36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger

5/20/2018 36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger

1/5

36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger 1

36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger

36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger bya jednostk Waffen-SS zoon

przede wszystkim z kryminalistw rekrutowanych w niemieckich wizieniach i

obozach koncentracyjnych, dowodzon przez dr. Oskara Dirlewangera. Dokonaa

ona niezliczonej liczby zbrodni wojennych na tyach frontu wschodniego podczas II

wojny wiatowej, odznaczajc si wyjtkowym okruciestwem[1]. Jej dziaalno

pozbawia ycia przynajmniej 60 tys. ludzi, w przewaajcej wikszoci cywilw[2].

Historia

SS-mani Dirlewangera maszerujcy ulic Chodn

Dirlewangerowcy podczas walk w Warszawie

Pocztki formacji Dirlewanger sigaj czerwca

1940 r., kiedy Niemcy utworzyli batalion

(pocztkowo w sile kompanii 84 ludzi) z

winiw skazanych za kusownictwo

przeznaczony do walk z oddziaami

partyzantw. W okresie pniejszym jego

szeregi zasilali m.in. winiowie kryminalni,

winiowie obozw w Auschwitz, Dachau i

Sachsenhausen (w tym rwnie winiowie

polityczni, osadzeni za antynazistowskiepogldy), i w bardzo znacznej liczbie onierze

Wehrmachtu i SS osadzeni w aresztach o

surowym reimie dla SS-Mannw w Pradze,

Danzig-Matzkau i karnego batalionu pracy SS w

Bobrujsku. Jego twrc i dowdc zosta doktor

Oskar Dirlewanger, psychopatyczny czonek SS

wczeniej skazany za gwat na osobie nieletniej.

Jesieni 1940 r. batalion skierowano do

Generalnego Gubernatorstwa, gdzie popeniswoje pierwsze zbrodnie przeciwko ludnoci

polskiej i ydowskiej, zabijajc, grabic i

gwacc bez umiaru, co zaszokowao nawet

miejscow okupacyjn administracj niemieck.

Doszo nawet do wewntrznego ledztwa SS w

sprawie korupcji i innych zarzutw. Friedrich

Krger, Dowdca SS i Policji w Generalnym

Gubernatorstwie, zada w kocu usunicia

jednostki z jego terytorium. Zagrozi przy tym, e Jeeli ta przestpcza hoota nie zniknie z tego rejonu w cigu

tygodnia, aresztuj go (Dirlewangera) osobicie![3]

.
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dow%C3%B3dca_SS_i_Policjihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friedrich_Wilhelm_Kr%C3%BCgerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friedrich_Wilhelm_Kr%C3%BCgerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%BBydzihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwohttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gwa%C5%82thttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskar_Dirlewangerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aussenstelle_Matzkauhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=K%C5%82usownictwohttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kompaniahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Batalionhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niemcyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik%3ABundesarchiv_Bild_183-97906%2C_Warschauer_Aufstand%2C_Stra%C3%9Fenkampf.jpghttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik%3ABundesarchiv_Bild_101I-696-0426-22%2C_Warschauer_Aufstand%2C_Einmarsch_von_Waffen-SS.jpghttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Ch%C5%82odna_w_Warszawiehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Front_wschodni_%28II_wojna_%C5%9Bwiatowa%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Front_wschodni_%28II_wojna_%C5%9Bwiatowa%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnia_wojennahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskar_Dirlewangerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ob%C3%B3z_koncentracyjnyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niemcyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Waffen-SShttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik%3A36divss.gif


2/5


W rezultacie w styczniu 1942 roku jednostk odesano na okupowane tereny ZSRR (dzisiejsza Biaoru) z zadaniem

bezwzgldnego zwalczania rozwijajcej si partyzantki radzieckiej i masowych represji wobec ludnoci wiejskiej. W

cigu nastpnych dwch lat batalion Dirlewangera wraz z innymi podporzdkowanymi mu operacyjnie jednostkami

niemieckimi zniszczy ponad 200 biaoruskich wsi i wymordowa blisko 120 tysicy ludzi. Latem 1943 r.

dirlewangerowcy stali si prekursorami przepdzania cywilw z okolicznych miejscowoci drogami, co do ktrych

istniao podejrzenie, e zostay zaminowane przez partyzantw. Dirlewanger nazywa ich wykrywaczami min.

