3 NOLU ALT KOMSYON TUTANAKLARI

305

NDEKLER

05.12.2011 Tarihli Toplant312.12.2011 Tarihli Toplant5919.12.2011 Tarihli Toplant10802.01.2012 Tarihli Toplant14509.01.2012 Tarihli Toplant18216.01.2012 Tarihli Toplant21530.01.2012 Tarihli Toplant24006.02.2012 Tarihli Toplant25413.02.2012 Tarihli Toplant28620.02.2012 Tarihli Toplant31727.02.2012 Tarihli Toplant36005.03.2012 Tarihli Toplant39312.03.2012 Tarihli Toplant42619.03.2012 Tarihli Toplant46826.03.2012 Tarihli Toplant49302.04.2012 Tarihli Toplant53309.04.2012 Tarihli Toplant57116.04.2012 Tarihli Toplant59730.04.2012 Tarihli Toplant642

05.12.2011 Tarihli Toplant

BRNC OTURUMAlma Saati: 10.00

AHMET YMAYA (Ankara) Deerli arkadalar, deerli katlmclar; oturumu ayorum. almamzn yararl olmasn temenni ediyorum.Bugn bu dnemde Anayasa tasla hazrlama almalarnn en nemli aamasndayz ve katlm salayacak mekanizmalardan bugn birisini iletiyoruz. Dijital katlm vard, toplantlm vard, dijital katlm iliyor, toplantl katlm yeni balayacak ama u anda -muhtelif yerlerde dzenleyeceimiz toplant anlamnda- u anda sivil toplum rgtlerini, Anayasa taslak havuzuna iradelerinin akmasn salayacak mekanizmay balatyoruz. Cumhuriyet Halk Partisinden arkadam Sayn Atilla Kart, Milliyeti Hareket Partisinden arkadam Sayn Oktay ztrk, Bar ve Demokrasi Partisinden arkadam Sayn Altan Tan Bey ile beraberiz ve ben Adalet ve Kalknma Partisinden Ahmet yimaya.Bugn biz olabildiince ntr, tamamen n yargsz, serbeste iradelerinizin havuza akmasn salayan bir yntem izliyoruz. Grlerinizi, taleplerinizi varsa yazl nerilerinizi bekliyoruz. Tabii katlmclarn binleri aan, yz binlere varan saylar sebebiyle her birime, her sivil toplum rgtne, her NCOya azami krk dakika tanmak gibi bir zorunlulukla kar karyayz. Bu isteimizden, iradenizden deil tamamen zaruretten kaynaklanan bir durum ve snrlama olarak da grmeyin. Tutanaklarmz gizli. leride gerekmedike aklanmayacak ama almalarnzda yararlanacaz. Teknik heyetimiz var ve tutanakl bir oturumdur. Tekrar hayrl olsun diyorum.Deerli arkadalar, bugn TSAD dinliyoruz. Temsilcileri Sayn Volkan Vural: Eski brokratlardan, ynetim kurulu yesi. Sayn Eray Akda: Ankara temsilcisi. Sayn Serkan nsz: Siyasi reformlar kdemli blm sorumlusu. Hayrl olsun. Krk dakikalk sreyi kim konuacaksa buyursun ya da blerek bir btnlk iinde dinleyelim.TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Sayn Bakan, ben TSAD Ynetim Kurulu yesiyim. Daha ok Dileri ve Avrupa Birlii Komisyonu Bakanln yapyorum. Tabii Anayasa konusuyla da yllardr u veya bu ekilde ilgiliyim. Efendim, bir kere her eyden nce Komisyonunuza ok teekkr ederiz yani bunun Trk demokrasisi asndan nemli bir kazanm olduunu dnyoruz, Uzlama Komisyonunun bizatih varlnn ve bu yntemin de yeni bir Anayasa yaplmas konusunda bizim amzdan ok umut verici olduunu dnyoruz. TSAD aa yukar 2.500 firma ya da kuruluu temsil eden 600 yeden oluan bir dernek. Gnlllk esasna dayanan bir dernek. Bugn Trkiyede Kurumlar Vergisinin yzde 85ini deyen, Trk d ticaretinin aa yukar yzde 85ini gerekletiren ve devletten sonra kaytl ekonomide en fazla istihdam salayan bir dernek olarak karnzdayz. Bizim demokrasiyle ilgimiz, Anayasayla ilgimiz yeni deil. Bu sene kuruluumuzun 40nc yln kutluyoruz. Geriye baktmz zaman son yirmi yln Trkiyenin demokratikleme ve yeni Anayasa almalar zerine younlatrdmz gryoruz. Muhtemelen size de arz edilmi olan kitaplarmz var, belgelerimiz var, Trk demokrasisinde 130 yl Blent Tanrn imzasyla daha nce aklanm raporlarmz var. Bu konuda zengin bir mktesebata sahibiz ve bu mktesebat da Komisyonunuzla paylamaya, sunmaya hazrz.Anayasa konusuyla ilgili olarak en son bu yln mart aynda yuvarlak masa toplantlar yaptk. Burada da farkl grlerden uzmanlar bir araya getirdik. Amacmz bir Anayasa metni yazmak deildi, bunu biraz haddimizi ama olarak deerlendirdik ama yapm srecine nasl katkda bulunabiliriz bunu aratrdk, bunun aratrlmasn istedik. ok deiik grleri olan uzmanlar bir araya getirdik ve onlara temel konuda nasl uzlama noktalar bulunur diye bir alma yapmalarn istedik. Bunlar Trkiyenin blenleri olarak da grdmz, Trkiyeyi kamplatran unsurlar olarak da grdmz eyler. Birincisi, kimlikler, kimlik konusu; ikincisi, din ve vicdan zgrl; ncs, kuvvetler ayrl yani temel eksende Trkiyede bir kutuplama olduunu grdk. Acaba bunlar nasl bir araya getirilebilir diye aratrmalarn istedik. Bu almann raporunun sizlerde olduunu tahmin ediyorum ama yoksa bunu da sizlere takdim etmeye hazrz. ok ilgin bir dokmandr. Tahmin edilenden farkl olarak burada pek ok uzlama noktasnn bulunabileceini grdk. Bu da cesaret verici bir ey.AHMET YMAYA (Ankara) Sayn Bakan, sizden be tane isteyelim, bir tanesini havuza verelim, dierlerini milletvekili arkadalara verelim.TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Buyurun efendim, sizlere raporu takdim ediyoruz ve en son bu alma Zafer skl Bey tarafndan da gncellendi. ATLLA KART (Konya) Sayn Bakanm, biraz evvel szn ettiiniz Blent Tanrn kitabndan daTSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Tabii, ondan daEfendim, bu alma en son Zafer skl Bey tarafndan gncellendi.imdi, efendim bizim bu konulara bak amzda, tabii son raporumuzun basna yansynda baz yanl anlamalar da oldu, onu da dzeltmek isterim. TSADn kendi grleri ile yaptrd almalarda ortaya kan grler ayn olmayabilir. Biz kurum olarak bazlarn sahiplenebiliriz bazlarna sahiplenmeyebiliriz nk biz ayn zamanda bir serbest tartma platformu da Trkiyeye sunmak istiyoruz. Bize gre Trkiyenin 1980 Anayasasnn deitirilmesine deil yeni bir Anayasaya ihtiyac var. Temel noktamz bu. Niin yeni bir Anayasaya ihtiyacmz var? nk biliyoruz ki 1982 Anayasas Trkiyenin ve an gerisinde olan bir Anayasadr. O Anayasann hazrlan felsefesi ve mant devlet ve gvenlik odakl bir felsefedir. Bu da 1980 sonrasnda dnyada oluan ve Avrupada yaanan gelimelere paralel bir zihniyet deildir. Bugn tam tersine demokrasinin, insan haklarnn, oulculuun, kltrel farkllklarn egemen olduu bir ada yayoruz. Dolaysyla yeni Anayasann bu unsurlar ieren birey odakl bir Anayasa, zgrlk bir Anayasa olmasn arzu ediyoruz. Trkiyede elbette bu 1982 Anayasasnn bandan alrsak, balang ksmndaki, ite deitirilemez maddeler konularnda pek ok tartmalar da yaandn gryoruz. Biz bu tartmalar yeni Anayasaya hkim olmasn arzu etmiyoruz. Yani bunlarn almas gerektiini dnyoruz. Balang ksmnn gayet sade bir yazlml olmasnn yararl olacan dnyoruz. Anayasann deitirilemez maddelerine ilikin zel bir grmz, bir deiiklik nerimiz yok. Ama bu maddelerin bireysel hak ve zgrlkleri kstlayan, oulculuu kstlayan bir anlam tamamasn da arzu ediyoruz. Dolaysyla byle bir bak amz var. Demek ki zetle: Felsefe olarak devlet odakl deil birey odakl bir Anayasa. Kii hak ve zgrlerini esas alan bir Anayasa. Kii ve hak ve zgrlklerinin yasaklanmasn istisnai bir hle getiren ve bunun ancak kanunla gerekletirilmesini salayan bir Anayasa istiyoruz. Trkiyenin ortak paydalarn ortaya karacak bir Anayasa istiyoruz. Bu Anayasann ekli kadar yapm srecinin de ok nemli olduunu dnyoruz. Bu Anayasa yapm srecinin mutlaka katlmc olmasn istiyoruz, uzlamac bir yaklam ierisinde olmasn istiyoruz. Tek tarafl bir dayatma olmamasn da arzu ediyoruz. Aksi halde bu daha nceki anayasalarda grld gibi benimsenmeyen, bir kesimin benimsemedii bir Anayasa hline gelir ki bundan kanlmas gerektiini dnyoruz. Dolaysyla Uzlama Komisyonunun varln ve ilevini bu anlamda ok tarih bir misyon olarak da addediyoruz. Bizim uzmanlarmzn yapt almalarda ortaya eitli fikirler de kmt, kurucu meclis kurulsun, u olsun, bu olsun ama sonuta bugn gelinen noktadaki durum bizi TSAD olarak tatmin etmektedir ve bu srecin, bu yntemin devam etmesini arzu ediyoruz. imdi, efendim tek tek bakldnda eitli grler var. Tabii bu Anayasann dmlenecei, ciddi sorunlar yaratan baz eyleri var. unu hemen belirteyim ki biz temel ve hak ve zgrlkleri dzenleyecek maddelerin yeni Anayasann hem evrensel dzeyde kabul gren, insan haklar standartlarn Trkiyeye tamasn bekliyoruz hem de Trkiyenin demokrasi tarihi boyunca tartt bir dizi ok nemli sorunun zlmesi iin bir ereve, bir ilk adm oluturmasn bekliyoruz. nsan haklar konusunda yeni Anayasada, insan haklar zgrlk bir anlayla ele alnmal, Avrupa nsan Haklar Szlemesindeki snrlamalara uygun ancak bunun tesindeki tm yasaklar ortadan kaldran bir biimde yeniden ekillendirilmelidir. imdi Trkiyede ok tartan bir konu, ana dil konusu, ana dilin renilmesi. Trkiyede biz eitim dilinin Trke olmasn, resm dilin Trke olmasn savunuyoruz. Trke dndaki dillerin kltr, tarih ve edebiyatyla birlikte retilecei, seimlik dersler olarak ortaya konmasn ve bu alann demokratik toplum ve kltrel oulculuk gereklerine uygun olarak kanunla dzenlenmesini tavsiye ediyoruz. imdi bir dier nemli tartmal nemli bir konu ise, vatandalk konusu. TSAD raporlarnda son yllara kadar vatandalk tanmnda deiiklik yaplmasn ngren bir husus yoktu, bir neri ortaya kmamt. Ancak son yuvarlak masa toplantlarnda da gndeme geldii gibi burada toplumsal bir talep olduunu dikkate alyoruz. Vatandalk tanmnda bir deiiklik yaplmas gerektii hususundaki grlerin daha egemen olduunu tespit ettik. Anayasada Sadece vatandaln kazanlmas ve kaybedilmesinin kanunla dzenleneceine ilikin temel bir ilkeye yer verilmeli ve bir tanmlama veya bir tarif yaplmamaldr. eklinde bir yaklamz var. Ama yeni taleplere ve beklentilere de cevaben, vatandaln her halkrda rk, din, dil, etnik kkenle birbirine ballk esasna gre deil tam tersine hukuksal bir ba ifade ettiinin altn izen bir tanm bizce uygundur. Yani bir baka ifadeyle Trk milletinin dil, rk, renk, din, mezhep gibi kaynaklara bal olmakszn Trkiye Cumhuriyeti vatandalarndan olutuu tespit edilebilir. Bizim yaklammz bu. Vatandalkla insanlarn dilleri, dinleri arasnda bir dorudan bir balant yaplmamas gerektiini dnyoruz.Bir nemli konu tabii din ve vicdan zgrl balamnda sk sk gndeme gelen Diyanet leri Bakanldr. Bize gre Diyanet leri Bakanlnn mevcut konusu laiklik ilkesine ve din ve vicdan zgrlne aykr bulunmaktadr. Diyanet leri Bakanl kamu hizmeti gren bir kurum olarak kendisini hkim inan dnda gren, dier inan evrelerinin de temsilinin salanaca ve talep eden inan evrelerinin talepleri lsnde hizmet alabilecei bir ekilde yeniden dzenlenmelidir. Din dersleri konusu bu balamda: Anayasadaki zorunlu din derslerinin kaldrlmas gerektiini dnyoruz. Din eitimi ve retimi yalnzca kiilerin kendi isteine ve kklerin kanuni temsilcilerinin isteine bal olmaldr. Bu erevede eit temsil konusuna ok nem veriyoruz. Mevcut Anayasada devleti kadn erkek eitliinin fiilen yaama gemesiyle ykml tutan ve bu amala alnacak tedbirleri eitlik ilkesine aykr saymayan dzenleme muhafaza edilmelidir, mevcut Anayasadaki. Ayrca, kadnlarn her dzeyde eit temsil edileceklerine dair ilke Anayasada yer almaldr diye dnyoruz.Sayn Bakan, paket olarak zerinde durduumuz siyasi boyut ve idare yapsyla ilgili olarak hkmet sistemi olarak yeni Anayasann kuvvetler ayrln yeniden dzenlemesi gerektiini dnyoruz. phesiz bu alanda en acil ihtiya artk halkoyuyla seilen Cumhurbakannn yetkilerinin ve konumumun parlamenter sistemdeki yeridir. Bize gre parlamenter sistem muhafaza edilmelidir ve Cumhurbakannn yetkileri parlamenter sisteme uygun olarak snrlandrlmaldr. Buna ilikin daha sonra uygun grrseniz daha spesifik nerilerimiz, grlerimiz olacak.TSAD, Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesi yerine Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan seilmesini tercih etmiler daha ok ama artk bundan geri dn olmayaca ve halkn