4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar 4.9 · PDF fileTRIZ başlangıçta mekanik problemlerin çözümü için yaratılmıştı, ama artık elektronik, biyoloji, yönetim,

InnoSupport – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek 4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar 4.9 TRIZ

01.08.2015 1/24 © INNOCASE

4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar

4.9 TRIZ Anahtar Kelimeler Yaratıcılık Teknikleri, TRIZ, Beyin Fırtınası, Altı Düşünme Şapkası, Çelişkiler Öğrenme Hedefi

Bileşeni okuduktan sonra, TRIZ yöntemi ve bu yöntemin ana unsurları hakkında bilgi edinmenin yanı sıra bu yöntemi kendi organizasyonunuzda nasıl kullanabileceğinizi de öğreneceksiniz. Firma yöneticileri ve sahipleri için farklı sektörlerde ve bilimlerde aynı

problemlerin ve çözümlerin tekrarlandığını hep akılda tutmak önemlidir. O halde, halihazırda üzerinde çalışılmış olan icat örüntülerini firmanıza uyarlamanız daha iyi olmaz mı? Bu modülde, TRIZ'in beş adımlı yaklaşımını öğrenecek ve teknik problemlerin bazı kısa vadeli çözümlerini nasıl uygulayabileceğiniz konusunda bazı pratik örnekler üzerinde çalışacaksınız. Bu modülü okumanız yaklaşık 40 dakika ve organizasyonunuzda uygulamaya sokmanız en az 60 dakika sürecek. Giriş İnsanlık var olduğu sürece daima problemlerle karşı karşıya olacaktır! Ama bir firmanın başarısı teknik problemlerin çözümlerinin ne kadar hızlı bulunabildiğine bağlıdır! Rakiplerinizden daha hızlı olabilecek misiniz? "Tekerleği yeniden icat etmek"le zaman kaybetmeden işinizi inovatif bir yaklaşımla yürütmek istiyor musunuz? Bir kişi zamanında şöyle bir şey söylemişti: "Başarılardan bir şeyler öğrenmek daha mantıklı olmaz mı?! En iyi çözümlerden toplanan deneyimleri yoğunlaştırarak somut kurallara dönüştürmek ve eksiksiz modeller içeren ya da hatta pratik bir teori olan bir metodoloji geliştirmek daha da iyi olabilir." Bir Sovyet mühendisi ve araştırmacısı olan bu kişinin adı Genrikh Saulovich Altshuller'di (1926-1998).1 TRIZ kişilerin ya da grupların spontane ve sezgisel yaratıcılığına değil, problem ve çözüm örüntülerinin incelenmesine dayanan bir uluslararası yaratıcılık bilimidir.2 G.S. Altshuller, binlerce başarılı inovasyonu analiz ederken teknolojinin evriminin rastlantısal adımlardan oluşuyor gibi görünmekle birlikte aslında uzun vadede yinelenebilir örüntüleri takip ettiğini keşfetti. Bu örüntüler teknolojilerin sistemli bir şekilde geliştirilmesine –hem ürün tasarımı ve üretim

1 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ – A practical Guide (2. Baskı), s. 2 2 http://www.triz-journal.com/archives/what_is_triz/


01.08.2015 2/24 © INNOCASE

problemlerinin çözülmesine, hem de yeni nesil teknolojilerin ve ürünlerin geliştirilmesine– uygulanabilir.3

TRIZ'i sıradaki başarılı inovasyonlar kümesinin keşfedilmesi için kullanmak, bu metodolojinin en yararlı uygulamasıdır, çünkü bu tür inovasyonlar her firma için en büyük iş fırsatını

sunabilir.4 Bundan sonraki bölümlerde ayrıntılı açıklamalar ve pratik örnekler size bu konuda yol gösterecek.

4.9.1 TRIZ Nedir? 1946'da, Genrikh Saulovich Altshuller, "Yaratıcı Problem Çözme Teorisi"ni geliştirdi. "TRIZ" bu teorinin Rusça adının kısaltmasıdır.5 G.S. Altshuller ilk icadını daha 14 yaşındayken tüple dalış alanında yaptı. 1940'larda patent uzmanı olarak Sovyet Donanması'nda görev yaptı. Görevi mucitlere patentlere başvurmak konusunda yardım etmekti. Ama ondan sık sık bazı problemleri çözmeye yardım etmesi de istendi. Problem çözme konusundaki merakı onu standart yöntemler aramaya yöneltti.

TRIZ, problem çözme için inovatif fikirler ve çözümler üretmeye yönelik bir metodoloji, araç seti, bilgi tabanı ve model tabanlı teknolojidir. TRIZ, problem formülasyonunda, sistem analizinde,

başarısızlık analizinde ve sistem evrimi örüntülerinde kullanılacak araçlar ve yöntemler sağlar.6

TRIZ çalışması problemlerin başarılı bir şekilde çözülmesini belirleyen örüntülerin keşfedilmesi için milyonlarca başarılı patentin taranmasına ve sistematizasyonuna dayanır.

G.S. Altshuller, mühendislerin karşılaştığı problemlerin yüzde 90'ından fazlasının daha önce bir yerlerde çözülmüş olduğunu keşfetmişti. Çoğu çözüm firmada, sektörde ya da başka bir sektörde halihazırda mevcut olan bilgilerden türetilebilir.7 G.S. Altshuller bu patentleri yenilikçi bir yolla kategorize etti. Patentleri otomotiv, havacılık ve uzay vb. endüstrilere göre sınıflandırmak yerine, genel problem çözme sürecini ortaya çıkarmak için konuyu bir kenara bıraktı. Bu çalışmada problemlerin sadece kırk temel yaratıcı ilke kullanılarak tekrar tekrar çözüldüğünü fark etti. Mucitler kendilerinden önce gelen mucitlerin

3 http://www.trizgroup.com/whatistriz.html 4 http://www.trizgroup.com/whatistriz.html 5 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ – A practical Guide (2. Baskı), s. 3 6 http://en.wikipedia.org/wiki/TRIZ 7 A.g.y.


01.08.2015 3/24 © INNOCASE

çalışmalarından haberdar olsalardı, çözümleri daha hızlı ve verimli bir şekilde keşfedebilirlerdi.8

4.9.2 TRIZ'i neden kullanalım?

Lütfen durun ve düşünün: Neden "tekerleği yeniden keşfetmek"le zaman harcayasınız? G.S. Altshuller'in belirttiği gibi, problemlerin

yüzde 90'ından fazlası zaten çözülmüş olduğuna göre neden zamanınızı daha verimli bir şekilde kullanmıyorsunuz? Günümüzde hiçbir firma yeni teknolojik trendler konusunda pasif olma lüksüne sahip değil. Tüm çabalar yeni ürünlerin, teknolojilerin ve hizmetlerin geliştirilmesine ya da mevcut olanların iyileştirilmesine yoğunlaştırılmak zorunda.

Sonuçlar: 1) Farklı endüstrilerde ve bilimlerde aynı problemler ve çözümler

yinelenir. Her bir problemdeki çelişkilerin sınıflandırılması, o problemin yaratıcı çözümü için bir tahmin ortaya çıkarır.