Dirlewanger lubi te nadlatywa nad podejrzan wie lekkim samolotem zwiadowczym. Gdy ze wsi lub jej okolicy

otwierano do niego ogie, notowa jej pooenie na mapie, by pniej wrci ze swoimi ludmi, spali wie i

wymordowa wszystkich jej mieszkacw. Dirlewangerowcy wzili m.in. udzia w pacyfikacji wsi Chaty, ktra

urosa pniej do rangi symbolu niemieckich okruciestw popenionych na okupowanych obszarach ZSRR[4].

Z czasem stan osobowy oddziau zaczto uzupenia Rosjanami, Ukraicami i skazacami z SS i Wehrmachtu. W

lutym 1943 suyo w batalionie 700 ludzi, w tym 300 obywateli radzieckich. W maju 1943 do jednostki przybyo

500 ochotnikw i zostaa ona przeksztacona w puk dziaajcy w formacjach antypartyzanckich pod dowdztwem

Ericha von dem Bacha-Zelewskiego.

W jednostce panowaa elazna dyscyplina. Kady podoficer mia prawo bicia podwadnych, a w przypadku

niesubordynacji rozstrzeliwania na miejscu. Dziaaa wasna policja, nazywana Burg-Gendarmen, ktradysponowaa aresztem (Dirlewanger-Sarg) czym na ksztat skrzyni utrzymujcej winia w pozycji stojcej.

Drobniejsze przewinienia karano chost do stu uderze kijem. Mimo to jednostka cieszya si fataln opini

zarwno wrd oficerw konserwatywnego Wehrmachtu, jak i w szeregach samej SS. Dzika i okropnie

wygldajca zbieranina czy zbiorowisko mordercw to tylko niektre z epitetw, ktrymi obdarzano ludzi

Dirlewangera. Po wojnie szef sztabu von dem Bacha, SS-Brigadefhrer Ernst Rode, zeznajc przed polskim

prokuratorem stwierdzi, i bya to raczej gromada wi [Schweinehaufen] anieli onierze. Z kolei Stanisaw

Podlewski opisywa jednostk Dirlewangera nastpujcymi sowami:

Cieszy si ona przykr saw w brunatnej armii Rekrutuje si z volksdeutschw z rnych krajw, dezerterw z armii, zwielkomiejskich i portowych szumowin, kawalerw majchra, przestpcw-recydywistw, niebezpiecznych kryminalistw,

zbrodniarzy, w typie Kuby Rozpruwacza czy upiora z Dsseldorfu, wypuszczonych z wizie, obozw koncentracyjnych idomw poprawczych wielkiej Rzeszy.

Do lata 1943 r. zanotowano, e zgino podczas walkijedynie 19 dirlewangerowcw, niemniej pod koniec 1943 r.

oddzia Dirlewangera po raz pierwszy zetkn si w walce z regularn Armi Czerwon, ujawniajc znikom warto

bojow. W efekcie walk osonowych w skadzie Grupy Armii rodek zosta on prawie cakowicie zniszczony

(ocalao tylko 259 ludzi), jednak do lutego 1944 zosta odtworzony (w tym czasie rekrutowano ju nawet winiw

politycznych i psychicznie chorych).

Gdy w sierpniu 1944 wybucho powstanie warszawskie, do jego tumienia skierowano midzy innymi kryminalistw

Dirlewangera, przydzielonych do zgrupowania policyjnego Heinza Reinefartha. Do Warszawy dotarli oni ju 4

sierpnia. Brygada zostaa podzielona na dwa bataliony (Kampfgruppe Meyer i Steinhauer, nazwane od nazwisk

oficerw nimi dowodzcych). Z ich udziaem dokonano rzezi Woli, ktrej ofiar pado blisko 65 tys. warszawiakw.

