodu zespołów bólowych różnego pochodzenia. Stosowane są różnorodne metody, techniki,

implanty. Bardzo zróżnicowana jest inwazyjność tych zabiegów, a co za tym idzie – zróżnicowana musi

być rekonwalescencja i rehabilitacja pacjentów. Autorzy często spotykają się z sygnałami zarówno od

pacjentów, jak i od fizjoterapeutów, świadczące o braku wystarczającej wiedzy na temat zasad

postępowania usprawniającego po operacjach kręgosłupa. Również w literaturze brak informacji na ten

temat.

Celem pracy jest przedstawienie założeń programów usprawniania pacjentów po operacjach kręgosłupa

stworzonych przez fizjoterapeutów we współpracy z lekarzami Kliniki Neurochirurgii 10 Wojskowego

Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Bydgoszczy. Zasady te będą zaprezentowane na tle danych

statystycznych dotyczących operacji kręgosłupa wykonanych w Klinice w okresie od sierpnia 2018 do

końca czerwca 2019 roku.

77

Materiał obejmuje 1063 pacjentów, w tym 635 operacji kręgosłupa, 376 termolezji oraz 52 zabiegi

wertebroplastyki. Dokonano analizy danych z uwzględnieniem rodzaju operacji, schorzenia, poziomu

operowanego kręgosłupa. Dane te pokrywają się z liczbą materiałów edukacyjno-instruktażowych

przekazanych pacjentom w okresie okołooperacyjnym. Dla potrzeb pacjentów Kliniki stworzono dziewięć

różnych bogato ilustrowanych broszur z uwzględnieniem rodzaju i poziomu operacji oraz okresu po

operacji.

Wnioski

Przekazywane pacjentom Kliniki informacje i zalecane zestawy ćwiczeń są bezpieczne, nie sprawiają

problemu w samodzielnym wykonywaniu. Dzięki nim gojenie się operowanego kręgosłupa jest mniej

zagrożone powikłaniami, gdyż pacjent wie jak się zachowywać, a jakich zachowań unikać. Pacjent dzięki

uzyskanym informacjom czuje się bezpieczniej i z większą pewnością podejmuje codzienną aktywność.

Mniejsze jest też ryzyko nawrotów choroby.

69

Wczesna ocena sprawności u pacjentów poddanych szybkiej aktywizacji ruchowej po

leczeniu operacyjnym z powodu stenozy lędźwiowej

P. Kurlandt1, P. Chromiec

2, M. Czechlowska-Nabożna

3, A. Glińska

3, M. Jacko

2, D. Korewo

2,

W. Libionka1,2

, S. Pietrzak2, J. Bolek-Adamek

2, A. Zdun-Ryżewska

4, E. Szurowska3,J. J.Kaczor

2,

W. Kloc1

1 Oddział Neurochirurgii, Copernicus Podmiot Leczniczy, Gdańsk

2 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i

Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

3 II Zakład Radiologii, Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny

Morskiej i Tropikalnej, Gdański Uniwersytet Medyczny

4 Zakład Badań Nad Jakością Życia, Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem

Medycyny Morskiej i Tropikalnej, Gdański Uniwersytet Medyczny

Cel

Celem badania była ocena skuteczności leczenia pacjentów ze zwyrodnieniową stenozą lędźwiową

poddanych wczesnej aktywizacji ruchowej po zabiegu.

78

Metodyka

W badaniu udział wzięło 22 pacjentów (10 kobiet i 12 mężczyzn) w wieku 48- 69 lat (średnia 57,5) z

potwierdzoną klinicznie i radiologicznie stenozą kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym

zakwalifikowanych do leczenia operacyjnego. U wszystkich pacjentów zastosowano wczesną

aktywizację ruchową 2 tygodnie po operacji i rozpoczęto 8-tygodniową rehabilitację. Przed operacją,

przed rehabilitacją oraz bezpośrednio po zakończonej rehabilitacji pacjentów poddano ocenie

kwestionariuszami COMI i ODI oraz testami funkcjonalnymi: FTSST (The Five Time Sit to Stand Test),

15mWT (The 15 Meters Walking Time), 6mWT (The Six-minute Walking Test) oraz Up&Go (The Timed

Up and Go Test).

Wyniki

Po całym cyklu leczenia uzyskano poprawę o 22-27% w testach funkcjonalnych w stosunku do stanu

wyjściowego. Na podstawie kwestionariuszy ODI i COMI wykazano poprawę samopoczucia chorych we

wczesnym okresie pooperacyjnym (po 2 tygodniach) o 21% w kwestionariuszu ODI oraz 27% w

kwestionariuszu COMI. Wyniki końcowe badania kwestionariuszami ODI i COMI są w trakcie

opracowywania.

Wnioski

Wyniki testów funkcjonalnych we wczesnym okresie po operacji nie korelują z poprawą samopoczucia

chorych określoną kwestionariuszami ODI i COMI. Wyniki oceny w testach funkcjonalnych po

zakończonym procesie terapeutycznym, obejmującym postępowanie neurochirurgiczne i rehabilitacyjne,

wykazują istotną poprawę stanu chorych.

70

Możliwości oceny powodzenia eksperymentalnej terapii komórkowej zwyrodnienia

krążków międzykręgowych

S. Lipiński1, K. Jezierska-Woźniak

2,3, W. Maksymowicz

2, M. Barczewska

2

1 Katedra Elektrotechniki, Energetyki, Elektroniki i Automatyki, Wydział Nauk Technicznych, Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

2 Katedra Neurochirurgii, Collegium Medicum, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

3 Pracownia Medycyny Regeneracyjnej Bank Komórek Macierzystych, Collegium Medicum, Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

79

Abstrakt

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest przewlekłą i postępującą chorobą polegającą na

przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących funkcjonalne połączenia kręgów kręgosłupa.

Obecnie leczenie choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego ma charakter objawowy, biorąc

pod uwagę leczenie zachowawcze jak i objawowe. Zrozumienie zmian degeneracyjnych zachodzących

na poziomie molekularnym jest kluczowym źródłem nowych metod leczenia. Mezenchymalne komórki

macierzyste (mesenchymal stem cells, MSC) znajdują już zastosowanie w nowoczesnej medycynie

regeneracyjnej. Jedną z metod oceny skuteczności terapii komórkowej choroby zwyrodnieniowej

kręgosłupa jest metoda rezonansu magnetycznego (MRI).

Celem pracy było stworzenie powtarzalnej i wiarygodnej metody wykorzystywanej do oceny stanu

krążków międzykręgowych na podstawie skanów MRI po podaniu MSC wyizolowanych ze szpiku

kostnego w świńskim modelu zwierzęcym zwyrodnienia krążków międzykręgowych.

W pracy skupiono się na wskazaniu różnic mogących pojawić się w ocenie tych samych przypadków na

podstawie obrazów pozyskanych w różnych przekrojach (strzałkowym i czołowym oraz poprzecznym)

tego samego badania MRI ze wskazaniem właściwego obszaru zainteresowania (tj. krążka

międzykręgowego), co jest, jak wskazują doświadczenia kliniczne, szczególnie problematyczne po

dłuższym, kilkumiesięcznym, czasie od uszkodzenia.

71

Całkowita metylacja DNA jako marker epigenetyczny w rozwoju zespołów bólowych

A-M.BARCISZEWSKA1,2

, M.Piwecka3, J.Barciszewski

4, R.Jankowski

1,2

1 Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola

Marcinkowskiego, Poznań;

2 Oddział Kliniczny Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Szpital Kliniczny im. Heliodora Święcickiego,

Poznań

3 Berlin Institute for Medical Systems Biology, Max Delbrück Center for Molecular Medicine, Berlin

4 Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk, Poznań

Cel

Ból jest najbardziej podstawowym objawem choroby, będącym przyczynkiem do rozpoczęcia diagnostyki

i leczenia. Jednak ból przewlekły, jak również obiektywna ocena natężenia bólu odczuwanego przez

80

pacjenta, nadal stanowią wyzwanie w medycynie. Obecnie stosowane metody opierają się wyłącznie na

subiektywnym odczuciu pacjenta. W związku z tym istnieje potrzeba precyzyjnego opisu bólu na

poziomie molekularnym, scharakteryzowania jego różnych form, co może stanowić podstawę do

spersonalizowanej oceny leczenia.

Metodyka

Próbki krwi obwodowej uzyskano od pacjentów z zespołem bólowym operowanych z powodu dyskopatii

lędźwiowej, przed i po zabiegu. DNA po izolacji hydrolizowano, a następnie znakowano radioaktywnie i

rozdzielono metodą chromatografii cienkowarstwowej. Chromatogramy oceniano za pomocą

Phosphoimagera, a zawartość m5C reprezentowana była jako stosunek (R) intensywności plamek m5C

do m5C + C + T. Ilość m5C była skorelowana z natężeniem bólu ocenianym przez pacjenta (VAS),

czasem trwania bólu, zaawansowaniem choroby podstawowej, chorobami współistniejącymi,

dotychczasowym leczeniem i stylem życia, a także wynikami badań laboratoryjnych.

Wyniki

Nasze badania w grupie pacjentów operowanych z powodu dyskopatii lędźwiowej pokazują, że

intensywność bólu jest związana ze zmniejszeniem globalnej metylacji DNA. Poziom m5C w DNA krwi

obwodowej pacjentów zależy również od rodzaju i czasu trwania bólu.

Wnioski

Analiza DNA zapewnia ocenę całkowitej zawartości m5C w zależności od intensywności i rodzaju bólu,

pozwala oszacować zakres i szybkość globalnych zmian metylacji DNA, wpływ czynników drażniących i

korelację z subiektywną skalą oceny bólu. Uzyskane wyniki pokazujące zróżnicowane zakresy

demetylacji DNA przyczyniają się do lepszego zrozumienia molekularnych podstaw bólu. Istnieje

możliwość, że w przyszłości ta metoda epigenetyczna będzie stosowana w diagnostyce klinicznej i

planowaniu terapii.

72

Klasyfikacja Subaxial Injury Classification Scale w planowaniu leczenia urazów

kręgosłupa szyjnego u dzieci i młodzieży

S.BARSZCZ, E. Sołtan, M. Ciastoń, N. Rzewuska

Dziecięcy Szpital Kliniczny UCK WUM Warszawa

81

Abstrakt

Zaproponowana przez Vaccaro (2007) klasyfikacja subaksjalnych urazów kręgosłupa szyjnego

SLICS ułatwia wybór sposobu leczenia. Odmienność patofizjologii urazów kręgosłupa w wieku

rozwojowym wpływa na leczenie i rokowanie. Cel: Celem pracy była ocena przydatności skali w

kwalifikacji do operacji u chorych poniżej 18 roku życia. Materiał i metody: Materiał obejmował 19 kolejno

leczonych chorych z urazami segmentu C3-C7 kręgosłupa. Klasyfikacja obejmuje ocenę morfologii

urazu, integralność kompleksu dyskowowięzadłowego i stan neurologiczny (0-9 punktów + 1 w

przypadku stałego ucisku rdzenia kręgowego).

Leczenie zachowawcze rekomendowane jest przy 0-3 punktach, a operacyjne > 4 punktów. Przy

punktacji równej 4 – leczenie zależy od aktualnej sytuacji klinicznej. Porównano punktację u chorych

leczonych zachowawczo i operacyjnie. Wyniki: Leczono 19 chorych w wieku od 3 do 17 lat (średnia 15

lat i 7 miesięcy).

W 12 przypadkach przyczyną uszkodzenia kręgosłupa był uraz sportowy, w 4 komunikacyjny, a w 3

upadek z wysokości. Sześcioro chorych leczono operacyjnie, a 13 zachowawczo. W grupie chorych

leczonych zachowawczo suma punktów mieściła się w zakresie 1-3 (średnio 1,92),a w grupie chorych

operowanych w zakresie 6-9 (średnio 7), co w całości materiału jest zgodne z kryteriami SLICS. Badania

TK i MR pozwalają na jednoznaczną ocenę morfologii urazu. Skala nie ma jednoznacznych kryteriów

oceny integralności kompleksu dyskowo-więzadłowego. W badanej grupie trudności klasyfikacyjne

wiązały się z charakterystyczną dla dzieci wielopoziomowością urazów, interpretacją uszkodzeń stawów

międzykręgowych oraz uszkodzenia tkanek miękkich w badaniach MR. Wartość punktowa dobrze

korelowała ze stopniem niestabilności i rodzajem wykonanej stabillizacji kręgosłupa. Wniosek:

Klasyfikacja SLICS jest prostym i przydatnym narzędziem w leczeniu subaksjalnych urazów kręgosłupa

szyjnego u dzieci i młodzieży.

73

Objawowe zakotwiczenie rdzenia kręgowego w przebiegu przepukliny oponowej oraz

tłuszczaka odcinka krzyżowego kręgosłupa u dorosłych – opis nowej techniki leczenia

operacyjnego

S. KACZOR, G. Turek, M. Ząbek

Oddział Neurochirurgii Mazowiecki Szpital Bródnowski

Abstrakt

Zakotwiczenie rdzenia kręgowego w przebiegu przepukliny oponowej oraz tłuszczaka odcinka

82

krzyżowego kręgosłupa rzadko staje się objawowe u dorosłych. Jeżeli staje się symptomatyczne

wówczas leczenie operacyjne może wiązać się z licznymi ryzykami wystąpienia deficytów

neurologicznych.

Prezentujemy technikę w naszym uznaniu pozwalającą na ominięcie tych zagrożeń. 39-letni chory, u

którego po 35 roku życia nastąpił stopniowy niedowład kończyn dolnych z zanikami mięśniowymi w

obrębie kończyn dolnych oraz zastojem moczu. Objawy spowodowane zakotwiczeniem rdzenia i

stopniowym uwidocznionym pociąganiem korzeni L3-S1 w dół przez tłuszczaka współistniejącego z

przepukliną oponową kości krzyżowej.

U pacjenta wykonano następujący zabieg: tylną sacrotomię, następnie laminektomię L4 i L5, przecięcie

więzadła krzyżowo-ogonowego, przecięcie więzadeł Hofmana, następnie uwolnienie tłuszczaka bez

resekcji oraz mobilizacja worka oponowego z przemieszeniem całego kompleksu na wysokość L4 wraz

z mocowaniem za pomocą szwów niewchłanialnych. Pozwoliło to na relaksację korzeni nerwowych.

Klinicznie u pacjenta stwierdzono poprawę niedowładu kończyn dolnych oraz radiologicznie stwierdzoną

relaksację nerwów w obrazie MRI.

SESJA IX

SESJA MŁODYCH NEUROCHIRURGÓW

74

Wewnątrzczaszkowe guzy z zewnątrzczaszkową ekspansją: opis serii przypadków ze

szczególnym uwzględnieniem sposobu postępowania

R.M KRZYŻEWSKI1, J. Rybus

1, B.M. Kwinta

1, A.M. Myszka

2, K. Stachura

1

1 Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatolgii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

2 Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Neurochirurgii i Neurotraumatologii Collegium Medicum

Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Cel

Celem pracy jest przedstawienie sposobów postępowania w guzach wewnątrzczaszkowych z

zewnątrzczaszkowa ekspansją na podstawie serii przypadków.

83

Metodyka

Prospektywnie analizowano przebieg leczenia 6 pacjentów z guzami wewnątrzczaszkowymi z

zewnątrzczaszkową ekspansją. Pod uwagę brano czas wystąpienia objawów, zajęcie poszczególnych

kompartymentów anatomicznych z uwzględnieniem zatok żylnych, technikę operacyjną, przebieg

leczenia oraz rozpoznanie histopatologiczne.

Wyniki

W okresie 2017-2019 w Klinice Neurochirurgii i Neurotruamatologii Szpitala Uniwersyteckie w Krakowie

leczonych operacyjnie było 6 pacjentów (3 kobiety) z ekspansją zewnątrzczaszkową guza

śródczaszkowego. Średni wiek wynosił 56.5 lat. Średni czas od pierwszych objawów do przyjęcia

wynosił 17 miesięcy (3-36 miesięcy). W 3 przypadkach były to oponiak, oraz w 3 przypadkach nowotwór

złośliwy pochodzenia nabłonkowego (rak przydatków skórnych, rak drobnokomórkowy). W każdym

przypadku pacjent przeszedł przedoperacyjne badania naczyniowe mające na celu ustalenie

naczyniowych stosunków anatomicznych. W każdym przypadku udało się usunąć guz całkowicie. W

dwóch przypadkach zabieg operacyjny wymagał ingerencji w układ zatok żylnych. W pięciu przypadkach

jednoczasowo wykonano uzupełnienie ubytku kostnego protezą typu Codubix. W jednym przypadku

wymagane było usunięcie protezy

kości sklepienia czaszki ze względu na powikłanie krwotoczne. Jeden pacjent wymagał hospitalizacji w

Oddziale Intensywnej Terapii. Pozostali pacjenci zostali wypisani w dobrym stanie. Czterech pacjentów

pozostaje w kontroli poradni przyklinicznej. Dwóch z nich zmarło.

Wnioski

Guzy wewnątrzczaszkowe z zewnątrzczaszkową ekspansją są heterogenną grupą nowotworów. W

naszym materiale najczęściej są to oponiaki oraz raki. Zalecana jest przedoperacyjna angiografia celem

oceny unaczynienia guza oraz ewentualnej jego embolizacji. W większości przypadków możliwa jest

jednoczasowa plastyka ubytku kostnego.

75

Porównanie metod wyznaczania drogi korowo-rdzeniowej za pomocą traktografii

S.KIEROŃSKA, T.Szmuda, P.Słoniewski

Klinika Neurochirurgii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Gdańsk

84

Cel

Traktografia jest nieinwazyjną metodą obrazowania włókien istoty białej mózgu. Do tej pory nie został

opracowany uniwersalny sposób wyznaczania drogi piramidowej korowo-rdzeniowej (CST) za pomocą

traktografii. Celem pracy było znalezienie optymalnej metody wizualizacji CST u pacjentów z guzem

mózgu.

Materiały i metody

Badania rezonansu magnetycznego wykonano u 32 chorych z rozpoznanym guzem mózgu na aparacie

1,5 T (Magnetom, Siemens, Niemcy). CST zrekonstruowano na podstawie dwóch głównych regionów

zainteresowania (ROI): konara mózgu oraz tylnej odnogi torebki wewnętrznej (PLIC). Dodatkowo użyto 4

innych ROI: płat czołowy, pole ruchowe dodatkowe, zakręt przed- i zaśrodkowy. Dzięki temu CST

zrekonstruowano na 10 sposobów u 32 chorych, uzyskując 320 różnych dróg. Do rekonstrukcji i obliczeń

wykorzystano program DSI-studio. Oceniono średnią długość i objętość CST, ilość włókien oraz

podstawowe parametry traktografii takie jak anizotropię oraz średnią dyfuzyjność.

Wyniki

Największą ilość włókien nerwowych i objętość CST uzyskano wyznaczając CST przez PLIC nie

wybierając żadnego punktu końcowego (p=0,032) oraz PLIC z punktem końcowym w płacie czołowym.

Wyznaczenie CST poprzez poprowadzenie drogi przez konar mózgu, czy przez konar mózgu i płat

czołowy nie zwiększyło liczby i objętości włókien. Długość drogi oraz FA i MD nie wykazywały istotnych

różnic w żadnej z metod prowadzenia CST.

Wnioski

Nie istnieje jeden najlepszy sposób wyznaczania drogi korowo-rdzeniowej. Metoda wyznaczania CST

uzależniona jest od preferowanego celu. Wydaje się iż wyznaczenie CST przez torebkę wewnętrzną

wykazuje się największą czułością, ale nie jest specyficzna. Dowolność metody stosowana przy wyborze

wykreślania CST wymaga ustalenia ośrodkowych standardów postępowania.

76

Ocena potencjału nowoczesnych narzędzi diagnostycznych w badaniu pacjentów w

stanie śpiączki oraz stanie minimalnej świadomości

Łukasz Grabarczyk, Monika Barczewska, Mariusz Sowa, Wojciech Maksymowicz

85

Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Katedra Neurochirurgii

Abstrakt

Problematyka leczenia pacjentów w śpiączce oraz utrwalonymi zaburzeniami świadomości jest

tematem trudnym i zaniedbywanym. Paradoksalnie wraz ze wzrostem skuteczności terapii ratujących

życie wzrasta liczba osób z przewlekłymi zaburzeniami świadomości. Niestety wzrost zapadalności nie

idzie w parze z większym zainteresowaniem tematyką śpiączki.

Śledząc losy pacjentów z utrwalonymi zaburzeniami świadomości dostrzega się wyraźny brak

kompleksowego leczenia oraz opieki nad tymi pacjentami. Dla skutecznego leczenia pacjentów z

zaburzeniami świadomości kluczowym jest odróżnienie potencjalnie odwracalnych od nieodwracalnych

zaburzeń świadomości. W chwili obecnej jedynym narzędziem dedykowanym do różnicowania stanu

wegetatywnego od stanu minimalnej świadomości jest skala CRS-R. Niestety skalę to cechuje niska

czułość diagnostyczna.

W badaniu dokonano walidacji skuteczności metod: czynnościowego rezonansu magnetycznego,

elektroencefalografii oraz badania izotopowej perfuzji mózgowej w różnicowaniu stanu wegetatywnego

od stanu minimalnej świadomości.

Badanie przeprowadzono na grupie 61 chorych z utrwalonymi zaburzeniami świadomości. U wszystkich

chorych przeprowadzono różnicowanie stanu świadomości przy użyciu skali CRS-R oraz

przeprowadzono badania FMRI, EEG. SPECT/CT według jednolitego protokołu diagnostycznego. W

wyniku przeprowadzonej analizy wykazano, że badanie czynnościowego rezonansu magnetycznego jest

skutecznym narzędziem do wykrywania cech świadomości. Analiza zapisu EEG wykazała, że

występowanie rytmu podstawowego alfa u pacjentów z zaburzeniami świadomości współwystępuje ze

stanem minimalnej świadomości i może świadczyć o korzystnym rokowaniu. Natomiast, analiza

sektorowa izotopowej perfuzji mózgowej pozwoliła na postawienie tezy że kluczową rolę w utrzymani

świadomości odgrywa przyśrodkowa część lewego płata ciemieniowego. Na bazie tych wyników

opracowano propozycję protokołu diagnostycznego dla chorych z zaburzeniami świadomości.

77

Wykorzystanie hybrydowej sali operacyjnej do zaopatrzenia pacjenta urazowego w

zespole wielospecjalistycznym

J.J. RYBUS, R.M. Krzyżewski, B.M. Kwinta, K.Stachura

86

Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii UJ CM Kraków

Wstęp

Pacjent 64-letni został przyjęty do Kliniki Neurochirurgii z powodu penetrującego do kanału tętnicy

szyjnej wewnętrznej (LICA) ciała obcego w zatoce szczękowej lewej. W wywiadzie do urazu doszło

podczas cięcia piłą drzewa, pacjenta uderzył w twarz jego fragment. W badaniu fizykalnym nie

stwierdzono cech zewnętrznych urazu.

Opis przypadku

Chorego poddano szczegółowej diagnostyce obrazowej. W badaniu angioTK w lewej części

twarzoczaszki uwidoczniono linijne ciało obce o długości 6,5 cm i średnicy 2,8 mm – obraz

przypominający metalowy pręt.

Zmiana częściowo położona była w zatoce szczękowej lewej, przechodziła przez jej tylną ścianę

wystając za nią na 4 cm; przenikała przez tkanki miękkie przestrzeni mięśni żwacza i wchodziła w kanał

LICA dystalnym końcem opierając się o przednią krawędź piramidy kości skroniowej oraz powodując

ucisk LICA w tym kanale.

Następnie diagnostykę poszerzono o angiografię naczyń mózgowych, na podstawie której stwierdzono

duże prawdopodobieństwo uszkodzenia ściany LICA. Chorego operowano w obrębie sali hybrydowej w

zespole wielospecjalistycznym – w pierwszym etapie implantowano stent do tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Następnie usunięto ciało obce- gwóźdź z zatoki szczękowej lewej. W wykonanym w obrębie sali

hybrydowej kontrolnym badaniu angiograficznym nie ujawniono wynaczynienia się środka

kontrastowego, ściana LICA nieuszkodzona, stent ostatecznie usunięto. Chorego bez deficytów

neurologicznych wypisano do domu.

