3 truong xua

NNhh��nngg NNggôôii TTrrưư��nngg XXưưaa EEmm HH��cc

447

ðo�n 1ðo�n 1ðo�n 1ðo�n 1- C� Th�

Trừ những khi mây xuống thả vòi là ñà thấp hơn ngọn cây, báo hiệu cơn mưa ập ñến. Còn không, từ bên nầy của cánh ñồng rộng tôi trông thấy làng Tân Thủy của tôi mờ mờ màu xanh núi, giăng ngang tựa tranh vẽ, bầu trời nhạt hơn phía sau. Trên con ñường dẫn từ quận lỵ Ba Tri về hướng Ðông băng qua cánh ñồng ấy, tôi về trễ hơn các bạn khác mỗi ngày: Tôi ñi bộ! Khi bắt ñầu vượt ñoạn ñường tôi luôn nhìn Cổ Thụ làng tôi vấn kế, Cổ Thụ nhìn thằng bé ñi học về mỉm cười lúc trong lòng tôi vẫn còn rộn rã lời khen của thầy, âm vang chưa tan hết. Những lúc tôi ñi ñầu cúi thấp vô hồn chắc Cổ Thụ cũng rưng rưng. Có khi tôi phải ñứng chờ có người ñi cùng mới dám vượt qua khu trâm bầu của chòm Ðìa Ðôi gần khoảng giữa, ñám trâu ñen, trâu cò ñang cằn từng cọng cỏ gần ñó cho biết rằng mấy ñứa chăn lẩn khuất ñâu ñấy, sẵn sàng nhảy ra bắt nạt tôi: Thằng bé cũng ñã giữ trâu cho người chú không con trai của mình, tựa chúng, nhưng tôi không hung hãn như.


448

Dù không nhìn thấy trâu, qua chòm Ðìa Ðôi tôi vẫn chạy hết tốc lực sau ñó vừa ñi vừa thở như người tập thể dục bất ñắc dĩ; Những lần như vậy Cổ Thụ nhìn tôi dáng có chút ñăm chiêu, nhưng cũng có vẻ ngầm khuyến khích. Cổ Thụ ñứng ven con lộ ñất dẫn ñến cuối làng, gần ñoạn khởi hành hơn. Phải nói rằng con lộ ñất ñi dưới chân Cổ Thụ mới ñúng, vì anh chàng cát bủng nầy né rẽ ñi hướng khác mấy lần trong thời loạn lạc, nhường chỗ cho ñịa ñạo, giao thông hào; Nhà tôi không xa nơi ấy. Không ai biết Cổ Thụ bao nhiêu tuổi, Ba Má tôi nói hồi ñó giờ vẫn vậy, không lớn thêm cũng không có dấu hiệu gì già cỗi. Có thể từ xa xưa lắm những hạt mầm bị sóng triều xô giạt vào cồn cát vừa nhô lên khỏi mặt biển ñôi chút, bám ñược rễ bắt ñầu sự sống: Cuối cùng chỉ một cây non thoát ñược các ñợt tấn công liên tiếp của sóng triều. Dấu chỉ bên dưới lớp ñất nói rằng làng tôi là cồn cát càng ngày càng lấn biển ra xa. Khu rừng nước mặn mọc thêm dàn hàng ngang tiến về hướng Ðông lần sau khác lần thấy trước, củng cố thêm trong tôi lịch sử hình thành con giồng tên gọi Giồng Bông nơi tôi ñược sinh ra.


449

Cây xanh mơn mởn tín hiệu hứa hẹn về vùng ñất tươi tốt, hấp dẫn nhóm người ñầu tiên ñến ñây dựng lều cắm trại ñịnh cư ... Theo Chúa Nguyễn "Nam Tiến" bằng cách nầy cách khác Tổ Tiên tôi xua dần lớp cư dân thời tiên khởi lập làng...Tôi, hậu duệ nhóm người lấn chiếm dựng nên quê tôi hiện giờ: Tôi nghĩ vậy! Ðứng vươn cao, Cổ Thụ nhìn bao hưng phế ñổi dời ñời nầy qua ñời khác: Ði xa Cổ Thụ ñứng trông theo ñến khi không còn chấm nhỏ, vui mừng gần như nhón gót cao thêm cho rõ, coi có ñúng kẻ trở về ñấy không. Cổ Thụ hát reo bốn mùa gió lộng, ủ rũ u buồn vĩnh biệt mỗi lần ñám tang ñi qua dưới chân Người. Lo âu cho kẻ ra khơi sinh nhai dạt trôi không trở lại... Từng mắt lá Cổ Thụ như nghe, như thấy bao khắp và xúc cảm với từng hơi thở nhẹ của quê tôi. Cổ Thụ chắc cũng vui mừng mùa bội thu, rầu rầu những năm sâu rầy phá hoại. Gần giáp Tết, Cổ Thụ nhìn gió chướng từng cơn lọc qua khu rừng nước mặn, nhìn từng ñợt sóng bổ ghềnh hùng hổ ập vào rồi lại kéo ra như muốn xô ngã khu rừng chông chênh ñang cố ráng sức chống chọi, chơi vơi chao ñảo như người chỉ còn có một chân phải trụ lưng vào cồn cát phía sau phụ lực.


450

Có lẽ Cổ Thụ cũng nhìn thấy thằng bé trùm kín chăn nhai trộm bánh phồng sống mới phơi một nắng, bị Má bắt gặp lôi ra rửa miệng giữ răng. Mật chiếc bánh nếp trôi ngọt ngào qua cổ cùng âm vang tiếng sóng bổ ghềnh như rượt ñuổi nhau luồn dưới lòng ñất, không những qua tai mà ngấm sâu ñưa tôi vào giấc ngủ nhẹ nhàng không mộng mị: Tuổi thơ tôi ñấy! Rồi một ngày kia, ñao phủ thủ nghiện rượu về từ hướng Bắc, chém nhát ñầu tượng trưng làm hồn tôi, người vốn buộc phải câm: Ðau rướm! Làng tôi nghèo ñến ñộ cần gỗ ñể ñóng vài chiếc bàn ghế học trò cho trẻ em thế sao! Không! Cổ Thụ là cây củ chi, mã tiền,... ñộc dược, vô dụng từ nhánh tới lá, thân cũng nguy cơ ngộ ñộc. Sao lại mang ra làm thế chứ! Sau mấy ngày ñau ñớn Cổ Thụ gục ngã: Ðám chim chóc ñủ màu ñủ loại sống chung bao ñời hốt hoảng vội vàng rời tổ, ñậu nhờ những cây lân cận ngơ ngác ñứng nhìn lại. Rồi như ñồng loạt kêu lên ai oán cùng lúc Cổ Thụ ñổ nhào, âm thanh như một chấn ñộng khác biệt chưa lần nào nghe thấy. Ðám chim chưa muốn tản mác bay ñi, ñám chim mỗi lần ñi qua tôi dừng lại nhìn lên, không còn sợ trên ấy có người khuất mặt như ngày xưa còn nhỏ chẳng khi nào.


451

Từ ñó làng tôi không còn như ca dao, có lũy tre xanh, có cây cổ thụ. Cổ Thụ làng tôi cao nhất trong vùng, cao hơn bất kỳ cổ thụ những nơi tôi ñã ñi qua. Không còn dấu mốc nào ñể dễ dàng nhận biết từ xa, rằng gần ñó có ngôi nhà lợp lá: Ba Má Anh Chị Em tôi, cái chùm hạnh phúc ấy quây quần bên nhau một thời. Làm làn khói thoát ra từ lò hỏa thiêu, tôi hòa tan vào mây phiêu du về bên ấy, biết tôi có còn nhận ra ñược chốn xưa không. Cổ Thụ còn ñâu ñể cho tôi xin mây một lần xà xuống thấp. Tôi chẳng có chút nào so ñược con chim nhỏ nhất ngơ ngác rời tổ ngày nọ. NhàQuê May 19, 2005


452

ðo�n 2 - ðình Làngðình Làngðình Làngðình Làng

Hai ñình, bốn miễu và một lăng của làng tôi năm nào cũng có cúng kỳ yên, vía hay tương tự, những năm ñặc biệt trúng mùa bao giờ cũng có rước hát bội về ít nhất là ba ñêm diễn, ñoàn hát xong nơi nầy dọn tiếp qua nơi khác; Ðó là dịp hẹn hò của trai gái làng quê tôi ñang mùa ñồng khô, trăng tỏ, tương ñối rảnh rỗi trước mùa vụ mới. Từ nhà tôi qua khỏi Cổ Thụ không xa, ngôi ñình Tân Hòa mái ngói âm dương, cổng dáng hình lăng miếu, hai cây dương hai bên cao không ñều nhau có lẽ một cây ñược trồng lại sau. ðình tọa lạc trên phần ñất ñộ hơn hai mẫu tây, có mấy cây sao thẳng hàng còn lại là vú sữa, gia ñình Ông Từ chăm sóc quét dọn ñình cũng ñược dành cho một phần vừa ở, vừa trồng trầu.


453

Không ai gọi tên ñình Tân Hòa, thậm chí có người không biết; Ðó là trường vỡ lòng ñầu ñời của tôi:-Ðình-làng-Tân-Thủy. Một buổi sáng tôi mặc quần áo mới chẳng khác nào ngày Tết, ôm cặp ñệm cũng mới màu chiếu trơn, có viền bìa vải bông cho ñừng vuột chỉ may, trong ñó có nhiều thứ Ba Má tôi mua cho và dặn tên từng món, có vài món hơi lạ tôi chưa biết dùng ñể làm gì; Tuy nhiên tôi cũng trân trọng xếp chúng gọn gàng trong ấy. Ngày hôm trước Má tôi nấu chè cúng vái, cầu cho tôi học sáng láng, ăn chè xong tôi kiểm lại ñồ ñạc mấy lần sợ có ai mở ra coi thử làm lệch thứ tự theo ý tôi, tay kia tôi xách bình mực nâu ñi theo Má: Tôi ñi học không khóc như những ñứa khác, trước khi ñi tôi sợ Má quẹt lọ lên trán xin phép Ông Táo như những lần cũng ñi hướng ấy về quê ngoại ñám giỗ. Không, lần nầy Má tha! Mấy ñứa khác gặp trên ñường không có vẻ lo âu như tôi, chúng ñi một mình mà còn nhìn tôi chế nhạo, học-trò-mới:-dốt! Má nói chuyện với chú sáu Niên gì ñó, Chú ghi ghi chép chép, tôi ñứng bên cạnh có khi tôi nhìn xuống quyển sổ Chú ghi, có lúc tôi nhìn ñám ñông xếp ngồi từng nhúm ñang xù xì to nhỏ nhau.


454

Chú ngưng viết, nhịp thước mấy lần lên bàn của Chú, tụi nó nín khe trở lại. Mọi việc kết thúc khi Má dặn: Nó làm biếng Chú cứ việc uýnh! Mấy ñứa dưới ra hiệu roi mây nẹt ñít tôi thấy rõ ràng mấy giây trước ñây khi tôi nhìn hướng chúng, làm tôi cũng hơi chùng xuống ñôi chút. Ðến khi Chú chỉ chỗ ngồi cho tôi, tụi nó lấn còn có chút xíu, tôi ñặt ñít vào như phải trướng lấn lại cả hai phía: lưỡng ñầu thọ ñịch. Trên mặt bàn hai ñứa hai bên khuỳnh tay, cùi chỏ gần ñụng nhau chừa chỗ nghiêng nghiêng vừa ñủ tôi ñặt bình mực, cặp tôi chỉ ñược ghé chút, còn phần dư phải tựa trên ñầu gối. Suốt buổi ấy sư phụ tôi chưa truyền phép mầu gì, quyển vở còn trắng tinh, bụng trống như lúc ra ñi không chữ nào trong ñó. Lúc cho về tôi khoanh tay " Thưa thầy em về" như mọi ñứa khác, từ nay tôi không gọi thầy tôi là chú nữa. Má tôi qua khỏi Cổ thụ ñôi chút ñón tôi vinh qui, vì từ ñoạn ñó tới nhà tôi không có ñứa nào cùng ñường, chúng ñã rẽ vào xóm trước khi.


455

Em tôi bỏ trò chơi bắn cu li một mình vừa một lúc làm hai vai, hai ñối thủ. Em chạy lại chạm nhẹ tay tôi: Có gì hôn? Ý em tôi hỏi có bị ñòn hay biến cố trọng ñại nào không, tôi cười lắc ñầu và nó an tâm hiểu rằng ñi học là chuyện dễ dàng. Tôi giấu em cuộc chiến ñấu từ cả hai cánh vừa qua của tôi. Hai ông lấn tôi từ bữa sau trở ñi dễ thương lạ, hai ổng nhường chỗ cho tôi thoái mái: Hai ông làm thầy kèm tôi; Làm thầy thì phải hy sinh chứ! Người lớn mà! Ðâu lại giành chỗ với trò hay ít ra là ñàn em. Thầy phóng mấy chữ cái trên tập bằng viết chì rồi hai thầy "lấn chỗ" chỉ tay vào chữ ñọc trước tôi ñọc theo kèm theo lời hăm dọa: Tụi tao ñọc ba lần mà không ñọc lại ñược như tụi tao hồi trước là ñuổi học. Tôi hiểu hai thầy xưa kia thông minh rất mực và nay có quyền tâu lại Thầy ñuổi tôi. May phước, sau lần thứ hai là tôi ñi suông. Kế tiếp tôi còn ñược chừa chỗ rộng hơn, không bị thình lình ñụng tay khi tôi dùng viết mực ñồ theo lằn chì mấy chữ cái thầy phóng. Vần xuôi: Bê a ba, bê á bá ...em mờ a ma, em mờ á má ... tôi thanh toán gọn mấy ngày kế tiếp và thêm ít ngày nữa tôi xong phần vần xuôi, phải từ giã hai thầy "lấn"


456

ñể qua nhóm vần ngược ngồi góc bên kia. Hai thầy cũng tự hào dạy giỏi. Tôi không nhớ rõ tôi học ở ñó bao lâu nhưng tôi biết rằng tôi ñã tiến qua giai ñoạn tự chép theo bài thầy biên trên bảng vuông vức màu xám treo trên tường và làm toán cộng trừ không số giữ. Thời gian ñó tôi lần lượt ñược chuyển học chung nhiều nhóm khác nhau ngồi riêng góc tùy theo trình ñộ tôi tiến lên ñược, thuở ấy chúng tôi gọi là ñược lên lớp. Thầy tôi bị ruồng bắt lính trong một ñêm nào. Không còn ai thay thế dạy cái lớp học ñủ mọi trình ñộ ñó. Một buổi sáng u buồn chúng tôi ra về, giã từ cái nhà ñãi ăn của ngôi ñình làng dùng làm trường lớp ñầu ñời của tôi và có lẽ cũng của các bạn cùng thuở. Ngôi trường ñình có cánh ñồng rộng bên kia ñường trước cổng chúng tôi cho diều hát vi vu mùa khô, trong lớp chúng tôi ngồi lắng nghe ñoán biết ñược nó ñang lên cao hay lượn xuống, tàn cây vú sữa cho chúng tôi bóng mát nô ñùa mỗi lúc ñược ra chơi. Tôi thấy mấy ñứa con gái thường nhảy dây, ñánh thẻ, ít khi thuộc bài lại khóc nhiều hơn hết trong buổi-sáng-lạc-thầy-ñó.


457

Ít lâu sau Thầy tôi trốn về ñược. Ngang qua nhà, thấy Má tôi, Thầy nói vọng vào: Tui mới về nè chị Tư ! Má tôi dừng Thầy lại nói chuyện mấy câu, tôi chạy ra mừng, ngỡ thầy vài ngày nữa sẽ dạy lại. Không, thầy tôi vĩnh viễn bỏ thiên chức khai hoang. Vĩnh biệt Thầy! NhàQuê May 21,2005


458

ðình Làngðình Làngðình Làngðình Làng Ngôi Tr��ng Ngôi Tr��ng Ngôi Tr��ng Ngôi Tr��ng ð�u ð�ið�u ð�ið�u ð�ið�u ð�i

Mái vẫn rêu phong trước sau êm vắng Uy nghi ngầm phảng phất nét hiển linh Sắc vua phong thuở trước cẩn cung nghinh Ơn ñức bổn Thần tiếp nhau truyền rạng Nhớ Má cúng cầu mong tôi sáng láng Trước hôm nao dẫn ñến gặp thầy xưa ðứng khoanh tay, lắng tiếng dưới hăm ñưa Nhìn khúc roi xơ, lòng mình tự vấn Rồi chút nữa ñây “mấy ông” xúm lấn Ngơ ngác trùng vây lọt thỏm giữa lòng Xóm dưới ñầu trên có vẻ ñợi trông Chờ thầy xếp cho tôi cùng chung dãy Tàng lá xum xuê cánh tay rộng trải Bóng mát rợp che trong ngõ lối ngoài Nhớ buổi vỡ lòng… giờ tít chân mây Mất dấu Trường xưa, ðình ngùi thế sự

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê


459

Bên Kia ðình Làng Hai nhành rẽ phướng giữa tầng bay Uống gió no ñầy túy lúy say Vụt thoắt lên cao tìm hướng núi Vòng vèo lượn xuống bỡn vòm cây Hồ pha giấy phất diều ñâu sợ Nhợ mảnh sườn oằn sáo lắc lay Nhắc ñến nơi xưa vui thú ấy Trường ðÌNH chạnh nhớ khóe mi cay



460

ðo�n 3 – Qua ð�i Cát Nóng

Vào mùa nắng, các làng ven biển quê tôi có thể nói gọn không ai muốn bước chân ra ñường. Sức nóng làm ñôi mắt lúc nào cũng chực khép vào giấc ngủ nặng nề nhơm nhớp mồ hôi ñang xô tới; Tôi thằng bé ñi học về dưới từng hạt nắng bốc lửa ấy! Anh Mười và anh Út mặc áo dài trắng khăn ñóng ñen dạy học công quả cho chùa, chúng tôi học trong ngôi trường lợp lá mới cất theo chiều dọc con ñường ñi, mấy cây cột còn mùi cây rừng chưa khô hẳn, chưa tróc-hết-vỏ. Trường mới của tôi bên trong rào của thánh thất Cao Ðài Thiên Tiên, các cơ sở phụ thuộc của chùa kể cả phòng thuốc nam làm thành các dãy tách biệt sau ngôi chánh ñiện nguy nga mái ngói, có hai tháp cao phía trước hình dáng quen thuộc như những chùa


461

Cao Ðài trông thấy ñó ñây, chúng tôi thường gọi hai tháp ấy là lầu chuông lầu trống. Các loại cây, rễ, lá có thể làm thuốc, thường ñược bọn học trò chúng tôi mang tới hiến, góp phần công quả và có lúc chúng tôi bỏ lớp vụt ra phụ khiêng, kéo các ñệm, nia thuốc ñang phơi khi cơn mưa ñột nhiên ập-nhanh-ñến. Trường gần ranh giới làng tôi với làng kế cận: Thuộc làng bên. Tôi lại có thêm bạn mới, nhiều ñứa sau nầy cùng tôi ra trường Tổng, nhưng trong những ngày nầy chúng không về cùng ñường với tôi, vì tôi từ làng khác tới học nhờ. Sau mấy bài thử sức, tôi theo-các-bạn-mới-không-vất-vả-gì. Thế nhưng ñến khi thầy cho về là lúc trí óc tôi phải hoạt ñộng căng thẳng, nghĩ cách qua ñồi, qua nổng cát nóng hừng hực, con ñường duy nhất phải vượt qua, không cách nào khác. Trong lúc nổng cát dường như thu gom hết sức nóng từ mặt trời lên ñến giờ, ñem chúng-trải-dọc-lối-về-của-tôi. Tôi nhẩm tính từ ñám cỏ khô nầy ñến ñám gần nhất xem có thể chạy nổi một mạch không, nhẩm tính những ñám cỏ nào còn sót lại chưa gãy rụm mấy ngày trước, lúc tôi nhào lên ñứng bằng một bàn chân, bàn chân kia ghé tạm lên trên chờ ñổi thế cho


462

nhau, ñến khi cả hai nguội ñể có thể chạy nhanh qua-“ñoạn-ñường-chiến-binh”kế-tiếp. Ðường ñi dọc lưng ñồi, hai bên lối ñi cây xương rồng gai nhọn tua tủa còn sống nổi, nhưng xem ra chúng cũng bệ rạc, xen kẽ vài ñám gò mả, nơi ñó không có loại cây có khía nhiều gai ấy, ñám mả còn chút ít cỏ khô cho chỗ ñứng tạm. Xa dưới triền ñồi, mấy chòm tre gai mốc thít như ngủ gục, như trôi trên làn sức nóng chập chờn. Mặt trời cao vút bên trên mà sao sức nóng phả khí thế ñáng sợ! Phải chạy năm hơi mới tới cây keo già không còn cành nào phía ñường ñi, tàng lá ñều nghiêng về một bên phủ kín cái giếng lạn chứa tạp nham ñủ loại bị gió cuốn tới. Ðứng trên rễ cây ñảo mắt xem chừng trên ấy nghe nói thỉnh thoảng có bà mẹ xỏa tóc nằm võng ru con. Con tắc kè trong bọng cây không biết bao lớn, cất tiếng ñến giật mình, tùng dấu hù dọa thằng bé, thúc nó bỏ chạy tiếp, vượt qua ñám dúi tháng trước còn rậm rạp, giờ xơ xác, bên trong nhiều lúc có ma chọi ñất ra, người gan dạ dám lận theo mấy miếng gạch vụn chọi lại-thì-nghe-tiếng-ma-bỏ-chạy.


463

Cuối cùng tôi cũng nghĩ ra ñược miếng mo cau hay “ thịnh soạn” hơn là một hộp giấy dày làm cứu tinh ñem theo, khi không còn bụi cỏ khô nào. Cơn mưa ñầu mùa ập xuống, cũng chỉ làm ñồi nổng cát phủ ñược lớp da ướt bốc khói râm rức, bên dưới lớp da ấy khi vít thử chân, lớp cát khô quánh vẫn-ñang-nằm-thách-thức. Ngôi trường thứ hai tôi ñấy! Không có con chữ, phép tính nào mà tôi không ñổi bằng gót chân mỗi ngày-một-chai-dày-thêm.

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê June 01, 2005


464

Con Loä Ñaáát Em kể lại tôi nghe Con ñường xưa bây giờ tráng nhựa Vẫn vắt ngang qua mấy ấp quê mình Những cây cao cây còn cây ñà ñốn Nay nhìn lạ làm sao! Trong ký ức một mình tưởng lại Con ñường làng cát nóng vuột da Tôi thằng bé chân trần ñi học Băng qua nổng cao khổ ơi là Phải chạy từ ñoạn một ðầu trên kia có miễu Bà Bèo Phía nọ giáp làng bên Giồng Nần, ðục Mộ Người ở xa biết làm sao nhớ Riêng tôi quen như từng ngón tay mình Từng chia phe phục kích ði học sớm chun vô bụi núp ðợi tụi nó ngang nhảy ra hù Mới vô trường ñà trèo lên một bậc Sách chẳng nói nhất quỷ nhì ma ñó ư Con ñường thêm ma nữa


465

Con ma giờ ñây nhớ thương ñường cũ ðêm chiêm bao ñi lại bao lần Vẫn y nguyền từng chùm cây dại Nhàn hạ trổ hoa ñâu chờ Xuân Tôi thằng bé chân trần Ước bỗng làm hạt cát!!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê 2005


466

ðo�n 4 – Cánh Chim Bay Như sự giã từ trong âm thầm trước chuyến ñi xa, tôi làm người say ghé những chỗ thân quen nói miên man chuyện trên trời dưới ñất, mưa nắng, mùa màng...tất cả những thứ ấy và nhiều hơn nữa ñã ñóng gói vào một góc hồn tôi trong số hành lý không thể nào ñong ñếm ñược, có cái cùng có thứ chỉ riêng: Chúng là Quê-Hương-bây-giờ-tôi-ngàn-dặm. Tôi ñi lại ñoạn tỉnh lộ 26, có cầu Bà Hiền bắt ngang con rạch tưới ngọt cánh ñồng chỉ có vụ mùa. Những tháng nát rạ chờ mùa vụ mới, ñám trẻ chúng tôi và xóm bên kia dàn trận ñánh nhau, chọi bùn chí chóe hai bên bờ rạch, ngay cả ñứa ốm yếu cũng góp phần xắn bùn tiếp tế hay giữ quần áo, cập vở cho các tráng sĩ ra-trận-ñược-an-tâm. Trận ñánh lần sau mãnh liệt hơn lần trước, hai bên tìm cách qua sông chọc thủng phòng tuyến của nhau, bắt tù binh trát bùn, trấn nước...Những con người dũng cảm ngày nào ñã trôi theo dòng thời gian và hai bờ cuộc chiến có thật, cuộc chiến kết thúc bi thảm không như...


467

Từ chỗ trống trải nhìn xuyên ruộng rẫy thấy ñược bến Ðường Tắt, nơi ñó cùng các bạn trai khác, tôi ñã phụ vác cây rừng vừa sức mình về làm vách cho trường mới cất chưa quá hai trăm thước gần-nhà-tôi. Tôi nhớ hoài bữa cơm canh mướp tép rang ngon chi lạ ở nhà thầy sau buổi phụ vác cây ấy. Thầy vai em trong họ hàng, nhưng không vì thế mà ñược thiên-vị.

Lớp tư thuở ñó có vài bạn học chung vai cô chú tôi, cũng có mấy bạn vài năm sau có vợ lấy chồng, mấy bạn gái ngồi các bàn trước, lưng họ che chắn làm tôi vất vả phải ñứng lên ñọc chữ trên bảng rồi ngồi

xuống chép, khi họ dựa vào bàn sau cũng làm chúng tôi khốn-ñốn,-nét-chữ-răng-cưa. Gần cuối năm thầy bỏ ñi kháng chiến, thỉnh thoảng thầy ghé nhà thăm Ba Má và hỏi thăm sự học hành của tôi. Lâu sau trong trận ñánh nào ñó thầy tôi, viên Huyện Ðội Trưởng ñã hy sinh cho lý tưởng của mình: Vĩnh biệt thầy Nguyễn Tấn Hồng! Tôi lại hằng ngày qua cây cầu ván không lan can trên tỉnh lộ ñến học tiếp ở trường "Nhà Việc Cháy". Trường gần công sở xã, nơi người dân thiếu thuế, thiếu


468

xâu bị bắt "ñóng trăn". Cái Nhà Việc ñược cất lại trên nền công sở cũ ñã bị thiêu hủy thời Nhật Ðảo Chánh. Gần như những bạn trường ấy không nhớ gì khi tôi nhắc có lần tôi ñã học chung với họ, vì tôi ñến ñó vài tháng cuối niên khóa. Không biết tôi có ñược kể là cựu học sinh trường sơ học Tân Thủy không nhỉ? Xin cho-tôi-với-chứ!.... Vào mùa vụ, sau buổi học tôi theo Ba Má sang bên kia rạch, ñi phụ làm cỏ, bè dăm mạ, ôm ñất ñắp bờ ...Chiều nào bầy cò trắng cũng bay khoan thai về hướng rừng xa, chốc sau ñám le le rợp trời diễn tập ñội hình, khi bay chung khi tách riêng, ñổi hướng rồi lại nhập vào. Không nhớ ngày ñó tôi nghĩ gì khi ngắm nhìn chúng mà giờ nầy tôi là cánh chim lìa-ñàn-bay-ñi.

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê June-16-2005


469

Theo Caùnh Chim Bay Có một dòng sông chảy tận ñây Trong tôi tưởng nhớ suốt từng ngày Ra ñi vẫy biệt lòng ñau cắt Gởi lại âm thầm dạ xát xay Xứ lạ luôn dành nguyên góc nhỏ Quê xa vẫn cất trọn tim nầy Nghe ai nhắc ñến tên dưng bỗng Muốn ñược thành chim chớp cánh bay Bay qua chốn cũ xóm nhà tôi Nén những buâng khuâng cố tưởng hồi Cổ Thụ vươn cao giờ hạ ñốn ðình xưa bóng rợp trước ñùa chơi Trông theo dáng nhỏ vừa tan học Thấy lại y nguyên ñủ khoảng ñời Ước ñược sau cùng nương cánh giạt Lần nhìn trước lúc biệt xa khơi



470

ðo�n 5 - V�"t Cánh ð�ng MaV�"t Cánh ð�ng MaV�"t Cánh ð�ng MaV�"t Cánh ð�ng Ma

Thế rồi tôi cũng học hết lớp tư, từ nhà tôi ñến trường Tổng, trường dạy tới lớp ba, Trường Sơ Học Xã Diệu-không-xa-lắm-ñi-về-hướng-Quận. Trường có hai phòng học vách ngăn bằng lá nằm dọc theo tỉnh lộ 26 bên ngoài vòng rào bót có cả nhà lồng chợ. Mấy ñứa bàn chót có thể thò tay qua chỗ rách khều ghẹo với mấy ñứa lớp bên kia, có lần tôi bị méc và bị thầy ñòn vì trò nghịch ngợm ñó: Tôi lọt bẫy vì chúng quấy tôi trước, ñến khi tôi thò qua thì chúng hè nhau-giữ-chặt-tay-tôi-lại. Trường nào cũng vậy, vẫn theo phong tục con gái ngồi hết mấy bàn ñầu, vẫn theo truyền thống ngoại giao khép kín giữa trai gái cùng lớp, lằn ranh phân biệt ấy chưa bên nào vi phạm, ñiểm thấy rõ nhất là phía gái ñã bắt ñầu mang theo và ăn lén xoài ổi, kẹo bòn bon trong lớp mà không biết hối lộ bên trai chút nào, trả lễ chúng tôi cũng chẳng nương tay nên thỉnh thoảng "giới thiệu" các cô nàng tình nguyện trả bài lúc mấy trự chưa kịp nuốt hết, lắc lư! Họ gọi chúng tôi là Ðồ Quỷ từ ñó.


471

Trong lớp tôi có nhiều ñứa là con các viên chức ñịa phương, họ thường chểnh mảng bài vở, nhưng thầy cũng "không nỡ" nặng tay. Bọn trai chúng tôi tiến tới giai ñoạn cởi mở rủ bạn bè về nhà ăn cơm có gì ăn nấy, xong tắm ao tắm ñìa, trèo cây hái trái...Ngôi trường qui tụ ñủ học sinh các xã chung quanh, do nền ngoại giao phát triển ñó nên chúng tôi thông thuộc mọi lối ñi ngang-ñi-tắt-trong-vùng. Chỉ trong gần một năm lớp ba, chúng tôi học tới ba thầy khác nhau vì lần lượt mấy thầy bị gọi ñi lính, sau nầy ñọ lại với l ịch sử ñó là những năm chiến tranh Việt Pháp ñi vào giai ñoạn kết thúc (1953-1954). Do vô tư của tuổi trẻ chúng tôi chưa có mảy may nào quan tâm tới thời cuộc, vẫn thả dòng vui chơi học hành theo ngày-tháng-ñi-qua. Ðã xong hai kỳ thi xét lên lớp, một biến cố xảy ra cắt ngang nếp sống ñều ñặn thường nhật của tôi: Anh tôi trốn lính, mấy ngày sau ñó anh ñi tu lánh nạn. Cái ông Cai Tổng hay dẫn ñám lâu la ñốt nhà những gia ñình có người ñào ngũ, có khi bắn giết cả nhà nếu người trốn mang theo vũ khí hay gây thiệt hại; Gia ñình Ba Má Anh Chị Em tôi tức tốc rời bỏ ngôi nhà êm ấm, có giàn bầu tự tay tôi trồng chăm bón ñang trĩu quả, trốn ñến cuối làng gần rừng làm chòi sống tạm gần như màn trời chiếu ñất mấy ngày ñầu; Khổ nào cho xiết!


472

Mươi ngày sau tình hình lắng dịu, Ba xin Bác tôi một nền nhà cho gia ñình trú ngụ vẫn cuối làng, xa nơi nhà chưa dám trở về của tôi. Má tôi lại dẫn tôi qua xã khác xin học lớp ba với người bác họ: Thầy Tô Văn On. Mỗi sáng tôi ñi ngược hướng mặt trời mọc băng qua cánh ñồng rộng ñến trường Vĩnh Hòa có cây dúi cao trước cửa lớp, nơi ấy tôi có nhiều bạn mới chia phe bắn u du giữa hai buổi học sáng chiều, lần cuối cùng thằng Tín thọ tiển nơi mắt và trò chiến tranh nầy ñi vào dĩ vãng chúng tôi. Mốc thời gian ñược nhắc lại cả Niêm sau nầy là quận trưởng cuối cùng của Năm Căn và tôi nhận ra nhau có thời học chung lớp, tôi ở ñó-chỉ-có-mấy-tuần-lễ-cuối-niên-học. Tan học buổi chiều tôi lại ñi ngược hướng mặt trời, băng qua cánh ñồng ban sáng nổi tiếng ma, nhất là ngang ñám cây chùm quân, nơi nghe ñồn có người bị ma giấu cho ăn ñất sét, qua ñó ñi càng lẹ tôi nghe hình như-có-người-ñang-ñuổi-theo. Thời gian cuối năm lớp ba ấy tôi hai lượt ñi về, ánh nắng sau lưng, tôi ñuổi theo bóng của tôi ñang ñỗ dài phía trước như ñuổi theo tương lai một cách vất vả nhưng không kém phần bền chí. Con ñường tôi qua không-ñoạn-nào-bằng-phẳng-cả!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê June 24, 2005


473

ðo�n 6 – Bác Nông Phu Ðời Bác chưa biết Sài Gòn, Bác chẳng có việc gì ñể tới chốn Trường An ñó. Tuy thế Bác không như phần nhiều hàng xóm láng giềng quanh năm ôm khư khư vạt lúa mùa, chưa ñi xa hơn các làng lân cận. Bác ñôi lần tới thị thành tỉnh lỵ ñó chứ! Dù ít ỏi vậy mà Bác vẫn-ñến-ñúng-nơi-ñúng-chỗ. Bác dắt con lần ñầu tiên của cả hai hành hương thánh ñịa Cao Ðài, viếng tịnh xá nơi Ðức Lý Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương nhập tịnh, rồi kế nữa khi Ngài qui-tiên.


474

Lần ñứng trước Chánh Án Tòa Hòa Giải Rộng Quyền Bến Tre tuyên thệ làm thế vì khai sanh cho con, qua ñó Bác ñã ký gởi ước vọng tỏa mát tựa bóng mây, tấm lòng người cha mong ñứa bé sau nầy thoát khỏi vùng bao ñời tăm tối. Không có lần ñó một mảnh ñời riêng ñã-rẽ-ñi-hướng-khác. Thằng bé nhớ mãi ngày Bác ñong ñưa con cúi bện rơm, khói không tan ñược trong lớp sương dày ñặc, vẽ thành vệt dài dọc theo con ñường băng qua cánh ñồng rộng-dẫn-về-hướng-Tây. Vài giờ nữa mặt trời sẽ lên từ phía sau lưng; Cha con vượt ngang khoảng ñêm sắp tàn, ñến sớm ngồi chờ trong sân Trường Tiểu Học Bổ Túc Ba Tri ngày ñầu tiên của niên khóa, nơi ấy cũng có lác ñác vài cha mẹ dẫn-con-từ-các-xã-xa-tới. Mãi tới học trò ñã ñâu ñó vô lớp rồi, ông Ðốc Học Huỳnh Văn Chưng mới giải quyết ñến nhóm người ngồi-chờ. Ông nhìn thằng bé nhỏ xíu nghi ngờ không biết Nó ñủ sức học nổi lớp nhì, lớp moyen hay không? Thằng bé gan dạ dám trình Ông tất cả bài thi ñều ñạt ñiểm cao. Thế rồi mọi chuyện cũng qua, thằng bé ñược xếp vô lớp nhì F chưa có thầy cô nào chánh thức phụ trách, quý thầy thay phiên dạy tạm hàng ngày trong mấy-tháng-liền.


475

Trong ba dãy trường, chỉ dãy lớp của nó lợp lá, phòng học có lần làm phòng bỏ thăm, trong xó góc Nó thấy ñược hàng ñống hình Ðức Quốc Trưởng in sẳn mặt bị gạch-tréo. Ngài xấu xí quá nhiều so với hình chính Ngài ngự trên giấy-bạc-ñang-lưu-hành. Vị Vua mới không long bào, nguyên là vị tể tướng từng mấy lần quì nhận tước ñã soán ngôi Ngài qua ấy... Ông Hiệu Trưởng ñã sửng sốt khi ñến lớp nhất D công bố và nhìn mặt thằng bé "Thủ Khoa". Ông ngỡ rằng Nó ngồi ñâu cuối lớp, ai dè khi gọi tên Nó ñứng dậy từ bàn ñầu Ông-không-hay. Từ ñó thằng bé ñược cả trường biết mặt, thầy cô nhớ tên dù năm trước Nó cũng ñã một lần lảnh thưởng nhất lớp. Lần nầy Nó gom hết ba phần: nhất mỗi lớp, phần thưởng Tổng Thống và phần thưởng ñặc biệt do một người ñịa phương có phương vị gần như thành viên Nội Các, gởi tặng cho học sinh ñứng nhất qua kỳ thi riêng của tất cả học sinh ñược xếp nhất nhì ba trong mỗi-lớp.


476

Phần thưởng ñặt ra lần ñầu tiên và có nhiều sách quý, ñến ông Hiệu Trưởng phải nhắn thằng bé ñem cho ông mượn ñọc trong một thời gian, nhiều quyển còn bút tích-ghi-chú-của-ông. Bác nông phu chân ñất thật sự xúc ñộng trong số khách dự lễ phát thưởng năm ấy, lần ñầu tiên ñược danh dự nhận thơ mời. Cả hội trường ít nhất ba lần vỗ tay, nhìn thằng bé lên nhận thưởng rồi nhìn người cha; Bác nông phu áo vải ngồi lạc chung quanh những lụa là. Bác-nông-phu-thân-phụ-tôi,-Ba-tôi-ñó! Trong tiềm ẩn Người có tất cả những ñặc ñiểm anh hùng mà tôi tôn kính. Lần hãnh diện tôi mang lại cho Người chưa thấm vào ñâu so với công mà tôi năm dài tháng rộng ñược hưởng dưới bóng mát mênh mông của Người.



477

ðo�n 7 - Mu&i

(Kính dâng Ba Má. Tri ân Nhạc Phụ. Tặng Mẹ các con&các Con) Thuở ấy tuổi hoa niên, tôi hòa nhập vào dòng chảy chính cùng các bạn khác mỗi ngày một ñông dần thêm: Tôi là học sinh Trường Trung Học Công Lập Bến Tre, Trường Trung Học Kiến Hòa tên gọi về sau. Tôi hãnh diện là! Chúng tôi ñến từ nhiều hoàn cảnh khác nhau, ñến từ nhiều nơi chốn khác nhau, cách trú ngụ cũng khác nhau, ñến từ nhiều giai tầng xã hội khác nhau, tuổi tác cũng khác nhau ...cái chung là chúng tôi theo ñuổi cùng một chương trình giáo dục phổ thông ñồng ñều của chính phủ lần ñầu tiên của tỉnh tôi: Tỉnh có ba dãy cù lao, có ngút ngàn dừa xanh lả ngọn quanh năm trĩu quả, có cánh ñồng lúa hát vui mùa lên ñòng ngậm sữa, có mấy cánh rừng nước mặn kiêu hãnh trực diện thách thức từng cơn sóng dữ biển Ðông...


