11/19/18

1

Τέχνη και Μετασχηµατίζουσα Μάθηση, µία σύγχρονη παιδαγωγική πρόταση για την πρόληψη

του εκφοβισµού στο Σχολικό πλαίσιο.

Συντονισµός: Φανή Σακκά Υπεύθυνη Προγραµµάτων Προαγωγής Υγείας & Ψυχολογικής Υποστήριξης στην κοινότητα της Δ/νσης Υγείας, Π.Ε. Τρικάλων

«Στοχαστής στη µελέτη» του Rembrandt

«H τέχνη είναι ένα ψέµα που

µας κάνει να συνειδητοποιούµε

την αλήθεια»Πικάσο

«Πρόγραµµα επιµόρφωσης εκπαιδευτικών για την ενδοσχολική βία αξιοποιώντας την αισθητική εµπειρία».

:

.

Εργαστήρι µε θέµα: «� ���������� ���, µύθοι και

αλήθειες».Η παρούσα εργασία αφοράστην περιγραφή εκπαίδευσης18 εκπαιδευτικών, Α/θµιαςεκπαίδευσης, στο Ν.Τρικάλων, και αποσκοπεί νααναδείξει τη συµβολή τηςαισθητικής εµπειρίας στηνπρόληψη της ενδοσχολικήςβίας.

The life of Hariet Tubman”, Lacob Lawrence

Επιδιώξεις –Στόχοι του εργαστηρίου

CHAME CARLA NAVOA 2008

Η συναισθηµατική κινητοποίηση τωνεκπαιδευοµένων στο θέµα τηςενδοσχολικής βίας και η ανάπτυξηκριτικής σκέψης για τη διαχείριση καιπρόληψη της βίας στο σχολικό πλαίσιο.

Επιµέρους στόχοιΑ) Σε επίπεδο γνώσεων:Ø η σύνδεση της θεωρίας της

ενδοσχολικής βίας (αιτιολογία, µορφέςβίας, προφίλ θύτη, θύµατος,παρατηρητή) µε την καθηµερινήπραγµατικότητα και τα προσωπικάβιώµατα.

Ø η κατανόηση του τρόπου διαχείρισηςκαι πρόληψης δυσλειτουργικώνσυµπεριφορών .

«Ο σκεπτόµενος»Rodin

Β) Σε επίπεδο δεξιοτήτων:Ø να σχεδιάζουν στρατηγικές διαχείρισης

δυσλειτουργικών συµπεριφορώνØ η χρήση της φαντασίας και της

δηµιουργικότητας των εκπαιδευτικώνώστε να χρησιµοποιούν τρόπουςπρόληψης της ενδοσχολικής βίας

Γ) Σε επίπεδο στάσεων:Ø η ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής και

διαχείρισης δυσκολιών.Ø η προσπάθεια αυτοέκφρασης των

εκπαιδευοµένων ώστε να βιώσουν καινα έρθουν σε επαφή µε νέασυναισθήµατα, σκέψεις, συµπεριφορέςκαι διαχείριση κρίσεων.

Θεωρητική ΠροσέγγισηΤο θεωρητικό πλαίσιο του εργαστηρίου

βασίστηκε στη θεωρία τηςΜετασχηµατίζουσας Μάθησης του JackMezirow µέσα από την αισθητική εµπειρία.

Σύµφωνα µε τον Mezirow ηµετασχηµατίζουσα µάθηση είναι ένας τρόποςεπίλυσης προβληµάτων µέσω του ορισµού τουπροβλήµατος, της επαναδιατύπωσης ήεπαναπλαισίωσης του προβλήµατος, γιατί ηµετασχηµατίζουσα µάθηση εµπεριέχειστοχασµό, κριτική σκέψη, αποδοχή τωναπόψεων των άλλων και αποδοχή νέων ιδεών.