Wnioski

Wykonywanie zabiegów wymagających udziału zespołu wielospecjalistycznego w obrębie hybrydowej

sali operacyjnej zwiększa bezpieczeństwo pacjenta, a także skuteczność interwencji chirurgicznej.

78

Rola wybranych biomarkerów w odległym rokowaniu po urazie czaszkowo-mózgowym

K. KOCZYK, M. Jeżewski

Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Neurochirurgii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

87

Cel pracy

Urazy czaszkowo-mózgowe (UCM) są jedną z głównych przyczyn chorobowości i umieralności na

świecie. Odległe rokowanie po UCM dotychczas opierało się na danych klinicznych i radiologicznych.

Biomarkery oznaczane z krwi obwodowej stanowią potencjalne uzupełnienie arsenału diagnostycznego.

Celem projektu było określenie roli interleukin IL-1b, IL-6 i TNF oraz kwaśnego włókienkowego białka

glejowego (GFAP) i produktu rozpadu spektryny o masie 150 kDa (SBDP) w odległym rokowaniu po

UCM.

Metody

Do badania zostało włączonych 60 chorych (70% mężczyzn, średni wiek 58 lat) oraz 9 zdrowych osób

jako grupa kontrolna dobrana pod względem wieku i płci. Od chorych w 1, 3 i 6 dobie po urazie pobrano

próbki krwi obwodowej, z których oznaczono stężenia badanych biomarkerów metodą ELISA. Zebrano

informacje dotyczące okoliczności urazu, stanu klinicznego podczas hospitalizacji oraz wyników

obrazowania CT głowy (w tym z oceną prognostyczną według skali rotterdamskiej). W średnim okresie

1,2 roku po urazie przeprowadzono odległą ocenę wyników leczenia wg Glasgow Outcome Scale

(GOS).

Wyniki

Chorzy po łagodnych, umiarkowanych i ciężkich UCM stanowili odpowiednio 50, 25 i 25% grupy

badanej. Podwyższone stężenia IL-1b w 1 i 3 dobie po urazie stanowiły marker łagodnego UCM.

Dodatkowo podwyższone stężenie IL-1b w 3 dobie było istotnie związane z dobrymi wynikami leczenia

wg GOS. Stężenia IL-1b i GFAP w 1 i 3 dobie ujemnie korelowały z wynikami prognostycznymi wg skali

rotterdamskiej.

Utrzymujące się podwyższone stężenia IL-6 i TNF w 3 dobie oraz GFAP w 6 dobie charakteryzowały

chorych bez stłuczeń w obrazie CT głowy. Stężenie SBDP istotnie wzrastało u chorych w stosunku do

grupy kontrolnej.

Wnioski

Biomarkery krwi obwodowej mogą stanowić ważne uzupełnienie prognozowania po UCM.

88

79

Analiza flory bakteryjnej ropni mózgu – doświadczenia własne

Ł. ANTKOWIAK1, B. Kapustka

2,3, J. Miodoński

2, T. Wysokiński

2, W. Marcol

2,3

1 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr. 5 w Sosnowcu, SKN przy Oddziale Klinicznym Neurochirurgii

2 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr. 2 w Jastrzębiu-Zdroju, Oddział Neurochirurgii

3 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katedra i Zakład Fizjologii w Katowicach

Wprowadzenie:

Ropień mózgu jest ropnym zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego będącym stanem

zagrażającym życiu, który wymaga pilnej interwencji neurochirurgicznej. Najczęstszym źródłem

powstania ropnia jest szerzenie się zakażenia drogą krwiopochodną, rzadziej przez ciągłość z

zakażonych tkanek, w wyniku urazu czaszkowomózgowego czy zabiegu neurochirurgicznego. Flora

ropni zależy od wieku pacjenta, jego odporności oraz schorzeń towarzyszących a także waha się w

zależności od szerokości geograficznej. Najczęstszą florę bakteryjną ropni mózgu stanowią

paciorkowce, gronkowce i bakterie beztlenowe.

Cel

Celem badania była retrospektywna analiza danych klinicznych pacjentów leczonych z powodu ropnia

mózgu w latach 2010-2019 w Oddziale Neurochirurgii w Jastrzębiu-Zdroju.

Materiał i metoda

Analizie retrospektywnej poddano 22 pacjentów (wszyscy byli płci męskiej) operowanych z powodu

ropnia mózgu. Średnia wieku pacjentów wynosiła 49 lat (w zakresie 20-64). Na podstawie uzyskanych

danych klinicznych przeprowadzono analizę regresji wieloczynnikowej oceniając czynniki rokownicze.

Wyniki

Flora atypowa stwierdzona została u 55% pacjentów. Rzadka flora obejmowała rodzaje Gemella,

Parvimonas, Peptoniphilus, Salmonella i Actinomyces. Nie zaobserwowano znamiennej zależności

między schorzeniami towarzyszącymi oraz przebytymi zabiegami operacyjnymi a wyhodowaną florą

bakteryjną. Niski wynik w skali GCS przy przyjęciu, ogniskowy deficyt neurologiczny oraz napady

padaczkowe były głównymi niekorzystnymi czynnikami rokowniczymi.

89

Wnioski

Ropnie mózgu są istotnym problemem klinicznym, neurochirurgicznym jak i mikrobiologicznym. Jak

wynika z naszej obserwacji, atypowa flora bakteryjna ropni mózgu nie jest rzadkością, a jej stwierdzenie

może mieć znaczenie w procesie terapeutycznym. Należy wobec tego mieć na uwadze możliwość

występowania atypowej flory bakteryjnej pomimo wielu badań w literaturze sugerujących ich marginalne

znaczenie w tworzeniu się ropni mózgu.

80

Porównanie wyników badań molekularnych guzów pochodzenia glejowego z próbek

pozyskanych metodą biopsji stereotaktycznej oraz otwartej kraniotomii

M.MIELCZAREK, J. Furtak, K.Soczyńska, M. Harat

Abstrakt

Porównanie wyników badań molekularnych guzów pochodzenia glejowego z próbek pozyskanych

metodą biopsji stereotaktycznej oraz otwartej kraniotomii.

Wstęp

Guzy pochodzenia glejowego są najczęstszymi pierwotnymi guzami ośrodkowego układu nerwowego.

Roczna zapadalność sięga 5 nowych przypadków na 100000 populacji dorosłej. Nadal jest to choroba

nieuleczalna i śmiertelna. Nowoczesne metody diagnostyki profilu molekularnego glejaków pozawalają

na lepszy dobór terapii. Identyfikacja molekularnych markerów genetycznych metodami

małoinwazyjnymi były dotychczas poddawane wątpliwości z uwagi na zróżnicowaną morfologię guza w

różnych jego rejonach.

Cel

Celem pracy była ocena możliwości postawienia ostatecznego wyniku histopatologicznego wraz z

podaniem profilu genetycznego z materiału pozyskanego drogą biopsji stereotaktycznej.

Materiał i metoda

Do badania zakwalifikowano 10 pacjentów leczonych z powodu guzów pochodzenia glejowego w Klinice

Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy w latach 2014-2019. Wszyscy

pacjenci zostali poddani zabiegowi biopsji stereotaktycznej z uwagi na niejasny charakter radiologiczny

90

zmian. Podczas wykonanej biopsji pobieranych było kilka próbek z guza (zwykle z obrzeża poruszając

się następnie w głąb guza – od 5 do 25 próbek). Następnie zostali zakwalifikowani do zabiegu

operacyjnego, w krótkim odstępie czasowym (maksymalnie do 45 dni od biopsji stereotaktycznej).

Pozyskany materiał oceniany był przez jednego patomorfologa. Materiał utrwalano i zatapiano w

bloczkach parafinowych. W celu izolacji DNA skrawki poddawano odparafinowaniu. DNA ekstrahowano

metodą magnetyczną z użyciem zestawów Maxwell® 16 FFPE Tissue LEV DNA Purification Kit.

Określenie profilu genetycznego przeprowadzono przy użyciu metod MLPA (Multiplex Ligation-

dependent Probe Amplification).

Wyniki

Wyniki badań molekularnych z materiałów uzyskanych z biopsji stereotaktycznej oraz z otwartej operacji

były identyczne dla wszystkich pacjentów z próbek pozyskanych drogą biopsji stereotaktycznej do

próbek z otwartego zabiegu operacyjnego. Porównano stopień metylacji promotora MGMT, kodelecji

1p/19q, mutacji IDH 1 oraz IDH 2 Współczynnik kappa Cohen porównujący oba testy wyniósł 1 oraz był

istotny statystycznie.

Wnioski

Materiał tkankowy uzyskany drogą seryjnej biopsji stereotaktycznej jest wystarczający aby postawić

rozpoznanie dotyczące stopnia metyzacji promotora MGMT, ko delecji 1p/19q i metyzacji IDH 1 oraz

IDH2.

81

Dysfagia oraz objawy oddechowe w chorobie Forestiera – przegląd systematyczny oraz

prezentacja trzech przypadków klinicznych

M. KRAKOWIAK, T.Szmuda, D.Ręcławowicz, M.Stempniewicz, P.Słoniewski

Gdański Uniwersytet Medyczny, Klinika Neurochirurgii

Abstrakt

Choroba Forestiera jest entezopatią charakteryzującą się wapnieniem oraz kostnieniem

przedkręgowych więzadeł kręgosłupa. Rozpoznania dokonuje się na podstawie kryteriów ustanowionych

przez Resnicka w 1978 roku. Najczęściej występuje u osób po 6 dekadzie życia, silnie koreluje z

cukrzycą typu 2. W niektórych przypadkach nadmierna hiperostoza prowadzi do kompresji przełyku,

91

tchawicy i krtani. Celem pracy jest prezentacja trzech przypadków choroby Forestiera z objawami

zaburzeń połykania, objawami zaburzeń oddychania, oraz przegląd systematyczny przypadków dysfagii

i objawów oddechowych występujących w powyższej jednostce chorobowej.

Metodologia

Retrospektywna analiza pacjentów z rozpoznaną chorobą Forestiera powodującą utrudnienia połykania

i/lub zaburzenia oddechowe w okresie od 2009 do 2019 roku. Przegląd systematyczny publikacji

zawierających opis przypadków choroby Forestiera z towarzyszącą dysfagią i/lub objawami

oddechowymi w bazach: Google Scholar, Cochrane Database, Pubmed, EBSCO Medline, EMBASE

(Ovid) prowadzony według protokołu PRISMA IPD.

Wyniki

Prezentowane są trzy własne przypadki choroby Forestiera, w dwóch przypadkach zastosowano

operacyjną osteotomię, jeden pacjent nie zgodził się na zaproponowane leczenie. W obu operowanych

przypadkach uzyskano poprawę połykania i oddechu. Do przeglądu systematycznego włączono łącznie

124 publikacje, w tym 110 pojedynczych opisów przypadków klinicznych oraz 14 serii. Operacyjna

osteotomia przednia była najczęstszym sposobem leczenia (n = 103, 80%), a najczęstszym istotnym

powikłaniem była konieczność założenia tracheostomii (n=7, 5%). Dobry wynik leczenia uzyskano w

69% przypadków rozpatrywanych w utworzonym przeglądzie systematycznym.

Wnioski

Leczenie operacyjne dysfagii i zaburzeń oddychania towarzyszącymi chorobie Forestiera wydaje się być

najlepszym rozwiązaniem. W każdym przypadku należy się liczyć z możliwymi powikłaniami

operacyjnymi. Metoda PRISMA IPD pozostaje jedyną metodą analizy rzadkich przypadków.

82

Guzy okolicy otworu wielkiego, trudności w leczeniu chirurgicznym

M.CHWIAŁKOWSKI

Abstrakt

Wprowadzenie i cel badania: Guzy okolicy otworu wielkiego stanowią około 1,1-3,8% wszystkich guzów

OUN. Celem tego badania była ocena wyników leczenia mikrochirurgicznego guzów okolicy otworu

wielkiego.

92

Materiały i metody

Retrospektywna analiza dokumentacji medycznej 21 chorych hospitalizowanych w okresie 2007-2018 z

powodu guza okolicy otworu wielkiego. Analizowano wiek, płeć, lokalizację i rozmiar guza, rodzaj

operacji, doszczętność operacji, wynik badania histopatologicznego oraz objawy przed i po operacji.

Wyniki

Spośród wszystkich pacjentów 16 stanowiły kobiety, 5 zaś mężczyźni. Średni wiek w chwili rozpoznania

wynosił ok.54 lata. Przeważały guzy wewnątrzoponowe, zewnątrzrdzeniowe zlokalizowane na bocznej

powierzchni w stosunku do osi nerwowej, o wielkości między 10 a 30 mm w maksymalnym wymiarze

strzałkowym. Głównym rozpoznaniem histopatologicznym były oponiaki i osłoniaki nerwowe. Najczęściej

wykonywaną procedurą była hemilaminektomia z dostępu tylno-bocznego. Doszczętność resekcji

wynosiła około 81%. Dominującymi objawami były dolegliwości bólowe głowy i niedowłady kończynowe

z czasem trwania objawów powyżej jednego roku . U 90% pacjentów uzyskano poprawę stanu

klinicznego. Czas hospitalizacji od zabiegu do wypisu ze szpitala wynosił około 12 dni.

Wnioski

Pomimo trudnego anatomicznie obszaru, operacje mikrochirurgiczne mogą być wykonywane w

bezpieczny i efektywny sposób u pacjentów z rozpoznaniem guza okolicy otworu wielkiego. Leczenie

patologii złącza szczytowo-potylicznego wymaga jednak znajomości różnorodnych dostępów

operacyjnych (360 stopni).

83

Wyniki leczenia neurochirurgicznego pacjentów pediatrycznych z malformacją Chari typ I

– doświadczenia własne

P. JARSKI, M. Zimny, M. Linart, Z. Kozłowska

Klinika Neurochirurgii Dziecięcej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

93

Wprowadzenie i cel

Rozpoznanie malformacji Chiari typ I (MC – I) jest oparte na stwierdzeniu w badaniu MR przesunięcia

migdałków móżdżku poniżej poziomu otworu wielkiego o minimum 5 mm. Celem naszej pracy była

pooperacyjna ocena jakości życia pacjentów leczonych z powodu objawowej MC-I.

Materiał i metody

Dokonano retrospektywnej analizy 11 pacjentów leczonych z powodu MC-I w naszym ośrodku w latach

2007-2016. Wśród tej grupy 6 osób stanowiły dziewczyny, a 5 chłopcy. U 10 pacjentów zastosowano

dekompresję kostną otworu wielkiego, w tym u 2 z nich zabieg operacyjny został poszerzony o

dodatkową plastykę opony twardej z rekonstrukcją zbiornika wielkiego. Jeden pacjent przeszedł w

pierwszej kolejności endoskopową wentrykulostomię komory trzeciej z powodu współistniejącego

wodogłowia. Krótkoterminowa ocena stanu pacjentów została oparta na porównaniu objawów

klinicznych i wyników badań radiologicznych przed i po leczeniu chirurgicznym. Z kolei ocena

długoterminowa została przeprowadzona z użyciem Chicago Chiari Outcome Scale (CCOS).

Wyniki

Pacjenci zostali sklasyfikowani na podstawie sumy punktów wg CCOS w grupy odpowiadające ich

stanowi klinicznemu po operacji w stosunku do okresu przedoperacyjnego. Grupy te nosiły nazwy:

„poprawa”, „brak zmian”, „pogorszenie”. Wyniki pacjentów w naszym badaniu były następujące: 6

pacjentów zostało określonych jako „poprawa”, 5 pacjentów jako „brak zmian” oraz żaden pacjent nie

został zaliczony do grupy „pogorszenie”. Istotna statystycznie korelacja została znaleziona pomiędzy

wynikiem w skali CCOS i wiekiem pacjenta w momencie operacji (R = -0.85, p = 0.0009).

Wnioski

Nasze badanie dowiodło, że u pacjentów symptomatycznych operacja przynosi poprawę stanu

klinicznego w większości przypadków.

84

Secondary non-responding versus shunt insufficiency in patients with normal pressur

hydrocephalus after ventriculoperitoneal shunt placement: a proposed algorithm of

treatment to minimize the rate of secondary non-responders

P. Gutowski, U. Meier, S. Rot, J. Lemcke

94

Department of Neurosurgery Unfallkrankenhaus Berlin

Objective

After ventriculoperitoneal shunt surgery for idiopathic normal pressure hydrocephalus (iNPH) with

programmable gravitational valves, a certain proportion of patients develop secondary clinical worsening

after initial improvement of clinical symptoms. The aim of this study is to analyze this group of secondary

non-responders.

Methods

Between 1999 and 2013 three hundred and fifty-three patients with iNPH and VPS-Implantation were

included in our prospective shunt registry. All patients were yearly followed up. Fifty-three patients (15%)

met our inclusion criteria. We observed the secondary deterioration of the NPH symptoms on an average

of 2,7 years after shunt surgery.

Results

51 patients showed clinical improvement measured by the Kiefer score (85% primary responders). In 9

patients, the specific clinical symptoms remained unchanged (15% primary non-responders). Out of the

first group, we observed secondary worsening after shunt surgery in 24 patients (40% of 60 patients). In

13 of these patients, the low-pressure valve was re-programmed to pressure levels between 0 and 30

mmH2O, which lead to clinical improvement in 5 patients. The remaining 11 patients underwent shunt

fluoroscopy with contrast medium. In 6 of these patients, the valve’s pressure level was changed;

another 3 patients received a shunt revision with implantation of a programmable gravitation valve. In

this group symptoms improved in 3 of them.

The percentage of secondary responders (8/24) amounts to 33% and the percentage of secondary

nonresponders (16/24) amounts to 67%. On the basis of our findings, we developed an algorithm to

decrease the rate of „secondary non-responder“.

Conclusion

Forty percent of patients with iNPH are at risk for secondary clinical worsening about 3 years after shunt

surgery. One-third of these patients benefited for additional years from pressure level management

and/or shunt valve revision. Our findings underline the need for long term follow-up.

95

85

Prognozowanie niepowodzenia leczenia zachowawczego i skuteczności leczenia

pacjentów ze złamaniem kości czaszki po urazie czaszkowo-mózgowym

B. J. Posmyk, E. J. Bobeff

Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Cel

Obecność złamania kości czaszki koreluje dodatnio ze śmiertelnością po urazie czaszkowomózgowym.

Celem pracy było wskazanie chorych ze złamaniem czaszki, którzy z dużym prawdopodobieństwem

będą wymagali leczenia operacyjnego i stworzenie algorytmu decyzyjnego ułatwiającego postępowanie

z tą grupą pacjentów.

Metody

Retrospektywne badanie grupy 146 pacjentów leczonych w Klinice Neurochirurgii w okresie 5 lat.

Analizie poddano dane kliniczne pacjentów, wyniki badań obrazowych oraz laboratoryjnych krwi.

Wyniki

63% pacjentów było leczonych zachowawczo, 21,9% pacjentów zostało zoperowanych w trybie

natychmiastowym, a 15,1% zostało poddanych późniejszej operacji w związku z niepowodzeniem

leczenia zachowawczego. Leczenie przyniosło korzystny skutek (EGOS>5) w przypadku 73,3%

pacjentów, podczas gdy śmiertelność w całej grupie wyniosła 13%. 61% pacjentów miało złamanie kości

czaszki. Pacjenci ze złamaniem kości podstawy czaszki byli częściej leczeni zachowawczo z dobrym

efektem terapeutycznym.

Obecność złamania kości pokrywy czaszki częściej wymagała interwencji neurochirurgicznej, zwykle ze

względu na obecność krwawienia wewnątrzczaszkowego. Czynnikami wpływającymi na skuteczność

leczenia były: GCS, wiek chorego i PCT. Czynnikami prognozującymi niepowodzenie leczenia

zachowawczego były: obecność krwiaka nad- lub podoponowego, efekt masy, obrzęk mózgu, INR, PCT,

MPV i obecność płynotoku.

Zaproponowany algorytm decyzyjny, biorący pod uwagę GCS, obecność efektu masy i krwawienia

wewnątrzczaszkowego, wskazywał pacjentów nie wymagających interwencji neurochirurgicznej z 88,9%

czułością i 71,7% swoistością.

96

Wnioski

Parametry będące elementami podstawowego badania morfologii krwi stanowią przydatny predykator

skuteczności leczenia pacjentów ze złamaniami kości czaszki. Najistotniejszymi jednak czynnikami

rokowniczymi pozostają wiek pacjenta, jego stan neurologiczny oraz wynik badania obrazowego.

86

Ocena konieczności stosowania szwów Dandy’ego w czasie planowych kraniotomii

nadnamiotowych: wyniki etapowe wieloośrodkowego badania klinicznego z

randomizacją

P. Kunert, Ł. PRZEPIÓRKA, J. Fortuniak, K. Wiśniewski, E. Bobeff, P. Larysz, R. Kruk, B.

Kulesza, D. Szczepanek, P. Ładziński, P. Żyłkowski, Z. Lewandowski, K. Łabędzka, J. Marek, D.Jaskólski, R. Rola,

T. Trojanowski, A. Marchel

Cel

Stosowanie szwów Dandy’ego (SD) uchodzi za standardowy etap kraniotomii, niemniej istnieje

kilka retrospektywnych badań podważających konieczność ich zakładania. W obecnie przeprowadzanym

badaniu ocenianie jest bezpieczeństwo niezakładania SD w kontekście ryzyka formowania się krwiaka

zewnątrztwardówkowego (EDH), wymagającego rewizji operacyjnej. Celem pracy jest (zgodnie z

warunkiem komisji bioetycznej) ocena bezpieczeństwa badania i wstępnych wyników po rekrutacji

pierwszych stu uczestników.

Metodyka

Prospektywne, wieloośrodkowe badanie z randomizacją, z zaślepionymi uczestnikami i badaczami

będzie prowadzone przez okres 3 lat. Kryteria włączenia: wiek 18-75, planowa kraniotomia

nadnamiotowa.

Kryteria wyłączenia: zaburzenia krzepnięcia, zakres otwarcia obejmujący podstawę czaszki,

rekraniotomia.

97

Wyniki

100 uczestników badania zostało losowo przydzielonych do grup: bez SD-49 i z SD-51. Odstąpienie od

alokacji w grupie z SD nastąpiło w 6, a w grupie bez SD w 4 przypadkach. Średnie pola powierzchni

kraniotomii w grupach bez i z SD wynosiły: 32,14cm2 i 29,27 cm2; p>0,05. EDH wymagający operacji

ani zgon szpitalny nie wystąpiły w żadnej z grup. Powtórną hospitalizację w ciągu 30 dni na oddział

neurologiczny lub neurochirurgiczny odnotowano w 5,6% i 4,3%, odpowiednio dla grup z i bez SD

(p>0,05). Nasilenie pooperacyjnych bólów głowy >5 wg NRS wystąpiło w 1,9% i 4,7%, w grupach z i bez

SD; p>0,05. Średnie grubości kolekcji zewnątrztwardówkowej pod kraniotomią wynosiły 6,22mm i 5,83

mm; (p>0,05), zaś przesunięcie struktur linii pośrodkowej 3,41mm i 3,19mm (p>0,05), dla grup bez i z

SD. Zewnątrzoponowe zastosowanie materiałów hemostatycznych zanotowano odpowiednio w 82,7% i

95,7% dla grup z i bez SD (p>0,05).

Wnioski

Etapowe wyniki badania wskazują, że może ono być bezpiecznie kontynuowane.

87

Wskaźnik publikacji w polskiej neurochirurgii w oparciu o materiał naukowy prac

wygłaszanych podczas 41. Zjazdu PTNCH

R.Trzciński, T. Szmuda

Akademia Neurochirurgii, Katedra i Klinika Neurochirurgii GUMed

Cel

Celem niniejszego badania jest analiza wskaźnika publikacji prac wygłoszonych podczas 41. Zjazdu

Polskiego Towarzystwa Neurochirurgów.

Metodyka

Przeszukano bazę Medline w poszukiwaniu streszczeń prac naukowych prezentowanych podczas 41

ZPTNch. W kryteriach wyszukiwania użyto słów kluczowych z tytułu podanego w anglojęzycznym

oficjalnym programie Zjazdu oraz nazwisk pierwszego i/lub ostatniego autora pracy. Zebrano w formie

tabeli następujące dane: impact factor czasopism, w których publikowane były prace, czas od Zjazdu do

publikacji oraz informację o zmianie tytułu.

98

Dane poddano analizie statystycznej.