478

Nếu có một thang biểu ñể xếp hạng có lẽ tôi ở trong nhóm thấp kém nhất về nhiều mặt, không hiểu sao tôi ñã che giấu tung tích nghèo nàn thiếu thốn của mình suốt tháng năm ròng rã nơi “cửa Khổng sân Trình" ấy. Tôi cố thủ trong vỏ ốc mặc cảm hàn vi của mình. Tuy nhiên tôi cũng có vài bạn ñể gần gũi, vì tôi ñã có lần ngủ ñêm trong cái nhà người bạn: Cái nhà trống trước trống sau, vách phên rách nát, bà mẹ phải tha phương làm mướn làm thuê, lâu lâu về cho chút tiền và anh em họ ñùm bọc nhau giữa hai kỳ mẹ về với ñàn con rồi-lại-ra-ñi. Vài bạn khác mà em gái phải hy sinh việc học hành ñể hàng ngày vun xới mảnh vườn bên cạnh người cha không còn chân nào sau ngày hòa bình tạm thời lập lại... So các bạn ấy tôi thầm nghĩ tôi còn diễm phúc ít ra là trong hai năm ñầu tiên khi Ba tôi chưa ñột ngột từ trần. Sự ra ñi của Người làm gia ñình tôi nghiêng hẳn! Lần ñó có vài bạn hay tin tới thăm trễ, nhưng làm tôi hổ thẹn thân thế mình trong thời gian dài trước khi tôi nhận ra nghèo không phải là một ñiều gì ghê gớm! Bây giờ không trễ tôi xin tạ lỗi cùng các Bạn, vì những ý nghĩ chưa lần nào nói ra ấy và ñã tiếp các bạn sơ sài, không xứng ñáng những nghĩa cử ưu ái mà các bạn từ xa lặn lội ñến thăm.


479

Các Bạn còn khuyến khích tôi ñừng bỏ học... Sau mỗi mùa Hè, tôi trở lại trường tóc hoe da nám của mấy tháng theo thuyền buồm ra biển, sang sông bắt xò nghêu, lặn lội vô rừng bắt cua bắt cá. Số tiền kiếm ñược phụ giúp một phần vào chi phí ăn ở cho năm học kế tiếp. Thiên nhiên thời ấy cũng góp phần...Các em tôi ñều dừng lại ở tiểu học cùng Má tôi lo cái nguồn lợi huyết mạch: lò nấu muối. Ba tôi một tá nông dành dụm mua ñược hai mẫu ruộng rẫy trước ñã mướn. Mỗi năm có một vụ mùa vào những tháng nước ngọt, hai mẫu ñất thiếu trước hụt sau vì gò và rạch xẽo cũng ñược tính vào diện tích chung, còn phần trằn thì năm nào lúa cũng bị nước chảy mẹp. Trúng mùa cho lắm cũng chỉ hơn trăm giạ ñôi chút. Thế còn hơn nhiều gia ñình khác chạy-gạo-từng-ngày! Từ tôi còn nhỏ lắm, Ba Má tôi ñã làm thêm việc nấu muối, nấu nước mặn lọc ra từ ñất nhiễm nước biển, lớp ñất trắng mốc thít, công việc nầy ñòi hỏi nhiều sức cần lao từ bước ñầu tiên ñi nạo vét lấy ñất có chứa muối cho ñến khi vớt ñược những hạt muối trắng ngần kết tinh từ lò nấu liên tục không ngừng nghỉ ngày ñêm, bên cạnh ñó phải có ñủ củi ñốt cho dù là cây tươi, chuyện nầy không phải dễ dàng! Về sau nước mặn dùng ñể nấu thành, do lọc từ muối hột khi làng tôi ñã ñược du nhập kỹ thuật làm ruộng muối từ Phan Thiết và lò nấu ñược chụm bằng trấu


480

làm cho công việc chế biến nầy ñỡ vất vả hơn nhưng cũng phải liên tục ngày ñêm. Muối hột và trấu ñều mua thiếu ñược trả dần.

Muối bọt, thành phẩm ñó phần lớn bán chịu cho ñồng bào

vừa di cư vào Nam, họ dùng trong khâu sản xuất mắm tôm, mắm ruốc (cho ñến năm 1960 họ rời ñi nơi khác vì cuộc sống ñe dọa), mọi việc thiếu chịu vần lân dây chuyền như vậy dựa vào lòng tin lẫn nhau. Ngoài việc ñã có ñủ lúa ăn, "kinh tế phụ" gia ñình tôi như-thế-ñó! Sau khi Ba tôi mất, ñáng lẽ tôi ñã phải bỏ học, chuyện ñó ắt phải vậy và tôi cũng sẳn sàng! Hàng xóm láng giềng và nhất là bên phía nội tôi khuyên Má tôi ñể tôi ở nhà phụ giúp gia ñình: Lấy Giạ Ðong Lúa,-Không-Ai-Lấy-Giạ-Ðong-Chữ Vâng, chính lời khuyên ngàn vàng ấy Má tôi nhất quyết hy sinh thêm nữa cho tôi theo ñuổi việc học cho ñến hết bậc ñệ nhất cấp theo suy tính của Người. Phải hiểu ñiều kiện sinh sống ngày ñó ở nông thôn mới thấy hết gánh nặng trĩu vai của Má tôi vừa tự chất thêm lên cho mình.


481

Tôi lại ñến trường lòng ngổn ngang không tả xiết!... Tôi ñã chiến ñấu không kém phần dũng cảm bên cạnh các bạn ñồng song có cuộc sống an lành hơn tôi trong nhiều-năm-dài,-tôi-cho-là-thế! Ðứng nhìn mặt ñất tuyết phủ trắng, nhìn từng ñống tuyết lem luốc bị ủi vào xó góc bãi ñậu xe, tôi thường so sánh với màu muối bọt và muối hột thuở nào với nhà tôi ñứng cạnh. Nàng hiểu tôi hơn tất cả, ñã ñi bên tôi suốt bốn mươi năm rồi. Thân Phụ nàng ñã thi ân giúp tôi theo học ñược năm cuối cùng bậc trung học, mức thang chót tôi cơ hồ không với tới... Nàng chẳng khác là bao nấc thang tiểu thơ cao thẳm danh vọng về một bên ... Trong trí tưởng hồ như Ba Má tôi mờ mờ mỉm cười nơi phía-an-nhiên... Xin-ñời-ñời-nhớ-ơn!-và-tôi-ñã-ñến! Tôi còn nhớ rõ lắm, lần ñầu tiên bước lên bục giảng ở một tư thục, nơi học sinh không ñồng phục, một thứ biểu tượng của kỷ luật mà tôi chỉ mới rời bỏ tháng trước ñây. Tôi bắt ñầu nghiệp dĩ bằng bài muối Clorua Natri:-NaCl NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê 2005


482

ðo�n 8 – Trung H(c T� Th�c Nguyeãn Du Nếu vị giám khảo không rộng lượng, chấm bài toán kỳ thi tuyển vào ñệ thất trường công mà tôi làm bài sai từ ñầu tới cuối, chắc tôi ñã rơi ñài . Tôi cũng nhận biết ngay ñược vì kết quả toàn số lẻ thập phân, lúc ñó tôi không còn ñủ thì giờ ñể chép ñầu bài rồi làm lại từ ñầu trên tờ giấy khác. Cách giải hoàn toàn ñúng theo trình tự. Ðến nay, tôi vẫn thắc mắc là do tôi chép ñầu bài thi sai vài con số nào ñó hay lỗi do hai vị giám thị viết lên bảng sai. Cũng may tôi trúng tuyển hạng thấp, nếu không tôi ñã là học sinh trường trung học tư thục Nguyễn Du có-lẽ. Một cách rộng rãi, tôi cho 80m x 20m = 1600m² là các cạnh và diện tích toàn thể khuôn viên nhà trường gồm hai phòng học trong một thời gian dài và sân bóng chuyền có cái giếng hộc ở cuối, mỗi lần banh ra ngoài hoặc ra lộ hoặc va vào tường hoặc nóc nhà lân cận làm láng giềng thường xuyên méc với văn-phòng-dù-họ-cũng-là-phụ-huynh-học-sinh. Sự thực chưa chắc trường Nguyễn Du ñạt ñược diện-tích-"lớn"-như-vậy!


483

Tôi ñến lớp học của trường lần ñầu tiên với sự hướng dẫn và giới thiệu của vị giám thị, khi ấy trường ñã ñược mười tuổi trong suốt chiều dài chung hai mươi năm lịch sử của nó. Trước ñó tôi chỉ ngang qua, dù rất nhiều bạn tôi theo học ở ñây. Tôi chỉ nhận dạy ở ñó nhiều nhất là 8 giờ mỗi tuần, thường thì 4 giờ cho ñến ngày miền Nam ñổi chủ và trường xóa sổ.

Một cạnh 20 mét vừa nói tiếp xúc với tỉnh lộ 26, ñoạn ñó tỉnh lộ theo hướng Nam Bắc trước khi nó quẹo ñúng 90 ñộ ñổi hướng Tây Ðông ñể ra biển cách nơi ñây khoảng bảy cây số; Do ñó kiến trúc chánh của trường là hai phòng học không hướng ra ñường mà lại nhìn về hướng Nam, hướng ngôi Giáo Ðường. Tôi không tìm hiểu có phải phần ñất trường tọa lạc ñược mướn-của-Nhà-Thờ-hay-không.

Tôi quên chưa nói cho các bạn biết trường Nguyễn Du nằm gần rìa phía Bắc của quận lỵ Ba Tri, Quận quê tôi. Thầy hiệu trưởng gắn


484

bó hai mươi năm thủy chung với nó, có người gọi thầy-là-chủ-trường. Chưa bao giờ tôi thấy thầy ăn mặc cẩu thả, bỏ áo ngoài quần hay mang dép, chưa bao giờ! Thầy mang giày da, áo veston, nón nỉ thoạt nhìn tưởng thầy sắp sửa ñi ñâu ñó. Không, thầy sắp bắt ñầu bữa nhậu mỗi chiều ngay trên hàng hiên ngôi nhà lá của thầy gần căn chót của dãy trường hai lớp học, nhà thầy xa ñường lộ hơn, cũng quay cửa về hướng Nam, tiếp theo nữa còn vài nhà khác hàng xóm thầy, họ không có ñường nào tiện lợi hơn là qua cửa nhà thầy rồi qua sân các lớp học vốn hẹp lại còn lổm ngổm xe ñạp trong những ngày có lớp ñể ra lộ cái, ra tỉnh lộ 26.

Thầy du học ở Pháp về, mấy năm ñầu thầy dạy Pháp Văn sau chắc già yếu thầy không ñứng lớp nữa. Chiều nào khi hết giờ dạy ở phòng gần nhà thầy, cách mấy cũng không thoát ñược khi thầy gọi qua, cùng ngồi trên hàng hiên ñó ñối ẩm. Khổ nỗi thầy không cần mồi, kiểu nầy tôi chịu không thấu nên thường phải có món nhấm riêng cho, có thể là sớt ra từ phần dành cơm chiều cho thầy, chí ít cũng là ñậu phộng rang. Thầy không uống "sét" bao giờ, phải pha “sô ña” tuy chỉ là cognac nội hóa, thỉnh thoảng-mới-có-Beehive-hay-Rivalet.


485

Thầy không ép nhưng theo thầy cho phải lễ, ñã là chuyện vất vả dù tôi thuộc hạng cứng ñang lên!

Dĩ nhiên rượu vào lời ra, thầy kể chuyện những ngày thầy còn là "dân cậu" con ñiền chủ, xó xỉnh hầm rượu nào ở Paris cũng có ít nhiều lần thầy ñến ñó. Thầy "kiên trì giáo dục" hoài ñến nỗi tôi thuộc lòng, cộng thêm sách vở nên lần ñến Paris tôi ñã dễ dàng kiểm chứng-vài-ñiều-thầy-kể-khi-xưa.

Một món tôi không học ñược ở thầy là môn ñá gà, thầy mê lắm. Nhiều lúc vị giám thị vào lớp nhắc nhở học sinh ñóng học phí ñúng hạn, phải dừng nói vì ñám gà nòi trong chuồng sát vách gáy vang làm cả lớp cười rộ. Mùa lạnh lớp học um khói do ñám gà nòi ñược sưởi ấm thêm cho dù ñã nghệ ngãi ñúng mức. Ðám học trò vẫn thường ñổ thừa khói quá chúng làm bài không ñược chứ không phải do chúng không thuộc-bài. Chiếc xe lôi ñậu chờ thầy và thằng "ñệ tử" mang bịch ñệm có gà chiến trong ấy ñi theo, thì ai cũng biết hôm nay có nhiều trận gà hấp dẫn ñâu ñó.


486

Nhớ rằng thầy vẫn khoác veston như hằng ngày khi bước ra khỏi cửa, thầy là người duy nhất trong trường gà mặc như vậy, trong lúc giới mộ ñiệu có nhiều cụ ông-bới-tóc-củ-tỏi... Các quán nhậu dã chiến di chuyển theo trường gà như vệ tinh không thể thiếu ñược, ño ñó cũng tạo ñược hưng phấn như xem ñá gà mà nhiều người cho ñá-gà-là-một-nghệ-thuật. Sau 1980 tôi có vài lần thưởng thức món da gà nòi xào lăn và thịt gà nòi "hon ñu ñủ", thời gian nầy ñá gà bị cấm, gà ñá ñược tròng cựa sắt nên trận ñấu diễn ra rất nhanh và bên thắng còn ñược "bắt xác" gà thua vì vậy có món nhậu hấp dẫn nầy: Da gà ñã ñược nghệ ngãi-dòn-ngon-thì-phải-biết!. Trong chín năm ñầu tiên, Nguyễn Du là trường trung học duy nhất toàn quận Ba Tri, học sinh của trường ñủ loại "quốc tịch" của mười sáu xã trong quận và tương ñối ñông ñúc, phải mướn thêm phòng học bên Nhà Thờ. Ðến năm thứ mười lăm cất thêm một phòng học thứ ba quay cửa ra sân bóng chuyền thay thế cho phòng-mướn bên-Nhà-Thờ-ñã-hết-hạn. Mỗi cấp có ñược hai lớp, nét ñặc biệt là học sinh dù cùng lớp nhưng tuổi ñời chênh lệch nhau nhiều, thời chiến tranh nên ñiều nầy dễ hiểu.


487

Ở quận miền quê như vậy, thầy cô ñã có gia ñình hay còn ñộc thân ñi ăn cưới học sinh của mình là chuyện thường, thường như phụ huynh nhờ con mình "thỉnh" thầy tới ăn giỗ hay ñám cúng kiến gì ñó. Ngoài vị giáo sư trụ cột sắp xếp môn dạy và thời biểu, con gái ông hiệu trưởng các buổi không học cùng phụ giúp vị giám thị lo việc sổ sách và ñược mấy thầy "cưng" lắm vì Bé chi xuất trả lương, có khi "kẹt" mấy thầy mượn trước nữa, thế mà vẫn bỏ bao thơ-lịch-sự-ñúng-mức. Trường dù nghèo, ở vị trí khiêm nhường nhưng ñã hoàn thành vai trò của nó sau hai mươi năm giảng dạy. Không có thống kê chính xác về tổng số học sinh ñã học ở trường ñệ nhất cấp nầy; Tuy nhiên tôi khẳng ñịnh là nhiều học sinh ñã là Bác Sĩ, hoàn tất Cao Học, Sĩ Quan Võ Bị, Sĩ Quan Hải Quân, Sĩ Quan Không Quân, Sĩ Quan Thủ Ðức... ñủ các binh chủng và chuyên môn kỹ thuật... có nhiều người mang cấp bậc Ðại Tá không kể chiến tuyến, cũng có nhiều cấp chỉ huy, viên chức thuộc ngành Cảnh sát Quốc Gia, ñông


488

nhất phải kể nghề giáo giảng dạy ñủ các cấp lớp,... lại cũng có người ñạt học vị Tiến Sĩ (Ph.D) tại Hoa Kỳ...Các cựu học sinh Nguyễn Du là doanh nhân thành ñạt nhan nhản. Rộng lớn hơn phải kể từ cấp Xã Ấp cho ñến Quận Huyện Tỉnh Thành ñều có bóng dáng lãnh ñạo mà ngày xưa ñã có thời theo học Nguyễn-Du. Tất cả ñều góp phần với ñất nước trong phương vị của-họ.

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê2005


489

ðo�n 9 - Ban Khánh Ti)t ðình làng tôi cũng như tất cả các ñình khác trong vùng, ñều có cử ra Ban Khánh Tiết, quý cụ trong ban ấy ñều là những người ñược kính trọng, uy tín ñầy mình. Ban Khánh Tiết họp nhau bàn ñịnh phân công, lo liệu công việc trong năm, cúng kiến, mời và trả lễ các ñình làng bên khi ñược mời lại, trong ñó lần quan trọng nhất là cúng kỳ yên của mỗi ñình thường có rước hát bội về diễn ba ñêm, vở tuồng nào kết thúc cũng rất có hậu. ðình nào không làm ñủ bài bản như vậy coi như " mất mặt" với các làng khác. Vì tôi ñi học rồi mưu sinh nên thực sự không sống ở làng nhiều, chỉ hiểu lờ mờ như vậy. Có vài lần dự ñám cúng nhưng là khách mời của ñình. Không hiểu gì cả mà có lần tôi làm trưởng ban khánh tiết mới tréo cẳng ngỗng. Khen ai khéo ñặt ra cái ban nầy trong mỗi lớp của trường trung học. Tên thật sự của nó là Trưởng Ban Trật Tự Khánh Tiết và Vệ Sinh, nghe-dài-dòng-văn-tự-quá-cỡ-thợ-mộc!! Số là mới lót tót từ dưới quê lên tỉnh học, ñường xá ngang dọc còn chưa rành, còn sợ ñi lạc vậy mà "có chức" liền, sướng không???


490

Trong lớp tôi có tới bốn ñứa cùng quận nên sau khi các "chức vụ có ăn" ñã bị phe thành thị chiếm hết rồi: Nào là Trưởng Lớp, Phó Lớp, Trưởng Ban Học Tập và Báo Chí, Trưởng Ban Thể Thao và Du Ngoạn, Thủ Quỹ...nên ba ông kia ñẩy tôi ra kiếm chút cháo, vớt ñỡ con-vịt-ñẹt!! Chắc là do ông "Ba Tri Thi Tập" nhanh miệng giới thiệu người ñồng hương là tôi vào "Chức Trưởng Ban Trật Tự Khánh Tiết và Vệ Sinh". Tên thật sự của ông “Ba Tri Thi Tập” là ðào Phát ðạt , gọi vậy vì ba của ông tên Tập, chứ ông không có suất bản tập thơ nào. ðúng là “Nhất Quỉ Nhì Ma Thứ Ba Học Trò”! Tôi ñắc cử dễ dàng nhờ tôi nhỏ con!! Cám ơn các bạn cùng lớp chỉ mới ngày ñầu tiên chưa quen nhau mà tín nhiệm tối ña "trong cuộc bầu cử phổ thông, trực tiếp và kín"! Các bạn tôi quả có ñầu óc khôi hài!! Năm sau tôi ngán quá, lớp lại cử bạn khác, ông "Hộ Pháp" làm trưởng ban nhiệm kỳ mới; Lại cũng óc khôi hài,-phải-to-con-mới-giữ-nổi-trật-tự!! Tôi ñược xếp hàng trong giới lãnh ñạo, trình diện "nội các" nhận tràng pháo tay có cả reo huýt sáo của mấy ông"trật-búa"-tôi-biết-về-sau-nầy. "Nhậm chức" rồi tôi mới hiểu ñây là chức vụ quan trọng vào hàng bậc nhất về nhiệm vụ: Tôi phân công quét lớp một cách "Quốc


491

Pháp Bất Vị Thân" ñồng ñều và ai tới phiên cũng phải vì-lợi-ích-chung-mà-thi-hành. Nghe nói ở các lớp nam nữ hổn hợp bọn con trai sướng lắm, khỏi làm vụ nầy, vì các cô nàng muốn chứng tỏ "ba ñảm ñang" nên làm tất, dịp cho người khác coi giò coi cẳng hiền thục, có thể sợ ñám con trai khám phá ra "ñồ chua" bánh kẹo giấu trong hộc bàn cũng nên. Lớp toàn-nam-chúng-tôi-thì-rắc-rắc!! Chổi cùn phải báo cho Thủ Quỹ xuất tiền mua cây khác, việc giữ chổi mới là chuyện rắc rối, thượng phiên bàn giao hạ phiên, lỡ khi họ quên tôi phải ñem về nhà ở trọ, chứ ñể góc lớp ñã có mất rồi: Sách xưa có nói ăn cắp chổi thì nghèo mạt rệp vậy mà vẫn mất có tức hôn?!?! Ở nhà cũng không hiểu tôi vô trường làm tới chức gì mà-lảnh-ñược-nhiều-"chổi-chà"-như.vậy! Rồi lại còn vụ lau bảng, phải nhúng ướt miếng nùi giẻ mỗi lần ñổi giờ của giáo sư, mà hồ nước trong nhà vệ sinh ít khi ñầy lại còn nhìn vô muốn phát ói... Bảng phải ñược lau sạch cuối giờ mà ñứa nào cũng mới mười một, mười hai tuổi nên phải nhảy mới với tới mấy chữ thầy viết trên cao, làm như ñang ôn các ñộng tác-tập-thể-dục! Nói trưởng ban cho nghe gồ ghề vậy chớ trong năm chung quy chỉ có vụ quét lớp, lau bảng là thường xuyên các-ngày-học.


492

Trật tự thì ñâu ai ớn cái thằng nhỏ con nhất, còn khánh tiết tôi chẳng biết làm gì trừ lần tổ chức tiệc chia tay nghỉ Hè mọi người hùn tiền ñi mua kẹo bánh và nước ngọt, cái khó là ñứa nghèo quá thì có bao nhiêu hùn bấy nhiêu, vậy mà tôi làm ñược, dịp ñể cho ban văn nghệ hát xướng: Hôm nay ñây còn vui trông thấy nhau... Trong lớp cũng có vài người không biết học ở ñâu cứ mỗi lần rảnh rỗi như tiệc chia tay Hè ngày hôm ñó, lại ưa-cầm-tay-người-khác-hành-nghề. Trước khi nó phán, nó bắt tự mình kiểm soát lại chỉ tay coi có ñúng là : bàn tay trái nào cũng có chỉ tay hình chữ-AI,-bàn-tay-phải-rõ-ràng-chữ-ỈA. Xong thủ tục rồi bắt ñứng dậy xem tướng mạo: Tụi nó phán tôi rằng cuộc ñời mầy không khi nào làm ñược cấp trưởng. Sách “Tam Thế Diễn Cầm” cũng nói tôi như vậy. Tất cả ñều trật: Tôi có làm Trưởng Ban Trật Tự Khánh-Tiết-và-Vệ-Sinh;- Cũng có ích lắm chứ!!!



493

ðo�n 10 - Nhan SNhan SNhan SNhan Saécaécaécaéc Em có thể cô bé cột hai tà nhảy cò cùng bạn là cụ bà quá sáu mươi hoặc lưng chừng khoảng giữa là nhân vật nữ một thời nào ñó trong ñời rụt rè bước qua ngưỡng cửa trở thành nụ hoa nức ra từ nách lá trang ñiểm tạo phấn hương quyến rủ ngẩn ngơ Anh hay Ta là một hoặc nhiều người lại cũng có thể là con ñường góc phố em qua con ñò em sang hàng bữa hay dòng sông dịu dàng có ai ngờ cuồn cuộn tự dưới sâu Em với Ta-thuở-nào-ngờ-nghệch. Guốc mộc Em khua càng ngày thêm vần ñiệu nắng sớm nắng chiều toa rập cùng chiếc nón nhạc thơ mong manh ñôi má ửng hồng ẩn náu làn môi giấu giếm thẹn thùng bất chợt Anh nhìn buâng quơ lời không rõ nghĩa giật mình mẹ hỏi mấy lần luýnh quýnh lời thưa cốc ñầu em hăm he giấu nhẹm liếc chừng ai lảng vảng gần xa con chữ ñọc qua ñọc lại mấy lần khô khốc trôi biệt tăm tăm không dính lại chút nào chỗ chứa kia có gì rất mới bám chặt như keo trí khôn ñi ñâu mất biệt khù khờ ñến-chẳng-dám-nhìn-nhau Hoa phượng Hè nào cũng rực ñỏ chói chang theo gió lay lay chẳng nói lời gì buồn mênh mông da diết khoảng cách không xa bên nào cũng ngơ ngơ ngẩn ngẩn trông hướng trời kia thơ viết hoài không dám gởi


494

biết làm sao nhận lại hồi âm có dáng quen quen nháng tới nháng lui mấy lần ñứng chờ góc phố giả bộ tình cờ huyên thuyên trời trăng mây nước không thấm vào ñâu không dàn bài nhập ñề ñi ñâu chưa tới kịp hay còn ñang-ấp-úng-. Em có thể ñến từ Mỏ Cày Thạnh Phú Giồng Trôm Ba Tri Bình ðại chiều em về Chợ Giữa Ba Lai Sơn ðông Cái Nứa Hữu ðịnh Tú ðiền mang ước mơ rộn ràng phố thị rải thơ lên những con ñường mấy mươi năm có nhòe nhoẹt chút nào hai tà hãy ñể gió bay chấp chới cơn mơ trắng ngần ngăn nào vừa nhét vội phong thư thương nhớ một trời hồng cây cỏ xanh hơn làn sóng ngầm không dáng hình rõ rệt âm thầm lắc lư từng con ñường-góc-phố Phố thị rộn ràng dòng suối trắng chảy ngang qua những cây me sân trường bốn góc hồ kia làm sao quên em ñược có dù ñóng kín gạo bài phờ phạc hao gầy phập phồng dò thấy tên em trên bảng hay nước mắt rơi thất thểu chẳng muốn bước ra hàng quán rất gần có biết Hè bên ngoài vẫn vậy nhiều thêm vài Hè nữa em rời nơi ñó sang trang rẽ nhánh con phà phía Bắc chở giấc mơ em con ñường Duy Tân cây dài bóng mát Cổng trường xưa vẫn mở mỗi mùa ñã là dĩ vãng chợt nhớ chợt thương về ngang quay lại thôi thì em vui màu áo mới có còn chăng bối rối nhìn nhau không hay giờ chỉ còn xả giao kiểu cách tiên nữ xuống phàm cổ tích


495

ñã xa ñua chen ráo riết sóng cuốn ào ào mờ mờ dấu chân chim vội vàng khỏa lấp dáng hình ñổi thay nhận ra ñâu dễ tình cờ gặp lại bao năm có phải ñấy không sao-giờ-lạ-quá-trao-ñổi-dè-chừng-. Thiên ðịa Phong Trần Hồng Nhan ða Truân lòng thắt quặn ñau nước non binh lửa mới ñó khăn sô em chít Cổ Lai Chinh Chiến Kỷ Nhân Hồi em có mặc màu nào ñi nữa có ñổi thay ñược kiếp người ñâu chăm bón cây non ñứng thẳng trở mình xanh tươi hoa lá xum xuê ơn em vô cùng tận thấm thía Nước Trong Leo Lẻo Cá ðớp Cá Trời Nắng Chang Chang Người Trói Người em-có-vui-lòng-xương-gởi-nơi-xa Gọi tên nhau muốn rơi nước mắt mới ñó mấy chục năm con ñường xưa em ñi thay ñổi ñã nhiều cứ khép ñôi mi em vẫn rõ ràng hiện ra vẫn rộn ràng góc phố lung linh soi bóng hồ kia bởi em và ta có thật cõi phàm trần nầy xin ngợi ca em là Nhan Sắc ñẹp vô ngần cám ơn-Em

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê Sep 25, 2006


496

ðo�n 11 - Monsieur Richard Tây Tới, Tây Tới!!

Chạy, Chạy Bà Con Ơi !!!

"Ông Cụ" trạc năm mươi, gầy, ñi hơi ngã về phía trước, mặc "côm bờ lê", thắt cà vạt ñường hoàng, nách một ñống giấy tờ bọc trong các bìa cứng, thường ñi bộ ñến trường. ðó là thầy hiệu trưởng thứ tư của trường tôi theo học: Thầy Bùi Văn Mạnh, Hiệu Trưởng Trường Trung-Học-Kiến-Hòa. Thuở ấy những năm 1960-1963, tôi qua các lớp ñệ tam, ñệ nhị rồi ñệ nhất. Tôi không nhớ rõ Thầy từ Mỹ Tho sang nhậm chức vào tháng nào của niên khóa 1960-1961, có lẽ những tháng cuối của niên khóa nầy. Tôi chưa thấy Thầy mặc áo sơ mi khác hơn màu trắng và ñể cổ hở bao giờ, "côm bờ lê" của thầy màu nhạt, thường-là-màu-mỡ-gà-hay-xanh-bông-phấn. ðôi lần Thầy lái xe Traction màu ñen ñến trường, làm thầy "oai" ra phết: ði làm bằng xế hộp! Tôi không nghĩ Thầy muốn "chơi nổi" như nhiều người ñương thời, lối sinh hoạt trong trường của một nhà giáo mẫu mực hỗ trợ cho sự suy nghiệm nầy của tôi. Những lần như vậy có thể là Thầy từ nhà bên Mỹ Tho sang trễ ñôi chút nên ñến thẳng cho kịp công việc.


497

Cũng có thể vì giấy tờ hồ sơ quá nhiều không thể ôm ñi bộ như hàng ngày, giờ hành chánh ở văn phòng không ñủ cho Thầy giải quyết phải mang về làm thêm. Lại cũng có thể là sau khi rời văn phòng Thầy phải ñi ñâu ñó gấp, không kịp trở về công xá dành cho ñể lấy xe. Công xá vừa nói nằm trên ñường Hai Bà Trưng, khoảng giữa ñại lộ Phan Thanh Giản và ñường Lê Văn Duyệt, ngôi công ốc nầy nhìn ra hướng Nhà ðèn, trong ñó có cả phần của ông Quận Trưởng Trúc Giang.

Nhiều năm trước ñọc trong Website Nguyễn ðình Chiểu-Lê Ngọc Hân, Mỹ Tho ñược biết sau nầy Thầy sống bên Cali. Tháng trước trong lúc phụ ñưa danh sách Thầy Cô và Cựu Học Sinh vào trang Trung Học Kiến Hòa mới hay rằng Thầy ñã qua ñời. Mấy ngày nay ñọc ñi ñọc lại mấy lần

bài "Thầy Bùi Văn Mạnh và Tôi" của Giáo Sư Huỳnh Chiếu ðẳng có thêm ñược vài chuyện xưa nay về Thầy, trong ñó có chuyện về dạy tiếng Tây. Nếu bài viết nầy có gì thất lễ, xin ñược tha thứ, tôi chỉ muốn gợi về một kỷ niệm vẫn còn hiện diện một cách rõ ràng trong trí nhớ ngày càng thất thoát của tôi, nhưng kỷ niệm ấy về Thầy thì không phai chút nào. Là học trò, ai chẳng khoái các giờ trống (giờ permanent) hoặc giờ giáo sư thình lình vắng mặt, nếu


498

ñược hai giờ liền nhau thì tuyệt vời. Dùng giờ "tự do" vàng ngọc ấy ñi lang thang ra phố rửa mắt, rề rà quán nước nhả khói triết gia, ñấu láo thiên hạ sự ở quán cà phê hay ít ra tụm năm tụm ba ngoài Bờ Hồ, cô nào ñi ngang ñúng giờ "hoàng ñạo" ñó coi như không cóng giò cũng rệu khóc. Nhưng nếu nhìn thấy Thầy từ xa ñi tới, tức thời "ñơn vị" phân tán mỏng liền tù tì, sợ Thầy thì ít mà sợ Thầy kéo vô trở lại có ñược bao nhiêu ñứa hay bấy nhiêu: Cho-Thầy-dạy-tiếng-Tây. Thường thì Thầy dặn trước thầy cô giám thị nói lại trưởng lớp, bảo cả lớp chờ Thầy lên dạy, những lần như vậy không thoát ñược. Còn dịp bất ngờ giáo sư không ñến, cả lớp còn ñang lóng ngóng chờ người xuống văn phòng hỏi, sứ giả ñi giữa ñường gặp Thầy ñang ôm một ñống bài in ronéo ñi lên, là ñược "Ê Trò" quay lại cùng Thầy. Có ñứa nào ñó tinh mắt thấy trước la vang ñộng cả hành lang: Tây Tới, Tây Tới, Tụi Bây Ơi, Chạy! Y như trong làng quê khi xưa báo ñộng nhau khi lính Tây ñi ruồng. Thầy Cô ñang dạy lớp bên cạnh lấy làm lạ ra cửa lớp nhìn, sau quen dần mỉm cười lắc ñầu... Có khi chúng tôi cũng chạy "gió", xộ!, vì tin tức do cảm tình viên cung cấp không ñúng sự thật


499

:

Thầy cũng ôm xấp bìa cứng như hàng ngày, cũng ñi ra khỏi văn phòng; nhưng lại ñi họp với các cơ quan khác hay ñi công việc gì ñó ngoài trường.

Tóm lại Thầy ra khỏi văn phòng là có "báo ñộng ñỏ", mức thấp nhất cũng "báo ñộng màu da cam". Vậy mà có lần cả ñám bị tóm mang trở lại, còn giả lả phụ ôm giùm bài cho Thầy rất ư ngoan học, chắc lâu ngày Thầy biết "mánh" ñi lên bằng cầu thang chúng tôi thường-chạy-xuống. ðoạn trên có nói về bài in ronéo, tôi xin nói với các bạn trẻ về chuyện nầy: Những năm tháng ñó nhà trường chưa có máy photocopy, khi cần in nhiều bản phải dùng máy ronéo, nói là máy chứ thường quay bằng tay, sau có máy tự ñộng quay bằng ñiện. Tờ giấy sáp (stencil ??) ñược quýnh máy trực tiếp qua máy ñánh chữ ñã tháo ru-băng, những chữ ñược gõ vào ñó làm cho giấy sáp bị lủng lỗ, nhờ vậy mực in xuyên qua ñược giấy sáp in thành chữ trên giấy, thường là loại giấy tái chế rẻ tiền màu vàng ñất, tờ giấy sáp ñược móc cuốn tròn vào trục máy ronéo hình trụ nằm ngang và mực in ñã ñược nạp vào máy. Vậy là sang lắm rồi ñó, chứ tụi tôi có khi phải dùng bàn chải phết mực in rồi quét qua giấy sáp cho mực xuyên


500

qua và in xuống tờ giấy ñặt bên dưới, cách thủ công nầy làm bản in không ñều, chỗ ñậm chỗ lợt... Về máy ñánh chữ, các bạn có tưởng tượng ñược rằng ngày ñó và cho mãi ñến năm 1975, ở một nước thuộc Thế Giới Tự Do như nước ta, vậy mà tư nhân muốn mua một máy ñánh chữ phải xin phép chờ ñiều tra, thuận mới ñược mua và có máy rồi phải nạp bản chữ mẫu cho nhà chức trách Cảnh Sát Công An... Họ lượm ñược truyền ñơn giống loại chữ máy của bạn, người sở hữu gặp rắc rối không nhỏ... Không có máy chữ, chúng tôi có khi phải viết vào giấy sáp bằng cây viết có kim nhọn ở ñầu, vẽ hình nhất là về Toán phải theo cách nầy....

Lúc ñầu, cấp lớp nào Thầy cũng dạy một bài in sẳn y như nhau. Sau Thầy cho lớp tôi mượn mỗi ñứa một quyển "Le Livre Unique", quyển sách bìa cứng màu rêu nhạt, chính gốc sách in

bên Tây, người ta nói khỏi lo vụ in trật chính tả, sách in bên Tây không bao giờ có phụ bản ñính chính. Tôi nhớ nhất lần Thầy dạy bài "La Rentrée" trích của Anatone France, mở ñầu: Je vais vous dire tout ce que.... khi ñọc tới Le ciel agité de l'Automme, Thầy ñang tìm chữ tiếng Việt cho từ agité, có ñứa nào ñó nói lớn "Trời Thu xao xuyến" Thầy ơi! Thầy ờ ờ khen giỏi có vẻ ñắc ý....


501

Sau bài học nầy, tôi ñâm ngờ bài "Tôi ñi Học: Hằng năm cứ vào cuối Thu, lá ngoài ñường rụng nhiều, trên không có những ñám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức,...." của Thanh Tịnh có thể là phóng tác??? Le sac au dos, Je traverse au jardin

du luxembourg en sautigent comme un oiseau(moineau ??) dans le premier jour d'Octobre ....Les feuilles tombent une à une sur les épaules nues des statues...(Xin tha lỗi chánh tả vì lâu ngày quá viết lại không ñúng văn phạm và ngữ vựng). Chính bài nầy ñã là nguyên nhân tôi bỏ ra một ngày thay vì ñi xem lâu ñài Versailles bên ngoài thủ ñô nước Pháp, tôi ñi riêng viếng vườn Lục Xâm Bảo mò cho ñược bảng tên vườn nầy-dịp-tôi-ñến-Paris. Quyển sách Thầy cho mượn, không thấy kêu trả lại nên tôi giữ ñến mãi sau 1975 bị toán truy quét Văn Hóa ñến nhà bắt vợ con tôi nộp, vét hết sách tôi quý, Họ thu ñem-làm-giấy-ñi-ñồng-chắc!?!? Bán niên thứ nhì của năm ñệ nhị, chúng tôi không còn bị "Tây Ruồng" nữa, có ruồng chắc ai cũng trốn. Và Thầy cũng biết "tụi nó" ñang ñứng trước ranh giới hoặc "Thượng Sĩ Gân" hoặc "Cánh Gà": Rớt Tú Tài anh ñi Trung Sĩ..., và ước mơ " Tiến Xa Hơn" có nguy


502

cơ tan vỡ. Thầy dạy nhiều lần vậy mà Thầy không nhớ cũng chẳng hỏi tên ñứa nào hết, khi truy bài Thầy chỉ tay:-Trò!-Vous! Lớp chúng tôi ñàn anh thoát rồi, nhưng các lớp sau "áp lực vẫn còn nặng nề" và loạt bài học mới hơn ñược ñưa vào; ðó là chuyện về gia ñình Richard: Monsieur RICHARD s'habite à Paris....

Nếu chúng tôi ám chỉ Thầy là Tây thì các bạn các năm sau ñặt "bí danh" cho Thầy là Monsieur RICHARD. Với Thầy ñọc tiếng Tây mà ñọc chậm là không ñược à nha!