2) Farklı endüstrilerde ve bilimlerde teknik evrim örüntüleri yinelenir. 3) Yaratıcı inovasyonlarda, geliştirildikleri alanın dışındaki bilimsel etkiler

kullanılır.9

G.S. Altshuller, 200.000'i aşkın patenti tarayarak icat problemlerini ve bunların nasıl çözüldüğünü inceledi. Bunlar arasında (şu ana kadar 1.500.000'u aşkın patent tarandı), sadece 40.000'inde az çok icat içeren çözümler vardı; gerisi

sadece iyileştirmeydi.10 Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü'ne (WIPO) göre, patent tabanı dünya genelindeki araştırma sonuçlarının yüzde 90 ila 95'ini kapsıyor. Patentlerden yeterince yararlanılması araştırmalara ayrılan zamanı yüzde 60, maliyeti ise yüzde 40 oranında azaltabilir.11

4.9.3 TRIZ nerelerde kullanılabilir? TRIZ sonuç veriyor! Büyük ve küçük firmalar gerçek, pratik gündelik problemleri çözmek ve teknolojinin geleceği için stratejiler geliştirmek üzere pek çok seviyede TRIZ'i kullanıyorlar.12 TRIZ tüm teknoloji tabanlı organizasyonların rekabet pozisyonlarını geliştiriyor ve bu nedenle pek çok dünya lideri organizasyon TRIZ yöntemi üzerine çalışıyor ve bu yöntemi kullanıyor. Bunlar arasında Allied Signal Aerospace

8 http://www.mazur.net/triz/ 9 http://www.triz-journal.com 10 http://www.mazur.net/triz/ 11 CSC White Paper, European Office of Technology and Innovation. What Innovation Is. How companies develop operating systems for innovation, p.19 12 http://www.triz-journal.com/whatistriz_orig.htm


01.08.2015 4/24 © INNOCASE

Sector, Chrysler Corp., Emerson Electric, Ford Motor Co., General Motors Corp., Johnson & Johnson, Procter & Gamble, 3M, Siemens, Phillips, LG Rockwell International, UNISYS, Xerox Corporation, Sony ve yüzlerce başka firma vardır. TRIZ başlangıçta mekanik problemlerin çözümü için yaratılmıştı, ama artık elektronik, biyoloji, yönetim, sürdürülebilir gelişme ve çevre problemleri dahil olmak üzere pek çok başka alanda da uygulanıyor.

Lütfen durun ve düşünün: İster üretici, ister hizmet sağlayıcı olun, mevcut ürünleriniz, hizmetleriniz, imalat süreçleriniz ve teknolojileriniz üzerine düşünmek zorundasınız. Bunlar birkaç yıl sonra da yeterince

rekabetçi olacak mı? Firmanızın başlıca maliyetlerini azaltmak için bazı iyileşmeler üzerine düşündünüz mü?

4.9.4 TRIZ nasıl uygulanır? TRIZ bir düşünme biçimi, bir felsefe ve bir yöntemler ve araçlar koleksiyonudur. TRIZ, öyle 20 dakikalık bir sohbet ya da okuma sonucunda öğrenebileceğiniz bir konu değildir. Bu alanda yetkinleşmek azimli olmayı ve uzun süre pratik yapmayı gerektirir. Yine de, önümüzdeki 30 dakika içinde, basit bir dil kullanarak size TRIZ yöntemini firmanızda pratik bir şekilde kullanmanızı sağlayacak bilgiler vermeye çalışacağız. 4.9.4.1 Genel problem çözme süreci

Problem çözme için TRIZ yöntemini incelemeye başlamadan önce, genel bir problem çözme sürecini değerlendirelim. İlk olarak, insanların çoğunluğu kısa sürede hazır çözümler bulmak için paralel problemleri araştırır. Paralel bir çözüm bulunduğunda, en uygun

çözümü keşfetmek için eldeki probleme uyarlanır. Genel problem çözme modeli Şekil 1'de açıklanıyor.

Şekil 1: Genel problem çözme modeli 13 13 http://www.triz-journal.com/whatistriz_orig.htm

Paralel standart problem

Benim

problemim

Paralel standart çözüm

Benim

çözümüm


01.08.2015 5/24 © INNOCASE

G.S. Altshuller, geliştirdiği TRIZ yöntemini, Şekil 1'de görülen genel problem çözme yaklaşımına dayandırdı. Şimdi TRIZ yönteminin temel unsurlarını daha yakından incelemeye geçebiliriz.

4.9.4.2 TRIZ süreci ve pratik örnekler Şekil 2, teknik probleminizin en iyi çözümünü bulmak için değerlendirmeniz gereken beş genel adımı gösteren basit bir grafiktir. Teorik malzemelerin daha iyi anlaşılabilmesi için size teoriyle bağlantılı basit bir örnek sunacağız. Şimdi bu örneğe bakalım!

Şekil 2: TRIZ problem çözme yaklaşımı 14 1. Adım – Probleminizi Tanımlayın. 15 Birinci ve temel görev, probleminizi tanımlamaktır; bu da beş temel özelliği açıklığa kavuşturmayı gerektirir:

• problem için çalışma ortamı • kaynak gereklilikleri • birincil yararlı işlev • zararlı etkiler • problemin ideal sonucu

14 http://www.mazur.net/triz/ 15 A.g.y.

StepStep 11M y

problem

StepStep 22Prism of

TR IZ

1

2

3

4

5

6

n

1

2

3

4

5

6

n

StepStep 33Previously w ell-solved

problem s

StepStep 44Paralle l solutions

StepStep 55M y

solution

1. Adım Benim

problemim

4. Adım Paralel çözümler

5. Adım Benim

çözümüm

2. Adım TRIZ

Prizması

3. Adım Daha önce iyi bir şekilde

çözülmüş problemler


01.08.2015 6/24 © INNOCASE

Probleminizin tüm yönlerinden haberdar olsanız bile, problemin “Halihazırda neler mevcut?" sorusunun yanıtından “Neler geliyor?" (ya da "Problemin çözümünün ideal sonucu") sorusunun yanıtına

kadar açık bir formülasyonunu akılda tutmak mantıklı olacaktır. Bu, verimli problem çözümü için temel ilkedir (Şekil 3).

Şekil 3: Düşünmenin "Ne var?" sorusundan "Ne geliyor?" sorusuna gidişi16

Şimdi problem tanımlamanın beş temel özelliğinin açıklandığı pratik deneyimleri incelemeye geçebiliriz.

Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 17 Tasarlanan bir sistemin bir içecek için kap işlevi görmesi gereklidir. Çalışma ortamı, kutuların depolama amacıyla istif edilmesidir. Kaynaklar arasında dolu kutuların ağırlığı, kutunun iç basıncı, kutu konstrüksiyonunun rijiditesi de vardır. Birincil yararlı işlev, içecekler için bir kap olmaktır. Zararlı etkiler arasında malzemelerin ve kutu üretiminin maliyeti ve depolama alanının boşa harcanması vardır. İdeal sonuç, kutular ya da kutulardaki içecek zarar görmeksizin insan boyundaki bir istifin ağırlığına dayanabilecek bir kutudur.