iradesine kar da bir saygszlk olabilecei dncesiyle u aamada Cumhurbakannn yetkilerinin parlamenter sisteme uygun bir hle getirilmesini ve yeniden dzenlenmesini arzu etmektedir.Tabii mesele sadece Anayasa deildir bize gre, demokratikleme ve Anayasa birbirinin iine giren bir pakettir ve bu paket iinde seim sistemi, Siyasi Partiler Yasas, Terrle Mcadele Kanunu gibi ok nemli unsurlar bulunmaktadr. Bunlarn da yeniden dzenlenmesine zellikle Siyasi Partiler Kanunu ve Seim Kanununun yeniden dzenlenmesinde fayda grmekteyiz. imdi, efendim yine tartmal olacan dndmz hassas bir konu, yerel ynetimler konusunda da baz grlerimizi aklamak isterim. Trkiyede ademi merkeziyet, ademi merkeziyetilik Osmanl Dneminden beri tartlan bir konudur. Grevim olmamakla beraber bu konunun iinde daha nceki dnemlerde danman olarak, Babakan danman olarak eitli almalara da katlmtm. Fakat, Trkiye bir trl ademi merkeziyetilii yerine getiremeyen tam tersine merkeziyetilii glendiren bir yapya kavutu. Bunun yanl olduunu dnyoruz. Bunun ekonomik bakmdan da yanl olduunu dnyoruz. Trkiye bu konuda kendisine, bize gre Avrupa Birlii ltlerini almaldr. Avrupa yerel ynetimler zerklik artn benimsedik ama pek ok ekincemiz var. Bunun kaldrlmasn destekliyoruz. Trkiyede yerel ynetimlerin glendirilmesini arzu ediyoruz. Bu yerindelik ilkesi yani Avrupa Birliindeki tabiriyle subsidiarity ilkesi yerel ynetimler bakmndan fevkalade nemli, etkin kararlar almak, sorunlarn yerinde zmlenmesi, toplumsal katlm artrmas bakmndan da fevkalade nemli. Onun iin biz burada yerel ynetimlerin Avrupa yerel ynetimler zerklik artna uygun bir biimde yeniden dzenlenmesinin uygun olacan dnyoruz.imdi, tabii kuvvetler ayrlndan bahsetmitim. Kuvvetler ayrlnn en nemli unsurlarndan bir tanesi de yarg. Geen yaplan referandumda yargya ilikin yaplan deiikliklerin Trkiyedeki mevcut yargnn sorunlarn gidermedii, tam tersi yeni soru iaretleri kardn dnyoruz. Trkiyede yarg maalesef sadece bugn deil ok uzun yllardan beri kanayan bir yara. Bunu gryoruz. O kadar ki mesela Trkiyeye niin dorudan yabanc sermaye girmiyor diye sorulduunda, yabanclarn bize ilk verdikleri cevap: Sizin yarg sisteminiz yok ki veya gvenilmez ki. O kadar elikili kararlar alnyor ki gibi cevaplar oluyor. Bu da Trkiyenin gvenirliini, bir hukuk devleti olarak gvenilir olmasn engelleyen bir unsur. Biz bu yarg reformu konusunda, yargnn bamszln glendirirken, tabii bu iin yasal boyutu olduu kadar bir eitim boyutu, bizim acaba hukuk sistemimiz, hukuk eitimimiz ne lde ada, onlara ne lde ada hukukun imknlarn sunabiliyoruz? Bunlar da tartmak gerekir ama u anda Anayasa balamnda acil olan konu: Hkim ve Savclar Yksek Kurulu ile Anayasa Mahkemesinin kompozisyonu. Biz Hkim ve Savclar Yksek Kurulunun bamsz, genel sekreterlie ve rgtne, zerklik btesine ve ayr alma mekanna sahip olarak hkim ve savclarn tm zlk dosyalarnn Hkim ve Savclar Yksek Kurulu Genel Sekreterliinde bulunmasn salayacak ekilde adli yarg ve idari yarg hkim ve savclarla ilgili olarak ileri yrtmek zere kurulmu iki daireli, yeleri tam zamanl alan, tm kararlar yarg denetimine tabi olan, almalarn effaflk iinde yrten bir kurum olarak yeniden yaplandrlmasn arzu ediyoruz. Hkim ve Savclar Yksek Kurulunda bakan bize gre yarg erkinden olmaldr. Kurul yrtmeden bamsz hle gelmelidir. yelerin ounluu her dzeydeki yarg organ tarafndan belirlenmeli, yarg dndan da kurula ye seilmemelidir. Ancak yarg erki dndaki organlar kurula sadece yarg dndan yani avukat, retim yesi gibi yeler semelidir. Trkiye Byk Millet Meclisi kurula ye seerken nitelikli ounlukla karar almaldr. Bizim Hkim ve Savclar Yksek Kuruluna ilikin temel yaklammz byle efendim.Anayasa Mahkemesi konusunda ise, Anayasa Mahkemesinin yeniden dzenlenmesi gerektiini dnyoruz. Anayasa Mahkemesi yelerinin yars yarg organlarnca dier yars ise nitelikli ounlukla Trkiye Byk Millet Meclisi, Cumhurbakan, niversiteler ve barolar tarafndan belirlenmelidir. Ayrca Anayasa Mahkemesine bavuracak kii ve kurumlarn says artrlmaldr. Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu bulanan siyasi partilere ve en az 20 milletvekiline ayrca kendi grevlerini ilgilendiren alanlarda Hkim ve Savclar Yksek Kuruluna, yksek mahkemelere, Saytaya, niversiteler gibi eitli kurumlara da Anayasa Mahkemesine bavurma olana tannmaldr diye dnyoruz.imdi, yarg konusunda elbette yargnn gvenlii, hukuk gvenlii gibi ok ciddi konular da var, bunlarn da Anayasada bir ekilde yani burada aleniyet, effaflk gibi kurallarn da Anayasa iinde bir ifade bulmasnda fayda gryoruz. dari yarg kararlarn bireysel haklara olumsuz etkilerinin nlenmesi gerektiini dnyoruz ve yargyla ilgili de ciddi bir yeniden yaplanmann bu yeni Anayasay eskisinden ok farkllatracak bir zellik olacan dnyoruz. imdi Anayasa erevesinde baktmz zaman burada devletin rol, bilhassa ekonomide, devletin piyasalarn dzenli ilemesinden ve piyasalarn etkili ileyebilmesi iin dzenli bir rekabet ortamn garanti etmesi gerektiini dnyoruz. Devlet doal tekel ve asimetrik bilgiden kaynaklanan piyasa aksamalar durumunda ilgili piyasalarda dzenleyici ve denetleyici kurum ihdas edebilmeli ve bu kurumlarn idari ve mali zerkliini gvence altna almaldr. Devletin ayn zamanda bte yaparken gelir ve giderlerini dengeleyerek denk bte ilkesini gzetmekle ykml tutulmasnda yarar gryoruz. Devletin i ve d borlarnn yasayla belirlenen devlet borlarnn st snrn amayacann Anayasa iinde ngrlmesini dnyoruz. Tabii yine burada ekonomik olarak bakldnda Trkiyede vergi denetimi mekanizmasnn effaf, tarafsz olmas da ok nemli ve bunun da bir gvence altna alnmas gerektiini Anayasal bir hkm olarak gryoruz nk bu da ekonominin ileyii bakmndan fevkalade nem tayor.unu da syleyeyim: Trkiyede sivilleme adna ok ciddi admlar atld. Bunu inkr edemeyiz ama Trkiyede hl Mill Gvenlik Kurulunun bir Anayasal kurum olmaktan karlmas gerektiini dnyoruz. Tabii Cumhurbakannn yetkileri sembolik hle getirildii takdirde bunun Bakannn da Babakan olmasn istiyoruz. Genelkurmayn Mill Savunma Bakanlna balanmasnda yarar gryoruz, demokratik lkelerde olduu gibi. Asker harcamalarn Saytay tarafndan dier kamusal harcamalar gibi denetiminin salanmasnda da fayda gryoruz. niversiteler konusunda, YKn de kaldrlarak bir Anayasal nitelii olmayan ve sadece niversiteler aras koordinasyondan sorumlu yeni bir yapnn, kanunla kurulmas gerektiini dnyoruz. Tm bunlar tabii bizden ayrntl bilgi istediiniz takdirde baz konularda ok spesifik nerilerimiz var. Mesela Hkim ve Savclar Yksek Kurulunda ka ye olmal, kimler olmal, nasl seilmeli eklinde onlar da bilahare arz edebilirim ama temel yaklammz olarak en son unu syleyeyim: zgrlk, birey odakl bir Anayasa. Uluslar aras insan haklarnn bugn ulat uluslar aras boyutu dikkate alan bir Anayasa, uluslar aras szlemelerin kanunlarn zerinde olduunu aka belirten ve bunu emreden bir Anayasa, kii hak ve zgrlklerini temel alan, bunlarn yasaklanmasn ise istisna klan ve kanunla bu istisnalar getiren dolaysyla bir gvence getiren bir Anayasa, ayrmcla kar, her trl ayrmcla kar bir Anayasa ve eitlik ilkesini her ynyle hayata geiren bir Anayasa.Biz buradan Trkiyenin ayrmaya deil birlemeye ihtiyac var, btnlemeye ihtiyac var ama bu btnleme varlklarn kltrel oulculuun reddi olarak grlemez, bu bizi tam tersine kmaz bir yola sokar. Biz btn kltrlerin varln, gelimesini tevik eden bir yap arzu ediyoruz ve bu yapy oulculuk iinde birlik diye nitelendirebileceimiz yeni bir Anayasal dzenin Trkiyeye gerekten bir snf atlatacana inanyoruz.Teekkr ederim.AHMET YMAYA (Ankara) Teekkr ederim Bakanm.Spesifik grleriniz ve nerileriniz bizim iin ok nemli. Yazl olarak da Komisyonumuza sunarsanz yararlanacaz. Sanyorum dier arkadalarmz soru soracaklar. 10 dakikalk sremiz var, izin verirseniz soruya frsat vereyim. Sizin eklemek istediiniz bir ey var m? Yok herhalde, Sayn Bakanmz Oktay Bey her eyiTSAD ANKARA DAMA TEMSLCS ERAY AKDA Aslnda, burada zikretmekte fayda grdm bir husus: Sivil toplum katlmnn, Meclis dahil olmak zere birok aamada ok nemli olduu ynndeki grmz bir kez daha, bugne kadar olduu gibi bugnden sonra daha ileri ve kurumsal bir zeminde, ihtisas komisyonu ve Genel Kurul almalarna da sivil toplum grlerinin aktarlmas daha ileri ve kurumsal bir zeminde Meclisin ihtisas komisyonlar ve Genel Kurul almalarnda sivil toplum kurulularnn grlerinin aktarlmas hususunun anayasal bir gvenceye kavuturulmas ynnde de bir arzumuz aslnda ksaca yazl metinde de yer alyor olacaktr efendim. AHMET YMAYA (Ankara) ok teekkr ediyorum. Buyurun Altan Bey, sorunuzu sorun. ALTAN TAN (Diyarbakr) Benim iki sorum olacak. Birincisi, deitirilemez madde konusunda ne dnyorsunuz? Burada bir metin buldum ben geri, isterseniz okuyaym ok ksa olarak: Trkiye Devleti bir cumhuriyettir, biiminde ifade edilen devletin ekli balkl deitirilemez madde hkmnn aynen korunmas. Baka bir deitirilemez madde var m? kinci sorum da, ana dille eitim meselesi. Yine, szl ifadelerinizde eitim dilinin Trke olaca, dier dillerin ise semeli ders olabilecei eklinde anladm ben ama urada, yazl metinde Eitim hakkna ilikin anayasal dzenlemede ana eitim dilinin Trke olduu, Trkeden baka dillerde eitimin ve bu dillerin retiminin demokratik toplum ve kltrel oulculuk gereklerine uygun olarak kanunla dzenlenecei ifade edilebilir. Burada ise yani kanunla Treden baka bir dille de eitimin olabilecei anlam kyor. Bu konular biraz daha aabilir misiniz.AHMET YMAYA (Ankara) Sorular tamamlayalm nk zamanBuyurun Oktay Bey. OKTAY ZTRK (Erzurum) Volkan Bey, Trk milleti kavram etnik bir kavram mdr? Sorum bu. kincisi, siz, TSAD olarak daha ziyade lkenin ekonomik gemisinde olan btn yolcular ayn sfat tayan arlkl bir yapsnz, deil mi? Takdiminize de baktm vakit, kendi sahanzdan yani uzmanlk sahanzn dnda dier sahalara daha arlk veriyorsunuz. Oysaki biz sivil toplum kurulularn buraya ardmz vakit, onlarn kendi uzmanlk sahalarn istiyoruz, oraya ihtiyacmz var ama bu TSADn ta bandan beri ortaya koyduu yapdr. Yani kendi iinizden ziyade bakalarnn iiyle urar bir pozisyon ortaya koyuyorsunuz. Bunun biraz izaha ihtiyac var gibime geliyor. AHMET YMAYA (Ankara) Buyurun Atilla Bey. ATLLA KART (Konya) Teekkr ediyorum Sayn Bakan. Ben, ncelikle, TSADn yapt almadan dolay kendilerini kutluyorum, teekkr ediyorum. Anayasal sisteme btncl olarak bakyorsunuz, deerlendiriyorsunuz. O grlere katlrz ya da katlmayz, o ayr bir bahistir ama bu Anayasa almalar iin ok ciddi bir katkdr, bir emektir bu. Bunun iin yrekten kutluyorum. Teekkr ediyorum. Buradaki grleri biz zaten blmler geldii zaman, ilgili aamalar geldii zaman gz nne alacaz. Kendi bak amza gre, kendi siyasi anlaymza gre onlarn deerlendirmesini yapacaz ama unu tekrar ifade ediyorum: Bu grler bize ciddi katk salamtr, salayacaktr. Bizim grlerimizin olgunlamasna katk salayacaktr. Burada benim zellikle dile getirmek istediim bir konu var. Byk kurulularn bu endieyi yaadklarn ama Trkiye'nin bugn yaad siyaset iklimi karsnda bunu dillendiremediklerini gryoruz maalesef. st kurullar, o kuvvetler ayrl yaps iinde ok nemli bir ilevi var, biliyorsunuz, teknik kurullar bunlar ama bakyorsunuz o teknik kurullara siyasi iktidar eliyle o teknik nitelikle badamayan tamamen sbjektif, partizan atamalarn yapldn gryoruz ve st kurullar ilevini kaybediyor, bu ok tehlikeli bir sre tabii, ok yanl bir sre. Szgelii Kamu hale Kurumu yaplanmasnda bunu gryorsunuz. Orada, biliyoruz ki sivil toplumun, meslek kurulularnn o yapda grev almas gerekiyor, grev alyor, nitekim balangta da yle ama giderek kanunlar yoluyla ya da baka yol ve yntemlerle o sivil toplumun, meslek odalarnn katlmnn engellendiini, dorudan Hkmetin ajanlar yoluyla o yapnn oluturulduunu gryoruz. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz? Bu konudaki grnz almak istiyorum. AHMET YMAYA (Ankara) Bakanm, benim de iki sorum olacak. Ksa-uzun, Anayasa tartmasnn neresinde kurumunuz? Bu bir. ki: Trkiyede tek yksek mahkeme yani yksek yarg veya kanun denetiminde, yarg yolunda -nk yarg yolunun amac itihat birliidir, yarg bamszlna ok byk vurgu yaptnz- tek yksek mahkeme modeline TSAD olarak nasl bakarsnz?Teekkr ediyorum. stadm sizin bir sorunuz var m?RIZA TRMEN (zmir) Yok ama kendilerine teekkr ediyorum, ok gzel bir hazrlkBir iki ey syleyebilir miyim deerlendirmeyle ilgili olarak acaba?AHMET YMAYA (Ankara) Buyurun. RIZA TRMEN (zmir) Tek sylemek istediim ey, TSADn bu almasnn btncl bir alma olmasnn nemi bence urada: Biliyoruz ki TSAD sadece kendi meslek alanyla ilgili almalar yapmyor, bu anayasa grlerini hazrlarken ok geni bir yelpazeden yararland, ok geni bir bilgi birikiminden yararland. O bakmdan, syledikleri bizim iin ok deerli olacaktr. AHMET YMAYA (Ankara) Buyurun. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL lk soru, Anayasann deitirilemez maddeleri ve ikinci soru da ana dilde eitim. Gerekten de bizim platform olarak almalarn saladmz uzmanlarmzn grleri bu kitapta yer alyor. Yalnz daha nce konumamda da arz ettim. Bu yuvarlak masa toplantlarnda ortaya konulan grlerin her biri TSADn gr deildir. Ben, TSAD Ynetim Kurulu yesi olarak bu raporun altna imza atm deilim. Dolaysyla bu bir TSAD belgesi deildir, TSADn balatt bir giriimdir, sonucunda ortaya kan, bize gre, deerli bir almadr. Deitirilemez maddeler konusunda TSADn bir talebi yoktur. ALTAN TAN (Diyarbakr) Yani Ana dilde eitim Trke. diyorsunuz. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Ana dilde eitim Trke ve dier diller de semeli ders olarak okutulacak. Eitim dili Trkedir. diyoruz. ALTAN TAN (Diyarbakr) Yani baka bir dille eitim olmaz diyorsunuz? Yani onu doru anlamak iin TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Eitim dili Trke. ALTAN TAN (Diyarbakr) - Metinde farkl sylyorTSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL TSADn gr, eitim dilinin Trke olduu merkezindedir. Efendim, Trk milleti etnik bir kavram mdr? Bize gre deildir, biz byle anlamyoruz. Biz Atatrk milliyetiliini de byle anlamyoruz. Bizim anlaymz, Trk milleti kavramnn btn lkemizde yaayan tm vatandalar kapsayan geni bir anlam tad merkezindedir. O ekilde yorumluyoruz ama bu konuda tereddtler var ise toplumda, bu tereddtleri bir ekilde giderecek ibarelerin vatandalk tanm vesaire erevesinde bulunmasnda birletiricilik adna yer veriyoruz. TSAD niin bu konularla urayor? diyordunuz? unun iin urayorOKTAY ZTRK (Erzurum) Bir sulama olarak almayn. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Hayr, yok. Ben bunu aklama gereini duyuyorum, memnuniyetle de aklamak isterim. 40nc yln kutlayan bir kurulu, son yirmi ylda niye demokratikleme, niye Anayasa gibi konularla, ite kadnlarn eitlii vesaire gibi konularla urayor? nk TSAD Trkiye'nin da alan nemli yzlerinden bir tanesi, dnyadaki gelimeleri ok yakndan izleyen bir kurulu. Biz kreselleme iinde rekabet eden bir kurumuz yani yelerimiz byle. Kresel bir dnyada yaadmzn bilinci iinde ve bu dnyann oulcu bir dnya olduunu, insan haklarna nem veren, demokratik deerleri tayan toplumlarla iletiim iindeyiz. Souk savatan sonra iki kutuplu dnya kt ama bence yeni bir iki kutup kt; bir demokratik dzene sahip olan lkeler, ada demokratik dzene sahip olan lkeler, biri de olmayan lkeler. TSADn tercihi Trkiye'nin ada demokratik standartlara ulamasdr, Avrupa Birlii srecini e bu nedenle bandan beri desteklemitir TSAD. Yani TSAD kendi varln demokratik bir lkede grmektedir, kendi varlnn gelimesini, dnyayla rekabet edebilme gcn Trkiye'nin demokratik, insan haklarna saygl, oulcu yapsnda grmektedir. Onun iin bu konularla urayoruz ve ok da eletiri alyoruz zaman zaman hakl olarak. OKTAY ZTRK (Erzurum) Ben yanl anlalmaya meydan vermemek iin sylyorum. Bunca yldr Trkiye'nin dnyayla ekonomik entegrasyonuyla uraan bir yap yani en ziyadesiyle uzmanlk sahasndasnz. Biz her yerde bir anayasa profesr bulabiliyoruz ama her yerde, dnyayla ticari balar olan bir yap bulamyoruz. Dolaysyla benimki sadece bir ncelik asndan. Yani dier konularla da ilgilenecek ama ncelii ekonomik sahaya verirseniz Mesela bu Anayasa yapsnda da ncelikle bu uzmanla ihtiya var nk nerede tkanyorsunuz, neresi tkyor sizi bunlar en iyi sizler biliyorsunuz. Sylemek istediim sadece oydu. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Tabii efendim. Anlyorum, gayet tabii anlyorum ama bizim de derdimiz, bizim de amacmz yani Trkiye'nin ekonomik gelimesi iin demokrasisinin de snf atlamas gerektiidir. Ksa-uzun anayasa. Ksa anayasadan yanayz. Tabii Trkiyede zerk kurumlarn, dzenleyici kurumlarn bamszl ok nemli. Bunlardan bir ksmnn da hasbelkader kurulmasnda katkm oldu, eski Avrupa Birlii Genel Sekreteri olarak nk Trkiyedeki bu son demokratikleme eyi Trkiye'nin Helsinki Zirvesinde adaylnn kabulnden sonra balad. Bu sre iinde de Avrupa Birlii yetkililerinin de telkinleriyle pek ok alanda bamsz dzenleyici kurullar kuruldu. Bence, bu bamsz dzenleyici kurullara piyasa ekonomisinin ihtiyac var. Bugn Avrupada yaanan skntlarn bir ksmnn bu gibi mekanizmalarn etkin almamasndan kaynaklandn dnyoruz. Trkiye bunlar salad ama bunlar gelitirmek lazm, bunlar daha da ilerletmek lazm diye dnyorum. ATLLA KART (Konya) Teekkr ediyoruz. AHMET YMAYA (Ankara) Benim sorularm vard? Uzun anayasa-ksa anayasa TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Ksa anayasay tercih ediyoruz. Tek mahkeme konusunu sordunuz. Bizim o konuda bir almamz olmad. Biz hep Anayasa Mahkemesi, Yargtay, Dantay modeli zerine altk. AHMET YMAYA (Ankara) ok teekkr ediyorum. Arkadalar, sa olun. Havuzumuza iradeniz net ekilde akt. Yazl metinleri gndereceksiniz. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Tabii. AHMET YMAYA (Ankara) Hazrlanm yazl metinler eskiden beri elimizde var ama Atilla Bey bilhassa Blent Tanrn ok deerli bir almas, Demokratikleme Perspektifleri. Arkadalarmza verirseniz seviniriz. Teekkr ediyorum. TSAD YNETM KURULU YES VOLKAN VURAL Ben teekkr ederim. AHMET YMAYA (Ankara) Oturumu kapatyorum.

Kapanma Saati: 10.44

KNC OTURUMTarih: 05/12/2011Alma Saati: 10.49----- 0 -----AHMET YMAYA (Ankara) Deerli arkadalar, oturumu ayorum.MSAD temsilcileriyle greceiz. Temsilciler mer Cihat Vardan, Genel Bakan; Nail Olpak, Genel Bakan Yardmcs.Sayn Bakan, biz, Cumhuriyet Halk Partisi olarak Atilla Kart, Milliyeti Hareket Partisi olarak Oktay ztrk, Bar ve Demokrasi Partisi olarak Altan Tan, Adalet ve Kalknma Partisi olarak Ahmet yimaya, Uzlama Komisyonunu temsilen Anayasa havuzuna iradenizin akmasn salayacak ekilde mekanizmay, almay, oturumu balatyorum. Hayrl olsun. Sre krk dakikadr nk binlerce dinleyeceimiz NGOlar var. Biz tamamen sizi dinleyeceiz. Tutanaklar gizlidir, en aykr nerileri dahi ortaya koyabilirsiniz. Hazrlk aamasnda, taslak aamasnda tabii bunlardan genie yararlanacaz. almamzn hayrl olmasn diliyorum. Teknik heyet de ayrca bu toplantya katlyor. Teekkr ediyorum.Buyurun. MSAD GENEL BAKAN MER CHAT VARDAN Efendim, ben de sizlere ncelikle bizleri davetinizden dolay ok ok teekkr ediyorum. Bu almann da lkemize hayrl olmasn diliyorum. Hakikaten nemli bir alma, nemli bir i balam vaziyette. Bu almay balatan ve emei geen herkese de kranlarm arz etmek istiyorum. Sayn Bakanm, kymetli yeler; sizlerin de yakndan takip ettiiniz zere bizler MSAD olarak kurulduumuz gnden bu tarafa, yaklak yirmi bir yldr, lkemizin nne gelen sorunlarla alakal zellikle ekonomik ve sosyal alanda elimizden geldii kadar almalar yapmaktayz, bunlar kamuoyuyla paylamaktayz. Bu vesileyledir ki bugn Allaha ok kr eer Anadolu sermayesi belirli bir yerden bir yere gelmise bunda da katkmz olduundan dolay memnuniyet duyuyoruz. Tabii ki lkemiz olduka dnden bugne mesafe alm vaziyette. Bu hedef dorultusunda biz birok almay yapmaya gayret ettik, sivil inisiyatifi ve demokrasinin gcne inanan bir duru sergilemeye altk ve karar vericilere de bu balamda yeni bak alar sunmaya gayret ettik. Hazrladmz ekonomi raporlaryla alakal yle geriye dnp baktmzda, 2008 ylnda hazrlam olduumuz ekonomi raporunun baln Demokrasi ve stikrar inde Kalknma diye belirlemitik. 2010 yl ekonomi raporumuzun balnda da Ekonomide ve Demokraside Ykselme Zaman olarak bunu belirlemitik. Tabii biz bunlar sylerken lkemiz iinde yaam olduumuz durum, yaadmz olaylar ve bunlarn erevesinde ekonomik gelimeye bal olarak neden bu trl bir mesaj vermek gereini hissettiimizi anlatmaya almtk. Tabii sivillemenin nemine o gnlerde de vurgu yapm ve dnemin konjonktrne ve ngrlerimize uygun mesajlar vermeye almtk. Tabii bunu yaparken de maalesef zaman iinde, lkemizde muhtelif zamanlarda demokrasinin kesintiye uradn tecrbe ettik ve bu dnemlerin her birinde ekonomide de zafiyete uradmz grdk. Dolaysyla konuya ilikin grlerimizi de bu balamda devaml dile getirmeye altk. imdi de tabii yeni anayasa tartmalarnn, beklentilerinin st dzeyde olduu bir dnemde MSAD olarak da yaklak alt aydr, hatta biraz daha gekin bir sredir, titiz bir alma sergilemeye gayret ettik ve sizlere de takdim etmi olduum Trkiye Cumhuriyeti Anayasa nerisi Taslan tamamlayarak geen hafta perembe gn de bunu kamuoyuyla paylatk efendim. Aslnda, sivil, oul bir yeni anayasa ihtiyac geride braktmz bu on yl iinde hep sylenegelmekteydi ve lkemizin de gstermi olduu performans nedeniyle eskiye oranla daha ok dile getirilmekte olduunu hepimiz gryoruz. Bu gelimeler, lkemizin aslnda her anlamda makas deitirdii, makas deiimine ihtiyac olduunu net ekilde de gstermektedir. retim yapmzdan gelecek planlamamza, i yapma ekillerinden mevzuat deiimine kadar sralayabileceimiz birok alanda bir zihniyet deiimine ihtiyacmz olduunu ifade ediyoruz. Hatta, bu dncemizi de bizim bu seneki ekonomi raporumuzda tam anlamyla dile getirdik. Ekonomi raporumuzun baln da Stratejik Dnm ald. Bunu tabii i adamlar olarak biz kendimize sylyoruz, ayn ekilde kamu ynetimine sylyoruz, aslnda tm halka bizim zihniyetimizin deimesi gerektiini nk 2023 hedeflerine odaklanyorsak eer bizim her alanda bu hedefe odaklanmamz gerektiini iaret etmeye alyoruz. te, bu yapsal reformlar iaret ederken bunlarn iinde belki en nemlisinin de yeni anayasa ihtiyac olduunu da sylyoruz. Dolaysyla bizler lkemizin gelecek planlarn baarmas iin daha zgrlk, mteebbis ruhu destekleyen ve insanna gvenen, ayrlklk yerine toplumsal uzlamaya dayal sivil bir yeni anayasa idealini de gnlden desteklemekteyiz. Dierini tekiletirmeyen, toplumun tm kesimlerini kucaklayan ve toplumsal mutabakata dayal ve sivil siyaseti ekillendiren bir toplum szlemesi yeni anayasamzn temel prensipleri olmas gerekir diye dnyoruz. Sizlerin de bildiiniz gibi, lkemizde anayasa yapm srecinin balad 1876 ylndan bu yana be anayasa deneyimi yaadk. zlerek belirtmek isteriz ki bu anayasalarn ortak noktas, yapm srelerinde siyasal katlm eksikliidir. Toplumsal katlm salamak yerine, topluma dayatlan veya nne konulan bu anayasalar demokratik meruiyetten mahrum kalmtr. Bizce bugn toplumda giderek artan sivil anayasa syleminin ve zleminin znde iki talep yatmaktadr. Bunlardan ilki darbelerle yaplm anayasa yerine sivil toplumun katlmyla bir anayasa yaplmas, ikincisi de demokratik kurumlar zerindeki vesayet grntsne son verilmesidir. 