Thầy rầy làm líu lưỡi luôn! "Ngu Như Cá" là thành ngữ nghe các bạn trọ chung nhà nói lại vào lúc thầy giận nhứt (Thay vì thường nói Ngu Như Bò trong tiếng-Việt). Tôi xin ghép bí danh Monsieur RICHARD và TÂY TỚI ám chỉ Thầy Hiệu Trưởng Bùi Văn Mạnh của thời chúng tôi còn là học sinh "quần kaki xanh nước biển, áo sơ mi trắng ngắn tay cổ hở", làm tựa ñề bài nầy. Những từ danh ấy có lẽ Thầy chưa hề hay biết! Vĩnh biệt muộn màng Thầy: Vị Tướng Soái phương vị cao cả không muốn quên những ngày dẫn ñại ñội tấn công!



503

ðo�n 12 - Khung C0a S� Lần cuối cùng chúng tôi khép các cửa sổ lại và rời trường. Việc ñóng các cửa sổ lớp học ra về, hằng ngày gần như không còn ai ñể ý hay có sự xúc ñộng nào, vì nó nằm trong việc qui ñịnh của toán trực mỗi lớp. Các bạn có còn nhớ cửa sổ lớp mình màu gì không? Tôi tin rằng tất cả ñều nhớ ñúng! Trường học nào cũng sơn cửa và cửa sổ màu xanh, màu của hy vọng ...! Qua bao nắng mưa, chúng ñược tu bổ, sơn phết lại nhiều lần, lớp sơn có mới cũ. ðiều ñó không xao ñộng nhiều trong-trí-mỗi-người-khi-chợt-nhớ-về. Cửa sổ ñược ñóng mở có ích lợi gì ai cũng biết, riêng chúng tôi việc ấy như dấu chỉ cứ lớn dần theo nhịp thể chất-phát-triển-lên. Ngày mới thành học sinh trung học, nhiều ñứa trong chúng tôi ñã không dễ dàng trong việc ñóng mở bốn cánh lá sách ấy, vậy mà có tới hai khung như thế, có khi còn nhiều hơn tùy vị trí lớp dưới trệt hay trên lầu, ở khu trường cũ hay lúc ñã dời về trường mới.... Tôi chưa bao giờ ngồi gần cửa sổ, lẽ dễ hiểu là tôi thuộc nhóm nhỏ con phải ngồi mấy bàn ñầu, nơi các bạn gái thường chiếm trong các lớp hỗn hợp.


504

Cũng không biết ai ñặt ra qui luật như vậy, chưa chắc gì lúc ñó chúng tôi ñã biết "nịnh ñầm" An Nam. Ngồi mấy bàn ñầu có lợi nhìn rõ những gì thầy cô ghi vẽ trên bảng, tai hoạt ñông ít căng thẳng hơn, .... nhưng thường bị chiếu tướng, bị truy bài thường hơn, không rỉ tai nhau ñược khi tình cờ có ý nghĩ vui chợt ñến! Nếu các bạn có thử lần nào, thì rõ ràng ngồi cạnh cửa sổ nóng hơn, lảnh ñủ sức nóng của nắng hắt vào; Nên chi các anh lớn như anh Triệu văn Hoa chẳng hạn, thường bị ngủ gật. Ngày chúng tôi vào ñệ thất còn nhỏ xíu mà anh lấy vợ ñược rồi ñó, chênh lệch rất xa! Anh và anh Tươi lớp trên hơn cũng cao lớn như vậy, ñược xếp trong ñội hầu kỳ. Thầy Nho ñặt tên là toán gỡ bóng ñèn-khỏi-cần-thang. Cửa sổ chốc chốc lại mở ra, làm chúng tôi ngồi mấy bàn ñầu bị lóa không ñọc ñược chữ thầy biên trên bảng. Khiếu nại lại ñóng, lại mở ... nhiều lần. Sau nầy khi ñã bể giọng, ñám nhỏ chúng tôi mới rõ lý do tại sao, bên cạnh lý do bị hắt nắng còn có một lý do "quan trọng" hơn; Ấy là tiếng tu huýt re rét của cô Liên ñang-dạy-thể-dục-bên-dưới-sân. Tôi mường tượng viết ñến ñây, khi các bạn ñọc, thế nào cũng vỗ ñùi mình một phát, ñúng rồi! thằng NhàQuê nói ñúng tim ñen quá trời.


505

Có ñứa hông mắc mớ gì tới cửa sổ, ngồi tận ñâu ñâu cũng-lò-mò-qua-mở-giùm...-thấy-thương. Vì dưới sân bầy tiên nga ñang tắm nắng, cánh trắng, quần ñùi ñen túm ống ñang trong cuộc thi ñoán hào hứng, trừ tóc ngoài ra trắng bốc ñủ size, ñủ code ... thôi thì ñủ thứ ...Thôi tôi cũng không dài dòng chi cho lắm! (Vũ Trọng Phụng). Làm sao ñóng cửa sổ cho ñành! Tôi không hoan nghinh cô Liên tí nào, cô ưa méc với phòng giám thị và chúng tôi lại nghe các thông cáo không ñược vui vẻ gì hết. Chán ngắt như thao diễn nghỉ, nghiêm, nhật lịnh...ở giai ñoạn sau nầy kaki... Cô ơi! Cô không thông cảm tụi em chút nào hết, tại cô

chưa từng làm con trai mà ! Cô lại cứ méc: Monsieur Thắng, rầy học trò nghe, tụi nó chọc phá học trò "Mõa" ñó nha! Và thầy Thắng của chúng-ttôi-"Oui"-lấy-lệ. Khung cửa sổ thuở hoa niên, thuở trái tim rung mãnh liệt của

những tháng năm dưới mái trường Trung Học Kiến Hòa khép lại sau lưng, nhiều khung cửa sổ khác liên tiếp mở ñóng: Những khung trời mới quang ñãng có, u buồn có, mây ñen vần vũ có...lần luợt ñến ñi; Nhưng có một ai hỏi những gì còn ghi ñậm rõ trong trí nhớ, thì xin-thưa-ñó-là...



506

ðo�n 13 - B1ng Tên Tr��ng

Gần ñây có bạn thắc mắc là không biết trường mình có lúc nào có tên thật sự là Trường Trung Học Công Lập Bến Tre hay không, tôi cũng có dẫn chứng ñể làm sáng tỏ chuyện nầy rồi, dù rằng tôi không có thẩm quyền gì ñể bảo ñảm việc có tính cách hành chánh ñó; chỉ hoàn toàn dựa theo trí nhớ của mình, tôi tự tin như vậy!

Làm thơ ký cho cô Chung Thủy trong việc lập danh sách cựu Giáo Chức và cựu Học Sinh trường Trung Học Công Lập Kiến Hòa, ñọc các tài liệu và

hình ảnh do cô và nhóm bạn thiện chí của cô sưu tập ñược, sau ñó chuyển Email hoặc Bưu ðiện sang cho tôi. Thú thật tôi hân hạnh và xúc cảm mãnh liệt khi lần ñầu nhìn, ñọc các tài liệu tưởng chừng không cách nào tìm-ñược. Những ñiều tôi viết trước ñây, gần như phù khớp, ñộ chính xác rất lớn. Rồi từ ñó tôi nhớ lại một ñiều làm tôi mủi lòng, các bạn cùng khoảng tôi khi ñọc bài nầy chắc có-cùng-cảm-tưởng-như-tôi,-tôi-tin-vậy!


507

Các bạn ơi, thế hệ học sinh 1956 chúng tôi là ñợt học sinh ñầu tiên học suốt liên tục bậc ðệ Nhất Cấp và ðệ Nhị Cấp tại chỉ một trường thân yêu Trung Học Công Lập Bến Tre rồi cải danh theo tên tỉnh trở thành Trung Học Công Lập Kiến Hòa. Về sau trường còn có tên Lạc Long Quân và cả Nguyễn ðình Chiểu nữa. Hai tên gọi về sau nầy, do tôi ñọc ñược trong số tài liệu tôi có nói bên-trên. Dù danh xưng có là gì ñi nữa, trong thâm sâu "Người" vẫn là một, mẫu số chung của chúng ta ñó các bạn ta ạ! Cái mủi lòng của thế hệ chúng tôi là từ năm 1954 ñến 1964, khoảng 10 năm lịch sử ngôi trường chúng ta nhắc ñến là thương ấy; Chúng Tôi bước qua mấy chiếc cổng khác nhau mà không có treo bảng tên. Không có bảng tên trường trong 10 năm ñằng ñẵng...Không có bảng tên trường...Không có bảng tên trường!!! Những tấm ảnh các bạn tìm thấy rải rác trong BenTreHome có cổng và bảng tên trường ñều ñược ghi lại-sau-năm-1964. Thực ra có một lần có bảng tên trường, nhưng lần ấy bảng ñược treo ở cổng vào văn phòng, tọa lạc tại góc ngã tư ñường Nguyễn Tri Phương và ñại lộ Phan Thanh.Giản.


508

Không có bảng tên trường cũng ñồng nghĩa, chúng tôi học nhờ trường sở của trường khác, có thể so sánh với hình ảnh một người ñã trưởng thành rồi mà chưa có nhà ở, rày ñây mai ñó.

. Không như các bạn về sau có ñược trường ốc khang trang, cổng thay ñổi mấy lần, càng về sau càng uy nghi bệ vệ ...Tôi

nghĩ nếu các bạn mường tượng lại chắc sẽ thông cảm với hồi cảm của chúng tôi. Thời gian học nhờ trường Tiểu Học Phan Thanh Giản (trường Nam Tỉnh Lỵ), và trường Cộng ðồng Dẫn ðạo, trường không treo bảng tên ñã ñành! Khi dời về trường mới, khu vực Sở Thú cũ, trường có tới 2 cổng ra vào, do vì trụ cổng tạm quá thấp; ðó là lý do vì sao trong suốt 7 năm, chúng tôi mỗi ngày ñi học ra vào không ñược ñi ngang dưới bảng tên trường mình. Nhưng tôi nhớ rất rõ tên trường và các con dấu ấn (mộc): Trường Trung Học Công Lập Bến Tre có con dấu to hình tròn, trên vành khăn ngoài cùng có tên trường và tên tỉnh, chính giữa có huy hiệu Bụi Trúc.


509

Thời kỳ nầy phù hiệu chúng tôi mang là miếng nỉ hình Oval, có thêu kim tuyến vàng hai bông lúa bao nâng niu 3 chữ THB viết tắt tên trường, bên dưới ba chữ ñó có một hoặc nhiều dấu chấm tùy theo năm ñang học (ðệ Thất, năm ñầu có 1 chấm). ðồng phục áo bà ba trắng, nam quần trắng, nữ quần ñen (phân biệt Giới Tính-à-ha-!!!) Trường Trung Học Công Lập Kiến Hòa có con dấu cũng in ra thành vòng tròn, vành khăn lớn ghi Quốc Hiệu và Bộ Quốc Gia Giáo Dục, vòng tròn giữa viết theo hàng ngang Trường Trung Học Công Lập Kiến Hòa . Về sau ñể thống nhất chung toàn quốc, con dấu ñược làm cùng khuôn khổ và cách trình bày. Phù hiệu kim loại có hình dáng chữ nhật 3 cạnh, cạnh thứ tư cong ñều, nhọn phía dưới của dáng hình quả tim, nền xanh có hình quyển sách mở ra và chính giữa hơn cả có cây ñuốc lửa ñỏ ñang cháy. Thời gian nầy, về ñoàn ngũ học sinh nhà trường có tên là Hiệu ðoàn Trương Tấn Bửu và có bản nhạc làm Hành Khúc, ñồng phục học sinh giống như trước 1975. Như vậy tôi ñã viết xong phần dang dở về phù hiệu Kim Loại rồi ñó nghe các bạn, Huề nha!


510

Sau nữa là phù hiệu vải có tên trường, tên học sinh (tự viết lấy), ñáng lẽ may hẳn vào ngực áo; nhưng phần ñông chỉ kẹp, ra khỏi cổng trường tháo bỏ túi cho thành người lớn!!!

Xin xem ñây là bài viết kỷ niệm chúng tôi vào trường

hơn năm mươi năm, hơn nửa Thế Kỷ về trước! Ô Hô!!

NhàQuê,NhàQuê,NhàQuê,NhàQuê, 2006


511

ðo�n 14 - T�ng Th3 11 Sau hai năm tôi ra trường, cái bằng cấp mỏng te, con dấu ñỏ chói. Nhờ nó tôi "kiếm ăn" khấm khá sau nầy, không những cho bản thân tôi mà cho cả gia ñình gồm vợ-và-các-con-cháu-tôi-nữa! Ra trường rồi cuộc ñời tôi thay ñổi hẳn, bà con tôi ít tới lui chuyện vãn ñã ñành, trong ñám giỗ ñám cưới tôi ít thân mật với họ mà hình như họ cũng muốn xa cách tôi chẳng khác nào ý nghĩa thực của hai tiếng kỳ thị, phải khác nhau chứ vì tôi là người duy nhất học trường ấy mà!-Có-ai-như-tôi-ñâu! Nói thật các bạn là ngay trong ñám cưới thằng cháu tôi là ñứa có chức vụ quan trọng không kém gì cha nó, anh rể tôi, tôi cũng chỉ ñến gởi quà rồi ra về chẳng chờ tiệc và cũng trước khi lễ cử hành, tôi biết rằng chờ tới phần chánh nầy e rằng tôi phải lưỡng lự không biết ñứng chỗ nào-cho-hợp. Có nhiều ñám cưới lãng nhách, tới rồi gia chủ không biết tôi là ai, nhưng tôi phải ñi, không ñi sau nầy sẽ gặp nhiều chuyện lãng nhách, như khi ñêm họ bất chợt một cách cố tình ngang qua mà không nghe tôi ngáy. Có ñám ñòi tôi quà món nầy món nọ lạ lắm so với thời tôi cưới vợ.


512

Có khi ngồi gần nghe những người trẻ chung quanh nói chuyện mà tôi ngớ ngẩn không hiểu họ nói gì. Chẳng lẽ học-trường-ñó-ra-tôi-ngu-ñần-vậy-sao-cà! Với bạn bè thân xưa, tụi tôi ñứa nào cũng kênh kiệu thấy rõ, ñi ngang giữa ñám ñông hai ñứa giả ñò cố ý "chẳng thèm nhìn mặt nhau" nhìn ñi nơi khác như chưa lần-nào-quen-biết. Thôi, không nói dong dài chi nữa, ñó là trường tập trung cải tạo, nhờ có cái mà tôi gọi là bằng cấp thực sự nó là cái certificate, cái giấy ra trại, có cái ấy, cái "dài chỉ một gang thôi" ñó, tôi chứng minh ñược rằng tôi không phải là tỵ nạn kinh tế với Cao Ủy Tỵ Nạn LHQ, cả thế giới lúc ñó ai cũng biết người sở hữu cái bằng cấp ñó có cuộc ñời "sung sướng, hạnh phúc" ñến dường-nào. Tôi gọi là bằng cấp theo truyền thống chuộng học vấn từ nhiều ñời ông cha ta vẫn vậy, chứ theo ñúng nghĩa trường ñó là nhà tù, hãy nhìn bảng hiệu người canh gác có chữ "Quản Lý Trại Giam" thì rõ. Và từ ấy chúng tôi thuộc về một sắc tộc mới gọi là Người Việt Gốc Trái Trắng,-duy-lụy-nhiều-ñời-sau. Trong nhà tù kiểu mới, tôi ñược xếp ở tầng thứ mười một trong số mười ba tầng, ñừng hiểu theo nghĩa nhà lầu mà hãy hình dung nó là ñịa ngục nên số càng lớn


513

càng ở sâu không dễ gì thở nổi, kể như "muôn ñời Lục Quân Việt Nam" rồi, trừ khi có phép lạ ngoài biển khơi theo tay chỉ của Ðức Thánh-Trần. Thế giải thích một trong muôn ngàn lý do ñớn ñau, vì sao cha con tôi gạt nước mắt nhào ra ñại dương. Chúng

tôi những người mang tên Ðối Tượng 11. Tôi chẳng còn chọn lựa nào khác sau hơn 11 năm cứ tưởng mình có thể lam lủ nông dân như ba má tôi ñã là. Bên kia bờ cuối hiểm nguy, tôi ñã gặp tình nhân loại. Cái mà chẳng làm sao tìm ñược nơi tôi vừa bỏ ra ñi, bỏ lại-mọi-thứ-thiêng-liêng. Một ngày kia có dịp ñi ñó ñi ñây ñôi chỗ, lần qua "cửa khẩu" Tân Sơn Nhất tận mắt thấy các lớp người gọi là có ăn có học hạch sách moi tiền, tự nhiên tôi buồn và thương hại họ một cách thành thật tự tâm tôi. Gần ñây một người quen khoe với tôi có con tốt nghiệp ñại học vài năm rồi và ñang xác minh chờ ñược kết nạp, bàn ñạp ñể có phương vị chỉ huy dễ kiếm ăn hơn. Lớp trí thức thế sao, chẳng lẽ tôi "chúc mừng" cho anh. Tôi thương ñất nước tôi vô hạn: Mẹ Việt Nam ơi, giấc mơ-bình-thường-còn-xa! NhàQuê Nov 28, 2005


514

ðo�n R�i - B)n Xe Ng6a Từ khi có xe lam ba bánh rồi sau ñó xe Daihatsu, loại xe có ñộng cơ chạy bằng xăng dầu làm phương tiện chuyên chở khách ñường ngắn, ñã chấm dứt nhiệm vụ lịch sử của xe ngựa hay ít ra xe ngựa không còn ñược dành riêng cho bến bãi ñể ñưa rước khách như trước ñó.

Như quê của NhàQuê cũng chỉ còn hai chiếc xe ngựa là cùng, mà xe cũng ñã cải tiến dùng ñể chở nên không có mui và hai bánh bằng bánh xe Jeep có bạc ñạn, ñồng thời có nhíp nâng thùng xe lên vừa tầm ngựa, giúp cho công việc

kéo-xe-của-ngựa-nhẹ-nhàng-hơn. Khoảng năm 1961, NhàQuê ñược ñứa bạn rủ ñi SàiGòn thăm bà Ngoại của nó ở ñường Bùi Hữu Nghĩa gần chợ Bà Chiểu Gia Ðịnh. Ðó lần thứ nhất NhàQuê ñến Thủ Ðô và lần ñầu tiên và duy nhất ñi xe thổ mộ từ trước lăng Ðức Tả Quân Lê Văn Duyệt ñến ngã tư Phú Nhuận, nhưng một ñứa phải ñứng ñeo phía sau và một ñứa-ngồi-vì-chuyến-xe-chỉ-còn-có-một-chỗ.


515

Khi NhàQuê bắt ñầu lên tỉnh học, nơi ñây còn nhiều xe ngựa và có bến hẳn hòi. Bến xe ngựa là con ñường ngắn nằm giữa chùa Viên Minh và ñình An Hội, chùa và ñình cùng quay cửa chánh ra cùng một con ñường tấp-nập-bậc-nhất-tỉnh-lỵ. Ðình và nhà lồng chợ ñối diện nhau qua con ñường Nguyễn Ðình Chiểu tấp nập vừa nói. Từ hướng nhà lồng nhìn qua ñình, chùa nằm về phía phải, về sau chùa Viên Minh có xây trường Trung Học Bồ Ðề quay cửa ra bến xe ngựa cũng là lúc xe ngựa lui vào quá khứ. Riêng ñình An Hội vì hùng cứ ở ñô thị ñầu não của tỉnh nên thần ñình thế lực rất mạnh, ñược giao cho nắm hết lý l ịch của mọi con dân trong tỉnh; Vì vậy toán căn cước bọc nhựa trú ñóng ngay trong ñình dưới sự bảo hộ của thần và ngày nay nghe nói còn lo luôn vụ xuất nhập cảnh nữa không biết có thật vậy không.

Ðình nào cũng có sắc phong của Vua cho vị thần ñược thờ. Vào thời ñó, nói bến xe ngựa thì ai cũng biết nó ở ñâu, nơi chốn quýnh quá thì vén ống quần bà ba, mặt ngoảnh nhìn hai bên cho chắc ăn, trút xong nhẹ nhàng có khi huých sáo như xong phận sự, mấy cây bã


516

ñậu rũ dần ai cũng ñổ thừa tại ngựa, chỉ có ngựa biết mình hàm oan là mang tiếng ñái bậy…. Ngẫm buồn nhớ thuở xa xưa: Ðố mặt ai dài bằng mặt ngựa.… Tuy rằng thú cũng hai giống thú Thú như ta ai dám phen lê Ta ñã từng ñi quán về quê Ðã ghe trận ñánh Nam dẹp Bắc Mỏi gối nương phò xã tắc Mòn lưng cúi ñội vương công Ngày ngày chầu chực Sân Rồng Bữa bữa tựa kề Loan Giá Hán Cao Tổ năm năm thượng mã Mới dựng nên cơ nghiệp Lưu Gia Ông Quan Công sáu ải thoát qua Nhờ cậy có Thanh Long, Xích Thố… (trong Lục Súc Tranh Công) Bác xà ích là người ñánh xe ngựa, trong các chuyện kể thường gặp cô gái mặc áo dài trắng ñón xe quá giang, nói chuyện một quảng tự nhiên cô khách dễ mến biến mất hoặc trả tiền mà sáng hôm sau xem lại toàn giấy tiền hàng mã. Ði chơi ñêm qua các ñịa danh có mấy chuyện như vậy: Lạnh nổi da gà!


517

Thầy cảnh sát Paul bụng phệ nổi tiếng trấn thủ Bến Xe Ngựa nầy: Trong lúc mấy bác xà ích lo vô trong nhà lồng chợ phụ ñem hàng hóa của bạn hàng mình ra xe, thầy tháo cương cho ngựa nhảy ñực; Ngựa lỏng cốt thì làm sao kéo xe??? Mấy bác xà ích ớn thầy vụ nầy lắm!! Ðúng là thầy Paul, không hiền lành như tướng tá ục ịch ñâu!!

Bến xe ngựa nầy ñã cho NhàQuê một món quà quý giá tặng các bạn thời thơ ấu của mình, những người ñã bao ngày chia sẻ buồn vui, chia nhau từng củ khoai cho ñến vịt

ñấp bùn ñem nướng, cùng lang thang chăn trâu cắt cỏ ở quê nhà của NhàQuê: Món quà ñó là lông ñuôi ngựa! Chắc các bạn cho rằng món ñó mà quý nỗi gì! Quý lắm ñấy, không phải ñể làm hàm râu giả cho kép hát mang, khi thủ vai quan tướng trong các tuồng hát bộ vào mùa cúng kỳ yên của các ñình miễu miền quê. Mà quý là dùng lông ngựa nầy vào việc bắt cá… Quê của NhàQuê tận dưới Ba Tri lận! Dưới ñó ít ngựa lắm! Lâu lâu mới thấy một con! Nghe Ba kể khi xưa mỗi lần bà Cố (bà ngoại của Ba) sai ñi công chuyện cho Bà, Ba ñều cỡi ngựa ñi cho mau, thuở ñó còn hoang vu, các con ñường ngày nay là


518

hương lộ xe chạy thoải mái, ngày ấy còn là ñường mòn quanh co những gai và trâm bầu. Nghe nói ñi ñâu mà ñược cỡi ngựa bắt ham! Ba là cháu ngoại nên hèn chi từ-ñó-….nghèo! Lần ñầu tiên NhàQuê thấy ngựa thiệt khi ñược lũ bạn rủ qua tận nhà ông Hù Ðê ở xã lân cận coi cho biết. Ông nầy lúc rảnh rỗi kiêm luôn thợ hớt tóc nên có tên kèm HÙ; Thầy hù là thợ hớt tóc, vậy là ông chuyên ñè ñầu thiên hạ vừa là thợ, vừa là thầy. Chứ không như ngày nay nhiều người làm thầy trước mới ñược làm thợ sau mà lại là thợ vịn chớ chưa ñược thợ chánh. Mà mấy ñứa bạn lớn rủ ñi coi ngựa là có ý ñồ sắp ñặt sẳn, ñứa nào muốn mấy con nhỏ bạn chú ý thì vô hớt tóc, chỉnh trang lại cái phần có cùng thành phần hóa học với sừng…an vị trên cái ghế ñóng bằng cây tạp, quay ñược; Thế ñã là khoa học kỹ thuật lắm rồi! Ổng choàng cho một miếng vải trắng, thực ra nó màu cháo lòng! Không ñược giãy giụa à nha, dù có bị rệp lạ hơi bò ra cắn xả giao. Kể từ ñây muốn gãi hay chỉnh ñổi thế ngồi phải “báo ñộng” cho ổng trước vì món nào, món nấy của ổng cũng bén ngót. Trong lúc ñó bọn còn lại ra chuồng ngựa-của-ông-ñể-coi-ngựa. Ðứa nào có ñi học tới lớp ba mới biết ñược chuồng ngựa còn có tên ñẹp hơn là TÀO, nhờ thầy cho tập viết


519

và giải nghĩa thành ngữ: Một Con Ngựa Ðau, Cả Tào Không Ăn Cỏ. Giải nghĩa gì mà khó quá trời! Bịnh không chịu nói mà nói là ñau, rồi tào không biết có phải cùng loại với ghe xuồng không ñây hè! Ra chuồng ngựa là thực hiện ý ñồ ñen tối, hớt tóc chỉ là cái cớ chứ gần nhà cũng có tới mấy thầy hù. Ý ñồ ñó là lén nhổ lông ñuôi ngựa, có dám nhổ trực tiếp ñâu! Nó ñá giò lái có mà giập dái, dùng bửu bối nhánh tre tước ñầu, quấn lông ñuôi giựt. Con ngựa ñau hí vang. Ổng bỏ tông ñơ, kéo, dao cạo, kiếng lão, thằng ñang thọ hình, ñang bị choàng khăn và gạt phăng thằng giả bộ chàng ràng chậm bước tiến…Rượt và chạy….

NhàQuê chưa hớt tóc ở nhà ông lần nào, ở nhà Má có dao cạo và viên ñá bùn, Má liếc sơ là làm Hù ngay, cạo cho NhàQuê trắng bóc chừa chút xíu ñàng trước cho ấm

mỏ-ác. Lâu lâu có lạc loài chú ngựa “ñường trường xa vó câu” tới, chú nầy lục lạc ñồng ñen hẳn hòi, còn ñược che mắt không ñược liếc ngang liếc dọc, chỉ thẳng một ñàng mà ñi, không ñược phát huy sáng kiến sáng tạo gì hết!


520

Vì ở xa tới nên không rành "phong tục", dịp ñó tụi NhàQuê mới tha hồ. Xong, khi xe gần chạy mới cho xóm khác hay, ăn ké không ñược tiếc hùi hụi: Phải chi tụi bây cho hay sớm, bữa nào ñám giỗ, tao lén cho cái bánh ích! Thôi lỡ rồi, bữa nào gánh hát Sơn Ðông lại tụi-tao-kêu-liền-ñi-coi-voi-ăn-mía. Không ai ñể ý ñến “giá trị” và công dụng của lông ñuôi ngựa nên NhàQuê ñi ngang qua là chíp bụng liền, quay lại quả thật vô số, mặc sức chọn lựa thứ hảo hạng ñen mướt dài phải trên hai tấc trở lên mới ñược chiếu cố, loại màu hoe ñã bị loại rồi ñừng nói chi ñến lông ngựa bạch,-muốn-lượm-bao-nhiêu-cũng-có. Kỳ về quê gần nhất NhàQuê ñem về phân phát, mấy ñứa bạn nhận quà cảm ñộng, cục mịch hỏi: Chừng nào mầy dìa nữa? Chớ tụi nó ñâu biết NhàQuê nhớ nhà khóc quá trời, nhất là ñêm mưa nghe ếch, nhái, ễnh ương kêu, nhớ nhà muốn bỏ học về luôn. Tụi bạn còn ñược vểnh tai ñi tỉnh thành hàm thụ một cách say sưa, thỉnh thoảng có ñứa dừng lại chất vấn rồi cuối cùng cũng phải công nhận: Trên ñó cái gì cũng có, ñã quá hén! Ðâu biết rằng NhàQuê có pha mắm muối, gáy nổ và chế thêm trong ñó. Chuyện có thể tin ñược là nếu không có chiến tranh, không bị bắt quân dịch thì nhiều bạn thuở nhỏ của NhàQuê tới nay chưa qua tới tỉnh lân cận, các cụ thế hệ trước-NhàQuê-nhiều-người-ñã-như-thế.


521

Lông ngựa dùng ñể vòng các loại cá có ñầu lớn hơn cái mình như cá kèo, cá bóng sao, cá thòi lòi….phổ thông nhất-là-vòng-cá-kèo. Sau mùa gặt gần nát rạ, ñám cá kèo cựu niên nổi ñầu trông thấy phát ghét, Má cứ việc nấu cơm trước, NhàQuê xách cần ñi vòng cá một chút là ñem về kho ăn mệt nghỉ. Cần vòng cá là một cây trúc dài phơi héo và ñược ñốt lửa ñể uốn chỉnh cho cây trúc thành thiệt thẳng băng, cắt bỏ một phần ngắn của ngọn to xù, chỗ ñó ñược cắm vào một que tre chuốt nhỏ và thanh ñể cá nhìn thấy không hoảng sợ, nối vào bên dưới que tre là cọng nhợ màu càng trong càng tốt, cuối cùng mới tới sợi-lông-ngựa-ñược-làm-thòng-lọng. Các chú cá vừa kể, nếu chưa bị giật hụt trở nên nhát, thì khi bị NhàQuê từ xa tròng thòng lọng vào cổ, chúng có khuynh hướng ngóc cổ thêm cho NhàQuê dễ "làm ăn" , tình hình rất thuận lợi. Chỉ cần gật nhẹ một cái ñưa lên khô cho vào giỏ. Chú cá bị dính vùng vẫy thoát thân quyết liệt, nên ñừng giật mạnh tay. Cá thòi lòi có hai con mắt lộ ra, nên những người mang kiếng mát bị dân quê kêu là thòi lòi lên bờ. Cá nầy nhát hơn nhưng không phải là không vòng ñược, nếu nó chun xuống hang sâu rồi thì dùng tay hoặc chân phá bể nồi gọ là nơi nó trồi lên ñể thở, xong ñặt vào miệng hang một cái xà di, thường làm bằng trúc kín một ñầu, ñầu còn lại mở lớn có một cái hom là ñộc ñạo vô rồi ra không ñược. Cá ngộp trồi lên thở hoặc thấy yên tịnh ra


522

khỏi hang phải chui qua hôm, vào xà di và kẹt ở ñó: Chào bạn thòi lòi, chờ bạn ñây! Cá thòi lòi kho sả ớt thì khỏi chê, lá gan và cặp trứng ngon ñộc nhất vô nhị. Thấy chưa việc bắt cá ñơn giản như ñang giỡn, làm chơi mà ăn thiệt! Tuy nhiên có khi trời gió, nước bị xao ñộng cá ñều vô hang không vòng ñược:-Tổ-trát,-lèo,-về-không! Có một lần NhàQuê lấy làm lạ, là một quân nhân thuộc cấp sao ñêm nào cũng dùng ñèn cầy hơ khắp mình kỹ lưỡng rất lâu trước khi ñi ngủ, hỏi ra mới biết anh vốn là nài ngựa ñua, tiếp tục giữ cho thân thể luôn gầy, ít ra không lên cân, một trong những yếu tố ñể thắng cuộc. Lúc ñó trường ñua Phú Thọ ñã ñóng cửa dùng làm nơi trú ñóng của Liên Ðoàn 5 Biệt Ðộng Quân; Thế mà anh tiếp tục chuẩn bị trong hy vọng chờ ngày, anh cũng cho biết-kỹ-thuật-nuôi-ngựa-ñua-rất-phức-tạp. Nhiều môn thể thao có ngựa ñã ñược thi tài trong các kỳ thế vận hội. Cỡi ngựa, ñua ngựa hiện là môn thể thao ñược yêu chuông rộng rãi ở các nước không riêng gì Âu Mỹ: Từ trong trại Sungei Besi, ngoại ô Kuala Lumpur, Malaysia, NhàQuê thấy xe ñủ màu ñủ loại, ñậu kín mít bãi xe trong những ngày có cuộc ñua của trường ngựa lân cận, vang vội tiếng hò reo. Ðất nước thanh-bình-có-khác! Các danh tướng xưa tên tuổi sáng chói cũng ñược góp phần nhờ những chiến mã trở thành ñiển tích: Xích Thố, Long Câu, Ô Chùy ...Ngày nay các nhà bình luận


523

thể thao trên các ñài truyền hình không hết lời về các tuấn mã chuẩn bị ra sân ñua. Dù không trực tiếp theo dõi, breaking news liền sau ñó cũng cho ta sốt dẻo tin tức kết quả cuộc ñua ñược chuẩn bị chu ñáo trong sự mong ñợi của giới mộ ñiệu lẫn dân “ghiền” cá ñộ. Ngựa cũng ñược dùng trong các nghi lễ truyền thống của nhiều quốc gia, nhất là ở Anh quốc có cả nơi diễn tập hàng ngày cho ñội ngự lâm quân, kỵ sĩ. Thao trường diễn tập có khán ñài cho khách dự khán chỉ cách một khu vườn rộng là tới ñiện Buckingham, gần dinh Thủ Tướng hơn.

Ði từ Cambridge vào London, NhàQuê thấy nhiều ñồng cỏ ngựa ñang ăn mà lúc chưa nhìn kỹ, ngỡ là ñàn bò:-Nhiều-ñến-như-vậy! Trong vùng Lancaster, Pennsylvania Hoa Kỳ có khu vực người Hòa Lan di cư, họ sinh sống chung, biệt lập với các sắc dân khác, không dùng các tiện nghi văn minh nên ngựa giúp ích cho họ rất nhiều.

Ban ñêm lỡ gặp họ ñi ngựa chậm rãi trước mặt, bạn cần lái gấp. Bạn nghĩ sao nè??? NhàQuê chờ ñến nơi gần nhất có chỗ là quẹo liền!

Nếu bài nầy kết thúc ở ñây các bạn có phiền gì không? NhàQuê ñã ñưa các bạn từ quê ra tỉnh và viễn du bằng ngựa rồi ñó. Chúc khi nào phát tài ngon lành, bạn sắm


524

"xế" ñể ñi ñó ñây cũng ñừng quên chọn nó bao nhiêu mã lực (HP,Horse Power) NhàQuê chỉ trừ chưa chiêu ñãi bạn món thịt ngựa mỡ ngà vàng chạy dọc từng thớ thịt; Ngon lắm! Ðã lắm!



525

ðo�n R�i - C�u Bà M� Bài nầy viết năm 2005, dựng sườn từ bài: Những "con ñường xưa Em ñi"(Lộ Lạc Hồng)/Forum Tùy Bút trong www.bentrehome.net In vào Tuyển Tập nầy ñể: - Tưởng Nhớ Má Tôi và kính Dâng Tặng các Bà Mẹ miền quê xưa chỉ nhớ mang máng ngày sanh Âm Lịch của con mình. - Thân mến tặng các bạn có lời chúc sinh nhật của NhàQuê. - Tặng Nhà Tôi và các Con Tôi năm nào cũng tổ chức sinh nhật cho, theo kiểu hiện nay vào cuối tuần gần nhứt. - Tặng chính tôi cho có ngày sinh nhật như mọi ngườị Tác Giả


526

Hãy tưởng tượng tỉnh lỵ quê của NhàQuê hình vuông, cầu Bà Mụ nằm góc Ðông Bắc hình vuông ñó, cầu ván nhỏ không lan can bắt ngang cùng một con rạch Cầu Cá Lóc, con rạch nầy chạy uốn éo từ sông vào ñến ñây tóp nhỏ lại sắp cùng. Ngày nay có lẽ cầu Bà Mụ ñã ñược xây lại vì góc Ðông Bắc vốn là ngoại ô ñó, ñất còn rộng rãi, hấp dẫn lớp người mới phất lên, nhất là chiến tranh ñã chấm dứt. Cái hình vuông tưởng tượng cũng lớn thêm lên theo tất cả các cạnh của nó; nên cầu Bà Mụ không còn là vùng ven, người xóm cầu Bà Mụ không còn là "Người Ven Ðô" nữa.


527

Theo như tên cây cầu thì ai cũng ñoán ra ñược nơi ñây trước kia có Bà danh tiếng giúp ñỡ ñẻ, tiếng bình dân là Bà Mụ. Rất lâu về trước, ở cấp Quận mới có trạm y tế và một nhà bảo sanh vài giường, sản phụ thường-là-cư-dân-lân-cận. Trong các vùng sâu hẻo lánh, hầu như nhà nào cũng sanh con năm một, ñứa thôi nôi ñứa ñầy tháng mà chẳng có cái nhà sanh công tư nào; mỗi nhà tự làm nhà sanh lấy, một xóm ba mươi nhà dù ọp ẹp ñi nữa cũng có ba chục cái nhà bảo sanh. Tiêu chuẩn nầy chưa-nước-nào-ñạt-ñược! Cưới vợ vài ba năm chưa có con, trong nhà bắt ñầu lục ñục. Mẹ chồng thấy con dâu lén giấu ñồ chua trong kẹt khóe ñã không còn rầy la, mừng là ñàng khác, có khi lại cưng chìu. Anh chàng sắp làm cha hoặc sắp làm cha thêm bắt ñầu lo lần cây lá chuẩn bị lợp vại: Vại như một cái chòi, cất nối thêm ra với nhà chánh, có tính cách tạm thời sẽ dẹp bỏ khi ñứa con tròn tháng tuổi. Vại ngoài phần che chắn vách phên bốn bề tránh "gió mái", cửa vào hẹp vừa ñủ ra vô quạt lửa, lợp lá hoặc tranh. Ðặc biệt cái "giường cữ”thời trang hơn bất cứ món nào trong mái nhà tranh có hai quả tim vàng tổ ấm ấy. Cái giường không có bản sao, chỉ giống với chính nó mà thôi. Thiết-kế-duy-nhất!


528

Trong một tháng "nằm chỗ" bà mẹ dù sanh con so hay con rạ, phải nằm lửa, xông, tắm, ăn uống…trong phạm vi "Nhà Bảo Sanh" ấy. Vài ngày sau khi sanh có khi tự mình lo cơm nước vì ai cũng bận ñồng áng. Nước uống nấu trong có “cây chó ñẻ” luôn cả lá rễ gốc: Ðắng nghét!….Tới "bữa ngự thiện khô lân chả phụng" chỉ có muối tiêu nện dẽ nướng than; vậy mà "ñàn bà ñẻ" vét hết nồi cơm hai lon gạo, vượt chỉ tiêu bình thường: Ăn trung gian cho bé mà! Mà Bé cũng tội nghiệp lắm: cùng chia cái giường gồ ghề và cái biệt thự um khói hừng hực trong tháng ñầu tiên cuộc ñời với mẹ và cùng chia sức nóng mẻ than kê dưới lưng của mẹ nữa, nên mấy ngày sau Bé "rỏ" lại nhỏ xíu ñỏ hỏm! Bé có ñược nằm nôi như các bé thị thành ñâu dù ñã ñầy tháng "lên trên". Trước khi lên trên, bé ñược tắm tươm tất…ñể thực sự chào mừng một thế giới mới mà tháng trước ñây vì kiêng cữ nhiều người không vào chốn ô uế thăm Bé, nên chưa biết mặt Bé, chỉ nghe nói bé giống cha cái nầy, giống mẹ cái kia….Giờ ñây “Mụ Bà Dạy" Bé cười chào mọi người trong cái gia ñình ñông ñúc: Chào tất cả, Tôi ñây!(Hello everybody, I am here! Nói theo cách trẻ sơ sinh Mỹ khi lần ñầu từ bịnh viện về-nhà).