Wyniki

Podczas 41. ZPTNch w sesjach lekarskich wygłoszono 119 prac, z których przez 6 letni okres

opublikowano 19 (wskaźnik publikacji 16%) w czasopismach o średnim impact factorze (0,89). Średni

czas od Zjazdu do publikacji wyniósł 42 miesiące. 100% opublikowanych prac miało zmieniony tytuł.

Sesje naukowe z najwyższym wskaźnikiem publikacji to sesja chirurgii kręgosłupa (33% opublikowanych

prac) oraz sesja młodych neurochirurgów (25% opublikowanych prac).

Wnioski

To badanie zapewni wgląd w charakterystykę prac wygłaszanych podczas 41. ZPTNch. Wskaźnik

publikacji prac wygłoszonych podczas tego zjazdu w porównaniu do wskaźników z innych europejskich

zjazdów jest dużo niższy. Większość prac opublikowano w ciągu 4 lat od wygłoszenia – trend ten

zaobserwowano również w innych podobnych publikacjach. Średni impact factor 0,89 jest niski ale

odpowiada ogólnie niskiemu wskaźnikowi czasopism neurochirurgicznych. Powody takiego wyniku mogą

być bardzo różne: od innego, poglądowego, celu prac naukowych wygłaszanych podczas zjazdów,

przez ograniczone możliwości publikacji

swoich badań do publikowania prac w nieindeksowanych w Medline czasopismach. By odpowiedzieć na

to pytanie należy przeprowadzić dokładniejsze analizy prac wygłoszonych na większej liczbie zjazdów.

88

Wczesne czynniki wpływające na wewnątrzszpitalną śmiertelność i 6 miesięczny wynik

leczenia pacjentów operowanych z powodu ostrego, pourazowego krwiaka

podtwardówkowego i nadtwardówkowego

B. KULESZA, P.Szmygin, M.Mazurek, A. Nogalski, R. Rola, T.Trojanowski

Klinika i Katedra Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej UM w Lublinie, Klinika i Katedra Chirurgii Urazowej i

Medycyny Ratunkowej UM w Lublinie

Wstęp

Najczęstszą konsekwencją TBI są krwiaki przymózgowe, czyli SDH i EDH. Rokowanie po tego typu

urazach jest trudne do przewidzenia, ale zwykle niekorzystne. Brakuje badań, analizujących zbiorczo

czynniki wpływające na rokowanie, pacjentów operowanych z powodu krwiaków przymózgowych..

99

Określenie, które rodzaje krwiaka charakteryzuje się lepszym rokowaniem. Identyfikacja czynników

wpływających na wynik leczenia i wewnątrzszpitalną śmiertelność u chorych operowanych z EDH i SDH.

Określenie, czynników wykazują najsilniejszą wartości prognostyczne u chorych operowanych z powodu

krwiaka przymózgowego. Pacjenci i Metody. Badaniem objęto grupę 128 pacjentów, z izolowanymi

obrażeniami głowy. Stu pacjentów było operowanych z powodu SDH a 28 z powodu EDH. Badano

czynniki z: danych demograficznych, czynników fizjologicznych, czynników laboratoryjnych, czynników z

tomografii komputerowej oraz czas urazem-operacja. Czynniki podano analizie statystycznie w stosunku

do wewnątrzszpitalnej śmiertelności i wynik leczenia po 6 miesiącach. Wyniki. Pacjenci operowani z

powodu EDH rokują znacznie lepiej niż chorzy z SDH. Do czynników wpływających na wynik leczenia i

wewnątrzszpitalną śmiertelność w grupie chorych operowanych z powodu EDH to: skala GCS,

przemieszczenie linii pośrodkowej mózgu

(MLS) i stan zbiorników podstawy. W przypadku pacjentów operowanych z powodu SDH to dodatkowo:

reakcja źrenic na światło, skurczowe ciśnienie tętnicze krwi (SBP), saturacja, częstość oddechów na

minutę (RR), glikemia, obecność pourazowego SAH, obecność krwi w układzie komorowym mózgu i

maksymalna grubość krwiaka, Natomiast skala GCS, saturacja, RR, SBP, MLS i rodzaj krwiaka to

czynniki o najsilniejszej wartości rokowniczej.

Wnioski

Skala GCS, MLS oraz rodzaj krwiaka to czynnik trwałe, nie polegające leczeniu. Natomiast RR,

saturacja, glikemia i SBP należą do czynników które można leczyć już na miejscu wypadku. Co może

przełożyć się na lepsze rokowanie pacjentów z EDH i SDH.

89

Przerzut mięsaka lewego przedsionka serca do środkowego dołu czaszki – opis

przypadku

P.R. ZDUNEK 1, H.M. Koziara Koziara

1, A. Tysarowski

2, T.S. Mandat

1

1 Klinika Nowotworów Układu Nerwowego, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie,

Warszawa

2 Pracownia Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii

Skłodowskiej – Curie , Warszawa

100

Abstrakt

Mięsaki są najczęstszymi nowotworami złośliwymi serca. Mięsaki błony wewnętrznej serca należą do

wyjątkowo rzadkich guzów obarczonych złym rokowaniem, wynikającym głównie z opóźnionego

rozpoznania oraz agresywnego wytwarzania przerzutów. Opisujemy przypadek 55-letniej chorej, po

zabiegu resekcji całkowitej mięsaka lewego przedsionka serca wraz z implantacją zastawki biologicznej

oraz chemioterapii. Dwa lata po zabiegu kardiochirurgicznym wystąpiła u chorej afazja, której

towarzyszył niedowład prawostronny. Diagnostyka radiologiczna uwidoczniła guza podstawy czaszki, w

obrębie jej środkowego dołu. Leczenie neurochirurgiczne obejmowało kraniotomię pterionalną

lewostronną. Guz został usunięty w całości. Rozpoznanie hist-patologiczne: mięsak błony wewnętrznej

lewego przedsionka zostało postawione na podstawie obrazu mikroskopowego oraz obrazu klinicznego.

Pacjentka została zakwalifikowana do radioterapii. Jest to jeden z nielicznych przypadków przerzutu

mięsaka błony wewnętrznej lewego przedsionka do mózgu. Ten rodzaj mięsaka serca, stanowiący

znaczące wyzwanie terapeutyczne powinien być brany pod uwagę w trakcie diagnostyki różnicowej

guzów przerzutowych w obrębie środkowego dołu czaszki.

90

Poprzeszczepowa choroba limfoproliferacyjna (PTLD) rozpoznana na podstawie biopsji

stereotaktycznej płata czołowego mózgu – opis przypadku

P.R. Zdunek 1, Ł. PONIATOWSKI

1,2, H.M. Koziara Koziara

1, T.S. Mandat

1

1 Klinika Nowotworów Układu Nerwowego, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej -Curie,

Warszawa

2 Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,

Warszawa

Abstrakt

Poprzeszczepowa choroba limfoproliferacyjna stanowi jedno z najczęściej występujących powikłań po

przeszczepach narządów. Niesie ze sobą znaczne ryzyko śmiertelności. Opisujemy przypadek 44-letniej

chorej, po przeszczepie trzustki i nerki lewej od zmarłego dawcy. Od czasu przeszczepu chora

przyjmowała leczenie immunosupresyjne. Dwanaście lat po transplantacji wystąpiły u chorej zawroty

głowy i ataki padaczkowe. Diagnostyka radiologiczna uwidoczniła guza prawego płata czołowego

mózgu. Leczenie neurochirurgiczne obejmowało biopsję stereotaktyczną guza mózgu. Diagnostyka hist-

patologiczna wykazała monomorficzną i monoklonalną poprzeszczepową chorobę limfoproliferacyjną

101

(post-transplant lymphoproliferative disorder – PTLD) ) ze współistniejącą infekcją wirusem Epsteina-

Barr. W materiale biopsyjnym dominowały duże komórki plazmatyczne. Pacjentka po niepowikłanym

leczeniu neurochirurgicznym została skierowana na leczenie chemioterapeutyczne. Jest to jeden z

rzadkich przypadków poprzeszczepowej choroby limfoproliferacyjnej obejmującej ośrodkowy układ

nerwowy.

SOBOTA, 14 września 2019r.

SESJA X

LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA II

91

Wielopoziomowa bilateralna uncoforaminotomia, discektomia, i spondylectomia tylna u

chorych z mielopatią lub zaawansowaną spondylozą odcinka szyjnego kręgosłupa –

wpływ na objawy korzeniowe oraz poprawa przepływów w tętnicach kręgowych

S. KACZOR, G. Turek, M. Ząbek

Oddział Neurochirurgii Mazowiecki Szpital Bródnowski

Abstrakt

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego jest częstym schorzeniem naszej populacji. Objawy

wynikają nie tylko z ucisku na rdzeń kręgowy i korzenie w odcinku wewnątrzkręgowym ale również z

ucisku na korzenie nerwowe w odcinku otworowym i zewnątrzotworowym oraz z zaburzeń przepływu w

tętnicach kręgowych.

W latach 2014-2018 przeprowadziliśmy w naszym oddziale 48 zabiegów bilateralnej uncoforaminotomia,

discektomia, i spondylectomia tylna u chorych z zaawansowaną spondylozą odcinka szyjnego

kręgosłupa.

Następnie dokonano fuzji międzytrzonowej za pomocą klatek międzytrzonowych typu zero-profile device

(29) lub wzmocnionych płytą przedkręgową.

Ocena wyników leczenia dokonano na podstawie ewaluacji zdjęć TK kręgosłupa szyjnego, przed- i

pooperacyjnie (po 12 miesiącach) – ocena powierzchni otworów międzykręgowych, ustąpienia

102

dolegliwości korzeniowych, bólów karku, NDI oraz badania Dopler-USG tętnic kręgowych przed i

pooperacyjnie.

Uzyskano znaczną poprawę przepływów z wartości 35,2 cm/s do 44,2 cm/s oraz innych parametrów

przepływu w wyszczególnionych segmentach tętnic kręgowych. Ta poprawa korelowała z odsetkiem

ustąpienia zawrotów głowy i szumów usznych . Dodatkowo u 93% stwierdzono całkowite ustąpienie

dolegliwości korzeniowych oraz poprawę w zakresie deficytów po 12 miesiącach. Ta poprawa również

była widoczna w zakresie NDI oraz przekroju otworów międzykręgowych.

92

Lęk i symptomy depresji u pacjentów z przewlekłym bólem pleców kwalifikowanych do

zabiegu neurochirurgicznego

LĘK I SYMPTOMY DEPRESJI U PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁYM BÓLEM PLECÓW

KWALIFIKOWANYCH DO ZABIEGU NEUROCHIRURGICZNEGO

K. Basinski3, W. Libionka1,4, S. Adamski1, J. Wiśniewski1, P. Kurlandt1, K. Aleksandrowicz1,

M. Węclewicz1, M. Derenda1, W. Kloc W1,2

1 Oddział Neurochirurgii, Podmiot Leczniczy Copernicus, Gdańsk

2 Uniwersytet Warmiński Mazurski Wydział Nauk o Zdrowiu, Oddział Neurochirurgii u Neurologii,

Olsztyn

3 Uniwersytet Medyczny w Gdańsku, Zakład Badań nad Jakością Życia

4 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J. Śniadeckiego

w Gdańsku

Cel pracy

Lęk i symptomy depresji są częstą dolegliwością współwystępującą w przewlekłych bólach kręgosłupa.

Badania wskazują, że wysokie natężenie lęku i depresji wiąże się z niższą szansą uzyskania

pozytywnych wyników leczenia w zespołach przewlekłego bólu. Celem tej pracy była ocena lęku i

symptomów depresji u pacjentów kwalifikowanych do zabiegu neurochirugicznego z powodu

przewlekłego bólu kregosłupa (lędźwiowego bądź szyjnego).

Metodyka

92 pacjentów przebadano Szpitalną Skalą Lęku i Depresji (HADS) oraz Krótkim Inwentarzem Bólu

(BPI).

103

Wyniki

Większość badanych pacjentów (63%) miała wysokie wyniki w skali lęku. W skali depresji mniej osób

badanych miało wysokie wyniki (29,3%). Objawy lęku istotnie korelowały z interferencją bólu (r = 0,43, p

< 0,001), ale nie z jego intensywnością. Symptomy depresji korelowały z interferencją bólu (r = 0,54, p <

0,001) oraz z jego intensywnością (r = 0,28, p <0,05).

Wnioski

Wyniki te ilustrują konieczność kompleksowej oceny psychologicznej chorych z bólem przewlekłym

kwalifikowanych do zabiegów neurochirurgicznych.

93

Rola niskozjadliwych baterii P.Acnes w przepuklinie dysku międzykręgowego

P. Szmygin, B. Kulesza, P. Krukow, E. Mazur, T. Trojanowski, R. Rola

Klinika Neurochirurgii UM w Lublinie

Cel

Celem pracy było weryfikacja hipotezy Stirlinga i wsp. o udziale bakterii o niskiej zjadliwości w

etiopatogenezie przepukliny dysku międzykręgowego (LDH) i powstawaniu zmian Modic. Zastosowano

metody mikrobiologiczne, histopatologiczne, laboratoryjne i obrazowe oraz przeanalizowano różnice w

przebiegu choroby u pacjentów z dodatnim i ujemnym posiewem materiału biopsyjnego.

Metoda

Grupa badawcza liczyła 60 pacjentów operowanych z powodu LDH. Od każdego pobrano 5 wycinków

tkankowych: jeden fragment więzadła żółtego i cztery krążka międzykręgowego. Wykonano 1440

hodowli mikrobiologicznych. Oceniano kolor i morfologię kolonii bakteryjnych i identyfikowano je za

pomocą testów biochemicznych. Fragment dysku barwiony był H+E oraz metodą Grama i oceniany pod

mikroskopem świetlnym na obecność bakterii i komórek zapalnych. Oceniano zamiany Modic i

wykładniki zapalenia w krwi pacjentów.

Wuniki

Wzrost bakterii zaobserwowano w materiale pochodzącym od 24 pacjentów, a najczęściej występującą

bakterią był Propionibacterium acnes. Zastosowano kryteria przedstawione przez Infectious Diseases

104

Society of America (IDSA), tj. minimum 2 z 4 dodatnich hodowli sugerują związek przyczynowy między

kolonizacją a stanem zapalnym. Grupa pacjentów z dodatnim posiewem nie różniła się w sposób

statystycznie istotny od pozostałych pacjentów pod względem poziomu wykładników zapalenia i

częstości występowania zmian Modic. W badaniu mikroskopowym nie stwierdzono komórek zapalnych

w żadnym z preparatów – zarówno pochodzących od pacjentów z dodatnim i ujemnym wynikiem hodowli

mikrobiologicznej. Niezależna analiza patomorfologa i mikrobiologa wykluczyła obecność bakterii w

preparatach barwionych metodą Grama.

Wnioski

Wyniki pracy nie potwierdzają hipotezy o udziale niskozjadliwych bakterii w patogenezie dyskopatii

lędźwiowej, choć gatunki zidentyfikowane w hodowlach mikrobiologicznych z materiału biopsyjnego są

zbieżne z doniesieniami innych autorów.

94

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jako przyczyna zespołu podciśnienia

śródczaszkowego. Niestosowanie się do zaleceń reżimu łóżkowego jako czynnik

potencjalnie zagrażający życiu w tym zespole – doświadczenia własne

G. Turek, Sz. Kaczor, M. Ząbek

Klinika Neurochirurgii CMKP z Interwencyjnym Centrum Neuroterapii, Mazowiecki Szpital Bródnowski, Warszawa,

Polska

Cel

Zespół samoistnego podciśnienia śródczaszkowego (SIH) jest rzadką, ale dość dobrze poznaną

jednostką chorobową. Do typowych objawów należy nasilenie bólu głowy związane ze zmianą pozycji

ciała, obniżone ciśnienie płynu mózgowo rdzeniowego oraz rozlane wzmocnienie opon mózgowo-

rdzeniowych w obrazie rezonansu magnetycznego (MR).

Większość chorych z SIH udaje się wyleczyć zachowawczo stosując bezwzględny reżim łóżkowy oraz

płynoterapię. Brak bezwzględnego stosowania się do zaleceń lekarskich może być przyczyną bardzo

ciężkich powikłań jak np. samoistne krwawienia śródczaszkowe. Celem pracy jest zaprezentowanie

przypadków ze zdiagnozowanym zespołem podciśnienia śródczaszkowego, u których doszło do nagłego

poważnego pogorszenia stanu neurologicznego na skutek niezastosowania się do bezwzględnie

zalecanego reżimu łóżkowego.

105

Metodyka

2 chorych (kobieta 43l. mężczyzna 59l.) bez wcześniejszego wywiadu chorobowego oraz urazowego.

Chorzy zgłaszali nasilające się przy pionizacji bóle głowy trwające od kilku tygodni. W wykonanym

badaniu MR obok rozlanego wzmocnienia opon mózgowo-rdzeniowych stwierdzono obustronne

poszerzenie przestrzeni przymózgowych. W związku z powyższym poszerzono diagnostykę

radiologiczną o badanie MR całego kręgosłupa, stwierdzając masywne zmiany zwyrodnieniowe. W

badaniu mielografii tomografii komputerowej stwierdzono wyciek kontrastu na poziomie zmian

zwyrodnieniowych. Co najważniejsze zalecono bezwzględny reżim łóżkowy.

Wyniki

W trakcie hospitalizacji chorzy niestosowali się do bezwzględnego zalecenia reżimu łóżkowego, w

związku z czym obserwowano stopniowe pogarszanie się stanu neurologicznego m.in. nasilenie bólu

głowy, zaburzenia przytomności oraz pogorszenie obrazu radiologicznego tj. narastanie objętości

krwiaków. Chorzy z tego powodu wymagali pilnej interwencji neurochirurgicznej a następnie dopiero

operacji zaopatrującej przyczynę SIH.

Wnioski

Zespół podciśnienia wewnątrzczaszkowego w okresie diagnozowania jego przyczyny może być choroba

potencjalnie zagrażającą życiu przy niestosowaniu się do bezwzględnych zaleceń lekarskich.

95

Wpływ operacji stabilizacji międzytrzonowej w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

kręgosłupa na równowagę oraz podstawowe parametry chodu – badania wstępne

W. Skrobot1, P. Kurlandt

3, E. Liedtke

1, K. Krasowska

1, A. Rogowska

1, M. Markowicz

4, P.Poszytek

4,

W. Libionka3,5

, W. Kloc2,3

1 Zakład Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J. Śniadeckiego w

Gdańsku

2 Wydział Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie

3 Zakład Neurochirurgii, Szpital Copernicus w Gdańsku

4 Wydział Wychowania Fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J.

Śniadeckiego w Gdańsku

106

5 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J.

Śniadeckiego w Gdańsku

Wprowadzenie

Schorzenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa oraz współistniejący stan zapalny, ból,

dysfunkcja układu mięśniowego mogą zaburzać aferentną informację proprioceptywną niezbędną dla

prawidłowej kontroli posturalnej oraz lokomocji. Jedną z metod leczenia operacyjnego chorób

omawianego odcinka kręgosłupa jest zabieg stabilizacji międzytrzonowej z dostępu tylnego (PLIF -

Posterior Lumbar Interbody Fusion).

Cel

Celem pracy było zbadanie wpływu zabiegu PLIF na stabilność posturalną oraz podstawowe parametry

chodu.

Metodyka

W badaniu udział wzięło 10 pacjentów po zabiegu PLIF. Badania przeprowadzono przed oraz 4 tygodnie

po interwencji chirurgicznej. Wykonano testy stabilności posturalnej na platformie balansowej Biodex

Balance System SD. Test Romberga przeprowadzono z dodatkową analizą rozkładu sił nacisku w

testach statycznych na platformie Zebris. Analizę podstawowych parametrów chodu z oceną jego

kinematyki dokonano przy wykorzystaniu systemu do trójwymiarowej oceny ruchu firmy Vicon.

Wyniki

Czerty tygodnie po zabiegu chirurgicznym obserwowano poprawę w zakresie parametrów czasowo-

przestrzennych i kinematycznych chodu. W próbie Romberga zaobserwowano istotne zmiany w

wybranych rozkładach sił nacisku podłoża. Dla wszystkich wskaźników (OSI, AP, ML) w teście

stabilności posturalnej przy oczach zamkniętych obserwowano średnią poprawę o 20%.

Wnioski

Operacja stabilizacji międzytrzonowej odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (PLIF) wpłynęła na

poprawę kontroli postawy oraz lokomocji.

Badania były realizowane w ramach DS_RiK_KF/10/2018.

107

96

Analiza chodu i stabilności osób leczonych z powodu jednopoziomowego kręgozmyku

zwyrodnieniowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa na podstawie prospektywnego

randomizowanego badania klinicznego Come-SB

S. Kaczor, M. Błażkiewicz, G. Turek, B. Niedzicki, M. Ząbek

Oddział Neurochirurgii, Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie

Abstrakt

W listopadzie 2016 uzyskaliśmy zgodę komisji bioetycznej na przeprowadzenie prospektywnego

randomizowanego badania klinicznego poświęconego problematyce leczenia jednopoziomowego

kręgozmyku zwyrodnieniowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Od tamtego momentu badanie objęło

38 chorych prospektywnie randomizowanie podzielonych na grupy: leczenie minimalnie inwazyjne (Mini-

TLIF), leczenie standardowe (Open-TLIF), leczenie zachowawcze rehabilitacyjne oraz grupa kontrolna

NLPZ. Ocena wyników leczenia w tej pracy jest dokonana na podstawie analizy chodu i stabilności.

Analiza Stabilności: użyto dwa protokoły i dwa urządzenia. PROTOKÓŁ 1 – badano ryzyko upadków

platformie Biodex Balance System SD, umożliwiającej ocenę kontroli nerwowo – mięśniowej pacjenta w

zamkniętym łańcuchu kinematycznym.

Analizowany parametr to Fall Risk Test PROTOKÓŁ 2. – ocenę przemieszczenia się środka parcia stóp

na podłoże Center of pressure na platformie AMTI AccuSway. ANALIZA CHODU: wykorzystano system

do trójwymiarowej analizy ruchu Vicon Motion Capture składający się z 9 kamer o częstotliwości

próbkowania ustalonej na 100 Hz, zamontowanych wokół 10 metrowej ścieżki, które dokonują rejestracji

odbitego od markerów światła podczerwonego, zsynchronizowany jest z 3 platformami

piezoelektrycznymi zamontowanymi na ścieżce oraz z aparaturą do pomiaru EMG.W wynikach testu

przeprowadzonego 7 osób nie skończyło pomiaru, gdyż upadli (FRT = 6.45 ± 2.43); 6 osób mieściło się

w normie (FRT = 2.41 ± 0.9), natomiast 4 osoby miały wyniki poniżej normy dla swojej grupy wiekowej

(FRT = 2.22 ± 1.7). Przeciętna prędkość chodu wynosi ok 120 kroków na minutę, przemieszczają się

niemal 47% wolniej niż osoby zdrowe. Pacjenci nie są w stanie wykonać ruchu wyprostu w stawie

biodrowym w fazie podporu (-3.7 ± 14.1)° vs. (-8.7 ± 5.8)°, mają 5 stopni mniejszy wyprost, co

spowodowane jest pochyloną sylwetką oraz ostrożniejszym krokiem.

108

97

Leczenie złamań osteoporotycznych odcinka lędźwiowego kręgosłupa za pomocą

przezskórnej stabilizacji transpedikularnej wzmocnionej cementem kostnym – ocena

wyników radiologicznych oraz analizy chodu i stabilności

S. KACZOR, M. Błażkiewicz, G. Turek, M. Ząbek

Oddział Neurochirurgii Mazowiecki Szpital Bródnowski

Cel

W latach 2014-2018 w oddziale neurochirurgii leczono 69 chorych ze złamaniami osteoporotycznymi

kręgosłupa za pomocą stabilizacji przezskórnej transpedikularnej wzmocnionej cementem kostnym.

Metody

Analiza wyników leczenia została dokonana na podstawie analizy stabilności i chodu, wyników

radiologicznych oraz klinicznych. Dokonano pomiaru VAS, SF-36, Analiza Stabilności: użyto dwa

protokoły i dwa urządzenia. PROTOKÓŁ 1 – badano ryzyko upadków platformie Biodex Balance System

SD, umożliwiającej ocenę kontroli nerwowo – mięśniowej pacjenta w zamkniętym łańcuchu

kinematycznym. Analizowany parametr to Fall Risk Test. PROTOKÓŁ 2 – ocenę przemieszczenia się

środka parcia stóp na podłoże Center of pressure na platformie AMTI AccuSway. ANALIZA CHODU:

wykorzystano system do trójwymiarowej analizy ruchu Vicon Motion Capture składający się z 9 kamer o

częstotliwości próbkowania ustalonej na 100 Hz, zamontowanych wokół 10 metrowej ścieżki, które

dokonują rejestracji odbitego od markerów światła podczerwonego, zsynchronizowany jest z 3

platformami piezoelektrycznymi zamontowanymi na ścieżce oraz z aparaturą do pomiaru EMG.