177 maddelik bu 1982 Anayasas toplumun beklentileri ve ihtiyalar dorultusunda bundan nce 1995, 2001 ve son olarak 2010 yllarnda katlmc demokrasinin nndeki engelleri kaldrmak, zgrlkleri glendirmek ve daha adil ve bamsz bir yarg sistemini oluturmak amacyla mteaddit defalar deitirilmitir. Sonuta, bugn itibaryla yarya yakn maddesinin deitii -ki sizler bunu zaten biliyorsunuz- 1982 Anayasasnn btnl kaybolmu ve yeni bir anayasann gereklilii konusunda toplumda artk herhangi bir tereddt kalmamtr. Bununla beraber, yine yakndan takip ettiiniz, bildiiniz gibi, sizlerin de mensubu bulunduunuz tm siyasi partiler 2011 genel seimleri ncesi, seim bildirgelerinde yeni anayasa yapmay semenlerine vaat etmilerdir. Sonuta, oluturulan bu komisyonun da bal olduu Uzlama Komisyonu verilen szlerin yerine getirilmesi iin olduka ideal ve nemli bir frsat yakalamtr. imdi, tm halkmz hepimizden, sizlerden bu konunun zm iin somut adm beklemektedirler. O nedenle de bu toplantlarn, bu grmelerin olduka nemli olduunu dnyoruz. Kymetli Bakanm, deerli yeler; toplumumuzun genelinde oluan bu beklenti neticesinde, bizler de MSAD olarak bu ihtiyaca ynelik daha nce 2000 ve 2008 yllarnda gr mahiyetinde yapm olduumuz almalara ilaveten bir alma daha yapmaya karar vermi bulunuyoruz, bulunduk. Sizlerle paylatmz, biraz evvel vermi olduumuz Trkiye Cumhuriyeti Anayasa nerimize kadar ok farkl fikirleri kendi iimizde tarttk. Daha ncekiler gibi gr ve nerilerimizi ieren bir alma m yapalm, yoksa btncl bir anayasa nerisi mi hazrlayalm diye bu konu hakknda da istiare ettik. Nihayetinde, lkemizin dnya konjonktrnde geldii noktay da dnerek olaylar topyekn deerlendirebilecekolaylar topyekn deerlendirebilecek, birbirleriyle tutarl ve baml maddelerden oluacak ve genel itibaryla bizlerin beklentilerini net ve tam olarak ortaya koyacak btncl bir anayasa nerisi hazrlamaya karar verdik. ncelikle, yeni anayasann nasl olmas gerektiine ilikin genel prensipleri belirledik. Bu kapsamda, yeni anayasann anlalr ve sade bir sistematie sahip, resm ideolojiden arnm, tm toplumu biimlendiren deil kucaklayan, devletin temel niteliklerini koruyan, zgrlkleri evrensel normlar seviyesine karan, tam demokratik kurumsallamay salayan, siyasal katlm kanallarn aan bir anayasa olmas gibi ortak beklentilere ulatk. Bu prensiplerin belirlenmesinin ardndan bugne kadar zgrlkler lehine yaplan tm ksmi deiikliklere tam destek veren camiamz Trkiye'nin nn aacak ve toplumsal uzlamay salayacak zmlerin nnde engel olmayan yeni bir anayasa nerisi sunmay bir grev bilmitir. Bu inanla benim ya da tekinin deil bizim anayasamz denebilecek bir neriyi ortaya koymaya almtr. Bu dncelerle hazrlanan ve zgr birey, oulcu toplum ve tarafsz devlet ilkelerine vurgu yapan anayasa nerimiz toplumdaki farkllklar ortadan kaldran deil var olan oulcu yapy koruyan bir yap iermektedir. Sayn Bakanm, kymetli yeler; sonu olarak MSAD ksa ve zl bir anayasa ilkesinden hareketle ana ksmdan oluan 78 maddelik bir neri hazrlamtr. 1982 Anayasasnn mant tersine evrilerek devlet yerine birey, gvenlik yerine zgrlk, kt niyet yerine iyi niyet ncelik hline getirilmitir. Mevcut Anayasa yaklak yz madde ksaltlm olmakla birlikte Anayasann ierii boaltlm deildir. Bir anayasada dzenlenmesi gereken zorunlu konulara yer verilmitir, gereksiz tekrarlardan kanlm, sylenmemesi hibir boluk dourmayan ifadeler anayasaya konulmamtr. Bylece mutlaka sylenilmesi gerekenlerle snrl kalnmtr. Konu btnl gzetilerek ayn konuya ilikin hkmler tek bir maddede toplanmtr. Bu yntemle madde saysnn azaltlmas, dilinin sadeletirilmesi ve sistematiinin basitletirilmesi amalanmtr. almann hazrlanmasnda sorunlu grlen alanlar uluslararas hukuk ve karlatrmal hukuk erevesinde ele alnmtr. Uluslararas insan haklar hukuku, temel hak ve zgrlklerin dzenlenmesinde minimum l kabul edilmi ve zgrlkler bakmndan en iyi uygulamalar esas alnmaya allmtr. Konumamn banda da sizlere belirttiim gibi, yeni anayasaya ilikin gr ve deerlendirmelerimizi ieren bu neri yaklak alt aylk bir almann sonucunda ortaya kmtr. MSAD yeleri arasnda oluturulan anayasa n alma komisyonu genel ilke ve esaslar belirlemi, hazrlanan neri ise MSAD anayasa alma komitesinin uzun sren almalar neticesinde nihayete erdirilmitir. Tm detaylarn, n ve arkada gerekeleri var, genel gerekeleri var ve sonunda da madde gerekeleri var, bu ekilde 168 sayfalk almamzda bulacanz ve kamuoyuyla paylatmz nerimizde ne kan hususlar msaadenizle sizlerle paylamak istiyorum.Bir, anayasann balangc: Anayasaya eit vatandalk temelinde, insan onuruna dayanan, tam demokratik devleti esas alan bir balang yazlmtr. Anayasa resm ideoloji grntsnden arndrlmtr. Anayasann balangc anayasa metnine dhil edilmemitir. ki, deitirilemeyen maddeler: Devletin ekli ve nitelikleri korunurken bu ilkelerin deimesi Meclisin ve semenlerin te 2 ounluunun iradesine braklmtr. Bunun gerekesi de zaten maddelerinde yazyor, 26nc madde de hukuk kurallarnn deimezlii hukuk mantna aykr olmas prensibiyle, hukukun da dinamik bir sre olduu gerekesiyle ve deien toplumsal koullar umulmadk deiiklikler gerektirecei dncesiyle bunu biz ele aldk ama her gn de devletin ekil ve nitelikleri her akla geldii ekilde deitirilemeyecei gerekesiyle bunu baz koullara balam bulunmaktayz.nc konu egemenlik: Egemenliin kaytsz artsz milletin olduu tanm yerine egemenliin sahibinin millet olduunun vazgeilmezlii vurgulanm, Trk milleti kavram etnik kimliklerin tesinde ortak kimlik olarak grlmtr. Bunlarn da aklamalar hepsinin var.Drdnc konu, temel hak ve zgrlklerin gvenceleri: Taraf olunan insan haklar anlamalarna uygun olarak tm insan hak ve zrlklerine ilikin temel insan haklar kanunu karlmas ngrlmtr. Temel hak ve zgrlklerin nitelii insan onuru kavramna dayandrlm, snrlama gvenceleri somutlatrlm, olaanst hller hukuk devletine uygun gvencelere balanmtr.Beinci olarak olaanst ynetimler: Olaanst ynetim usulleri skynetim ve olaanst hller olarak tek bir maddede toplanm, skynetim ve olaanst hl sebepleri saylm, durdurma yerine snrlama anlay kabul edilmi, ekirdek haklarn kapsam geniletilmitir. Olaanst ynetim ilan etme yetkisi Bakanlar Kuruluna braklmtr. Altnc olarak ulusal insan haklar kurumlar: Temel hak ve zgrlklerin korunmasna ilikin zel bir madde ilk kez genel hkmler iinde dzenlenmi, ulusal insan haklar kurumlar tannm ve bu kurumlar kurma ynnde devlete ykmllk getirilmitir. nce kan hususlardan yedincisi ise din ve vicdan zgrl konusunda ortaya kyor. Din ve vicdan zgrl kiilerin inanlarn iddet iermemek kaydyla dilediince yerine getirebilecekleri tarzda dzenlenmitir. Bunun yan sra bu zgrlk ebeveynin ocuklarna kendi din inanlar ynnde eitim verilebilmesini isteme hakkn da ierecek ekilde dzenlenmitir. Din hogr ve inanlara sayg erevesinde din kltr ve ahlak dersinin zorunlu dersler arasnda saylmas ancak her ailenin ve kiinin kendi istei dorultusunda ilk ve ortaretim okullarnda semeli din dersi istemesi kabul edilmitir.Yine ne kan hususlardan vatandalk tanm: Vatandalk tanm Avrupa Vatandalk Szlemesi erevesinde objektif unsurlara balanmtr.Dokuzuncu olarak siyasi partilerin kapatlmas hususunu gryoruz. Burada da siyasi parti yasaklar Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararlar ve Venedik Komisyonu raporlar erevesinde yeniden dzenleniyor. Tzk ve programndan kaynaklanan aykrlklarda nce ihtar art getiriliyor, eylemlerden tr alacak kapatma davalarnda odak olmas korunuyor, Meclisteki partilere kar kapatma davas almas hususu da Meclisin kararna balanyor. Kapatma yaptrmndan nce de bir sonraki seimlere katlmama yaptrm benimseniyor.Eitim hakk ve ana dilde eitim konusu da bir baka ne kan husus. Eitim hakk kapsamnda eitimin amalar yeniden belirleniyor, klk kyafet ve din sembollerin eitim hakknn zne zarar verecek ekilde bir snrlama nedeni olamayaca hkme balanyor.zel okullarn devletin gzetim ve denetiminde belli bir din ya da dilin eitimini verebilecei kabul ediliyor, eitim ve retim dilinin Trke olduu kabul edilirken ancak ana dilde eitim ve retim hakk da tannyor. Trkiye Byk Millet Meclisinin kuruluuyla ilgili deiik bir husus var burada eskisinden farkl olarak. Milletvekili saysnn 600 olmasn ngryoruz fakat bunlarn iinden 100 milletvekilinin lke seim evresinden seilmesi ngrlyor. Hani devaml tartlan Trkiye milletvekillii hususunda olduu gibi. Milletvekili seilme koullar arasndan askerlik artn kaldryoruz. Affa urayan sular istisna olmaktan karlyor ve seilemeyecek sularn alt snr da be yla ykseltiliyor.On ikinci madde olarak halkn kanun teklif edebilmesi. Bu da deiik bir neri ve halk oylamas. 500 bin semene -tabii, biz 500 bin diyoruz ama bu tartlr, olur, olmaz, farkl bir rakam ortaya konulabilir- kanun nerme yetkisi veriliyor. Meclise ve 500 bin semene kanunlar halk oylamasna sunma ve istiari halk oylamas isteme yetkisi getiriliyor. Kanun hkmnde kararname uygulamas kaldrlyor ve onun yerine sosyal ve ekonomik haklar ile olaanst hllere ilikin kanunlar bakmndan acele kanun grme usul neriliyor.Bir baka husus af yetkisi. Af yetkisi siyasi sularla snrl tutuluyor ve adi sular bakmndan af yetkisi kaldrlyor. ok, geen de tartmalara sebep olmutu, yani, bana kar ilenen suu niye devlet kaldryor, ediyor falan ekliyle, bu ekilde bir madde var.Cumhurbakanl seimi ve sorumluluu: Cumhurbakanl seiminde Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesi yntemi benimseniyor, burada tabii, epey bir tartma da oldu kendi iimizde ama sonuta hani parlamenter bir sistemi tanmlarken burada Cumhurbakannn halk tarafndan seilip seilmeyecei veyahut da geri eski sisteme dnlp dnlmeyecei konusunda ok tartma yaptk. Yalnz, tabii, hepimizin de referanduma girerek oylam olduu, yaklak da yzde 70 bir oyla halkmz tarafndan kabul edilen, daha dn kabul edilen bir konunun tekrar geri dndrlmesinin mantkl olmayaca dnld ve bu sonuca karar verildi. Aday belirlemede de milletvekilleri yannda 500 bin semene de aday gsterme yetkisini de bu nerimiz tanyor. Bakanlar Kurulunun oluumu: Bakanlar Kurulunun kurulmas konusunda Cumhurbakannn Mecliste mutlak ounlua sahip siyasi parti genel bakann hkmeti kurmakla grevlendirmesi ilk esasta kabul ediliyor. Bunun mmkn olamamas hlinde srayla en ok sandalyeye sahip parti bakannn grevlendirilmesi de ngrlyor. Geici Bakanlar Kurulunun oluturulmas uygulanmasnda Adalet, Ulatrma ve ileri bakanlarnn grevine son verilmesi uygulamasndan da vazgeiliyor. Yani bu eskiden kalan bir uygulama, bize hep mantksz geliyordu. On altnc madde, Mill Gvenlik Kurulu, YA ve Genelkurmay Bakanl hususu. Burada da Mill Gvenlik Kurulu, Yksek Asker ra anayasal kurulu olmaktan karlyor, Genelkurmay Bakannn kuvvet komutanlar arasndan, Mill Savunma Bakannn nerisi zerine Bakanlar Kurulu tarafndan atanmas ngrlyor. Genelkurmay Bakan, Mill Savunma Bakanna kar sorumlu klnyor. Zaten bu sizler arasnda da epey tartlan konular artk ona bir netlik kazandrmak istedik.Dzenleyici ve denetleyici kurullarla ilgili hususta da: Dzenleyici ve denetleyici kurullara ilikin temel ilkeleri belirleyen genel bir madde dzenleniyor, tek tek kurumlara anayasada yer verilmiyor. Bu kapsamda, Yksek retim Kurulu, Diyanet leri Bakanl, Atatrk Dil ve Tarih Kurumu, Radyo ve Televizyon st Kurumu gibi kurumlar anayasal kurum olmaktan kartlyor. Tabii ki bunlar varlklarn devam ettiriyorlar, almalarn devam ettiriyorlar ama anayasal bir kurum niteliinde olmuyor bundan sonraki faaliyetleri. HSYK yapsyla alakal olarak: Hkimler ve Savclar Yksek Kuruluna ye seiminde deiiklik ngrlyor ve Byk Millet Meclisine ye seme hakk tannyor. Adalet