Έργα τέχνης αποτελούν το ερέθισµα για προβληµατισµό,� ���� � ��� �������� ��� ��� �� ���� ������������ ����������� � ��� ��������� ��� � ���� � � σκέψης, στιςσχέσεις των µαθητών στην τάξη καθώς και των τρόπωνδιαχείρισης της βίαιης συµπεριφοράς.

Η παραπάνω µέθοδος εφαρµόζεται,ακολουθώντας µια σειρά Σταδίων :«ΥποκίνησηΕνδιαφέροντος», «Αρχική Παρατήρηση»,«Δηµιουργική Παρατήρηση», «Εµβάθυνση καιΚατανόηση», «Σύνθεση», «Σύνδεση».

11/19/18

2

Περιγραφή του εργαστηρίου & Εφαρµογή της µεθόδου ( 1ο 2ωρο)

Στάδιο 1: Προσδιορισµός τηςανάγκης για κριτική και δηµιουργικήδιερεύνηση του θέµατος.

Με δεδοµένο το γεγονός ότι πάρα πολλοίµαθητές σε όλο τον κόσµο δέχονται επιθέσειςεκφοβισµού και βίας στο σχολείο χωρίς να έχουνκάνει κάτι που να δικαιολογεί την εκδήλωση τέτοιουείδους συµπεριφορών εναντίον τους. Απλώς πολλέςφορές γίνεται στόχος το “διαφορετικό”, το οποίοµπορεί να αφορά οποιοδήποτε ανθρώπινογνώρισµα, είτε εξωτερικό είτε εσωτερικό. Όπως, ηεθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η κοινωνικήσυστολή, ο καθένας µπορεί να γίνει στόχοςεκφοβιστικών και βίαιων συµπεριφορών σε κάποιαφάση της ζωής του και συνεπώς το συγκεκριµένοφαινόµενο µας αφορά όλους.

Στάδιο 2ο

Έκφραση των απόψεων των εκπαιδευοµένων σχετικά«ενδοσχολική βία, µύθοι και αλήθειες».

Σε αυτό το στάδιο γίνεται προσπάθεια ναεκφρασθούν και να καταγραφούν οι παραδοχές τωνσυµµετεχόντων σχετικά µε το υπό διερεύνηση θέµα.

Για το λόγο αυτό κλήθηκαν οι εκπαιδευτικοί ναγράψουν ο καθένας ξεχωριστά ένα µικρό κείµενο µετίτλο: Ενδοσχολική βίαΤι σκέφτοµαι για το φαινόµενο;Τι συναισθήµατα µου προκαλεί & πως αντιδρώ;

*Μετά την καταγραφή των σκέψεων δίνονται οδηγίεςκάθε ένας από τους συµµετέχοντες να φυλάξει το κείµενό του,καθώς θα το ξαναδεί στο τέλος του εργαστηρίου.

Στάδιο 2ο:Οι συµµετέχοντες εκφράζουν τις απόψεις τους

σχετικά µε: Ενδοσχολική βίαΤι σκέφτοµαι για το φαινόµενο;

…θύµατα, θύτες και παρατηρητές- νέοι που καταφεύγουνσε πράξεις βίας και αντικοινωνικής συµπεριφοράς γιατίνιώθουν καταπίεση από την οικογένεια, το σχολείο, τηνκοινωνία και µε αυτό τον τρόπο δείχνουν την αντίθεσήτους στο κατεστηµένο, επίσης για να εκτονωθούν και νατραβήξουν την προσοχή των µεγάλων, γιατί έχουν χαµηλήαυτοεκτίµηση ή ζουν σε αυταρχικές οικογένειες όπουβιώνουν βία, λάθος πρότυπα που προβάλλονται από ταΜΜΕ ή για επίδειξη δύναµης ή γιατί κάποια παιδιά είναιδιαφορετικά όπως σωµατότυπος ή ξενοφοβία.…και ο τρόπος που εκφράζεται ο σχολικός εκφοβισµόςείναι κοροϊδία, επίθεση,… απειλή, µη αποδοχή, απόρριψη,αποµόνωση.