Radiologiczne wyniki leczenia pomierzono na podstawie kątu Cobba, średnia wartość HU dla

operowanych segmentów oraz ilość złamanych kręgów w segmentach sąsiednich. Objęto badaniem 69

pacjentów, M 30, K 29, Średnia wieku: 73,2 lata, Złamania: poziom Th9 – 1; Th10 – 2; Th12- 14; L1 –

31; L2 – 15; L3 – 3; L4 – 3.

109

SESJA XI

NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA I

98

Zastosowanie radiochirurgii Gamma Knife w leczeniu neuralgii nerwu trójdzielnego

S. Dzierzęcki1,3

, M. Ząbek1,3

, A. Jarząbski 2,1

, K. Dyttus2,1

,M. Niemiec2,1

, D. Bodzak 2,1

, D. Kopeć2,1

, K. Sikorska2, M.

Wardzyńska1,M. Gruda

2,1, D. Kiprian

2,1

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul .Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

3 Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul. Marymoncka 99/103, 01-813 Warszawa

Wstęp

Wyniki leczenia neuralgii nerwu V są zbliżone w różnych metodach postepowania terapeutycznego.

Przewagą Gamma Knife jest fakt ze metoda jest nieinwazyjna i wiąże się z niewielką ilością powikłań

neurologicznych po leczeniu. Zastosowanie ramy stereotaktycznej sprawia, że bezpiecznie można

stosować dawki powyżej 80 Gy w bliskości anatomicznej pnia mózgu.

Materiał i metoda

Dotychczas leczyliśmy 1 024 chorych z neuralgią nerwu trójdzielnego – w grupie tej dominował

klasyczny obraz dolegliwości (70% chorych, typ I), chorzy z atypowym przebiegiem stanowili około 20%

napromienianych pacjentów, w wybranych przypadkach leczyliśmy chorych z neuralgia pourazową, po

półpaścową oraz towarzyszącą stwardnieniu rozsianemu. Podstawowym kryterium kwalifikacji do

leczenia była nieskuteczność leczenia farmakologicznego. Ponad 20% napromienianych pacjentów było

wcześniej leczonych z wykorzystaniem innych metod p/bólowych takich jak: blokady farmakologiczne,

termolezje zwoju Gassera oraz odbarczenie mikronaczyniowe pnia n. trójdzielnego. Wszyscy chorzy

leczeni byli według standaryzowanej procedury napromieniania oraz dozymetrii: 1) identyfikacja

przedmostowej części nerwu trójdzielnego na podstawie dwóch różnych badań obrazowych MRI

(projekcja poprzeczna T1-zależna z kontrastem, projekcja poprzeczna T2-zależna); 2) przepisanie dawki

80-90Gy Gy w izodozie 100%; 3) planowanie dozymetryczne z użyciem pojedynczego kolimatora 4 mm

o zróżnicowanej konfiguracji sektorów.

110

Wyniki

Większość chorych zareagowało na leczenia w ciągu 3-4 miesięcy. Bardzo dobrą odpowiedź na

leczenie obserwowano u 70 % chorych w okresie 6 miesięcy od napromieniania. U 5% chorych

obserwowano obniżenie czucia na twarzy. W żadnym przypadku nie stwierdzono cech uszkodzenia pnia

mózgu w kontrolnych badaniach neuroobrazowych.

Wnioski

Zastosowanie radiochirurgii Gamma Knife wydaje się być skuteczną i bezpieczną strategią leczenia u

pacjentów z niepoddającą się leczeniu farmakologicznemu neuralgią n. V.

99

Zastosowanie radiochirurgii Gamma Knife w napromienianiu osłoniaków przewodu

słuchowego wewnętrznego

S. Dzierzęcki1,3

, G. Turek4, D. Kiprian

2,3 ,A. Jarząbski

2,3,K. Dyttus

2,3, M. Niemiec

2,3, D. Bodzak

2,3, D. Kopeć

3,2, K.

Sikorska2,M. Wardzyńska

1, M. Gruda

2,3, M. Ząbek

1,3

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul. .Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

3 Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul Marymoncka 99/103, 01-813 Warszawa

Wstęp

Guzy okolicy kąta mostowo-móżdżkowego są trudnym problemem klinicznym a zwłaszcza guzy

przewodu słuchowego wewnętrznego położone niekiedy w bezpośredniemu sąsiedztwie ślimaka oraz

układu równowagi. Szczególna wrażliwość aparatu słuchowego może zmusić niekiedy do dokonania

wyboru pomiędzy potrzebą zachowaniem słuchu a terapeutycznym pokryciem guza dawką

terapeutyczna. Gamma Knife, z uwagi na niespotykany w innych urządzeniach gradient dawki pozwala

na podjęcie takiego wyzwania terapeutycznego. Szczególnie istotnym jest zachowanie funkcjonowania

nerwu twarzowego, która warunkuje jakość życia pacjentów leczeniu.

Materiał i metoda

Wśród 1200 leczonych w naszym ośrodku guzów okolicy kąta mostowo-móżdżkowego pacjenci z

guzami wewnątrz przewodu słuchowego wewnętrznego stanowili grupę 112 chorych – są to chorzy

poddani napromienianiu w latach 2011-2014, gdzie średni okres obserwacji klinicznej wynosił ponad 42

miesiące (zakres 6-69 miesięcy). W omawianej grupie dominowały kobiety (67/112), średnia wieku

111

wynosiła 51 lat. Dobrą kontrolę wzrostu guza uzyskano u ponad 90% chorych, gdzie najczęściej

obserwowano redukcję objętości guza po leczeniu. W większości przypadków stosowano dawkę 12Gy

na 50% izodozę jednak w przypadkach gdzie guz naciekał dno przewodu słuchowego wewnętrznego

przy zachowanym słuchu użytecznym decydowano się na redukcję dawki brzeżnej do 11.5 Gy.

Wyniki

U 93% chorych uzyskano zahamowanie wzrostu guza w okresie prowadzonej obserwacji. Statystycznie,

nie zaobserwowano wyraźnego pogorszenia słuchu po napromienianiu mimo bliskości ślimaka

względem bocznego brzegu guza. Na uwagę zwraca obserwowana poprawa słuchu o ok. 5-10 dB u

20% pacjentów – zależność ta była szczególnie widoczna u chorych z regresją objętościową guza po

napromienianiu. Niewątpliwie nie bez znaczenia ma tu optymalizacja planu leczenia z redukcją dawki

średniej w ślimaku do 2.6 Gy. U 4 pacjentów obserwowano przemijającą dysfunkcję nerwu twarzowego.

100

Zastosowanie radiochirurgii Gamma Knife w napromienianiu przerzutów do pnia mózgu

D. Kiprian2,1

, S. Dzierzęcki1,3

, A. Jarząbski2,1

, K. Dyttus2,1

,M. Niemiec2,1

, D. Bodzak2,1

, D. Kopeć2,1

,

K. Sikorska2, M. Wardzyńska

1, M. Gruda

2,1, M. Ząbek

1,3

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul .Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

3 Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul. Marymoncka 99/103, 01-813 Warszawa

Wstęp

Do nowotworów dających najczęściej przerzuty należy rak piersi, płuca ,nerki, jelita grubego, czerniak.

Dzięki rozwojowi leczenia systemowego chorzy żyją coraz dłużej z kontrolowaną, rozsianą chorobą

nowotworową, dlatego też przerzuty do centralnego układu nerwowego stanowią duży problem zarówno

kliniczny jak i terapeutyczny. W podjęciu decyzji o technikach napromieniania ważny jest stan ogólny

chorego oraz lokalizacja przerzutów w CUN. Dużym problemem jest lokalizacja w pniu mózgu.

Podejmując decyzję o radioterapii stereotaktycznej w tej lokalizacji niezmiernie ważne jest maksymalne

oszczędzenie pozostałej tkanki pnia mózgu. Radiochirurgia Gamma Knife dzięki największemu spośród

innych urządzeń gradientowi dawki i zastosowaniu ramy stereotaktycznej zapewnia najwyższą precyzję

realizacji napromieniania, co jest niezmiernie istotne w tej lokalizacji.

112

Materiał i metoda

W Centrum Gamma Knife napromieniano 51 chorych z przerzutami do pnia mózgu. Zakres podanej

dawki wynosił od 14 Gy- 16 Gy. Z uwagi na obserwowany najkorzystniejszy gradient w zakresie izodoz

40-46% indywidulanie dobierano izodozę obejmującą. Wielkość podanej dawki ściśle zależna była od

objętości przerzutu – w każdym przypadku ograniczano objętość izodozy 12 Gy do 1 cm3 w siatce

obliczeniowej. Wszyscy napromieniani chorzy byli w dobrym stanie ogólnym WHO 0-1, bez ubytków

neurologicznych.

Wyniki i wnioski

U 12 chorych zaobserwowano progresję miejscową, u 18 chorych stabilizację objętości w czasie 6 m-cy

obserwacji, a następnie progresję ilościową przerzutów w innej lokalizacji CUN. Progresję ilościową w

pniu mózgu obserwowano w czasie 12 m-cy obserwacji od leczenia u 13 chorych. U 8 chorych

stwierdzono całkowitą regresje lub częściową regresję zmiany przerzutowej oraz powyżej 3 letnie

przeżycia.

101

Zastosowanie radiochirurgii Stereotaktycznej Gamma Knife w leczeniu guzów okolicy

zatoki jamistej

M. Ząbek1,3

, S. Dzierzęcki1,3

, A. Jarząbski2,3

, K. Dyttus2,3

, M. Niemiec2,3

, D. Bodzak2,3

, D. Kopeć2, K. Sikorska

2, M.

Wardzyńska1,M. Gruda

2,1, D. Kiprian

2,3

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul .Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5

Wstęp

Guzy okolicy zatoki jamistej są niezwykle trudnym problemem do leczenia operacyjnego. Nerwy

V1,V2,V3 i III, IV, i IV oraz zatokowy przepływ krwi sprawiają że leczenie chirurgiczne jest w większości

przypadków niewykonalne. Alternatywą dla leczenia tych guzów jest napromienianie za pomocą noża

gamma. Szczególna trudnością jest tu bliskość aparatu wzrokowego, objecie tętnicy szyjnej wewnętrznej

wraz z pniem współczulnym oraz nieregularny kształt obszaru napromienianego.

113

Materiał i metoda

Badaną grupę stanowiło 290 chorych napromienianych w Centrum Gamma Knife w Warszawie w

okresie 09.2011-03.2019 z powodu guzów okolicy zatoki jamistej o różnej etiologii. W przypadku

nowotworów o łagodnym charakterze zadana dawka na 50% izodozę wynosiła 12Gy, dawki tolerancji na

aparat wzrokowy oraz pień mózgu odpowiednio 8 Gy oraz 12 Gy. W przypadku guzów o charakterze

wtórnych przerzutów zakres dawek terapeutycznych wynosił 14-18 Gy w zależności od objętości izodozy

12 Gy w tkankach zdrowych oraz dawki tolerancji aparatu wzrokowego.

Wyniki

U pacjentów z guzami o morfologii oponiaków oraz schwannoma stabilizację wzrostu guza

zaobserwowano u ponad 92% chorych. Poprawę kliniczna obserwowano u 42% – szczególnie w

zakresie oftalmoplegii na tle niedowładu nn. III oraz VI. Pogorszenie kliniczne obserwowano u 6 %

pacjentów – najczęściej związane było z przejściowym obrzękiem guza oraz ustępowało wraz z

zastosowaniem sterydowego leczenia p/obrzękowego. Radiologiczne zmniejszenie objętości guza

obserwowano u 40% chorych i było to największy odsetek ze wszystkich guzów leczonych w naszym

materiale klinicznym.

Omówienie

Zastosowanie radiochirurgii Gamma Knife jest skuteczną i bezpieczną metodą w leczeniu guzów okolicy

zatoki jamistej.

102

Alternatywne cele anatomiczne dla głębokiej stymulacji mózgu w leczeniu dystonii

T. MANDAT, K. Szalecki, B. Królicki, P. Zdunek, L. Poniatowski, E. Sołtan, P. Izdebski, J.Kunicki,

R. Michalik, A. Oziębło, W. Bonicki, H. Koziara

Klinika Nowotworów Układu Nerwowego, Centrum Onkologi-Instytut im. Marii Sklodowskiej Curie w Warszawie.

Abstrakt

Heterogenność dystonii powoduje, ze jej etiologia i patofizjologia pozostają nieznane. Standardowym

celem anatomicznym dla głębokiej stymulacji mózgu (deep brain stimulation, DBS) pozostaje część

wewnętrzna gałki bladej (Globus pallidus pars interna, GPi). U części chorych stwierdzano zmiany

morfologiczne GPi i u tych chorych wybierano alternatywny cel anatomiczny- jądro niskowzgórzowe

114

(subthalamic nucleus, STN). Autorzy porównują efektywność i bezpieczeństwo leczenia w grupach

pacjentów z dystonią leczonych GPi DBS i STN DBS.

Materiały i metody

W latach 2004-2018 leczono operacyjnie metodą DBS 87 chorych z powodu dystonii (38 kobiet i 49

mężczyzn). U 64 implantowano GPi DBS, u 19 implantowano STN DBS, u 4 pacjentów implantowano

GPi i STN DBS. Wiek chorych wahał sie pomiędzy 8 a 67 lat. Stan chorych był oceniany z

wykorzystaniem UDRS, GDS, BFM oraz TWSTRS.

Wyniki

W obserwacji 12- 160 miesięcznej nie stwierdzano powikłań chirurgicznych w żadnej z grup.

Stwierdzano poprawę kliniczną potwierdzoną adekwatnymi skalami w obu grupach. Pacjenci i ich

opiekunowie stwierdzali subiektywną poprawę. Nie stwierdzano istotnych różnic pomiędzy grupą

pacjentów z GPi i STN DBS.

Wnioski

GPi i STN DBS jest bezpieczną metodą redukcji objawów dystonii. Efektywność celów anatomicznych

jest porównywalna. W przypadku wygasającego efektu leczenia można rozważyć implantację

dodatkowego zestawu elektrod.

103

Mikrodekompresja nerwowonaczyniowa i termoablacja zwoju Gassera w leczeniu

neuralgii trójdzielnej

T. MANDAT, K. Szalecki, B. Królicki, P. Zdunek, L. Poniatowski, E. Sołtan, P. Izdebski, J.Kunicki,

R. Michalik, A. Oziębło, W. Bonicki, H. Koziara

Klinika Nowotworów Układu Nerwowego, Centrum Onkologi-Instytut im. Marii Sklodowskiej Curie w Warszawie

Abstrakt

Neuralgia trójdzielna (NT) jest charakterystycznym zespołem bólowym, który może być skutecznie

leczony przyczynowo z wykorzystaniem mikrodekompresji nerwowo-naczyniowej (microvascular

decompression, MVD) lub objawowo metodami ablacyjnymi: termoablacją zwoju Gassera (Percutaneus

Radiofrequency Rhizotomy), glicerolizą, uciskiem balonem lub z wykorzystaniem stereoradiochirurgii.

Autorzy przedstawiają algorytm postępowania w leczeniu NT oraz wyniki leczenia chorych metodą MVD

i PRR.

115

Materiał i metody

W latach 2004-2018 leczono 188 pacjentów z powodu NT. U 77 kobiet i u 46 mężczyzn w wieku 69±16

wykonano PRR. 27 kobiet i 38 mężczyzn wieku 45±14 wykonano MVD. W badanej grupie wykonano 69

MVD i 192 PRR. Wywiady chorobowe w badanej grupie wahały się pomiędzy 14 miesięcy a 26 36 lat.

Pacjentów w zaawansowanym wieku biologicznym, z rozpoznanym stwardnieniem rozsianym,

malformacją naczyniową kręgu podstawnego kwalifikowano do PRR, pozostali pacjenci byli

kwalifikowany do MVD.

Wyniki

W obserwacji trwającej od 12 do 142 miesięcy nie stwierdzano istotnych powikłań neurologicznych. 87%

pacjentów zgłaszało ustąpienie dolegliwości bezpośrednio po PRR a 77% pacjentów nie wymagało

farmakoterapii. 42% pacjentów wymagało kolejnej PRR w okresie od 3 do 52 miesięcy. U 78%

pacjentów po MVD stwierdzano remisję dolegliwości, która utrzymywała się 94% pacjentów w

obserwacji. U trzech pacjentów powtórzono MVD.

Wnioski

Minimalnie inwazyjna PRR jest skuteczną bezpieczną metodą leczenia objawowego NT. W przypadku

braku przeciwwskazań, MVD pozostaje jedyną metodą objawowego leczenia NT. Słowa kluczowe:

neuralgia trójdzielna, mikrodekompresja nerwowo-naczyniowa, rhizotomia przezskórna.

104

Czasowa stymulacja rdzenia falami pulsacyjnymi RF jako uzupełniający moduł

terapeutyczny w leczeniu bólu neuropatycznego u pacjentów po nieudanych próbach

leczenia operacyjnego kręgosłupa L/S – doniesienie wstępne

M.Tosik, A. Litwinowicz, K. Krystkiewicz, D.Wrona

Klinika Neurochirurgii 10 WSKzP w Bydgoszczy

Czasowa stymulacja rdzenia falami pulsacyjnymi (PRF) stanowi nowoczesną metodę zwalczania bólu

neuropatycznego, pozwalającą w przeciwieństwie do konwencjonalnej ciągłej stymulacji falami o

częstotliwości radiowej uniknąć destrukcji cieplnej tkanki nerwowej.

116

Metodę tę zastosowano w przypadku 8 pacjentów Kliniki Neurochirurgii 10WSKzP w wieku od 30 do 61

lat, poddanych w okresie wcześniejszym leczeniu operacyjnemu kręgosłupa L/S zarówno z powodu

choroby zwyrodnieniowej jak i urazu kręgosłupa. Kryteria włączenia obejmowały:1) ból neuropatyczny

(jednostronny - do jednej z kończyn dolnych, jednostronne bóle lędźwiowe, bóle w obrębie miednicy,

bóle jądra); 2) dotychczasowe nieudane leczenie operacyjne kręgosłupa L/S; 3) pełna możliwość

współpracy z pacjentem. Ocena pacjentów zarówno w okresie przed- jaki i pooperacyjnym obejmowała

ocenę skali bólu wg Laitinena, kwestionariusz Oswestry oraz badanie neurologiczne. W badanej grupie

poziom bólu w skali Laitinena mieścił się w granicach 8-16 pkt przed leczeniem operacyjnym i 1-12 po

zastosowaniu czasowej stymulacji rdzenia. Średnia zmiana wartości oceny bólu w skali Laitinena

wyniosła 35,95%. Punktacja procentowa Kwestionariusza Niepełnosprawności Oswestry mieściła się w

zakresie 60-96% przed zabiegiem i 14-70% po zastosowaniu PRF. Średnia zmiana w punktacji

Kwestionariusza Oswestry przed i po leczeniu neurochirugicznym wyniosła 32%. 2 pacjentów nie

odniosło żadnej korzyści z zastosowanej terapii. Poprawa w zakresie odczuwanych dolegliwości

bólowych występowała u pacjentów między 1-35 dniem od daty leczenia, średnio 22 dni, zaś dobry efekt

leczenia utrzymuje się od 90 do 300 dni, średnio 165 dni. W obserwacji klinicznej zwraca uwagę fakt, iż

im wcześniej pojawił się efekt terapeutyczny tym wydawał się on być trwalszy. W jednym przypadku

poprawa została zaobserwowana dzień po operacji, zaś efekt był długotrwały. Większość pacjentów

zgłaszała poprawę po 21-28 dniach zgodnie z informacją producenta.

Czasowa stymulacja rdzenia falami pulsacyjnymi wydaje się być skuteczną metodą, świetnie

uzupełniająca spektrum możliwości terapeutycznych, pozwalającą podnieść komfort życia pacjentom.

105

Nadtwardówkowa stymulacja rdzenia kręgowego „trial or not to trail”

Ł. Grabarczyk, M, Barczewska, M. Sowa, W. Maksymowicz

Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Katedra Neurochirurgii

Abstrakt

Nadtwardówkowa stymulacja rdzenia kręgowego jest stale rozwijającą się gałęzią neurochirurgii

czynnościowej. Jest to metoda mająca oprócz leczenia bólu, coraz szersze zastosowanie w innych

gałęziach medycyny takich jak: kardiologia czy chirurgia naczyniowa.

W piśmiennictwie światowym szeroko dyskutowany jest temat czy metoda ta wymaga przeprowadzania

stymulacji próbnej czy też nie.

117

W pracy tej przedstawiono doświadczenia z 58 implantacji zestawu do stymulacji próbnej rdzenia

kręgowego.

U wszystkich pacjentów przeprowadzono śródoperacyjną stymulację próbną celem potwierdzenia

prawidłowego położenia elektrody. Następnie u wszystkich pacjentów przeprowadzono stymulacją

próbną przez okres od 3 do 4 tygodni.

Podczas stymulacji próbnej pacjenci poddawani byli kontroli lekarskiej. U wszystkich pacjentów

stosowano zarówno stymulację toniczną jak i „BURST”.

W grupie 68 pacjentów u których przeprowadzono stymulację próbną 54 zakwalifikowano do implantacji

zestawu. U 14 pacjentów po zakończeniu trialu odstąpiono od implantacji zestawu permanentnego. W

wyniku analizy uzyskanych danych nie stwierdzono wzrostu infekcji okołooperacyjnych.

Przeprowadzenie stymulacji próbnej umożliwia wiarygodną ocenę skutków stosowanej terapii.

Przeprowadzenie stymulacji śródoperacyjnej minimalizuje suboptymalne położenie elektrody.

Długi okres stymulacji próbnej zwiększa zrozumienie pacjentów odnośnie stosowanej terapii oraz

zrównoważenie oczekiwań. Ze względu na małą inwazyjność oraz bezpieczeństwo skłania zarówno do

rozszerzania zastosowania stymulacji rdzenia kręgowego zarówno o nowe wskazania jak i o pacjentów

którym często zbyt pochopnie odmówiono terapii.

Jednocześnie stymulacja próbna zmniejsza ryzyko późniejszej ekspantacji całego systemu.

106

Próba obiektywnej oceny funkcji intelektualno-poznawczych u pacjentów z chorobą

Parkinsona po operacji głębokiej stymulacji mózgu – DBS za pomocą badania

potencjałów P300 – doniesienia wstępne

D. Jeżewski1,2

, P. Kawalec1,2

, I. Kojder1,2

, M. Kęsik1, N. Przybyła

1, N. Konecka

1

1 Zakład Neurokognitywistyki Stosowanej PUM w Szczecinie

2 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej PUM w Szczecinie

Wstęp

Zaburzenia funkcji poznawczych są jednym z głównych problemów zdrowotnych ludzi chorych na

chorobę Parkinsona. Postawienie diagnozy i określenie stadium zaawansowania takich zaburzeń

sprawia nadal wiele problemów, pomimo stosowania w diagnostyce różnych testów psychologiczny. W

ostatnich latach podejmuje się próby obiektywnej oceny funkcji intelektualno-poznawczych z

zastosowaniem potencjałów wywołanych. Jednym z najlepiej poznanych potencjałów jest potencjał P300

118

związany z wydarzeniem poznawczym, należący do grupy tzw. endogennych potencjałów wywołanych -

wynikający ze zmian napięcia elektrycznego wywołanego procesami przetwarzania informacji. Potencjał

P300 nie zależy od parametrów fizycznych bodźca, zależy natomiast od funkcji poznawczych takich jak

czujność, uwaga, pamięć, cechy osobowości, posługiwanie się językiem i ręczność.

Cel

Celem przeprowadzonych badań była próba obiektywnej poprawy funkcji poznawczych u pacjentów z

choroba Parkinsona leczonych głęboka stymulacja mózgu DBS.