529

Giáp năm theo cách tính gái bớt hai trai bớt một gì ñó, Bé ñược “Tôi Tôi” chứ không phải thôi nôi vì Bé có nằm nôi bao giờ ñâu. Dịp nầy Bé chọn nghề nghiệp tương lai cho mình: Bắt cây viết, gom cái kiếng tròn bọc cạnh ñẹp ñẽ, cạp miếng chè hay vắt xôi và lết về phía có tiếng cười reo của mọi người có mặt, Bé cười thấy ñủ mấy cái răng sữa mới nhú. Tiệc thôi nôi có chè xôi, cháo vịt…bắt ñầu bàn luận quanh ñề tài các món ñồ mà Bé hân hoan gom lúc nãy. Ngày nay khó hình dung ra một loại nhà bảo sanh như vậy, khi mà trẻ con bây giờ ñược chăm sóc từ trong bụng mẹ cho ñến lúc thai phụ có triệu chứng và lâm bồn bởi Bác Sĩ và Nữ Hộ Sinh là những người có trình ñộ và ñược huấn luyện chuyên môn trong lãnh vực nầy với tất cả tiện nghi y khoa không ngừng cải-tiến. Ngày xưa ñó, Bà Mụ không xem ñó là nghề mà tự Bà coi như ñược Ơn Trên sắp ñặt sẳn cho bà nhận lảnh thiên chức ấy, bà không quản ngại ñêm khuya, ñường xa ñã ñến tận “Chòi Bảo Sanh” khi gia ñình sản phụ ñến nhờ Bà. Khi ‘Bà Bầu" trệ và ñau ngầm ngầm, người nhà sắp xếp cho người ñi rước Mụ, thường thì hai hoặc ba người khỏe mạnh ñến nhà Bà, mô tả tình hình và ñốt nhang xin Tổ. Bà huỡn ñãi ăn trầu xỉa thuốc ngồi


530

nghe báo cáo. Nếu bà thấy "chưa có gì", Bà biểu: "dìa ñi, ba bữa nữa qua". Nhưng cũng có khi vừa thấy mặt Bà hô: "tới rồi hả!" và nhanh chóng gom góp vật dụng cần thiết, không quên giỏ xách trầu cau, leo lên võng nằm hoặc ngồi, có khi còn hối mấy người khiêng "lẹ lên, lẹ lên" ba người thay phiên gần như chạy lúp xúp. Khi không "khẩn trương" lắm Bà kể chuyện nầy chuyện nọ xưa nay cho người khiêng quên ñường xa. Không những một xóm, một xã mà nhiều xã gần nhau ñều thọ công ơn của Bà. Dưới bàn tay nâng ấy, các hài nhi cất tiếng khóc chào ñời, chào biển khổ: "…Trót sanh ra miệng ñà khóc chóe - Trần thế vui sao-chẳng-cười-khì…" Trước khi ñược võng ñưa về, Bà dặn dò ñủ thứ, ñủ ñiều kiêng cữ từ ăn uống ñi ñứng, khăn choàng, nón ñội, tai nhét chân guốc…Tuyệt ñối bà không nhận tiền bạc gì của ai!…. Sau khi rụng rún, phần rún khô ñược bà mẹ gói kỹ nhét mái nhà, mé vách, cất trong hộc tủ…sau nầy ñốt hòa chung cho anh em uống mỗi ñứa một chút cho chúng thương yêu, hòa thuận lẫn nhau. NhàQuê cũng trong trường hợp các bé ấy, lại còn thê thảm hơn, theo Má nói lại là NhàQuê lúc ra ñời chưa nằm trong lòng mẹ ñược chín tháng mười


531

ngày, sanh non ngày tháng, èo uột, thấy cả mấy khoanh ruột dưới làn da bụng, khóc mấy tiếng ñầu thua mèo ñói kêu ngao. Không ai kể là NhàQuê qua ñược-ít-con-trăng.-Xin-cám-ơn-Thượng-Ðế! Vì trường hợp ñặc biệt như vậy nên mỗi lần Bà Mụ có dịp ngang qua nhà, thấy Má ñang lui cui, lần nào từ ngoài ñường Bà cũng hỏi vọng vào "Tư à! Nó chơi hả?": Tư là thứ của Ba, Má theo thứ nầy khi về nhà chồng. Về quê bên vợ, Ba ñược gọi là dượng theo thứ của Má. Nó ám chỉ NhàQuê. Chơi ý nói mạnh giỏi,-bình-thường. Bà quan tâm ñến trường hợp sống sót kể là hy hữu của NhàQuê. Má bắt NhàQuê gọi Bà Mụ là bà ngoại, tới mấy năm sau má dắt NhàQuê ñi "Giỗ Mụ Bà", vừa tới cửa NhàQuê khoanh tay thưa bà ngoại, Bà hỏi Má: Nó ñó hả ? Ý nói thằng nhỏ tưởng ñâu “xí lắt léo” rồi mà giờ còn sống nổi ñi ñám giỗ mụ. Má biểu NhàQuê lạy trang thờ bà Cửu Thiên Huyền Nữ, Tổ Mụ, trang thờ bà tiên khói hương nghi ngút. NhàQuê lạy-búa-xua-theo-Má. Có một ñiều NhàQuê biết chắc rằng bà ngoại nầy không phải bà ngoại thiệt của NhàQuê, vì năm nào Má hoặc Ba cũng gánh anh em NhàQuê ñi ñám giỗ bà ngoại ở tận nơi xa. Mỗi anh, em một ñầu thúng, ñứa nào cũng ñược phết chút lọ bếp lên trán xin phép Ông Táo ñi xa vắng nhà, ñầu thúng NhàQuê phải


532

thêm cục gạch hoặc khoai, bí, trái, củ gì ñó, do em của NhàQuê sanh ñủ ngày tháng nặng hơn, cồ lự hơn. Ðường về quê ngoại phải qua con ñê, cũng có cầu bằng thân cây bắt ngang dòng nước chảy, qua ñó ngồi trong thúng nhìn thấy rõ mấy con cá nhỏ bơi lội "vô-tư"-bên-dưới. Như bao trẻ khác trong hoàn cảnh ñó làm sao mà NhàQuê có giấy khai sanh ñược, học ñến lớp tư thầy ñòi phải có khai sanh mới chuyển qua lớp ba trường Tổng ở xã lân cận, cả lớp bốn năm chục ñứa như nhau, cuối năm nhiều ñứa phải bỏ học. Khoảng chục ñứa may mắn ñược gia ñình quan tâm, dắt lên tỉnh cùng lúc ñể làm thế vì khai sanh; ñó là lần ñầu tiên NhàQuê ñược ngồi trong lòng Ba "Ði Xe Hơi", mà mấy ñứa cùng chuyến chắc cũng vậy thôi. Ðợi tới lượt kêu tên vào ñứng trước ông Tòa, người lớn ñưa tay lên thề thốt sao ñó, mấy người thơ ký, lục sự ghi ghi chép chép….Mấy gia ñình thay phiên làm chứng cho nhau; Có lần ông Tòa hỏi thử xem ñám dân quê nầy ñối ñáp ra sao “ Sao ông biết thằng nhỏ nầy sanh ngày tháng năm ñó?- Ðáp: Bẩm quan Tà, tui có ñi ñám ñầy tháng của nó!”. Ông tòa biết là phịa nhưng cũng thông cảm cho nhóm dân quê nghèo nàn làm chứng vần công cho nhau, thay vì phải mướn người ñang thậm thụt chờ sẳn bên ngoài. Chuyện có thật là vào thời ñó tại tòa án có hai nghề lạ ñời: Làm ñơn mướn và làm chứng mướn. Dưới quê của


533

NhàQuê ñâu có như vậy, việc gì giúp ñược người ta giúp-thiệt-tình! Cái ông Tòa năm ñó ngồi trong mát mà ñen thui hà! Sau nầy lên tỉnh học, ông Tòa khác có hai cô con gái Quỳnh Dao và Minh Trân học chung trường với NhàQuê, cô nào cũng yểu ñiệu dễ thương mà không ñứa nào dám hó hé, ngán ông Tòa lắm, Cụ ñọc: Nay tuyên-án…là-bà-cố-hú! Thế vì khai sanh dành cho những người sanh trước ngày "Nhật Ðảo Chánh và Việt Minh Cướp Chánh Quyền" vì trong biến ñộng nầy có nơi tất cả giấy tờ sổ bộ ñã bị thiêu hủy, nay làm lại giấy khai sanh khác thay thế. Do không phải phần lỗi về mình, nên lần làm lại nầy không phải ñóng phạt, miễn phí; nhưng chánh quyền ñịa phương phải xác nhận không còn sổ hộ-tịch-lưu-trữ. Lên án thế vì khai sanh dành cho những ai sanh sau ngày Nhật Ðảo Chánh mà không làm khai sanh, lỗi do chểnh mảng, do ñó phải ñóng tiền phạt án phí. Tên trong giấy khai sanh cũng trở thành một câu chuyện vì có ñứa “Xấu Háy” khó nuôi bị ñặt cho cái tên rất tục, phải sửa lại na ná như: Các, Lớn, Cử, Ðủ…NhàQuê may mắn nhờ Ba có học chữ Nho và Quốc Ngữ ñủ ñọc truyện Tàu và truyện xưa tích cũ


534

nên ngoài không phải mướn làm ñơn, tên anh em NhàQuê toàn tên tốt. NhàQuê ñược mang tên vị anh hùng mà Ba ngưỡng phục, ñến nay xét cho cùng NhàQuê không xứng ñáng làm cọng râu của Ngài. Không như các bạn thành thị và ngày nay, khi sanh ra ñã ñược ghi tên vào sổ bộ, còn dưới quê phải mấy ngày sau gia ñình hội ý rồi mới ñặt tên cho ñừng trùng với tên người lớn trong thân tộc. Vậy mà chưa xong, cả hai ba năm sau có vợ chồng nọ ở cuối ấp, ñến nói một cách nghiêm chỉnh, xin Ba Má ñặt NhàQuê tên khác vì tên vị anh hùng trùng với tên ông cố ngoại vợ của ông, mà ông cố ñó ñã qua ñời từ lâu, quê ñâu tận Bình Ðại, Lục Tiên hay Hồ Cỏ, Cồn Rừng, Thạnh Phong, Thạnh Phú gì ñó xa lắm! Ba Má cũng giữ hòa khí thôn lân, bèn ñặt thêm cho NhàQuê tên gọi ở nhà; Chỉ ở nhà và trong xóm mà thôi. Do ñó có bạn nào tình cờ tới xóm NhàQuê hỏi tên theo giấy tờ ñi học thì không ai biết cả. Chuyện về tên của NhàQuê là chuyện có thật 100% ñó các bạn! Má cũng biết ñọc biết viết qua xóa mù chữ Cóc a sa, cóc á sá, cóc ớ sớ, cóc e se vài bậc (Cóc Ếch gì cũng vậy mà thầy giáo!), nên Má cũng không-chịu-ñặt-tên-xấu-cho-con. Về ngày sanh cũng nhiều chuyện lạ bốn phương: Anh em sanh cùng ngày tháng khác nhau ñúng một


535

năm; Chuyện nầy chấp nhận ñược. trẻ nào cũng sanh ngày 30, 01, 15 hoặc sanh ngày 5 tháng 6 hay ngày 10 tháng 11…. tất cả phải cho dễ nhớ khi ñứng trước tòa: Khớp lắm! Cũng có chuyện sanh ngày 30 tháng 2…tháng 2 làm gì có ngày 30, vì vô ý tòa cũng cho qua nhưng rắc rối về sau. Có tờ báo NhàQuê ñặt mua, trong ñó có bài khảo cứu của một cây viết lừng lẫy ñã nghiên cứu ñược rằng ông hoàng Rainer xứ Monaco sanh ngày 31 tháng 4. Ngày 30 tháng 4 năm 1975 chưa ai quên cả hai miền Nam Bắc. Tháng 4 bên Congo cũng chẳng có ngày 31. Xin chào thua và nghỉ-mua-luôn! Má chỉ nhớ mang máng ngày rằm tháng tám âm lịch là ngày sanh NhàQuê, nên lấy ngày ñó làm dương lịch trên khai sanh, chắc vì vậy mà mấy lần ñem lá số tử vi nhờ thầy xem thấy không ñúng về những việc quá khứ, suy ra làm sao ñúng tương lai ñược. Tờ “Quy Kỳ” bỏ trong túi ñến khi rách dần, mất cái góc có cung thiên di nên không thể nhờ giải ñoán cầu may xem tốt xấu khi chuẩn bị ra ñi khi trời vừa tối: "Thùng thùng trống ngực ngũ liên… Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa".



536

ðo�n R�i - D�c M8! À ! Ch"t Nh;

Với tôi, Dục Mỹ nơi chốn ñầu tiên xa nhất của miền Trung mà tôi có ñến và ở ñó bốn tháng; Tôi là người miền ñồng bằng sông Cửu Long, chính xác

hơn tôi là người Ki ến Hòa. Nhân ñọc thơ Quan Dương thấy có nét gì lạ lạ và truyện của ông gần gũi với xúc cảm thời học sinh và thời ngủ rừng, tôi bèn phăng tới và tìm ra Website Ninh Hòa. Cũng qua ñó tôi ñọc bài của cô Hà Thị Thu Thủy và bạn Phó Ðức Lâm nói về Dục Mỹ, cái Thành Phố Nhà Tranh Vách Ðất mà từ 19-08-1967 ñến 05-01-1968 tôi ñã thụ huấn pháo binh ở-Huấn-Khu-ñó. Tôi trong số 36 mạng Khóa 25/SQTB Thủ Ðức ñược chọn ñi học Pháo Binh, khóa trước ñó không có người nào. Nằm vật nằm dựa ở phi trường


537

Tân Sơn Nhất chờ chuyến bay, cuối cùng rồi cũng ñược leo lên chiếc C-130 của Mỹ, phi cơ ñáp xuống phi trường Nha Trang ñã nửa ñêm, lần ñầu tiên ñi máy bay lại là phi cơ quân sự, ngồi bẹp xuống sàn lổm ngổm quân trang, lại ñi ban ñêm: Cũng như không! Kể như chưa biết ñi máy bay là gì. Phải thêm lo vì trước khi cất cánh, mỗi người ñược phát cho một miếng giấy nhỏ nói về ưu ñiểm của chiếc Hercule nầy cùng hướng dẫn an toàn: Nào là khi khẩn cấp sẽ ñáp xuống biển và có 30 phút chưa chìm hẳn ñể mọi người thoát ra ngoài: Lạnh ót! Thành phố "Thùy Dương Cát Trắng" tiếp ñón chúng tôi ở khách sạn ngàn sao một góc nào ñó trong khu quân sự phi trường. Rà hết băng tần duy nhất của cái radio bỏ túi không nghe ñược ñài nào: “Buồn ơi là buồn!” Vậy là “Nước trôi ly biệt nguồn”. Sáng hôm sau ñược GMC bỏ xuõng cuối ñường Ðộc Lập chờ xe trường Pháo Binh ñến rước. Chúng tôi cắt phiên canh giữ quân trang, thay nhau ñi phố, có ñứa mua mang về cuốn Ðời Pháo Thủ của Nguyên Vũ (K16/PB), chuyền tay nhau ñọc; Thấm thía về tương lai nhà pháo của mình!


538

Mấy ông tài xế nhà binh lái xe thì phải biết, mấy Ổng leo và ñổ dốc ñèo Rù Rì không cho chúng tôi phút nào "xa quê hương nhớ mẹ hiền" ñược cả! Xón thật! Hai xe ngược chiều cơ hồ ñâm vào nhau. Cuối dốc mới ñược thở ra, ngắm nhìn phong cảnh. Trời về chiều, núi ngã màu xanh sẫm, mây xuống thấp la ñà, xa hơn cái nhà ga xe lửa ñứng ñơn ñộc, là xóm làng gần giáp chân núi sương khói giăng giăng, con ñường dẫn tới trông hiu hắt làm sao; Chúng tôi không còn pha trò nhau, im lặng, mỗi người chìm vào thế giới riêng. Không biết do ñâu, tự tôi ñặt tên ga phía trái trước khi-leo-ñèo-Rọ-Tượng-là-ga-Diên. Vậy là bây giờ tôi mới biết xóm nhà cuối khu rừng nước mặn thưa thớt toàn cây mắm trắng và ô rô về phía phải của Quốc Lộ 1 trước khi ñến ñèo là làng Tân Thủy, cùng tên với quê tôi và cũng sinh sống bằng nghề biển. Trước khi qua ñèo, nghe nói Rọ Tượng nguy hiểm hơn Rù Rì làm tôi lo một phen nữa lên ruột , nhưng không chẳng có gì: An toàn trên-xa-lộ! Có lẽ tôi ngồi bên băng phía lề mặt nên tôi nhìn thấy rõ trường Trung Học Trần Bình Trọng với hàng chữ tên trường màu ñỏ, trường trệt không nằm cạnh ñường mà xa bên trong, phía trái từ hướng Nha Trang tới.


539

Tôi lầm lẫn, tưởng rằng trường Pháo Binh gần trường Ðồng Ðế tức ngoại ô Nha Trang. Khi ñến ngã ba Ninh Hòa xe ngừng, tôi lại tưởng trường ở lòng vòng gần ñây; Lại lầm! Ðường trường xa... Ngừng ở ngã ba Ninh Hòa gần như thông lệ hay sao của mấy bác tài xế nhà binh, tôi khám phá ra ñiều nầy vì sau ñó lần nào cũng vậy mấy ảnh bỏ ñi ñâu mất tiêu, tụi tôi biến thành người trông chừng xe-cho-mấy-trự-nầy. Ở ngã ba ñó, tiệm nem nướng Thái Thị Trực hấp dẫn tôi, khiến sau ñó mấy lần tôi trở lại có khi phải ñi về trường bằng xe lam; Vậy mà có ñứa lại nói có tiệm khác ngon hơn mà nó không chịu chỉ trước: Thế-có-ức-không? Mấy năm sau tôi trở về trường làm giám khảo kỳ thi mãn khóa, tôi lại có dịp cùng mấy sĩ quan giám khảo khác dùng chiếc Dodge 24 của trường ñể thăm Ninh Hòa. Lại ñến Thái Thị Trực làm nem nướng rồi lái lòng vòng dọc Quốc Lộ. ðám xe sư ñoàn Mãnh Hổ hay Bạch Mã gì ñó của Củ Sâm, gần như chẳng buồn tránh ai dù trục lộ khúc ñó chẳng rộng rãi gì. Ninh Hòa tôi chỉ biết thế! ***


540

Trường Pháo Binh Dục Mỹ nằm sau lưng Trung Tâm Huấn Luyên Biệt Ðộng Quân, dẫn vào bằng con ñường cặp hông hướng từ Ninh Hòa tới, ngăn bằng hàng rào kẽm gai ñơn sơ. Thế mà ñấy là lằn ranh thiên ñường ñịa ngục, chúng tôi cho là vậy: Ai có qua các khóa Rừng Núi Sình Lầy, Viễn Thám thì sẽ biết mức gian truân của Lò Luyện Thép nầy, trong lúc chúng tôi mỗi bước lên xe hơi, không uổng phí cuộc ñời . Ðã ñi xe mà còn thêm ghế bố xếp xách tay. Thực ra chúng tôi không thể cuốc bộ vì ñồ nghề lỉnh kỉnh, nào là: Bàn chân xếp ñặt xạ bảng, xạ bảng, GB là dụng cụ gióng hướng súng, ống dòm, la bàn, bản ñồ, họa xạ biểu, họa tà biểu, quạt hướng tầm, cả lô kim mục tiêu và viết chì phải học cách chuốt từ ngày ñầu tiên, chúng tôi giống như anh họa sĩ ñi tìm cảnh ñặt giá vẽ, xe móc thêm chú 105 hoặc 155 tùy.theo.buổi.học. Không sung sướng ñâu các bạn ơi! Tụi tôi bù ñầu vật lộn với các môn: Chiến Thuật, Ðịa Hình, Trung Ương Tác Xạ, Chiến Cụ & Ðạn Dược, Khẩu Ðội Vụ, Quân Xa, Truyền Tin và cả Chiến Tranh Chánh Trị nữa.


541

Bao nhiêu quyển Binh Thư có mã số riêng nặng chình chịch, từng quân trang quân dụng vũ khí chiến cụ phải nhớ một lô danh số và ñặc tính, cách sử dụng và hiệu quả của chúng, rồi sử dụng bảng Lô Ga Rích giải ñịa hình .. và giải toán tác xạ chuẩn ñịnh chính xác, chuẩn ñịnh thời nổ, giải khí tượng: Nhức ñầu lắm! Nếu không thì rớt! Bù lại, chúng tôi chiều nào cũng ra phố Dục Mỹ tự do trừ những khi dã trại ñêm. Cuối tuần có xe ñưa ñi Nha Trang, chiều Chúa Nhật ruớc về. Người thân một ñứa bạn tôi, vốn là thầu khoán ñó ñây, có biệt thự bỏ hờ do một quản gia trông coi trên ñường Biệt Thự, hai ñứa tôi cuối tuần ra ñó, ñược lo chăm sóc như ông chủ nhỏ. Từ biệt thự ñó lội bộ băng qua ñường với khăn tắm vắt vai, là ñã tới biển khu vực gần nhà hàng Kim Sơn có rào kẽm gai, nghe nói dành riêng cho Phó Tổng Thống Kỳ, chán về ñã có cơm dọn sẳn sàng. ðôi lần xuống tận chợ Chụt làm vài quả Phở, lại cũng nghe nói Phó Tổng Thống Kỳ ưa tới ñây: Tôi cho phở Chụt ñạt ñiểm A!; Nhưng tụi tôi vẫn thích khu vực ñường Ðộc Lập hơn hẩu xực mì xào dòn ñồ biển , ñớp bún bò huế ñường Hoàng Tử Cảnh và vài-chuyện-ai-cũng-biết . Càng về sau chuyện ñi Nha Trang thưa thớt dần vì tiền lính tính liền.


542

Ðầu tháng lảnh lương, bà Ðô chủ câu lạc bộ trường Pháo Binh, bắt ghế ngồi gần nơi phát ngân viên làm việc, bà thu không sót một xu các anh nào trong tháng Gô Sĩ Ghi Sổ ăn chịu bà ta. Con nhỏ Ngân Thủy con bà, thường gọi Ngân, ñẹp không có chỗ nào chê ñược, nhỏ cười li ếc ai cũng có cảm tưởng cô ta ñang ñể ý tới mình. Lầm to! Nhỏ ñi về ñã-có-người-ñưa-ñón. Có cái câu lạc bộ ñó cũng ñỡ lắm, mỗi sáng chúng tôi ñến uống cà phê và xin một bi ñông nước ñun sôi chống sốt rét. Việc nầy nhỏ Thủy tử tế có thừa, chắc Nhỏ cũng sợ giùm các Quan tương lai dính chấu-bệnh-chưa-chi-ñã-run. Phòng ăn dành cho SVSQ chúng tôi bàn ghế ñóng bằng gỗ thông: Pháo Binh mà! Mỗi bàn bốn ñứa bốn cạnh, trước mặt một dĩa ớt hiểm tươi rói, một gói thuốc nâu có, ñỏ có, hai ba thứ ngừa sốt rét, món ăn có thịt, cá, bò thay ñổi, nhưng món măng bao giờ cũng hiện diện mỗi ngày chưa có triệu chứng nào ñào ngũ dù có khác cách chế biến. Từ ñó tôi bắt ñầu ăn ớt nhất là hôm nào có món cá biển, cá tương ñối còn tươi, nghe nói từ Vạn Giã chở-lên. Trừ những khi trời mưa, chiều nào chúng tôi cũng có mặt ở các quán cà phê Dục Mỹ, có khi ñi lang thang chẳng có mục ñích gì. Nay ñọc lại các bài viết trong ninh-hoa.com mới nhớ ra rằng: À ! Ở Dục Mỹ các con ñường mang số 1, 2, 3 ...


543

Lần ñó tôi ñến tiệm Tân An rửa hình , ñúng lúc con nhỏ Yến con chủ tiệm bí toán, tôi thấy Nhỏ loay hoay quên cả hỏi tôi, khách hàng mới vào. Nhìn qua tôi ngứa nghề giải sơ cho Nhỏ, không biết Nhỏ có hiểu không? Nhưng lần ñến lấy hình , Ba Má của Nhỏ mời uống nước và ngỏ ý nhờ dạy kèm cho Nhỏ. Tôi nhận lời và bảo Nhỏ tìm thêm vài người nữa. Khi lớp bắt ñầu tôi mới biết rằng họ mất căn bản rất nhiều, tôi phải ôn lại từ ñầu cho họ. Tôi dạy giúp họ không nhận thù lao. Mỗi ngày học sinh ở ñó có xe của các quân trường ñưa ñón tận Ninh Hòa, học sinh phần ñông là con em của quân nhân của Huấn Khu. Lúc ấy tôi vẫn tưởng ở Ninh Hòa chỉ có trường Trần Bình Trọng mà thôi. Gia ñình tiệm hình Tân An có nói họ từ Diên Khánh ra. Ở ñây người ta gọi ñi Diên Khánh là ñi Thành, tên gọi tắt. Cô Hà Thị Thu Thủy có nhớ tiệm hình Tân An và nhỏ Yến nầy-không? Có những ñêm kéo súng lên Lam Sơn trực, tụi tôi cũng mò về chợ Dục Mỹ uống cà phê cho ấm lòng chiến sĩ, từ ñó lên trung tâm huấn luyện Lam Sơn phải ngang qua phi trường Dục Mỹ, mà phía ñối


544

diện là bãi tập Ðịa hình và Chiến Thuật, cũng như nơi diễn tập và thao dượt cuối khóa chúng tôi.

Trong mé rừng bãi tập ấy, có cả một chợ nhỏ ñủ loại thức ăn thức uống và ñặc biệt mấy chị bán cháo

gà chờ chúng tôi giờ xả hơi. Phải nói gà ở ñây ngon tuyệt, tôi thường mua thêm một quarter leg mới ñã! Mỗi lần tôi mua là chị hỏi: Nguyên ñùi gà phải hôn? Trả lời: Yếu tố cũ, một tràng! Không biết nồi cháo còn lại chị bán làm sao ñây? Thực khách ñến sau chắc phải dùng loại không người lái. Khi học các bài về Khẩu Ðội Vụ, có khi súng phải ñược kéo vào tận xạ trường xa trong núi, nơi ñó nhìn rõ ñỉnh Vọng Phu không cần phải dùng ống dòm. Trên ñường ñi, về xe ngang qua Buôn Sim, Buôn Lác lô nhô nhà sàn và mùi hăng gia súc, có những tối trên ñoạn ấy, gặp các bạn bên Biệt Ðộng Quân lặng lẽ di chuyển trong ñêm. Còn trên quốc lộ 21 từ hướng Ninh Hòa ñến, trước khi leo dốc Núi Ðeo, ai cũng thấy bảng to tướng "Nơi Ðây Lò Luyện Thép" , bao giờ cũng nghe tiếng la hét xung phong về phía có dây tử thần.


545

Cái ñáng nhớ nhất là có một sáng chúng tôi ra chợ uống cà phê về, chuẩn bị hay ñã ăn cơm xong, vì chúng tôi cứ ñủ bốn người là mời các Quan cầm ñũa chứ không cần ñông ñủ. Bỗng có kẻng báo ñộng, mấy ñứa về trễ hơn nói ngoài chợ ñã lụt tới ñầu gối rồi.

Tôi chưa tin vì trời chỉ lâm râm chứ không có trận nào mưa lớn từ mấy ngày qua và tôi cũng mới về từ ngoài ấy. Hướng núi có lẽ mưa mấy hôm nay, trời mù không nhìn thấy ñỉnh Vọng Phu. Tôi cũng theo ñoàn người ñi, thực ra do hiếu kỳ chứ tôi không.có.nhiệm.vụ.gì. Lụt thật! Lụt gì mà dễ

vậy! Ðứng ở trụ cây số có chữ Nha Trang 47 Km, bên kia ñường trước Trung Tâm Huấn Luyện Biệt Ðộng Quân nhìn nước ñục ngầu ñang chảy cuồn cuộn từ nguồn suối Dục Mỹ xuống, ngập mất lan can cầu, dòng nước hung hãn mang theo cây khô, nhánh to. Các bạn sau nầy thấy thành cầu Dục Mỹ có gãy một ñoạn hay ñược vá lại là do trận lụt năm ấy. Các nhà vách ñất rệu rã thảm hại. Dòng suối hàng ngày nước tận lòng lạch, ñứng trên cầu nhìn xuống


546

mấy cô ra lấy nước, giặt giũ ngồi trên mấy tảng ñá trông nhỏ xíu, sâu bên dưới. Phút chốc con suối-hiền-hòa-trở-nên-kẻ-hung-bạo. Khí hậu Dục Mỹ rất bất thường, ban trưa nóng ngủ dậy không nổi, uống hai trái dừa lạnh do các anh quân nhân cơ hữu trường mang bán dạo, cũng chưa ñã khát, dừa Ninh Hòa nhỏ và ngọt hơn dừa Bến Tre. Ban tối lạnh khó lòng tắm ñược, từ ñó tụi tôi sáng chế ra kiểu tắm rất Pháo Binh: Tắm trên miền (dựa theo tên một loại tác xạ: Tác xạ trên miền), tức chỉ tắm những phần cần tắm. Vậy chứ vẫn cứ tán nhỏ Ngân Thủy thơm tho dài dài, không thuyên giảm . Ðầu năm 1968 tôi mãn khóa, sáng 06 tháng 01 năm 1968 tôi rời trường về Nam, lần nầy tôi mua vé hàng không Việt Nam: Nhớ nhà quá! Không chờ phương tiện nhà binh ñược. Dù có trở lại một lần vài năm sau ñó, nhưng mấy chục năm qua tôi chưa gặp lại một ai kể cả các bạn cùng khóa ít ỏi chỉ có 36 người tính luôn tôi ñã ñược rải ra khắp bốn vùng chiến-thuật. Nay ñọc trong ninh-hoa.com gợi cho tôi nhớ một khoảng thời gian trong ñời rằng có lần tôi ñã ñến ñó: Vùng ñất xem ra nghèo nhưng dễ thương!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê Connecticut Oct 06,2005


547

Kính anh Nhà Quê, Rất vui khi ñược biết anh gia nhập vào trang Ninh Hòa ñồng hương của chúng tôi. Nhân dịp ñọc bài viết của anh trên trang Web ninh-hoa.com về Dục Mỹ thật hay, gây cho tôi nhiều cảm xúc và xin có ñôi lời nhờ trang Web gởi về anh . Dù chỉ một thời gian ngắn nhưng anh ñã có những kỷ niệm và yêu mến xứ nhỏ của chúng tôi vùng ñất xem ra nghèo nhưng dễ thương. Cuộc sống nơi ñó sau 1975 ñã không còn ñược như trước vì chiến tranh tàn phá một phần nào và sự sinh sống của những người dân nơi ñó xưa kia sống nhờ vào 3 trung tâm quân ñội giờ ñây cũng không còn nữa nên quang cảnh sinh hoạt hoang vắng hơn trước nhiều. Những hình ảnh cũ ñã mất hết cả rồi. Nay ñược một người là quân nhân xưa kia, dù chỉ ghé qua một thời gian ngắn nhắc ñến, tôi thật sự cảm ñộng, thế mới biết những người ñã sống từ thuở bé trong vùng quê nhỏ ñó dành sự yêu thương cho nó nhiều biết dường nào. Cám ơn anh ñã dành tình cảm cho quê nhỏ chúng tôi. Qua lời hỏi thăm của anh về chị Yến con của bác Tân An tiệm chụp hình, tôi ñược biết ba má của chị vẫn còn ở Dục Mỹ tại căn nhà xưa, chị Yến ñã lập gia ñình và có 3 cháu, hiện chị ñang sống tại Quảng Ngãi quê chồng, chị lớn hơn tôi hai lớp. Chị có người em gái tên Oanh ñang sống tại Mỹ là bạn học với em gái của tôi, Oanh có về VN và ghé thăm


548

chúng tôi vào tháng 9/2004. Kính chúc anh và gia ñình vui khỏe, hạnh phúc. Mong ñược ñọc nhiều bài viết của anh gởi qua trang Web ninh-hoa.com, chúc anh sáng tác nhiều. Kính thư. Thu Thủy ><><><><


549

V<V<V<V<nh nh nh nh ð=ð=ð=ð=nh Vnh Vnh Vnh V((((ng Phung Phung Phung Phu Dặm tiễn lên ñường nhắm hướng ðông Người về chót ñỉnh ñứng chờ trông Non thương giúp nhón … nâng tầng ñá Biển cảm dùm loang … dịu nắng hồng Biểu tượng kiên trinh trong ngữ ngạn Hình trưng tiết liệt giữa thinh không Mây trôi vướng núi dừng lưu luyến Hóa thạch "Vọng Phu" mãi ñợi chồng


(ðược họa từ bài xướng Vọng Phu Thạch bên dưới)

V(ng Phu Th>chV(ng Phu Th>chV(ng Phu Th>chV(ng Phu Th>ch Ngóng ñợi phu quân cuối bể ñông ðăm chiêu thiếu phụ mỏi mòn trông Bồng con rủ rượi hai hồn ñá Dẩm núi trơ vơ một bóng hồng ðếm bước kim ô trầm ñỉnh ngạn ðong gương ngọc thổ ngự tầng không Thoi ñưa tạc dấu trang tình luyến Khắc giữa nhân gian khổ vọng chồng

ð�ð�ð�ð�ng Lng Lng Lng Lããããoooo


550

ðo�n R�i - Viên S@i Tôi rời Ninh Hòa, quê hương các bạn, nơi có ñủ núi non, sông ngòi, ñồng ruộng và biển cả. Nơi ñó xóm làng ñồng ruộng làm tôi ñỡ nhớ quê xa, nhưng núi non ñem mây xuống thấp như gần, tôi dễ buồn hơn. Tôi mong ngày về Nam, nên lần từ giã quê hương các bạn lòng tôi mừng, không giống như các bạn lúc khăn gói rời xa. Chắc ai cũng có lần xao ñộng như-thế! Từ khi còn ñi học, ao ước khi ñất nước tôi thanh bình, tôi sẽ ñi nơi nầy, nơi nọ khi có dịp. Thế mà tôi ñã bỏ nhiều cơ hội trong thời gian lưu ngụ nơi quê hương các bạn. Tôi ñã không biết Vạn Giã, Vạn Ninh, Thành Diên Khánh, Suối Nước Nóng. Xa hơn như Ban Mê Thuột phía Tây, Tuy Hòa phía Bắc, Cam Ranh Ba Ngòi phía Nam. Những nơi ấy bạn tôi có ñến trong thời gian bốn tháng quân trường, tôi thì không. Họ về kể lại làm tôi ấm ách khi tôi hỏi Ðèo Cả cao thế nào, bị chúng trả lời: Ðã nói là Cả thì phải biết nó như thế nào rồi!


551

Nhủ thầm thôi ñể sau nầy! Cái sau nầy tôi chờ ñợi, nuôi dưỡng khác xa cái sau nầy tôi nhận ñược, nên ước muốn ñi ñó ñi ñây cơ hồ không thực hiện ñược. Ngày nay có dịp ñi nhiều nơi, nhưng tôi biết rằng những nơi tôi ao ước ngày nào, giờ chỉ là phấn son. Cái hồn nhiên mộc mạc tôi yêu, ước muốn một lần ñược gặp ñã vĩnh viễn của quá khứ. Cái háo hức ngày xưa thôi giờ ñể lại con cháu tôi mấy dịp chúng-về-thăm-ñất-Tổ.-Thế-cũng-ñủ! Khi ñến nơi nào hay rời xa tôi ñều mang về theo một vật kỷ niệm, vật kỷ niệm có khi cũng tức cười, vì ñó là tờ thực ñơn của nơi tôi ñã ghé ăn. Không phải chỉ có kẻ phàm phu như tôi mới có cái thú sưu tập vật kỷ niệm xem ra tầm thường như vậy. Ngay ñến những tài tử, minh tinh, ca nhạc sĩ nổi tiếng khi ñược mời lên AirForce One, mấy vị nầy cũng ñã xếp mấy tờ napkin có in huy hiệu cho vào túi làm kỷ niệm. Xét ra từ quân tử chí ư thứ dân cũng vậy thôi!


552

Nhà tôi thỉnh thoảng phàn nàn tìm thấy trong túi tôi mấy-vỏ-sò-vỏ-ốc. Theo thói quen ñó, tôi cúi xuống nhặt viên sỏi nhỏ còn ấm quê hương Ninh Hòa các bạn, viên sỏi có thể không phải từ trong lòng ñất nơi ñó, nhưng nó ñã hiện diện ở ñây trước tôi. Nó ñã chứng kiến hôm qua, chúng tôi quỳ xuống dâng lời thề cùng sông núi: Tuyệt Ðối Trung Thành Với Tổ Quốc Việt Nam! Xin Thề!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê Dec 04, 2005


553

Neáu L>i Có L�n Tôi thuộc tên Ninh Hòa quê bạn Con Sông Dinh ,Xóm Rượu, ðường Luồn Thành phiên bản in ñầy trí tưởng Một mai kia có dịp ñến cùng Sẽ rất quen không gì bỡ ngỡ Nơi ngã ba bồi hồi tưởng nhớ Bốn mươi năm dấu tích ñổi thay Lần ñầu tiên dừng lại nơi ñây Thêm thiện cảm ghi lòng từ ñó Giữ trong sâu bước mỗi dần xa Rời Bùng Binh bóng chiều ñã ngả Màu núi lam càng lúc một gần Mười bánh xe dừng hẳn vòng lăn Tôi ñứng giữa núi rừng Dục Mỹ Bao nhiêu mới bắt ñầu từ ñấy Chuyện kể ấy về xa xưa lắm Chứ bây giờ tôi khách hành hương Về nhìn lại dấu chân xuống núi Trả chiếc gùi nay ñã rách bương Chỉ viên sỏi vẫn còn nguyên dạng


554

Mấy tảng ñá dưới lòng suối cạn ðấm vai nhau cười khách ñứng nhìn Chưa nhận ra hai bên cứ ngó Cây cầu xưa chứng kiến lặng thinh Tóc tôi bạc mà rong vẫn vậy Hồi tưởng nhớ từng viên ñá ấy Dáng ai ngồi giặt giũ khoan thai Nước từ nguồn miệt mài xuôi chảy Như tôi xa biền biệt năm dài Nay trở lại chung quanh ñều lạ Từ trên cầu tay buông hòn ñá Trả về lòng viên sỏi tôi vay ðã ñi theo gần suốt ñời nầy Cùng lạc bước theo dòng nghiệt ngã Gợn sóng tăn như ñã vẫy tay


555

Tôi còn muốn ghé thêm nhiều chỗ Từng hàng dương vẫy gió ñong ñưa Hương cà phê và làn khói quyện ðưa tôi về cổ tích giăng mưa Cài áo che … lạnh từ hướng núi Sắp rời xa tôi gắng gượng cười Chia tay nhé ñã là phút cuối Kỷ niệm xưa nầy dịp ghé thăm ðỉnh núi cao cũng dường xúc cảm Nhạt nhòa mây qua ñó tần ngần



556

ðo�n R�i : ð>i Bác C�;p Cò Tưởng là chuyện giỡn chơi, có thiệt ñó các bạn à! Bản thân NhàQuê tui trải qua ba trường hợp xin kể tặng người bạn tuy xa lại gần của tôi, dịp bạn quyết ñịnh nghỉ hưu cuối tuần nầy: Tôi nói xa là chúng tôi xa nhau ba mươi năm mới gặp lại, gần là nay trong số bạn cùng năm vào trung học chỉ có hai ñứa tôi gần nhau nhất, cũng phải mất một giờ rưởi lái-xe. Tôi ra trường Pháo Binh sau bạn tôi ba khóa, thuộc ñàn em, kể như lội mút chỉ, vì các phương vị chỉ huy có chữ THỌ ñã ñược hàng hàng lớp lớp ñàn anh-nắm-giữ-rồi. Không biết do ñâu, vì sao, tôi lại ñược về Tiểu ðoàn Pháo Binh Hoàng Gia, gọi như vậy vì nó ở sát nách Nhà Vua tức Biệt Khu Thủ ðô, chứ ñơn vị tôi có tên có số riêng như mọi ñơn vị khác. Xin nhớ tôi là một tên nhà quê mốc thít nhiều ñời không có "gốc gác" gì hết! Chắc bản mệnh tôi "an tại Thiên Phủ Cung" nên phải ở gần Nhà Trời, mà ñơn vị tôi cũng mới tinh, huấn luyện chưa xong, ñại bác còn chưa lảnh hết bên Quân Cụ.


