Dalgalar3.

Ünite

Sismograf

10. SınıfSoru Kitabı

3. Konu

Ses Dalgası

Test Çözümleri

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

2 3. Ünite Dalgalar

Test 1’in Çözümleri

1. Ses dalgalarının hızı ortamı oluşturan molekülle-rin birbirine yakın olmasına ve moleküllerin kinetik enerjisine bağlıdır. Yani ses dalgalarının hızı sesin frekansına ve ortamın özkütlesine bağlı değildir.

Yanıt D dir.

2. Su molekülleri hava moleküllerine göre birbirine daha yakın olduğundan sesin sudaki hızı artar. Fre-kans ses kaynağı ile ilgilidir. Yani ses kaynağının frekansı değişirse sesin frekansı da değişir. Frekans ortama göre değişmez.

Yanıt B dir.

3.

Ses sert yüzeylere çarpınca geri yansır. Yani yansı-ma olayı sayesinde öğrenci kendi sesini duymakta-dır.

Yanıt A dır

4. Sesin duyma eşiği 0 dB dir. yani IV. bilgi yanlıştır. Diğer bilgiler doğrudur.

Yanıt C dir.

5. Sesin şiddeti ses dalgalarının genliğinin karesi ile doğru orantılıdır. Genliği artırabilmek için daha fazla enerji harcamamız gerekir. Yani genliği büyük olan sesler daha fazla enerji taşır. Dolayısıyla cisimlere uyguladıkları basınç da daha fazladır.

Yanıt E dir.

6. Böbrek taşlarının ses dalgalarıyla kırılması ve ho-parlörün titreşmesi olayları ses dalgalarının enerji taşıdığının kanıtıdır.

Yanıt C dir.

7. Ses dalgalarının frekansı sadece ses kaynağının titreşim sayısına bağlıdır. Başka bir şeye bağlı değil-dir.

Yanıt B dir.

8. Şimşek çaktığında önce ışığın görülmesi sonra gök gürültüsünün duyulması ışık hızının ses hızından büyük olduğunu gösterir.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

3SES DALGASI

9.

Aynı notanın farklı müzik aletlerindeki tınısı farklıdır.

Yanıt D dir.

10. Bir sesin duyulabilmesi için şiddeti 0 dB ve daha yüksek olmalıdır. Ayrıca sesin frekansı (20 – 20 000) Hertz aralığında olmalıdır. Sesin hızının duymamıza bir etkisi yoktur.

Yanıt D dir.

11. Davulun oluşturduğu sesin şiddeti büyüktür. Yani çok enerji taşıdığı için insanı rahatsız eder. Fakat uzaktan gelen davul sesinin şiddeti azaldığı için taşıdığı enerji de azalır. Böylece insanı rahatsız et-mez.

Yanıt B dir.

12. Farklı müzik aletlerinden çıkan seslerin yüksekliği (frekansı) aynı olabilir. Aynı ortamda iseler hızları da aynıdır. Fakat farklı müzik aletlerinden çıkan sesle-rin tınıları mutlaka farklıdır.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

4 3. Ünite Dalgalar

Test 2’nin Çözümleri

1. K

L

Sesin şiddeti sesin genliği ile ilgilidir. L nin genliği daha büyük olduğundan L kaynağından çıkan sesin şiddeti K nınkinden daha büyüktür. I. yargı doğrudur.

Her iki sesin dalga boyları eşit ve 4 birimdir. Aynı or-tamda bulunduklarına göre, ses dalgalarının hızları da eşittir. v = λ·f bağıntısına göre frekansları eşit olmalıdır. Frekanslar eşit ise her iki kaynaktan çıkan sesler aynı inceliktedir. II. yargı yanlıştır.

Yanıt C dir.

2. Katılarda ses hızı gaz ve sıvılara göre daha büyük-tür. O yüzden çok uzaktaki trenin sesini raylar yardı-mıyla duyabiliriz.

Yanıt A dır.

3. Ses dalgalarının yayılma hızının büyüklüğü;

vkatı > vsıvı > vgaz

biçimindedir. Ses iletilirken esneklik katsayısı büyük olan katılarda sesin yayılma hızı daha büyüktür.

Yanıt A dır.

4. Sesin yayılabilmesi için mutlaka esnek bir ortama ih-tiyaç vardır. Sesin yayılma hızı ortamın özkütlesine bağlı değildir.

Yanıt C dir.

5.

Bu olaya rezonans denir.

Yanıt B dir.

6.

Şekil I Şekil II

Diyapazonun çatalına hafifçe dokunulduğunda çıkan ses dalgalarının modeli Şekil II de verilmiştir. Aynı di-yapazona daha kuvvetlice vurulduğunda sesin şidde-ti, buna bağlı olarak da dalganın genliği artar.

Yanıt A dır.

7. Ses hızı, katılarda en fazla gazlarda ise en küçüktür. Bu nedenle ses hızının büyükten küçüğe sıralanışı vd.çubuk > vsu > vhava şeklinde olur.

Yanıt C dir.

8. Ses dalgalarının hızı artarken frekansı değişmez. Çünkü frekans kaynakla ilgilidir.

Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

5SES DALGASI

9.

viyolensel piyano

Aynı ortam olduğu için hızları aynıdır. Aynı nota ol-duğu için frekansları da aynıdır. Fakat bu seslerin tınıları farklıdır.

Yanıt D dir.

10. I. Ses boşlukta ilerleyemez. Sesin iletilebilmesi için maddesel bir ortama gereksinim vardır. Bir yerde sı-kışacak ve genleşecek bir ortam yoksa orada ses de olmaz.

II. ve III. bilgiler doğru bilgilerdir. Ancak sesin hava-sız bir ortamda ilerlemesiyle ilgili değildir.

Yanıt A dır.