Materiał i metoda

Badaniu potencjałami wywołanymi P300 poddano 16 chorych w wielu od 25 do 69 lat ( średnio 57 lat )

spośród 43 leczonych metoda DBS z powodu choroby Parkinsona w Klinice Neurochirurgii PUM w

Szczecinie. Było 2( 13% ) kobiety i 14( 87%) mężczyzn. Wszyscy pacjenci poddani byli obustronnej

operacji DBS z wszczepieniem 31 elektrod do STN i 1 elektrody do Vim. Badania potencjałów P300

przeprowadzano trzykrotnie: bezpośrednio przed operacja DBS, przed włączeniem neurostymulatorów w

pierwszym tygodniu po operacji, po miesiącu od operacji po włączeniu neurostymulacji DBS i w okresie

odległym po 3 do 6 miesięcy po operacji DBS. Każdy zapis oceniany był po kątem morfologii fal i

kształtu załamków, latencji i amplitud poszczególnych załamków i porównywany do badań

wcześniejszych w odniesieniu do stanu klinicznego i psychologicznego ( UPDRS3, Mini Mental,

kwestionariusz jakości mowy )

Wyniki

U 16 chorych łącznie wykonano 34 badania na różnych etapach prowadzonej obserwacji. Przed

operacja zapis prawidłowy fali P300 uzyskano u 6 ( 37% ) pacjentów i zapis ten nie zmienił się w na

dalszych etapach badania i korespondował ze dobrym stanem klinicznym i dobrymi wynikami

uzyskiwanymi podstawowych badaniach psychologicznych. Szczególna analiza wyników 10 ( 63% )

chorych, u których przed operacja DBS nie stwierdzano w zapisie fali załamka P300 pokazała

pojawienie się załamka P300 bezpośrednio po operacji u 4( 25% ) chorych a dalszych 5 ( 31%) chorych

w okresie późniejszym. Adekwatną poprawę obserwowano w wynikach testów psychologicznych i stanu

klinicznego. Tylko u 1( 6% ) chorego nie uzyskano zapisu załamka P300 w okresie odległym od

operacji. Łączyło się to z brakiem poprawy stanu intelektualnego pacjenta z jednoczesną spodziewaną

poprawą funkcji ruchowych.

119

Wnioski

W wyniku leczenia choroby Parkinsona głęboką stymulacją mózgu –DBS poza poprawą sprawności

motorycznej w zakresie wykonywania czynności codziennych poprawiają się funkcje umysłowe w tym

poznawcze.

Długotrwała stymulacja głębokich struktur mózgu może przyczyniać się do normalizacji zapisu fal P-300.

Badanie potencjałów P-300 stanowi obiektywne narzędzie badania poprawy funkcji poznawczych u

pacjentów po leczeniu DBS.

107

Wyznaczniki skuteczności leczenia padaczki lekoopornej stymulacją nerwu błędnego

E. ZWOLIŃSKA, M. Harat, M. Birski

Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ w Bydgoszczy

Cel

Celem niniejszego badania jest podsumowanie efektów leczenia 55 pacjentów z padaczką lekooporną,

poddanych wszczepieniu stymulatora nerwu błędnego (VNS) w latach 2004-2018 w Klinice

Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Bydgoszczy i w Oddziale

Neurochirurgii Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego im. J. Brudzińskiego w Bydgoszczy.

Metodyka

Za pomocą dokumentacji medycznej, ankiety własnego autorstwa i badania lekarskiego retrospektywnie

oceniono nie tylko częstość napadów (jak w większości doniesień), ale również długość i „siłę” napadów

przed i po zabiegu. Przeanalizowano też wpływ VNS na jakość życia pacjentów (pamięć, koncentrację,

aktywność, ilość leków przeciwpadaczkowych, powikłania pooperacyjne).

Wyniki

Do wszczepienia VNS zakwalifikowano pacjentów w wieku 16 – 51 lat, którzy przyjmowali od 1 do 5

leków przeciwpadaczkowych, z różną etiologią, różnorodnym obrazem klinicznym napadów i wiekiem

zachorowania. W 1 miesiącu po zabiegu u 68% respondentów napady były rzadsze (w tym u 14%

ustąpiły całkowicie), po 2-12 miesiącach występowały rzadziej u 66% , po 2-3 latach u 79% , a powyżej

3 lat u 65%. Długość napadów: w 67% została skrócona. „Siła” napadów zmniejszyła się ok.60-70% .

120

Powikłania zwykle w postaci kaszlu, chrypki lub bólu gardła wystąpiły w 86%, z czego tylko 11%

respondentów uważało je za poważne. W 22% zmniejszono ilość podawanych leków, a w 56% ilość

leków nie zmieniła się. Przeanalizowano również różne zależności pomiędzy etiologią, wiekiem,

symptomatologią , ilością podawanych leków a wynikami leczenia stymulatorem nerwu błędnego.

Wnioski

U znacznej większości pacjentów stwierdzono korzystny wpływ na dotychczas źle kontrolowane

napady, co przyczyniło się do poprawy jakości życia tych chorych.

108

Rola drogi zębato-czerwienno-wzgórzowej w głębokiej stymulacji mózgu (DBS) u

pacjentów z chorobą Parkinsona

R. Wójcik1, K. Wiśniewski

1, E.J. Bobeff

1, A. Bogucki

2, A. Gajos

2, D.J. Jaskólski

1

1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego, UMED Łódź

2 Klinika Chorób Układu Pozapiramidowego, UMED Łódź

Wprowadzenie

Stymulacja jądra niskowzgórzowego (STN) zmniejsza drżenie, sztywność i akinezę, a uzyskiwane wyniki

są lepsze niż w przypadku stymulacji gałki bladej, jądra pośrednio brzusznego wzgórza lub ogonowej

część warstwy niepewnej. Z literatury wynika, że informacja o drżeniu przesyłana jest drogami

móżdżkowo-wzgórzowo-korowymi, a zwłaszcza drogą zębato-czerwienno-wzgórzową (DRTt). Celem

naszej pracy było sprawdzenie czy wyniki leczenia chorych z chorobą Parkinsona zależą od odległości

dzielącej elektrodę DBS od DRTt.

Metody

Przeanalizowano dane kliniczne trzech pacjentów. W każdym przypadku celem stymulacji był STN. U

wszystkich chorych przeprowadzono badanie RM głowy w polu o indukcji 3T. DRTt uwidaczniano dzięki

traktografii wykonywanej w oparciu o przedoperacyjne sekwencje dyfuzyjne zbadane w 64 kierunkach.

Pozycję elektrod określono za pomocą spiralnej tomografii komputerowej, przeprowadzanej po zabiegu i

jej fuzji z obrazem MR. Pola elektryczne (EF) dobrano zgodnie z indywidualnymi parametrami stymulacji.

121

Wyniki

Drżenie, oceniane w skali UPDRS, zmniejszyło się u wszystkich chorych. Kontakty znajdowały się w

pobliżu DRTt. Elektrody i pola stymulacji umiejscowione były przednio-bocznie względem DRTt.

Wnioski

Na zmniejszenie drżenia w DBS STN może wpływać stymulacja części drogi zębato-

czerwiennowzgórzowej. Przedoperacyjną traktografię można wykorzystać do bezpośredniej wizualizacji

DRTt, co może służyć optymalizacji wyboru celu DBS.

SESJA XII

NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA II

109

Ocena leczenia dystonii szyjnej metodą DBS GPi w dwuletniej obserwacji. Ocena

poprawy czynnościowej oraz jakości życia

K. SZALECKI, H. Koiara, T. Mandat

KNUN COI Warszawa, IPiN Warszawa

Cel

Ocena poprawy jakości życia i poprawy czynnościowej u chorych z rozpoznaniem dystonii szyjnej w

trakcie dwuletniej obserwacji.

Metodyka

Analizowano grupę 7 chorych z rozpoznaniem dystonii szyjnej w wieku od 25 do 54 lat (średnia 36).

Chorzy oceniali byli z użyciem Toronto Western Spasmodic Torticollis Rating Scale (TWSTRS). Jakość

życia mierzono z użyciem skali Medical Outcome Study Short Form Survey (MOS SF-36). Wizyty

kontrolne odbywały się przed zabiegiem operacyjnym oraz po 9 i 24 miesiącach po zabiegu implantacji

elektrod. Wszyscy chorzy przeszli zabieg DBS GPi. Cel anatomiczny był określany metodą pośrednią i

bezpośrednią. Śródoperacyjnie wykorzystywano microrecording i macrostymulację w celu oceny

neurofizjologicznej punktu celu. Wyniki analizowano pod kątem poprawy czynnościowej, poprawy jakości

życia oraz korelacji pomiędzy powyższymi wartościami. U jednego pacjenta w 8 miesiącu obserwacji

zauważono nagłe nasilenie objawów mimo wcześniejszej dynamicznej poprawy. Pogorszenie nastąpiło

122

w związku z migracją łącznika i awarią systemu stymulującego. Po rewizji zauważono dynamiczną

redukcję nasilenia objawów.

Wyniki

Uzyskano znaczącą poprawę we wszystkich ocenianych skalach. Wykazano korelację pomiędzy

wynikami w zakresie skal czynnościowych i MOS SF-36.

Wnioski

GPi DBS jest bezpieczną i efektywną metodą leczenia dystonii szyjnej. Leczenie znacząco wpływa na

poprawę jakości życia chorych.

110

Porównanie wpływu leczenia DBS GPi na jakość życia u chorych z rozpoznaniem

dystonii uogólnionej i dystonii uogólnionej z mutacją PANK2 w dwuletniej obserwacji

K. SZALECKI, H. Koiara, T. Kmieć, E. Fersten, T. Mandat

KNUN COI Warszawa, IPiN Warszawa, SP CZD Warszawa.

Cel

Porównanie wpływu leczenia DBS GPi na jakość życia u chorych z rozpoznaniem dystonii uogólnionej i

dystonii uogólnionej z mutacją PANK2 w dwuletniej obserwacji.

Metodyka

Retrospektywnie analizowano grupę 32 chorych (18 mężczyzn i 16 kobiet) w wieku od 6 do 66 lat

(średnio 27,3 lat). Chorzy z rozpoznaniem dystonii uogólnionej (GD) n=18. Chorzy z rozpoznaniem

neurodegeneracji z odkładaniem żelaza (NBIA) n=15. Wszyscy chorzy oceniani byli z użyciem Burke –

Fahn-Marsden Dystonia Rating Scale (BFMDRS) i Unified Dystonia Rating Scale (UDRS). U wszystkich

chorych oceniano jakość życia z użyciem skali Medical Outcome Study Short Form Survey (MOS SF-

36). Wizyty kontrolne odbywały się przed zabiegiem operacyjnym oraz po 9 i 24 miesiącach po zabiegu

implantacji elektrod. Wszyscy chorzy przeszli zabieg DBS GPi. Cel anatomiczny był określany metodą

pośrednią i bezpośrednią. Śródoperacyjnie wykorzystywano microrecording i macrostymulację w celu

oceny neurofizjologicznej punktu celu. Jeden chory z grupy NBIA zmarł w 8 miesięcy po zabiegu z

przyczyn niezwiązanych z leczeniem operacyjnym i chorobą podstawową, dane tego chorego nie zostały

123

przedstawione w analizie. Wyniki analizowane były dla badanej kohorty oraz dla 2 zależnych od

rozpoznania podgrup.

Wyniki

Uzyskano znaczącą poprawę we wszystkich ocenianych skalach. Wykazano różnice pomiędzy wynikami

w poszczególnych podgrupach szczególnie w zakresie skal czynnościowych. Nie wykazano różnicy

miedzy grupami w zakresie poprawy jakości życia.

Wnioski

GPi DBS jest bezpieczną i efektywną metodą leczenia pierwotnej dystonii uogólnionej i dystonii

uogólnionej wtórnej do PKAN. Leczenie znacząco wpływa na poprawę jakości życia chorych bez

względu na rozpoznanie.

111

Ocena skuteczności leczenia operacyjnego pacjentów z padaczką lekooporną – analiza

retrospektywna

W. Maksymowicz1, M. SKOMOROWSKI

1, M. Sowa

1, M.Barczewska

1, T. Siwek

2, Ł.Grabarczyk

1

1 Klinika Neurochirurgii, Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny UWM w

Olsztynie

2 Klinika Neurologii, Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny UWM w Olsztynie

Abstrakt

W populacji ludzkiej w Polsce odnotowanych jest ponad 400 tyś. Przypadków (>1%) przypadków

padaczki. W około 20% przypadków jest to padaczka, której leczenie farmakologiczne nie wystarcza do

ustąpienia / pełnej kontroli napadów. Wśród tych pacjentów wiele osób może być z powodzeniem

leczona operacyjnie.

W niniejszej pracy przedstawiono schemat kwalifikacji do leczenia operacyjnego oraz przeprowadzono

ocenę skuteczności wybranych metod leczenia operacyjnego padaczki lekoopornej.

Oceny tej dokonano w oparciu o retrospektywną analizę dokumentacji medycznej pacjentów leczonych

w Klinice Neurochirurgii USK w Olsztynie w latach 2009-2019 posługując się skalą Engela.

124

Z powodu lekoopornej padaczki poddano leczeniu operacyjnemu 64 pacjentów. W 55% byli to

mężczyźni, w 45% – kobiety. Średnia wieku wyniosła 33 lata. W 52% była to padaczka skroniowa. 22%

to padaczka czołowa.

Pozostałe operacje to procedury rozłączeniowe oraz MST (zabieg Morrella). U 69% pacjentów po 6 i 12

miesiącach odnotowano poprawę po leczeniu operacyjnym (klasa I i II wg skali Engela), 13% nie

odczuło żadnej poprawy ( IV klasa Engela). Pozostali pacjenci znaleźli się w grupie III wg klasyfikacji

Engela.

Rozpatrując całą grupę operowanych pacjentów określono czynniki mające wpływ na statystycznie

istotne zróżnicowanie efektów leczenia.

Niniejsza analiza pokazuje, że zastosowane leczenie u większości pacjentów znacząco poprawiło jakość

życia związaną z redukcją ilości napadów padaczkowych.

112

Operacje głębokiej stymulacji mózgu u chorych z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym

– prezentacja własnych doświadczeń

P. TABAKOW1, A. Weiser

1, J.A. Beszłej

2, W. Fortuna

1, D. Siwicki

2, K. Fila-Witecka

2,T. Wieczorek

2,

P. Piotrowski2, J. Rymaszewska

2

1 Katedra i Klinika Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

2 Katedra i Klinika Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Wprowadzenie i cel

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD) ma przewlekły przebieg i

duży procent oporności na standardowe leczenie. Głęboka stymulacja mózgu (DBS) stwarza szanse na

pomoc pacjentom opornym na dotychczasową farmako- i psychoterapię. W pracy przedstawiamy trzy

przypadki pacjentów z lekoopornym OCD, u których zastosowano terapię DBS z jednoczesną

farmakoterapią i psychoterapią poznawczo-behawioralną (CBT).

Metodyka

Po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej, u pacjentów przeprowadzono operację implantacji elektrod

obustronnie do brzusznej części przedniej odnogi torebki wewnętrznej oraz jądra półleżącego.

Zastosowano stymulatory Activa SC (Medtronic). Do śródoperacyjnej identyfikacji celu zastosowano

pomiar impedancji mózgowej. Początkowe parametry stymulacji wynosiły: 3,5 V, 90 ms, 130 Hz. Przed i

125

po rozpoczęciu stymulacji prowadzono regularną ewaluację kliniczną w oparciu o badanie

psychiatryczne oraz pomiary psychometryczne (Y-BOCS, HAMA, HDRS, GAF, SOFAS). Kwalifikację

pacjentów do DBS, programowanie stymulatorów oraz farmako- i psychoterapię prowadzili psychiatrzy,

przeszkoleni w zakresie terapii DBS. W okresie obserwacji neurochirurdzy wykonywali jednorazowo

podwójnie zaślepioną próbę wyłączenia stymulacji.

Wyniki

W okresie 6 miesięcznej obserwacji uzyskano znaczną redukcję objawów obsesyjno-kompulsyjnych,

depresyjnych, lękowych oraz poprawiło się funkcjonowanie pacjentów. Wyłączenie stymulatora DBS

wywoływało każdorazowo istotne pogorszenie stanu psychicznego pacjenta, które ustępowało po

ponownym włączeniu systemu. Tolerancja terapii DBS była bardzo dobra i nie stwierdzono istotnych

objawów niepożądanych.

Wnioski

Uzyskane wyniki dają podstawy do wdrażania tej metody u innych, opornych na dotychczasowe leczenie

pacjentów z OCD. Kwalifikacja, prowadzenie i ocena wyników terapii DBS u pacjentów z OCD wymaga

kompleksowego i zespołowego podejścia specjalistów z dziedziny psychiatrii, neurochirurgii i

psychologii.

113

Przeniesienie do mózgu gospodarza kopii brakującego genu w czasie rzeczywistym MR

techniką infuzji konwekcyjnej jako metoda leczenie wrodzonego deficytu enzymu

dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych /AADC Decificiency/

M. ZĄBEK1,2, K. Bankiewicz1,2,3,4, T. Pasterski1,2, J. Onikijuk1,2, S. Kaczor1,2

1 Klinika Neurochirurgii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa

2 Interwencyjne Centrum Neuroterapii Mazowiecki Szpital Bródnowski, Warszawa

3 Klinika Neurochirurgii University of California, San Francisco

4 Klinika Neurochirurgii Ohio State University

Cel

Niedobór dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych /AADC deficiency/ jest rzadką, genetycznie

uwarunkowaną chorobą spowodowaną mutacją w pojedynczym genie. Dzieci dotknięte tą chorobą nie

126

posiadają enzymu dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych, co powoduje, że nie jest produkowana

w ich mózgach dopamina i serotonina. Celem prezentacji jest wykazanie możliwości przeniesienia do

mózgu chorego dziecka genu umożliwiającego produkcję brakujących neuroprzekaźników.

Metoda

Technika konwekcyjnego podawania terapeutyków do mózgu w czasie rzeczywistym silnego pola

magnetycznego rezonansu 3T /Convection Enhanced Delivery CED/ jest najnowocześniejszą

technologią w medycynie umożliwiającą kontrolowane prowadzenie infuzji do wybranego celu w mózgu.

Technologia ta otworzyła możliwość zastosowania terapii genowej w niektórych chorobach

neurologicznych. W leczonej grupie dzieci, wykorzystując tę technikę, wprowadzono kopię brakującego

genu do istoty czarnej i brzusznej części nakrywki śródmózgowia. Operacje i infuzje odbywały się w

czasie rzeczywistym silnego pola magnetycznego rezonansu 3T.

Wyniki

Do chwili pisania streszczenia operowano tą techniką troje dzieci. Dwoje z nich pochodziło z Polski,

jedno z Hiszpanii i są już terminy operacji kolejnych dzieci z Europy. Wyraźną poprawę kliniczną u

wszystkich leczonych obserwowano już po kilku tygodniach. Przejawiała się ustąpieniem kryz oczno-

zakrętowych, poprawą zdolności ruchowych jak: trzymanie głowy, samodzielne siedzenie, zmiany

pozycji ciała, celowe ruchy kończyn, pierwsze słowa i zmniejszenie ciężkich zaburzeń wegetatywnych.

Wnioski

Terapia genowa, polegająca na przeniesieniu do mózgu gospodarza kopii brakującego genu, jest

bezpieczną metodą leczniczą i nawet w krótkiej obserwacji przynosi bardzo dużą poprawę. Technika ta

otwiera rewolucyjne wręcz możliwości leczenia chorób neurologicznych i innych dotychczas

nieuleczalnych. Opisane leczenie jest jedynym tego typu prowadzonym obecnie w Europie.

114

Zastosowanie noża Gamma /Gamma Knife/ w leczeniu neuralgii i nerwu trójdzielnego

S. Dzierzęcki1,3

, D. Kiprian2,1

, A. Jarząbski2,1

, K. Dyttus2,1

, M. Niemiec2,1

, G.Turek1,3

, D. Bodzak2,1

,

D. Kopeć2,1

, K. Sikorska2, M. Wardzyńska

1, M. Gruda

2,1, M. Ząbek

1,3

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

127

3 Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Cel

Celem pracy jest omówienie leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego za pomocą radiochirurgii Gamma

Knife.

Metoda

Stosowane przez nas leczenie neuralgii n. V polega na wytworzeniu lezji nerwu trójdzielnego na odcinku

pomiędzy brzuszno-boczną częścią mostu, a szczytem piramidy kości skroniowej. Zastosowanie ramy

stereotaktycznej sprawia, że bezpiecznie można stosować dawki powyżej 80 Gy w bliskości

anatomicznej pnia mózgu. Wszyscy chorzy leczeni byli według standaryzowanej procedury

napromieniania oraz dozymetrii: 1) identyfikacja przedmostowej części nerwu trójdzielnego na podstawie

dwóch różnych badań obrazowych MRI (axial T1 z kontrastem, sagittal T2); 2) przepisanie dawki 80-90

Gy w izodozie 100%; 3) planowanie dozymetryczne z użyciem pojedynczego kolimatora 4 mm o

zróżnicowanej konfiguracji sektorów.

Wyniki

W chwili pisania abstraktu leczonych w naszym ośrodku było 1024 chorych z neuralgią nerwu

trójdzielnego. Dominował klasyczny obraz dolegliwości (70% chorych to typ I), a chorzy z atypowym

przebiegiem stanowili około 20% napromienianych pacjentów. Wśród leczonych byli również chorzy z

neuralgią pourazową, popółpaśćcową oraz towarzyszącą stwardnieniu rozsianemu. Podstawowym

kryterium kwalifikacji do leczenia była nieskuteczność leczenia farmakologicznego. Ponad 20%

napromienianych pacjentów było wcześniej leczonych z wykorzystaniem innych metod, takich jak:

blokady farmakologiczne, termolezje zwoju Gassera oraz odbarczenie mikronaczyniowe pnia n.

trójdzielnego. Większość chorych zareagowało na leczenie w ciągu 3-4 miesięcy. Całkowite ustąpienie

bólu w okresie 6 miesięcy obserwowano u 55% chorych. U 5% chorych obserwowano obniżenie czucia

na twarzy.

Wnioski

Gamma Knife jest nieinwazyjną metodą leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego obciążoną bardzo małą

ilością powikłań i dającą dużą skuteczność kliniczną. Jest to metoda z wyboru szczególnie dla chorych w

złym stanie klinicznym z towarzyszącymi innymi schorzeniami i przyjmującymi leki przeciwzakrzepowe.

128

115

Zastosowanie radiochirurgii stereotaktycznej Gamma Knife w leczeniu drżenia

samoistnego oraz drżennej postaci Ch. Parkinsona

M. Ząbek1,3

, S. Dzierzęcki1,3

, A. Jarząbski2,1

, K. Dyttus2,1

,M. Niemiec2,1

, D. Bodzak2,1

, D. Kopeć2,1

,

K. Sikorska2, M. Wardzyńska

1, M. Gruda

2,1, D. Kiprian

2,1

1 Centrum Gamma Knife w Warszawie, ul .Kondratowicza 8 blok H, 03-242 Warszawa

2 Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

3 Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul. Marymoncka 99/103, 01-813 Warszawa

Wstęp

Z uwagi na niską skuteczność farmakoterapii w leczeniu hiperkinez drżennych u pacjentów z drżeniem

samoistnym oraz drżenną postacią choroby Parkinsona postepowanie terapeutyczne ograniczone jest w

tych przypadkach najczęściej do implantacji układu neurostymulacji w zakresie jądra brzusznego

pośredniego wzgórza (VIM) lub bezpośredniego uszkodzenia termicznego tej struktury za pomocą

stereotaktycznej termokoagulacji. Niestety w wielu przypadkach leczenie taki jest niemożliwe do

przeprowadzenia z uwagi na towarzyszące obciążenia internistyczne chorego lub brak zgody pacjenta.

Materiał i metoda: W Centrum Gamma Knife Warszawa napromieniano 174 chorych, u których

wykonano VIM gammatalamotomię.