Lütfen durun ve düşünün: Probleminizi tanımladınız mı? Hemen inovasyon yapabilir misiniz? Şimdi problem çözümleri için kullandığınız uygulamalar hakkında düşünmeniz yararlı olacaktır.

Problemi tanımlamak için Beyin Fırtınası18 ve Altı Düşünme Şapkası19 gibi başka yaratıcılık metodolojilerinden yararlanmanız tavsiye edilir. 2. Adım – Probleminizi Formüle Edin: TRIZ Prizması20 Problemi bir Çelişki olarak formüle etmek, TRIZ yönteminin temelidir.

G.S. Altshuller, bunun gibi çatışan gereklilikler içeren icat problemlerini tanımladı ve bunlara Çelişki adını verdi.21 Çelişki, teknolojinin ya da teknik sistemin bir istenen özelliği (A)

iyileştirilirken başka bir istenen özelliğin (B) kötüleştiği süreçte ortaya

16 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ – A practical Guide (2. Baskı), s. 4 17 http://www.mazur.net/triz/ 18 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.2'ye bakın. 19 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.8'e bakın. 20 http://www.mazur.net/triz/ 21 Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s. 3

Olan Neler var?

Olacak Neler geliyor?


01.08.2015 7/24 © INNOCASE

çıkar. A ve B farklı oldukları için Çelişki bir çift problemini temsil eder ve bu tür çelişkiler için iki ifadenin kurgulanabileceği olgusunu yansıtır. Başka bir deyişle, her bir teknik problem için en az iki çelişki formüle edilebilir. Çelişki, bir çatışmanın nerede ve ne zaman ortaya çıktığını gösterir.22

Çok mu karmaşık görünüyor? Aslında hiç değil. Açıklamaları okursanız ve talimatları dikkatle izleseniz yakında firmanızda TRIZ yöntemini başarıyla uygulamaya başlayabileceksiniz!

Probleminize çözümler bulmak için ele alınması gereken temel çelişkiyi tanımlamak için Şekil 4'te görülen altı soruyu yanıtlamalısınız. Altı soruyu yanıtlarken probleminizin bir Çelişki olarak formüle edilmesi gerektiğini de unutmayın. Şimdi bu sorulara

yer verilen Şekil 4'e bakalım.

Şekil 4: Problemin Çelişki olarak formüle edilmesi.23

Altı soruya vereceğiniz yanıtlar, problemi, ideal nihai sonuçla, mevcut kaynaklarla ve problemi çözmenizi sağlayacak olanaklı TRIZ aracıyla birlikte net bir şekilde anlamanızı sağlayacak!

Problemlerin çözümünün anahtarı, probleminizin çelişkilerinin keşfinde ve ortadan kaldırılmasındadır!

Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 24

22 Semyon D. Savransky ( 2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving, s. 60 23 Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s.15 24 http://www.mazur.net/triz/

Problemin formüle edilmesi

1. Bu kimin problemi?

2. Problem neye benziyor? Kaynaklar neler?

3. Problem ne zaman gerçekleşti? Hangi koşullar altında? 4. Problem nerede gerçekleşti?

5. Problem neden gerçekleşti?

6. Problem nasıl gerçekleşti? Nasıl çözülebilir?


01.08.2015 8/24 © INNOCASE

Kutuların hangi yükseklikte istifleneceğini kontrol edemiyoruz. Hammadde fiyatları bizi maliyetleri düşürmeye zorluyor. Maliyeti düşürmek için kutunun çeperinin inceltilmesi gerekiyor, ama kutunun çeperi incelirse büyük bir istifleme ağırlığını kaldıramaz. Dolayısıyla, malzeme maliyetini düşürmek için kutuların daha ince olması, üzerlerine istiflenecek yükün ağırlığını taşımak için daha kalın olması gerekiyor. Bu fiziksel bir çelişkidir. Bunu çözebilirsek ideal bir mühendislik sistemine ulaşacağız. 3. Adım – Daha önce iyi bir şekilde çözülmüş problemi arayın – Çelişkiler Matrisi.25 G.S. Altshuller, çatışmaya yol açan sadece 39 teknik özelliğin mevcut olduğunu gördü. Bunlara 39 Mühendislik Parametresi adını verdi.

39 Mühendislik Parametresi, MUKAVEMET ve AĞIRLIK gibi herhangi bir mühendislik Çelişkisini tanımlamak için kullanılan temel betimleyicilerdir.26

Her problem bir parametreler çifti –39 parametreden 2'si– arasındaki bir çatışma olarak tanımlanabilir. Geçmişte, birçok farklı alandaki pek çok patentte bu çatışmalar zaten çözüme kavuşturulmuştur. Bu nedenle, G.S. Altshuller en sık karşılaşılan Çelişkileri ve bu Çelişkileri çözme ilkelerini seçti ve organize etti. Bunları 39 iyileştirici parametre ve 39 kötüleştirici parametreden oluşan 39 X 39'luk bir Matris haline getirdi ve her kesişim hücresine en sık kullanılan Yaratıcı İlkeleri (bunları 4. Adımda öğreneceksiniz) girdi. Bu matrise Çelişki Matrisi adı verilir.

Çelişki Matrisi 39 Mühendislik Parametresiyle tanımlanan ve başka mühendislerin daha önce analiz edilenlere benzer Çelişkileri çözmekte başarıyla kullandıkları 40 Yaratıcı İlkeyi

gösteren 39 x 39'luk bir Matristir. 27 Çelişki Matrisinin tamamına http://www.triz40.com/aff_Matrix.htm sitesinden ulaşılabilir.

Şimdi 39 Mühendislik Parametresine ve Çelişki Matrisinin nasıl bir şey olduğuna bakmanın zamanı geldi!

39 Mühendislik Parametresi şunlardır:28 1. Hareketli cismin ağırlığı 21. Güç 2. Hareketsiz cismin ağırlığı 22. Enerji kaybı 3. Hareketli cismin uzunluğu 23. Madde kaybı 4. Hareketsiz cismin uzunluğu 24. Bilgi kaybı 5. Hareketli cismin alanı 25. Zaman kaybı

25 http://www.mazur.net/triz/ 26 http://baetriz.co.uk/glossary.htm 27 A.g.y. 28 http://www.mazur.net/triz/


01.08.2015 9/24 © INNOCASE

6. Hareketsiz cismin alanı 26. Madde miktarı 7. Hareketli cismin hacmi 27. Güvenilirlik 8. Hareketsiz cismin hacmi 28. Ölçümün doğruluğu 9. Hız 29. İmalatın doğruluğu 10. Kuvvet 30. Cisim üzerinde etkili zararlı

faktörler 11. Gerilme, basınç, stres 31. Zararlı yan etkiler 12. Şekil 32. İmal edilebilirlik 13. Cismin kararlılığı 33. Kullanım kolaylığı 14. Mukavemet 34. Onarılabilirlik 15. Hareketli cismin dayanıklılığı 35. Uyarlanabilirlik 16. Hareketsiz cismin dayanıklılığı 36. Cihazın karmaşıklığı 17. Sıcaklık 37. Kontrol karmaşıklığı 18. Parlaklık 38. Otomasyon düzeyi 19. Hareketli cismin harcadığı

enerji 39. Üretkenlik

20. Hareketsiz cismin harcadığı enerji

Tablo 1: 39 Mühendislik Parametresi

Artık 39 Mühendislik Parametresini bildiğinize göre, Çelişki Matrisinin nasıl oluşturulacağını öğrenmeye başlamanın zamanı geldi. Başlamadan önce, probleminizi Çelişki formunda temsil

etmeniz gerektiğini hatırlayın!