Τι συναισθήµατα µου προκαλεί; Πως αντιδρώ;

….µας προκαλεί… λύπη, φόβο,στεναχώρια, πόνο, θυµό, απογοήτευση,αµηχανία, αδιέξοδο, ανικανότητα,αποµόνωση.

Στάδιο 2ο:Στάδιο 3ο

Κριτικά ερωτήµαταΑ. Η τιµωρία ή η αναγνώριση βελτιώνει τηνσυµπεριφορά των µαθητών;

Β. Ποιοι παράγοντες προωθούν ή εγκλωβίζουν τιςσχέσεις των µαθητών στη σχολική τάξη;

Γ. Ποιος είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών στηνπρόληψη και διαχείριση της ενδοσχολικής βίας καιπως η ενίσχυση της αυτοεκτίµησης των µαθητών και ηενδυνάµωσή τους µε δεξιότητες ζωής µπορεί νασυµβάλλει στην αυτοπροστασία και στην πρόληψη;

11/19/18

3

Στάδιο 4Προσδιορίζονται έργα τέχνης ως εναύσµατα επεξεργασίας των κριτικών ερωτήσεων που αφορούν το θέµα του εργαστηρίου.

Στο εργαστήρι που περιγράφεταιχρησιµοποιήθηκαν έργα τέχνηςαπό:• τη ζωγραφική• την λογοτεχνία

Έργα Τέχνης

Friedrich Edouard Meyerheim (1808-1878), Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να

κλαίει. 1861.Ιδιωτική Συλλογή.

2 country school ,edward lamson

Ακολουθεί αλλεπάλληλη παρουσίαση έργων τέχνης…

…για προβληµατισµό και προσωπική ενδοσκόπηση σχετικά µε τις προκαταλήψεις και τους

στερεοτυπικούς τρόπους σκέψης, απέναντι στον σχολικό εκφοβισµό µε ερωτήσεις,

όπως…τι συναισθήµατα και σκέψεις σας διακινεί,τι σας κάνει εντύπωση,τι σας προβληµατίζει,τι σκέφτεστε…,

*…όλες οι σκέψεις καταγράφονται και τέλοςσυνδέονται µε τα κριτικά ερωτήµατα…

Το πρώτο έργο όπως και το δεύτερο, πουαξιοποιήθηκαν, αποτέλεσαν το ερέθισµα για προβληµατισµόκαι προσωπική ενδοσκόπηση και για επαναπροσδιορισµόπροσωπικών προκαταλήψεων και στερεοτυπικών τρόπωνσκέψης, απέναντι στο πως οι σχέσεις των µαθητών στηντάξη σχετίζονται µε την αιτιολογία του φαινοµένου τηςενδοσχολικής βίας και του ρόλου της τιµωρίας ήαναγνώρισης.

Στάδιο 5ο Στάδιο 5ο

•Αλλεπάλληλη παρουσίαση των έργωναξιοποιώντας την τεχνική VisibleThinking.

Επεξεργασία των έργων τέχνης

11/19/18

4

Οι συµµετέχοντες εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά µετα κριτικά ερωτήµατα:1ο Η τιµωρία ή η αναγνώριση βελτιώνει την συµπεριφοράτων µαθητών;

…. Απαντήσεις: η τιµωρία φέρνει την µη έκφρασησυναισθηµάτων, την έλλειψη σεβασµού, τον µηδενισµό, την,µαταίωση, την ενοχοποίηση του λάθους, την απόρριψη, τηναποθάρρυνση, την αποτυχία, τις ενοχές, την αποδοκιµασία, τηνεπιθετική συµπεριφορά, τις ταµπέλες, την αδιαφορία, τον φόβοκαι τις τοξικές σχέσεις.

Ενώ η αναγνώριση φέρνει την Αγάπη, την αποδοχή, τηνενθάρρυνση, την επιβράβευση, την εµπιστοσύνη, την επιτυχία,την θετική ενίσχυση, την πρωτοβουλία, την ασφάλειασυναισθηµάτων, την κάλυψη αναγκών, την συγκρότησηταυτότητας του παιδιού µε βάση τον σεβασµό.