Głównym kryterium kwalifikacji do leczenia był brak kontroli dolegliwości drżennych za pomocą

farmakoterapii. Procedura napromieniania polegała każdorazowo na identyfikacji radiologicznej jądra

VIM wzgórza na podstawie czterech różnych badań obrazowych MRI (projekcja poprzeczna T1-zależna

z kontrastem, projekcja poprzeczna T2-zależna, projekcja poprzeczna PD-zależna, projekcja czołowa T1

FSE-IR) względem linii AC-PC oraz przepisaniu dawki 120-130 Gy w izodozie 100 %. Sesja

napromieniania obejmowała użyciem pojedynczego, otwartego kolimatora 4 mm. Szczególnie ważną

kwestią było tu symetryczne założenie ramy stereotaktycznej w oparciu o szpilki zakotwiczone w

przewodzie słuchowym zewnętrznym – precyzję implantacji wymusza oprogramowanie do stereotaksji

Gamma Plan, gdzie najmniejsze

przesunięcie ramy utrudnia bądź uniemożliwia zaplanowanie procedury.

Wyniki i wnioski

Zmniejszenie dolegliwości drżennych zaobserwowano u 70% leczonych pacjentów w okresie 3- tygodni

od wykonania radiochirurgicznej VIM talamotomii. W kontrolnych badaniach neuroobrazowych MRI

129

stwierdzono indywidualną odpowiedź tkankową na napromienienie. W większości przypadków obszar

centrycznego uszkodzenia nie przekraczał średnicy 5-7 mm.

116

Odległe wyniki stymulacji głębokiej mózgu u 20 pacjentów z chorobą Huntingtona

W. Libionka1,3

, M. Stomal-Słowińska4, B. Daniluk

5; K. Dzięgiel

1,2, Ł. Grabarczyk

2,W. Maksymowicz

2,

W. Kloc1,2

1 Oddział Neurochirurgii, Podmiot Leczniczy Copernicus w Gdańsku

2 Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

3 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i

Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

4 Oddział Neurochirurgii, Specjalistyczny Szpital im. Dr A. Sokołowskiego w Wałbrzychu

5 Zakład Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii, Instytut Psychologii UMCS w Lublinie

Wstęp i cel

Stymulacja głęboka mózgu (DBS) jest uznaną metodą leczenia hiperkinetycznych zaburzeń ruchu. Jej

znaczenie w terapii choroby Huntingtona (HD) jest obecnie przedmiotem intensywnych badań mających

określić optymalny cel anatomiczny i stadium choroby, w którym

powinno się przeprowadzać zabieg. Postulowane jest neuroprotekcyjne działanie stymulacji. Celem

niniejszej pracy jest prospektywna ocena skuteczności i bezpieczeństwa DBS w HD oraz wykazanie jak

wybor miejsca i parametrow stymulacji wpływa na ruchowe i pozaruchowe objawy HD.

Metodyka

Do grupy badanej włączono 20 pacjentow z genetycznie potwierdzoną lekooporną HD (15 kobiet, 5

mężczyzn, w wieku 27-50 lat), operowanych metodą stymulacji gałek bladych i skorupy (GPi-GPe-Pu) z

okresem obserwacji 6-48 miesięcy. Czas trwania objawow wynosił 3-8 lat.

Czterech pacjentow miało postać młodzieńczą HD. Obserwowano ruchy pląsawicze (16 chorych),

sztywność mięśniową (4), dyzartrię (16), dysfagię (11), zaburzenia chodu (11), łagodne otępienie (16).

Wykluczono zaburzenia psychiczne. Zabiegi wykonywano w znieczuleniu miejscowym pod kontrolą

mikrorekordingu i makrostymulacji, z użyciem techniki stereotaktycznej. Nasilenie objawów w skali

UHDRS i testy neuropsychologiczne wykonywano przed, 1, 3, 12, 24, 36 i 48 miesięcy po zabiegu.

Uzyskano zgodę komisji bioetycznej.

130

Wyniki

U wszystkich pacjentów nastąpiła istotna redukcja nasilenia objawów ruchowych przy włączonej

stymulacji w kolejnych badaniach kontrolnych (średnio o 35-45%; pląsawicy o 51-62%).

Obserwowano również redukcję dyzartrii (12 chorych), dysfagii (6), poprawę chodu (6) i mowy (2). Nie

było powikłań krwotocznych ani zakażeń. Optymalna była stymulacja GPi-GPe o częstotliwości 30-130

Hz, szerokości impulsu 65-110 μs i natężeniu 1,5-3,5 mA.

Wnioski

Stymulacja gałek bladych jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia zaburzeń ruchowych w chorobie

Huntingtona.

117

Wyniki leczenia rzadkich postaci drżenia stymulacją tylnego niskowzgórza w obserwacji

długoletniej

W. Libionka1,3

, K. Dzięgiel1,2

, K. Aleksandrowicz1, M. Węclewicz

1, P. Kurlandt

1, J.Wiśniewski

1, S. Adamski

1, Ł.

Grabarczyk2, W. Maksymowicz

2, W. Kloc

1,2

1 Oddział Neurochirurgii, Podmiot Leczniczy Copernicus w Gdańsku

2 Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

3 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i

Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

Wstęp i cel

Jądro brzuszno-pośrednie wzgórza (Vim) jest zasadniczym celem anatomicznym neurostymulacji w

drżeniu. Po początkowym okresie poprawy u niektórych chorych obserwuje się nawrót drżenia lub

uciążliwe objawy uboczne związane z dysfunkcją dróg móżdżkowowzgórzowych. Grupa ta wymaga

odrębnego postępowania.

Metodyka

U pięciu pacjentów z niesatysfakcjonującą odpowiedzią na Vim-DBS (drżenie Holmesa (HT, 2

przypadki), drżenie w przebiegu stwardnienia rozsianego (2 przypadki), drżenie móżdżkowe)

131

zastosowano jedno- bądź obustronną stymulację tylnego niskowzgórza (PSA). Wszystkie zabiegi

wykonano w znieczuleniu miejscowym pod kontrolą mikrorekordingu i makrostymulacji obejmującej

zarówno Vim, jak i PSA przy pomocy jednego zestawu 3 mikroelektrod. Oceniano nasilenie drżenia w

skali FTMTRS (Fahn-Tolosa-Marin Tremor Rating Scale) oraz jakość życia (formularz SF-36) przed oraz

1, 3, 6, 12, 24, 48 i 60 miesięcy po zabiegu.

Wyniki

U wszystkich pacjentów obserwowano istotną redukcję nasilenia drżenia (58% w HT w całym okresie

obserwacji; 73% po 1 miesiącu i 58% po 6 latach w MST, oraz 74% w 6-letniej obserwacji w CT), co

przełożyło się na poprawę jakości życia (50% w HT, 45% w MST, 60% w CT). Koordynaty aktywnego

kontaktu w stosunku do punktu międzyspoidłowego wyniosły 11,2, -4,2, -1,9 w HT, 12 -5,9, -2,5 w MST

oraz 12,2, -5,8, -2,0 w CT. Nie obserwowano powikłań śród- i pooperacyjnych.

Wnioski

PSA-DBS jest istotną opcją w leczeniu drżenia opornego na standardową stymulację Vim.

118

Odległe wyniki leczenia bólu przewlekłego metodą stymulacji rdzenia kręgowego

W. Libionka1,3

, K. Aleksandrowicz1, M. Węclewicz

1, P. Kurlandt

1, J. Wiśniewski

1, K. Dzięgiel

1,2,

S. Adamski1, Ł. Grabarczyk

2, W. Maksymowicz

2, W. Kloc

1,2

1 Oddział Neurochirurgii, Podmiot Leczniczy Copernicus w Gdańsku

2 Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

3 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i

Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

Wstęp i cel

Stymulacja rdzenia kręgowego (SCS) jest szeroko stosowaną metodą operacyjnego leczenia

przewlekłego lekoopornego bólu neuropatycznego, często stosowaną jako terapia ostatniej szansy.

Celem pracy była odległa ocena skuteczności leczenia bólu metodą SCS w zależności od jego etiologii i

lokalizacji.

132

Metodyka

Materiał stanowiła grupa 45 pacjentów (30 kobiet, 15 mężczyzn) w wieku 29-76 lat (średnia 53,1).

Pacjenci byli operowani techniką chirurgiczną bez poprzedzającej stymulacji próbnej w latach 2003-

2019. Okres obserwacji wynosił 6-192 miesięcy. Wyniki leczenia oceniono za pomocą wizualnej skali

analogowej bólu (VAS) oraz skali satysfakcji z życia SWLS. Wśród 45 pacjentów włączonych do badania

5 podawało wyłącznie ból osiowy, 16 wyłącznie ból kończyn (w tym 15 kończyn dolnych), zaś u 24

współwystępowały ból osiowy i kończyn (w 23 przypadkach był to ból kończyn dolnych). Etiologia bólu

obejmowała FBSS (zespół fiaska operacyjnego) u 33 pacjentów, neuropatię pourazową u 7, neuropatię

pozapalną lub niedoborową u 2, CRPS (kauzalgię) u 2 i neuropatię sromową w 1 przypadku.

Wyniki

Pacjenci z izolowanym bólem osiowym zgłaszali redukcję bólu średnio o 24%, z bólem kończyn o 48%,

zaś z bólem osiowym i kończyn o 52%. U pacjentów z FBSS redukcja bólu wynosiła 47%, z etiologią

urazową 45%, z CRPS 35%, z neuropatią zapalną/niedoborową 33%, z neuropatią sromową 14%.

Ponad 70% pacjentów ponownie poddałoby się SCS lub zarekomendowało ten zabieg znajomemu.

Wnioski

Stymulacja rdzenia kręgowego jest skuteczną metodą leczenia bólu neuropatycznego, szczególnie w

FBSS. Skala VAS nie jest w pełni miarodajnym wskaźnikiem satysfakcji pacjentów z wyników leczenia,

gdyż ta jest wyższa niż stopień redukcji bólu.

119

Stymulacja rdzenia kręgowego u pacjentów w stanie minimalnej świadomości

Ł. Grabarczyk, M. Barczewska, M. Sowa, W. Maksymowicz

Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Katedra Neurochirurgii

Abstrakt

Potencjał stymulacji rdzenia kręgowego w leczeniu spastyczności oraz wpływu na krążenie narządowe

jest badane od wielu lat. Celem badania jest ocena wpływu stymulacji rdzenia kręgowego na stan

świadomości, krążenie mózgowe i poziom spastyczności u pacjentów w stanie minimalnej świadomości.

W badaniu wzięło udział 15 pacjentów wybranych z grupy 90 pacjentów, którzy przeszli kompleksowe

133

badanie neurologiczne ze szczegółową oceną stanu świadomości i spastyczności oraz badań

multimodalnych, takich jak MRI, fMRI-EEG, EEG, perfuzja mózgowa w badaniu SPEC-CT.

U wszystkich 15 pacjentów badanie potwierdziło stan minimalnej świadomości z wyraźną aktywnością w

fMRI i zachowaną perfuzją w SPECT-CT.

Następnie u wszystkich wybranych pacjentów przeprowadzono implantację zestawów do

nadtwardówkowej stymulacji rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym kręgosłupa.

Pacjentów po zabiegu chirurgicznym oceniano zgodnie z jednolitym protokołem co 3 miesiące przez 1

rok.

Badanie wykazało wyraźny wpływ stymulacji rdzenia kręgowego na:

-poprawa stanu świadomości potwierdzona badaniem neurologicznym i fMRI

-redukcją spastyczności

W badaniu zauważono wyraźne różnice w poprawie stanu świadomości w zależności od jej przyczyny.

Najbardziej wyraźną poprawę stwierdzono u pacjentkach po urazach.

Pacjenci, u których przyczyną zaburzeń świadomości było rozlane niedotlenienie mózgu poprawa

kliniczna była znacznie słabsza, ale również zauważalna.

Wyraźna poprawa stanu klinicznego pacjentów po urazach ośrodkowego układu nerwowego dowodzi,

że przyczyną zaburzeń świadomości poza strukturalnymi uszkodzeniami mózgu są potencjalnie

odwracalne zaburzenia czynnościowe, na które może mieć wpływ neuromodulacja. Prawidłowo

przeprowadzony panel diagnostyczny może wskazywać pacjentów z potencjalnie odwracalnymi

zaburzeniami świadomości. Przy odpowiednim doborze pacjentów stymulacja rdzenia kręgowego daje

bardzo obiecujący wynik i otwiera nowe możliwości pacjentom dla których wcześniej nie było nadziei.

120

Termolezja zwoju Gassera w leczeniu neuralgii nerwu trójdzielnego

Ł. Grabarczyk, M. Barczewska, M. Sowa, W. Maksymowicz

Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Katedra Neurochirurgii

Abstrakt

Bóle twarzy, ze względu na różnorodny patomechanizm i przyczyny powstawania, stanowią trudny

problem diagnostyczny i leczniczy. Stoją one na pograniczu zainteresowania lekarzy różnych

specjalności medycznych. Badania epidemiologiczne wskazują, że jedną z częstszych przyczyn

jednostronnego bólu twarzy jest neuralgia nerwu trójdzielnego. Roczna zapadalność wynosi 3–5

134

przypadków na 100 000/rok. Pomimo typowych objawów neuralgia nerwu trójdzielnego w dalszym ciągu

sprawia spore trudności w postawieniu właściwego rozpoznania oraz włączeniu skutecznego leczenia.

Celem pracy jest przedstawienie metody leczenia, kwalifikacji pacjentów oraz wyniki leczenia neuralgii

nerwu trójdzielnego metodą termolezji zwoju Gassera przy pomocy generator fal radiowych.

W latach 2015-2018 zabieg termolezji przeprowadzono u 78 pacjentów z objawami neuralgii nerwu

trójdzielnego. W grupie 78 pacjentów u 26 pacjentów objawy występowały w przebiegu stwardnienia

rozsianego. U jednego pacjenta neuralgia występowała obustronnie. Bezpośrednio po zabiegu u 98%

pacjentów uzyskano ustąpienie dolegliwości umożliwiające odstawienie dotychczas stosowanej

farmakoterapii. U jednej pacjentki pomimo wykonanego zabiegu przy próbie odstawiania karbamazepiny

pojawiły się dolegliwości bólowe (umożliwiały jednak kontrolę dolegliwości dawką Karbamazepiny

800mg na dobę przez okres 8 miesięcy). U 28 pacjentów konieczne było wykonanie ponownie zabiegu

w okresie 12-14 miesięcy od pierwszej operacji ze względu na nawrót dolegliwości. W grupie leczonych

pacjentów nie występowały istotne powikłania śród i pooperacyjne.

Termolezja zwoju Gassera przy prawidłowo postawionym rozpoznaniu oraz odpowiedniej kwalifikacji

pacjentów jest skuteczną i efektywną metodą leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego. Efekt terapeutyczny

osiągany jest bezpośrednio po leczeniu operacyjnym. Niski odsetek powikłań, krótki czas hospitalizacji

oraz szybki powrót do zdrowia zachęcają do korzystania z metody termolezji w leczeniu neuralgii.

121

Wyniki leczenia skrajnych, opornych na leczenie zaburzeń agresywnych poprzez

obustronną stymulację jąder półleżących (NAcc)

M.KIEC, M.Rudaś, M.Harat

10 Wojskowy Szpital Kliniczny Bydgoszcz

Cel

Ocena skuteczności leczenia u pacjentów z opornymi na leczenie zachowaniami agresywnymi z

zastosowaniem obustronnej głębokiej stymulacji mózgu (NAcc).

Metodyka

Przebadano grupę 6 pacjentów (trzy kobiety i trzech mężczyzn) nieskutecznie leczonych zachowawczo

z powodu skrajnych zachowań agresywnych.

135

W przebadanej grupie troje pacjentów dodatkowo chorowało na Zespół Tourette'a. U każdego pacjenta

na leczenie operacyjne uzyskano zgodę właściwej komisji bioetycznej. W każdym przypadku

stereotaktycznie obustronnie zaimplantowano elektrody do NAcc, wykonując śródoperacyjną weryfikację

badaniem CT. Wyniki badania opierają się na przedoperacyjnej i pooperacyjnej ocenie pacjentów z

zastosowaniem Zmodyfikowanej Skali Jawnej Agresji (Modified Overt Aagression Scale ) oraz

Kwestionariusza Agresji Buss-Perry (Wersja Amity) (w przypadku pacjentów mogących samodzielnie

wypełnić ankietę)

Wyniki

W przebadanej grupie pacjentów wszyscy odnieśli korzyść z zastosowanego leczenia. U jednej pacjentki

uzyskano całkowitą remisję zachowań agresywnych. Troje pacjentów uzyskało w Zmodyfikowanej Skali

Jawnej Agresji poprawę powyżej 90% a dwoje powyżej 30%. U trzech pacjentów przeprowadzono ocenę

z wykorzystaniem Kwestionariusza Agresji Buss-Perry (Wersja Amity) uzyskując poprawę o 11,76%,

20% oraz 50,43%.

Wnioski

Wyniki leczenia uzyskane na badanej grupie pacjentów leczenia wskazują, iż obustronna stymulacja

jąder półleżących może być traktowana jako skuteczna i bezpieczna metoda leczenia skrajnych,

opornych na leczenie zachowań agresywnych.

Sesja pielęgniarska

CZWARTEK, 12 września 2019r.

1

Implanty międzykolczyste w leczeniu zespołów bólowo-obciążeniowych, zmniejszą

natężenie bólu stawów i odcinka lędźwiowego

R. ŚLEDZIŃSKA, T.KACZMARCZYK P. SOKAL

10 WOJSKOWY SZPITAL KLINICZNY BYDGOSZCZ

136

Abstrakt

Kręgosłup jest jedną z najważniejszych oraz najbardziej złożonych struktur kostnych człowieka, którego

elementy składowe ulegają uszkodzeniu. Wygodny tryb życia, często siedząca praca oraz zbyt mała

aktywność ruchowa przyczyniają się do wielu schorzeń oraz dysfunkcji narządu ruchu, w tym również

kręgosłupa.

Zespół bólowo-przeciążeniowy ze stawów międzykręgowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa, stenoza

zachyłkowa, stenoza otworu międzykręgowego, stenoza kanału kręgowego, niestabilność, dyskopatia

zwyrodnieniowa z objawami radikulopatii są wskazaniem do stabilizacji międzykolczystej.

Celem pracy jest ocena skuteczności implantów międzykolczystych odcinka LS kręgosłupa, na

zmniejszenie dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowym.

Badania przeprowadzono na 40 osobowej grupie pacjentów hospitalizowanych w Klinice Neurochirurgii

WSK w Bydgoszczy, u których wykonano w znieczuleniu ogólnym zabieg operacyjny z zastosowaniem

implantów InSwing oraz BackJack.

Narzędziem badawczym , którym posłużono się do przeprowadzenia doświadczenia jest: ocena skali

bólu metodą VAS oraz kwestionariusz OSWESTRY pozwalająca na ocenę niepełnosprawności

pacjenta, która spowodowana jest bólami kręgosłupa. Ocenę przeprowadzono przed zabiegiem , w

pierwszej dobie po zabiegu, 4 tygodnie po zabiegu i 12 tygodni po zabiegu.

Średni wynik VAS przed zabiegiem wyniósł: ból o średnim natężeniu ok.75%, średnia punktacja wg

kwestionariusza OSWESTRY wyniosła mierny stopień niepełnosprawności ok.64,4% a 34% stopień

poważny, po zabiegu odpowiednio skala VAS ok.69%, po miesiącu ok. 56% i po 3 miesiącach ok.52%.

Wyniki są statystycznie istotne.

Zastosowana terapia skutecznie przyczynia się do zmniejszenia intensywności bólu i poprawy

niepełnosprawności u pacjentów dopiero po 4 tygodniu od operacji, utrzymała swoje działanie na

zbliżonym poziomie w zakresie 12 tygodnia po operacji.

Wyniki w zerowej dobie po operacji są zbliżone do tych, które zostały otrzymane tydzień po operacji.

2

Ocena bólu i lęku związanego z założeniem ramy tereotaktycznej u pacjentów

planowanych do biopsji stereotaktycznej guza mózgu. Możliwość modyfikacji

farmakologicznej

T. KACZMARCZYK, J. FURTAK, M. HARAT

10 WOJSKOWY SZPITAL KLINICZNY BYDGOSZCZ

137

Wstęp

Biopsja mózgu polega na pobraniu fragmentu zmienionej tkanki z określonej lokalizacji. Obecnie w

badaniu wykorzystuje się metody stereotaktyczne. Zabieg ten wykonuje się przez nawiercenie małego

otworu trepanacyjnego, w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, następnie wprowadza igłę biopsyjna i

pobiera materiał. Biopsja mózgu trwa ok. 40 min do godziny.

Cel

Celem pracy jest ocena bólu oraz lęku u pacjentów podczas zakładania ramy stereotaktycznej do biopsji

guza mózgu. Wykazanie możliwości zmiany odczuwanego bólu i lęku poprzez modyfikację

farmakologiczną.

Materiały

W badaniu wzięła udział grupa 60 pacjentów z Kliniki Neurochirurgii 10 WSK zakwalifikowanych do

stereotaktycznej biopsji guza mózgu. Chorych podzielono na trzy grupy kwalifikacyjne. Grupa I to

chorzy, którym przed zabiegiem podano Dormicum 7,5mg po. Grupa II to chorzy, którym przed

zabiegiem podano Poltram 50mg iv. Grupa III to pacjenci, u których nie zastosowano środków

farmakologicznych.

Metody

Narzędziem badawczym, którym posłużono się do przeprowadzenia doświadczenia jest: autorska

ankieta, ocena skali bólu metodą Vas oraz ankieta standaryzowana samooceny STAI. Analizę danych

przeprowadzono w oparciu o pakiet programowy Statistica 10.0, wykonując testy istotności statystycznej

poszczególnych zmiennych grupujących, z ankiety autorskiej w stosunku z wynikami uzyskanymi z

arkusza samooceny”STAI” oraz skali odczucia bólu VAS.

Wyniki

Po zbadaniu grupy 60 osób zakwalifikowanych do biopsji stereotaktycznej guza mózgu wykazano

związek odczuwania bólu wraz z podaniem premedykacji. Wykazano, iż 35% badanych odczuwało

mniejszy ból podczas zakładania ramy stereotaktycznej po podaniu Dormicum 7,5mg po. Natomiast

chorzy, u których nie zastosowano środków farmakologicznych tj. 32% odczuwali większy ból podczas

zakładania ramy stereotaktycznej.

138

3

Doskonalenie zawodowe pielęgniarek neurochirurgicznych. Doniesienia wstępne

R. Ślusarz1,2,3

, A. Królikowska1, R. Jabłońska

1, B. Haor

1, K. Filipska

1,R. Waliszewska

2,

M. Skrzypek-Czerko3

1 Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego CM UMK

2 Sekcja Pielęgniarska, Polskiego Towarzystwa Neurochirurgów

3 Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Neurologicznych

Wstęp

Stała aktualizacja i poszerzanie zakresu wiedzy zawodowej jest obowiązkiem każdej

pielęgniarki/położnej oraz podstawowym warunkiem prawidłowego wykonywania zawodu. Doskonalenie

zawodowe pielęgniarek w dziedzinie neurologii i neurochirurgii obejmuje aktywność zawodową w

ramach samokształcenia lub zorganizowanych formach i rodzajach kształcenie podyplomowego poprzez

odbywanie szkolenia specjalizacyjnego, nabywanie umiejętności zawodowych z zakresu węższych

dziedzin pielęgniarstwa lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych oraz doskonalenie w innych

formach kształcenia. Przeprowadzone badania wskazują, że ścieżka kariery zawodowej dla

neuropielęgniarek, jest nieuregulowana i różna w różnych krajach.

Cel

Celem badań była analiza doskonalenia zawodowego pielęgniarek neurochirurgicznych.

Materiał i metoda

Badania przeprowadzono na grupie 93 pielęgniarek zatrudnionych w 6 ośrodkach neurochirurgicznych

na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Za pomocą sondażu diagnostycznego, techniką

ankietowa z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety dokonano oceny doskonalenia zawodowego.

Przeanalizowano zagadnienia dotyczące kształcenia przed i podyplomowego oraz doświadczenia

zawodowego.

Wyniki

Najbardziej popularną formą kształcenia podyplomowego jest kurs dokształcający oraz

zjazd/konferencja/sympozjum. Większość osób stwierdziła, że ich szkolenia były finansowane przez

pracodawcę lub środki własne/prywatne. Wykazano brak szkoleń specyficznych dla pielęgniarek

139

neurochirurgicznych. Wśród trudności/problemów związanych z doskonaleniem zawodowym, najczęściej

wskazywano na brak czasu na szkolenie oraz brak interesującej tematyki szkolenia. Większość

badanych nie ma zdania dotyczącego tego czy kształcenie zawodowe powinno być oparte na

przyznawaniu punktów edukacyjnych/kredytowych.