Ludzie Dirlewangera z bezprzykadnym okruciestwem mordowali mieszkacw dzielnicy mczyzn, kobiety,

dzieci, pacjentw wolskich szpitali jak rwnie dopuszczali si gwatw i grabiey na ogromn skal. W kolejnych

dniach powstania dirlewangerowcy mordowali te rannych powstacw w szpitalach na Starym Miecie oraz brali

udzia w masakrach i gwatach na Powilu i Grnym Czerniakowie[5]. W czasie walk na Woli midzy 5 a 7 sierpnia

356-osobowy oddzia Meyera atakowa od strony pl. Pisudskiego w kierunku paacu Bruehla, posuwajc sizaledwie o 400 metrw, kosztem 310 zabitych i zaginionych. W powojennych dokumentach polskich ledczych,
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pacyfikacja_Czerniakowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_%281944%29http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wcehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rze%C5%BA_Wolihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heinz_Reinefarthhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powstanie_warszawskiehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wi%C4%99zie%C5%84_politycznyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wi%C4%99zie%C5%84_politycznyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grupa_Armii_%E2%80%9E%C5%9Arodek%E2%80%9Dhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Armia_Czerwonahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Peter_K%C3%BCrtenhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuba_Rozpruwaczhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Volksdeutschehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik%3AQuote-alpha.pnghttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanis%C5%82aw_Podlewskihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanis%C5%82aw_Podlewskihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Erich_von_dem_Bach-Zelewskihttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pu%C5%82khttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wehrmachthttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Schutzstaffelhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukrai%C5%84cyhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rosjaniehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chaty%C5%84http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partyzantka_radzieckahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bia%C5%82oru%C5%9Bhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich


3/5


zweryfikowanych potem przez niemieckich prokuratorw wymienia si na 500-metrowym odcinku Wolkastrasse

(ul. Wolskiej) 41 zbiorowych mogi, z czego 16 rzezi ludnoci cywilnej z 12,5 tys. ofiaram przypisuje si wycznie

dirlewangerowcom. Szacuje si, e brygada wymordowaa w powstaniu ok. 30 tys. Polakw onierzy AK i cywili

kobiet, starcw i dzieci.

Dziaalno brygady Dirlewangera w Warszawie cechowaa si niebywaym okruciestwem, ale te niezwykle

wysokimi stratami: z pocztkowo 800-osobowego oddziau po 3 miesicach zostao 648 onierzy, wczeniej jednakzostaa zasilona 1650 winiami z Niemiec i 200 kryminalistami z obozw koncentracyjnych. Uzna naley zatem,

e jednostka utracia minimum 2083 ludzi. Dirlewanger zosta odznaczony 8 padziernika po zakoczeniu powstania

przez gen. Reinefartha krzyem kawalerskim w uznaniu umiejtnoci taktycznych, zimnej krwi, mstwa[...]

Dirlewanger zawsze walczy w pierwszym szeregu, dajc tym samym przykad osobistej odwagi.

W padzierniku oddzia Dirlewangera rozbudowano do brygady w sile 4 tys. ludzi (tylko Niemcy) i wysano do

tumienia powstania na Sowacji. W grudniu 1944 r. brygada nieskutecznie bronia atakowanego przez siy Frontu

Ukraiskiego Budapesztu. Na odcinku bronionym przez Dirlewangera (m.in. za spraw przejcia na stron Rosjan

caej kompanii zoonej z winiw politycznych) doszo do przerwania linii obrony, a tym samym oblenia

Budapesztu. Bezskuteczny okaza si nawet kontratak siami 5 dywizji. Pod koniec stycznia 1945 r. jednostka

skierowana zostaa w rejon Gubina (Oderfront). W lutym 1945 r. stacjonujc wtedy na lsku brygadprzeksztacono w dywizj, ale nigdy nie osigna ona waciwego stanu liczebnego. W toku dalszych walk na

terenie Niemiec jednostka rozpada si (nowy dowdca po odejciu Dirlewangera zosta nawet zlinczowany przez

swoich wasnych podkomendnych), a jej onierze si rozproszyli.