01.08.2015 10/24 © INNOCASE

H

arek

etli

cism

in ağı

rlığı

Har

eket

siz

cism

in ağı

rlığı

Har

eket

li ci

smin

uzu

nluğ

u

Har

eket

siz

cism

in u

zunl

uğu

Har

eket

li ci

smin

ala

nı

Har

eket

siz

cism

in a

lanı

Har

eket

li ci

smin

hac

mi

Har

eket

siz

cism

in h

acm

i

No 1 2 3 4 5 6 7 8

1 Hareketli cismin ağırlığı + 15, 8, 29,34

29, 17, 38, 34

29, 2,

40, 28

2 Hareketsiz cismin ağırlığı +

10, 1,

29, 35

35, 30,

13, 2 5, 35,

14, 2

3 Hareketli cismin uzunluğu 8,

15, 29, 34

+ 15, 17, 4

7,

17, 4, 35

4 Hareketsiz cismin uzunluğu

35, 28, 40, 29

+

17, 7,

10, 40

35, 8, 2,14

5 Hareketli cismin alanı 2,

17, 29, 4

14, 15,

18, 4 +

7, 14,

17, 4

6 Hareketsiz cismin alanı

30, 2,

14, 18

26,

7, 9, 39

+

Tablo 2: Çelişki Matrisinin bir bölümü29. (Çelişki Matrisinin tamamına http://www.triz40.com/aff_Matrix.htm sitesinden ulaşılabilir.)

Çelişki Matrisini oluşturmanın püf noktaları:

1) Dikey satırdaki 39 Mühendislik Parametresi tanımlanmış ve

iyileştirilmesi gereken problemin özellikleridir. 2) Yatay satırdaki 39 Mühendislik Parametresi ise tanımlanan problemin

parametrelerinin iyileştirilmesinin sonucu olarak etkilenen ve/veya kötüleşen özelliklerdir.

3) Kesişim hücrelerindeki sayılar, teknik probleminizin en iyi çözümleri konusunda size yol gösterecek olan Yaratıcı İlkelerdir (4. Adımda bunlar hakkında bilgi edineceksiniz).

4) Orta çapraz dışında kaldığı halde boş olan bazı hücreler vardır. Bu durum, söz konusu çelişkinin çözümü için çok az sayıda patentin bulunabildiği ya da hiçbir patentin bulunamadığı anlamına gelir.

29 http://www.mazur.net/triz/contradi.htm

İyileşti-rilecek Özellik

İstenmeyen Sonuç (Çatışma)


01.08.2015 11/24 © INNOCASE

5) Aynı Mühendislik Parametrelerinden oluşan 39 kombinasyon hariç bırakılmıştır (gri renkte ve üstünde bir çarpı var)

Yeniden İçecek Kutusu örneğimize dönelim! Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 30

Kutunun çeperini inceltmek için değiştirilmesi gereken standart mühendislik parametresi "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu"dur. (TRIZ'de, bu standart mühendislik ilkeleri oldukça genel nitelikte olabilir. Burada "uzunluk"la kastedilen, uzunluk, genişlik, yükseklik, çap vb. herhangi bir doğrusal boyuttur.) Kutunun çeperini inceltirsek, istifleme yükünün ağırlığı azalacaktır. Çatışma içindeki standart mühendislik parametresi "No 11 - gerilme, basınç ve stres"tir.

İçecek kutusunun mühendislik parametreleri arasında "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" iyileştirilecek özellik, "No 11 - gerilme, basınç ve stres" ise istenmeyen ikincil sonuçtur.

O halde, içecek kutusu için standart teknik çatışma şudur: "Hareketsiz cismin uzunluğu" standart mühendislik parametresini ne kadar iyileştirirsek, "gerilme, basınç, stres" standart mühendislik parametresi o kadar kötüleşecektir. 4. Adım – Paralel Çözümler Arayın.31 G.S. Altshuller, ayrıca, 40 Yaratıcı İlke belirledi. Bunlar teknik probleminiz için son derece yaratıcı ve patentlenebilir çözümler bulmaya yönelik ipuçlarıdır.

40 Yaratıcı İlke - her Çelişki için 40 çözüm - Altshuller'in teknik çelişkileri ortadan kaldırmak için keşfettiği yollardır.32

Çelişki Matrisinin kesişim hücrelerinde listelenen sayılar en sık kullanılan ve probleminizin çözümleri olarak uyarlanabilecek olan Yaratıcı İlkelerdir (en fazla dört ilke). 40 Yaratıcı İlke şunlardır (Ek A'da İlkelerin genişletilmiş versiyonunu bulabilirsiniz): 1. Bölümleme 21. Hızlı hareket 2. Ayırma 22. Zararı faydaya çevirme 3. Kısmi kalite 23. Geri besleme 4. Asimetri 24. Aracılık 5. Kombinasyon 25. Self-servis 6. Evrensellik 26. Kopyalama 7. Yuvalama 27. Ucuz ve kısa ömürlü 30 http://www.mazur.net/triz/ 31 A.g.y. 32 http://baetriz.co.uk/glossary.htm


01.08.2015 12/24 © INNOCASE

8. Karşı ağırlık

28. Bir mekanik sistemin ikamesi

9. Öncü karşı eylem

29. Pnömatik ya da hidrolik sistemlerin kullanılması

10. Öncü eylem

30. Esnek film ya da ince zarlar

11. Öncü önlem 31. Gözenekli malzemelerin kullanılması

12. Eşit potansiyel 32. Rengi değiştirme 13. Ters eylem 33. Homojenlik 14. Yuvarlama

34. Parçaları atma ve yenileme

15. Dinamiklik

35. Fiziksel ya da kimyasal durumları dönüştürmek

16. Kısmi, abartılı ya da aşırı eylem 36. Faz dönüşümü

17. Yeni bir boyuta geçiş 37. Isıl genleşme 18. Mekanik titreşim 38. Güçlü okside ediciler

kullanma 19. Periyodik eylem 39. Durağan çevre 20. Yararlı eylemlerin sürekliliği 40. Kompozit malzemeler Tablo 3: 40 Yaratıcı İlke33

Çelişki Matrisindeki kesişim hücrelerinde bulunan sayıları hatırlıyor musunuz? Bunlar belirttiğiniz problemi Çelişkiler (2. Adım) üzerinden çözen ve problemin çözümü konusunda size daha çok yol gösteren

Yaratıcı İlkelerdir. Şimdi yeniden Çelişki Matrisine dönelim (Tablo 4).