Bakanlnn kurul yeliine son veriliyor, Bakannn yeler arasndan kurulca seilmesi yntemi benimseniyor. Yksek Seim Kuruluyla ilgili gr, o da yle: Yarg blmnde dzenleniyor, Srekli alan bir yarg organ olarak faaliyet gstersin. deniliyor, ye says 11e ykseltiliyor. yelerinin Yargtay ve Dantaydan Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu tarafndan seilmesi ngrlyor. Asker yargyla ilgili konu da: O tamamen anayasadan kaldrlyor. Asker Yargtay ve Asker Yksek dare Mahkemesi uygulamasna son veriliyor. Bizim buradaki dncemiz, bu kurumlarn ihtisas mahkemesi olarak ana yarg sistemi iinde faaliyetlerini srdrmesi eklinde. Anayasa Mahkemesiyle ilgili hususta da zellikle ye seiminde deiiklik yaplyor. Meclisin daha fazla ye semesi ngrlrken Anayasa Mahkemesi yelerinin grev srelerinin be art be on yl olarak olmas belirleniyor.Mali ve ekonomik hkmler: Aslnda biz bir ekonomik faaliyet gsteren bir sivil toplum kuruluu olarak aslnda temel olarak yle dndmzde, Mali ve ekonomik hkmler balkl drdnc ksm tamamen kaldrlyor. Burada dzenlenen bte ve kesin hesap kanunu yasama yetkisi iin ana hatlaryla dzenleniyor. Tketicilerin korunmas, ormanlarn korunmas gibi hkmler de Sosyal ve ekonomik haklar blmndeki ilgili maddeler tarafndan dzenleniyor.Son olarak da yine ne kan maddeler kapsamnda, anayasann deitirilmesi hususunu sizlerle paylamak istiyorum. Burada da yine farkl bir ey yapyoruz. Anayasann deitirilmesi usulne ilikin olarak Meclisin dnda 2 milyon semene de anayasa deiiklik teklifi sunma hakk getiriliyor. Tabii, bu rakam, dediim gibi, bizim ortaya kartm olduumuz istiari bir rakam ama bu rakam oaltlabilir, azaltlabilir eer byle bir uygulama uygun grlrse. Bete 3 ve te 2den az ounlukla kabul edilen teklif iin zorunlu halk oylamas ngrlrken te 2 ounlukla kabul edilen bir teklif Meclis kararyla halk oylamasna gidebilecei kararlatrlm ve bylece Cumhurbakannn bu ounlukla kabul edilen bir deiiklii halk oylamasna sunma yetkisi de ortadan kaldrlyor.Sayn Bakanm, kymetli yeler; ben bu ekilde ksaca zetlemeye altm. Yeni anayasa srecine inallah bu almalarmzn katk vereceini sizlerin de almalarnzda olumlu bir faaliyet olacan dnyoruz. lkemize hayrl olmasn diliyorum. Ayrca, tekrar biz sivil toplum kurulularn dinlediiniz iin sizlere kranlarm arz ediyorum nk biz bu ekilde mutabakat zeminini genileteceimiz inancndaym. yi niyet erevesinde yaplan btn bu almalarmzn lkemizin de hak ettii yere gelecei konusunda inancmz da sonsuz.Sizlere ok ok tekrar teekkr ediyorum, sa olun.yi kullandm m Bakanm? Byle zaman kotura kotura gittim ama hzl bir ekildeAHMET YMAYA (Ankara) Dolu, yeni, ok zgn neriler. Sayn Bakanm, u anda sorular, arkadalarmz, teklifin zerine herhlde kafalarda ortaya kan baz hususlarda aklama isteyecekler.Buyurun Altan Bey.ALTAN TAN (Diyarbakr) Benim tane sorum var, ksa ksa soraym:1) YKle ilgili ne dnyorsunuz?2) Bu blgesel ynetim, yerel ynetimlerin gelirlerinin artrlmas ve ademimerkeziyet konusunda ne dnyorsunuz?3) Burada, 79uncu sayfada 31inci maddenin beinci bendi Devletin gzetim ve denetimi altnda devlet okullar iin ngrlen esaslara uygun olarak serbeste zel eitim ve retim kurumlar alabilir. Bu kurumlar bir din, inan ve dilin eitim retimini yapabilir. Ben dinle ilgili soruyorum, mesela Heybeliada Ruhban Okulu meselesinde de byle, mfredat devlet belirleyecekse o zaman nasl bir din eitimi verecek? slam fkh, iilik, Caferilik, afilik, Hanefilik veya Alevilikle ilgili bir din eitim verecekse devletin gzetim ve denetimi altnda bu nasl olacak?MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN - Toplayalm m, cevap vere vere mi gidelim?AHMET YMAYA (Ankara) Toptan soracaz, ondan sonraBuyurun Atilla Bey.ATLLA KART (Konya) Sayn Bakan, ncelikle teekkr ediyorum. Emek harcamsnz, sorumluluk gstermisiniz, ciddi bir alma yapmsnz. undan emin olmanz istiyorum, bu almanz bizim almalarmza da katk salayacaktr, bizim dncelerimizin, almalarmzn olgunlamasn salayacaktr.Ben bu erevede aldm notlara gre unlar sormak istiyorum: Konuma metninizin dokuzuncu maddesinde siyasi partilerin kapatlmas srecinde parti kapatlmasnda Meclisin kararn bir n art gibi deerlendiriyorsunuz, bunu biraz amanz istiyorum. Yani o konuda kendi dncemi belirtmiyorum, sadece o konuya biraz daha aklk getirmenizi istiyorum, birincisi o. kincisi, 10uncu maddede eitim hakk ve ana dilde eitim, onu biraz daha amanz istiyorum. Yani resm dil, semeli hak, retim hakk, bu konular biraz daha somutlatrarak ifade ederseniz orada sanki biraz belirsizlik gryorum, o izlenim douyor, onu amanz istiyorum. Sonra, 14nc maddede Cumhurbakannn seimi ve sorumluluu. imdi, Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesi, bu bir tercihtir, bu tartlabilir. Babakan da halk tarafndan seiliyor, bunun kombinezonunu, bunun birbirine olumlu olumsuz yansmalarn, onu deerlendirdik mi acaba? O konudaki dnceniz nedir? Bunun yol aabilecei komplikasyonlar zaman iinde, bu konudaki grnz almak istiyorum ve nihayet 17nci maddede dzenleyici ve denetleyici kurumlar. Bu evrensel hukukta da kabul edildii zere ada demokrasilerde st kurullarn bamsz olmas esastr. Bu erevede, sz gelii, Kamu hale Kurumu yaplanmasna bakyoruz, meslek kurulularnn, sermaye gruplarnn o konuyla ilgili onlarn temsilinin son dnemde ortadan kaldrldn gryoruz. Bamsz olmas gereken, zerk olmas gereken kurullarn dorudan hkmet eliyle, hkmet ajan yoluyla -idare hukuku anlamnda sylyorum- yaplandrldn gryoruz, bu konudaki grnz nedir, deerlendirmeniz nedir? Bunu katlm anlamnda ve oulculuk anlamnda bu gelimeyi nasl yorumluyorsunuz? Bunlarn deerlendirmesini istiyorum.Teekkr ediyorum.AHMET YMAYA (Ankara) Sayn Bakanm, ok teekkr ediyorum.Bir defa 1876dan bu yana btn mktesebat deerlendirerek gncel, konjonktrel problemlerimizi, kurumsal problemlerimizi deerlendirerek bir model getirdiniz. Benim iki tane sorum olacak: Mevcut Anayasa var, 1982 Anayasas, bu Anayasada ngrlmeyen bir tip, hkm, kurum ngrdnz m nk inceleyemedik byle bir eyiniz var m? Mesela nc kuak temel hak ve zgrlkler, nemli ekirdek haklara yollama yaptnz. kinci, tehlikeli bir neri sundunuz, bir temel haklar, insan haklar kanunu. Zaten, anayasalarn temel amac saylamaz olan zgrlkler alan saylamyor ama belli bal grnr zgrlkleri kategorik olarak bnyesinde tamaktr, bunu nasl deerlendiriyorsunuz? Bir de Anayasann ilk maddeleri deitirilemez, tamam fakat Anayasann balangcnda devlet mi olsun, insan m olsun?Teekkr ediyorum.MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Efendim, teekkr ederim. Hakikaten imdi bu sorulara bir saatte cevap vermek lazm, isterseniz bir oradan balayaym, derleyip toparlayarak ey yapaym genel olarak.imdi yle, aslnda birey, sizin en sorudan ey yapyorum. Bizim buradaki mantk tamamen tersine giriyor. Yani biz burada insan ncelemeye alyoruz, btn bu anayasa eyinde elimizden geldii kadar insanlarn temel hak ve hrriyetlerini ncelemeye gayret ettik ama sonuta takdir edersiniz, biz, normalde bir anayasa zerinde alan bir kurum deiliz. Tabii ki biz normalde sivil toplum kuruluuyuz ve zellikle ekonomik alanda faaliyet gsteriyoruz ama lkemizin btn sorunlaryla yani bu skntlarn bize getirmi olduu problemleri orta yerde grerek bu grdmz problemlere kar zmler retmeye alyoruz ama tabii, bunu yaparken de daha nceden de sadece gr olarak bildirmitik yani yle olsun, byle olsun, yle yaplsn ama imdi, dedik ki: Biz btncl bir alma yapalm. nk bayla sonu iinde bir mantk silsilesi iinde sistem kurmaya altk. Bu sistemde de insan ncelemeye gayret ettik. O temel insan haklar kanunu falan hepsi orada ama referans aldmz konular da Avrupa nsan Haklar Beyannamesi, oradaki genel hukuk nk biz netice itibaryla ileriye dnk olarak baktmzda Avrupa Birliine girmeye aday bir lkeyiz, oturuyoruz, mzakerelere balamz, alyoruz. Bizim onlarla beraber, mesela egemenliin devredilemeyeceinin vazgeilmezlii hadisesi de oradan kaynaklanyor. Oraya girdiimiz zaman baz eyleri oylamak zorunda kalacaz. Neyse ben o ekilde size cevap vermi oldum. Altan Beyin sorularyla devam edelim isterseniz. Efendim, bizim prensip itibaryla daha nceden de konutuumuz YKn normalde tamamen kaldrlmas eklinde bizim genel bir grmz var ama kald ki bu hliyle bile anayasal bir kurum olmas gerektiini dnmyoruz bunun. Biz onun iin, onu anayasal kurum olmaktan u an kartlmasn ama ileriki dnemlerde de tamamyla kaldrlmas ki bamsz bir ekil olsun, Amerikaya baktnz zaman byle bir kuruluun olmadn zaten gryorsunuz.kinci olarak zerklikle alakal mevzuda ise: Biz, niter devlet ilkesine bal kalnmas hususunda hemfikiriz ama yerel ynetimlerin zerklii ilkesini esas alyoruz burada maddede ancak blgeli ya da federal devlet modelini benimsemediimizi de belirtiyoruz. nc olarak din eitimiyle alakal konuda: Aslnda, madde 31, o zaten bir ekilde Sayn Kartn sormu olduu soruyla da bir birletireyim isterseniz, biraz daha geni olarak am olalm bu konuyu. Biz aslnDa, bu eitim hakk, 31 nolu madde aklanyor. Birinci fkrasnda herkesin eitim hakkna sahip olduunu dnyoruz. imdi bunu sylediiniz noktada zaten konu tamamen bitmi oluyor. Biz orada onun altn sadece sslemekle kalm oluyoruz. Biz burada tabii ki insanlarn, lkemizde yaayan farkl din grubuna mensup olduunu, yani memleketimizde ounluumuz Mslman olmakla birlikte, Hristiyanlarn, Yahudilerin hatta dinsiz olan insanlarn da olabileceini vazederek burada bir oulculuk ilkesine, insan haklarna sayg dncesinde ve her insann da kendi douundan gelen haklar olduu dncesiyle bu hakk burada tanmaya gayret ediyoruz. Bu genel anlamda bu ekilde. Yani burada herhangi bir snrlama yok. Yani burada dikkat ederseniz, hatta bize spesifik olarak cemevlerini soruyorlar, Aleviler. Bakn, burada ne cemevlerine ynelik bir atf var ne Alevilie bir atf var ama bakalarna da bir atf yok. Yani orada renksiz olarak tamamyla btn insanlara yakn davranma. Onun iin, siz burada geni manada bunu tam oluyorsunuz. Siyasi partilerin kapatlmasyla alakal hususla ilgili olarak Meclis kararna balanmas hususu Meclisteki partilerle alakal olarak husus. Yani Mecliste yer alan, seimlerden sonra ortaya km, ona bir aklk getireyim ki bunun skntsn lkemiz ok ekti. Yani kapatyoruz da ne oluyor? Kapatyorsunuz, baka bir formda bu partiler kabiliyor. Yani dncenin nnde engel olmamas gerektiini dnyoruz. Biz, bunu da belirli bir merhalelerle yapalm. Tamam, eer hakikaten kapatlmasn gerektiren eylemsel bir problem varsa buna hi kimse Odak olma noktas zaten muhafaza ediliyor orada ama sadece dncesinden, grnden dolay bu kapatlma sebebi olmasn. Eer partilerin kendi tzklerinde belirli aykrlk varsa bu ihtar olsun ama hakikaten eyleme dnen vesaire varsa bu da en azndan bir dahaki seimlere girmeme ynnde ilk yaptrm olsun ekliyle byle tamamen kapatlma eyini ok zorlatrm oluyoruz bu maddede.Bir baka soru, Cumhurbakan seimiyle alakalyd. Hakikaten, efendim, biz de bunu ok tarttk. Yani genel parlamenter sistem iinde bu yapnn nasl olabilecei skntsnda Maalesef, biliyorsunuz, bu en son kan durum zellikle geen 2007 seiminden sonra 367 kararyla ortaya km olan bir kaotik problem sonucunda oyland ve referanduma sunuldu. Tabii, lkemizin artk bu tr ilerle uramasn istemiyoruz. Yani biz normal parlamenter sistemin yrmesini istiyoruz, sistemin, devlet mekanizmasnn normal koullarda ilemesini ve zellikle ekonomi alannda nmzde bizim artk kafamzn bunlarla uramasn istemiyoruz. Yani biz bunu ayralm diyoruz, bizim btn eyimiz bu. Bakn, ileriye ynelik hedefler koyuyoruz, 2023 hedefleri diye hepimizin artk diline gelen bir eyler var ama 2023 olmaz 2050 olabilir, 2100 olabilir, netice itibaryla hi birimiz herhlde lkemizin geride kalmasn istemiyoruz, gemek istiyoruz dier lkeleri de. O zaman artk biz ekonomiyle uraan insanlar, i adamlar olarak bu tr ilerle kafamzn megul olmasn istemiyoruz. Onun iin, artk oray da fazla oynamak istemedik artk o tartmalar neticesinde Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesi hususunu Ama yetkiler noktasnda onu biraz snrlandrdk. leride problem olur mu? Onu artk sizler ey yapacaksnz.Bir baka, dzenleyici kurumlarla alakal bir sorunuz vard: Burada da imdi, bilemiyorum tabii, bamszlk noktasnda ne kadar karlyor, ne kadar karlmyor sizler belki onu takdir edersiniz ama mesela EPDK, BDDK onlar da bamsz kurulular. Biz yani YKn anayasadan gcn almasnn ok mantkl olduunu dnmyoruz akas yani niye yle bir kurum olsun diye aklmza geliyor. Onun iin, biz onlar tamamyla anayasal kurum olmaktan karttk ama zerkliini muhafaza edelim, yine olsunlar. Bizim bu sistemi oturtmamz lazm, demokratik sistemi oturtmamz lazm. Eer sizin dndnz o endieler varsa mutlaka ki, bunu sylerken baz konular iten yaayarak, bilerek sylyorsunuzdur diye dnyorum ama bunu artk bizim silip atmamz lazm yani bu dncelerle hareket etmememiz gerekir diye dnyorum. Herhlde bitirdim diye dnyorum sorulan sorular.AHMET YMAYA (Ankara) Oktay Bey bir soru soracaklar.MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Buyurun efendim.OKTAY ZTRK (Erzurum) imdi, efendim, tabii, ekonomik sahadasnz, ekonomiyle itigal ediyorsunuz. Mevcut Anayasann sizin Trkiye ekonomisine, Trkiye'nin gelimesine katkda bulunmanz engelleyen herhangi bir maddesi var m? Yani bu Anayasa sizi rahat hareket etmekten alkoyabiliyor mu? Bunu unun iin soruyorum, ekonomiyle itigal ediyorsunuz ama takdim konumanza baktm vakit, anayasaya da baktm vakit, takdim konumasnda drt satrlk bir ey var ekonomiyle ilgili, alabildiine dier sahalar var; oysaki, buras sizin uzmanlk sahanz. Yani bize bu noktada ok daha katkda bulunacanz hesaba katmtk nk her ynyle meseleyi bilen insanlarsnz ekonomik sahann.MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Estafurullah. OKTAY ZTRK (Erzurum) yledir efendim, yani kurulu da yle fakat mesela dier konulara verdiiniz arlk kadar veya dier konulardan istifade edeceimiz kadar ekonomik sahada istifade edemeyeceimizi gryorum. Ben mi yanl deerlendirdim?MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Hayr, hayr.Efendim, bakn, buradaki konu u: Sizin eer siyasi ortamnz, yaam ortamnz rahat deilse devaml problemlerle kar karya kalyorsanz, lkenin devaml siyasi problemleri varsa bu direkt olarak ekonomiye yansyor. Bakn, bizim 2008, 2010daki yapm olduum takdim konumasnda dediim gibi, ekonomi raporlarnda, hep bir ekilde bizim, ekonominin nnn kesildiini grdk bu darbelerdi, problemlerdi, uydu, buydu. Bakn, size bir ey syleyeceim: 2008deOKTAY ZTRK (Erzurum) Darbeler herkesin nn kesiyor da.MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Ama ekonominin nn kesiyor, yryemiyorsanz. 2007deki, nce oradan balayalm isterseniz, hatta 2006nn sonunda balamt bu hadise, Merkez Bankas Bakannn kimin olaca. Rahmetli Adnan Bykdeniz vard, Albarakann Genel Mdryd, Allah rahmet eylesin, kanserden vefat etti sonra. Bu adam, London School of Economicsi bitirmi, son derece kendisi ehil, konuyu bilen birisiydi. Bu adamcaza ite Din gr udur, bilmem nesi budur. diye nne engel konulmaya baland ve o tarihten sonra da o tarihleri ben ok iyi hatrlyorum- youn bir ekilde aralk ay, ocak ay falan Cumhurbakannn kimin olaca konusunda memlekette iddetli bir ey oldu. Sonra, bir ktisadi Kalknma Vakfnn toplantsndaydm, o zaman Sayn Babakan kalkt, dedi ki: Bizim adaymz Abdullah Gldr. dedii noktada, herkes belki hi beklemiyordu, ard, ondan sonra enteresan bir yine kaotik durum, 367 kararlar kt, bu sefer bizim ekonomi, btn her ey altst oldu nk belirsizlik kyor ortamda. En son sz olarak efendim, bir sonrakiyle devam edeyim hzl bir ekilde. 2008de o gn iin iktidar olan, hkmet olan parti AK PART hakknda kapatma davas ald. Eer kapatma davas kapatma ekliyle neticelenmi olsayd ki zaten 6ya 5 aslnda kapatlma eklinde bir karar verilmiti ama tabii, kanun gerei kapatlamamt- eer kapatlm olsayd 2008de balayan dnyann, Avrupann hl daha sknt ektii global kriz var, biz o krize hkmetsiz, basz bir ortamda girecektik. Kim idare edecekti bu mekanizmay? Yani dediim gibi bunlarn direkt olarak siyaseti siz dzenlemediiniz zaman Her hlkrda biz ekonomiyle direkt alakalyz.AHMET YMAYA (Ankara) Teekkr ediyoruz.MSAD GENEL BAKANI MER CHAD VARDAN Sa olun efendim, teekkr ederim ben de.AHMET YMAYA (Ankara) Zaten, Oktay Bey, burada bilhassa mevcut Anayasaya gre ekonomik anayasa normlarnn gelitirilmesi noktasnda kurumun, MSADn bir eilimi var m eklinde anlalmas gerekir.Buyurun stadm.RIZA TRMEN (zmir) Bu 6nc sayfada ulusal insan haklar kurumlarndan sz ediliyor ve orada deniyor ki: Ulusal insan haklar kurumlar tannm ve bu kurumlar kurma ynnde devlete ykmllk getirilmitir. imdi benim buradan anladm, devletin ulusal insan haklar kurumlarnI kurmas gibi bir dnce var. Tabii, insan haklar devlete kar ileri srlen haklar, devletten talep edilen haklar yani devletin kendine kar ileri srlecek haklar dzenleyecek kurulu kendisinin kurmasnda byle bir eliki yok mu? Yoksa burada kastedilen u mudur: Devlet kursun ama bunlar tamamen devletten bamsz da olabilsin. O zaman devletin kurmas yani insan haklaryla devletin grevleri bir sanki eliiyor burada, insan haklar kavramnda.MSAD GENEL BAKAN YARDIMCISI NAL OLPAK Biz altyapsn kurmay kastetmitik.RIZA TRMEN (zmir) Efendim?MSAD GENEL BAKAN YARDIMCISI NAL OLPAK Altyapsn oluturmasn yoksa devletin bizatihi onun gdmnde gitmesini kastetmemitik. RIZA TRMEN (zmir) Ama devletten bamsz olmasnMSAD GENEL BAKAN YARDIMCISI NAL OLPAK Evet. Gerekli altyapy hazrlasn ama bamsz olarak alsn.AHMET YMAYA (Ankara) ok teekkr ediyorum arkadalar. Faydal bir grme oldu. Havuzumuz giderek doluyor, anlamlayor, ierik zenginlii kazanyor.Oturuma son veriyorum, ok teekkr ediyorum.Kapanma saati: 11.33

NC OTURUMTarih: 05/12/2011Alma Saati: 11.43---- 0 ----AHMET YMYA (Ankara) - Deerli arkadalar, deerli katlmclar; oturumu ayorum. almamzn yararl olmasn, verimli olmasn temenni ediyorum.u anda TESEVi dinliyoruz. Deerli temsilcileri, Profesr Doktor Serap Yazc, Etyen Mahupyan, Aye stnel Yrcal.Bizler Uzlama Komisyonu adna Cumhuriyet Halk Partisinden arkadam Atilla Kart, Milliyeti Hareket Partisinden arkadam Oktay ztrk, Bar ve Demokrasi Partisinden arkadam Altan Tan ve Adalet ve Kalknma Partisini temsilen Ahmet yimaya olarak sizleri dinleyeceiz. Anayasa yapmnda talep havuzuna iradenizin akmasn, sivil katlmn bu aamada bu ekilde salanmasn i hukukumuz ierisinde pratie aktarm oluyoruz. Deerli temsilciler, tabii 51in zerinde NGO var. Pardon, Rza Trmen Hocamz da dier alt komisyon yesi olarak katlmcdr, dinleyicidir.Krk dakika olarak uygun grdk. Bu istemeye istemeye bir uygunluktur nk katlm sresi iin ngrdmz nisan ay sonuna kadar tamamlamak zorundayz. Zaten yetkin kiilersiniz. Bu sre ierisinde Anayasa konusundaki projelerinizi, dncelerinizi, yeni anayasa yapmndaki grlerinizi aktaracaksnz. Ben hayrl olsun diyorum ve deerli sivil toplum rgtne, herhlde Hocam Serap Hanm m artk ilk szTESEV ANASAYA KOMSYONU YES PROF. DR. SERAP YAZICI Aye HanmAHMET YMYA (Ankara) Aye Hanm, isminizi ltfedin.Buyurun.TESEV YNETM KOORDNATR AYE STNEL YIRCALI Aye Yrcal benim ismim, TESEVde alyorum.AHMET YMYA (Ankara) Kaytlara geiyor. Efendim, tutanaklar gizlidir, kaytlara geiyor.TESEV YNETM KOORDNATR AYE STNEL YIRCALI Evet anladm.Biz de Anayasa Uzlama Komisyonuna teekkr ediyoruz davetiniz iin ve ok da memnun olduk ayrca byle bir srecin baladna. Ben ok ksa TESEV Anayasa Komisyonu hakknda bilgi verip hemen sz Serap Hocaya vereceim.TESEVin Anayasa Komisyonu Aralk 2010da kuruldu ve Nisan 2011e kadar toplam 12 toplant gerekletirdi. Bu toplantlarda raporda greceiniz konu balklar detaylca tartld komisyon yeleri tarafndan. Komisyonumuzda Hasan Cemal, mit Cizre, Mustafa Erdoan, Cengiz Gle, Etyen Mahupyan, Ergun zbudun, Can Paker, Tosun Terziolu, Serap Yazc ve Mehmet Salih Yldrm ye olarak grev aldlar.Biz bu komisyonu kurarken Trkiye toplumunun eitli kesimlerinden ve eitli meslek gruplarndan bir seim yapmay aslnda arzu etmitik. Toplantlar sonunda bu nnzdeki rapor kaleme alnd. Mustafa Erdoan ve Serap Yazc raporu kaleme aldlar ve raporda btn komisyon yelerinin mutabakat vard. Biz TESEV olarak raporu Nisan 2011de kamuoyuna duyurduk eitli toplantlarla ve basn toplantlaryla ve sonrasnda da rapor Trkiye genelinde duyuruldu. Serap Yazc, raporun raportrlerinden, yazarlarndan biri olarak raporu size en iyi sunabilecek kii komisyon arasnda.Etyen Bey de komisyonda yer ald iin ikisi devam edecekler.AHMET YMYA (Ankara) Serap Hanm Anayasa yazn, bu isim zikredilmeksizin daima noksan kalr. Bizim Anayasamza zellikle k garantileri gibi demokratikleme srecinde veya demokratikleme kavramsalnda bu terimi kazandran deerli bilim adamdr. Yakndan tanyoruz, eserlerini okuyoruz.Buyursunlar Hocam.TESEV ANASAYA KOMSYONU YES PROF. DR. SERAP YAZICI ok teekkr ederim.Anayasa Uzlama Komisyonunun deerli yeleri, ben de ncelikle sizleri selamlayarak ve davetinizden dolay hem TESEV adna hem ahsm adna teekkrlerimi sunarak balamak istiyorum.Aslnda, tabii raporumuzdaki ana temalar olduka detayl ama sizlerin de sabrlarn zorlamadan ancak bunu ana izgileriyle aktarmaya alacam. mit ederim ki yeterince verimli bir sunu olabilir.Biz aslnda eitli balklar hlinde bu raporu ele aldk ama ben sunuumu, yntem, felsefe, balang ve genel hkmler ve ardndan yasama, yrtme ve yarg ilikileri, asker-sivil ilikileri biiminde size aktaracam.Aslnda yntemle ilgili biz eitli olaslklar raporumuzda tarttk ve neticede ulatmz sonu, Trkiye Byk Millet Meclisinin Trkiye'nin yeni anayasasn yapmaya muktedir olduu biimindeydi. Bugn Trkiye byle bir noktaya ulat iin artk yntemle ilgili dncelerimizin gerekelerini ayrntsyla aktarmay gereksiz buluyorum ve bu vesileyle de sizlere hem sabrlar hem kolaylklar diliyorum. nallah, Trkiye'nin yeni anayasasn yapabilirsiniz, yapabiliriz.Bir anayasann elbette ierii kadar dayand felsefenin de ok nemli olduunu kabul etmek gerekir nk ieriinde yer alan hkmleri belirleyecek olan Anayasann felsefesinin ne olduu meselesidir. Bu adan baktmz zaman 1982 Anayasasnn temel felsefesini belki birka kavramla zetlememiz mmkn olabilir.1982 Anayasas, devlet odakl bir felsefeye sahiptir. Bu Anayasa yasakdr, otoriterdir, ayn zamanda vesayetidir ve milliyetidir. Dolaysyla, tabii zlerek unu ifade etmek gerekir ki 1982 Anayasasnn felsefesiyle ilgili vc bir kavram bulmaya olanak yoktur. Nitekim, otuz yldan beri Trkiye'nin, yeni bir anayasa yapma ihtiyacn vurguluyor olmas da Anayasann temel felsefesinden kaynaklanmaktadr nk bu felsefeye bal olarak belirlenmi olan hkmler, Trkiye'nin sorunlarnn zmnde kolaylatrc deil, aksine, gletirici bir zemin yaratmtr. Bu bakmdan, eer kronikleen sorunlarmz zebilmeyi hedefliyorsak yeni anayasann temel felsefesinin 1982 Anayasasnn felsefesinden gerek bir kopuu sergilemesi gerekir. Dolaysyla, yeni anayasa, anayasacln da mantna uygun bir biimde birey odakl olmaldr. Gerekten dnya anayasaclk tarihine baktmz zaman, anayasalarn hazrlanma nedeni, devlet otoritesini birey karsnda korumak deil, tam aksine, devletin gl ve stn otoritesi karsnda gsz konumda olan bireyi ve zgrlklerini korumak zere gereklemitir.Dolaysyla, 1982 Anayasas aslnda anayasacln mantn tersine evirmitir. Bugn Trkiye yeni anayasayla anayasaclk kavramna uygun bir anayasa yapabilmelidir, birey odakl olmaldr, bireyin zgrlklerini ve haklarn devlet otoritesi karsnda koruyabilmelidir.Tabii, byle bir yaklam anayasada baka zelliklerin de mevcut olmasn gerektirir. Yeni anayasa resm bir ideolojiye yer vermemelidir, ne zmnen ne de sarahaten nk bu hrriyetler bakmndan snrlayc, devlet otoritesinin kullanm bakmndan ise keyf bir zemin hazrlayan bir zelliktir.te yandan anayasa, btn etnik gruplar karsnda tamamen tarafsz bir ierie ve felsefeye sahip olmaldr. Herhangi bir etnik grubu yceletiren ifadeler zmnen de olsa teki etnik gruplarn dlanmas anlamna gelecektir. Elbette bu daha sarih olarak ortaya ktnda asimilasyon anlam tayacaktr ki 1982 Anayasasnn yapt da byle bir asimilasyondur.Benzer ekilde yeni anayasann dinler ve inan gruplar karsnda da tam bir tarafszlk kimliiyle ortaya kmas icap etmektedir. Din ve vicdan hrriyeti, kiilerin en deerli hrriyetleri arasnda yer alr ve 18inci yzyldan bu yana da btn anayasalarn en nemli hkmleri arasnda yer almaktadr. O nedenle, laikliin evrensel anlamna uygun bir anayasa dzeni yaratabilmek iin yeni anayasann dinler karsnda da tam bir tarafszlk iinde olmas gerekir. Tabii, bu balamda inanszln da bir inan sistemi olduunu, dolaysyla, inansz gruplara kar da tarafszln gelitirilmesi gerektiini vurgulamak icap etmektedir.te yandan, 1982 Anayasas vesayeti bir manta sahiptir. Bu mantk bir yandan hukuk devletinin gelimesini nlemitir, bir yandan zgrlklerin snrlanmasnda keyf bir ortam hazrlamtr, dier taraftan da temsil demokrasinin tecelli etmesini nlemitir. Btn bu hususlar dikkate aldmzda, bu Anayasayla oluturulmu olan tm asker ve sivil vesayet kurulularnn tasfiye edilmesi, hukuk devleti ilkesine uygun temsil demokrasinin ve oulcu demokrasinin icaplarna uygun bir anayasa dzeni kurulmas gerekmektedir.Anayasann genel hkmlerine ve Balangna deinecek olursak, 1982 Anayasas dneminde kar karya olduumuz problemlerin nemli bir ksmnn bu Anayasann, stelik ok da kt bir Trkeyle yazlan Balang blmnden kaynaklandn kabul etmek gerekir. Balang blm ideolojik ve milliyeti bir ierie sahiptir ve bu yapsyla da sorunlarn arlamasna sebep olmutur. stelik, Anayasamzda Balang blmnn metne dhil olduu yolunda bir hkm vardr. Bu hkm, bata anayasa yargs olmak zere yarg kurulularnn yerindelik denetimi yapmalarna neden olmutur ve bugne kadar kapatlan siyasi partilerin kapatma kararlarnda Balang blmne atflar verildii grlmektedir. Bu yzden bizim nerimiz, ok ksa ve yaln bir Balang blmnn olmas eklinde ve demokratik anayasalarn Balang blmne uygun olarak bu blmde sadece demokrasinin, insan haklarnn, hukuk devletinin, oulculuun vurguland birtakm kavramlara yer verilmesi biiminde ve tabii, mutlaka bu Balang blmnn de metne dhil olmad yolunda bir hkme de yer verilmesi gerekir ki Yerindelik denetimi gibi sorunlar bir kez daha karmza kmasn.Anayasann yerel hkmlerine deinecek olursak, 1inci maddede, bugn olduu gibi devlet eklinin cumhuriyet olduu hkme balanmaldr ancak bu hkmde cumhuriyetin demokratik bir cumhuriyet olaca da ak biimde tasrih edilmelidir. te yandan, deimezlik yasa sadece bu 1inci maddeyle snrl tutulmaldr, dier maddelere amil klnmamaldr.2nci maddede, bugn olduu gibi gene cumhuriyetin niteliklerini belirleyen bir hkm yer almaldr ve bu hkmde de gene, devletin insan onuruna ball, insan haklarna ball, oulcu demokrasiye ball, hukuk devletine ball ve din ve vicdan hrriyetinin garantisi olarak laiklie ball ifade edilmeli, ayn zamanda cumhuriyetin her tr ayrmcl reddettii ynnde de sarih bir ifade yer almaldr.Gene anayasann sistematii erevesinde gidecek olursak, bildiiniz gibi, Anayasamzda egemenlik yetkisinin millete ait olduu ynnde bir hkm yer almaktadr. Aslnda bu, anayasaclk geleneimizde hep tekrarlanan bir ifade biimidir. Elbette, 18inci yzyl bakmndan dnecek olursak, klasik egemenlik anlay ve devlet iktidarnn Egemenlik kavramyla ilikilendirilmesi, o dnemler bakmndan belki isabetli ve yenilik dourucu bir eilimdir ama bugn iinde bulunduumuz artlar deerlendirdiimiz zaman bunun demode bir kavram olduunu kabul etmek gerekir. stelik, anayasaclk geleneimizde ve zellikle brokratik geleneimizde egemenlik kavramndan yola karak devlet otoritesinin keyf bir biimde kullanld grlmektedir nk bu kavram devlete snrsz bir yetki tand biiminde alglanmaktadr. Devlet otoritesinin hukuk kurallaryla snrlanabilmesi iin, devlet iktidarnn halktan kaynakland ynnde bir ifade tercih edilmelidir ki demokratik anayasalarda da bu ynde bir eilim vardr.Ancak bu balamda, devlet iktidarnn Trkiye'nin yesi bulunduu Avrupa Konseyi, Birlemi Milletler gibi uluslararas rgtler bnyesinde akdedilen uluslararas anlamalarla ve ulus st organlar bnyesinde akdedilecek olan anlamalarla snrl olduu yolunda bir hkme de yer verilmelidir. Byle bir hkm, devlet iktidarnn insan haklarna ball, hukuk devletine ve temsil demokrasiye ballnn garantisi olabilecektir.Temel haklar ve hrriyetler blmne gelince: Her eyden nce bu blmde de 1982 Anayasasnn anlaynn tam tersine bir eilim hkim olmaldr. Sizlerin de yakndan bildii gibi 1982 Anayasas sisteminde zgrlklerin tannp korunmas istisna, bunlarn snrlanmalar asl kural olmutur. Bu nedenle de anayasal dzenimiz, bugne kadar yaplan btn ksmi deiikliklere ramen yasak bir ruha sahiptir.Bu nedenle, yeni anayasada bu forml tersine evrilmeli ve insan haklarnn asl kural olduu, bu haklarn korunmasnn asl prensip olduu, bunlarn snrlanmasnn ise istisna olduu yolunda bir zihniyet hkim olmaldr. Bu balamda anayasada, bugnk Anayasamzda olduu gibi hak ve zgrlklerin dev ve sorumluluk kavramlaryla snrl olduu yolunda herhangi bir hkm yer almamaldr. Zaten byle bir anlay otoriter anayasa dzenlerine zgdr. Demokratik anayasa dzenlerinde haklarn dev ve sorumluluk kavramyla snrland grlmemektedir.te yandan yeni anayasada hak ve zgrlklerin genel bir hkmle, genel bir snrlama rejimine tabi olmas ynnde herhangi bir tercih yer almamaldr. Bu nedenle, btn hak ve zgrlklerin hangi sebeplerle snrlanabilecei, kendilerini dzenleyen mnferit maddelerde hkme balanmaldr ve bu noktada da anayasa yapclar siz deerli milletvekillerimiz iin Trkiye'nin taraf olduu uluslararas anlamalar l olarak dnlmelidir.te yandan, Trkiye'nin anayasaclk geleneinde temel hak ve hrriyetlerin ar olarak snrlanmasnda rol olan bir baka kavram, temel hak ve hrriyetlerin ktye kullanlmas yasadr. Aslnda, bildiiniz gibi bu yasak, kinci Dnya Sava sonrasnn anayasaclk hareketleriyle ortaya km ve uluslararas anlama metinlerinde de ifadesini bulmutur. Demokratik anayasalar bakmndan ve uluslararas metinler bakmndan temel hak ve hrriyetlerin ktye kullanlmas yasa, aslnda hrriyetler bakmndan bir gvence oluturmaktadr ancak lkemizin anayasaclk geleneinde, zellikle 1982 Anayasas sisteminde ktye kullanma yasa ylesine kt formlletirilmitir ki bu yasak hrriyetler iin bir gvence olmamtr, tam aksine, yeni snrlamalarn zeminini hazrlam, kanun koyucuya keyf yasaklar ihdas edebilmesi iin bir ortam yaratmtr. Dolaysyla, byle bir maddeye yer verildii takdirde, ktye kullanlma yasann evrensel anlamna uygun bir formlasyon dnlmelidir. Hrriyetlerin yok edilmesi neticesini douran fiiller, maddi lemde tezahr eden fiiller iin bu yasak getirilmelidir. Bugn olduu gibi, niyetlerin cezalandrlabilecei otoriter sistemlere zg bir mantk izlenmemelidir. Burada da gene Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 17nci maddesi bizlere yol gsterici olabilir diye dnmekteyiz.Elbette yeni anayasa bakmndan temel hak ve hrriyetlerle ilgili birka hususa mnferiden iaret etmek gerekir. Trkiye'nin kar karya kald ok zgl ve derin problemler nedeniyle btn hrriyetler kymetlidir ama zellikle ben burada bir ikisine vurguda bulunmak istiyorum. Bunlardan biri, anayasal vatandalkla ilgili dzenleme. Bildiiniz gibi, Anayasamzn vatandalk hakkn dzenleyen hkm, hem Trkiye Cumhuriyeti devletinin resm adn yanl kullanmaktadr hem de bu maddede etnik bir asimilasyon anlamn artran bir ifade yer almaktadr. Dolaysyla, yeni anayasamzda hem devletimizin resm ad doru olarak kullanlmal hem de vatandaln temel bir hak olduu zel surette vurgulanmal ve bu hak, din, mezhepsel ve etnik herhangi bir ayrmcla sebep olmayacak tarzda herkese eit olarak tannmaldr. yle sanyorum ki byle bir formlasyon Trkiye'nin en temel meselelerinden olan Krt sorununun demokratik yntemlerle zmne de nemli bir katk salayacaktr.Benzer ekilde Trkiye bakmndan nemli sorunun boyutlarndan biri din-devlet ilikileridir. Her ne kadar Trkiye Cumhuriyeti devletinin en temel ilkesi laiklik ilkesi olarak vurgulansa da bu ilke, ne yazk ki evrensel anlamna paralel bir biimde anlalmamakta ve Anayasa hkmleri de bu evrensel anlamla badamamaktadr. Dolaysyla, din-devlet ilikilerini dzenleyen hkmlerde toplumun seklarizasyonuna yol aacak biimde, toplum mhendisliine yol aacak biimde ifadelere yer verilmemelidir.te yandan, din ve vicdan hrriyeti zerindeki kstlamalar ortadan kaldracak formller dzenlenmelidir. Mevcut Anayasamzn ilk ve ortaretim kurumlarnda din ve ahlak derslerini zorunlu klan hkmleri terk edilmeli, din kltr ve ahlak dersleriyle ilgili bir seimlik ders ilkesi vurgulanmal ve bu seimlik ders balamnda da aslnda rencilere, btn dinlerle ilgili olarak tamamen tarafsz, felsefi ve sosyolojik nitelikte bir eitim verilmelidir ve tabii, bu ders, anlaml bir seimlik paketi iinde sunulmal, rencilere ve ailelerine tercih yapma imkn sunulabilmelidir.Elbette byle bir dersin mfredat, ocuklarna din eitimi vermek isteyen ailelerin ihtiyalarn karlamayabilir. Dolaysyla, bu balamda bu tr tercihi olan ailelere de frsat tanmak gerekecektir. Bu yzden, din eitimiyle ilgili zel kurumlarn bu fonksiyonu yerine getirebilmesini salayacak hkmlere yer verilmelidir.Tabii, byle bir dzenleme hemen akllara baz skntlar getirmektedir. Bu tr dersleri veren kurumlar Mill Eitim Bakanl tarafndan etkin bir biimde denetlenmelidir, zellikle din eitimi araclyla genlerin zihninde kin ve nefret ifadelerini artracak, ayrmclk duygularn derinletirecek herhangi bir mfredat izlenmemeli, herhangi bir dinin tamamen objektif olarak eitimi verilebilmelidir.Anayasann btn dzenlemelerinde elbette hak ve zgrlklerin en nemli garantisi olan hukuk devletinin evrensel anlam dikkate alnmaldr. Bu nedenle, yeni anayasa hukuk devletinin btn mekanizmalarn eksiksiz olarak iermelidir.Bildiiniz gibi hukuk devleti, devlet iktidarnn keyf olarak tezahr etmesini engellemekte, devlet otoritesini hukuk kurallaryla snrlamaktadr.Elbette, hukuk devletine uygun bir anayasa dzeninin kurulabilmesi iin btn kamu gc kullanlarak yaplan ilemlerin ayrmsz bir biimde hukuka uygunluk ynnden yarg denetimine tabi olmas gerekir. Bu bakmdan, yeni anayasada, yarg bakl tannan kamu ilemlerine yer verilmemelidir. Tabii, yargnn bylesine geni bir yetkiye sahip olmas da beraberinde baz skntlar dourabilecektir. Hukuk devletinin anlamna uygun bir yarg dzeni kurmak gerekir. Eer yargdan muradmz devlet otoritesinin keyf kullanlmasn nlemekse, bu otoriteyi hukuk kurallaryla snrlamaksa yargnn tarafsz ve bamsz bir biimde rgtlenmesini salayacak mekanizmalara da yer verilmesi gerekir. Ve burada, Trkiyedeki yanl bir algnn da terk edilmesi gerektii kansndayz. Bir hukuk devleti iin asl olan yargnn tarafszldr, bamszl deildir. Bamszlk, tarafszln teminatlarndan biridir ve tarafsz bir yarg dzeninin kurulabilmesi iin yargya hem kurumsal bamszln sunulmas hem de bireysel bamszln sunulmas gerekir.Aslnda, 1961 ve 1982 anayasalar kurumsal bamszlkla ilgili etkin hkmlere yer vermektedir. 1982 Anayasasnn 138inci maddesi, mahkemelerin ve hkimlerin grevlerinde bamsz olduklarn, Anayasaya, kanunlara, hukuka ve vicdani kanaatlerine gre karar vereceklerini, hi kimse veya bir organn mahkemelere ve hkimlere emir ve talimat veremeyeceini ak olarak hkme balamaktadr ancak uygulamada, maalesef zntyle mahede ettiimiz bir husus vardr. Asker ve sivil btn brokratik aktrler, yargya intikal eden uyumazlklarla ilgili olarak yargnn kurumsal bamszln zedeleyecek sylemlere yer verebilmektedir. Dolaysyla, bunun anayasa mhendisliiyle alabilecek bir sorun olmadn dnmekteyiz. Hukuk fakltelerinde grlen eitim programlarndan balamak suretiyle uzun vadeli politikalarn bu problemi zecek biimde yeniden dizayn edilmesi gerektii kansndayz.Elbette, yargnn kendisinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilmesi iin yarg mensuplarnn bireysel bamszla da sahip olabilmeleri gerekir. Bireysel bamszlk, hkim ve savclarn Anayasa ve kanunlardan kaynaklanan grevlerini yerine getirirlerken zlk haklaryla ilgili herhangi bir endieye srklenmemelerinin teminatnn sunulmasdr. Bunu salayacak en etkin mekanizmalardan biri de yarg mensuplarnn zlk haklar konusunda karar verecek organlara zerklik salamaktr ki zerkliin ne ekilde salanaca Trkiye'nin de yesi bulunduu uluslararas kurulularn raporlarnda mevcuttur. Bu raporlarda yarg konseylerinin karma bir ye kompozisyonuna sahip olmas, yarglk mesleinden gelen yelerin yargnn tmn temsil edebilmeleri ve kendi eitleri tarafndan seilebilmeleri, ayrca, yargnn tmne ve bu konseye demokratik meruiyet sunabilmek amacyla yarg konseyi yelerinin bir ksmnn parlamentolar tarafndan ancak nitelikli ounlukla seilmesi gerektii vurgulanmtr.te yandan, yarg konseylerinin kararlar da hem etkin bir itiraz denetimine hem de bir yarg denetimine konu olabilmelidir. Bu bakmdan, 2010da yaplan anayasa deiikliinin aslnda Trkiye'nin yesi bulunduu bu uluslararas kurulularn raporlarna uygun bir modeli yarattn dnyoruz ancak baz eksikler vardr u anki model bakmndan. Bugnk Anayasamzn Cumhurbakanna tanm olduu ye seme yetkisinin yeni anayasada Parlamentoya tannmas gerekmektedir. Bu ayn zamanda yetkileri snrlanm bir Cumhurbakannn yaratlabilmesinde de nemli bir faktr olacaktr.Elbette yeni anayasa dzeninde hukuk devletiyle ilgili olarak nemli kurumlardan biri de Anayasa Mahkemesi olacaktr. Anayasa mahkemeleri bakmndan grdkleri zel fonksiyon nedeniyle grdkleri en nemli husus, bu mahkemelerin demokratik meruiyete sahip olabilmeleridir. Bu nedenle, yeni anayasa dzeninde Anayasa Mahkemesi yelerinin nemli bir ksmnn Parlamento tarafndan nitelikli ounluk kuralyla seilebilmesi gerekir. Ayrca, bugn olduu gibi Anayasa Mahkemesi bir genel kurul ve daireler biiminde rgtlenebilir ancak zellikle siyasi partilerin kapatlmas davalar ve kanunlarn Anayasaya uygunluk denetimi genel kurulda grlmelidir ve siyasi partilerin kapatlmas davasnda te 2 gibi nitelikli ounluk kuralna uyulmas gerekmektedir.Trkiye'nin anayasa yargs bakmndan nemli sorunlarndan biri, bu Mahkemenin yerindelik denetimi yapmasdr. Bu bakmdan, yeni anayasada zellikle Anayasa Mahkemesinin ekil denetimi yapmak gerekesiyle anayasa deiiklikleri zerinde esas denetimi yapmasn nleyen sarih bir hkme yer verilmesi gerektiini dnyoruz.te yandan, Trkiye'nin anayasa dzeninin nemli sorun boyutlarndan birinin siyasi partilerin kapatlmasnda izlenen yntem olduu hepimizin malumu. Bugne kadar 19 siyasi partinin kapatlmas, tek bana bu problemin derinliini kantlamaya yeterli. Bu bakmdan, siyasi partilerin rgtlenme ve ifade hrriyetlerine, gene Trkiye'nin yesi bulunduu uluslararas kurulularn kriterlerine uygun snrlar getirilmelidir ve parti kapatma nedenleri sayca snrlanmaldr ancak iddet arsnda bulunan, iddete bavuran partiler ve ayn zamanda toplumda nefret ve blclk sylemini kullanan partilerin kapatlmas yntemi izlenmelidir. Kapatma davalar bakmndan ierik kadar usuln de nemli olduunu unutmamak gerekir. Kapatma davasna yer veren, parti yasaklarna yer veren lkelerde bu davalar ama yetkisinin halka hesap verir organlara ait olduu grlmektedir. Tipik rnei Almanya ve spanyadr. Bu nedenle, yeni anayasada bu hususa mutlaka zen gsterilmelidir. Bizim nerimiz, kapatma davasnn, Trkiye Byk Millet Meclisinin Anayasa Komisyonunun ve nsan Haklar Komisyonunun birleik toplantsnda yelerinin te 2sinin ounluu ile almasna imkn verilmesi, bu karar takiben de Yargtay Cumhuriyet Basavcsnn eer kapatma davas amaya gerek grrse davay amas, aksi hlde, amama yetkisine de sahip olabilmesi biimindedir ve te 2 ounlukla Anayasa Mahkemesi kararlarn verebilmelidir.Nihayet, son hususa deinecek olursam, Trkiyede demokrasinin gelimesini nleyen en nemli faktrlerden birinin asker-sivil ilikileri olduu muhakkaktr. Asker-sivil ilikilerinin demokratik modelinde asker otorite, seilmi sivil organlarn iradesine tabidir. Oysa Trkiyede model bunun tam tersine dnmtr. Seilmi sivil organlar asker otoritenin iradesine tabidir. Burada en nemli faktr, 1961 Anayasasndan bu yana asker otoriteye tannm olan anayasal ayrcalklardr. Bunlarn tmyle tasfiyesi gerekir. Bu balamda, Mill Gvenlik Kurulu yeniden tasarlanmal, kanunen dzenlenmeli ve 1924 Anayasas dneminde olduu gibi sadece savunma hizmetleriyle snrl Mill Savunma st Kurulu biiminde yeniden tasarlanmaldr ve bu organda Babakan bakanlk yapmaldr, asker otoriteyi temsilen Genelkurmay Bakan yer almaldr. Hangi bakanlarn yer alaca ise kanun koyucunun iradesine terk edilmelidir.te yandan, asker otoritenin mill savunma hizmetleriyle snrlanan bir yetki alanna sahip olabilmesi iin, ieride, lkenin iinde ortaya kan, gvenlii tehdit eden problemlerde tamamen sivil kurulular, ileri Bakanl emniyet tekilat ve ihtiya hlinde jandarma yetkili olmaldr, asker kurumlar bu alanda yetkili olmamallardr.Gene bu balamda mutlaka vurgulanmas gereken bir husus Genelkurmay Bakanlnn Mill Savunma Bakanlna balanmasdr ve btn st rtbeli subaylarn atanmasnda da nihai yetki Bakanlar Kuruluna ait olmaldr. Elbette bu srete Trk Silahl Kuvvetleriyle istiare etmek suretiyle kararlar alnabilmelidir.Tabii, asker-sivil ilikilerinin demokratik bir modele uygun hle gelmesinde sadece anayasa hkmlerinin yeterli olmayacan, uzun vadeli politikalara da ihtiya olacan kabul etmek gerekir. Bu balamda, uzun yllardan beri lkemizde ilk, ortaretim kurumlarnda uygulanmakta olan mill gvenlik derslerine son verilmelidir, militarize bir toplum yaratma yntemi terk edilmelidir.Tabii, sylenecek ok sz var ama ben sremi ve sizin sabrnz zorlamak istemiyorum. Son bir sz olarak unu ifade etmek istiyorum: Bir an iin yce Meclisimizin en ideal anayasay yaptn dnsek dahi bu anayasayla, kronikleen problemlerimizin kendiliinden zlmeyeceini unutmamak gerekir nk anayasalarn sihirli bir etkileri yoktur ancak anayasa, sorunlarn zm kolaylatracak zeminleri sunacaktr. Bizler toplum olarak, sorunlarmz bizzat demokratik bir kltr iinde zme yolunda bir kltr gelitirmek mecburiyetindeyiz.Hepinize ok teekkr ediyorum.AHMET YMYA (Ankara) ok teekkr ediyorum Deerli Hocam.Buyurun Etyen Bey.TESEV PROGRAM DANIMANI ETYEN MAHUPYAN Ben birka ey syleyeceim. TESEV komisyon yesi olmann dnda burada hasbelkader bulunmann imknn kullanmak istiyorum ksaca.ki konu. Birincisi, bu anayasa ok muhtemelen bir gei dnemi anayasas olacak ve mr ok uzun olmayacak. Bu baka bir lkede yaplyor olsayd bunu ok daha rahatlkla syleyebilirdik ama biraz nesnel bakabilirsek byle bir durum var nk bir kere, krmz izgiler halen var ve orada direni var. Bu, bilerek bilmeyerek, isteyerek istemeyerek, o tarafna girmemize gerek olmayan bir durum nk toplumsal taraf da var krmz izgilerin. Sadece siyasi aktrlerin meselesi deil bu. kincisi, hep anayasalar devlet tarafndan yaplm durumda ve toplumun bu konuda bir birikimi yok. Toplumun, kendi zerine dnme, kendi eilimini belirleme birikimi yok ve de ok nemli bir ey ama toplumsal beklenti hzla artyor. imdi, byle bir durumda byk bir boluk var. Her yaplan anayasa bir iki yl iinde kadk kalabilir ve bu da bu kadar emein boa gitmesine neden olabilir. Dolaysyla, eer kalc olmas istenen, uzun sreli olmas istenen bir anayasa yaplmak isteniyorsa o zaman haklarn nn kesmeyen, ucu ak, hem dil olarak hem ierik olarak hak geliimine imkn veren bir anayasa retilmesi lazm ki Trkiyedeki toplumun deien talepleri ortaya ktka nitelikli tercihler zerinden, mesela referandum, ite te 2 Meclis karar, vesaire gibi kararlarla en azndan o kaplar alabilsin ve ayn anayasa zerinden Trkiye devam edebilsin.kinci nokta, eer mmknse bu anayasada hi millet kelimesi kullanlmasn nk millet kelimesi bir sfat talep eden bir kelime, etnik bir sfat talep ediyor, Trk milleti, Krt milleti demek durumunda brakyor nk Hangi millet? sorusu otomatikman ortaya kan bir durumdur ve millet kelimesi kullanld andan itibaren gereklie tekabl etmeyen bir durumu kamufle ediyoruz hissi otomatikman ortaya kyor ve ayrmacl da tevik ediyor.Oysa eer Trkiye toplumu zerinden gidilirse, bu kavram zerinden gidilirse oulculuun ierilmesi mmkn ve belki de tarihsel olarak baktm zaman unu syleyebilirim nk yle bir tespitte bulunaym: Bu topraklarda millet olmay ok istediimiz iin toplum olamam durumdayz ama eer toplum olmay sindirebilirsek, bu topraklardan yeniden bir tek millet kma ihtimali vardr. Bu bir ihtimaldir ama ucu ak bir ihtimaldir, te yandan millet kelimesi zerinde srarn bu ihtimalin de nn kesmesinden dorusu tedirgin oluyorum.ok teekkr ediyorum.BAKAN Teekkrler efendim.Arkadalar, isterseniz buradan balayalm.Rza Bey, buyursunlar.RIZA MAHMUT TRMEN (stanbul) Efendim, ben de Sayn Hocamza, bu haklarn snrlanmasyla ilgili bir soru sormak istemitim. Kendisi dedi ki: Genel bir snrlama rejimine tabi olmamal.Burada iki ey vard aklma gelen, yani yle bir genel snrlama rejimi haklarn gvencesi bakmndan daha m iyi, daha m kt olur, mesela dense ki: Hakkn zne dokunamaz hibir snrlama, art, her getirilen snrlama demokratik toplumun gereklerine uygun bir snrlama olmaldr. eklinde bir genel snrlama, haklar gvence altna almak bakmndan daha iyi olmaz m?Bir de u var: Bu Anayasadaki snrlama sistemi korunmal m yani hak sylenmeli, arkasndan da snrlama sylenmeli yoksa sadece hakka yer verip snrlamaya hi mi yer vermemeli Anayasada? Snrlamalar kanuna braklsa, haklar korumak bakmndan daha m doru olur, daha zayf bir gvence mi getirir, daha kuvvetli bir gvence mi getirir?TESEV ANASAYA KOMSYONU YES PROF. DR. SERAP YAZICI Teekkr ederimBAKAN Hocam, sorular soracaz, ondan sonra bir btn cevap sterseniz, tek tekTESEV ANASAYA KOMSYONU YES PROF. DR. SERAP YAZICI Tek tek cevap vermek daha iyi olur, ayrntlarn dikkatten kamamas iin.AHMET YMYA (Ankara) Peki Hocam.Buyurun.TESEV ANASAYA KOMSYONU YES PROF. DR. SERAP YAZICI Ben Sayn Trmenin sorusuna teekkr ederim. Tabii, sre bakmndan ok hzl getik. Benim burada kastettiim ve raporumuzda kastettiimiz, Anayasada genel snrlama rejimi yaratan bir hkmn olmamas gerektii. Yani 1982 Anayasasnn orijinal 13nc maddesinde olduu gibi tm haklar bakmndan kmlatif snrlama forml ieren bir hkmn olmamas. Yoksa, sizin ifade ettiiniz gibi, btn temel hak ve hrriyetler bakmndan kanun koyucunun snrlama yetkisini snrlayan genel bir koruma hkmnn olmas elbette haklara gvence sunacaktr ve tabii, biz buna kar deiliz. Dolaysyla, sizin de ifade ettiiniz gibi, bu maddede Hakkn z kavram yer alabilir, stelik Anayasa Mahkememizin bu balamda ok doyurucu itihatlar vardr. Demokratik toplum dzeni kavram da yer alabilir. Bildiiniz gibi, Avrupa nsan Haklar Szlemesi bakmn