557

Tôi trình diện ñơn vị trưởng ñúng hai tuần là gặp trận Mậu Thân liền, quân số tại hàng lúc ñó rất ít vì ñang ñi phép Tết và một số "dù" về thăm gia ñình chung quanh SàiGòn. Tiếng súng nổ vang mà tôi tưởng pháo tết hay phe ta bắn súng thay pháo, cứ tiếp tục ngủ một mình trong dãy phòng dành cho sĩ quan ñộc thân, may là tôi không nghe radio kiểu vừa nghe vừa ngủ. ðến khi ðài Chỉ Huy cho người lên ruồng xem có còn ai trong phòng ngủ hay không, mới khám phá ra tôi là quân nhân gương mẫu không "dù", mà có "dù" cũng ñâu biết ñi ñâu! TðT tôi bảo Kiến Hòa mất rồi! vì trên hệ thống Liên Quân báo như vậy, khi ông hỏi tôi quê ở ñâu. Không ñầy mười phút sau ñơn vị tôi bị tấn công trực tiếp, sau nầy tù binh khai là họ ñã vào sát rào cả giờ rồi, nên tôi nói tôi ngủ không mở radio là may! Dĩ nhiên là ñơn vị tôi có tổn thất nhưng làm sao "Xơi" chúng tôi ñược! Trại Phù ðổng của Bộ Chỉ Huy Thiết Giáp gần ñó bị chiếm, Họ ñã gây nhiều khó khăn tiếp tế ñạn dược cho chúng tôi trong mấy ngày.


558

ðến khi ñường ñã giải tỏa, tôi ñược ñưa ñến trại Thiên Hộ Dương (căn cứ 30 Quân Cụ) nơi một pháo ñội ðại Bác mới lảnh còn mùi dầu mỡ, trú ñóng vị trí hành quân ngay bên trong căn cứ Quân Cụ nầy, trên khoảng trống gần Trường Quân Y,

cạnh sân banh sau lưng "Lò Bát Quái" khám Chí Hòa và yểm trợ liền cho lực lượng bạn ñang chạm ñịch nặng.... Khi ñược giao ñiều khiển cho pháo ñội thi hành tác xạ, tôi vẫn hô khẩu lịnh y chang như những gì học trong quân trường không sai sót một chữ, làm ai cũng cười (lính mới mà em!):

** Pháo ðội ñiều chỉnh! ** ðạn nổ! ** Lô XXX!


559

** ðầu Nổ nhanh! ** Trung Tâm một quả! ** Pháo ðộ 5 quả, ðầu nổ CVT khi bắn hiệu quả! ** N ạp...! ngưng ít giây, hô tiếp ** ðộ Giạt ....! ** Góc Thăng Bằng...! Chưa ñầy phút sau khẩu ñội báo cáo: Khẩu 3 sẳn sàng! Khẩu 4 sẳn sàng! Tôi phất tay ñồng thời ra lịnh: Bắn! ..... ðến khi chuẩn bị bắn hiệu quả thì ngoài mặt trận xin ngưng tác xạ ñể họ chiếm mục tiêu. Thay vì hô khẩu lịnh Ngưng Tác Xạ! hoặc Chấm Dứt Tác Xạ! ðàng nầy tôi "một cánh tay ñưa lên" lại âm thầm bỏ cánh tay ấy xuống. Các khẩu ñội nhìn tưởng lệnh Bắn, họ chơi hết 30 quả. Tôi xanh mặt! Chân ñứng không vững nghe khẩu ñội thứ tự báo cáo:


560

Khẩu 1 bắn xong! Khẩu 2 bắn xong! Khẩu 3 bắn xong! Khẩu 4 bắn xong! Khẩu 5 bắn xong! Khẩu 6 bắn xong! Tôi uể oải ra lịnh: Chấm dứt tác xạ! Ngoài mặt trận vừa ñịnh tiến lên phải dội lại, chửi thề ỏm tỏi trên hệ thống truyền tin. Kể như ðại Bác Cướp Cò "sĩ quan sữa" mới ra lò mà!.... *** Sau ba tháng nằm trong tiền ñồn mật khu Lý Văn Mạnh nay là khu kinh tế mới Lê Minh Xuân, tôi trở về vị trí Pháo Ðội ñang ñóng tại quận Bình Chánh Gia Ðịnh, ñi phép 24 giờ xong, cũng chưa có việc gì làm. Trưa tà tà ra chợ thả dê tán dóc, tối không trực thì nằm nghe "ñại bác ru ñêm". Thời ñiểm ấy Bình Chánh bị pháo kích dài dài có khi cả ban ngày. Nơi ñây Họ có lợi thế là ranh hai tỉnh thuộc hai khu chiến thuật khác nhau, nên mỗi lần xin Clear lãnh thổ rất nhiêu khê, rồi vụ ñó cũng ñược khắc phục. Riêng về phản pháo thì chúng tôi có toa bổ hẳn hòi cho những chỗ nào thường là vị trí súng.


561

Hai khẩu ñội nào tới phiên ñêm trực thì ghi yếu tố sẳn trên súng, nạp ñạn vào nòng, kéo dây giật vào tận trong phòng ngủ. Khi nghe Bên Kia "ñề pa" là cứ vừa nằm vừa giật dây phản pháo, cả hai quả hai hướng gần như một lượt: ðơn vị bạn khen nhanh ơi là nhanh!!! Thế mới có chuyện là một ñêm nọ khi không mà tự nhiên "phản pháo" một mình: Gì vậy Bây?? Em ñi tiểu máng dây Ông Thầy ơi!!! Ðại Bác cướp cò!....... *** Nhờ có số sống dai, trong lính rất cần cái số ñó lắm!!! Nên ñúng ngày tháng cũng ñược thăng cấp. Tiệc liên hoan cho các Sĩ Quan tân thăng trong lần có tôi, cũng ñược Tð tổ chức trong Hội Quán Sĩ Quan của ñơn vị như những lần khác. Hội quán nầy không do Kiến Trúc Sư nào vẽ kiểu cả, do "lính thợ" có tay nghề ñược giữ lại hậu cứ xây nên. ðây là hội quán rất ñẹp nghe nói chỉ kém " Bay Bốn Phương Trời" Huỳnh Hữu Bạc bên Không Quân trong Tân Sơn Nhất, nên gần như ñược cho mượn rất thường.


562

Nói là cho mượn chứ chỉ cần cú ñiện thoại là TðT tôi lo từ A ñến Z và thuộc cấp chạy bắn khói từ Z

trở lại A... Khách mời lần ñó Sao có, Trưởng có....về ca sĩ có Kim Loan, Giáng Thu, Giao Linh, Phương Hồng Quế, Anh Khoa, Phương Nga, Phương Khanh,... hú ñược một số bên Tð50CTCT và Biệt ðoàn Văn Nghệ Trung Ương... ca sĩ tới ca vài bản rồi chạy SÔ, Phương Hồng

Quế thủ suốt, thân như ca sĩ cơ hữu... Ban nhạc của ñơn vị tôi tuần nào không ở nhà thì ñược mượn ñi, ban nhạc rất khá vì qui tụ thành phần lính kiểng nhiều người gốc nhạc công...; Từ ñó tôi nghĩ ra rằng: tôi ở ñơn vị nầy từ ra trường cho ñến ra khỏi lính mà không bị thuyên chuyển trong các ñợt "bị" qua Pháo Binh Dù, là vì ñể những người như tôi dùng "Xỉ" ñi mấy chỗ nguy hiểm, chứ còn lại ñều là con ông cháu cha gốc to nhánh bự.....dễ mích lòng!!


563

Càng khuya chương trình càng hấp dẫn khi khách Lớn tới dự tiệc,"nhảy" rồi về sớm hay ñi "công vụ". Phải nói rằng thằng bạn tôi quả là hay! Nó xứng ñáng ñược rút về lo ban 5, nhờ vậy tôi trám chỗ của nó và khỏi lội nữa.

Nó và con bồ ca sĩ của nó "vận ñộng ngoại giao" sao mà ñược một màn "thoát y" vào giờ chót. Tôi không nhớ rõ là do Xuân Trang hay Thu Thủy trình diễn. Hai cô tài danh ñương thời ñã từng làm cả khóa 25/SQTBTð chúng tôi suýt bị cúp phép, trong lần cả hai cô trình diễn ở ðại Giảng ðường dịp gắn Alpha. Lúc màn nầy diễn ra, không còn ai ngồi ở các bàn, mà tất cả tập trung bao quanh kín cả piste. Cái làm ngạc nhiên là phía nữ lại ầm ĩ hơn bên mấy ông vốn háo hức.


564

Cô nàng diễn ñiệu nghệ kéo dài ñứng ...tim, cởi từ từ... cuối cùng 100% em ơi, ñêm nay 100%! Nàng tỉnh bơ chậm rãi ñi vào phòng thay ñồ, nhìn từ sau cũng không biết diễn tả sao cho ñúng những gì mắt thấy. Ước gì tôi là họa sĩ!!

ðẹp vậy mới thoát y chứ!! Suốt buổi cho ñến hết màn vừa qua, kéo dài ñến nghẹt thở, tôi "ñành" vào phòng rửa mặt cho hạ hỏa. Lại gặp nàng chưa mặc lại gì trong ñó. Thấy tôi vào nàng hỏi rất...: bộ ðại Bác Cướp Cò rồi sao mà vô ñây vậy Quan?? Cưng làm tình hình Cuba-căng-thẳng-quá-ñi!!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuêMarch 17,2006


565

ðo�n R�i : Tôi Làm M� Giờ ñã hai mươi mấy năm rồi, thôi thì thời gian ñã ñủ, tôi-tiết-lộ-cùng-các-bạn-chuyện-tôi-làm-mụ. Chuyện bắt ñầu là tôi bị liệt thành phần theo chánh sách khỉ khô gì ñó, không cho ở thị trấn, phải về nông thôn. Nhà cửa phải bán gấp dứt nọc, không còn gì ñể nấn ná ... Không bán thì họ mượn làm văn phòng...chơi cha thiên hạ ... Bán cả nhà ñất chưa bằng một phần ba số tiền tôi xây cầu tiêu khi vừa mua nhà! Về nông thôn rồi mà hai năm liên tiếp không ñược “Tập ðoàn” cấp ruộng ñất kinh tế phụ, kinh tế mẫu gì hết, không giống như mọi gia ñình trong hàng xóm, thành ra tôi thuộc lưng chừng giữa “Người Cày Không Có Ruộng” và “Cà Nhỗng Chống Xâm Lăng”. Bây giờ nói chuyện trồng sắn: Anh tôi cho mượn gần một công ñất ñể trồng sắn (loại củ người ta làm nhưn bò bía). Các bạn có tưởng tượng ñược tôi gánh tưới mỗi ngày hai cữ, mỗi cữ một trăm ñôi nước không?? Tôi-làm-ñược-ñó! Không kể sắn vụn, tôi thuê ghe chở cả mấy tấn thành quả của mình lên tỉnh bán, bị cửa hàng nông sản ở nơi ñây ñịnh giá rẻ mạt, không chịu họ ñòi kêu thuế vụ tới


566

ñánh thuế. Chơi cha thiên hạ! Bán xong huề vốn, lỗ công. Kế tiếp tôi từng bước tiến vững chắc lên nuôi heo song song. Nuôi heo nái, không phải một mà ba con. Vụ nầy nhiều-chuyện-tức-cười-lắm-nghe! Trước hết lựa giống to con, tướng tá ngon lành, quan trọng là nhiều vú, cho ăn ñúng mức. Mỗi sáng tôi ra chợ xã uống cà phê chờ mấy bà bán rau muống ế, mua mảo, bao nhiêu cũng gom về bằm trộn với tấm nấu và cám-làm-thức-ăn-cho-“ba-em-nái”. Cái tức cười là khi nuôi heo nái thì lời ăn tiếng nói của mình phải ñiều chỉnh, nói sao cho tục thành thanh và kiêng cữ không ñược nói gở, vụ nầy tôi gặp khó khăn nhiều-!! Tôi phải hỏi bà con hàng xóm ñã từng có kinh nghiệm ñể nái và ñược chỉ dẫn tận tình. Riêng chuyện “Bỏ Nọc” cũng có bí quyết, nào là chờ “Hoa Héo”, nào là không cho Nọc ăn quá no, nào là số lần bỏ nọc ….(Sau nầy tôi thường cười thầm vụ Hoa Héo nầy lắm) ði “rước”nọc vừa về tới nhà còn ñang cho nó nghỉ mệt là bà chủ nọc ñã có mặt, canh chừng sợ mình “tận dụng quá mức” và không chịu tẩm bổ cho Nọc của bà ta; Do vậy cũng ñỡ vất vả khi dắt nọc ñi trả, chính bà dắt về. Cái anh nọc nầy ñánh hơi có nái là kéo miết, ghì muốn không lại với tiếng gọi tình yêu của anh ta.


567

Sau ñó tính ngày tháng chờ và chuẩn bị heo ñẻ và ñúng là có nhiều chuyện ñến bây giờ mới biết: Nào là mấy cần xé lót rơm ñựng heo con, biết cách nâng ñẻ, cho heo con bú… Tôi ñã làm Mụ ñỡ ñẻ cho mấy bầy heo rồi-ñó-….Thiên-Hạ-ơi! Phải có ổ rơm vì mấy chú nhỏ nầy cần ấm khi vừa lọt lòng, nâng lau phải nhẹ nhàng, chú nào bị ñau, chú é lên là mẹ chú bênh vực tức thì, dù còn ñang tiếp tục sắp ñẻ con kế tiếp. Và cũng biết thêm là bầy nào cũng có con-ngoẻo-ngay;-gọi-là-con-lót-ổ. Bầy ñầu tiên tôi có tám cô cậu, mấy lần sau mười. Thế ñược-xem-là-có-tay-nuôi-nái-rồi-ñó! Xong xuôi nái nằm nghỉ một hồi và “ịch, ịch” kêu ñám con bú. Khi nghe tín hiệu màu xanh ấy, mấy cô chú nhôn nhao, chỉ cần nghiêng cần xé là chúng chạy ùa ñi tìm nguồn sữa ñầu tiên, những lần sau ñó chúng trở lại ñúng vị trí vú mà chúng dành riêng từ lần ñầu (bà con kinh nghiệm nói rằng chúng tìm ñúng vú mà nhao ñã nuôi-nó-từ-trong-bụng). Hai mươi bốn giờ ñầu phải chăm sóc chúng không rời cữ sữa nào cả. Những ngày kế tiếp không cần gom chúng vô cần xé nữa mà cũng không ñủ sức chứa vì chúng lớn nhanh…chúng tự gom nhau vào một góc chuồng.


568

Thiến heo con và phá bầy là giai ñoạn chót trước khi heo mẹ ñược bỏ nọc lần kế tiếp. ðêm trước khi thiến, chúng làm như vui mừng bước qua cuộc ñời mới và thời kỳ dứt sữa tự mẹ chúng hất chúng ra …. Tới ngày phá bầy, bà con hân hoan ñến bắt heo con mình dặn mang về nuôi và hình như khi ai cũng nói ñể ít bữa ñem tiền lại nghe “Thầy Giáo”, ít bữa ở thôn quê là khi họ thu hoạch và bán xong nông sản hay bán ñược heo-thịt… Có một người quen hỏi nài tôi ñể lại con nái khi biết tôi có ý ñịnh không nuôi heo ñẻ nữa. Tôi hiểu sai, tưởng ông ta muốn mua, ai dè ông ta mượn mà không biết ñến bao giờ ông ta mới trả tiền lại. Bây giờ tôi quên chi tiết, hình như ông trả làm nhiều kỳ, trong lúc ông ñã bán nhiều bầy heo con và con nái mà ông nói ñể lại, ông ñã bán ñâu mất từ lâu. Lại chơi cha! Hơn cả mượn ñầu-heo-nấu-cháo! Tôi lại huề vốn nữa. ðã là may! Huề vốn thật vì thời giá-thay-ñổi-liên-tục Tôi viết bài nầy vì năm Hợi sắp ñến chứ chính tôi ñọc nghe chán quá, văn chẳng ra văn, chẳng ra kể chuyện. Người bạn thân của tôi ñề nghị viết thành thơ vui. Tôi ñầu hàng, thà rằng khi nào bí ñề, tôi sẽ kể chuyện tôi nuôi bò cái ñẻ bò con, nuôi ñã ñời bán mẹ và con trước khi tẩu thoát và vẫn tiếp tục huề vốn! Tôi hả! Tôi “làm kinh tế” vĩ ñại nhất thế kỷ trước vì tôi huề vốn, mấy ông nhà nước thì luôn lỗ thâm thủng.



569

ðo�n R�i – Cn, T)t, Cn T)t

AÊn Vợ và Em Vợ một nhà hiền triết ñã cùng nói rằng: Một

ngày không ăn uống, soi gương không nhận ra ñược

mình. Nên ăn uống cực kỳ quan trọng cho những ai thường-soi-gương. Ăn và uống liên hoàn hỗ trợ cho nhau: Nếu ăn mà không uống thì bị hốc cổ, trừ ăn canh. Nếu uống mà không ăn gọi là tuyệt thực. Kiểu tuyệt thực ngậm sâm uống-sữa-nầy-chỉ-có-từ-năm-1963-trở-ñi. Thực ñơn nhà hàng nào cũng kê ñủ các món ăn món uống và ñược tính tiền giá cả riêng chưa kể tiền thuế và tip, vì các người khai thác nhà hàng hơn ai hết, biết rằng ai ñã vào ăn thì phải uống phàm là người bình thường.

*** Từ ba mươi năm nay, NhàQuê tui ñã qua trường lớp nên lấy mình làm thí dụ cho khỏi mích lòng ai, cách nầy trong cái trường dị hợm ñặc biệt ấy gọi là liên hệ


570

bản thân, trước ñó mà ai chuyên nói về mình, một hai gì cũng tôi thì tụi Tây nó cho là vô liêm sỉ. Nên có gì xin-bà-con-tha. NhàQuê ñã ñược căn dặn trước khi ñầu thai là phải nhớ ăn uống, nên từ khi lọt lòng mẹ NhàQuê tui gia nhập tức khắc vào Hội Ăn Uống sau khi khóc chơi vài tiếng gọi là, mấy ñứa dù là con ông cháu cha mà không chịu làm hội viên ñều bị thuyên chuyển ñi vùng 5 chiến thuật cả. Hội nầy hoạt ñộng trên phạm vi toàn thế giới, NhàQuê là hội viên tích cực có thâm niên hẳn hòi, nhưng không ñược lên hàng lãnh ñạo, vì khi ñói NhàQuê rất xấu tánh, tính tới tết Con Chó nầy NhàQuê ñược 64 năm tuổi hội viên theo âm lịch. Nói ñến ăn Tết thì NhàQuê khoái lắm, có tiếng ăn trong ñó là ñúng khớp phe ta như ăn cưới, ăn giỗ, ăn tiệc.... Ăn gian thì NhàQuê cũng có vài lần nhất là khi ñụng ñộ rượu, phải chạm trán với lực lượng mạnh, trận ñại tửu chiến như vậy nếu không ăn gian vài vòng thì chỉ có nước ñược ñồng bọn mang ñi; Vì thế có nhà nghiên cứu ñã quả quyết rằng uống rượu ăn mồi nhấm ñưa cay từ cao lương mỹ vị cho ñến cầy me cóc ổi gì cũng say,


571

chỉ có ăn gian là ít hoặc không say mà thôi. Xin ghi nhớ:-Uống-rượu-ăn-gian-không-say! Riêng ăn hối lộ thì NhàQuê thuộc hạng cá kèo, còn xa mới ñược hưởng chế ñộ ñó. Xưa nay vẫn còn ñứng xem-thiên-hạ-mần-ăn-mà-rỏ-dãi! Mấy năm ñầu ở trung học, NhàQuê biết có môn học tên gọi là Nữ Công Gia Chánh, bây giờ ở Mỹ ñược một thời gian, thấy cái xứ nầy lạ lắm bà con ơi! Cho ñến cái tên giải thưởng cũng phải coi chừng bị người ta chống ñối vì cho là có xa gần dính líu tới kỳ thị. Thí dụ Giải Thưởng Âm Nhạc Cho Người Da Ðen thì OK, chứ chưa ai dám ñặt giải thưởng loại nào ñó chỉ-dành-riêng-cho-da-trắng-cả. Ngẫm lại thấy tên gọi môn Nữ Công Gia Chánh nầy nặng mùi kỳ thị quá trời! Như trong gia ñình NhàQuê ñây, ai ñi làm về sớm thì nhào vô bếp nấu nướng chứ ñâu còn dành ưu tiên cho Nữ như ngày xưa. Lúc mà phe bề trên ñi làm về ngự trên ghế bố xích ñu ñọc báo, ñợi bà xã, ñợi phe bề dưới biểu mấy ñứa nhỏ lên khoanh tay thưa Ba xuống dùng

bữa, chứ không ñược nói Kêu Ba xuống ăn cơm nghe nó-phàm-phu,-không-văn-hoa-kiểu-cách.


572

Phải chi trời ngó lại ngày ñó nhà trường không kỳ thị giới tính, cho bọn trai học môn ấy thì mấy năm ñầu sang Mỹ, ba cha con NhàQuê ñâu phải mua sách dạy nấu nướng của bà Nguyễn Phan Long, bà Quốc Việt về theo ñó mà chấp hành trong hoàn cảnh thiếu nhiều nguyên liệu và gia vị của vùng còn ít người Vi ệt ñịnh cư-như-vầy! Kịp ñến bốn năm sau, năm 1991 Tư Lệnh dắt con gái và trai út sang ñoàn tụ, tình trạng ăn uống của cha con NhàQuê ñược cải thiện một cách ñáng kể Và chiếu theo phong tục bản xứ, Nàng ñảm nhận Commander in Chief từ ấy (Both in Chief and Chef) mà không cần dùng biện pháp của các vì tinh tú là biểu

dương lực lượng, chỉnh lý gì hết, diễn tiến theo lộ trình

rất-hòa-bình. Lần ñầu tiên ñược hộ tống ñi SuperMarket, nơi chuyên bán thực phẩm Á Ðông, coi giá ghi sẳn, món nào Tư Lệnh cũng qui thành vàng rồi chê mắc mặc dù ñồng ñô la ñã ñược ñịnh nghĩa theo kim bản vị từ lâu rồi, trù trừ so-sánh-bên-Việt-Nam-món-ñó-rẻ-lắm!


573

Tết tái sum họp ñầu tiên năm ñó ñứa con gái làm ñủ loại mứt cho Ba ăn tết lớn! Có lẽ ñó là cái tết ñầy ñủ hoa lá cành nhất ở hải ngoại. Giờ nhắc lại ai cũng cười chảy nước mắt, vì mứt qua tới mấy tháng sau ăn không hết ñem bỏ; Bấy giờ Bé ñã biết rằng ăn thức ăn ñể lâu ngày dễ bệnh, mà ñã bệnh ñi bác sĩ trả bill xỉu luôn! Thà-bỏ-trong-tiếc-nuối! Trải dài hơn sáu mươi năm qua chỉ xét về quá trình ñứng trong Hội Ăn Uống cũng nhiều hỉ nộ ái ố lắm bà con-ơi: Trước nhứt NhàQuê tui thuộc thành phần con nhà nghèo, còn khá hơn thành phần con bà phước, lúc nhỏ NhàQuê bị ban bạch nó vật cho chết lên chết xuống mấy bận, tóc rụng gần hết, Má phải cạo cho có hơi dao, tóc nhà ta coi vậy cũng biết ớn xương sống không dám tiêu cực nữa, bèn ra lại lớp mới một cách hăng hái, nhờ mới-nên-bọn-chúng-lâu-bạc-chăng? Thuốc tán, thuốc tiêu uống mỗi lần cả bụm thường hơn ăn cơm, mà cơm nhà ñông con ăn vào trôi ñâu mất biệt. Trường hợp thiếu ăn như vậy, ngày nay thế nào cũng ñược mấy ông Bác Sĩ phê cho ít chữ suy dinh dưỡng

trầm trọng. Rồi theo ñó mà tự tìm cách ñiều chỉnh tình trạng sức khoẻ cho ñúng tiêu chuẩn Khỏe vì Nước kiến

thiết Quốc Gia, ñoàn thanh niên ta góp tài ba, hùng

mạnh trong năm giới. Thuở nhỏ thiếu ăn!


574

Lớn lên chút xa quê ra tỉnh học, ñọc thi văn thánh hiền nên ngộ và lấy câu người quân tử ăn chẳng cầu no ñể vỗ về cho cái bao tử chực nổi loạn khi ở tuổi ñang lúc sức trai, vung vai hoài mà không chịu lớn; ðức Phù Ðổng ơi! Ngài ñã cỡi ngựa sắt lên núi Sóc Sơn biến mất lâu rồi lấy ai mà dạy cho bài thể dục vươn vai ñó, mà cho dù Ngài quay lại bộ chỉ huy ở Hạnh Thông Tây, Gò Vấp chắc Ngài lần nầy chỉ mang theo mang theo M-113, M-48, T-54 mà thôi... Lại thiếu ăn! Những tháng, năm ai cũng cho là thời hoa mộng sao mà ngắn quá! Loa thông tin, ñài phát thanh bộ phận thống lĩnh lãnh vực xin vặn nhỏ vừa ñủ nghe, ñừng làm

phiền hàng xóm ñang cần sự yên tĩnh nghỉ ngơi lại cứ hết volume: Toàn dân nghe chăng, sơn hà nguy biến,

hận thù ñằng ñằng, biên thùy rung chuyển, Diên Hồng

tâu lên cùng minh ñế: Bắt Lính! Bắt Lính! Bắt Lính!...

Như mọi người NhàQuê tui theo tiếng nói ñộng viên hăng hái tòng quân, ñứng lên ñáp lời sông núi, giã nhà ñeo bức chiến bào ngủ bờ ngủ bụi ngủ rào từ ñây... Hành quân tiếp nối hành quân nên dù có ñi theo phương giác nào cũng lấy lương khô làm chuẩn trong


575

những ngày buồn dài lê thê, có hôm chợt nghe gió lạnh ñâu tìm về ñó. Thôi thì có muốn gì ñi nữa cũng chỉ thế thôi! Bắt

phong trần phải phong trần, cho thanh cao mới ñược

phần thanh cao. Tự lấy châm ngôn lừng lẫy ñương thời: ñời lính mà em an ủi mình. Ðêm qua em mơ gặp ñủ-thứ. Một ngày ñẹp trời cụ Hương ñề nghị với chính phủ và chiếu nhu cầu công vụ, NhàQuê cũng ñược như số ñông cho về nhiệm sở cũ làm công chức. Mà công chức lương ba cọc thời kiệm ước, thời Âu Trường Thanh, thời Tổng Thằn Lằn Phạm Kim Ngọc là giai cấp khốn khổ, huy hoàng ñược mấy ngày ñầu tháng là may, làm sao sánh ñược với giai cấp mới, giai cấp ñô la xanh ñô la ñỏ. Tội nghiệp nhất là mấy Nhà Chức Quyền cũng phải buôn lậu có còi hụ kiếm thêm mới ñủ ñối phó với tình trạng suy thoái nầy, thương thay! Bọn như NhàQuê muốn chi tiêu cái gì cũng phải suy nghĩ bảy lần theo cách tiết kiệm là sống, lãng phí là

chết không kịp ngáp, do ñó lấy câu ăn ñể sống chứ không phải sống ñể ăn làm kim chỉ Nam và chỉ vô miệng.-Cũng-lại-thiếu-ăn!


576

Chiến tranh nào rồi cũng phải kết thúc, chứ kéo dài hoài ai ñẻ cho kịp! Truyện xưa tích cũ nói rằng, các ñấng không phải là hôn quân sau khi chiếm ñược thành trì rồi thì dỗ an bá tánh, tha thuế ba năm, quan quân bại trận cho phục viên lo an cư lạc nghiệp. Người thì vậy, ta-thì-không! Nên chi ngày hòa bình trở thành ngày hồng thủy tang thương-ập-xuống-ñất-nước:-Tù!-Tù!-Tù! Nhà tù lớn bên ngoài ñã thê thảm rồi thì bên trong nhà tù nhỏ mà chật ních, thì ai cũng hình dung ra ñược như thế nào. Thời kỳ nầy có người gọi là thời ăn uống qua

loa, không phải ăn uống ñạm bạc, ñơn sơ cho qua ngày ñể sống mà là qua loa phát thanh hay kẻng báo ăn mới ñược xách gô, xách chén ñi nhận phần ñã ñược chia, ñong, ñếm kỹ lưỡng rất ư bình ñẳng, ăn xong rờ bụng xem mấy thứ vừa trợn trạo chui vô bao tử hiện nằm chỗ nào trong cái bụng lép xẹp, tay kia gác lên trán và thở dốc.-Thiên-ñường-nhỏ-cũng-thiếu-ăn! Thiên ñường lớn là ñây! Mười ba tầng xây kiên cố. Với ñối tượng số càng cao, không khí vốn là của thiên nhiên còn chưa có ñủ ñể thở thì nói chi là...Bà con ñừng-có-no-ñể-cho-người-ta-no-cho!


577

Lạ nhỉ, thằng nhỏ thi ñạt ñiểm gần mười mà không trường nào nhận, ñúng ra là không ai chịu cắt chuyển hộ khẩu cho nó ñi học. Thôi thì ra ñi tìm ñường cứu lấy thân. Ðêm chia tay, mẹ là người ở lại, huấn dụ thằng con nhỏ hơn, thằng em, sợ nó ñổi ý: Qua Mỹ con ăn cơm có thịt!

Ước mơ ăn cơm có thịt của một ñứa trẻ con Việt Nam lớn như vậy mà nói không phải tỵ nạn kinh tế! lạ-thật! Bây giờ, bốn viên thuốc bốn loại mỗi ngày, NhàQuê tui trường kỳ kháng chiến cho ñến hơi thở cuối cùng: High blood pressure, high cholesterol, kéo thêm các loại bịnh phụ tùng, bịnh ăn theo, chúng chực trăm hoa ñua nở ...Thế cho ñến cuối ñời vẫn lại khổ cả Uống lẫn Ăn!

* * * * **


578

TeátTeátTeátTeát Tết chia ra làm ba phần không phải gồm ñầu, mình và chân tay như bài học cách trí ngày xưa mà cũng chẳng phải ñầu bài, thân bài và kết luận như một bài luận văn mà chia theo thời gian dựa vào nhận thức; Là theo ý kiến-riêng-của-mình,-của-NhàQuê-tui: * Năm nào cũng hỏi năm nay có nhuần không vì năm nhuần dài ra, tụi nít chúng tui ñứa nào cũng buồn lâu tới Tết quá, Tết ñược lớn thêm một tuổi ñể khoe khoang mình ñang tiến dần thành người lớn, hơn hẳn mấy ñứa nhỏ hơn, quên rằng mấy ñứa ấy cũng ñuổi theo bén gót, ñuổi theo với cùng khoảng cách chứ ñâu có chịu giậm chân tại chỗ. Có mà ham! Nhiều ñứa còn

nghĩ là năm nay nó tuổi Con Gà tết tới nầy nó sẽ tuổi

Con Chó và cứ thế tiếp tục cho ñến khi có lệnh mới. Cái khoái nhất là ñược nghỉ học cho ñến mùng sáu, có quần áo mới vải Xiêm còn mùi hồ bước ñi còn nghe sột soạt, dằn túi lì xì rồi là rủ nhau càng ñông càng vững bụng, cho có lực lượng khỏi sợ bị ăn hiếp, kéo vô chợ ñặt bầu cua, bông vụ, ăn khô mực nướng, hột vịt lộn và mua ít viên pháo lẻ bỏ túi phòng góp tiếng Ba Ngày. Chạy theo ñoàn lân tranh nhau lượm pháo rơi xem


579

chừng còn nổ ñược trong lúc "chiến trường" vẫn còn

nghi ngút khói và vẫn còn lác ñác mấy tiếng nổ phụ. Mùng một NhàQuê không thích lắm vì Ba Má dặn nhiều ñiều kiêng cữ nhất là phải ăn chay, gặp ñứa rủ ngã mặn, ñang lúc xót ruột NhàQuê ñâu nỡ chối từ lời mời ñầu năm ñầu tháng của nó, ăn chay có một ngày chắc cũng chẳng Thành Chánh Quả ñược.

Thời gian không khí Tết còn kéo dài thì tụi con nít xóm trên xóm dưới như NhàQuê cũng biết hiểu ngầm tạm xóa bỏ hận thù sau các trận kịch chiến chọi bùn, giành sông, lấn ñất, tranh thắng ở hai bên bờ rạch, hưu chiến ñợi ñến ra giêng tái chiến. Thành ra Tết là thời kỳ sống thật-Hòa-Bình-Thịnh-Vượng! * Con nhỏ thiệt là ác ñộc, không chịu ngỏ xem NhàQuê

tui muốn gì rồi hãy tặng cho, Nhỏ gởi quà Tết rồi rút lui nhanh hơn khi ñồng minh tháo

chạy nữa, lại cận giờ tiệm tùng ñóng cửa không thèm làm giàu thêm, chỉ trừ có mấy gian hàng bán ñường ñậu là còn bán ráng chờ thâu tiền

bạn-hàng-thiếu-chịu-trong-năm...


580

Nhỏ làm NhàQuê tui một phen chới với; thôi thì năm tới sẽ quà cho nhỏ gắp ñôi.

Năm ñó NhàQuê có cái tết lạ lắm bà con ơi! Má tui nói lo học à nhe, khi Má tui biết ñang mùa gió chướng, gió muốn tốc nóc nhà mà có người quà tết cho tui một cái quạt, ñưa lên thấy hai con chim quyến luyến chẳng con nào muốn dợm bay riêng. Tui nhớ tui giấu kỹ lắm mà!

Má-tui-hay-thiệt! Những cái Tết lòng rộn ràng như thể sao qua ñi quá vội , thay vào ñó những cái tết phải lo toan, sự mong chờ thuở nhỏ không có nữa, mà thường hỏi nhau năm nay quân nhân công chức có ñược mượn một tháng lương Tết như năm trước hay không; Nói là cho mượn trả làm nhiều kỳ trong năm kế tiếp chứ thường ñược cho luôn, khỏi hoàn lại gọi là lương tháng mười ba. Hoan hô Tây có-mười-ba-tháng! Nghe nói mười ba là số không ñược hên, nên cầm món tiền hoạnh tài ấy rồi, còn lo năm nay hai bên có tôn trọng lệnh hưu chiến, lệnh ngưng bắn hay không.

Hỏi là hỏi vậy chứ nói theo Tây: Chỉ có Trời mới biết!

Thôi thì vui Xuân không quên nhiệm vụ!


581

* Trước khi hưởng kiểu Tết như hiện tại, NhàQuê tui cũng như ai, cũng nhiều năm chào Xuân trong vòng rào kẽm gai và sau ñó trong vòng phạm vi ñi lại cho phép; Thôi-nhắc-làm-gì-chuyện-cũ-xì! Có một lần NhàQuê tui xin phép thằng xếp: Ngày mai tao nghỉ Happy New Year. Nó trả lời giỡn chơi mà tui chạm tự ái muốn quạu: Mầy ñã Happy New Year rồi mà. Cũng có lần vừa vào, có ñám ñủ màu xúm lại bắt tay chúc mừng Happy New Year mà ñêm qua chúng thấy hình ảnh quay trực tiếp cảnh ñốt pháo múa lân ở Chinatown,-NewYork-City-trên-TV... NhàQuê tui nhớ cũng có lần quên ngày Tết Nguyên Ðán cổ truyền giữa mùa lạnh giá vùng Ðông Bắc Mỹ nầy. Gần như nhiều năm qua, ở ñây NhàQuê tui chào Xuân cổ truyền một cách tân thời là ñộc ẩm ngồi nhớ bạn bè xưa, sau khi chắc chắn rằng ñã cào tuyết sạch driveway chuẩn bị cho ngày mai tiếp tục một năm Sửu nữa. Ðôi lúc tui ñược nhắc nhớ ñúng ngày ñầu năm âm lịch nhờ mấy ñứa con. Trước khi có vụ khủng bố Sep11, năm nào chúng cũng bỏ hàng giờ lái xe ñến


582

ChinaTown dưới NewYork City xem ñốt pháo mà còn quay phim ñể dành, rồi còn ñi Hội Xuân của Cộng Ðồng tổ chức cốt yếu là chúng ñi dạ vũ có ca sĩ từ Cali qua, có bán vé vào cửa phân biệt riêng với phần múa lân khúc ñầu. Không có món dạ vũ nầy người ta không ñi. Lạ thiệt! Cho ñến thôi nôi, ñầy tháng cũng phải nói rõ là có nhảy ñầm. Ðón Xuân là như vậy Thế mà có còn hơn không, cho có mùi Tết chứ bên nhà ñã giao thừa cách ñây ñúng mười hai tiếng ñồng hồ rồi, tính theo giờ miền Ðông, giờ ET (Eastern Time).