33 http://www.mazur.net/triz/


01.08.2015 13/24 © INNOCASE

H

arek

etli

cism

in ağı

rlığı

Har

eket

siz

cism

in ağı

rlığı

Har

eket

li ci

smin

uzu

nluğ

u

Har

eket

siz

cism

in u

zunl

uğu

Har

eket

li ci

smin

ala

nı

Har

eket

siz

cism

in a

lanı

Har

eket

li ci

smin

hac

mi

Har

eket

siz

cism

in h

acm

i

No 1 2 3 4 5 6 7 8 1

Hareketli cismin ağırlığı + 15, 8, 29,34

29, 17, 38, 34

29, 2, 40, 28

2 Hareketsiz cismin ağırlığı + 10, 1, 29, 35

35, 30,

13, 2 5, 35,

14, 2

3 Hareketli cismin uzunluğu 8, 15,

29, 34 + 15, 17, 4

7, 17, 4, 35


35, 28,

40, 29 + 17, 7,

10, 40 35, 8, 2,14

5 Hareketli cismin alanı 2, 17, 29, 4 14, 15,

18, 4 + 7, 14, 17, 4

6 Hareketsiz cismin alanı 30, 2, 14, 18 26, 7,

9, 39 +

Tablo 4: Çelişki Matrisindeki Yaratıcı İlkeler.

Her matris hücresinde patentlerde söz konusu çelişkiyi

çözmek için en sık kullanılan Yaratıcı İlkeler belirtiliyor;34 İlkelerden bazıları teknoloji ve sistemlerdeki gelişme

trendlerine karşılık gelir; Bazıları ise sizi başka yönlerde düşünmeye teşvik eder.

Örneğin: No 4 – Asimetri, No 10 - Öncü Eylem, No 17 - Yeni Bir Boyuta Geçiş, vb.

Yeniden İçecek Kutusu örneğimize dönelim!

34 http://en.wikipedia.org/wiki/TRIZ

İyileştirilecek

Özellik


Yaratıcı İlkeler


01.08.2015 14/24 © INNOCASE

Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 35 Hatırlayacağınız gibi, İçecek Kutusunun çeper kalınlığını ya da "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" mühendislik parametresini iyileştirmemiz gerekiyor. Ama bu parametreyi iyileştirmenin sonucu olarak ortaya çıkan istenmeyen ikincil etki yük taşıma kapasitesinin kaybedilmesi ya da ""No 11 - gerilme, basınç ve stres" parametresidir.

Sıra İçecek Kutumuz için ilgili Yaratıcı İlkeleri bulmaya geldi! Çelişki Matrisinin "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" (İyileştirilecek Özellik) ve "No 11 - gerilme, basınç ve stres" (İstenmeyen Sonuç)

mühendislik parametreleri arasındaki kesişim hücrelerinde bulunan sayılara bakın. İçecek Kutusu için Yaratıcı İlkeler olanaklı çözümlerin betimlendiği 1, 14 ve 35'tir. Şimdi Tablo 5'e bakalım.

Har

eket

li ci

smin

ağı

rlığı

Har

eket

siz

cism

in

ağırlığı

Har

eket

li ci

smin

uz

unluğu

Har

eket

siz

cism

in

uzun

luğu

Har

eket

li ci

smin

ala

nı

Har

eket

siz

cism

in a

lanı

Har

eket

li ci

smin

hac

mi

Har

eket

siz

cism

in

hacm

i

Hız

Kuv

vet (

Yoğu

nluk

)

Stre

s ya

da

bası

nç

Şki

l

No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1

1 Hareketli cismin ağırlığı + 15, 8,

29,34 29, 17,

38, 34 29, 2,

40, 28 2, 8, 15, 38

8, 10, 18, 37

10, 36, 37, 40

1134

2 Hareketsiz cismin ağırlığı + 10, 1,

29, 35 35, 30, 13, 2 5, 35,

14, 2 8, 10, 19, 35

13, 29, 10, 18

1121

3 Hareketli cismin uzunluğu

8, 15, 29, 34 + 15,

17, 4 7, 17, 4, 35 13, 4, 8 17,

10, 4

1, 8, 35

18

12


35, 28,

40, 29 + 17, 7,

10, 40 35, 8, 2,14

28, 10 1,

14, 35

1117

Tablo 5: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlkeler.

Çok karmaşık görünmüyor, değil mi? Daha önce bulunmuş olan teknik çözümleri bulmak için TRIZ yöntemini uygulamayı düşünür müsünüz? Ama öncelikle, İçecek Kutumuzun problemi için bazı

olanaklı çözümlere bakalım! 35 http://www.mazur.net/triz/

İyileştirilecek

Özellik



01.08.2015 15/24 © INNOCASE

İçecek kutusu için problem çözümleri olarak Üç Yaratıcı İlke bulundu (Ek A'da İlkelerin genişletilmiş versiyonlarını bulabilirsiniz):

İlke No1 – Bölümleme. Bu ilke şu alt paragraflara ayrılır: a. Bir cismin bağımsız parçalara bölünmesi b. Bir cismin bölümlü hale getirilmesi c. Bir cismin bölümlenme derecesinin artırılması

Örneğin, Yaratıcı İlke 1c. - "Bir cismin bölümlenme derecesini artırma" ilkesini kullanacak olursak, kutunun duvarının tek bir düz ve kesintisiz çeperden "küçük çeperler"den oluşan bir oluklu ya da dalgalı yüzeye dönüştürülmesi çözümüne ulaşabiliriz. Bu dönüşüm, çeperin kenar mukavemetini artırır ve aynı zamanda daha ince bir malzemenin kullanılmasına olanak tanır. Bkz. Şekil 5.

Şekil 5: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlke 1c'nin Uygulanması (Kaynak: http://www.mazur.net/triz/).

İlke No 14 - Yuvarlama. Bu ilke şu alt paragraflara ayrılır:

a. Doğrusal parçalar ya da düz yüzeylerin yerine kavisli olanların kullanılması; kübik şekiller yerine küresel şekillerin kullanılması

b. Tekerleklerin, topların, spirallerin kullanılması c. Doğrusal hareketler yerine dönen hareketlerin kullanılması; bir

merkezkaç kuvvetten yararlanılması Yaratıcı İlke 14a'yı kullanarak, çoğu kutu kapağının kutu çeperiyle birleştirildiği dik açıyı kavisli hale getirebiliriz. Bkz. Şekil 6.

Şekil 6: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlke 14a'nın Uygulanması (Kaynak: http://www.mazur.net/triz/).


01.08.2015 16/24 © INNOCASE

İlke No 35 - Bir cismin fiziksel ya da kimyasal durumlarını

dönüştürmek. Bu, bir cismin genel durumunu, yoğunluk dağılımını, esneklik derecesini, sıcaklığını değiştirmek anlamına gelir. İlke No 35'i İçecek Kutusu için kullanmak, kutu çeperi için kullanılan metal alaşımının bileşimini daha güçlü bir alaşımla değiştirip yük taşıma kapasitesini artırmak anlamına gelir. 5. Adım – Kendi çözümünüze uyarlayın Bir sonraki adım, bu Yaratıcı İlkelerden birinin sizin spesifik probleminize uygulanabilip uygulanamayacağını görmektir. TRIZ yöntemini kullanarak probleminizin olanaklı çözümlerini kolayca bulabilirsiniz.