Ποιοί παράγοντες προωθούν ή εγκλωβίζουν τις σχέσεις των µαθητών στη σχολική τάξη;

απαντήσεις: Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να έχει την επιθυµία για αλλαγή στον παραδοσιακό τρόπο λειτουργίας αλλά να έχει και ένα θεωρητικό πλαίσιο που θα τον διευκολύνει σ αυτή την αλλαγή.

Γι΄ αυτό χρειάζονται ανάλογα εκπαιδευτικά προγράµµατα ώστε να αναπτυχθεί γενικότερα ένα θετικό κλίµα στο σχολείο, αλλά χρειάζεται και η συνεργασία των γονέων και των φορέων της τοπικής κοινότητας.

Επίσης, χρειάζεται να προετοιµαζόµαστε και να έχουµε υλικό που θα το αξιοποιούµε για την διαπραγµάτευση θεµάτων, όπως του σχολικού εκφοβισµού, αλλά και ανάλογη υποδοµή στο σχολικό πλαίσιο και η Δ/νση να µας επιτρέπει την ευελιξία στο πρόγραµµα.

Τίτλος πρωτοτύπου « Το κοµµάτι που λείπει συναντά το µεγάλο Ο»

Συγγραφέας Silverstein, S. (1999).

Έκδοση Αθήνα: Δωρικός.

Η φανταστική αυτή ιστορία µιλά για τη µοναξιά και την

ανάγκη να ανήκεις…Την ανάγκη να βρεις αυτό

που σε συµπληρώνει, ώστε να «κυλήσεις» στη ζωή µαζί του.

Μιλά για την εναγώνια αναζήτηση αυτού του άλλου,

που θα έρθει ως «από µηχανής θεός», να κλείσει το

µέσα µας κενό, να δώσει νόηµα στη ζωή µας.Αυτό το άλλο, που

πιστεύουµε, ότι θα µας αναγνωρίσει και θα το

αναγνωρίσουµε «µαγικά».

Το τρίτο έργο «Το κοµµάτι που λείπει συναντά το µεγάλο Ο»

…συνδράµει στην προσπάθειααυτοέκφρασης των εκπαιδευοµένωναξιοποιώντας ως εργαλείο ένα γράµµα, πουγράφουν οι εκπαιδευόµενοι προς τουςήρωες της ιστορίας, που εκείνοι επέλεξαν,µε τις σκέψεις τους και τα συναισθήµατάτους, πετυχαίνοντας τον στόχο να βιώσουνκαι να έρθουν σε επαφή µε νέασυναισθήµατα, σκέψεις, συµπεριφορές καιλύσεις, καθώς έτσι επιτυγχάνεται οµετασχηµατισµός.

Στάδιο 5ο Οι συµµετέχοντες εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά µε τα παραπάνω κριτικά ερωτήµατα…

…απαντήσεις: Ο ρόλος από το Μεγάλο Ο στην ιστορίαταυτίστηκε από την οµάδα µε τον ρόλο του εκπαιδευτικού, οοποίος είναι ανατρεπτικός γιατί το µεγάλο Ο βοήθησε τοκοµµάτι που λείπει να ανατρέψει τα πιστεύω του κ το προέτρεψενα ολοκληρωθεί, παρουσιάζοντάς του µια άλλη οπτική …και φυσικά ήταν καθοριστικός ο ρόλος του ως πρότυπο… γιατί βοήθησε το κοµµάτι που λείπει, να ενισχύσει την αυτοεκτίµησή του, να αναπτύξει την αυτογνωσία και να

τολµήσει την αλλαγή του, ώστε να µην λειτουργεί ως συµπλήρωµα, αλλά το προέτρεψε να γίνει αυτόνοµο και του έδειξε τον τρόπο λειτουργώντας το ίδιο ως πρότυπο

και µε συµβουλευτικό τρόπο του δηµιούργησε κίνητρα να µάθει τον εαυτό του για την δική του ολοκλήρωση µέσα από λάθη και διαδροµές, όπως θα πρέπει να λειτουργεί ο εκπαιδευτικός, δηλαδή ως εµπνευστής και παιδαγωγός.