*** *** ***


583

AÊAÊAÊAÊên Teátên Teátên Teátên Teát NhàQuê xin kể một vài năm ăn tết rất ñặc biệt thời học sinh: Số là, ñám tụi tui ñi học tứ tán ñứa ở Quận, ñứa ở Tỉnh, ñứa ở Sài Gòn và nhiều nơi, chỉ có dịp Tết là hội về-năm-nào-cũng-gần-như-ñủ-mặt. Trước nhất cùng ñi chúc tết thầy học cũ theo gương xưa Carnot thăm thầy, chứ tụi tui chưa ñứa nào thành danh hay ñã ñi làm có tiền cả, nhưng tụi tui ñã hết lớn rồi-nên-mới-biết-lễ-nghĩa-như-vậy. Phỏng theo ý chuyện ông ñại tướng Carnot bên Tây, bà con còn nhớ chuyện ông Carnot không? Chuyện nói rằng ông Carnot làm quan to nước Pháp, một hôm về thăm quê, qua trường cũ nhìn vào thấy thầy mình ngày xưa vẫn còn tận tụy dạy dỗ ñám trẻ làng quê như Carnot từng và cũng nhờ từ thuở ñó ñi lên mới có Carnot-của-nước-Pháp. Carnot ghé vào chào thầy xong quay xuống ñám trẻ con nói mấy ñiều khuyên dạy. Truyện không có nói rõ là vị thầy có còn nhớ ra Carnot hay không. Ai có làm nghề giáo, ñọc chuyện nầy ñều cảm ñộng. Tụi Carnot thế kỷ 20 thăm thầy làm thầy mừng và cũng cảm ñộng lắm. Cảnh cảm ñộng hơn cả là thầy tiễn trò về mà trò ñứng không vững, phải từ ghế bắt qua tường,


584

từ tường bắt qua cửa cái, từ cửa cái bắt qua cột thềm ba, từ cột thềm ba khó khăn lắm mới chiếm lĩnh ñược mục tiêu kế tiếp là cổng phía lộ và cứ thế từng bước không rời nhau, vì rời nhau là ño ñất, giúp nhau chinh phục trọng ñiểm cuối cùng là nhà ñứa nào gần nhứt. Rượu Giồng Lứt, Phú Lễ mau phê hết biết!?. Thỉnh thoảng thầy nhắc năm nào không thấy ñám Carnot An Nam ñến thầy mong. Thầy hiện ở Sydney, Australia. Một năm khác, tụ tập lại nhà thằng bạn mà bà cụ ñược coi là dễ dãi hơn cả, không nhớ rõ sau mấy vòng, bắt ñầu thách ñấu: Chơi ly cối, rồi mẹ bồng con. Kết quả tận cùng bằng số là một thằng ngả quỵ ñầu tiên ñược ñưa về bằng xe ñẩy hai bánh, mà ñứa nào cũng giành ñẩy ñể chứng tỏ ta ñây còn ngon. Vừa tới thềm nhà gặp ông cụ ñi ra, trong nhá nhem cụ hỏi gì ñó bây, hoảng hồn ñổ hàng tươi xuống thềm ba, ùn ùn kéo xe chạy. Sau nầy mỗi lần tới ăn ñám giỗ nhà cụ, Cụ lắc ñầu : Tui chạy mặt mấy thầy luôn! Coi vậy mà rồi làm thầy giáo hết ñó bà con ơi, chớ không phải là người phàm ñâu! Thằng chủ nhà giờ ở Washington DC, thằng ñi long xa giờ ở Everett, WA. Mấy ñứa còn lại giờ ở ñâu, ba hồn chín vía tụi bây về ñây ăn tết con Cầy!


585

Mấy mươi năm không năm nào giống năm nào, xin chọn gởi ñến bà con vài chuyện mọn mong rằng cũng làm vui ñược một ít phút giây nào ñó cuối thềm năm cũ, trước thềm năm mới. Chứ chuyện nầy NhàQuê tui viết rồi ñọc lại thấy ñầu voi ñuôi chuột, bố cục không cân ñối, rời rạc giữa các ñoạn chuyển tiếp mà chưa biết làm sao ñây....miễn bà con thấy ñây là chuyện tào lao nửa-cà-nửa-thực-là-NhàQuê-tui-mừng! Cảm-Ơn-bà-con-ñã-chịu-khó-ñọc-ñến-ñây

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê-Dec-2005 ><><><><><

Ông-Nhà-Quê-mắc-dịch, Ai ñánh mà Ông khai việc tôi bắt các ông ñưa về bằng "Ngoạ Long Xa Hai Bánh" cách ñây hơn bốn mươi năm. Không biết chủ nhà DTT còn nhớ vụ nầy không? Bây giờ tôi thách Ông có giỏi thì tụ tập lại kiểu ñó một lần nữa tại quê nhà, rồi rủ thêm các bạn già như các ông Admin, Bentre, Trọn,-Kiên,-Chấng...-làm-một-trận-cho-tới-bến. Trước sau gì thì tụi mình cũng thuyên chuyển về Vùng 5 Chiến Thuật. Gặp nhau lần chót ñể rồi mỗi người mỗi ngã....-Xin-Ông-cho-biết-ý-kiến. ThoiTran


586

ðo�n R�i – Ng��i Gõ Mõ Hoàn toàn không dính dáng gì tới chuyện gõ mõ tụng kinh, tôi không có nhân duyên ấy vì khi Thượng ðế xô tôi xuống Trần, Ngài cũng không có nói thòng "Ráng tu-mới-ñược-trở-lên". Vậy là kể như Ngài không có kề tai nói nhỏ phải làm như-vầy-như-vầy...-giống-truyện-Tàu. Tôi buồn lắm, trần truồng như nhộng không kịp lảnh áo mão cân ñai gì hết.

Chỉ có cái Ngài ban cho tôi sự lành lặn và trí não bình thường khởi thủy như mọi người, chỉ khởi ñầu thôi chứ càng về sau thân thể hình hài trí óc não bộ của tôi phải thay ñổi cho thích hợp với ñịa hình ñịa vật ñể sống còn, tồn-tại.-Xin-tạ-ơn-Ngài! Có lúc suy ngẫm lại những ñoạn ñường ñã ñi qua, ñưa tôi ñến tự kết luận là Ngài dù không nói nhưng ñã ngầm xếp ñặt cho tôi nhiều chuyện, trong ñó có công việc không lương là làm Người Gõ Mõ.

Như vậy tôi mặc nhiên tự nguyện làm công việc nầy từ lâu lắm rồi, có ñến hơn 40 năm thâm niên, trước khi tôi ñọc ñâu ñó rằng ở miền Bắc nước ta, trong mỗi làng có người tên gọi Thằng Mõ. Tôi so sánh và tự nhận, à thì ra giống như tôi ñã làm trước nay; Nên tôi lấy ñề bài nầy-là-Người-Gõ-Mõ-vậy!


587

Trải qua thời gian ngần ấy, chuyện vui buồn chẳng thiếu chi, chuyện buồn có khi cũng chua xót trong lòng: Thuở còn ñi dạy học nuôi thân, khi nghe tin thân nhân cha mẹ anh chị em cô dì chú bác thím dượng... của bạn bè ñồng nghiệp có chuyện ma chay, tôi thông báo nhiều người rồi tổ chức ñi phúng viếng .... xếp ñặt phương tiện, ai ñèo ai...vv. Kể cả những lần tiệc vui cũng sắp xếp tương tự...

Vậy mà ñến Chú ruột tôi qua ñời, ñích thân tôi xin phép cùng "Ngài" Hiệu Trưởng của tôi, nghỉ một vài hôm dự ñám tang. Không một ai trong trường có tiếng nào chia buồn dù là muộn màng khi tôi trở lại, chứ ñừng nói chi ñến cử ñại diện viếng-tang. Tục ngữ ta có câu "Chú Như Cha", nhà chú tôi cách trường 3 cây số trên trục lộ chính trong vùng an ninh, nhà-tôi-thì-lại-sát-gần-trường. ðơn cử như vậy không phải tôi hài ra chuyện nhỏ mọn, tôi muốn nói lên cái thấm thía, phải chăng tôi kém cỏi trong giao tế, tôi chẳng ñược lòng nhiều người chăng... Tôi ñâu cần những tầm thường, tôi chỉ muốn ai cũng ñãi nhau công bình trong hằng ngày quan hệ... Cái thấm thía ở ñây qua thí dụ ñó là nhân tình ñược ban phát lại cho người gõ mõ! Nỗi buồn ấy yên ngủ trong tôi, trở thành nỗi ñau ñôi lần nó thức giấc khi bắt gặp những-tương-tự-lại-kéo-về...


588

Nếu nhân theo thời gian, chuyện vui buồn gõ mõ không làm sao ghi hết cho ñược. Tôi lấy niềm vui trấn áp-nỗi-buồn-và-hân-hoan-gõ-mõ-lần-mới. Tiếng mõ ngày nay ngân nga vào không gian ñến tận mọi nơi theo tốc ñộ gần ánh sáng, chỉ cần vài lần nhấp chuột hay mười một số bấm ñiện ñàm viễn liên, Mõ sẽ nhận và thông báo nhiều tin tức có khi bất ngờ, khi xưa phải-mất-hàng-tháng-hoặc-hàng-năm. Không phải mọi việc ñều suôn sẻ, thái ñộ vồn vã có, hững hờ có, từ chối thẳng thừng cũng có...Dù sao người gõ mõ cũng làm ñược một việc rất rõ ràng làm gạch-nối-mà-chẳng-mưu-cầu-tí-lợi-lộc. Trong những giấc mơ ñẹp, có lẽ tôi mỉm cười cùng những niềm vui bạn bè vừa tìm ñược nhau sau cuộc tang-thương. Xin mời ñọc chậm ñể chia sẻ xúc cảm ñiển hình với vài ñoạn-"qua-lại" -gần-ñây-nhất: "Kính-anh-Tng, Cám ơn bạn hiền ñã tìm ñược tin tức của chị VTT, rất cảm ơn, chúng tôi ñã liên lạc ñược với nhau. Nói bận thì nói chớ ngày nào cũng check mail và về nhà coi có tin gì mới không.Tui nhớ lúc trước anh hay gọi tui vào những ngày nghỉ, tui chỉ sợ anh kêu không thấy ai trả lơì lại cho là tui tạ khách, không có ñâu, Tui có cái phiền là khi tui về tới nhà, có giờ rảnh thì thằng con tui


589

lại lên net, nên ñiện thoại bị kẹt, nên tui bị bạn bè cằn nhằn-vì-không-kêu-tui-ñược. Một lần nữa, càm ơn anh xin chúc anh và gia ñình luôn an mạnh. Thân-kính. H." Một-lần-khác: "Goi-ban-PM, Chao ban ghe vao BenTreHome, Chung toi da dua ban vao danh sach Cuu Hoc Sinh THKH, 1962 va mong nho do cac ban khac tim cach lien lac voi ban. Vi ten bạn rat dac biet it nguoi giong nhu vay. Ngoai ra con nhac toi nho mot nguoi la PT, co phai ban nay la chi cua ban khong? Nghe noi PT hien gio o Canada ma chua lien lac duoc. Neu dung nhu vay thi hai ban la con bac T, co luc bac la Truong Ty .... Du dung hay khong mot lan nua chung toi nhom chu truong Website BenTreHome chao mung ban, xin giu lien lac! NhàQuê/NhaQue" "Hallo-ban.-thân-mê´n, Tôi không biet nên goi. ban,là Tng. hay Nha Quê,tuy nhiên-biêt -́chắc-hai-nguòi-là-môt. Nhung~ ddiêù ban hoi ² -ddêù ddúng ca²,ban biê´t râ´t ro~ gia ddình chi. em tôi rôì ddó.Nhung xin lôi~ ban có


590

thê² nói thêm chút ddinh² vê`ban.,ddê² tôi nhó* ra xem.Chác chán mình không cùng môt. ló*p,vì khi tôi vào Dê. thâ´t 3 ( 1962 ) thì ló*p nâ`y toàn là dân kep. tóc. Ban. hiên. o² ddâu vây.?

Chúc cuôí tuâ`n vui ve²." "Thân goi² anh Tng.

Tôi dda~ chuyên² mail cua² anh sang chi. tôi.Chác nay mai anh se~ dduoc. hôì âm. Nhu* vây. ,tôi chác các anh, các chi. biê´t nhau qua cái "mission" viê´t thu* nhét vào ke² bàn ,ddê² làm quen phai² không? Tôi vân~ thuong nhó* cô ban. xinh ddep. ,duyên dáng NMT,anh có tin túc gì, làm o*n cho tôi biê´t vói,không biê´t nó còn nhó* tôi không? Xin anh cung~ vui lòng giúp tôi liên lac. dduoc. vói M & C con ông PCN,ddê² tôi dduoc. biêt tin túc cô ban. thân PPN là chi. hai. hai cua² M& C. Mâý ngày nay tôi vui lám,vì dduoc. tin ban. cu~ ddêù ddêù. Chúc vui. M.


591

Dù là niềm vui nhỏ thoáng qua, nhưng tiếng reo của nó còn ở lại ...như thế ñó! Một ngày tôi sẽ chất hết niềm vui lên ñầu gánh, hài lòng vừa tròn vai trò mình thủ diễn, một bước ñi ra và xong!

Tôi ước muốn ngày ấy là một ngày toàn vẹn nhất vạch sẳn của tôi, khi mọi việc ñã gọn gàng không còn vướng bận, khi mọi hứa hẹn ñã tròn: ðó là lúc tôi ñã ngợi ca xong những bạn tôi một thời "Nhan Sắc", những "Hào Kiệt" ñường mây và những "Khung Cửa Sổ" khép lại. Trên thực tế một lần tôi ñã bước ra, một lần dự ñịnh bước ra nữa, liền tức thì bạn bè mà tôi liên hệ nhất, gặp ngay chuyện ñau buồn; Tôi ñâu có phải là con quạ ñen mang ñiềm tin báo??? Thôi thì lần tới ñây tôi buông mõ âm thầm, mất hút, mà tâm tôi không dằn vặt. Xin nhận nơi ñây tâm tình coi như lần duy nhất Người Gõ Mõ

NhàQuê July 24, 2006


592

Tâm S6 Gã Kéo Màn Bạn tui lập gánh diễn trò Mến mộ hứa ẩu chung lo Hỏi rằng biết ca chút chút Trớt he vụ hát với hò Bạn thương cho ñi rao bản Tối về giữ chân kéo màn Tuồng tích nghe hoài nên thuộc ðào kép vai vế lớp lang Màn nhung coi vậy nặng oằn Sức trai chạy tét vài lần Huống hồ tui giờ lụm cụm Giữa màn và sức sao cân ðêm nào cũng làm khán giả Vỗ tay dù chút cò mồi Diễn viên gà nhà chịu quá Phần mình thấm mệt bở hơi


593

Bầu gánh thầy tuồng vui thú Mình tui nhắc lớp kéo màn Người ngoài tưởng tui lên sếp Cơm nhà lo việc tào khang Trước khi chuyển qua lớp mới Mấy người ñòi lên giúp vui Hát cương bà con méo mặt Ối trời sao khổ thân tui Hoảng hồn kéo màn cái rụp Vấp váp ñá nhầm người ca Chân ñau tay thêm ê mỏi Lại còn bị chửi má ba Má tui sinh thời ít học Dạy tui êm nhẹ ca dao Rọi soi lòng người tục ngữ ðãi nhau ñồng loại ñồng bào Người chê ấy thầy ta ñấy Dạy mình thêm bài học khôn Kính Người lời thiêng tui nhớ Dằn lòng nhắm mắt qua luôn


594

Tuồng tích ñang lúc xôm trò Phận việc nào ai nấy lo Xả hơi ra ngoài một chút Nhờ vả sau trước dặn dò Thăm cháu thăm con nhớ quá Màn nhung xin vắng ít ngày Lắng tai mà lòng nơm nớp Chân ñi hồn xẻ làm hai Tử vi tui cung Thiên Phủ Lẽ ra sung sướng như Tiên Bởi tâm còn thương dĩ vãng Việc làng ôm ñồm việc riêng Khi rảnh tập ca vài ñoạn Tui nghe còn chán nữa là Cơm thiu bốc mùi ngây ngấy Giữa hương dị thảo kỳ hoa Dù sao cám ơn ñoàn hát ðược gần nghệ thuật văn chương Thâm sâu tui hằng hoài vọng Cầm dây ròng rọc khiêm nhường


595

Nhiều lần tính ñường giải nghệ Khấn Tổ xin keo ñàng hoàng Trải lòng xin Người chứng giám Lòng thành, tui, gã kéo màn NhàQuê


596

ðo�n R�i – ThHy X�ơng MàTi)c NhàQuê tui vẫn giữ phong tục không ñi Bác Sĩ khi không có bịnh. Mà trời cũng thương, hồi nhỏ tui bịnh liên miên nhờ thuốc Nam, thuốc Bắc, thuốc tiêu, thuốc tán xúm nhau ñẩy lùi bịnh trái trắng và ñồng bọn ñi vào dĩ vãng: Dứt nọc! Bịnh nhức ñầu cảm cúm, tứ thời cảm mạo sơ sài tui tự trị bằng canh, rau. ðối ñế ghé nhà thuốc tây nói cô bán thuốc, bán cho vài viên bá chứng hoặc nguyên ống optalidon, xin chút nước trà dọng vài viên trước khi lâm trận Nhậu, nhìn mặt quen còn vẫn lạc quan cô không ngại tui nốc nguyên ống, nên cô cũng thỏa mãn theo nhu cầu. Có chết cho bỏ ghét, tật hay dê! Bác sĩ chỉ mò tui ñược mấy phát vào những dịp bắt buộc như nhập ngạch, nhập ngũ ... tức thuộc loại thủ tục-không-có-không-ñược! Vì theo phong tục Việt Nam ấy, nên khi ñến Mỹ thời gian ñầu có Medicaid tui cũng chẳng xài vào ñâu. Mấy ông bạn mới quen tới trước, bày NhàQuê tui ñi khám nầy khám nọ ñủ thứ cho chánh phủ Mỹ trả tiền chơi! Họ nói riết thuận tai, tui cũng gia nhập vào "ñảng" phí phạm nầy. Tui nhớ nhất là lần ñi Nha Sĩ, vào phòng tiếp khách theo hẹn, mấy con nhỏ Mỹ nó ñưa cho một xấp giấy tờ, còn hỏi mầy ñiền ñược không?


597

NhàQuê tui hùng dũng trả lời: Dĩ nhiên, tao làm ñược! ðến khi qua khỏi phần tên họ, ñịa chỉ, số ñiện thoại thì tình hình bắt ñầu gay go. Một lô các loại bịnh cần lưu ý cho Bác sĩ thì NhàQuê tui tịt; Nhưng ñám ñó cứ cho là nó hỏi bậy hỏi bạ cho vui, không trả lời cũng chẳng liên quan gì ñến tình hình Iraq hay Palestine. Duy chỉ có một câu hỏi NhàQuê tui không "biết trả lời sao cho êm ấm ñôi vành môi" ñành bỏ trống, ñến khi gặp Bác Sĩ thì "Ngài" vẫn hỏi lại; Ấy là: Lần cuối cùng bạn ñi Nha Sĩ là khi nào?? Từ nhỏ ñến lớn tui có ñi Nha Sĩ khám răng bao giờ ñâu! Thay răng sữa thì Má nhổ cho cái ñầu tiên ñau quá, nên mấy cái sau tự mình làm Nha Sĩ lấy cho ñỡ tấm thân! À, Nói rằng tui không có ñi Nha Sĩ là không ñúng sự thật, tui có dẫn ñứa con ñi bác sĩ Soạn ở bệnh viện Nguyễn ðình Chiểu Kiến Hòa một lần và cũng có vài lần ñem nó ñến phòng mạch bác sĩ Lưu trên ñường Nguyễn ðình Chiểu tỉnh lỵ ñối diện tiệm vải Quãng Phát Xương ñể trám răng, Ổng làm rè rè chút xíu là thằng nhỏ chê cà rem cả tháng. Rồi êm luôn cho tới gần ñây mới nhớ lại hỏi nó thì ñược biết vẫn tốt, nhưng Nha Sĩ ở Mỹ khuyến cáo nó nên trám lại và nó ñã làm! Về phần giữ răng hàng ngày thì ñã có Perlon, Hynos phụ giúp. Thời gian hoạn nạn nhất thời hậu chiến, thì có muối ra tay nghĩa hiệp!


598

Nên tui mạnh dạn trả lời là: Tui chưa khi nào viếng Bác Sĩ về răng cả! Ông rất ngạc nhiên, có lẽ lần ñầu tiên nghe! Sau nầy nghĩ lại NhàQuê tui rất hổ thẹn cho phong tục mà tui hằng hãnh diện về bộ răng vẫn luôn chắc, tốt của mình. Nhìn răng người bản xứ và hàm răng vàng thuốc mà mắc cỡ thầm. Các phụ tá Bs phải clean mấy kỳ hẹn mới tạm "coi ñược" ! Rồi một lần ñau nhức khi nhổ bỏ mới hay chiếc răng nầy mẻ từ lâu, vừa lấy ra ñã rớt một miếng vụn. Kết quả của nhai xương, sướt mía, cắn càng cua, khui bia bằng răng rất dân chơi xứ Thượng! Từ ñó tui mang một tật lớn là nhìn các cô nói chuyện tui ưa nhìn răng nhất là các cô ca sĩ; Hồi xưa nhìn khác! Cách nay mấy tuần con dâu dưới Texas gọi lên, sau khi hỏi thăm như thường lệ rồi mới báo cáo việc chánh là cháu nội Michelle vừa thay răng mà ñặc biệt là nó tự nhổ lấy! Cũng như nhiều người, tui thương ñám cháu mỗi ñứa có một ñặc ñiểm riêng nhất là biến chuyển tánh tình. Biết tui giờ quí và nhắc nhở mấy ñứa con chăm sóc răng cho ñám cháu, khi mà tui và mẹ sắp nhỏ mỗi lần nhìn món gà xé phai: Da thì nhiều cholesterol, xương ñùi xương cánh làm sao ñây, răng thiệt thì xệu xạo, răng giả thì mắc tiền quá! Nhất bì nhì cốt ơi! Ôi thời oanh liệt nay còn ñâu! NhàQuê 2006


599

ðo�n R�i – Sánh Duyên Cùng… Chúng tôi dự trù ñược không vận làm ba ñợt ñến vùng mục tiêu là khu tam giác Dallas, Austin, Houston Texas mà tiền phương ñặt tại Murphy cách Dallas 45 phút về hướng Bắc Ðông Bắc.

Các Tư Lệnh hoặc Thẩm Quyền chúng tôi thuận cạ thẻ booked vé e-ticket từ hơn tháng trước. Cùng ngày N nhưng giờ G có khác, tuyến xuất phát cũng khác mà hướng tiến lại càng khác hơn.

Trận-càn-bắt-ñầu: Thời tiết tốt trên toàn miền, trời trong, gió nhẹ, tầm quan sát rõ từ 12 ñến 15 miles, cellphone ít nhiễu âm...mọi-chuẩn-bị-hoàn-hảo-cực-kỳ. Ðợt Một và Hai cùng rời ñại bản doanh bằng CTLimousine ñến phi trường LGA, NewYork. Tại ñây Ðợt Một gặp "sự cố" ngoài dự ñoán suýt vỡ kế hoạch, vì anh chàng Lý Vinh Hui vừa từ VN lần ñầu tiên ngự phản lực tầm xa, qua mới mấy hôm chưa hết cơn mê , ngôn ngữ bên nhà mang sang toàn giấy


600

500000 thời hậu chiến ñặc sệt, vỏn vẹn "Ai Em ViệtNam-Mi" -hùng-dũng-lận-lưng ... Trở ngại ñó ñược "khắc phục" bằng tờ giấy nhỏ TO WHOM IT MAY CONCERN ... THIS GENTLEMAN HAS NO ENGLISH, PLEASE HELP HIM ... Chánh là trong ñêm trước ñó nhiều chuyến bay bị hủy bỏ, làm ứ ñọng hành khách, hãng máy bay giải quyết cho anh chàng Hui và vài người khác mất cả tiếng ñồng hồ làm hơn hai trăm người ñang chờ ñợi phía sau nhao nhao phản ñối và nhân viên phải xin lỗi giải thích sự việc-và-ñang-tìm-cách... Có ba giải pháp: Trở về ñợi ngày hôm sau hoặc ñến Chicago, Illinois ñợi một ñêm...hoặc bỏ hẳn chuyến bay tức không tham dự trận càn, nếu vậy lại khó khăn là làm sao trở về lại ñại bản doanh ñây?? Cả ba giải pháp ñều có trở ngại là không người hướng dẫn, NhàQuê ñòi hỏi phải chuyển cho qua hãng khác nếu hãng máy bay nầy không còn chỗ. Tiền hung hậu kiết họ ñã nhét ñược Hui vào chuyến trễ hơn hai giờ và ñến Chicago chỉ có 15 phút ñể ñổi chuyến bay kế tiếp...Từ ñó sau khi qua "Security Check" giữ chặt vô tuyến, dặn báo ñiểm ñứng từng giai ñoạn-một.


601

Mọi việc cũng xong với phần lương khô hai khúc bánh mì và mấy chai nước suối, lên ñường: Hay không bằng hên! Ðợt Hai: NhàQuê di chuyển ñến Terminal khác check-in xong, la cà 6 tiếng mới chui ñược vào lòng con ñại bàng Boing 737, chuyến bay thẳng kéo dài ba tiếng rưởi chạm ñất nhẹ nhàng NhàQuê lên máy liền trong khi máy bay còn ñang trên ñường vào khu khách ñến của-phi-trường-DFW,-Texas. Bên kia báo "Ðợt Một" ñã ñến và ñang chờ trong khu lấy hành lý; Cơ bản hai ñợt ñầu thành công mỹ mãn!!! Hoan-hô! Gặp lại Hui và Tiền Phương gồm con trai và con rể chờ lấy hành lý.

Dallas chào mừng quân ta bằng 105 ñộ F và dự báo ngày-hôm-sau-110-ñộ-rát-da. Suốt từ ñó ñến Garland kiếm Phở, món mà NhàQuê ñến mỗi nơi ñều làm vài quả ñể so sánh với Sài Gòn ta ngày xưa, tới nay NhàQuê vẫn chưa tìm lại ñược hương vị tô "Xe Lửa" của tiệm phở Tàu Bay trên Ðại Lộ Lý Thái Tổ Sài Gòn hồi trước. Quí vị nào biết xin chỉ giùm!!


602

Mặt ñường Garland như ñang bốc hơi, như ñang lên

khói-chập-chờn.

Lúc 4:00PM giờ CT từ tiền phương Murphy, TX ,

NhàQuê nhận ñược tin Ðợt Ba ñã check-in xong và ñợi

bay-tại-phi-trường-BDL,-Connecticut.

Trong khi chờ ñợi trừ tài xế còn lại làm sương sương

và 8:00PM ấn ñịnh rời Tiền Phương trở lại DFW ñón

Ðợt-Ba-tới....

Quan ba pháo thủ Trần Văn Tự cõng ba lô gọn nhẹ như

ngày nào, thả dọc hành lang vừa ñi vừa gọi báo cáo về

"Hậu Phương Lớn" rằng ñã tới nơi.

Giới thiệu nhau

xong, NhàQuê

thông báo chi tiết

có thay ñổi là sẽ

ñến Arlington bắt

cóc Phạm Duy

Khiêm, cái anh quan ba tít tít tè tè "chụp hình quay

phim", ngẫm ra vị chỉ huy trực tiếp cũng dễ dãi cho

phép chàng ta "xuất gia" theo lũ bạn xưa vốn toàn ác

quỷ.


603

Có hơn mười giờ ñêm mới vô ñược bàn nhậu, mồi

màng phải ñem hâm nóng lại! Kéo dài tới qua bốn giờ

sáng ngày July 01, 2005. Ðó là ñiểm khởi ñầu làm nên

bài Quế ơi, Quế hởi trong mục Tìm Bạn của Phạm

Duy-Khiêm.

Gần trưa lại trở ra khu Garland, nơi buôn bán tấp nập

của "ñầu ñen", ăn sáng xong dự ñịnh trả Khiêm về cho

ñúng phép xuất trại hầu lần sau ñược dễ dàng như lần

nầy.

Nhưng anh chị Khang, người bảo trợ gia ñình Khiêm

khi mới qua và cũng là bạn quan ba Tự gọi mời ñến

nhà, hỏi ra chỉ cách nhà Khiêm một ngã tư, quá xá tiện

lợi!!

Bọc xa lộ vòng ñai phía Nam ñến ñiểm hẹn. Ngôi nhà

gọn gàng cây cảnh, hồ giả sơn cho tới bể nuôi cá ñều

theo-quan-niệm-về-phong-thủy.

Chị khang, Ðỗ Thị Ánh là cựu học sinh THKH, cùng

năm với Nguyễn Thanh Bình em Jacqueline, khi ñi học

trọ chung nhà với Nguyễn Thị Ngọt, người có hình

ñứng thứ ba hàng sau cùng trong bức ảnh trắng ñen mà

www.bentrehome.net ñã post, ñặc ñiểm của Nguyễn

Thị Ngọt làm nhiều người còn nhớ là thầy Phan Văn

Sáu ñọc kéo dài khi gọi tên …Ng o o o Ngọt nghe thiệt


604

ngọt xớt! và nhiều người biết cô bé ñó sau làm ñài phát

thanh.

Ba con anh chị Khang ñều thành tài trong ñó cháu Quang, trưởng nam hiện là Bs nội khoa trong bệnh viện Fort-Worth. Lại một màn kéo nhau ra nhà hàng cho anh chị Khang khoản ñãi; Ðúng khớp NhàQuê tui vốn là tên thực dân kiểu cũ!!

Ông BenTre ơi, có ngày tui sẽ qua tận Sydney xếp hàng ñớp cho ñược món phở AN xem có phải danh bất hư truyền hay không. Chiều Chúa Nhật July 02, 2005 ñến Phạm Duy Khiêm barbecue và rước Trần Văn Tự ñể ngày hôm sau lên ñường ñi Austin sớm; Tự ñược thả xuống nhà anh chị Khang ñêm thứ bảy ñể hàn huyên tâm sự sau khi buổi trưa ñã cùng ñi lòng vòng thăm dân cho biết sự tình. Tính cho ñến tối Chúa Nhật " Cái Bang Du Phương Nam" ñã nhận ñược ñiện chào mừng thăm hỏi của Huỳnh Ngọc Thạch từ Buffalo, New York, của Dương Văn Các từ Raleigh, North Carolina. Cũng liên lạc ñược Dương Thành Năm (Năm Nheo) ở Georgia và vợ chồng "Thần Nước Mặn". Do thời biểu ñông ken nên không thể cho Hồ Văn Phước, Lê Tứ Hải và vài bạn


605

khác hay. Mục tiêu Dallas và phụ cận coi như lục soát xong.

Ba giờ vun vút trên xa lộ 35 South hai bên mênh mông ñồng khô cỏ cháy, ñường dẫn vào trang trại Crawford cũng ngóng chờ mưa như thần dân của mình. Không có thổ công vùng Austin nên ñoàn vào ăn nhầm tiệm phở tệ chưa từng có trong lịch sử ẩm thực tỵ nạn, còn tiệm Huế kế bên vào ñứng cả một lúc không thấy thầy thợ ñâu cả dù ñèn Open ñã mở sáng. Chán vậy! chán ñến ñộ không thiết ghé State Capitol làm vài Pô. Thôi thì ñi Houston sớm hơn dự trù! Hai mươi bốn giờ ở Austin chỉ-có-thế! Hơn xế chiều ngày sau Lễ Ðộc Lập, từ xa lộ Sam HousTon chúng tôi vào Bellaire và chọn nhà hàng Tây Ðô làm ñiểm vừa ăn vừa hẹn "Thần Nước Mặn" ñến, quả vậy khoảng hai mươi phút sau Thần vào. Trần Văn Tự xông ra tự giới thiệu: Tao là NhàQuê (TBT); Thần ú ớ bán tin bán nghi nhưng cũng ngồi vào bàn chưa dám-phát-biểu-gì.... Màn thử Thần chấm dứt sau khi NhàQuê giới thiệu tên cúng cơm từng người. Bốn mươi năm gặp lại quả là vui!!


606

Thần ñòi mời hết về nhà, cuối cùng thu xếp cho các Nhi Ðồng và Ba Má chúng ở khách sạn ñể cho Người Lớn-tiện-"kể-chuyện-trong-ñêm" Thần chở ñi mua các thứ cần thiết chuẩn bị ñánh ñêm, trên ñường về nhà lại ghé nhà "Lão Ta" ñịnh có thêm tay-phụ-cưa. "Lão Ta" nguyên là quan ba phú lích, dĩ nhiên bóc lịch hơn tiêu chuẩn HO. Nhà "Lão" cửa ñóng then cài cẩn thận, không xa khu buôn bán tấp nập Bellaire mấy, ñi bộ vừa tập thể dục vừa ra ñó uống cà phê mỗi sáng vô tư; Không biết "Lão" có làm cách ấy không? Theo Thần Nước Mặn nếu ñi vào cùng lúc cả bốn người thì "Lão Ta" chẳng bao giờ mở cửa, NhàQuê xung phong, ba người còn lại vẫn ngồi trong xe ñậu bên kia lề ñường ñối diện nhà "Lão" quan sát, sau ñó ñã-kể-lại-từng-diễn-tiến: - Ba hồi chuông và hai phút chờ ñợi trôi qua, NhàQuê không nghe ñộng tĩnh gì nhưng toán quan sát sau nầy nói lại là "Lão" hé chút xíu sáo cửa sổ nhìn ra thật nhanh.


607

- Ba hồi chuông thứ hai và hai phút chờ, lại không nghe ñộng tĩnh gì. Toán quan sát ñược "Lão" di chuyển qua cửa sổ khác lại hé sáo cửa sổ nhìn ra cũng thật nhanh. - Hai hồi chuông tiếp theo nếu không mở cửa NhàQuê sẽ gọi ñiện thoại vào, may quá có tiếng di chuyển thật khẽ và tiếng mở khóa cũng nhẹ nhàng. Lớp cửa gỗ bên trong vừa hí, NhàQuê tức thì mở lớp cửa gió bên ngoài một cách dứt khoát, làm "Lão" khựng lại như muốn ñóng cửa, nhưng không: "Lão" chẳng ớn chút nào tay nhỏ con hơn ñang ñứng mé cửa nhà "Lão". NhàQuê cũng sẳn sàng né sang bên nếu "Lão" có vũ khí hay vật bén nhọn. NhàQuê tự giới thiệu: Tao là Trần Văn Tự trước học trường Công Lập Bến Tre nè! "Lão" nhìn từ ñầu tới chân mấy lần rồi "Lão" lắc ñầu: Không phải ...không phải ..."Lão" phán: Phạm Duy Khiêm chứ không phải Trần-Văn-Tự Vậy là "Lão" cũng trật ...NhàQuê khoát tay toán quan sát lẹ làng xuống xe sang lề bên nầy nhập cuộc và "Lão" an tâm vì nhận thấy có Thần Nước Mặn cùng trong-số-khách-không-mời-nầy. "Lão" vẫn như xưa, nghĩa là từ thắt lưng trở lên vẫn lắc lư khi "Lão" di chuyển, "Lão" hướng dẫn khách vào xa


608

lông an tọa, trong lúc "Lão" bận làm các thủ tục cần thiết NhàQuê quan sát và ñoán ñịnh là "Lão" thích kiểu classic vì tủ bàn ghế màu gỗ xậm và chạm trỗ ... tất cả chỉ-có-một-Gam....

Rân rang kể nhắc chuyện xưa mới thấy là "Lão" có trí nhớ dai hơn NhàQuê nhiều, "Lão" nhớ rất chi tiết có khi nhớ cả ngày tháng năm....không những ở Tỉnh mà cả-nhiều-chuyện-ở-các-Quận... "Lão" kể có lần "Lão" nhập kho hơn một chai Rivalet, thứ cognac của Pháp vô chai tại Vi ệtNam cùng thời với Beehive, "Lão" không nhớ ñường về cứ hướng Ba Châu thẳng tiến (Châu Phú, Châu Thới, Châu Bình) nhờ có người chận xe Jeep lại hỏi: Mấy ông ñi ñâu vậy? Việt Cộng nhóc ñàng kia cà ! "Lão" xuất mồ hôi hột-và-nhớ-tới-ngày-nay. Tuy thế "Lão" không nhớ ra NhàQuê sau 75 ñã từng mấy năm dưa mắm với "Lão" bên trong rào kẽm gai. Thần Nước Mặn nói là "Lão" chỉ nhớ về con gái thôi, "Lão" nhớ ñặc ñiểm từng người, từng tướng ñi dáng ñứng...."Lão" nhớ nhất ñời của "Lão": Nguyễn Thị Cụt!


609

Trân trọng báo tin Lễ Thành Hôn và Vu Quy của con

chúng-tôi

ÐỖ-VĂN-HOÀNG sánh-duyên-cùng NGUYỄN-THỊ-CỤT In tại Mai Kế Chí printing

* Mai Kế Chí, kẻ bị cò Ngô Văn Huề, thượng sĩ hiến binh lên án khi nào bắt ñược sẽ ñược khoản ñãi một thực ñơn nhớ ñời vì ñã chạy ép xe, lấn ngã ái nữ Ngô Phù-Dung-của-ông. Thiệp hồng tự vẽ do Mai Kế Chí cho lưu hành trong lớp bị cô nàng Nguyễn Thị Cụt tóm ñược và ñem lên "KHOE" với thầy Bùi Văn Dương, Tổng Giám Thị.

"Lão Ta" bị ñiệu lên nghe lời giáo huấn: Ðồ... chưa mở mắt, ...chưa bằng trái cà nướng mà bày ñặt ghẹo gái. NhàQuê không biết oan hay ưng ñây?? Mong dịp họp mặt năm nay các Bạn truy lại tấm thiệp hồng nầy...tất cả-các-người-liên-quan-vẫn-còn.


610

Ðêm ñó lão Hoàng, Ðỗ Văn Hoàng trước gia ñình có cây xăng góc ñường Hai Bà Trưng-Phan Thanh Giản tỉnh lỵ Bến Tre ñã không ñến dùng ly rượu chung vui mà vợ chồng anh Ninh-Mỹ Thanh ñã ñến. Anh chị ñã lặn lội cả tiếng lái xe ban ñêm ñến tìm khi nghe tin người bạn Kaki Trần Văn Tự vào vùng lãnh thổ. Họ quen nhau từ những ngày trấn thủ lưu ñồn: Giồng Riềng, Rạch Giá... Lý Vinh Hui và chị Mỹ Thanh cũng nhận ra ñồng môn-Sư-Phạm-Vĩnh-Long. Chị Ninh ñã thức suốt khi trở về ñể chuẩn bị bữa ăn sáng quá tươm tất mà anh chị nhắc ñi nhắc lại không ñược phụ lòng anh chị. NhàQuê tên thực dân kiểu cũ không-bao-giờ-chối-từ! Anh chị Ninh trước cũng ở Connecticut dời về Texas 15 năm rồi, anh chị và trưởng nữ rất năng nổ trong nhiều việc chung. Trước khi lên ñường anh chị còn tặng cho mấy ñứa con NhàQuê một số cây cảnh mang về, Trúng tủ! chúng ñang cần gầy trồng vườn hoa kiểng của.chúng. *** - 8:30PM/ July 07,2005 giờ Central Time Trần Văn Tự báo thu quân an toàn trên ñường về hậu cứ, ban sáng ñưa Tự ra phi trường sớm do sợ an ninh chặt chẽ hơn vì TV loan tin London vừa bị bom khủng bố.