Wnioski

Przeprowadzone badania wskazują na duże zróżnicowanie w obszarze kształcenia przed i

podyplomowego. Wykazano także brak spójnej ścieżki kariery zawodowej dla neuropielęgniarek..

4

Rozległa odleżyna u pacjentki po urazie kręgosłupa na poziomie C1, TH4, TH5

R. Waliszewska

10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Bydgoszcz

Wstęp

Urazy kręgosłupa mogą skutkować poważnymi następstwami neurologicznymi takimi jak porażenie

kończyn, pęcherz neurogenny itp. Pacjenci po urazach obarczeni są ogromnym ryzykiem powstania

wielu powikłań, miedzy innymi odleżynami.

Cel

Celem pracy jest przedstawienie postępowania z rozległą odleżyną kości krzyżowej u chorej po

urazie kręgosłupa.

Metoda

Studium przypadku pacjentki po urazie kręgosłupa.

Wyniki

Pacjentka lat 39 po urazie kręgosłupa na poziomie C1 oraz Th4 i Th5 przyjęta w 40 dobie po urazie z

rozległą odleżyna IV stopnia umiejscowioną na kości krzyżowej. Początkowo odleżynę leczono

zachowawczo, następnie z zastosowaniem systemu VAC. Ostatecznie zastosowano zabieg plastyki

odleżyny.

140

Wnioski

1. Profesjonalna i systematyczna opieka nad pacjentką nie doprowadziła do powstania kolejnych

odleżyn mimo deficytów.

2. Zastosowanie systemu VAC przyczyniło się do oczyszczenia, ograniczenia oraz zmniejszenia

odleżyny.

3. Zabieg plastyki odleżyny spowodował całkowite wygojenie odleżyny.

5

Wydolność funkcjonalna pacjentów po operacji kręgosłupa lędźwiowego we wczesnym

okresie pooperacyjnym

1 Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium

Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

2 Koło Naukowe „Neuronauka” przy Zakładzie Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego,

Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

3 Klinika Neurochirurgii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ, Bydgoszcz

Abstrakt

Wydolność funkcjonalną należy rozumieć jako zdolność do bycia niezależnym od innych osób w

zaspokajaniu podstawowych potrzeb, takich jak: poruszanie się, odżywianie, kontrolowanie czynności

fizjologicznych organizmu czy wykonanie czynności higienicznych.

Cel

Celem pracy była ocena funkcjonowania chorych po operacji kręgosłupa lędźwiowego we wczesnym

okresie pooperacyjnym.

Materiał i metoda

Badaniem objęto grupę 52 chorych dorosłych, po zabiegach operacyjnych odcinka lędźwiowego

kręgosłupa, przeprowadzonych w Klinice Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego z

Polikliniką SP ZOZ w Bydgoszczy. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziami były:

kwestionariusz wywiadu, skala VAS, skala depresji Becka, kwestionariusz niepełnosprawności Rolanda-

Morrisa oraz kwestionariusz Oswestry.

141

Wyniki

Wartość średnia poziomu bólu w badanej grupie wyniosła 4,44 punktu w 10 stopniowej skali, z

odchyleniem standardowym wynoszącym około 2 punktów. Średni poziom depresji wyniósł 6,98

punktów, z odchyleniem standardowym na poziomie 5,63 punktów.

Wg kwestionariusza Rolanda-Morrisa średnie wyniki dla całej badanej grupy wyniosły 15,33 punktu, z

odchyleniem standardowym na poziomie 3,85 punktów. Średnie rezultaty w zakresie

niepełnosprawności ocenianej za pomocą kwestionariusza Oswestry wskazały na wyniki na poziomie

54,7%, z odchyleniem na poziomie 11,3%.

Wnioski

Wydolność funkcjonalna badanej grupy pacjentów okazała się niska, ponieważ znacząca część

badanych wykazała średni i wysoki stopień niepełnosprawności. Stopnień niepełnosprawności rósł wraz

z nasileniem objawów bólowych.

6

Ośrodek leczenia nowotworów mózgu metodą nanotherm w Lublinie

W. Baran, A. Grzesik, A. Rarak, G. Skrobowska, T. Trojanowski

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie, Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej

Abstrakt

W Lublinie przy Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 4 powstał nowy ośrodek leczenia

nowotworów mózgu metodą NanoTherm® – wykorzystując nanocząsteczki tlenku żelaza. Terapia ta

pozwala na zniszczenie guza (lub usunięcie jego pozostałości po resekcji w loży pooperacyjnej) oraz

zatrzymanie procesu nowotworowego. Po wstrzyknięciu preparatu cząsteczki zostaną aktywowane w

specjalnym urządzeniu o nazwie NanoActivator® – generuje on zmienne pole magnetyczne wytwarzając

ciepło. Odpowiednia temperatura niszczy lub trwale uszkadza komórki nowotworowe oszczędzając przy

tym zdrowe struktury mózgu. Każdy pacjent odbędzie sześć jednogodzinnych sesji w przeciągu 3

tygodni. Leczenie 20 pacjentów sfinansuje firma MagForce w ramach grantu jaki otrzymała Klinika

Neurochirurgii w Lublinie.

Terapia NanoTherm® będzie samodzielną formą leczenia lub uzupełnieniem dotychczasowych radio- i

chemioterapii.

142

Cel

Celem pracy jest przedstawienie nowej metody leczenia nowotworów mózgu metodą NanoTherm®.

7

Standard opieki pielęgniarskiej nad pacjentem po zabiegu operacyjnym usunięcia guza

kąta mostowo-móżdżkowego z użyciem neuromonitoringu śródoperacyjnego

D. DROŻDŻAL, K. Podleśla-Kuzioła, E. Sagan, M. Jabłońska, K. Wołyńczuk. R. Rola

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie, Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej

Wprowadzenie

Guzy kąta-mostowo móżdżkowego stanowią około 6-10% wszystkich zmian rozrostowych w obrębie

ośrodkowego układu nerwowego. Zabieg operacyjny usunięcia wyżej wymienionego guza niesie za sobą

możliwość wystąpienia licznych powikłań pooperacyjnych. Dzięki zastosowaniu neromonitoringu

śródoperacyjnego istnienie możliwość zapobiegania wielu z tych powikłań. Zabieg ten, wykonywany

przez wykwalifikowaną pielęgniarkę neurochirurgiczną, umożliwia identyfikację poszczególnych struktur

w polu operacyjnym, co w efekcie daje większą swobodę działań operatorowi zabiegu.

Cel pracy

Określenie wpływu zastosowania neuromonitoringu podczas operacji usunięcia guza kąta

mostowomóżdzkowego na stan pacjentów po zabiegu oraz na występowanie powikłań pooperacyjnych.

Materiały i metody

Badania przeprowadzono w Klinice Neurochirurgii w Lublinie od stycznia do grudnia 2018 roku.

Przebadane zostały 23 losowo wybrane osoby: 13 osób operowanych z użyciem neuromonitoringu

śródoperacyjnego oraz 10 osób operowanych bez tej metody. W celu uzyskania odpowiedzi na założone

problemy badawcze zastosowano metodę obserwacji oraz analizy dokumentacji medycznej.

Wyniki i wnioski

Dzięki zastosowaniu neuromonitoringu śródoperacyjnego lekarz jest w stanie znacznie zmniejszyć

deficyty neurologiczne występujące zazwyczaj po tego rodzaju operacji, co znacznie poprawia komfort i

jakość życia pacjentów. Poprzez zastosowane działania opiekuńczo-pielęgnacyjne w czasie przed- i

143

pooperacyjnym pacjenci są fizycznie i psychicznie przygotowani do zabiegu, co zmniejsza stres i złe

samopoczucie chorych. U pacjentów operowanych z użyciem neuromonitoringu śródoperacyjnego

występuje mniej powikłań pooperacyjnych, są oni szybciej aktywizowani oraz szybciej stają się wydolni

w zakresie samoobsługi w porównaniu do pacjentów operowanych bez tej metody.

8

Czynniki ryzyka chorób nowotworowych mózgu

D. NATUR, A. Borowicz, A. Sztal, E. Tyszczuk

Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej w Lublinie

Wstęp i wprowadzenie

Choroby nowotworowe występują powszechnie i stanowią problem wielkiej wagi, ponieważ ponad

połowa chorych umiera z powodu tych chorób. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego u dorosłych

stanowią 2,5 – 3% wszystkich zachorowań na nowotwory i około 3% zgonów z tego powodu. Do

najczęstszych nowotworów mózgu należą: guzy glejopochodne, które stanowią 45% wszystkich

nowotworów OUN.

Przedmiotem badań własnych była analiza czynników ryzyka chorób nowotworowych mózgu. Do tych

czynników można zaliczyć: używki, styl życia, promieniowanie, leki a także obciążenia zdrowotne.

Cel pracy

Celem pracy jest zweryfikowanie, jak kształtuje się częstość występowania czynników ryzyka chorób

nowotworowych mózgu wśród kobiet i mężczyzn leczonych w Klinice Neurochirurgii Samodzielnego

Publicznego Szpitala Klinicznego w Lublinie.

Materiał i metody

Badania przeprowadzono w Klinice Neurochirurgii w Lublinie. Badaniami objęto 112 pacjentów

przebywających na oddziale – 63 kobiety i 49 mężczyzn. Badania były przeprowadzone w okresie od

1.09.2017 r. do 31. 03. 2018 r. W celu uzyskania odpowiedzi na założone problemy badawcze

zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, wykorzystano technikę kwestionariuszową w postaci

ankiety w samodzielnym wykonaniu.

144

Wnioski

Na podstawie przeprowadzonych analiz sformułowano następujące wnioski.

1. Kobiety rzadziej niż mężczyźni sięgają po wyroby tytoniowe i alkohol.

2. Zarówno kobiety jak i mężczyźni preferują bierną formę wypoczynku.

3. Nie stwierdzono różnic między kobietami a mężczyznami w zakresie narażenia na promieniowanie

jonizujące, słoneczne oraz na chemiczne czynniki szkodliwe.

4. Kobiety częściej sięgają po leki i suplementy diety.

5. U kobiet jak i u mężczyzn w równym stopniu współistnieją inne choroby nowotworowe.

9

Korelacja jakości życia i poziomu akceptacji choroby przewlekłej u pacjentów z

dyskopatią kręgosłupa

E. PAJEWSKA1,2

, M. Wojtkowska2

1 Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

2 Klinika Neurochirurgii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Olsztynie

Abstrakt

W niniejszej pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu pacjent jest wstanie

zaakceptować przewlekłą chorobę i wynikające z niej niedogodności bez doświadczania negatywnych

emocji i reakcji.

Cel pracy

Poznanie i ocena jakości życia chorych z dyskopatią kręgosłupa.

Pytania problemowe

1. Jak choroba i wynikające z niej ograniczenia wpływają na jakość życia chorych?

2. Jak wiek, miejsce zamieszkania, istnienie chorób współistniejących, płeć, aktywność zawodowa ma

wpływ na jakość życia osób chorych na dyskopatię?

3. W jakim stopniu akceptacja choroby wpływa na satysfakcję z życia chorych z dyskopatią?

145

4. Jaki jest stopień niepełnosprawności badanych i jaki ma to wpływa na jakość życia?

Analizie poddano 112 pacjentów leczonych w Klinice Neurochirurgii USK w Olsztynie – analizowano: typ

choroby podstawowej, choroby współistniejące, czas trwania choroby, płeć, wiek chorego, stan cywilny,

miejsce zamieszkania, wykształcenie, praca zawodowa, dane kwestionariusza ankiety oceniającej skala

satysfakcji z życia, indeks oceny podstawowych czynności w życiu codziennym wg Barthel, a także dane

ankiety Skala Akceptacji Choroby .

Wnioski

1. Dyskopatia kręgosłupa ma wpływ na jakość życia chorych.

2. Wiek, wykształcenie, stan cywilny mają wpływ na jakość życia chorych z dyskopatią kręgosłupa.

3. Akceptacja choroby istotnie wpływa na poczucie jakości z życia. Im większa akceptacja choroby,

tym lepsze przystosowanie i mniejsze poczucie dyskomfortu psychicznego.

4. Stopień niepełnosprawności ma istotny wpływ na jakość życia. Im większy stopień niesprawności,

tym niższa jakość życia.

5. Im wyższy poziom wskaźnika satysfakcji z życia tym wyższy poziom akceptacji choroby.

10

Analiza jakości życia pacjentów z dyskopatią odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Ł. Macikowski

Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Bydgoszczy

Abstrakt

Styl życia i rozwój cywilizacyjny sprawia że na zespoły bólowe kręgosłupa cierpi coraz większa liczba

społeczeństwa. Zdecydowana większość wśród wszystkich tych problemów dotyczy dyskopatii

lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Powoduje to znaczne obniżenia jakości życia oraz powodującym

znaczne ograniczenia w życiu społecznym, zawodowym i towarzyskim.

Cel pracy

Analiza jakości życia pacjentów z dyskopatią odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Materiał i metody: Grupę

badaną stanowiło 124 pacjentów zakwalifikowanych do leczenia operacyjnego i hospitalizowanych w

146

Klinice Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Bydgoszczy z powodu

dyskopatii odcinka lędźwiowego kręgosłupa.. Grupę badanych stanowili pacjenci w wieku 21–77 lat obu

płci, hospitalizowani od czerwca 2018 do marca 2019. Jakość życia oceniano za pomocą

Kwestionariusza Oceny Jakości Życia SF-36.

Wyniki

Dyskopatia w negatywny sposób wpływa na prawność fizyczną badanych. Ograniczenia wykonywane

codziennych obowiązków oraz pracy zawodowej. Wpływa na pogorszenie ogólnego stanu zdrowia i

pogorszenie funkcjonowania w społeczeństwie. Wpływa na stan psychiczny i emocjonalny częściowo lub

całkowicie blokując normalne codzienne funkcjonowanie osób dotkniętych dyskopatia lędźwiową.

Wnioski

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa znacznie ogranicza funkcjonowanie w życiu społecznym,

zawodowym i towarzyskim, dlatego ważne jest jak najszybsze wdrożenie procesu leczenia choroby

celem zwiększenia jakości życia osób dotkniętych tym schorzeniem.

11

Jakość życia pacjentów z dyskopatią szyjną przed zabiegiem operacyjnym i wczesnym

okresie pooperacyjnym

Wstęp

Dyskopatia szyjna jest chorobą cywilizacyjną dotykającą w pewnych okresach życia większość dorosłej

populacji, Zespoły bólowe odcinka szyjnego kręgosłupa to jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania

się do lekarza rodzinnego. Jej główną przyczyną jest siedzący tryb życia, brak aktywności ruchowej,

otyłość, nieznajomość zasad profilaktyki chorób kręgosłupa. Podstawą leczenia dyskopatii szyjnej jest

leczenie zachowawcze a w zaawansowanej postaci choroby leczenie operacyjne.

Cel pracy

Sprawdzenie jakości życia pacjentów z dyskopatią szyjną przed zabiegiem operacyjnym i wczesnym

okresie pooperacyjnym. Pokazanie ograniczeń fizycznych pacjentów dotkniętych chorobą oraz poprawa

standardu życia po przebytej operacji.

147

Materiały i metody

W pracy zastosowano metodę ilościową a w jej ramach posłużono się techniką PAPI czyli wywiadem

prowadzonym z wykorzystaniem papierowego narzędzia ankietyKtórą wypełniał osobiście respondent

.W celu zebrania danych które pozwolą odpowiedzieć na postawione pytania badawcze i zweryfikować

hipotezy.

Wyniki i wnioski

W pierwszym etapie badani oceniali swój stan zdrowia w 42% jako dobry, w 36% jako niezadowalający

w 20% jako zadowalający, a tylko 2% uznało za bardzo dobry. Na podstawie wyników badania można

powiedzieć, że po leczeniu w Klinice Neurochirurgii poprawiła się samoocena badanych we wszystkich

aspektach życia będących przedmiarem badań.

Sesje posterowe

1

Porównanie dwóch metod ewakuacji przewlekłych krwiaków podtwardówkowych:

trepanacji i kraniotomii

M.M. Węclewicz1, S. Adamski

1, P. Kurlandt

1, J. Wiśniewski

1, K. Aleksandrowicz

1, W. Liczbik

1,

W. Libionka1,2

, M. Derenda1, P. Bełdziński

1, W. Wasilewski

1, B. Szopa

3, W. Kloc

1,4

1 Oddział Neurochirurgii, Copernicus Podmiot Leczniczy, Gdańsk

2 Zakład Neurobiologii Mięśnia, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i

Sportu im. J. Śniadeckiego w Gdańsku

3 Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Copernicus Podmiot Leczniczy, Gdańsk

4 Katedra i Klinika Neurologii i Neurochirurgii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Cel pracy

Porównanie wyników ewakuacji przewlekłych krwiaków podtwardówkowych (cSDH) metodą trepanacji

oraz kraniotomii.

148

Metodyka

Retrospektywna analiza dokumentacji pacjentów leczonych w latach 2014-2018. Chorych oceniano przy

przyjęciu w skali Markwalder’s Grading Scale (MGS) oraz analizowano czynniki ryzyka, lokalizację

krwiaka, powikłania, wynik w GOS.

Wyniki

Leczono 168 pacjentów, 74 z krwiakiem lewostronnym, 60 z prawostronnym i 34 z krwiakami

obustronnymi. U 18 chorych nie obserwowano objawów (MGS 0), 45 chorych oceniono na MGS 1, 76 –

MGS 2, 23 – MGS 3 oraz 6 – MGS 4. 66 chorych (39,29%) miało przedoperacyjne czynniki ryzyka

(leczenie antykoagulantami, nadużywanie alkoholu, zaniki korowe).

100 pacjentów (59,52%) leczono metodą trepanacji. Średnia długość hospitalizacji w tej grupie wyniosła

5,71±2,34 dnia. 14 chorych reoperowano z powodu nawrotu (14,0%). U 3 chorych zaobserwowano

utrwalone deficyty neurologiczne, u 1 wystąpił pooperacyjny obrzęk mózgu. U 12 chorych wystąpiły

powikłania nieneurologiczne. Odnotowano 7 zgonów i 15 przypadków niezdolności do samodzielnej

egzystencji. 68 chorych (40,48%) leczono metodą kraniotomii. Średnia długość hospitalizacji wyniosła

8,67±6,44 dnia. Liczba reoperacji wyniosła 12 (17,65%). U 2 chorych (2,94%) zaobserwowano utrwalone

deficyty neurologiczne, u 1 (1,47%) wystąpił pooperacyjny obrzęk mózgu. U 7 chorych (10,29%)

wystąpiły powikłania nieneurologiczne. Odnotowano 2 zgony (2,94%) oraz 14 (20,59%) przypadków

niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Wnioski

Ewakuacja cSDH przez kraniotomię nie niesie ze sobą większego ryzyka powikłań i śmiertelności niż

trepanacja, aczkolwiek wiąże się z wyższym odsetkiem trwałego kalectwa.

Powikłania neurologiczne występują częściej u pacjentów reoperowanych. Gorszy wyjściowy stan

kliniczny wiąże się z wyższym ryzykiem śmiertelności oraz inwalidztwa.

2

Ocena poziomu pamięci operacyjnej i uczenia werbalnego u chorych z guzami móżdżku

przed i po leczeniu neurochirurgicznym – opis przypadków

M. Kęsik1, N. Przybyła

1, N. Konecka

1, P. Kawalec

1,2, D. Jeżewski

1,2, I. Kojder

1,2

1 Zakład Neurokonitywistyki Stosowanej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

2 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej PUM w Szczecinie

149

Wstęp

Móżdżek kojarzony był dotąd głównie z funkcjami motorycznymi człowieka, jednak późniejsze badania

dowiodły, iż jest to struktura znacznie bardziej złożona. Schmahmann i Sherman na podstawie swoich

badań doszli do wniosku, że chorzy z uszkodzeniami móżdżku obok objawów motorycznych, przejawiają

również złożone objawy poznawczo – emocjonalne.

Cel

Celem badania było przedstawienie przypadków dwóch pacjentów z procesem rozrostowym w obrębie

móżdżku oraz opis ich funkcjonowania w zakresie pamięci roboczej i uczenia werbalnego przed i po

leczeniu neurochirurgicznym.

Metody

Próby kliniczne (seryjnego odejmowania, odwrotnego powtarzania słów) oraz wystandaryzowane

metody testowe: Podtest WAIS – R „Powtarzanie cyfr”; Test Łączenia Punktów TMT, Test 15 słów Reya.

Metody ukierunkowane na ocenę pamięci operacyjnej, pojemności pamięci bezpośredniej, koncentracji

uwagi oraz uczenia werbalnego. Badania zostały wykonane u chorych dwa dni przed zabiegiem

operacyjnym, w odstępie tygodnia oraz dwóch miesięcy od operacji.

Wyniki

Badania psychologiczne wykonane przed leczeniem ukierunkowane były na ocenę poziomu

funkcjonowania poznawczego, głównie w zakresie pamięci operacyjnej oraz uczenia werbalnego i

ujawniły u pacjentów znaczne deficyty w tym zakresie. U obydwu chorych przed operacją, poziom

funkcjonowania pamięci operacyjnej zarówno werbalnej jak i wzrokowo – przestrzennej klasyfikował się

na bardzo niskim poziomie. Krzywa uczenia werbalnego u obydwu chorych była nieprawidłowa. Badania

przeprowadzone tydzień po zabiegu neurochirurgicznym, pozwoliły na zaobserwowanie nieznacznej

poprawy funkcjonowania w tym zakresie. Otrzymane wyniki po dwóch miesiącach od zabiegu

operacyjnego ujawniły kolejne pozytywne zmiany w opisanych zakresach.

Wnioski

Badanie umożliwiło ocenę poziomu funkcjonowania procesów poznawczych, głównie w zakresie pamięci

roboczej i uczenia werbalnego, u pacjentów z procesami rozrostowymi w obrębie móżdżku, przed i po

zabiegu operacyjnym. Otrzymane wyniki mogą skłaniać ku stwierdzeniu, iż leczenie neurochirurgiczne

guzów w obrębie móżdżku, może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie pamięci u chorych. Na

150

charakter otrzymanych wyników przed i po zabiegu operacyjnym mogły mieć wpływ takie czynniki jak:

wysoki poziom odczuwanego stresu przed operacją oraz sytuacja hospitalizacji, która powodowała u

pacjentów wzmożone obawy o swój stan. Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu pamięci roboczej oraz

uczenia werbalnego u chorych po zabiegu neurochirurgicznym w obrębie móżdżku, wydają się

potwierdzać tezę o znaczącej roli tej struktury w regulacji wymienionej funkcji.

3

Opis nowej techniki leczenia wodogłowia za pomocą zastawki komorowo-

przedsionkowej – wprowadzonej poprzez żyłę międzyżebrową, żyłę nieparzystą oraz żyłę

główną dolną do przedsionka serca – opis przypadku

S. KACZOR, G. Turek, M. Ząbek

Oddział Neurochirurgii Mazowiecki Szpital Bródnowski

Abstrakt

31-chora w dzieciństwie z powodu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych rozwinęła wodogłowie

pozapalne, leczone implantacją zastawki komorowo-przedsionkowej. Dodatkowo chora z cukrzycą typu

I, chorobą Leśniewskiego-Crohna pochodząca z rodziny o bardzo niskim statusie społecznym. W

dalszym przebiegu pacjentka wielokrotnie leczona poprzez resekcję odcinków jelita grubego, po

usunięciu pęcherzyka żółciowego, z wyłonionym odbytem na zewnątrz, z nawrotowymi zapaleniami

otrzewnej oraz układu moczowego. W wieku 28-lat trafiła do SOR-u tutejszego szpitala z powodu

dysfunkcji zastawki komorowoprzedsionkowej.

Dren dosercowy umiejscowiony na wysokości żyły głównej górnej. W badaniach obrazowych

stwierdzono całkowite wykrzepnięcie żył głębokich w obrębie głowy szyi oraz kończyn górnych z żyłą

główną górną włącznie- potwierdzone w badaniu angiograficznym. W pierwszej kolejności implantowano

zastawkę do jamy opłucnowej po stronie lewej. Niestety z powodu nawracających odm płynowych u

chorej zdecydowaliśmy o wprowadzeniu drenu do serca poprzez doskonale wykształcone krążenie

oboczne w obrębie żył i splotów kręgowych oraz międzyżebrowych, a następnie przez żyłę nieparzystą

(v. hemiazygos) do żyły głównej dolnej i przedsionka serca. W obserwacji rocznej chora bez komplikacji.