Ama, lütfen 2. Adımın, yani problemlerinizi Çelişki formunda ifade etmenin önemini unutmayın! Doğru Çelişkileri tanımladığınızdan emin olmak için olanaklı olduğu ölçüde çok zaman ayırmaya çalışın. Daha iyi sonuçlar için, bu kılavuzdaki başka teknikleri, örneğin Beyin

Fırtınasını36 ve 635 Yöntemini37 kullanarak bunları çalışma arkadaşlarınızla tartışın. Aksi takdirde, ne Çelişki Matrisi, ne de Yaratıcı İlkeler probleminiz için doğru sonuçları bulmanıza yardım edebilir. Biz yine İçecek Kutusu örneğimize dönelim. Renaissance Leadership Institute'te görev yapan mucit Jim Kowalik, bir haftadan kısa bir süre içinde yirmiyi aşkın kullanılabilir çözüm üreterek ABD kutu içecek sektörüne sundu. Bunlardan birçoğu kullanıma sokuldu.38

Lütfen durun ve düşünün: TRIZ'in çok zor bir yöntem olduğunu mu düşünüyorsunuz? Belki de aslında hiç de zor değil! Peki TRIZ size yardımcı olabilir mi? Belki de evet! Neden bu yöntemi firmanızda

hemen kullanmaya başlamıyorsunuz? Teknik probleminiz, yüzde 1'lik keşfedilmemiş problemlerin arasındaysa, yani daha önce hiç tanımlanmamışsa (patenti alınmamışsa) sizin bir mucit olmanızı sağlayabilir! 4.9.5 Ek TRIZ araçları 39 TRIZ metodolojisi farklı problem çözme türlerine uyarlanabilir. TRIZ yöntemi oldukça basittir, ama kullanıcıyı problemi standart mühendislik parametrelerini kullanarak önceden formüle etmeye zorlar. Bu nedenle, TRIZ'i firmanızda uygulamaya koymanıza yardımcı olacak iki ek aracı daha kısaca tanıtmak istiyoruz:

36 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.2'ye bakın. 37 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.3'e bakın. 38 http://www.mazur.net/triz/ 39 A.g.y.


01.08.2015 17/24 © INNOCASE

1) ARIZ - Yaratıcı Problem Çözme Algoritması 40 ARIZ, TRIZ yönteminin merkezi analitik aracıdır. Görünür çelişkiler olmaksızın çözümler tanımlamaya yönelik sistemli bir prosedürdür. Gerekli adımların sayısı, problemin niteliğine bağlı olarak, beş ila altmış arasında değişebilir. Temel adımlar şunlardır:41

1) Problemi formüle edin. 2) Problemi bir modele dönüştürün. 3) Modeli analiz edin. 4) Fiziksel çelişkileri çözün. 5) İdeal çözümü formüle edin.

2) TRIZ yazılımları42 TRIZ yüz binlerce patent, ilkeler, operatörler, çelişkiler vb. içeren bir veritabanına dayandığı için, bu yazılımı kullanmak, minimal bir eğitimi olan mühendislerin ve inovatörlerin sonuçlara uygun bir zamanda ulaşmalarına yardımcı olur. Mevcut yazılım paketlerinden bazıları şunlardır:

• Improver Mevcut tasarımların, imalat süreçlerinin, sistem performansının, sistem kalitesinin, imalat maliyetinin, patent başvurularının ve ürün özelliklerinin iyileştirilmesine yardımcı olur.

• Ideator ARIZ kullanır. Bir sistemin soyut modellerini yaratmanıza yardımcı olur. Çelişkilerin formüle edilmesi ve ideal durumun zihinde canlandırılması da olanaklıdır. İdealleştirme, sisteminizi olanaklı olduğu ölçüde ideal duruma yaklaştırmak için kullanılan bir sistemdir. İnovasyon Mini Kılavuzu, fiziksel, kimyasal ve geometrik etkilerin yaklaşık 100 teknik uygulamasını içerir.

• Eliminator (Appetizer) Ideation Appetizer, herhangi bir dezavantaj ya da ödünleşim yaşamaksızın gerçek anlamda şık ve inovatif problem çözümleri bulmanıza yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır.

• Innovation Workbench TM (IWB) Ek TRIZ araçları hakkında daha çok bilgi edinmek isterseniz, şu web sitesini ziyaret etmenizi öneririz: http://www.mazur.net/triz/

4.9.6 Önemli Noktaların Özeti

40 Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s.12 41 http://www.mazur.net/triz/ 42 A.g.y.


01.08.2015 18/24 © INNOCASE

TRIZ, teknolojik süreçlerin, teknik sistemlerin ve hatta doğrudan icat edilmesi ve/veya iyileştirilmesi gereken yaratıcı süreçlerin tüm özelliklerinin ve yönlerinin belirlenmesi ve kategorize edilmesi problemine yanıt veren etkin ve yaratıcı bir problem çözme yöntemidir. TRIZ, teknik problemlerle ilgili olarak, kendi araştırmanız için zaman harcamak yerine milyonlarca başarılı patent içeren veritabanını kullanarak en iyi çözümleri bulmanıza olanak tanıyan etkin bir yöntemdir. TRIZ yönteminin başarılı bir şekilde uygulanmasının temel öğeleri, probleminizi Çelişkiler formunda formüle etmek, probleminiz için Mühendislik Parametrelerini tanımlamak ve Çelişki Matrisinde ilgili Yaratıcı İlkeleri saptamaktır. Son olarak, keşfedilen Yaratıcı İlkeler analiz edilmeli ve probleminize uyarlanmalıdır. TRIZ bir günde öğrenilebilecek bir yöntem değildir, ama amacınız rakiplerinizden daha hızlı ve inovatif olmaksa, hiç kuşkusuz organizasyonunuzda yararlanabileceğiniz bir yöntemdir.

Bu bileşende TRIZ'in ne olduğunu ve teknik tabanlı problemlerin en iyi çözümlerinin belirlenebilmesi için nasıl uygulanabileceğini öğrendiniz. Modülde TRIZ yaklaşımının 5 adımı pratik örneklerle

açıklandı. Artık problemlerinizin potansiyel yanıtlarını Çelişki Matrisinde bulabileceğinizi biliyorsunuz.

TRIZ değerli çözümleri daha hızlı ve daha az çaba harcayarak bulmanıza yardımcı olacak. Ama, TRIZ'in düşünmeye destek verdiğini, düşünmenin yerine geçmediğini unutmayın!43

43 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ – A practical Guide (2. Baskı), s. IX


01.08.2015 19/24 © INNOCASE

KAYNAKÇA CSC White Paper, European Office of Technology and Innovation. What Innovation Is. How companies develop operating systems for innovation. Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving. Tata Institute of Fundamental Research, Mumbai, Hindistan. Mazur.net, Ideation International Inc, Michigan, ABD, 2004 <http://www.mazur.net/triz/>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ – A practical Guide (2. Baskı). Springer-Verlag Berlin Heidelberg, Almanya. Semyon D. Savransky ( 2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving. CRC Press, New York, ABD. The TRIZ Journal, CTQ Media LLC, 2006 <http://www.triz-journal.com>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. The TRIZ Group, The TRIZ Group, L.L.C., 2008 <http://www.trizgroup.com/whatistriz.html>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. TRIZ Glossary <http://baetriz.co.uk/glossary.htm>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. TRIZ Matrix & 40 Principles <http://www.triz40.com/aff_Matrix.htm>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. Wikipedia-the free encyclopedia, Wikipedia Foundations Inc, ABD <http://en.wikipedia.org/wiki/TRIZ>, 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. İlave kaynaklar G. Altshuller (1984). CREATIVITY AS AN EXACT SCIENCE: The Theory of the Solution of Inventive Problems. Çeviri: Anthony Williams. Gordon and Breach Science Publishers. G. Altshuller (1996). AND SUDDENLY THE INVENTOR APPEARED: TRIZ, the Theory of Inventive Problem Solving. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center. G. Altshuller (1997). 40 PRINCIPLES: TRIZ Keys to Technical Innovation. Çeviri: Lev Shulyak ve Steven Rodman. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center.


01.08.2015 20/24 © INNOCASE

G. Altshuller (1999). THE INNOVATION ALGORITHM: TRIZ, systematic innovation, and technical creativity. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center. Dr. John Terninko, Alla Zusman, Boris Zlotin (1997). STEP-BY-STEP TRIZ: Creating Innovative Solution Concepts. Dr. John Terninko, Alla Zusman, Boris Zlotin (1998). SYSTEMATIC INNOVATION: An Introduction to TRIZ (Theory of Inventive Problem Solving). Zlotin B., Zusman A., Altshuller G., Philatov V.(1999). TOOLS OF CLASSICAL TRIZ. Ideation International Inc.

TERİMLER SÖZLÜĞÜ ARIZ (Yaratıcı Problem Çözme Algoritması) – Görünür çelişkiler olmaksızın çözümler tanımlamaya yönelik sistemli bir prosedürdür. (Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving) Çelişki teknolojinin ya da teknik sistemin bir istenen özelliği (A) iyileştirilirken başka bir istenen özelliğin (B) kötüleştiği süreçte ortaya çıkar. (Semyon D. Savransky (2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving) Çelişki Matrisi – 39 Mühendislik Parametresiyle tanımlanan ve başka mühendislerin daha önce analiz edilenlere benzer Çelişkileri çözmekte başarıyla kullandıkları 40 Yaratıcı İlkeyi gösteren 39 x 39'luk bir Matristir. (http://baetriz.co.uk/glossary.htm) Yaratıcı İlkeler - her çelişki için 40 çözüm - Altshuller'in teknik çelişkileri ortadan kaldırmak için keşfettiği yollardır. (http://baetriz.co.uk/glossary.htm) TRIZ – problem çözme için inovatif fikirler ve çözümler üretmeye yönelik bir metodoloji, araç seti, bilgi tabanı ve model tabanlı teknolojidir. TRIZ problem formülasyonunda, sistem analizinde, başarısızlık analizinde ve sistem evrimi örüntülerinde kullanılacak araçlar ve yöntemler sağlar. (http://en.wikipedia.org/wiki/TRIZ) 39 Mühendislik Parametresi – MUKAVEMET ve AĞIRLIK gibi herhangi bir mühendislik çelişkisini tanımlamak için kullanılan temel betimleyicilerdir. (http://baetriz.co.uk/glossary.htm)


01.08.2015 21/24 © INNOCASE

Ek A - 40 Yaratıcı İlkenin genişletilmiş versiyonu.44 1. Bölümleme

a. Bir cismin bağımsız parçalara bölünmesi b. Bir cismin bölümlü hale getirilmesi c. Bir cismin bölümlenme derecesinin artırılması

2. Ayırma a. Bir cisimden "rahatsız edici" bir parçanın ya da özelliğin ayrılması

(sökülmesi ya da ayrıştırılması), ya da b. Sadece gerekli parçanın ya da özelliğin ayrılması

3. Kısmi kalite a. Bir cismin ya da dış ortamın/eylemin homojen yapısının heterojen bir

yapıya dönüştürülmesi b. Cismin farklı parçalarının farklı işlevler yerine getirmesini sağlama c. Cismin her bir parçasının çalışması için en uygun koşullara getirilmesi

4. Asimetri a. Simetrik bir şeklin asimetrik bir şekle getirilmesi b. Zaten asimetrik olan bir cismin asimetri derecesinin artırılması

5. Kombinasyon a. Homojen ya da yan yana çalışması tasarlanan cisimlerin fiziksel olarak

bir araya getirilmesi b. Homojen ya da ardışık operasyonların zamansal olarak bir araya

getirilmesi 6. Evrensellik

Cismin birden çok işlevi yerine getirecek hale getirilmesi ve böylece başka bir cisme/cisimlere gereksinimin ortadan kaldırılması.

7. Yuvalama a. Bir cismin başka bir cismin ve sonra ikisinin birlikte üçüncü bir cismin

içine konması. b. Bir cismin başka bir cismin boşluğunun içinden geçirilmesi.

8. Karşı ağırlık a. Bir cismin ağırlığının kaldırma kuvvetine sahip başka bir cisimle

karşılanması b. Bir cismin ağırlığının aerodinamik ya da hidrodinamik kuvvetler

sağlayan bir ortamla etkileşim yoluyla karşılanması 9. Öncü karşı eylem

a. Önceden bir karşı eylemin gerçekleştirilmesi b. Bir cisim gerilme altındaysa (ya da olacaksa), önceden karşı gerilme

sağlanması 10. Öncü eylem

a. Gerekli eylemin tamamının ya da bir kısmının önceden yürütülmesi b. Cisimlerin zamanında ve uygun bir konumdan harekete geçebilecek

şekilde düzenlenmesi 11. Öncü önlem

Güvenilirliği görece düşük olan bir cisim için karşı önlemlerin önceden alınması

12. Eşit potansiyel

44 http://www.mazur.net/triz/


01.08.2015 22/24 © INNOCASE

Çalışma koşullarının bir cismin yükseltilmesini ya da alçaltılmasını gerektirmeyecek şekilde değiştirilmesi

13. Ters eylem a. Problemin özelliklerinin dayattığı bir eylem yerine zıt bir eylemin yerine

getirilmesi b. Cismin hareket eden bir parçasının ya da dış ortamın hareketsiz,

hareketsiz parçanın ise hareketli hale getirilmesi c. Cismin ters-yüz edilmesi

14. Yuvarlama a. Doğrusal parçalar ya da düz yüzeylerin yerine kavisli olanların

kullanılması; kübik şekiller yerine küresel şekillerin kullanılması b. Tekerleklerin, topların, spirallerin kullanılması c. Doğrusal hareketler yerine dönen hareketlerin kullanılması; bir

merkezkaç kuvvetten yararlanılması 15. Dinamiklik

a. Cismin ya da bulunduğu ortamın çalışmasının her aşamasında optimal performans için otomatik olarak uyarlanması

b. Bir cismin birbirine göre konum değiştirebilecek öğelere bölünmesi c. Bir cisim hareketsizse onun hareketli ya da değiştirilebilir hale

getirilmesi 16. Kısmi ya da abartılı eylem

İstenen etkinin yüzde 100'ünü elde etmek güçse, problemi önemli ölçüde basitleştirmek için bunun biraz daha fazlasının ya da azının yapılması