611

- July 10, 2005 trận chiến kéo dài từ 12 giờ trưa ñến 11 giờ khuya Trần Hoài Thu vẫn lái xe ñược về tới nhà an toàn nhưng rút ngắn ñoạn ñường từ 1 giờ còn 45 phút; Anh chàng Phòng Quân Sử /TTM vẫn "Lì" không "bỏ chạy như chuột" (Nhật Lệnh tướng Vĩnh Lộc) và lần ñầu tiên Lý Vinh Hui uýnh ñứt 2 xị XO không xuời xuễ gì! ".. Ðưa người ta không ñưa ly không, lắng nghe cognac-chảy-mềm-lòng..." - 7:45AM/July 20,2005 Lý Vinh Hui bay qua Atlanta, LGA-rồi-tiếp-về-NewYork. - 11:50AM cùng ngày NhàQuê rời DFW ñến LGA 3:40PM - Và 5:45PM gặp lại Hui ở LGA New York. - 6:00PM/July20,2005 NhàQuê báo cho Tư Lệnh ñang chuẩn bị rời Vi ệt Nam ñi Nhật là: nhiệm vụ hoàn thành ñang-chờ-limousine. Tình-hình-miền-Nam-trở-lại-yên-tĩnh!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê Aug17,2005


612

ðo�n R�i – Th<t ChuLt

Cũng khá lâu không viết tiếp chuyện Những “ngôi trường xưa Em học” , một phần tưởng rằng không ñủ sức ñể viết chuyện tràng giang ñại hải, một phần thời giờ-bận-bịu,-và-phần-nữa-là-“bí-ñề-tài”. Gần cuối năm mới giật mình nhớ lại cận kề năm Tý; Thì ra từ ñó những nay sắp gặp năm Tý lần thứ năm trong ñời …trong ñó chỉ có năm Nhâm Tý 1972 là ñáng nhớ hơn cả, vì có cậu “quý tử” sanh vào, … cùng tuổi Tý như ông Thiệu, lại là Nhâm Tý: Nam Nhâm Nữ Quý-nữa-chớ. Nơi tôi ở hiện nay rất thường khi, dòng xe ñang ngon trớn trên con ñường cặp hông công viên Sở Thú, bỗng khựng lại và ngừng hẳn chỉ vì một cặp sóc, có lẽ là ñôi tình nhân rượt ñuổi nhau ra tận mặt lộ, không biết tới hiểm-nguy. Khi khác ñàn vịt trời hàng vài trăm con dắt nhau chậm rãi băng qua ñường nơi ngã tư, bốn dòng xe cộ tự ñộng vui-vẻ-chờ… Vào mùa hè, những người chăm sóc công viên còn tìm trong các thùng ñặt rải rác chứa thức ăn dư thừa cho ñám chim chóc ấy mà các nhóm picnic ñã bỏ lại ….


613

Tôi vẫn thường so sánh sự may mắn của số phần ngay cả số phần của loài vật và nơi ñược sanh ra hay sinh sống. Ít khi thấy, nhưng tôi biết rằng gián và chuột nơi ñây nhỏ hơn bên nhà. Chuột chỉ bằng ngón tay cái là cùng; Nhưng sóc thì to hơn loại sóc leo dừa rất nhiều. Về hình dáng sóc và chuột khác nhau rõ nhất là cái ñuôi, ñuôi sóc có hình chổi, ñuôi chuột hình cọng rễ cây. Tôi chưa dám thử thịt sóc, sợ phải ra tòa … Sóc khoét thân cây làm ổ: Bão hay gió mạnh, cây bọng bị gãy ñổ rất thường. Lúc còn ñi học nghe người lớn nói là ăn thịt sóc xui xẻo (sóc vườn dừa), ñiều ñó không biết ñúng không, nhưng ở xứ nầy rớ tới chúng là xui tận mạng chứ không phải chuyện giỡn chơi à nha! “ðừng giỡn mặt khó-làm…ruộng!” ðã lâu chưa nghe tiếng chuột xạ reo, mà khi xưa Má tôi hay nói nhà sắp có khách. Khách bây giờ thường hẹn ñến chơi hoặc ñược mời ñến cả tuần hoặc vài tuần trước, hiếm hoi vụ khách “ñột xuất” phải dọn thêm ñôi ñũa,-cái-chén! Chúng tôi có một người khách ñặc biệt quê Cần Thơ, bạn của mấy ñứa con tôi, thường ñược “ thỉnh” tới vì cậu ta làm món nước chấm tuyệt cú mèo: Nước mắm gừng, nước mắm sả, nước mắm me…phát huy


614

ưu ñiểm, nay còn thêm món gỏi ốc hương, gỏi Thái, lẫu Thái …thiệt là người khéo “có hoa tay” …. Chút xíu nữa tôi quên, là "khứa" nầy không truyền nghề cho ai hết. Khi pha chế, mọi người ñược mời khéo lên nhà trên xem TV, football, ... Châm-ngôn.của.cậu.ta-là:-Giữ-nghề-tức-giữ-chỗ-"nhậu" Nhưng có chuyện khác, lại ñúng vô ñề tài năm Tý là cậu ta lâu lâu kêu thèm thịt chuột …mỗi lần chuẩn bị về thăm quê …bạn bè cậu thường ñem ñề tài thịt chuột ra xào nấu lại và khi cậu trở sang cũng ñược ‘phái ñoàn”phỏng-vấn-tận-tình. Nếu các bạn ñừng coi chuyện ñớp thịt chuột là kém “văn minh” thì tôi “thành khẩn khai báo” là tôi cũng có lia chia một thời gian, không phải trong lúc khiếm khuyết nguồn ñạm ñộng vật trong trại cải tạo mà lại là thời-gian-sau-ñó. Lẽ ra , tôi có nhiều dịp ñể ñớp thịt chuột mà vì lý do nầy khác nên hơi trễ; Lúc nhỏ, hằng năm ñi giỗ phía ngoại tôi ở làng bên cạnh, khi trở về ñến cuối làng tôi, Ba tôi thường ghé thăm người em rể (chồng của cô em gái duy nhất của Ba). Lần nào Dượng cũng gói gởi , nài ép ñem về món khô chuột mà Dượng và các em họ ñã ñào ñuổi bắt ñược trên cánh ñồng, trong ñó có phần ñất hương hỏa chia cho Ba, nhưng vì xa xôi nên Ba cho luôn-cô-em-mình.


615

Vì chỗ ơn nghĩa như vậy nảy sanh thêm lòng thảo; Chứ món khô chuột thuộc loại "Khô Lân Chả Phụng" ở miền nông thôn, nơi mà lúc ñó toàn ñi bộ, chưa có xe ñộng cơ, lộ ñất có ñoạn cát bủn mùa khô, có ñoạn lầy lội-mùa-mưa. ðem về nhà cho vui lòng Dượng, chứ Ba cho lại người khác và cũng không cho chúng tôi thử lần nào như Ba ! Hụt-!!! Nhà tôi và nhà Dượng ở hai ñầu cùng trên một con ñường làng huyết mạch. ðầu lộ phía tôi gặp Tỉnh Lộ 26, tạo thành ngã ba, mà người phía bên làng Ngoại mỗi lần ñến ñây , họ nói là "ñi xuống lộ ñá". Lộ ðá ám chỉ TL 26, con ñường duy nhất ñi cắt ngang qua làng có.trải-ñá. Sau khi bị cải tạo về và ñuổi khỏi thành thị (sau 1975), tôi sanh sống nơi làng xưa, ñám bạn cũ mới lại rủ tôi ñi ñào chuột, tôi ñi theo xách giỏ và phụ "dí chận", tôi mới biết ra là một hang ổ, có rất nhiều chuột, nhiều thế hệ sống chung hòa bình với nhau và thường gặp rắn chui vào kiếm chác. Lần nầy tôi cũng chưa dám ăn. Có lần ñang ñêm trong trại cải tạo lại xôn xao vì một nhóm anh em người Cái Mơn, canh bắt mấy chú chuột ăn vụng thức ăn vốn ít ỏi; ñám chuột nầy ñược mô tả theo "Nhà Nghề" là Cống Nhum tức chuột ăn ñược vô tư.


616

Tôi không hiểu cống nhum là thế nào chứ chuột cống ở trại tị nạn ñão Pulau Bidong, Malaysia thôi thì hết chỗ nói, vừa to, vừa ñông, rượt luôn mèo, ñêm ngủ chúng chạy ngang ngực mình là chuyện thường. Y Tế trại (Cao Ủy Liên Hiệp Quốc) treo thưởng nạp ñuôi chuột, mà sự sanh sản của chúng cao gấp không biết bao nhiêu-lần-mà-kể. Vậy tôi ñớp thịt chuột khi nào ?? Xin thưa, số là cứ hơn tuần, mươi bữạ, tôi băng qua ðồng Tháp Mười, từ sông Tiền về sông Vàm Cỏ Tây, qua cánh ñồng chó ngáp,

mênh mông không khác gì ñồng ruộng bao la như những tiểu bang miền Trung nước Mỹ. Mỗi lần như vậy tôi và ñứa ñệ tử ñều dừng lại cái chòi quen thuộc trên bờ kinh ñể mua vài chục con ñang ñược nhốt

trong rọ chờ lái tới thâu mua, tôi không rõ giá cả của chúng khi ñà ñến nơi tiêu thụ, nhưng tôi biết giá không ñáng là bao tại nơi chòi xa hẳn xóm làng ñó. Những ñoạn gần xóm làng, người ta dùng bẫy sập, chuột tham mồi bị khối ñất ñè bẹp. Dĩ nhiên, mấy chú Tý nầy "từ chết tới bị thương nặng" trước khi bị lột da. Thấy bẫy nằm bẹp thì thế nào cũng có một anh "hy sinh vì ñất nước". Người ñặt bẫy vài giờ ñi "thu hoạch" một lần. Kiếm mồi nhậu thiệt ñơn giản. ñúng là ñang giỡn.


617

Chuyện làm chuột vừa nhanh vừa giản dị, nhanh hơn lột vỏ một con tép bạc! Tôi không kể ra ñây e-nhiều-người-dị-ứng. Thịt trắng phau ñược ướp và quay chảo là cách nấu nướng không ñến nỗi cầu kỳ trên ghe-thương-hồ. ðồ ướp, ñồ tẩn liệm …và rượu, nếu không thủ sẳn hoặc hụt bất ngờ do hứng thú, thì có thể dừng “ghe tiệm” lại, không thiếu món gì, họ và chúng tôi gặp nhau không hẹn mà ñúng giờ giấc không lệch bao nhiêu, nghĩa là ñi trên khoảng kinh ñó thế nào cũng gặp ….Thầy trò rắc riu, ngất ngưởng cho ñến Bình Châu trên sông Vàm Cỏ nước ñang dâng, hương tràm tỏa thơm ngan ngát …có khi tới tận Mộc Hóa vẫn còn lắc lư-con-tàu-ñi … Người sành ñiệu còn chế biến thịt chuột nhiều kiểu cách khác, trong ñó có món bầm nhuyễn xào sả ớt xúc bánh tráng Mỹ Lồng nướng: thiệt bắt rượu !!! hoặc là xào khổ qua, nướng ngũ vị .... tôi ngẫm nghĩ, nếu con buôn tung ñồn "ăn thịt chuột trị ñược bị ung thư, chắc có-lẽ-chuột-có-nguy-cơ tuyệt-giống!! Tuy tôi có ăn nhưng chưa mạnh miệng cho lắm, nên chưa ñạt trình ñộ "ghiền" như người khách tôi vừa kể trên …cũng là chuyện gì ñó ñã ñược thử biết qua … Mới ñó mà ñã hai mươi mấy năm, một phần tư thế kỷ! Mau-Thật-!!!. NhàQuê Jan 25, 2008


618

ðo�n R�i – Trong Sân Tr��ng C C C Còòòòn Nhn Nhn Nhn Nh;;;; NhàQuê tui ở dưới Biển lên tỉnh học vì dưới ñó hết chữ rồi! Phần nhiều bạn tui trước lạ sau quen cũng từ xa tới chưa hết mùi phèn như tui; Chứ học trò ở tại tỉnh lỵ-ñâu-phải-ñộc-quyền-học-giỏi-ñâu!! Tất cả ñều phải qua kỳ thi tuyển MƯỜI PHẦN MẤT BẢY CÒN BA, rồi bốn năm sau, rồi hai năm kế, rồi một năm cuối, lại gặp 3 kỳ thi khác MẤT HAI CÒN MỘT-mới-ra-khỏi-trường!! ði học chứ nhớ nhà, nhớ Má, nhớ Em lắm! Hết tiền, hết lương thực còn nhớ dữ hơn "dọt về" li ền!! Các bạn nghe thường ñến quen tai các ngữ từ, tức thì bạn biết họ-từ-xa-tới-học: - Tuần nầy về BỂN hôn?? (Mõ Cày, Cái Mơn, Giồng Keo, Ba Vát, An Hóa, Quới Sơn, Giao Long, Ba Lai, Giao Hòa, Tân Thạch, Phú Nhuận, Cồn Ốc...) - Mầy ở TRỂN mới xuống hả?? (Sóc Sãi, Hàm Long, Tiên Thủy, Cái Nứa, Tường ða, Thành Triệu ...)


619

- Thứ bảy nầy tao ra NGOẢI ñeo bập dừa tập lội!! (ñi Vàm,-Mỹ-Hóa,-Bình-Phú...) - Ở TRỔNG hồi qua có mưa lớn hôn (Hữu ðịnh, Tú ðiền,-Phước-Thạnh.....) - Dìa DƯỚI gặp Má tao nói giùm: Rằm tao mới dìa ñặng! (Giồng Trôm, BaTri, Bình ðại, Thạnh Phú, Cầu Mống-,-Giồng-Luông,-Cái-Quau....) Chắc các bạn thèm nghe lại những "ðặc Sệt" thân quen ấy chứ!! Xin mời các bạn góp nhặt vài ñề tài gợi ý-sau-ñây: *** -Phù-Hiệu:-Qua-các-thời-kỳ *** Báo giờ : Chuông, Kẻng, Trống ñặt ở ñâu, ai làm việc-ñó.... *** -Nơi-ñể-xe-ñạp *** -Ăn-quà-vặt *** -Cúp-cua ***-T ất-cả-vụn-vặt-bạn-nghĩ-ra...

><><><><><

** Phù hiệu Trường Trung Học Kiến Hòa trải qua ba thời ñại: Thời ñại ðồ Nỉ, thời ñại ðồ Kim Loại và cuối cùng-là-thời-ñại-ðồ-Vải.


620

-Phù-hiệu-NỈ: ðúng như bạn Danh mô tả, miếng nỉ hình Oval màu xanh thật ñậm gần với ñen, có cái màu ñen. Trên có kết kim tuyến ( loại cọng) vàng lấp lánh hai bông lúa giao cuống và mở bông ra hai bên theo cạnh rìa cong cong của miếng nỉ. Chính giữa có ba chử THB (viết tắt Trung Học BenTre) cũng kim tuyến vàng như hai bông lúa. Phía sau có gắn sẳn một cây kim tây màu ñồng rất cứng ñể cài phù hiệu vào Áo Bà Ba Trắng ñồng phục lúc ñó. Vì nỉ mềm nên lâu ngày cây kim tây và miếng nỉ phù hiệu ưa ñường ai nấy ñi. Chúng chia tay mà không báo trước do ñó bị quý vị Giám Thị chộp ñầu khi vào cổng mà trên ngực chỉ có... cây kim tây! Cũng có màn ñi nghiêng nghiêng ñể tránh bị khám phá và bị tóm cổ. Cũng có màn làm bộ lấy tập vở che che ñể thầy cô giám thị bắt mở ra, chọc cười chơi! Phá thầy! ðeo phù hiệu lúc ñó mắc cỡ lắm! Vì nó giống như miếng thuốc dán Sơn ðông Mãi Võ hoặc của tiệm thuốc-Bắc-người-Tàu.


621

Còn ba chữ THB bị ngạo là Trâu Heo Bò; Nên ra khỏi trường là tháo ra bỏ túi, dễ bị bỏ quên ở nhà khi giặt bộ bà-ba-ñồng-phục. NhàQuê tui nhất ñịnh không tháo ñể nhỏ "cô Mười bán guốc" nhận diện (xin ñọc ñường Lý Thường Kiệt trong Những "con ñường Xưa Em ñi", forum Tùy Bút). Phù hiệu nỉ và ñồng phục Bà Ba cũng ñi song song với tên chánh thức của trường lúc ñó là: TRƯỜNG TRUNG HỌC CÔNG LẬP BẾN TRE ( từ 1954 ñến cuối năm 1958) và tên tỉnh thời ấy còn là Tỉnh BẾNTRE. Phù hiệu nỉ trải qua suốt thời hai vị hiệu trưởng: thầy Nguyễn Văn Trinh, thầy Phùng Văn Tài và mấy tháng ñầu chuyển tiếp của vị hiệu trưởng thứ 3 là thầy Nguyễn ðình Phú (bắt ñầu ñổi ñồng phục và cũng ñổi phù hiệu, cùng nhiều chuyện cười ra nước mắt lắm!). Về thầy Nguyễn ðình Phú thì cách nay khoảng 18 năm thấy có một cụ tên Nguyễn ðình Phú là hội trưởng Hội Cao Niên vùng Orlando, Florida. Không biết cụ ấy có phải là THẦY hay không vì lúc ñó NhàQuê mới qua Mỹ còn chưa hết mộng du nên không có tìm ñể làm Carnot-dõm-nhắc-Thầy-rằng:


622

Thầy còn nhớ con không? Con là NhàQuê ñây! Ngày ñó Thầy xuống lớp phát Bảng Danh Dự môn thi và quở trách học sinh làm bài thi hạng chót: Môn...trò NhàQuê hạng nhất! Giỏi! Giỏi! Giỏi! (cả lớp vỗ tay) ....Bây giờ tới Môn.... hạng nhất là .... hạng chót là trò NhàQuê! Ôi giời ơi! ối giời ơi! sao lại thế ??? (cô Mười bán guốc ơi là Mười!!! L ạy trời cho nhỏ Mười ñừng-hay!) Hồi ñó ñâu biết ñeo phù hiệu là một danh dự và cũng nói lên tuổi trẻ tài ba … bốn … năm… sáu....Giờ thì già quá rồi lại tiếc biết là bao!!!

-Phù-hiệu-kim-loại: ðịa giới tỉnh ñược phân chia lại, nhiều tỉnh mới ñược thành lập, nhiều tỉnh bị ñổi tên trong ñó có Bến Tre (Trước ñó Nam Phần chỉ có 21 tỉnh là: Gia ðịnh, Châu ðốc, Hà Tiên, Rạch Giá, Trà Vinh, Sa ðéc, Bến Tre, Long Xuyên, Tân An, Sóc Trăng, Thủ Dầu Một, Tây Ninh, Biên Hòa, Mỹ Tho, Bà Rịa, Chợ Lớn, Vĩnh Long, Gò Công, Cần Thơ, Bạc Liêu, Cap Saint Jacque), cù lao An Hóa-Bình ðại trước thuộc Mỹ Tho nay chính thức sát nhập vào Bến Tre, Chợ Lách giao cho Bến Tre từ tỉnh Vĩnh Long.


623

Và Bến Tre lớn thêm lên ñổi tên là Kiến Hòa sau nhiều ñề nghị trong ñó có ñề nghị ñổi tên là tỉnh Thanh Giản. ðịa giới các quận trong tỉnh Kiến Hòa ñược phân chia lại và có nhiều quận mới như Giồng Trôm,Trúc Giang, Hương Mỹ, ðôn Nhơn (diễn tiến nhiều giai ñoạn không phải ñồng loạt) hoặc ñổi tên như Sóc Sãi thành Hàm-Long Trường Trung Học Công Lập Bến Tre ñổi thành Trường Trung Học Công Lập Kiến Hòa . ðồng phục và phù hiệu mới thay thế thời ñại ñồ Bà Ba Trắng và phù hiệu nỉ THB.

** ðồng phục: Dường như ñồng phục nầy không sửa ñổi cho ñến 1975!?!?

- Nữ: áo dài trắng, quần ñen, guốc hoặc dép(sandal)

- Nam: Áo sơ mi trắng ngắn tay, quần màu xanh nước biển, áo bỏ trong quần có thắt lưng (dây nịt), giày bố trắng hoặc dép (sandal, không ñược mang dép Nhựt)

Về bên nữ NhàQuê tui không nhớ, bên nam trong giai ñoạn ñầu thì ñầu tuần mặc ñồng phục mới, hai ngày cuối tuần mặc ñồng phục cũ, lý do là chưa mua sắm ñủ.


624

@ Chuyện cười ra nước mắt về cái quần xanh ñồng phục: Số là ñể cho thống nhất hay sao ñó mà trường ñặt mua vải của hãng dệt VINATEXCO=Việt Nam Tơ Sợi Công Ty (Nghe nói hãng nầy của bà Ngô ðình Nhu hay là Bà ấy có nhiều cổ phần trong ñó) rồi bán lại cho học sinh cùng giá và cùng kích thước như nhau (bắt buộc mua). Mấy ñứa cao quá khổ phải lên lai rất nhỏ, mấy ñứa thấp may trừ hao nhổ giò mà nhổ giò thật!!! Có ñứa bị tiệm may từ chối vì không ñủ vải cho một cái quần chừng khám phá ra là có hai khổ: khổ chiếc và khổ ñôi, ñứa nào bị khổ chiếc phải ñem vô trường xin thêm miếng nữa!!!

Về phẩm chất cũng khác nhau, có quần sau khi giặt lần ñầu, quần trông xệu xạo ñổ lông, mặc quần tây mà như quần bà ba xanh. Có ñứa bị rút ngắn lên hơn mắt cá chân. Hầu hết bị xuống màu nên không còn giống nhau màu xanh ban ñầu !!

Nhưng không phải ñược mua một lượt vì số lượng vải giao một lần không ñủ cung cấp, vì vậy mấy ñứa sau ñược bày ñem về ngâm trong nước dừa cho giữ ñược màu. Hầu như kinh nghiệm ñó không hiệu quả. Quần xanh từ từ mốc thít!!!


625

Chỉ một quần ñầu tiên, việc thất bại sẽ kể bên dưới, quần thứ hai học sinh tự lo liệu nên nhiều ñứa sửa từ quần kaki vàng nhà binh rồi nhờ thợ nhuộm hóa phép giùm!! Thứ ñó lại bền! Kaki xanh trên thị trườngcũng dày, tốt....Có lẽ bị Treo ðầu Heo Bán Thịt Chó là hàng mẫu thì tốt, hàng giao thì không ñủ phẩm chất, phải nhận-vì-áp-lực-quyền-thế-chăng??? Về giày phần nhiều chơi Bata trắng, qua ngày thứ ba vô lớp có mùi lạ lắm và mùi càng nặng thêm một cách ñáng kể ñi dần ñến cuối tuần!! Thứ Bảy, Chúa Nhật gặp trời mưa giày giặt không khô, qua Thứ Hai mùi ấy ñến sớm hơn chu kỳ!! Trong lớp có ñứa nào "thầy giáo tháo giày"-là-biết-liền!!

Hồi ñó dù là trường hỗn hợp Nam Nữ nhưng vẫn còn lớp toàn Nam hay toàn Nữ, chỉ vài lớp ñặc biệt như lớp Anh Văn sinh ngữ 1 mới có lẫn lộn Nam Nữ. Phải chi chia ñều thì quý vị Nữ ñã có dịp thưởng thức biết mùi nầy sớm! Hơn cả lính một tuần không tắm nữa!!!!!!! Khác xa với " Mùi Của Các Chị Xông Lên Nồng Nặc" - tác giả HồNgọcSánh (xin ñọc Những "con ñường xưa Em ñi" phần nói về ñại lộ Phan Thanh Giản trong Forum Tùy Bút )

.NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê Mar 12, 2006


626

ðo�n R�i – Anh Ba VNng

Không nhớ rõ là 7 hay 11 năm trước tôi còn gặp anh. Với tình trạng ngây ngây, lang thang suốt ngày như vậy, tôi nghĩ ngày nay anh không còn trên cõi ñời nầy nữa. Tự nhiên sáng nay tôi muốn viết về anh, trước khi tôi lãng quên và biết ñâu rồi ñây tôi cũng ngây ngây như-anh!

Thực sự tôi gặp thầy Huỳnh Văn Vững (Lê Văn Vững???) năm 1965, khi thầy bị thuyên chuyển xuống dạy dưới Ba Tri. Chuyện ñó phải coi là chuyện dĩ nhiên dành cho người tạm gọi là "không bình thường". Bộ Ba Tri là nơi dùng ñể lưu ñày hay sao vậy mấy Quan Giáo Dục, hèn chi học trò miền quê không khá!

Tôi biết thầy nhưng không có tiếp xúc lần nào trước khi thầy xuống ñó, thầy ñã dạy trường tỉnh lỵ và lân cận như trường Chợ Giữa...chẳng hạn, nhà thầy ở gần Chợ Ngã Năm. Vậy rõ ràng là thầy bị thuyên chuyển như là hình thức kỷ luật nào ñó dành cho. Dù sao cũng là-cơ-duyên-ñưa-tôi-gặp-thầy.


627

Thầy xổ tiếng Tây, chúng tôi trả lời bằng tiếng Ta, vì cỡ những người học chương trình Việt như chúng tôi hiểu-kịp-thầy-nói-cũng-còn-may! Có lẽ cung cách thầy nói chuyện làm người ñối thoại rất "mát bụng". Thầy kêu tôi bằng Professeur làm sướng mê luôn! Nhưng tôi gọi lại bằng "Thầy" thì thầy biểu gọi bằng "anh ba Vững" thầy chịu hơn.

Phòng ốc trường sở lúc ñó dùng cho cả Trung, Tiểu Học nên gặp gỡ nhau rất là thường, rồi ñôi khi trên ñường hoặc trong ñám tiệc nào ñó, thầy chào bằng cách bắt cả hai tay làm tôi rất áy náy ngại ngùng.

Lần thầy còn nhận ra tôi lại làm tôi thót ruột, tôi tình cờ gặp thầy ở bùng binh lúc gần sáng của những người thức sớm, nhưng giờ ñó ñối với thành thị vẫn còn là khuya, ñường phố thị xã còn vắng lắm, tôi trên ñường trở lại ghe còn ñang ñầy ắp hàng hóa.

Tôi ñi buôn, thứ nghề bá nghệ lây lất nuôi thân sau cuộc ñổi ñời. Thót ruột vì thầy nói tiếng Tây rôm rốp như một diễn giả dùng máy trợ khuếch thanh, thứ ngôn ngữ-bị-cấm-tuyệt-vào-lúc-ñó.


628

Chỉ dùng tiếng Việt! Tất nhiên tôi "chấp hành nghiêm chỉnh" bằng tiếng Ta và chỉ tiếng Ta mà thôi! Tôi mở máy nhỏ vừa ñủ nghe chừng nào, làm máy thầy phát càng lớn chừng ấy. May cũng tai qua nạn khỏi, không ai thức giấc vào giờ ngủ nướng ñể làm khó dễ.

Lần cuối cùng thầy không còn nhận ra tôi nữa, thầy cứ lập ñi lập lại "nhắc cho Anh Ba nhớ coi, nhắc cho Anh Ba nhớ coi, Anh Ba gặp em ở ñâu vậy" Anh không còn nhớ ñâu anh ba ơi, tôi ñã nói ñi nói lại mầy lần rồi mà, anh-có-nhớ-lại-ñâu!

Lần ñó dịp về nước, cũng lại tình cờ thấy thầy vừa rời quán cà phê (??) trên ñường Nguyễn ðình Chiểu, khoảng tiệm kem Ngọc Duyên ngày xưa, có lẽ thầy ñịnh băng qua ñường ñang ñông ñúc xe cộ, lại luồn lách-vun-vút. Nhìn thấy, tôi dừng lại ñứng chờ trước cửa tiệm Thái Nguyên thuở trước, tên tiệm thu mua cau dừa sấy lúc tôi còn ñi học. Nay qua bao ñổi thay không biết những Nam Phát, Thái Nguyên và những cửa hàng trên ñường nầy-có-còn-bảng-hiệu-không!


629

Thầy ñã quên tôi thiệt rồi, ngay cả số tiền Việt tôi cho hết cho thầy mà thầy cũng không biết là bao nhiêu. Nhiều là bao nhiêu vậy, nhiều là bao nhiêu vậy! thầy hỏi nhiều lần, khi người ñi cùng thầy hoặc khách bộ hành thấy sự kiện lạ dừng lại, họ lưu ý cho thầy ñây là số tiền lớn ñối với thầy. Tôi có nhắc mong may ra thầy vụt nhớ, về nghề cũ của tôi; Cám ơn Professeur nghe và thầy lại bonjour bằng cả hai tay như ngày trước. Tôi rời-nơi-ñó.

Anh Ba Vững của tôi là người bình thường ñầy ñủ hỉ nộ ái ố, ñôi khi tôi thèm ñược khùng khùng như Anh. Thôi-Anh-yên-nghỉ!

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê-July-25,-06

><><><><><

Kính-Anh-NhaQue,

Thầy Vững là Thầy giáo dạy Tiểu Học, Thầy Vững

thường mặc áo sơ mi trắng khi ñi dạy, thầy hay nói

tiếng Pháp khi gặp người quen. Khi gặp người quen,

Thầy chào hỏi rất lễ phép, luôn bắt tay bằng cả hai tay

. Thầy có gia ñình , có một cô con gái, nhỏ hơn HH vài

tuổi, tên là ðầm, nhà thầy trước kia ở phía bên kia


630

cầu Nhà Thương ... Thầy quen thân với Ba Má của HH,

thường gọi Ba Má của HH là anh chị Hai ... Anh NQ

có biết thầy sống chết thế nào không, theo lời kể của

Anh, như vậy là Thầy Vững ñã mất ?!

HH

Bạn HH thân mến,

Tôi không có tin tức gì về thầy Vững sau lần gặp mà

thầy không còn nhớ ra tôi như trên ñã kể. Tôi chỉ ñoán

vì thấy thầy có vẻ suy sụp nhiều!

NhàQuê


631

ðo�n R�i– Vi)t VP MLt Ng��i B>n

(tặng-cô-Lưu-Thị-Chiêu) Có lẽ cô mến tôi như một người anh và thân thiện ngay từ những ngày ñầu cô về nhận việc tại Trường Trung Học Ba Tri, ở một quận lỵ nhỏ bé tận cùng của Cù Lao Bảo;-Chúng-tôi-cùng-dạy-toán. Tới hôm qua tôi mới biết, cô cũng là cựu học sinh Trường Trung Học Kiến Hòa. Cô giáo sư mới, nói năng nhỏ nhẹ và xưng tên mình hay em chứ ít khi xưng tôi, mang ñầy ñủ vẻ ñôn hậu của người miền Nam. Học sinh dĩ nhiên thương mến cô như tấm lòng cô ñối với các em. Cô làm việc sôi nổi hòa mình của tuổi trẻ mới vào ñời, các sinh hoạt trong trường cô tham gia tích cực. Tất cả những ưu ñiểm nghề nghiệp ñã là lý do tôi nhờ cô phụ giúp tôi làm phó ban trong nhiều công tác ñược giao....qua ñó chúng tôi chia sẻ nhiều kỷ niệm trong sáng dưới mái trường cùng dạy. Sau những năm ñọa ñày trở về, tôi nghe tin cô theo chồng ñịnh cư ở Pháp, tính tới nay gần ba mươi năm. Cách ñây khoảng bốn hôm, tôi nhận một Email thường thì tôi xóa vì sợ virus, tên người gởi rất xa lạ; Nhưng tựa có chữ BaTri trong ñó làm tôi khựng lại và khi mở ra-là-cả-một-bất-ngờ....


632

Xin phép cô, cho tôi ñược ñưa ra ñây các Email liên lạc, chỉ ñể nói lên sự vui mừng và những khám phá mới về một người bạn ñã xa cách thật xa cả không gian và-thời-gian... From:[email protected] To:[email protected] Subject:-cuu-giao-su-TH-BATRI Date:-Mon,-9Apr200716:11:28+0200 Anh-TRONG-than, Em ten LUU THI CHIEU hien dang dinh cu tai Phap Rat vui mung khi kham pha duoc trang web nay, thanh that cam on anh, nho the ma em nho lai nhung ky niem xua neu anh co email cua nhung dong nghiep khac tu nien khoa 1974 DEN 1978 xin chuyen den cho em de lien-lac-sau-30nam cach xa va cung xin anh pho bien email-cua-em-de-tien-be-lien-lac: ([email protected]). Thanh-that-cam-on-va-hen-ky-toi LUU-THI-CHIEU


633

Co-Chie^'u, -Troi-oi!-Biet-bao-nhieu-la-mung! - Toi gap ai quen cung hoi xem co biet ve Co khong, ma van mu mit tam hoi! Toi biet Co o Phap, toi co den Paris mot lan gap vai dua hoc tro o do, ma chung cung khong co tin tuc gi ve Co. Nay sao ma may man la thuong! Cam on Internet! - Ve toi, vuot bien cuoi nam 1986, den My nam 1987 . Nay da 20 nam. Luc di toi dem duoc hai dua con trai; Gio chung hoc hanh da xong va da co gia dinh rieng tu. Ba Xa toi bao lanh sang doan tu nam 1991 dem theo 1 gai va 1 trai, da học xong va co gia dinh rieng tu Nam 1998 dua trai lon nhat sang doan tu voi gia dinh rieng gom Vo va dua con gai, chung cung yen on cong an-viec-lam-va-hoc-hanh Nhu vay ve phan toi, gom Vo va 5 co deu dang sinh song tai My, moi viec binh thuong. Toi da nghi huu. Co-5-chau-Noi,-Ngoai ... - Ve ban be thi phan dong khong co dia chi Email, vi co tuoi 60, chung minh da "Co Lo Xi" lam roi! Toi xin ke so+ vai nguoi hien o Ngoai quoc: Bui Thi Ngoc Ye^'n, Bui Thi Ngoc A'nh, Tran Kim Dung, Huynh Ngọc Thach, Duong Thanh Hong, Do Van Xuan; Do la nhung vi ma toi co lien lac bang dien thoai.


634

De it hom ranh ranh va ddi.nh tha ^`n lại vi mung qua, sau do se luc lao lai roi cho Co biet chi tiet de lien lac. Du Co la nguoi Long An(?); Co co' thoi gian tre? day hoc o BaTri, moi Co vieng trang www.bentrehome.net cua cuu hoc sinh Trung Hoc Kien Hoa nhu la khach than huu, toi co phu trach phan lon tren do voi ten dang ky NhaQue, hy vong co doc duoc vai dieu thich thu va goi nhan tin tren do cung tien vi khach truy cap se loan tin-rong-ra. Truoc het tham va chuc moi an lanh den Co va gia dinh Co lien lac theo dia chi [email protected] tien hon vi toi check mail thuong xuyen, con ben Hotmail chi thinh thoang vì do la hop thu chua tai lieu can mo ra-dung. Than-men, Tran Binh Trong ,Anh chi thân; Thât là xuc' dông khi em nhân duoc thu anh ,và con mung hon nua khi biêt' duoc rang anh da liên lac duoc voi kha' nhieu nguoi quen ,nhu chi YÊN ,chi ANH ,anh HÖNG ...... Cang khâm phuc hon vê su chiu kho' cua anh dê suu tâm, tao môi truong cho ban huu cung nhung dông huong o Bên Tre co duoc môt môi truong dê liên lac và


635

tham hoi nhau sau 30nam xa cach,cung ôn lai bao ky niêm dep khi con chung môt mai' truong trong thoi niên thiêu',truong trung hoc KIËN HOA ; Anh Trong thân ,dê em kê so vê thân thê' cua em cho mà nghe ,quê Nôi em o Bên' Luc' con quê ngoai thi o Bê'n Tre thuôc quân Hàm Long ,nhung em sông' và lon lên voi Ngoai vi BA Me em bân làm an o xa,vi vây mà em duoc hân hanh làm dân Bê'n Tre ,may man' hon nua em con là cuu hoc sinh cua truong trung hoc Kien HOA ( thuong xuyên làm lop truong)vào nhung nam 1963-1970 và sau khi dâu duoc tu' tài 2 em lên Sài Gon hoc ,rôi sau do'di làm duoc gap cac'anh chi trong mai' â'm gia dinh truong trung hoc BA Tri ,chi trong bôn' nam nhung biêt' bao ky niêm ! Emxin vài dong vê thân thê' hiên nay ,nam 1978 ,em theo chông sang PHAP' ,chung' em co duoc bôn' dua con ,môt trai và ba gai' ;hai dua lon' thành công tôt' dep ,dua thu ba dang hoc vê môn tâm ly' nam thu' ba ,con dua ut' 16 ¨tuôi dang hoc lop 11 ban toan',nho troi thuong cuoc sông' và con cai' em duoc on dinh , Em cung da vê huu ,hôm nhân duoc thu anh hai ngày truoc'là sinh nhut cua em (56) tuôi ,nho nhung tin tuc và hinh anh trên INTERNET mà em tim duoc nhung be ban cung thây cô hôi con o truong trung hoc nhin lai thây cô thi già di rât' nhiêu ;con tui em dua' nào toc' cung muôi' tiêu ,nhanh qua' thoi gian oi!