11. Tablodaki verilere göre I ve II. önermeler doğrudur.

Yanıt E dir.

12.

piyano

Tuna

Ses infrasonik ses olsaydı frekansının da artması gerekirdi. Fakat sadece ses dediğine göre bu olayın frekansla ilgisi yoktur. Sesin duyulabilmesi için ses şiddetinin artırılması gerekir.

Yanıt B dir.

13. K

L

Aynı ortamdaki K ve L kaynaklarından çıkan seslerin hızları eşittir. K kaynağından çıkan sesin dalga boyu daha büyük olduğuna göre frekansı küçüktür yani ses kalındır.

K kaynağından çıkan seslerin genliği küçük olduğu-na göre şiddeti daha zayıftır.

Yanıt D dir.

14. Her iki ortamdaki frekans aynıdır. Yani sudaki fre-kansı da 800 Hz dir.

vsu = msu · fsu bağıntısına göre,

vsu = 200 · 800

vsu = 160 000 cm/s

vsu = 1600 m/s olur.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

6 3. Ünite Dalgalar

Test 3’ün Çözümleri

1.

koro solo

Ses dalgaları da diğer dalgalar gibi birbirinin etkisini değiştirebilir. O yüzden koro halinde söylenen şarkı-ların şiddeti artar.

Yanıt C dir.

2. Yunuslar ultrasonik seslerle haberleşirler. Bu sesle-rin frekansı 20 000 Hertz den büyük olup insanlar bu sesleri duyamazlar.

Yanıt C dir.

3. Ses dalgaları girdikleri ortamlarda hem yansıma hem de soğurulmaya uğrar. Sesin vardığı yüzey sert ve düzgün ise yansıyan ses miktarı fazla olur. Yüzey yumuşak ve düzensiz ise yansıyan sesin miktarı az olur. Geri kalan kısmı soğrulur. Bu nedenle eşyaların olduğu odalarda ses dalgaları soğrulduğundan şid-deti az olur.

Yanıt D dir.

4. X

Y

Z

I

II

III

Zilin büyüklüğü arttıkça ürettiği sesin frekansı azalır. Yani ses kalınlaşır. Frekans azalıyorsa dalga boyu artar.

Yanıt B dir.

5. Akustik olayı yüzeyin özelliklerine ve sesin frekansı-na bağlıdır.

Yanıt E dir.

6. K LM

X Y

Z

Ses dalgaları boyuna dalgalardır. Ses dalgalarında-ki sıkışmalar dalga tepelerine, gevşemeler de dalga çukurlarına benzetilebilir.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

7SES DALGASI

7.

0 1

m

2 3 4 5 6

uzunluk(m)

Sıkışmalar dalga tepeleri gibi düşünülürse, dalga boyunun 2 m olduğu görülür. v = m · f bağıntısını kullanırsak,

v = 2 · 165

v = 330 m/s bulunur.

Yanıt B dir.

8. Doğal frekans cismin özelliklerine bağlıdır. Ortamın özelliklerine bağlı değildir.

Yanıt D dir.

9.

ZYX

Uzaklık arttıkça ses ortam tarafından soğrulduğu için genliği azalır. Buna göre genliği en az olanın uzaklığı en fazladır.

Yanıt E dir.

10. Camların kırılması sesin bir enerjiye sahip olduğunu gösterir. Ayrıca bomba uzakta iken cam üzerinde yı-kım etkisi yapmadığına göre, sesin şiddeti kaynağın uzaklığına bağlıdır. Sesin camdaki hızı, havadaki hızından büyüktür. Ancak bu olayda bir etkisi yoktur.

Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

8 3. Ünite Dalgalar

Test 4’ün Çözümleri

1. I ve III olayları ışık hızının ses hızından büyük oldu-ğunu gösterir. II. olay sesin boşlukta yayılmadığını gösterir.

Yanıt D dir.

2. Metal, molekülleri birbirine yakın olduğu için ses en iyi iletir.

Yanıt A dır.

3. Kapalı ortamda ses duvarlardan da yansıdığı için daha iyi duyulur.

Kesik konik biçimindeki mukavvanın iç kısmına çar-pan ses dalgaları yansıdığı için daha iyi duymamızı sağlar.

Kulak demiryoluna dayandığında çok uzaktaki tre-nin sesinin duyulması, raylarda ses hızının havaya göre daha büyük olduğunu gösterir.

Yanıt B dir.

4. Yükseklik frekansla ilgili olup ses kaynağına bağlı-dır. Ortam tarafından ses soğrulursa şiddeti azalır. Yayılma hızı ortamın özelliklerine bağlıdır.

Yanıt D dir.

5. Köpekler frekansı 20 kHz in üzerinde ultrasonik ses-leri duyabilir. Fakat insanlar bu sesleri duyamazlar.

Yanıt A dır.

6. Radyonun sesi yükseltildiğinde ses dalgarının şid-deti artar. Şiddet de genliğin karesi ile doğru orantı-lıdır. Buna göre, ses dalgalarının genliği artırılmıştır.

Yanıt E dir.

7.

M

L

FK

F

F

Sesin yüksekliği ile sesin frekansı aynı kavramlardır.

Titreşen bir telin frekansı, telin kalınlığı ile ters oran-tılıdır. Telin kalınlığı artırılınca frekansı küçülür. Buna göre en ince olan K telinin frekansı en büyük, en kalın olan M telinin frekansı en küçüktür.

Ses dalgasının zayıf veya kuvvetli olmasına sesin şiddeti denir. Genliği büyük olan ses en şiddetli ses-tir. Buna göre M teli üzerinde çıkan ses en şiddetli-dir.

Yanıt B dir.

8. Verilen bilgilerin üçü de doğrudur.

Yanıt E dir.