W swojej historii jednostka ponosia wyjtkowo cikie straty (uzupeniane w razie moliwoci na bieco), np.

straty brygady w tumieniu powstania warszawskiego (2,733 ludzi) wyniosy a 315% stanu pocztkowego oddziau

z jakim pojawi si on w miecie zaledwie 2 miesice wczeniej (881 ludzi). onierze byli czsto pijani, nawet w

sytuacjach bojowych. Sam Dirlewanger, ktry swoich ludzi traktowa jak miso armatnie i bezwzgldnie wymusza

posuszestwo, by wielokrotnie raniony w walce (ogem odnis a 12 ran).

Dowdcy SS-Oberfhrer Oskar Dirlewanger (15 czerwca 1940 kwiecie 1945)

SS-Brigadefhrer Fritz Schmedes (kwiecie 1945 maj 1945)

Powojenne losy dirlewangerowcwUkrywajcy si w okresie maj-czerwiec 1945 r. Oskar Dirlewanger zosta zadenuncjowany przez byego winia z

obozu w ucku lub Dzikowie, pojmany przez Francuzw i osadzony w Altshausen. Francuzi oddelegowali byych

winiw obozw koncentracyjnych do pilnowania jecw. Zosta on prawdopodobnie miertelnie pobity przez

pilnujcych go onierzy polskich pod francusk komend. W 1945 roku cz dywizji zostaa schwytana przezArmi Czerwon (onierze wywodzcy si z winiw politycznych take masowo przechodzili na stron radzieck

dobrowolnie, przy nadarzajcych si okazjach), a cz poddaa si Amerykanom. Dirlewangerowcy nie zostali

jednak nigdy osdzeni za swoje zbrodnie popenione na ludnoci cywilnej w Warszawie. Nie zabiegay o to take

komunistyczne wadze PRL. Od 1948 do 1985 r. zachodnioniemieckie sdy wszczy ok. 40 postpowa

przygotowawczych, gromadzc znaczne iloci dokumentw i fotografii, do penych postpowa z przesuchaniem

wiadkw, sformuowaniem aktu oskarenia dochodzio tylko w nielicznych przypadkach. Do pierwszego

szerokiego ledztwa doszo w sprawie powstania warszawskiego w 1963 r., gdy prokurator z Flensburga przedstawi

szeroki obraz dziaalnoci jednostki. Sd jednak nie potrafi ustali odpowiedzialnoci za zbrodnie, koczc ledztwo

stwierdzeniem o bezsilnoci wymiaru sprawiedliwoci w tej sprawie. W 1971 r. podjto ledztwo dotyczce

dziaalnoci oddziau na Biaorusi, ktre trwao do 1995 r. i nie zakoczyo si sformuowaniem zarzutw wzgldemadnego z uczestnikw wydarze. Na ogln liczb 35 spraw prowadzonych przeciwko jednostce, tylko jedna

zakoczya si sporzdzeniem aktu oskarenia: podoficer Heinz Feiertag zosta z trzema innymi czonkami jednostki
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stany_Zjednoczonehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_Rzeczpospolita_Ludowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_Rzeczpospolita_Ludowahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stany_Zjednoczonehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brigadef%C3%BChrerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskar_Dirlewangerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=SS-Oberf%C3%BChrerhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dywizjahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85skhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gubinhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C5%82owackie_powstanie_narodowehttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brygada


4/5


skazany za czyny popenione w czasie penienia funkcji stranikw w obozach pracy dla ydw na kary od 10 lat do

doywocia. Feiertag jednak zosta zwolniony ju po 7 latach. Niewielu spord weteranw jednostki osigno

znaczniejszy status spoeczny w powojennych RFN i NRD. Na Zachodzie byy wysoki urzdnik

socjaldemokratyczny Karl-Otto Watzinger, przeniesiony z obozu koncentracyjnego na jesieni 1944 r., szybko

doszed do stopnia podoficerskiego i zdezerterowa na Wgrzech, zosta wybrany przez socjaldemokratw

burmistrzem Mannheim. W 1970 r. jednak pod wpywem oskare antyfaszystw zrezygnowa z funkcji. W NRD

kilku czonkw komitetu centralnego SED byo weteranami jednostki, a 19 z dirlewangerowcw byo pord

zaoycieli STASI.