11/19/18

5

Επίσης, η οµάδα ταύτισε τη φωνή από τοκοµµάτι που λείπει µε την φωνή του µαθητή όπου οισκέψεις της οµάδας ήταν…

Η προσωπικότητά σου υπήρξε ανέκαθεν πρότυπογια µένα γι’ αυτό και κατέβαλα κάθε προσπάθεια να σουµοιάσω…

Πάλεψα µε κάθε εµπόδιο που συνάντησα, , έκανασλόγκαν της ζωής µου το απόφθεγµα του Νίτσε που µουλέγατε: «ό,τι δεν σε σκοτώνει… σε δυναµώνει» και τελικάκατόρθωσα να αυτονοµηθώ και να προχωρήσω χωρίς νααισθάνοµαι την ανάγκη άµεσης υποστήριξης καιµικροεξαρτήσεων. Τέλος ελπίζω να αποτελέσω κι εγώπρότυπο για κάποιους άλλους και να συντελέσω στηνολοκλήρωσή τους.

Στάδιο 6 Αναστοχασµός

Η µέθοδος της αισθητικής εµπειρίας έδωσε τηδυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να οργανώσουν τιςγνωστικές τους ικανότητες µε τρόπο διαφορετικό απότον κυρίαρχο και να ανακαλύψουν το δικό τους νόηµαπου δίνουν στον σχολικό εκφοβισµό, στον οποίο έδωσανολιστικό χαρακτήρα.

Φάνηκε πως οι εκπαιδευτικοί αναζητούνκαινοτόµους τρόπους εκπαίδευσής τους, ως ενήλικες,αλλά και στα παιδιά επιθυµούν να εισάγουν νέεςδιαδικασίες εξερεύνησης του εαυτού τους και τωνσχέσεών τους µε τους άλλους και η αισθητική εµπειρίαµπορεί να αποτελέσει το µέσο.

• Επανεξέταση και εµπλουτισµός των αρχικώναπόψεων των εκπαιδευοµένων• Σύνθεση/ Συµπεράσµατα

Σας ευχαριστώ!«Η στοχάστρια» Φρέσκο στην Ποµπηία

Με αφετηρία τιςεπιτυχηµένες παρεµβάσεις τουπρωτοπόρου Νορβηγού ΝτάνΌλβιους (Olweus, 1978, 1986,1993; Olweus & Limber, 2007)αλλά και σύµφωνα πλέον και µεδιεθνείς οργανισµούς (ΠαγκόσµιοςΟργανισµός Υγείας, Συµβούλιο τηςΕυρώπης), το σχολείο καλείται γιατην αντιµετώπιση του εκφοβισµού,να δηµιουργήσει µία ολοκληρωµένηπολιτική, µέσα από µία ενεργητικήκαι αναστοχαστική διαδικασία.

country school ,edward lamson Friedrich Edouard Meyerheim (1808-1878), Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να κλαίει. 1861. Ιδιωτική Συλλογή.

11/19/18

6

Μέλη εργαστηρίου εκπαιδευτικών

Η ζωή µας µια πορεία προς την ολοκλήρωση…Μέσα από το «πείραµα», τις δοκιµές… µε στόχο την

Αλλαγή!

11/19/18

7

11/19/18

8

Οι σκέψεις µας…

Η ζωή µας ένα ταξίδι, µια διαδροµή, µια πορεία προς την ολοκλήρωση… µέσα από το «πείραµα», τις δοκιµές… µε στόχο την Αλλαγή!

Συνέχισε να ψάχνεις… Να αναζητάς…

«Η στοχάστρια» Φρέσκο στην Ποµπηία

Σας ευχαριστούµε που πήρατε µέρος στο σηµερινό µας ταξίδι…