17. Yeni bir boyuta geçiş a. Cismi iki boyutlu hareketle bir doğru üzerinde (yani bir düzlemde)

hareket ettirerek problemlerin ortadan kaldırılması b. Cisimlerin tek katman yerine çok katmanlı bir montajının kullanılması c. Cismin eğilmesi ya da yana devrilmesi

18. Mekanik titreşim a. Bir cismin salınıma bırakılması b. Salınım mevcutsa, bunun frekansının artırılması, hatta ultrasonik

düzeylere çıkarılması c. Cismin rezonans frekansının kullanılması d. Mekanik titreşimler yerine piezoelektrik titreşimlerin kullanılması e. Bir elektromanyetik alanla bağlantılı olarak ultrasonik titreşimlerin

kullanılması 19. Periyodik eylem

a. Sürekli eylem yerine periyodik (atımlı) eylemin kullanılması b. Bir eylem halihazırda periyodikse, bu eylemin frekansının değiştirilmesi c. Ek eylem sağlamak için darbeler arasında atımlı eylemin kullanılması

20. Yararlı eylemlerin sürekliliği a. Bir eylemin sürekli bir şekilde (yani duraklamalar olmadan) yürütülmesi,

bir cismin tüm parçalarının tam kapasitede çalışması b. Gereksiz ve aralıklı eylemlerin çıkarılması

21. Hızlı hareket Zararlı ya da tehlikeli operasyonların çok hızlı bir şekilde yürütülmesi

22. Zararı faydaya çevirme


01.08.2015 23/24 © INNOCASE

a. Zararlı faktörlerin ya da çevresel etkilerin olumlu bir etki elde etmek için kullanılması

b. Zararlı bir faktörün başka bir zararlı faktörle birleştirilerek ortadan kaldırılması

c. Zararlı bir eylemin miktarının zararlı olmaktan çıkıncaya kadar büyütülmesi

23. Geri besleme a. Geri beslemenin başlatılması b. Halihazırda varsa, geri beslemenin tersine çevrilmesi

24. Aracılık a. Aracı bir cismin bir eylemin aktarılması ya da yürütülmesi için

kullanılması b. Bir cismin geçici olarak çıkarılması kolay başka bir cisimle

birleştirilmesi 25. Self-servis

a. Cismin kendi servisini yapmasının ve tamamlayıcı ve onarıcı operasyonlar yürütmesinin sağlanması

b. Kaybedilen malzemelerin ve enerjinin değerlendirilmesi 26. Kopyalama

a. Karmaşık, pahalı, kolay bozulur ya da çalıştırılması güç bir cisim yerinde onun basit ve ucuz bir kopyasının kullanılması

b. Bir cismin yerine optik kopyasının ya da görüntüsünün konması Görüntüyü küçültmek ya da büyütmek için bir ölçek kullanılabilir.

c. Görünür optik kopyalar kullanılıyorsa, bunların kızılötesi ya da morötesi kopyalarla değiştirilmesi

27. Pahalı ve uzun ömürlü cisimler yerine ucuz ve kısa ömürlü cisimlerin kullanılması

Bazı özelliklerden (örneğin, uzun ömürlülük) feragat edilerek pahalı bir cismin yerine bir ucuz cisimler grubunun konması

28. Bir mekanik sistemin ikamesi a. Mekanik bir sistemin, optik, akustik ya da olfaktör (kokuya dayanan) bir

sistemle ikame edilmesi b. Bir cisimle etkileşim için bir elektrikli, manyetik ya da elektromanyetik

alanın kullanılması c. Alanların değiştirilmesi

1) Durağan alanlar yerine hareketli alanlar 2) Sabit alanlar yerine zaman içinde değişen alanlar 3) Rastlantısal alanlar yerine yapılandırılmış alanlar

d. Ferromanyetik parçacıklarla bağlantılı olarak bir alanın kullanılması 29. Pnömatik ya da hidrolik konstrüksiyon

Bir cismin katı bölümlerinin gaz ya da sıvıyla değiştirilmesi. Bu parçaların şişirilmesi için hava ya da su kullanılabilir ya da havalı ya da hidrostatik yastıklar kullanılabilir.

30. Esnek zarlar ya da ince filmler a. Geleneksel konstrüksiyonların esnek zarlar ya da ince filmlerden

yapılanlarla değiştirilmesi b. Bir cismin esnek zarlar ya da ince filmler yoluyla çevresinden

yalıtılması 31. Gözenekli malzemelerin kullanılması


01.08.2015 24/24 © INNOCASE

a. Bir cismin gözenekli hale getirilmesi ya da gözenekli parçaların eklenmesi (ara parçalar, kapaklar vb.)

b. Cisim halihazırda gözenekliyse, gözeneklerin önceden bir maddeyle doldurulması

32. Rengi değiştirme a. Bir cismin ya da çevresinin renginin değiştirilmesi b. Görülmesi güç bir cismin ya da süreçlerin saydamlık derecesinin

değiştirilmesi c. Görülmesi güç cisimlerin ya da süreçlerin gözlemlenebilmesi için renkli

katkı maddelerinin kullanılması d. Bu tür katkı maddeleri halihazırda kullanılıyorsa, parlak izlerin ya da iz

bırakan unsurların kullanılması 33. Homojenlik

Birincil bir cisimle etkileşim halindeki cisimlerin aynı malzemeden ya da benzer davranışı gösteren bir malzemeden yapılması

34. Parçaları atma ve yenileme a. Bir cismin işlevini tamamlamış ya da yararsız hale gelmiş bir

unsurunun ıskartaya çıkarılması ya da modifiye edilmesi (örneğin, elden çıkarılması, eritilmesi, buharlaştırılması)

b. Bir cismin yıpranan ya da tükenen herhangi bir parçasının hemen yenilenmesi

35. Bir cismin fiziksel ya da kimyasal durumlarını dönüştürmek Bir cismin genel durumunun, yoğunluk dağılımının, esneklik

derecesinin, sıcaklığının değiştirilmesi 36. Faz dönüşümü Bir maddenin faz dönüşümü sırasında, örneğin hacim değişikliği, ısının çıkışı ya da soğurulması sırasında gelişen bir etkinin uygulamaya konması 37. Isıl genleşme

a. Isıyla genleşen ya da daralan bir malzemenin kullanılması b. Farklı ısıl genleşme katsayılarına sahip çeşitli malzemelerin

kullanılması 38. Güçlü okside ediciler kullanma

a. Normal havanın zenginleştirilmiş havayla değiştirilmesi b. Zenginleştirilmiş havanın oksijenle değiştirilmesi c. Havadaki ya da oksijendeki bir cismin iyonize edici radyasyonla

işlemden geçirilmesi d. İyonize oksijenin kullanılması

39. Durağan çevre a. Normal çevrenin durağan bir çevreyle değiştirilmesi b. Sürecin bir boşlukta yürütülmesi

40. Kompozit malzemeler Homojen bir malzemenin kompozit bir malzemeyle değiştirilmesi

Documents

4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar 4.9 · PDF fileTRIZ başlangıçta mekanik problemlerin çözümü için yaratılmıştı, ama artık elektronik, biyoloji, yönetim,