Wszystko zmienio si dopiero w maju 2008 roku, kiedy austriacki Czerwony Krzy przekaza do Muzeum

Powstania Warszawskiego nieznane wczeniej dokumenty z nazwiskami oraz adresami 85 [6] byych czonkw

oddziau Dirlewangera[7]. Ustalono, e 10 z nich nadal yje w Niemczech. Strona polska chce postawienia ich przed

sdem[8]. Niemiecka Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w 2008 roku podja ledztwo w tej

sprawie, w trakcie ktrego przesuchaa podejrzanych[9]. Na stycze 2009 zaplanowane zostay badania w

zagranicznych archiwach wojskowych majcych na celu ustalenie faktw dotyczcych wydarze z 1944 oraz

odpowiedzialnoci poszczeglnych osb.

Przypisy[1] To bya zbrodnicza formacja (http://www.rp.pl/artykul/55362,145015_To_byla_zbrodnicza_formacja.html), Rzeczpospolita,

07-06-2008.

[2] Christian Ingrao Czarni myliwi. Brygada Dirlewangera, Wydawnictwo Czarne, Woowiec 2011.

[3] Dzielny Szwab (http://media.wp.pl/kat,38198,wid,10197018,wiadomosc.html), Forum, 28 lipca 2008.

[4] Khatyn Genocide policy | Punitive operations | Special SS battalion Dirlewanger(http://khatyn.by/en/genocide/expeditions/dirliv/).

[5] Mj warszawski sza. Druga strona Powstania (http://serwisy.gazeta.pl/df/1,34467,2242556. html), Gazeta Wyborcza, 2004-08-23.

[6] Zatrzymani po 64 latach (http://www.polskieradio.pl/historia/artykul.aspx?id=81399), Polskie Radio, 29 grudnia 2008.

[7] Odkryta kartoteka zbrodniarzy (http://www.rp.pl/artykul/135379. html), Rzeczpospolita, 07-06-2008.

[8] Polska chce sdzi katw Powstania Warszawskiego (http://miasta.gazeta.pl/warszawa/1,34889,5224447. html), Gazeta Wyborcza,

2008-05-18.[9] Kaci Warszawy przesuchani w Niemczech (http://www.rp.pl/artykul/2,240763.html), Rzeczpospolita, 29-12-2008.

Linki zewntrzne cigajc dirlewangerowcw, oprawcw Warszawy (http://www.rp.pl/artykul/

55362,144823_Scigajac_dirlewangerowcow___oprawcow_Warszawy.html), Rzeczpospolita, 17-05-2008

Przyjechali, eby zabi miasto (http://www.tvnwarszawa.pl/archiwum/

-1,1611736,0,,przyjechali__zeby_zabic_miasto,wiadomosc.html), TVN Warszawa, 04.08.2009

Doktor Potwr i jego brygada (http://wiadomosci.onet.pl/kiosk/historia/

doktor-potwor-i-jego-brygada,1,4408067,wiadomosc.html), Polska Zbrojna, 3 czerwca 2011