151

4

Zespolenie twarzowo-podpotyliczne jako propozycja nowej metody operacyjnego

zespolenia nerwu twarzowego – badanie anatomiczne

K. KRYSTKIEWICZ, T. Wojciechowski, A. Drożdż, T. Skadorwa, B. Ciszek, M. Harat

Wstęp

Porażenie nerwu twarzowego jest przyczyną obniżenia jakości życia, z uwagi na problem estetyczny i

konieczność ochrony oka. Metodą stosowaną najczęściej w operacyjnym leczeniu uszkodzenia nerwu

twarzowego jest zespolenie z nerwem podjęzykowym. Niestety, u części chory dochodzi do połowiczych

zaników mięśni języka.

Cel

Celem badania jest ocena anatomicznej możliwości i dostępności wytworzenia zespolenia pomiędzy

nerwem twarzowym (NT) i nerwem podpotylicznym (NP).

Materiały i metody

Badanie zostało przeprowadzone na 5 preparatach, wykorzystując obie strony każdego preparatu (10

dostępów). W pierwszej kolejności wykonano antromastoidektomię, w celu wypreparowania NT z jego

kanału. Następnie, przedłużano cięcie płatowo do poziomu C2. Trójkąt podpotyliczny był wypreparowany

w celu uwidocznienia NP. Przecięto NT i przeniesiono go w obręb trójkąta podpotylicznego, gdzie

dokonano zespolenia.

Wyniki

Zespolenie było możliwe do wykonania w każdym przypadku. Pomiary podzielono na 3 grupy. W

pierwszej były średnice najważniejszych struktur w badaniu: NP – 3 mm, NT – 2 mm. W drugiej grupie

mierzono zależności topograficzne, potrzebne w identyfikacji tych struktur: odległość od wyrostka

rylcowatego do szczytu wyrostka sutkowatego – 34 mm, odległość od otworu rylcowo-sutkowego do

szczytu wyrostka sutkowatego – 18 mm, odległość od otworu rylcowo-sutkowego do NP – 34 mm.

Trzecią grupą pomiarów były wymiary antromastoidektomii – brzeg górny – 22 mm, dolny – 21 mm,

przedni – 28 mm.

152

Wniosek

Badanie wykazało, że jest możliwość anatomiczna wykonania zespolenia twarzowopodpotyklicznego.

Dalsze badania czynnościowe i eksperymentalne są potrzebne w celu oceny jego skuteczności.

5

Leczenie chirurgiczne guzów okolicy szyszynki

K.BANC, K. Majchrzak, P. Ładziński

Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii ŚUM w Sosnowcu

Abstrakt

Guzy okolicy szyszynki to nowotwory wywodzące się z : miąższu szyszynki, komórek glejowych,

komórek pajęczynówki, wyściółki komór, pozostałości ektodermy, naczyń krwionośnych.

Cel pracy

– ustalenie wskazań do leczenia chirurgicznego guzów tej okolicy

– ocena wyników leczenia chirurgicznego, analiza przyczyny powikłań

Materiał i metoda

W latach 1993-2019 leczono w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu 49 chorych z guzami mózgu okolicy

szyszynki. W grupie tej było 28 mężczyzn w wieku od 18 do 64 lat , średnia wieku wynosiła 37,4 lat oraz

21 kobiet w wieku od 16 do 58 lat, średnia wieku wynosiła 34,1 lat. W 32 przypadkach stwierdzono przed

operacją wodogłowie(65%). Pacjentów operowano w 95% z dostępu podnamiotowego

nadmóżdżkowego , w 2 przypadkach z dostępu potyliczno przeznamiotowego (5%).

Wyniki

Całkowitą resekcję guza wykonano w u 38 chorych (78%), częściową u 9 pacjentów (18%).Najczęściej

występujące guzy to: szyszyniak-13, szyszyniak zarodkowy-3, rozrodczak-8, guz brodawkowaty-2, guz

miąższu szyszynki o pośrednim różnicowaniu-1, gwiaździak-8, oponiak-3, cysty-3. W rokowaniu istotne

znaczenie miało występowanie objawów nadciśnienia śródczaszkowego przed operacją, ucisk blaszki

czworaczej oraz niewyraźne granice guza w badaniu MRI. Rokowanie było uzależnione także od

zakresu resekcji guza. Najczęstsze powikłania neurologiczne po operacji to: zaburzenia widzenia, zespól

153

Parinauda, zaburzenia równowagi, niezborność kończyn. Objawy te w znacznym stopniu ustępowały w

miarę upływu czasu. Śmiertelność okołooperacyjna wynosiła: 5,4%.

Wnioski

Rokowanie chorych z guzami okolicy szyszynki uzależnione jest od zakresu resekcji guza oraz

rozpoznania histopatologicznego. Leczenie chirurgiczne guzów pochodzenia zarodkowego oraz guza

brodawkowatego wspomagane radio i chemioterapią przyniosło dobre wyniki.

6

Holistyczny opis właściwości mikroskopowych i makroskopowych płynu mózgowo-

rdzeniowego

L. HERBOWSKI

Oddział Neurochirurgii i Neurotraumatologii SP WSZ w Szczecinie ul. Arkońska 4, 71-455 Szczecin

Abstrakt

Rzeczywiste zachowanie i parametry płynu mózgowo-rdzeniowego zawartego w jamie

podpajęczynówkowej i w komorach mózgu podlegają ocenie z różnych poziomów fizykochemicznych.

Temperatura, objętość i ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego leżą w obszarze badań

makroskopowych, a zjawiska elektrostatyki molekularnej, ruchy Browna, dyfuzja i siły spójności to

domena mikroświata. I wydawałoby się, że są to to dwa zupełnie odległe od siebie stany fizyczne, gdy

tymczasem zjawiska w skali mikroskopowej leżą u podstaw zjawisk makroskopowych. Przy tym

parametry makrostanu to bardzo ogólne i proste cechy badanej materii, a parametru mikrostanu to

skomplikowane i trudne do opisania i zrozumienia zdarzenia.

Podjąłem badania kliniczne i laboratoryjne celem oceny tych obu stanów chemiczno-fizycznych. Badania

makroskopowe polegały na analizie ciśnienia wewnątrzczaszkowego u pacjentów z podejrzeniem

wodogłowia normotensyjnego w powiązaniu z warunkami środowiskowymi (ciśnienie atmosferyczne,

temperatura powietrza) oraz geomagnetycznymi Ziemi. Analizowałem stan różnorodnych punktów

termicznych pacjenta mających potencjalny wpływ na krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Ocena

mikroskopowa opierała się na identyfikacji makrocząteczek i ich ruchu w płynie mózgowo-rdzeniowym

oraz rozpoznaniu zjawisk elektrostatycznych. Opisywane przeze mnie zjawiska w skali makro i mikro to

z kolei odzwierciedlenie zdarzeń w skali nano, gdzie atomy są w ciągłym, nieustającym ruchu. W skali

nano nie widać działania potężnych sił grawitacyjnych, a zamiast tego znaczenie mają tu siły

elektrostatyczne i napięcie powierzchniowe.

154

Obserwowane zachowania cząsteczek na poziomie „mikroświata“ są losowe czyli nieprzewidywalne co

ma się w kontrpozycji do opisu „makroświata“, gdzie zjawiska są zupełnie deterministyczne,

przewidywalne. To jednoczesne współistnienie obu przenikających się wzajemnie światów, mikrostanu i

makrostanu, stanowi wciąż niezrozumiałą i nieodkrytą zagadkę współczesności.

7

Ocena przydatności badania obustronnego cewnikowania zatok skalistych dolnych w

diagnostyce i leczeniu choroby Cushinga u chorych z negatywnym lub

niejednoznacznym wynikiem obrazowania gruczolaka przysadki

A.STYK, G. Zieliński, A. Koziarski

Klinika Neurochirurgii, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa

Abstrakt

Diagnostyka choroby Cushinga stanowi jedno z największych wyzwań w endokrynologii, gdyż

wywołujące chorobę kortykotropowe gruczolaki przysadki to zmiany małe, trudne do uwidocznienia w

rezonansie magnetycznym (MR). U około 40% chorych z chorobą Cushinga MR przysadki nie ujawnia

zmian. Metodą lokalizującą źródło wydzielania adrenokortykotropiny (ACTH) jest cewnikowanie zatok

skalistych dolnych (BIPSS). Leczeniem z wyboru jest przezklinowa resekcja kortykotropinoma

pozwalająca na uzyskanie remisji hiperkortyzolemii u 64-98% operowanych. Wyniki operacji w dużej

mierze zależą od zlokalizowania gruczolaka. Celem pracy jest ocena przydatności badania

obustronnego cewnikowania zatok skalistych dolnych w diagnostyce i leczeniu choroby Cushinga u 74

chorych z negatywnym lub niejednoznacznym wynikiem MR gruczolaka przysadki. Wszystkich poddano

BIPSS i oceniano gradienty stężeń ACTH: centralny vs. obwodowy oraz prawa vs. lewa zatoka skalista

dolna przed i po podaniu CRH. Potwierdzenie przysadkowej postaci hiperkortyzolemii ACTH-zależnej

uzyskano u 68 chorych, u 6-ciu wynik wskazywał na pozaprzysadkowe wydzielanie ACTH. Chorych z

przysadkowym źródłem wydzielania ACTH poddano operacji przezklinowej, która w trzech przypadkach

(4,4%) nie doprowadziła do wyleczenia. Wykazano istotną statystycznie korelację pomiędzy wynikiem

BIPSS i lokalizacją gruczolaka potwierdzoną śródoperacyjnie w przysadce.

Wyniki BIPSS u chorych z chorobą Cushinga i negatywnym lub niejednoznacznym wynikiem MR

przysadki przedstawione w pracy pozwalają zróżnicować przysadkowe i pozaprzysadkowe źródło

wydzielania ACTH, są wysoce pomocne w lokalizacji kortykotropinoma wpływając na skuteczność

operacji. Największe znaczenie diagnostyczne mają wyniki BIPSS uzyskane w 3 minucie badania.

155

BIPSS jest badaniem bezpiecznym, dobrze tolerowanym. W grupie gruczolaków kortykotropowych

zlokalizowanych śródprzysadkowo średnica guza była jedynym istotnym czynnikiem wpływającym na

skuteczność leczenia operacyjnego.

8

Wpływ stopnia zaburzeń przewodnictwa nerwowego na obraz kliniczny w zespole cieśni

nadgarstka

W KOŁODZIEJ, M Grzegórzko, D Łątka

Oddział Neurochirurgii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Opolu

Cel

Zespół cieśni nadgarstka (ZCN) jest najczęstszą neuropatią nerwów obwodowych polegającą na ucisku

nerwu pośrodkowego w jego przebiegu w kanale nadgarstka. Istotnym badaniem diagnostycznym obok

specyficznych testów uciskowych, pomocniczej oceny stosunków anatomicznych (wrist ratio index), BMI

i innych, jest badanie przewodnictwa nerwowego (ENG). Celem pracy było wykazanie związku

przyczynowego pomiędzy wynikami badania elektrofizjologicznego, a nasileniem objawów klinicznych w

zależności od czasu ich trwania.

Metodyka

101 pacjentów poddano operacyjnemu odbarczeniu nerwu pośrodkowego w przebiegu ZCN. Podstawą

kwalifikacji było ENG oraz charakterystyczny obraz kliniczny. Do oceny zaburzeń ENG użyto klasyfikacji

Blanda, natomiast siłę objawów klinicznych oceniono za pomocą ankiety QuickDASH (Disability of the

Arm, Shoulder and Hand) Trzecim parametrem był czas trwania objawów wyrażony w miesiącach.

Wykonano analizę statystyczną tych wskaźników.

Wyniki

Nie uzyskano istotnej statystycznie korelacji pomiędzy stopniem zaburzeń przewodnictwa nerwowego, a

siłą objawów klinicznych (p>0,8) i czasem trwania objawów klinicznych (p>0,2). Jak również związek

pomiędzy czasem trwania objawów, a stopniem zaburzeń przewodnictwa nie był istotny statystycznie

(p>0,5).

156

Wnioski

Badanie potwierdza, że wynik ENG jest ważnym elementem diagnostycznym w ZCN, niemniej jednak

nie stwierdzono bezpośredniej zależności między stopniem zaburzeń przewodnictwa, a nasileniem

objawów klinicznych, ani czasem trwania objawów. Ponadto nie można wykluczyć niezamierzonej

uznaniowości szacowania czasu trwania objawów, jak również nieprecyzyjnego wypełniania ankiety

przez badanych.

9

Kazuistyczne powikłania urazów kręgosłupa u chorych z ZZSK – torbiel moczowa z

uszkodzeniem moczowodu – opis przypadku

M. WOŹNICA, S. Kaczor, M. Ząbek

Kliniki Neurochirurgii i Urazów Układu Nerwowego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w

Warszawie

Abstrakt

Celem pracy jest przedstawienie przypadku torbieli moczowej parakręgosłupowo i śródkanałowo w

wyniku uszkodzenia moczowodu w przebiegu złamania kręgosłupa u chorego z ZZSK. Jest to drugi

przypadek prezentowany na w literaturze.

Metodyka

Pacjent lat 58 został przywieziony do szpitala z powodu bólu brzucha. Diagnostyka w kierunku ostrego

brzucha uwidoczniła na badaniu TK jamy brzusznej torbiel płynową w przestrzeni zaotrzewnowej

(20x20x10cm) spychającą nerkę prawą, wchodzącą w przestrzeń złamanego trzonu na poziomie trzonu

L4 kręgosłupa i przechodzącą na stronę lewą. Badanie RM L/S wykazało obecność hiperintensywnego

zbiornika w sekwencji T2 bez ewidentnej ciągłości z kanałem kręgowym. CRP wynosiło 53 mg/l (norma

<5), prokalcytonina była ujemna. W badaniu neurologicznym nie stwierdzono deficytów.

Śródoperacyjnie wykonano stabilizację przeznasadową L2-L3-L5-S1 z jednoczasowym podparciem

przednim protezą trzonu.

Pooperacyjnie wykonano badanie biochemiczne płynu z torbieli (poziom kreatyniny wynosił 14,69 mg/dl)

oraz TK j. brzusznej z kontrastem gdzie stwierdzono uszkodzenie moczowodu prawego i wyciek moczu

do loży pooperacyjnej.

157

Wnioski

Prezentowany przypadek uszkodzenia moczowodu w przebiegu złamania niestabilnego jest drugim

opisywanym w literaturze. W przebiegu niestabilnego złamania kręgosłupa lędźwiowego należy wziąć

pod uwagę uszkodzenie moczowodu jako potencjalną przyczynę torbieli zaotrzewnowej.

10

Złamania C2 z podwinięciem C1/2 u chorych po 80 r.ż. z masywną osteoporozą – leczenie

stabilizacją przezstawowąC1/2 z dojścia przedniego – opis przypadku

M. WOŹNICA, S. Kaczor, M. Ząbek

Kliniki Neurochirurgii i Urazów Układu Nerwowego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w

Warszawie

Abstrakt

Celem pracy jest przedstawienie wyniku leczenia złamania C2 z podwichnięciem C1/2 poprzez

przezstawową stabilizację C1/2 z dojścia przedniego u 91-letniej pacjentki z masywną osteoporozą.

Metodyka

Pacjentka lat 91 została przyjęta do szpitala po upadku z wysokosci własnej. Wykonane TK głowy oraz

kręgosłupa szyjnego uwidoczniono z≥amanie zÍba obrotnika oraz podwichnięcie w stawie C1-C2. W

badaniu neurologicznym nie stwierdzono ubytków neurologicznych. Z uwagi na obciążenia

zdecydowano o stabilizacji przedniej. Wykonano stabilizację zęba obrotnika śrubą Bohlera oraz

stabilizację przezstawową C1-C2. Kontrola pooperacyjna po 6 miesiącach i po roku uwidoczniły cechy

zrostu kostnego.

Wnioski

W przebiegu złamania zęba obrotnika z podwichnięciem C1-C2 u pacjentów obciążonych doskonałą

metodą leczenia jest przezstawową stabilizację C1/2 z dojścia przedniego jako mniej inwazyjna

alternatywa dla stabilizacji tylnej.

158

11

Wpływ mezenchymalnych komórek macierzystych na poziomie stresu oksydacyjnego u

pacjentów w stanie minimalnej świadomości

K. JEZIERSKA-WOŹNIAK1,2

, E. Sinderewicz1,2

, W. Czelejewska1,2

, W.Maksymowicz1, M. Barczewska

1

1 Katedra Neurochirurgii, Collegium Medicum, Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie

2 Pracownia Medycyny Regeneracyjnej Bank Komórek Macierzystych, Collegium Medicum, Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Abstrakt

Stan minimalnej świadomości pacjentów po urazie czaszkowo-mózgowym jest ciężkim powikłaniem,

którego skutki kliniczne w niektórych przypadkach można cofnąć. Zaburzenia funkcjonowania

centralnego układu nerwowego wiążą się, między innymi, z obecnością wysokich stężeń reaktywnych

form tlenu w obrębie CUN. Zastosowanie mezenchymalnych komórek macierzystych (MSC) wydaje się

być obiecujące w terapii chorych po ciężkich uszkodzeniach mózgu, poprzez ich działanie

neuroprotekcyjne, wzmocnienienie regeneracji aksonów, zapewnienie troficznego wsparcia dla

uszkodzonych neuronów i stymulację angiogenezy. Ponadto, istotnym aspektem jest działanie MSC

znoszące wzmożony stres oksydacyjny związany z występującym stanem zapalnym.

Celem analizy było określenie poziomu stresu oksydacyjnego u pacjentów w stanie minimalnej

świadomości po zastosowaniu intratekalnej trzykrotnej transplantacji MSC.

W osoczu i płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR) pobranym od siedmiu pacjentów bezpośrednio przed

pierwszym (kontrola), i kolejnymi podaniami MSC, oznaczono koncentrację kwasu askorbinowego (AA),

aktywność katalazy (CAT) i dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) oraz całkowitą zdolność antyoksydacyjną.

Potwierdzono obecność wszystkich badanych antyoksydantów w PMR i osoczu pacjentów, zarówno

przed podaniem MSC, jak i po transplantacji. Wyższą zawartość AA i aktywność CAT odnotowano w

PMR w stosunku do osocza. Aktywność SOD i całkowita zdolność antyoksydacyjna była wyższa w

osoczu w stosunku do PMR. Po podaniu MSC wykazano niższą koncentrację AA w PMR i osoczu

pacjentów w stosunku do stężenia przed rozpoczęciem terapii. Najwyższą aktywność CAT stwierdzono

po pierwszym podaniu MSC, zarówno w PMR jak i osoczu.

Wykazano wpływ MSC na koncentrację analizowanych związków antyoksydacyjnych oraz aktywność

enzymów przeciwutleniających, wobec czego można przypuszczać, iż MSC mogą modulować przebieg

stresu oksydacyjnego u pacjentów w stanie minimalnej świadomości.

159

12

Analiza ekspresji genów docelowych dla mikrorna z klastra miR-17-92 w nowotworach

mózgu wieku dziecięcego

R. Gruszka1, K. Zakrzewski

2, P.P. Liberski

1, M. Zakrzewska

1

1 Zakład Patologii Molekularnej i Neuropatologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

2 Klinika Neurochirurgii, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Wstęp

W rozwój nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN) zaangażowanych jest wiele znanych

czynników molekularnych, w tym także mikroRNA (miRNA). Istotnym elementem tej zależności jest

wpływ miRNA na ekspresję genów i poprzez to modyfikacja aktywności komórkowych szlaków

sygnałowych.

Cel

Badanie obejmowało analizę ekspresji miR-17-5p oraz miR-20a-5p, elementów klastra miR-17-92

(Oncomir-1) oraz ocenę ekspresji 84 genów docelowych w najczęstszych nowotworach mózgu wieku

dziecięcego (gwiaździakach włosowatokomórkowych, rdzeniakach i wyściółczakach).

Materiały i metody

Analizom poddano 90 przypadków nowotworów. RNA zawierające frakcję miRNA wyizolowano z

zamrożonych tkanek i poddano odwrotnej transkrypcji. Badania molekularne przeprowadzono

w oparciu o metody oceny ekspresji genów, mikromacierze i real-time PCR z wykorzystaniem

specyficznych sond i starterów.

Wyniki

Wykazano związek pomiędzy poziomem ekspresji miR-17-5p i miR-20a a stopniem złośliwości

badanych nowotworów. Analiza ekspresji genów docelowych dla elementów klastra miR-17-92 wykazała

podwyższony poziom genów związanych z powstawaniem i rozwojem nowotworów OUN (WEE1,

CCND1, VGFA, PTPRO, TP53NP1, BCL2L11). Wykazano aktywację elementów szlaków sygnałowych

MAPK, VEGFA-VEGFR2 i PI3K/Akt.

160

Wnioski

Uzyskane wyniki wskazują na potencjalne zaangażowanie składników klastra miR-17-92 w powstawanie

guzów mózgu u dzieci. Wyższy stopień złośliwości analizowanych nowotworów jest związany ze

zwiększoną ekspresją miRNA i genów związanych kontrolą cyklu komórkowego, apoptozą i proliferacją

komórkową.

Źródło finansowania: NCN nr 2017/25/N/NZ4/01545, działalność statutowa (502-03/1-034-04/502-14-

375-18)

13

Próba wyliczenia „optymalnej objętości” wstrzykiwanego cementu w złamaniach

pogranicza piersiowo - lędźwiowego. Praca teoretyczna z zakresu morfometrii

radiologicznej

J. DZIERŻANOWSKI1, T. Szmuda

1, M. Skotarczak

2, Z. Baczkowska-Waliszewska

2,S. Kierońska

1,

M. Krakowiak1, P. Słoniewski

1

1 Katedra i Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny w Gdańsku

2 II Zakład Radiologii, Uniwersytet Medyczny w Gdańsku

Wstęp

Złamania kompresyjne kręgosłupa (VCF) stanowią rosnący problem medyczny, ekonomiczny i

społeczny w starzejącym się społeczeństwie. Jedną z form leczenia analgetycznego i „stabilizującego”

jest wertebroplastyka. Kontrowersje medyczne pojawiły się po 2009 roku, kiedy American Academy of

Orthopedic Surgeons nie dało rekomendacji dla tej metody. Kolejne badania przyniosły wykluczające się

wyniki odnośnie skuteczności.

Znamienna jest duża rozbieżność średniej objętości wstrzykiwanego cementu sięgająca ponad 700%

(od 2 do 15 cm3).

Cel i metoda

Celem tej pracy jest morfometria trzonów zdrowych kręgów pogranicza piersiowo-lędźwiowego (Th11–

L2) w dorosłej populacji polskiej. Stworzenie modelu obliczeniowego „optymalnej” objętości cementu

potrzebnej do „adekwatnego” zacienienia złamanego trzonu dla małego (20-25%) i średniego złamania

161

(26-40%) według klasyfikacji Genant’a. Dane obliczeniowe pozyskano z analizy 200 badań tomografii

komputerowej dorosłych pacjentów, które spełniały kryteria włączenia.

Wyniki

Przemieszczając się od Th11 do L2, średnie wartości badanych parametrów rosły: dla VBH (wysokość)

22.6mm-26.0mm, VBW (szerokość) 34.0mm-39.5mm, VBD (głębokość) 28.1mm-30.9mm, VBV

(objętość) 17.1cm3-24.8cm3 w zależności od płci i badanego poziomu. Wyliczona hipotetyczna

“optymalna objętość” wstrzykiwanego cementu rosła od 7.4 cm3 do 10.0 cm3 dla małego VCF (25%

kollaps), a dla średniego VCF (40% kollaps) od 5.9 cm3 do 7.8 cm3 również zależnie od płci i badanego

poziomu.

Wnioski

Morfometria radiologiczna wykazała znamienne różnice statystyczne badanych parametrów za

wyjątkiem kręgów L1 vs. L2 (największe podobieństwo anatomiczne). Wyliczona „optymalna objętość”

cementu jest większa niż średnia podawana w licznych badaniach klinicznych. Zbyt mała objętość

podawanego cementu może być źródłem słabych wyników klinicznych. Kluczem do skuteczności

wertebroplastyki oprócz objętości cementu może być jego równomierna dystrybucja.drż