636

Em da làm mât' kha' nhiêu thoi gian cua anh rôi phai không?Em xin tam dung o dây hen anh chi lân toi ,chuc anh chi duoc nhiêu suc khoe và hanh phuc dê tiêp' tuc cham lo cho dan con cha'u và làm sông'mai nhom dông huong thân huu mên' thuong Bên'Tre. LUU THI CHIËU Bài nầy xem như món quà mừng sinh nhật cho cô nha! và Tôi cũng mang về cho Bến TreHome một người ñồng hương, các bạn cựu học sinh Trung Học Kiến Hòa một người bạn ñồng song, ñồng môn. Cám ơn Internet và www.bentrehome.net NhàQuê 2007 [email protected] wrote: From: [email protected] To: [email protected] Subject: Hôi âm thu ngày 24-4 Date: Tue, 1 May 2007 18:47:15 +0200 Anh Chi Trong thân , Em da nhân duoc thu cua anh, vê nhung thông tin và


637

dia chi cua nhung nguoi ban em se liên lac sau ,ca'm on anh nhiêu la'm . Anh Trong thân ,thât cam dông khi doc duoc vài hàng cua anh nhân xe't vê em. Anh no'i râ't du'ng ,anh em minh de dàng thông cam vi minh co nhung diêm tuong dông ,cung nâng niu qui trong tinh thân huu cung nhung ky niêm thân thuong cua da'm hoc tro o noi miên quê heo la'nh tuy thât thà chon châ't nhung râ't trung thuc dê thuong . Em nho râ't ro ,ngày mà em len le'n roi bo dâ't BA TRI ,em nghi minh nên âm thâm ra di vi không muô'n gieo su buôn tui cho bao nguoi o lai ,và chac cha'n rang minh không chiu nôi su bin rin khi phai roi bo môt vung ky niêm êm dêm ,vây mà không biê't làm sao da'm hoc tro biê't duoc ,rôi chu'ng chuyên tai nhau ke'o ra bê'n xe ,dua thi niu ke'o dua thi khoc bu lu bu loa khiê'n xe không thê lan ba'nh duoc ,ông tai xê biêu em xuông xe và hua hen se vê tham chung lân cho't truoc khi di (ba'c tai là Ba cua môt em hoc tro). Anh biê't không tu ngày â'y dê'n lu'c di cung hon s'au tha'ng mà em không du can dam buoc chân dê'n ngôi truong môt lân cuô'i, bây gio ngôi dây hôi tuong lai và tâm su voi anh mà nuoc mat em roi, rôi thoi gian tha'm thoa't trôi ,cuôc sô'ng moi ,hoan canh moi ,gia dinh ,tra'ch nhiêm ..... Tuong nhung chuyên â'y da nam sâu trong ky uc


638

;nhung nay nho anh "NHAQUÊ " mà bao ky niêm dep hiên vê làm em sô'ng lai môt thoi vang son lu'c con niên thiê'u ; Anh dung cuoi vi em dung hai chu "vang son "hôi con tre sao mà quây qu'a , hang say nhu nguoi diêc không so su'ng, nhac dê'n dây em con nho và qui phuc anh ghê, anh nho co lân hôi hop dê tranh luân vê phuong ca'ch giang day sao cho co kê't qua tô't , co môt anh ca'n "hoi ngô'" tu xung minh kiê'n thuc hon nguoi ; nên phai làm theo phuong ca'ch cua anh ta , anh em minh buc minh cai lai , anh can â'y bèn nôi sung pha't biêu lung tung , anh giân qu'a du'ng lên no'i -Anh nên nho' .... ! Và sau ngày â'y bao su ganh ti nho nhen cua dua hep hoi da làm cho anh em minh nan long không it',tinh doi u ? KE thuong nguoi ghe't hong them nho' làm chi cho mêt ,buôn nam phu't thôi ,hi hi .... Thôi , em dài dong lâm câm qua' phai không anh ? Tui em thuong ranh vào buôi tô'i '(sau 8gio) nê'u anh muô'n goi thi bâ'm sô' Tel. ........... hoi tên CHIÊU, dây moi là tên mà BA ME em dat cho ,di làm khai sinh ho cho thêm dâ'u sac, nghi co uc không? Khi goi Anh cu noi bang tiêng Viêt vi ông xa em cung là nguoi Bê'n Tre vi Cha Me dân Tây nên co' tên ARMAND . Hen anh lân sau, tam biêt Em LUU Thi Chiêu


639

GGGGaaaa àà ààn Ba M�ơi NQmn Ba M�ơi NQmn Ba M�ơi NQmn Ba M�ơi NQm

Cảm tác sau khi ñọc thơ cô CHIÊU, tên của cô bị Chánh Lục Bộ viết thành Chiếu Hồi trưa nhận lá thơ từ Pháp Kỷ niệm chìm sâu lại hiện về Có góc trời xưa hằng nhớ mỗi Dòng ñời gặp lúc lắm nhiêu khê Khám phá ñiều chi lại mỉm cười Tên cha mẹ ñặt lúc chào ñời Bao nhiêu gởi gấm vào trong ñó Chốc bỗng dòng thay số phận người Khoảng trước chênh vênh ñã bước qua Còn ñầy luyến nhớ buổi chia xa Bàn tay vẫy tiễn rưng rưng giọt Biệt nhé Ba Tri những tuổi ngà Chốn mới dùng tên không bỏ dấu Xem như trở lại khoảng trời mơ Cô CHIÊU ghé bến ñời nhung gấm Cậu ấm cùng xây ñẹp mộng chờ Lắm lúc ngồi ôn lại bước ñường Lên ñồi xuống dốc mọi quê hương Nơi ñây chạnh nhớ về nơi cũ Mỗi một trong lòng ñậm nét thương

Nhà Quê Nhà Quê Nhà Quê Nhà Quê


640

ðo�n R�i – Lá Th� MiPn Nam

(tặng-chị-Tô-Thị-Hồng-Vân,Memphis,Tennessee-USA) Tôi hứa sau Tết sẽ gõ bài chị lại, thay cho những trang công phu chị viết mà tôi gấp rút ñưa lên dạng scan. Rồi nhiều chuyện gấp rút hơn nên ñến nay vẫn giậm chân tại chỗ, thế mà tôi lại gọi hối chị ñưa bài kế tiếp...nhiều lúc suy nghĩ có nên ñể nguyên vậy hay không, ngoài cái lạ hay hay, nó còn mang thông ñiệp nhiệt tình của chị với trường quê xưa, bạn bè cũ mà www.bentrehome.net không quản ngại tài non sức mọn của mình, ñứng ra làm nhiệm vụ chuyên chở ñến mọi ngõ ngách có người mà trong tim mình còn xao xuyến chút-gì-khi-nghe-tiếng-Bến-Tre. Chị học trước tôi một năm từ quê lên tỉnh, tôi ñi theo dấu chân chị vì những thành tích học tập của chị làm Ba tôi, người Chú họ của chị luôn hết lời ca ngợi. Sau khi rời trường Trung Học, mãi 20 năm sau mới gặp lại chị lần ñầu tiên, chị ñi ngang trong lúc tôi dắt vài con bò cho ăn dọc theo con lộ chính, thực ra là cho chúng-rản-chân.


641

Chị không nhận ra, còn tôi nhìn thoáng qua dường như ai ñó giống chị. Cảm giác chị em nhận ra nhau lạ lắm: Vui buồn ñủ thứ... Chị về từ vườn tược ñâu tận rừng sâu, tên gọi không gợi nhớ cho tôi lần nào tôi có ñến dù là gần gần nơi ñó. Hơn 10 năm nữa trôi qua, nghe chị sang Mỹ, trong ñiện thoại chị kể bao nhiêu là chuyện cười , lần ñầu tiên ñơn thân ñộc mã muôn dặm sum họp chồng con. Lại 10 năm nữa gần ñây trong ñó có một lần gặp mặt, tôi ñòi chị ñóng góp bài khi tôi biết rằng thơ truyện của chị xuất hiện vài nơi và chị vui vẻ ñáp lời mời của BenTreHome. Cắt mở phong thơ dày cộm, ngoài ñịa chỉ ra còn họ tên người nhận hoàn toàn "nói tiếng Việt Nam" không có chuyển âm gì hết. Tôi thật sự bàng hoàng khi xếp thứ tự lại theo loại, dù chị ñã cẩn thận xếp rồi. Không kể gì nội dung tôi sẽ ñọc trước khi ñưa lên, chỉ nhìn mà nghĩ chị tôi vừa "giữ" cháu, vừa "nấu" cơm, vừa "khâu" bài ñã viết tay chắc là trong mấy ngày liền, nhìn cách dùng chỉ may ñể-khâu-kết-làm-tôi-mủi-lòng. Nhà tôi cũng ngạc nhiên không kém. Có người hỏi chị sao không Email, chị cười: Tui cứ vậy chứ hổng MEO MỐC gì ráo! Mẹ Tiến Sĩ thứ thiệt ñó! (Phạm Thị Trúc Chi,-Ph.D)


642

Tôi nghĩ rằng bất kỳ ai, như trường hợp tôi làm sao không xúc ñộng cho ñược. Thế nên tôi ñưa bài dạng scan-là-vì=thế! Lẽ ra tôi còn chụp hình cả mấy cọng chỉ kết, ñưa minh họa ñể các bạn viếng BếnTreHome thấy hết tấm lòng của chị mà thương mà quý! Tôi ñịnh viết bài nầy ngay ngày hôm sau; Nhưng nay cũng không muộn. Không ngôn từ nào hơn: Cám ơn chị! Nhận nơi ñây lòng quý mến từ www.bentrehome.net NhàQuê March 18, 2006


643

(Viết Tưởng Niệm Cô Nguyễn Thị Kiêm Quyên)

ðo�n R�i -Th� GRi B>n T��ng Lam Bạn-Tường-Lam-thân-mến, Tôi hẹn bạn lần lữa từ tháng giêng năm nay sẽ ghé thăm bạn, mà mãi ñến ñầu tháng tư mới thực hiện ñược. Mấy tuần trước ñó bạn cứ căn dặn gọi cho bạn trước ít ngày. Xin lỗi bạn, tôi thường thích làm các bạn bất ngờ như bảy tám năm trước ñây từ Canada về, tôi ghé nhà bạn Huỳnh Ngọc Thạch kêu cửa và chủ nhà chưa kịp mặc-áo.-Thế-vui-hơn! Tôi ñã chọn lộ trình dài hơn thông thường một ngày ñường ñể gặp lại bạn sau hơn bốn mươi năm tin tức về nhau rất ít. Cuối ngày thứ ba của chuyến ñi, tôi vào vùng lãnh thổ, chọn chỗ qua ñêm xong, tôi lên máy báo cáo hiện diện, bạn cho tôi một giờ ổn ñịnh. Nhà ñể ñèn ngoài tôi hiểu là chờ tôi ñến. Còn vui mừng nào hơn! Ðầu tiên ñứa nào cũng tự nhận ñịnh xem nếu tình cờ gặp nhau giữa ñám ñông: Thì ...coi như là chưa quen! Hai xác phàm ñứng trước nhau lạ lẫm với hình ảnh ngày nào tuổi ñôi mươi khôi ngô tuấn tú.


644

Hai lão già nhìn nhau may lắm mới không rơi nước mắt: Nhờ bao năm trui luyện trong nghiệt ngã tột cùng của quê hương và thân phận. Ðứa nào cũng nói, cũng hỏi huyên thiên về bạn bè xưa ñứa còn, ñứa chưa lần nào gặp lại, về thầy cô...và cả hai dừng lại ở một người: Cô Nguyễn Thị Kiêm Quyên.

Hồi ấy, thầy Hiệu Trưởng xin ngưng giờ Việt Văn của thầy Nguyễn Ðức Lâm ñôi phút ñể giới thiệu cùng lớp chúng tôi năm thầy cô vừa ra Ðại Học Sư

Phạm nhận Trung Học Kiến Hòa làm nhiệm sở và bắt ñầu giảng dạy vào ñầu năm tới, năm Ðệ Nhị của chúng tôi. Thầy Hiệu Trưởng giới thiệu tên và môn dạy từng người: Gs Toán Vũ Ðình Lưu, Gs Sử Ðịa Lê Như Dực, Gs Anh Văn Vương Gia Thụy, Gs Pháp Văn Kiều Văn Chương và Gs Vạn Vật Nguyễn Thị Kiêm Quyên.


645

Hình như thầy Kiều Văn Chương thay mặt nói vài lời trong lúc " ñóa hoa lạc giữa rừng gươm" có gương mặt khuê các, hiền từ ñang lặng lẽ quan sát chúng tôi, ñám học-trò-tương-lai-của-mình. Thầy Hiệu Trưởng lại tiếp tục hướng dẫn sang giới thiệu lớp khác, chúng tôi chụm ñầu bàn tán, lần ñầu tiên thầy Nguyễn Ðức Lâm dễ dãi cho chúng tôi việc gây ồn ào nầy. Các "Mao Tôn Cương" thống nhất nhau một nhận ñịnh là nhờ uy tín cụ Hiệu Trưởng Nguyễn Ðình Phú mà Bộ ñã thuận cho trường mở thêm các lớp ñệ nhị cấp và gởi nhiều-Giáo-Sư-về-trường. Thời gian gặp mặt ngắn ngủi vậy mà có ñứa cũng cho biết là mấy thầy nam là người Bắc, còn cô Quyên là người Nam và bà con với bạn Nguyễn Phước Tồn, tin nầy-sau-ñó-không-phải-là-"Tin-Vịt". Cô dạy môn Vạn vật cho ba lớp ñệ nhị A và hai lớp ñệ nhị B, ñối với bọn NhàQuê học ban B, mỗi tuần hình như chỉ có một hay hai giờ vì là môn phụ, không phải thi viết; Nhưng ban A thì không tà tà như vậy ñược, "Gạo" ñêm-ngày. Bạn-Tường-Lam-thân-mến, Bạn kể rằng khi vào vấn ñáp xong, bạn tình cờ gặp cô trong sân trường, cô ân cần thăm hỏi xem có cần "cứu"


646

gì không, bạn từ chối; Cô cho biết tất cả giám khảo hôm ñó ñều là bạn cùng khóa với cô và cô nhiều lần nhấn mạnh ñừng quá tự tin. Sự lo lắng của cô lần ñó in ñậm trong tận cùng tâm khảm bạn về một người thầy dạy-hết-lòng-chăm-sóc-học-trò. Tôi có nói với bạn là nghe ñâu sau 75 cô không còn dạy nữa và tôi cũng chẳng gặp lại cô lần nào. Mấy năm trước trong lần về Bến Tre thời gian ngắn, bạn có nhờ người bà con tìm tin tức về cô nhưng không kết quả. Bạn nói với tôi con người cô hiền lành, không lanh lợi như vậy làm sao bon chen khi phải xa rời môi trường-vốn-ñã-chọn-là-nghề. Về phần tôi, tình cờ trong lần dạy thực hành ở trường Gia Long, cô vào trước mấy phút, ngồi cuối lớp làm giám khảo, cuối giờ ra ñến hành lang cô bảo: Em dạy vậy ñược lắm NhàQuê à! Tôi biết rằng cô cho ñiểm không-ít. Năm 1967 vào K25/TÐ lại tình cờ chung ñại ñội 11 với thầy Phan Thế Chánh, chồng cô, thầy thuộc trung ñội 43/11 cùng trung ñội Huỳnh Ngọc Thạch và Nguyễn Tiến-Minh,-tôi.ở.trung.ñội-44/11. Hôm ñi bãi bắn ba phát chào sân, vừa xuống dốc cổng số 9, phần trước ñại ñội bị ñánh mìn ngay ñầu cầu Bến Nọc, vừa chết vừa bị thương 11 người, y chang con số ñại-ñội-11.


647

Trung ñội thầy có thiệt hại: bạn Nguyễn Văn Kha tử thương, Kha quê Châu Phú Bến Tre, trọ học ngủ chung giường-với-NhàQuê. Ra tới bãi bắn, thầy Chánh lính quýnh thế nào với khẩu Garant M1 mà cơ bẩm bụp thầy suýt ñi ngón tay, nhanh ñến nỗi tôi làm phụ xạ thủ nằm cạnh mà cũng không-nhìn-kịp. Tin tức báo chí về vụ bị ñánh mìn, làm gia ñình nào cũng lên thăm cuối tuần ñó. Gặp cô trong khu tiếp tân, cô nửa ñùa nửa thật, cách nói có hơi tếu: Em làm sao mà ngón tay thầy ra nông nỗi nầy! ( không cầm tay nhau ñược). NhàQuê muốn tếu lại kiểu lính sợ bất kính! Mấy tuần tiếp theo thầy Chánh lần nào cũng khệ nệ mang vào tận giường: Phần nầy cô gởi cho NhàQuê nè! Ô-nào-bánh,-nào-trái-cây. Mấy tháng sau tôi ñi học ngành khác ở nơi xa. Khoảng thời gian nào ñó giữa năm 1968, tôi về dưỡng quân và tà tà uống nước mía trong nhà lồng cũ chợ Bình Chánh (Gia Ðịnh) cạnh Quốc lộ 4. Chiếc xe ñò Á Ðông xịch ñỗ rước thêm khách, thầy trò vừa nhận ra nhau thì xe ñã chuyển bánh; Ðó là lần trông thấy cô cuối cùng! Bạn-Tường-Lam-thân-mến, Hôm sau ăn sáng như ñã hẹn trước xong, tôi chuẩn bị lên ñường, bạn giao tôi hai chuyện: Thứ nhất chuyển quà bạn gởi cho Vân Bầu và Hải Ngò, thứ hai tìm tin


648

tức về cô Quyên rồi bạn với tôi sẽ gởi về cô món quà

chắc-sẽ-làm-cô-vui-trong-lúc-tuổi-già. Cuối tuần kế tiếp tôi trở về nhà và làm ngay những ñiều bạn giao: Việc thứ nhất Admin làm suôn sẻ. Mấy ngày sau Admin email cho biết là cô ñã qua ñời cách

nay mấy năm (và mới ñây chính xác nhất NhàQuê ñược biết là cô mất ngày 23 tháng 7 năm 2003 sau mấy lần qua khỏi stroke; Nhưng lần "Tai Biến Mạch Máu Não, Brain Accident" thứ năm, lần cuối cùng kiệt lực Cô ñã lìa-bỏ.chúng-ta). Tôi gọi li ền cho bạn, không gặp và bạn về gọi lại tôi. Tôi thông báo tin vừa nhận. Hình như phía bên kia giọng bạn nghẹn ngào chỉ lập ñi lập lại mấy lần: Trễ quá,-mình-dở-quá-NhàQuê-hở! Tất cả ngưng lại thật lâu. Vĩnh Biệt cô Nguyễn Thị Kiêm-Quyên! Hình ảnh cô lưu giữ trong trí nhớ của tôi là con người khuê các, phúc hậu, hiền từ, ñang hân hoan mang hoài bảo-của-mình-bước-xuống-cuộc-ñời. Câu-kết-tôi-viết-gì-cho-bạn-ñây?

NhàQuê NhàQuê NhàQuê NhàQuê 2006


649

ðo�n R�i - GiN Trâu

"....Có-trâu-sẳn-tằm-tơ-lúa-má Không-trâu-không-hoa-quả-ñậu-mè Lúa-gặt-cắt-ñã-có-trâu-xe Lúa-chất-bã-ñể-dành-trâu-ñạp...." (Trong-Lục-Súc-Tranh-Công)

Mấy năm tản cư, Ba Má dắt chúng tôi ñến ở nhờ nhà người bác ruột, sau ñó cất tạm một căn nhỏ cạnh bên hàng rào theo chiều dọc của vuông ñất, có mấy dây khoai lăng củ

tím, tôi nhớ rõ ñiều nầy, vì thường hay lặt mấy dái lủng lẳng-ñem-lùi-bếp,-bùi-hết-kể! Những ngày nghỉ không phải qua trường làng bên học, tôi lân la xin theo anh giữ trâu mướn cho Bác tôi, ñể ñược cho cỡi trâu. Ban ñầu ngồi sau lưng ôm eo ếch anh…tiến lên một bước ñược ngồi ñàng trước cầm dây dàm, khi ñã thành tài-rồi-mới-ñược-tự-mình-một-con.


650

Tính ra anh cũng có khiếu huấn luyện. Anh tận tâm truyền nghề cho, vì Bác tôi có cô con gái út mà anh “dòm ngó” nhưng phận ở ñợ anh chưa dám “tiến xa hơn-,-ñây-là-dịp-anh-kết-thân-với-tôi. Anh lảnh chức dài hạn nầy có lẽ từ lâu lắm, vì ba anh cứ tới lấy tiền trước mấy năm liền rồi nướng hết vô sòng bài, anh cam phận. Tôi trở thành thân tín của anh. Lâu về sau tôi ñã lớn vào ñời, nghe nói anh ñi làm biển, có lưới, có ghe riêng, và ñã nên gia thất con cái ñầy ñủ …, cũng mừng cho anh, vợ anh không phải là chị con bác tôi. Trâu thả ra ñồng tràn lan mùa khô, chúng hợp ñàn, cạp cỏ gần nhau thân thiện, nếu có hục hặc thì không lâu sau ñó thế nào bầy cũng có thêm mấy nghé nữa. Mở dàm cho trâu tự kiếm ăn xong, ñám chăn họp bày trò chơi hay bàn mưu tính kế, lục lạo hái trộm hoa quả, bắn chim hoặc gà vịt ñấp bùn ñem nướng,… dùng cho ñỡ buồn miệng. Nhưng cái ñáng nói là họ thảo và không.tố-khổ-nhau…. Có một lần khi qua khu vũng lầy gần nhà, lũ trâu bất thần phát chạy, mất thăng bằng tôi rớt xuống nước bùn ñen ñó, mười phần kể tiêu tùng rồi, vậy mà khi ngoi lên ñược, ảnh cười bảo tôi là: Trâu không bao giờ ñạp giẫm lên người chăn nó ! Chỉ có Trời mới biết !


651

Sau ñình chiến gia ñình tôi trở về nhà cũ, có lần chú ruột tôi tới thăm và ngỏ ý xin tôi làm con, vì chú thím chỉ có hai cô con gái, tôi thì còn mấy em trai nữa, cả hai cô em nhà chú ñều ñến tuổi cập kê. Không lâu sau lần ấy, tôi ôm quần áo về nhà chú thím…. Trong lúc Ba Má tôi trồng bông dệt vải thì bên gia ñình chú thím trồng dâu nuôi tằm dệt lụa truyền từ nhiều ñời, nghề nầy phía bên thím. Bữa cơm nhập gia và nhận chức hôm ñó có món nhộng rang. Chức gì ? Thưa chăn trâu cho chú tôi, trong nhà chỉ thừa có công việc ñó-…ai-cũng-bề-bộn-! Tôi ñã ñược ñào tạo lành nghề rồi, không cần phải “t ập huấn” gì lâu lắc, ban tối sau khi ñã ñốt un cho trâu xong, tôi còn công việc khác ngoài chòi ruộng gần rừng chà là toàn gai nhọn, tôi ngủ ở chòi một mình gần như giữa rừng, ñặt và ñổ bung …gần sáng mang tôm cá về cho thím hay hai cô em kịp chợ . Tôi thành người ở kiểu mới cho chú thím tôi . Tuổi thơ ngây ñời tôi bắt ñầu-như-thế-ñó! Hôm nhớ nhà quá, tôi trốn về méc lại Ba tôi. Lập tức Ba và chú thím tôi mích lòng nhau; Ba Má tôi nghèo nhưng vốn thương con…cứ ngỡ chú thím xin về nuôi và ñối xử với tôi như con ruột … Ba biểu ở nhà và cuối cùng-tôi-ñược-ñi-học-trở-lại.


652

ðến cấp lớp nhì lớp nhất, hằng ngày tôi phải ñi về khoảng năm cây số mỗi lượt ñể tới trường Quận, nơi ñây có dạy tới hết bậc tiểu học. ðường dẫn về hướng Tây ñó phải băng qua cánh ñồng rộng, trâu ñen trâu cò gặm cỏ từng ñàn vào mùa khô. ðám chăn trâu luôn phục kích tấn công học trò ñi học về ….Vô hình chung học trò và chăn trâu là hai thái cực !? Phần thua thiệt bao giờ cũng về phía học trò. ðể hóa giải áp lực nầy, tôi phải nhờ mấy ñứa bạn học ở cùng xóm ñịa phương với chúng, làm trung gian thương thuyết với mấy “cựu ñồng nghiệp” của tôi bằng bữa gặp nhau có rượu ñế, cá nướng trui …và cả thuốc thơm Cotab, Grand Prix nữa …Hòa bình ñược vãn hồi. Cổ nhân ta có câu “Mạnh Dùng Sức, Yếu Dùng Chước”-là-vậy. Khoảng hai mươi năm trước ñây, tôi gặp lại một trong số người hiếp ñáp tôi lúc xưa trong một bữa tiệc ở Philadelphia, Pennsylvania. Tôi nhận ra anh và vui miệng nhắc lại thời thơ ấu ñó, anh có vẻ không bằng lòng vì dường như anh muốn giấu tông tích mục ñồng của mình. Thôi cũng ñược, sau nầy lỡ cùng trong họp mặt hoặc tiêc tùng mà lý tình không tới không ñược … tôi-phải-ñứng-xa-xa-tránh-chào-hỏi… Sau mùa gặt ở thôn quê, nhất là những ñêm trăng, thường hay ñạp lúa. Công việc nầy cũng nhờ trâu quần


653

cho ñến khi bã chín tức hạt lúa ñã rụng hết. Sau ñó lúa lép bị tách ra nhờ vê hoặc là quạt. Cọng khô lúc ñó ñã thành rơm, ñó là phần ăn dự trữ trả công cho trâu. Những người không có trâu riêng phải nhờ và cho không phần rơm cho người chủ trâu. Những ñêm như vậy trẻ con rủ nhau chui vô ñống rơm mới ngủ-rất-ấm.... Nhân năm Sửu sắp ñến, ghi lại chuyện thật 100% nầy như một ôn vui, hồi ñó trâu ngoài ñem sức trong công việc ñồng áng nặng nhọc còn là tài sản của nông dân ta. Nay cơ giới hóa, có lẽ không lâu trâu bị ñào thải chăng ?! Phần tôi phải chi cam phận chịu khổ làm con chú thím tôi; Thằng chăn trâu ấy sau nầy chắc là Bí Thư nầy Bí Thư-nọ-rồi.-Biết-ñâu-ñó! Hình-như-tôi-ñã-cải-ñược-số-trời.... NhàQuê Oct 02, 2008


654

ðo�n R�i – Ta èm Câu Chuyện dẫn nhập: """"----ðem-Em-Mà-Bỏ-Xuống-Xuồng Chèo Ra Khúc Vinh Lột T(ươi) Em Ra " thì mà là : "NGHỀ ƯƠM TƠ TẰM " Bến Tre quê mình, Ba Tri là vùng ñất rất thìch hợp cho cây Bông Vải và Cây Dâu Tằm. Có cây dâu tằm nên việc ươm tơ là công ñoạn thứ hai vậy. Khoảng 60-70 năm về trước BaTri nổi tiếng về công việc nầy, nhất là "Tuýtxo (tussor) Batri" vang danh khắp Nam Kỳ Lục Tỉnh, SaiGon-ChợLớn cả ñến Nam Vang Nghề dệt vải và lụa dùng khung khổ nhỏ- khoảng 40cm-gọi là "vải ta" ñể phân biệt với "vải tây"-khổ vải 80cm-100cm. Có lúc Pháp ñem máy dệt khung sắt jacquart thử nghiệm, nhưng không thành công...nghề ươm tơ dệt lụa dần ñi vào ... mai một . Về Tơ tằm, có một nghề phụ nữa là...có những nghệ nhân dùng những "cái kén" vàng ươm " bông hình"


655

trông rất...nghệ thuật, ñẹp khỏi chê , bà con ơi ! (Phần râu ria, linh tinh về Tơ tằm nầy ñến ñây... là phải nhờ anh NhàQuê phụ trợ, bổ túc thêm, cám ơn Anh lắm lắm...). TươiDương . ><><><><><

Bác TươiDương ơi! Gởi-yểm-trợ-vài-tràng-ñây! Góp với ông bạn Tươi Dương, tôi xin gáy những gì tôi biết; Số là khi tôi còn nhỏ, lúc ñó ở nhà tôi có dệt "vải ta" từ bông vải, nơi quê tôi lúc ấy hãy còn nhiều khung dệt và trồng rất nhiều bông nguyên liệu, có lẽ như thế nên con giồng quê tôi có tên là Giồng Bông chăng??? Còn về dệt lụa tơ tằm, thì gia ñình chú ruột tôi truyền nhau nhiều ñời, chú sống bên gia ñình phía thím, ñến lúc tôi bự rồi, tức học xong tú tài, mà chú thím tôi cũng còn dệt lụa. Khi gặp , thím tôi thường cho mấy lon hoặc chén nhộng ñem về ăn cơm. Lúc nhỏ tôi giữ trâu cho gia ñình chú tôi, chú thím tôi không có con trai, ñịnh nuôi tôi làm con mà cực quá nên tôi trốn về và thay ñổi cuộc ñời từ khởi ñiểm ñó.


656

Vì vậy tôi cũng biết chút ít về nghề tằm tang....Lâu quá tôi không còn nhớ nhiều chi tiết, tôi xin kể sơ lược nha! ** Lá dâu là món ăn "duy nhất" của tằm, có nhiều nhà trồng dâu ñể bán, bán nguyên một mùa lá, chứ không phải bán lẻ. ðối với người nuôi tằm, nếu vườn dâu của mình không ñủ phải mua thêm, phải tính trước chứ không phải ñợi "Nước Tới Trôn Mới Nhảy" mà tằm phải ñược cho ăn ñúng mức, chúng "ăn phát ham" nên tục ngữ có câu:"Ăn Như Tằm Ăn Lên" giống như ngày nay người ta nuôi tôm vậy, ñến lúc rộ nhứt bán luôn...cho tôm ăn ñủ-sức... Lá dâu hái xong phải xếp ngay ngắn vào cần xé hoặc bội, che ñậy cẩn thận giữ cho tươi, xắt thiệt nhuyễn nếu tằm mới nở, còn rất là nhỏ. Nhỏ ñến nỗi như mắt già hiện-nay-khó-mà-nhìn-thấy-chúng ** Gi ống: Một số lượng kén ñược giữ lại ñể làm giống, số còn lại ñem ươm ñể lấy tơ, tằm trong kén lúc ñó ñã thành Nhộng, trụi lủi màu vàng nên có tục ngữ "Truồng Như Nhộng" là vậy. Kén giống trong một thời gian bao lâu ñó, con nhộng biến thành bướm, cắn kén ra ngoài; Bướm gieo và thụ giống-giữa-chúng-và-ñẻ-trứng.


657

** Tr ứng nở ra tằm con. Tôi không nhớ Bướm hay Tằm-Con-ñược-gọi-là-con-Ngài Tằm mới nở ăn dâu xắt nhỏ rức , càng lớn thêm, dâu cũng xắt lớn dần, cho ñến khi chúng tự ăn thẳng lá dâu còn nguyên. Hình như do sức ăn của chúng hay số lần phải cho ăn trong ngày mà gọi là: Tằm ăn một, ăn hai ....Tuyệt ñối giữ yên tĩnh trong khu vực các nông tằm, phải giăng mùng tránh muỗi cho chúng. Tóm lại là phải giữ cho chúng-ñừng-mất-sức-lớn.... Tằm khi lớn ñúng mức, khoảng nhỏ hoặc bằng ngón tay út ñôi chút, hình dáng là một con sâu. Về màu sắc từ màu trắng, xám xanh ñến ñúng tuổi thì ửng vàng. Khi ñó ñược ñem thả lên giàn có bện rơm và nhánh cây cho chúng kéo kén, tức chúng làm tổ, nói cách khác là chúng nhả tơ ñể tự xây tổ KÍN riêng từ con một ** Hái Kén: Như ñã nói, kén là tổ tự làm của một con tầm, chúng nhả tơ xây tổ, giấu kín mình trong ñó " Ăn Dâu Thì Phải Nhả Tơ" mà người ta hay ví lấy từ sự kiện,-hình-ảnh-ñó Khi tơ ñã hoàn toàn nhả hết, tằm lột xác thành Nhộng trong ñó, hoàn toàn khác hẳn hình dáng của con tằm Tất cả kén ñược gỡ, hái từ giàn, tập trung chờ ñem ươm sau khi chọn một số làm giống cho ñợt kế tiếp ....


658

** Ươm: là công việc lấy tơ từ kén (như trái nhản, tơ vàng) thành sợi tơ, Kén ñược luộc trong nước nóng (Không phải nước sôi sùng sục... ???), người thợ ươm dùng ñũa ñể kéo từng sợi tơ, quấn vào ống hoặc xa quay, trong lúc ñó cũng dùng tay loại bỏ các "vướng" làm-cho-sợi-tơ-không-suôn-sẻ.... ** Kéo Chỉ: Các cuộn tơ khô ñược kéo thành chỉ (nhợ) ñều ñặn, sau ñó chỉ mới ñược dệt thành lụa, việc nầy tương-tự-như-dệt-vải Người mua bán tơ, mua tơ trong giai ñoạn chưa kéo chỉ hoặc ñã kéo chỉ rồi. Vì số lượng một ñợt tơ chưa ñủ ñể dệt thành một tấm lụa kích thước như mong muốn. Số mua ñược tập trung nhiều ñợt mới ñủ ....Lượng tơ tính bằng-cân... ** Nhộng mà ông Tươi Dương ñố chìm và chín, ăn ñược, vớt ra từ Trã ươm, Nhộng ăn khá ngon nhưng nhiều người không ăn ñược vì cứ nghĩ ñến hình ảnh con tằm ở dạng Sâu ....Việc ươm tơ cực lắm, ñòi hỏi tỉ mỉ chứ không như các cô chít khăn mỏ quạ trên sân khấu trong ñiệu múa "Ươm Tơ Tằm, Ta Kéo Tơ Dệt Áo ..." ñâu; Tôi thường nhìn "chết bỏ" mấy bạn nầy ....Trông-Lạ-Làm-Sao-Ấy,-Chao-Ôi!!!!


659

*** Trong một ðặc San Xuân của Trường Trung Học Ba Tri một năm nào ñó, cô Dương Thị Minh Ngọc, giáo sư của trường, người gốc Hà ðông, miền Bắc, có sưu tầm tài liệu nói về vì sao ñịa phương có tên là BA TRI. Là chữ Việt Hán, Ba có nghĩa SÓNG , ý nói VÂN trên lụa ...nhiều tài liệu biên khảo về Bến Tre, về Nam Kỳ Lục-Tỉnh-cũng-có-nói-tới. Ở ñây tôi muốn nêu lên là Ba Tri có thời nổi tiếng về Tơ Lụa và nghề Tằm Tang (ñể dâu nuôi tằm) thịnh hành như một loại công ăn việc làm...nhiều tỉnh ven biển miền Trung cũng có nghề nầy và trước hơn....có lẽ cây dâu dễ trồng, sum sê nhiều lá trên loại ñất ven biển-chăng??? Ngày nay người ñông, ñâu còn chỗ trống nào ñể trồng dâu-nuôi-tằm-nữa.... Có việc trùng hợp là trái dâu có hình dáng y chang con tằm, vị ngót ngót như trái trâm, nhưng chỉ lén lén hái vì chủ vườn sợ mình oằn hay leo làm gãy nhánh dâu .... Khi hái lá trên cao người ta dùng thang...

Việc dệt Vải Ta cũng tương tự, khác là sợi từ bông vải . Nếu Các Bạn Không Thắng Bớt Lại Thì NHÀQUÊ tôi NỔ tiếp cho ñến khi có lịnh mới à.....Như việc rình rình hái lén trái bông non, ăn cho ñỡ buồn miệng ... dưa chua giá bông vải ... giá bông vải xào tùm lum...Tôi biết nhiều bạn chưa "thưởng thức" món nầy lần nào ....


660

Tiện ñây tôi xin kể một số loại dưa chua mà ở thành thị ít có bán hoặc không thấy bao giờ: Dưa môn nè, dưa bồng bồng nè, dưa giá bông vải nè, dưa củ cải con nè, dưa màng màng nè….Tất cả các loại dưa chua nầy chấm nước cá kho thì ….coi chừng thiếu cơm! ðó là chưa kể một số ở dạng làm chua cấp tốc tức bóp xổi Khoảng năm 1955, họa sĩ Văn Cầm ở Ba Tri có dùng kén tằm ñể ghép thành hình của Lãnh Tụ thời ấy, NhàQuê tôi thấy hình rất giống, vì NQ chưa thấy người thiệt!!!!! Sau hơn có lần ñược nhìn Long Nhan Tấm hình ñược ñem trưng bày trong Hội Chợ Tỉnh năm 1957 (?), sau ñó nghe nói ñem treo nơi Cụ ngự, trong cái ñêm Cụ kinh lý và ngủ lại BT. Không nghe nói họa sĩ có ñược tưởng thưởng gì không!! Nhiều người mướn ông họa lại hình ông bà cha mẹ ñể thờ, NQ thấy ông cặm cụi kẻ ô vuông trên hình cũ và vẽ hình mới theo kích thước ñặt hàng. Cái ñặc biệt là người quá cố nào cũng ñược ông tặng cho ñôi tay búp măng, ngón tay mũi viết, chân mang hài hoa hoặc giày hàm ếch ....ñược người nhờ vẽ ngợi khen vì ông bà cha mẹ mình trở nên sang trọng quá .....NQ tôi biết chắc chắn quý cụ ấy, tay chai sần sùi lao ñộng ñồng áng, guốc máng cán dù vì lâu lâu ñi ñám cưới mới mang một lần bị phồng chân, chưa bao giờ xỏ chân-vào-ñôi-giày....


661

Ba tôi cũng ñược vẽ trong trường hợp ñó, tôi thuyết phục mãi trong gia ñình mới chịu thay thế bằng tấm hình chụp mà tôi ñã nhờ tiệm hình phóng to lên, lúc ñầu còn ñể một lúc cả hai khung... Họa sĩ Văn Cầm còn làm thêm công việc giặt nón nỉ ....sau-nầy-còn-thêm-mở-nhà-trọ.... ðó có lẽ là Nghệ Nhân mà bác Tươi Dương muốn nói chăng???

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuê May 21, 2007


662

ðo�n Cuối - L�i GRi L>i Tôi yêu một ngày như thế, một ngày thư thả, xoa hai

tay mình vào nhau trước khi bước xuống khỏi hiên nhà nắng nhẹ.

Tôi sẽ ñến công viên, nơi ấy những cây cao cho tôi cảm giác mình nhỏ lại, ñể thấy tôi không là gì giữa hùng vĩ của ñồi núi chung quanh, ñể thấy ñám chim chóc hợp ñàn dưới triền cạnh hồ kia, chúng chuẩn bị bay xa, chuyển mùa

có-lẽ! Một ngày nào ñó theo tự nhiên của tạo hóa, tôi sẽ biến mất khỏi hành tinh, như một sự công bằng bất di bất dịch ñể trở về cát bụi, cùng lúc ấy một hay nhiều sự sống khác bắt ñầu.

Xin hàm ơn lần tôi ñược làm con người trên quả ñất, làm nhân loại mà không phải là gì khác, giữa bao la nầy!


663

Tạ ơn Ba Má tôi nghèo nàn nhưng ñã cưu mang, dưỡng nuôi tôi ngạt ngào thể tựa ca dao, ñể lúc gian nan lời dạy khuyên của NGƯỜI vẳng tiếng. Làm tôi thấy cuộc ñời ñáng yêu ñáng sống, ñã cho tôi hình hài lành lặn không chi mặc cảm gọi là...và muôn trùng hy sinh mà tôi-ân-sủng! Cùng anh em, họ hàng nội ngoại xa gần ñã chen chúc nhau giao cành gia phả, tôi làm nhánh rẽ xa dần rồi mất hẳn-trong-một-ngày-nào;-Xin-tạ-lỗi! Cúi xuống quê hương triền miên ñau khổ ñã vắt cằn khô cho mầm vươn khôn lớn, Xin gởi về Vạn Dặm với bao-giọt-mặn-xót-thương-từ-giã! Vẫy chào con người, ñất nước thân yêu từ ñây chuyện nợ-vay-ñầy-vơi-ñến-hồi-kết-toán. Cảm ơn con cháu cho tôi niềm vui yên bề, thành tựu! Nụ hôn sâu gởi cho người con gái ñã không ngại ngần chọn-tôi-ñi-bên;-Nhà-tôi-ơi! Những-ngôi-trường-tôi-ñã-qua-khép-lại.

NhàQuêNhàQuêNhàQuêNhàQuêNov 28.2005


664

** Những "ngôi trường xưa Em học" như một thứ

hồi ký của một người không có gì trọng ñại ñể làm việc

ñó. Chuyện có thể kéo dài theo những ñề tài gợi nhớ,

hiện về từ ký ức. Truyện chấm dứt lúc nào cũng không

làm cho toàn truyện mất liên tục; Do ñó xin ñược giải

thích vì sao Ðoản Cuối xuất hiện .

Documents

3 truong xua