Czarni myliwi rzecz o brygadzie Dirlewangera (http://www.tvp. pl/historia/aktualnosci/czarni-mysliwi-rzecz-o-brygadzie-dirlewangera/4871583), Wirtualna Polska, 11.07.2011
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wirtualna_Polskahttp://www.tvp.pl/historia/aktualnosci/czarni-mysliwi-rzecz-o-brygadzie-dirlewangera/4871583http://www.tvp.pl/historia/aktualnosci/czarni-mysliwi-rzecz-o-brygadzie-dirlewangera/4871583http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_Zbrojnahttp://wiadomosci.onet.pl/kiosk/historia/doktor-potwor-i-jego-brygada,1,4408067,wiadomosc.htmlhttp://wiadomosci.onet.pl/kiosk/historia/doktor-potwor-i-jego-brygada,1,4408067,wiadomosc.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=TVNhttp://www.tvnwarszawa.pl/archiwum/-1,1611736,0,,przyjechali__zeby_zabic_miasto,wiadomosc.htmlhttp://www.tvnwarszawa.pl/archiwum/-1,1611736,0,,przyjechali__zeby_zabic_miasto,wiadomosc.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeczpospolita_%28gazeta%29http://www.rp.pl/artykul/55362,144823_Scigajac_dirlewangerowcow___oprawcow_Warszawy.htmlhttp://www.rp.pl/artykul/55362,144823_Scigajac_dirlewangerowcow___oprawcow_Warszawy.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeczpospolita_%28gazeta%29http://www.rp.pl/artykul/2,240763.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazeta_Wyborczahttp://miasta.gazeta.pl/warszawa/1,34889,5224447.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeczpospolita_%28gazeta%29http://www.rp.pl/artykul/135379.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_Radiohttp://www.polskieradio.pl/historia/artykul.aspx?id=81399http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazeta_Wyborczahttp://serwisy.gazeta.pl/df/1,34467,2242556.htmlhttp://khatyn.by/en/genocide/expeditions/dirliv/http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Forum_%28tygodnik%29http://media.wp.pl/kat,38198,wid,10197018,wiadomosc.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeczpospolita_%28gazeta%29http://www.rp.pl/artykul/55362,145015_To_byla_zbrodnicza_formacja.htmlhttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzeum_Powstania_Warszawskiegohttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzeum_Powstania_Warszawskiegohttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mi%C4%99dzynarodowy_Ruch_Czerwonego_Krzy%C5%BCa_i_Czerwonego_P%C3%B3%C5%82ksi%C4%99%C5%BCycahttp://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Austria


5/5

rda i autorzy artykuu 5

rda i autorzy artykuu36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewangerrdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=40340680 Autorzy: AndrzejzHelu, Beno, Birczanin, Boston9, Buldoer, Dreamcatcher25, Felisdomestica, Gbylski, Kazik Rex, Kemociarz, KrzysM99, Leafnode, Leszek Jaczuk, Litwin Gorliwy, LukaszKatlewa, M16A2, MBi, Ostateczny Krach Systemu Korporacji, PMG, Paterm,Patrynius, Pernambuko, Piotr967, Poznaniak1975, Radek wl, Romuald Wrblewski, Silthor, Skotos, Smat, Strongfort, Supb, Szumyk, Tomasz Kudera, WTM, Youandme, Ywis, 23 anonimowychedycji

rda, licencje i autorzy grafikPlik:36divss.gifrdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:36divss.gif Licencja: Public Domain Autorzy: Original uploader was Resigua at it.wikipedia

Plik:Bundesarchiv Bild 101I-696-0426-22, Warschauer Aufstand, Einmarsch von Waffen-SS.jpgrdo:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_101I-696-0426-22,_Warschauer_Aufstand,_Einmarsch_von_Waffen-SS.jpg Licencja: Creative CommonsAttribution-Sharealike 3.0 Germany Autorzy: Balcer, Boston9, High Contrast, Jarekt, Poeticbent

Plik:Bundesarchiv Bild 183-97906, Warschauer Aufstand, Stra enkampf.jpgrdo:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183-97906,_Warschauer_Aufstand,_Straenkampf.jpg Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 GermanyAutorzy: Jarekt, Ras67, Sicherlich, Thgoiter, Thib Phil, 1 anonimowych edycji

Plik:Quote-alpha.pngrdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Quote-alpha.png Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Aotake, Kenmayer, PetjaTouru,Sanguinez, Waldir

LicencjaCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0

//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

Documents

36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger