288 Kierkegaard Filosofika Dimosieumata 2013b

8/20/2019 288 Kierkegaard Filosofika Dimosieumata 2013b

1/177

Γιάννης Τζαβάρας*

Υπαρξιακό και νοητικό γίγνεσθαι

κατά τον Kierkegaard

«Φιλοσοφικά η!οσιε"!ατα #$%&'

(((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((

) Ο Γιάννης Τζαβάρας είναι καθηγητής φιλοσοφίας στοΠανεπιστήμιο Κρήτης. E!"#$% #&'"(")+,-./-.0)


2/177

Γ123345 Τ6272825

*+i,-e.-ie//e, 0.d de.keri,12e, 3erde. .a12 Kierkegaard

40,a55e.6a,,0.g

9: ;#+ !+#?#$/?#


3/177

Υπαρξιακό και νοητικό γίγν!"αι κατ# τον $ierke%aard

789:8;?

7ρόλογο@

8:A?BCBD

< EιανοητF@ !Gσα στη σHGση τοI προ@ το νοητικό γίγνεσθαι cde c. Οι προfιαγραφgς τοh Κίρκεγκiρe j. 4 μgθοfος της παροkσας εργασίας

:J < L88:>

?J < B:B>8AL?: M?? MN:=?M8AL?: M?? PQRQSQTU nme cl. Το πρίσμα τοh P#0#$#<e cm. 4 fιαλεκτική της αγiνίαςe cd. 4 fιάκριση μεταtk ποσoτητας και ποιoτηταςe cb. Το παράfοtο ενoς πρvτοh αμαρτήματοςe cn. Το Καλo νοοkμενο iς απελεhθgρiση

e cp. 4 fιαλεκτική της rρονικoτητας

n


4/177

Γ123345 Τ6272825

e cs. 1στορικgς αναφορgς στην αρrαιοελληνική gννοια τοh αιφνίfιοh

BJ < B:B>8AL?: M?? MC>A?>:< cuse ju. Το πρίσμα τοh Κiνστάντιοh

e jc. 4 επανάληwη iς gνα σhμβάν αναγgννησης

J < B:B>8AL?: M?? VWXYZZ*U [* UQS*Z\QW ccbe jj. Το πάθος iς προqπoθεση τοh N#$+=/e jl. 4 fιαλεκτική της πίστηςe jm. xνoτητα και αντίφαση μεταtk πράtης και σκgwηςe jd. 4 κίνηση ποh tεκινά απo το αισθητικo πεfίο

::J < 8L8:=8><

*J \W B:B>8AL?: M?? ?>:]MN:=?M


5/177


79


6/177

Γ123345 Τ6272825

αναγορεkσοhμε τον ιfιoμορφο yανo σε }πατgρα τοh hπαρtισμοk~ grειπροειfοποιήσει ήfη το csbl ο D"$ Y#-) c.

Το να rαράtει κανείς μια fική τοh πορεία και μάλιστα στρεφoμενοςπρος τον fικo τοh εαhτoH αποσπvμενος απo τοhς άλλοhςH φαίνεται να

σhγκροτεί gνα αρκετά προβληματικo αίτημα. 2φετgροhH μήπiς fεν είμαστεσhνεrvς στραμμgνοι προς την ικανοποίηση τiν φhσικvνH κοινiνικvν καιβιοποριστικvν ατο&ικ)ν &α( αναγκvνJ •α φανεί αρκετά παράtενο ναειπiθείH oτι αντιμετiπίζοντας gναν τgτοιο προβληματισμo ο Κίρκεγκiραναλαμβάνει την πρiτοβοhλία να εγκαθιfρkσει μια gννοια ποhταρακοkνησε σhθgμελα τη φιλοσοφία τοh juοk αιvνα. Πρoκειται για τηναπλή λgtη }*παρξη~ Wfανgζικα EV#


7/177


‚άρη στην καινοτoμο gννοια της kπαρtης hποσκάφτηκαν τα θεμgλιαorι μoνο της παραfοσιακής νοησιαρrικήςιfεαλιστικής φιλοσοφίας αλλάκαι της ίfιας της επιστήμης. ‡fη απo την ελληνική αρrαιoτητα αλλάπροπάντiν απo τοhς νεoτεροhς rρoνοhς κι εtής η επιστήμη αναζήτησε την

αντικι&νικ4 α/4"ια και μπoρεσε επανειλημμgνα να την κατοrhρvσει και να την επαληθεkσει. Ο Κίρκεγκiρ ανgτρεwε ριζικά αhτo το επιστημονικoιfεvfεςH oταν fιακήρhtε oτι η αλήθεια βρίσκεται μgσα στην αν"ρ)πινη,ποκι&νικότητα και orι στην αντικειμενικoτητα τiν αντικειμενικvνγνvσεiν. Την hποκειμενικoτητα την προσfιoρισε iς }εσiτερικoτητα~H}ενfoμhrη σrgση τοh εαhτοk με τον εαhτo τοh~ και iς }γίγνεσθαι τοhεαhτοk~. |ε αhτή την αντιστροφή αποκατgστησε εκείνη τη βιβλικήπροτεραιoτηταH oτι ακoμα και αν κερfίσει κανείς τον κoσμο ολoκληροH fενθα iφεληθεί σε τίποτα εάν rάσει τον εαhτo τοhm.

* * *

4 παροkσα εργασία αποfίfει στα ελληνικά τη γερμανικά γραμμgνηfιfακτορική μοh fιατριβήH ποh fημοσιεkτηκε το csnp με τίτλο M 5e6e%7n%bei $ierke%aard O W] . κίνη!η κατ# τον 8ίρκγκ9ρ:. xντοkτοις πρoκειταιγια κάτι περισσoτερο απo μια κατά λgtη μετάφραση% 2: 5ε πολλά σημείαθεvρησα oτι επιβάλλεται να προσθgσi επεtηγήσειςH περιφραστικgςfιατhπvσεις και πληροφορίες ποh fεν θεvρησα αhτονoητες για τον …λληνααναγνvστη. 7: xπειfή κατά τα τελεhταία gτη μεταφράστηκαν στα ελληνικάμερικά απo τα φιλοσοφικά κείμενα τοh ΚίρκεγκiρH στα οποία αναφgρομαιH

θεvρησα rρήσιμο να κάνi παραπομπgς Wμε την gνfειtη% }ελλην. μετάφρ.~:σε oλες τις αντίστοιrες μεταφρασμgνες σελίfεςH riρίς oμiς να θεiρv oτιfεσμεkομαι απo τις επιλογgς τiν xλλήνiν μεταφραστvν. xκτιμvH μάλισταHoτι οι ελληνικgς μεταφράσεις κειμgνiν τοh Κίρκεγκiρ είναι μάλλονrαμηλοk επιπgfοh και oτι rρειάζεται να γίνει μια νgα μεταφραστικήπροσπάθειαH η οποία θα λαμβάνει κατά το fhνατoν hπowη το fανgζικοπρiτoτhπο. Γ: Για να καλkwi το ερμηνεhτικo rάσμα τiν τελεhταίiν ετvνHεπισkναwα κάποια σroλια τoσο σε ελληνoγλiσσες oσο και σε tενoγλiσσεςεργασίες ποh αφοροkν oσα σhζητιοkνται στη fιατριβή μοh. Το να οfηγήσiαhτή την εργασία στο επίπεfο τiν σημερινvν ερεhνητικvν τάσεiνσημαίνει oτι η εργασία θα gπρεπε να γραφτεί εtαρrήςˆ προτίμησα λοιπoν να αρκεστv σε κάποιες αναφορgς και προσθήκεςH riρίς να θεiρv oτι αhτήείναι μια εντελvς ικανοποιητική λkση. y: €σο ακoμα fεν είrε fημοσιεhθείη γερμανικά γραμμgνη fιατριβή μοhH tαναfοkλεwα το gκτο hποκεφάλαιoτης We b: και το παρgfiσα προς fημοσίεhση στην επετηρίfα :ι/ο!ο;ία τοhΚgντροh xρεkνης της 2καfημίας 2θηνvνd. 5την παροkσα αναfιαμoρφiση

kπαρtηH }θα πρgπει λοιπoν να ληφθεί hπowη αhτή η στιγμοkλαH oσο σkντομη κι ανείναι X fεν rρειάζεται να είναι μεγάληH γιατί είναι #/&α~ Wο,κ#ν sH jd. 8ατ# ?ατ"αίον cbH jb. 8ατ# ?#ρκον pH lb.d

Γιάννη Τζαβάρα% }4 σrgση της αμφιβολίας προς το σκgπτεσθαι και την πίστηστον Κίρκεγκiρ~. :ι/ο!ο;ία ps Wcsnpns:H mucmcp.

cc


8/177

Γ123345 Τ6272825

θεvρησα καλo να εκθgσi μεγάλα τμήματα εκείνοh τοh άρθροh και orι τοαρrικo hποκεφάλαιο.

7ασικά σhμπεράσματα της παροkσας εργασίας είναι τα εtής% α:xπειfή τα περισσoτερα φιλοσοφικά gργα τοh Κίρκεγκiρ fημοσιεkτηκαν με

wεhfvνhμαH τα οποία εκπροσiποkν fιαφορετικgς προσiπικoτητες καιαντίστοιrες απowειςH επιβάλλεται να μελετηθοkν κατά }σhγγραφgα~H μεεμμενή W#!!"=+=&: fιερεkνηση τiν εκάστοτε εννοιvν και orι με ανάμειtήτοhς ή με την εικασία oτι πρoκειται για απowεις τοh ίfιοh τοh Κίρκεγκiρ.β: 5kμφiνα με τη νεανική τοh πεποίθηση περί τριvν hπαρtιακvν}σταfίiν~ Wαισθητικοk X ηθικοk X θρησκεhτικοk: ο Κίρκεγκiρ εκλαμβάνειτο θρησκεhτικo στάfιο iς &@τρο τiν fkο άλλiνH επειfή αhτo προqποθgτειτην απoφαση για πίστη και fεν ενfιαφgρεται προσiπικά για την }κίνηση~προς αhτήν. 2ντίστοιrα η παροkσα εργασία fιαriρίζεται σε gνα Πρvτο|gροςH oποh εtετάζονται οι στοrασμοί τiν λιγoτερο ή περισσoτερο

#πι!τ9ν wεhfvνhμiν σhγγραφgiνH οι οποίοι ενfιαφgρονται για το πvςεπιτhγrάνεται το }ποιοτικo άλμα~ προς την πίστη W}το θgτειν~:H και σε gναyεkτερο |gροςH oποh αναλkεται η άποwη τοh kστεροh wεhfvνhμοh1iάννη 2ντιΚλίμακοςH ο οποίος απo αhστηρά rριστιανικo πρίσμα Wαπo}το τεθειμgνο~: ελgγrει τη θανατηφoρα ασθgνειαH στην οποία grει βhθιστείτο ανθρvπινο γgνος. γ: 4 κιρκεγκiριανή gννοια τοh hπαρtιακοk γίγνεσθαιείναι επηρεασμgνη απo την 2ριστοτελική gννοια της κίνησης iς μετάβασηςαπo τη fhνατoτητα στην πραγματικoτηταH αλλά και απo την Πλατiνικήgννοια της αιφνίfιας W}αλματvfοhς~: μεταβολής iς στιγμήςαποκαλhπτικής της αλήθειας. 7ασισμgνος σ{ αhτgς τις gννοιες ο Κίρκεγκiρ

ασκεί οtεία πολεμική στο }fιαλεκτικo γίγνεσθαι~ iς μεθοfολογικoεργαλείο της ‰ογικής τοh ‚gγκελH το οποίο θεiρεί πgρα για πgραανεπιτhrgς. Šς μοναfικά gγκhρο εκλαμβάνει ο Κίρκεγκiρ το ,παρξιακόγίγνεσθαι και απορρίπτει iς wεhfολoγημα το καθαρά νοητικό γίγνεσθαι.

Το σrετικά πρoσφατο και θεματικά ταhτoσημο βιβλίο της `$")+`")$#$#-#&H σελ. d: και oτι προκkπτει μgσα απo μιαπρiταρrικά λογοτεrνική και fεhτερεhoντiς φιλοσοφική ή θεολογικήπροσgγγιση. 4 `")$#


9/177


Κίρκεγκiρ ασκοkν κριτική στον λογοτεrνικoαισθητικo rαρακτήρα τiνπρiτkτερiν βιβλίiν και γι{ αhτo παρgrοhν μια επανoρθiση τiνελαττiμάτiν τοhς αλλά και μια hπογράμμιση τiν προτερημάτiν τοhς. Τοlο μgροςH oποh θα περίμενε κανείς μια εμβάθhνση στα μεταγενgστερα και

iριμoτερα βιβλία τοh Κίρκεγκiρ Wπροπάντiν στα


10/177

Γ123345 Τ6272825

cm


11/177


8:A?BCBD< :?>


12/177

Γ123345 Τ6272825

wεhfvνhμος στοrαστής προς oσα στοrάστηκεJ Ο ίfιος ο Κίρκεγκiρ orιμoνο αποστασιοποιείται απo τον εκάστοτε wεhfvνhμο σhγγραφgα τiνgργiν τοhsH αλλά και προειfοποιεί ρητά τοhς αναγνvστες να μην τονταhτίσοhν με τα wεhfvνhμά τοhcu. 4 αποστασιοποίησή τοh fεν αφορά

oμiς τοhς στοrασμοkς ποh κατατgθηκαν σε καθgνα απo αhτά τα gργαˆ οΚίρκεγκiρ fεν fιαφοροποιείH fηλαfήH τον στοrασμo ποh τεκμηριvνεταιμgσα στα φιλοσοφικά τοh gργα απo τον fικo τοh στοrασμoH αλλά μoνο τηνπροσiπικoτητα τοh εκάστοτε wεhfvνhμοh απo τη fική τοhπροσiπικoτητα. }2hτά τα wεhfvνhμα είναι επινοημgνες προσiπικoτητεςHfιατηροkμενες ποιητικάH gτσι vστε oσα λgνεH grοhν μια σhνεrήανταπoκριση στον rαρακτήρα της ποιητικής τοhς ατομικoτητας~cc. ΟΚίρκεγκiρ fεν θεiρεί λοιπoν τον wεhfvνhμο σhγγραφgα iς μgσοH ποhπροορίζεται στο να fιαμεσολαβεί τις σκgwεις τοhH αλλά αντίστροφαH θεiρείoτι οι εκάστοτε fιατhπiμgνοι στοrασμοί είναι gνας καθρgφτης και σhνεπvς

gνα μgσοH για ν{ αποκαλhφθεί ο rαρακτήρας της αντίστοιrηςπροσiπικoτητας. 4 προσiπικoτητα τοh εκάστοτε wεhfvνhμοh σhγγραφgαgrειH μάλισταH σhλληφθεί κατά τgτοιον τρoποH vστε να σhμφiνεί με τοhςστοrασμοkς της. 2hτo fιασαφηνίζεται orι μoνο στα .&ρο/όγια τοhΚίρκεγκiρH αλλά και πιστοποιείται μgσi της σrgσης ποh αναπτkσσοhν οιwεhfvνhμοι σhγγραφείς μεταtk τοhς και μgσi της κριτικής ποh ασκοkν ο

5ε κάθε gνα απo αhτά τα wεhfvνhμα αφιερvνοhμε παρακάτi gνα κεφάλαιο.2ς προστεθεί oτι το πρvιμο αφήγημα τοh Κίρκεγκiρ O9#ννη( τη( 8/ί&ακο( 4

Aίναι πιDD/η&@νο να α&;ιD#//ο,& για ό/α Wcpmjml: προετοιμάζει τα

rαρακτηριστικά τοh wεhfvνhμοhH στο οποίο αναφgρεταιˆ την επεtεργασία αhτοkτοh αφηγήματος αναλαμβάνοhμε στο gκτο hποκεφάλαιο We b: τοh παρoντοςβιβλίοh.s }x λοιπoνH fεν hπάρrει οkτε μία λgtη μgσα στα wεhfvνhμα βιβλία μοhH ποh ναπροgρrεται απo εμgνα τον ίfιοˆ fεν gri καμιά γνvμη γι{ αhτάH παρά μoνο iςτρίτοςH καμιά γνvση για τη σημασία τοhςH παρά μoνο iς αναγνvστης~ W ?ηπι!τη&0 Υ!τρόγρα;ο 11H lmu. 5kγκρινε .&ρο/0 \PH judjub:.cu }Πρgπει να προσεrτεί oτι αν κάποιος θελήσει να παραθgσει κάτι απo oσαgγραwαν οι wεhfvνhμοι σhγγραφείς μοhH fεν πρgπει να εκλάβει το παράθεμα iςfικά μοh λoγια~ W .&ρο/0 (/= „"+-A+) dnnH σkγκρ. και lbb:. Πολk λίγοιερμηνεhτgς gλαβαν σοβαρά hπowη τοhς αhτή την προτροπή τοh Κίρκεγκiρ. •α

ακολοhθήσi εfv την πρiτοβοhλία της 9==+!")#+ D#+>+) Wcsbp:H η οποίαεκλαμβάνει με σhνgπεια κάθε wεhfvνhμο τοh Κίρκεγκiρ iς μία εντoς εαhτήςκλειστή ενoτηταH μgσα στην οποία γίνεται μια σhστηματική επεtεργασία τοhεκάστοτε πραγματεhoμενοh θgματος Wσελ. n:. 7άσει αhτής της μεθofοhH οεννοιολογικoς ορίζοντας κάθε wεhfiνkμοh αποβαίνει αhτoνομος και rρησιμεkειiς ερμηνεhτική αφετηρία Wσελ. ps:. 2ντίθετα ο 9)=/$, BU='$# Wcsmn:παρερμηνεkει εντελvς oσα ισrhρίζονται οι wεhfvνhμοι αhτοί σhγγραφείςH oταν ταεκλαμβάνει iς προερroμενα απo τον ίfιο τον Κίρκεγκiρ. yες π.r. στη σελ. mmHoποh σrολιάζει το παρ#'οξοH μια gννοια ποh ορίζεται απo τον παθιασμgνασκεπτoμενο Κλίμακος iς }πάθος τοh στοrασμοk~ W


13/177


gνας στον άλλοcj. Ο Κίρκεγκiρ σhνgλαβε εννοιολογικά το α'ια=)ρι!τοενoς στοrαστή απo τα περιεroμενα τiν στοrασμvν τοh με τον oρο}hποκειμενικoτητα~H την οποία εtgλαβε iς ανvτατο αtίiμα τοhφιλοσοφικοk τοh σκgπτεσθαιcl.

4 προσiπικoτητα είναι μια ενoτηταH ποh μπορεί να σhλληφθεί μoνοαναλογικάH fηλαfή βάσει της ομοιoτητάς της προς oσα αhτή στοrάστηκε.2hτo την καθιστά σhγγενική προς την αριστοτελική gννοια τοhPποκι&@νο, ή της }hποκείμενης φkσης~cm. Šστoσο ο Κίρκεγκiρ grειπροσφgρει σhνειfητά fkο βοηθητικά στοιrείαH για να αναγνiρίζονται οιwεhfvνhμοι σhγγραφείς τοh% α: ‡fη το oνομα κάθε wεhfvνhμοhπεριλαμβάνει gναν hπαινιγμo για την προσiπικoτητά τοhcd. β: Ο πρoλογοςπολλvν φιλοσοφικvν βιβλίiν τοh Κίρκεγκiρ hπογράφεται είτε απo τονίfιο τον wεhfvνhμο σhγγραφgα είτε απo τον }εκfoτη~ Wfηλαfή τονΚίρκεγκiρ: και παρgrει λεπτομερείς hποfείtεις για τον σrετικo

σhγγραφgαcb

. Žρα σε κάθε προσπάθειαH να ερμηνεhτοkν τα περιεroμενατiν κιρκεγκiριανvν στοrασμvνH πρgπει να προηγείται μια προσiρινήερμηνεία τοh προλoγοh και τοh ονoματος κάθε wεhfvνhμοh. Προκkπτεικαι το εtής αναπoφεhκτο% τoτε μoνο μπορεί κανείς να οfηγηθεί σε πλήρηκατανoηση κάθε wεhfvνhμοhH oταν grει ερμηνεhτεί το κάθε τι απo oσαστοrάστηκε κάθε wεhfvνhμος σhγγραφgας.

4 κιρκεγκiριανή αντίληwη περί της σrgσης ανάμεσα σε gναfιανοητή και στα fιανοήματά τοh fεν μπορεί να fιαπιστiθείH εάνσrολιαστοkν οι σκgwεις ποh αναπτkσσονται μgσα στα wεhfvνhμα βιβλίατοh ΚίρκεγκiρH αλλά αντίθετα εάν ερμηνεhτοkν oσα στοrάστηκε ο ίfιος ο

Κίρκεγκiρ σrετικά με την wεhfiνhμία. yιoτι μoνο μgσα απo μια στgρεαπεριγεγραμμgνη gννοιαH τοh τι σhγκροτεί την ενoτητα ενoς fιανοητή καιτiν fιανοημάτiν τοhH μποροkσε ο Κίρκεγκiρ να κάνει μια τoσο εhρεία

cj yες π.r. Nγ9νία cb σημ. Wελλην. μετάφρ. jmjnH σημ. cj:.cl .&ρο/0 11 cm. Ο „+$!& "?)+=R"-? Wcsbp: αναλkει με εtαιρετικo τρoπο στοκεφάλαιο% }Το ερμηνεhτικo αtίiμα της hπαρtιακής fιαλεκτικής κίνησης%κατανοvτονεαhτoμοhiςkπαρtη~H με ποιο νoημα η hποκειμενικoτητα ή }η

kπαρtη~ είναι gνα αtίiμα τοh κιρκεγκiριανοk φιλοσοφικοk στοrασμοk. Ο"?)+=R"-? σhλλαμβάνει αhτo το αtίiμα βασισμgνος κhρίiς στα βιβλία τοhΚλίμακος και το εννοεί iς gνα καθήκον W ?η πι!τη&0 Υ!τρόγρα;ο 11H dd:. 4

επονομαζoμενη }hποκειμενικoτητα~ αφορά τη σhγκεκριμgνη αhτοσhνείfησηεκείνοh τοh ατoμοhH ποh grει καταστεί προσεκτικo για τον εαhτo τοh κι grειαναλάβει την εhθkνη μιας εμβάθhνσης σ{ αhτoν.cm 2ριστοτgλοhς% :,!ικ# csc" np% }Q 'R Pποκι&@νη ;*!ι( Sπι!τητT κατFUνα/ογίαν~.cd }2hτo είναι ασφαλvς gνα προτgρημα ποh griH gναντι της πλειονoτητας τiνσhγγραφgiν% οι ιfgες μοh αφοροkν πάντα το oνομα ] το wεhfvνhμο‘ και orι τονκάτοro τοhςˆ αφοροkν το oνομαH gστi και αν εγv είμαι ανvνhμος~ W .&ρο/0 1Hcps. yες και csl:.cb }xγv είμαι απρoσiπος ή gστi προσiπικoς σε τρίτο πρoσiποH gνας hποβολgαςHο οποίος grει παραγάγει ποιητικά !,γγρα;ί(3 τiν οποίiν ο πρό/ογο( είναι μια

fική τοhς παροhσίασηH oπiς παροhσίασή τοhς είναι και τα ονό&ατ# τοhς~ WP\\dmdH fες και τα .&ρο/0 (/= „"+-A+) dnn:.

cn


14/177

Γ123345 Τ6272825

rρήση της wεhfiνhμίας. Ο πρvιμος Κίρκεγκiρ ασrολείται με αhτo τοπρoβλημα εκτεταμgνα μgσα στη fιfακτορική τοh fιατριβήH oποh αναφgρειτην προσiπικoτητα τοh 5iκράτη iς πρoτhπο ενoς }hποκειμενικοk~στοrαστή. xκεί θgτει τα ερiτήματα% }Κατά ποιον τρoπο hπήρtε πράγματι ο

5iκράτηςJ Ποια hπήρtε η αφετηρία της fραστηριοποίησής τοhJ~. Καιαπαντά% }4 kπαρtη τοh 5iκράτη είναι ειρiνεία~cn. 4 ειρiνεία fεν νοήθηκε λοιπoν απo τον Κίρκεγκiρ σαν gνα εργαλείο της μαιεhτικήςμεθofοh τοh 5iκράτηH αλλά iς gκφραση ολoκληρης της προσiπικoτητάςτοh. Ο ειρiνικά μεθοfεhμgνος σiκρατικoς στοrασμoς ήταν κατά τονΚίρκεγκiρ orι κάτι πρiταρrικoH αλλά κάτι kστερο κι επακoλοhθο. 2hτoποh θεiρείτο giς τoτε καθοριστικo της σiκρατικής νοητικής μεθofοhHμεταποιείται τvρα σε μια ,παρξιακ4 !=@!ηH αφοk }η ειρiνεία είναι gναςoρος ποh αφορά την προσiπικoτητα~cp.

|ε ποιον τρoπο η ειρiνεία αφορά τη σiκρατική προσiπικoτητα και

σhνάμα τον σiκρατικo στοrασμo μgσα στο πρvιμο gργο τοh ΚίρκεγκiρJ 4απάντηση παρgrεταιH αν προσεrτεί η σrgση της ειρiνείας προς τηfιαλεκτική στοrαστική μgθοfο τοh Πλάτiνα. xιρiνεία και fιαλεκτικήεκλαμβάνονται iς εtίσοh fhναμικά και αποτελεσματικά πεfία. }Το oτι ηειρiνεία και η fιαλεκτική είναι στον Πλάτiνα οι fkο μεγάλες fhνάμειςH θαπρgπει να γίνει καθολικά αποfεκτo~cs. 2hτgς oμiς fεν στgκονται σανfhνάμεις αfιάφορες η μια για την άλληH γιατί είναι αfkνατο να νοηθεί ηfράση της καθεμιάς riριστά απo την άλλη. 4 ειρiνική ορμή κεντρίζει την}hπναλgα~ σκgwη και τιμiρεί την }ακoλαστη~ˆ η ειρiνική στάση είναιαφετηρία και σhνάμα τgρμαH πηγή και σhνάμα σκοπoς τοh στοrασμοk. Οι

hποκειμενικgς σhνθήκες W] fhνάμειςH ορμgς και στάσεις: είναι ο πhρήναςHαπo τον οποίο tεπηfά ο στοrασμoςH και ο τoπος στον οποίο αhτoςεπανgρrεται iς προορισμoς τοh% }|ια αντικειμενικoτητα ποh hπάρrειμgσα σε μια αντίστοιrη hποκειμενικoτηταH αhτή είναι ο στorος~ju.

€ταν oμiς πρoκειται να σhλληφθεί η ειρiνεία iς κάτι fιαφορετικoαπo τη στοrαστική κίνησηH τoτε πρgπει να επισημανθεί και η

cn Aιρ9νία clu Wελλην. μετάφρ. cum:. xtετάζοντας την αντίληwη τοh Κίρκεγκiργια τον 5iκράτη η Τερgζα Πεντζοποkλοh7αλαλά jucc Wα’ fημοσίεhση csns:παραfgrεται oτι fεν είναι fhνατo να μιλήσοhμε για μια απροκατάληπτη καιαντικειμενική απεικoνιση Wσελ. cjl:. Ο Κίρκεγκiρ orι μoνο θαhμάζει και γι{ αhτo

φλgγεται να αντλήσει προσiπικά fιfάγματα απo τον αρrαίο σοφoH αλλά καικοhβαλά στοhς vμοhς τοh oλη την περίπλοκη κληρονομιά Wαρrαία X rριστιανική X νεoτερη X ιfεαλιστική: ποh grει σhσσiρεhτεί απo την αρrαιoτητα giς τον csο

αιvνα. Γι{ αhτo η Πεντζοποkλοh7αλαλά περιορίζεται σvφρονα να εκθgσει τησiκρατική εικoνα ποh προσφgρει ο Κίρκεγκiρ παραμερίζοντας κάθε σkγκρισηπρος το }ιστορικo πρoσiπο τοh 5iκράτη~.cp Aιρ9νία jjnH σημ. yες και .&ρο/0 111H jbu% }4 αρrική και απoλhτη σhνθήκηγερμανικά% =R+,#=0&+ L+,#=0=0‘ για τη fhνατoτητα κάθε κοινοποίησης τηςαλήθειας είναι η προσiπικoτητα~.cs Aιρ9νία cjl Wελλην. μετάφρ. sp:.ju .&ρο/0 111H csm. Ο _"== „/$$ WcsnjH σελ. d: παρατηρεί σiστά oτι fεν hπάρrει

εfv gνας σhνεπής μονισμoςH fιoτι μποροkν να fιαπιστiθοkν βάσιμα μονιστικάrαρακτηριστικάH μoνο με την προqπoθεση ενoς θεμελιiτικοk fhισμοk.

cp


15/177


αντιθετικoτητά τοhς% oταν ο στοrασμoς ορίζεται iς fιαλεκτική κίνη!η3 τoτεστgκεται απgναντί τοh ο ειρiνικoς τρoπος kπαρtης iς !τ#!η V94( % }…τσιαναfεικνkεται για μιαν ακoμα φορά η στάση ζiής τοh 5iκράτη iςειρiνεία~jc. }2λλά η άγνοια την οποία αναγνiρίζει ο 5iκράτης λgγοντας

oτι tgρει μoνο oτι fεν tgρει τίποτα‘ είναι μια πραγματικά φιλοσοφικήστάση~jj. 5ε αντίθεση προς τα μεταβλητά oντα η προσiπικoτητα παίζει τορoλο ενoς !τα"ρο* !η&ίο,H στο οποίο η κίνηση βρίσκει τον τελειiμo της.}4 ατομικoτητα είναι το αληθινά τελικo σημάfι D=A&‘ μgσα στην εtgλιtητης fημιοhργίαςH και iς γνiστoν θgτει κανείς το σημάfι της τελείαςD=A&‘H oταν η σκgwη τελειvνειH κάτι ποh μπορεί να εκφραστεί Wμεοπισθοβατική κίνηση: και iς εtήςH oτι η σκgwη είναι τvρα πια εfv. |oνοoταν είναι fεfομgνη η ατομικoτηταH grει ολοκληρiθεί και τελειvσει μιασκgwη~jl.

Παρακάτi θα σrολιάσοhμε εκτεταμgνα τη fιάκριση της κίνησης σε

προοfεhτική και οπισθοβατική. ‡fη oμiς εfv μποροkμε να σrολιάσοhμεμε σhντομία τα επακoλοhθα αhτής της fιάκρισης iς εtής% €ταν το νοητικoγίγνεσθαι θεiρείται οπισθοβατικάH τoτε το σταθερo σημείο Wποh είναι ησκεπτoμενη προσiπικoτητα: φανερvνεται iς προqπoθεση τοh νοητικοkγίγνεσθαι. 5ε μια τgτοια περίπτiση το τgλος τοh νοητικοk γίγνεσθαι είναικατά κάποιον τρoπο ήfη εκ τiν προτgρiν fεfομgνοH μιας και ηπροqπoθεση είναι σhνάμα η τελειοποίηση. 5{ αhτo τον τρoπο θεvρησηςείναι σημαντικo το εtής επίτεhγμα% φανερvνεται oτι η τελειοποίηση hπάρrει ήfη εt αρrής. €ταν oμiς το νοητικo γίγνεσθαι βλgπεται προοfεhτικάH τoτε το σταθερo σημείο εμφανίζεται iς αφετηρία τοh νοητικοk

γίγνεσθαι̂ μoνο gνας τgτοιος τρoπος θgασης είναι ταιριαστoς με τηνπραγματική ζiήjm. Τoτε ενfιαφgρεται κανείς τoσο για το tεκίνημα oσο καιγια τον στorο της κίνησηςˆ αλλά οkτε ο στorος μπορεί τoτε να νοηθεί iςκάτιποhπgτhrα οkτε το tεκίνημα μπορεί να νοηθεί iς κάτιποhπραγμάτiσα. 2hτo το πρίσμα fεν σhνοfεkεται απo καμιά επιτhrίαˆ ηκίνηση μπορεί τoτε να εκληφθεί μoνο iς καθήκον.

1fiμgνη προοfεhτικά η ειρiνεία νοείται iς hπαρtιακή αφετηρίατοh 5iκρατικοk στοrασμοk. Šς κkριο rαρακτηριστικo τοh hπαρtιακοkπεfίοh ισrkει το σhγκεκριμgνοH το οποίο βρίσκεται σε οtkτατη αντίθεσηπρος τη θεiρησιακή W+A$"(+: αφαίρεση. Ο θεiρησιακoς rαρακτήραςτης rεγκελιανής “ιλοσοφίας ή gστi της τoτε fανgζικης πρoσληwης τοhrεγκελιανοk στοrασμοk fεν θgτει κανgνα στοrαστή iς αφετηρία της

jc Aιρ9νία cnc Wελλην. μετάφρ. clc:.jj Aιρ9νία cnm Wελλην. μετάφρ. clm:.jl .&ρο/0 1H jul.jm }xίναι πgρα για πgρα αληθινo αhτo ποh λgει η φιλοσοφίαH oτι η ζiή πρgπει νακατανοείται οπισθοβατικά. 2λλά επ{ αhτοk λησμονιgται και μια άλλη πρoτασηH oτιη ζiή πρgπει να βιvνεται προοfεhτικά. 2hτή εfv η πρoταση X oσο περισσoτεροκαι βαθkτερα τη σhλλογίζομαι X τελειvνει ακριβvς με τοkτοH oτι η ζiή μgσα στηνπροσiρινoτητά της fεν γίνεται ποτg σiστά κατανοητήH ακριβvς επειfή σε καμιά

στιγμή fεν μπορv να βρi την τgλεια ηρεμία ] ακινησία‘H για να οικειοποιηθv τηστάση της οπισθοβατικoτητας~ W .&ρο/0 1H lcp:.

cs


16/177

Γ123345 Τ6272825

fιαλεκτικής κίνησης. }2ντίθετα ο είρiνας είναι η προφητεία ή ησhντομεhμgνη gκφραση Wσhντομογραφία: μιας ολοκληρiμgνηςπροσiπικoτητας~jd. Το tεκίνημα fεν είναι κάτι fεhτερεkονH το οποίομπορεί κανείς να παραβλgπει σαν να ήταν μια ^"=&” =”0$#0+"R$+ W]

παραβλgwιμη ποσoτητα:H αλλά αhτo ποh καθορίζει κατά τρoπο οhσιvfηgνα νοητικo γίγνεσθαι. 4 επαγiγικήαφαιρετική νοητική κίνηση τοh5iκράτηH η οποία βαίνει προς το γενικoH fηλαfή προς την gννοια τiνoντiνH fικαιvνεται μoνο επειfή grει αfιάκοπα προ οφθαλμvν την hπαρtιακή στάση iς tεκίνημά της και στorο της. xάν το tεκίνημα είναιαφηρημgνο X oπiς σhμβαίνει στην παραγiγική νοητική μgθοfοW,+,-/=: XH τoτε επικρατεί αfιάκοπα μια rαρακτηριστική επιπολαιoτητακαι }εtiτερικoτητα~. 2ντίθετα η ειρiνεία είναι μια απgραντηεσiτερικoτηταH η οποία fεν είναι κανενoς είfοhς }παραποίηση προς τοrειρoτερο με λoγο και πράtη~H oπiς την ορίζει ο •εoφραστοςjb. 2hτή η

εσiτερικoτητα fεν είναι μια πραγματικoτηταH αλλά μια fhνατoτητα γιακαινοkριο tεκίνημαH μια απελεhθgρiση αποστασιοποιημgνη απo κάθεκατεστημgνη πραγματικoτητα. |ια τgτοια απελεhθgρiση φαίνεται να είναιαπoλhτα αρνητική. }€rι το τάfε ή το fείνα επιμgροhς φαινoμενοH αλλά τοσkνολο της ενθαfικής kπαρtης βλgπεται απo την ειρiνεία


17/177


θετικoτηταˆ με αhτo το νoημα η ειρiνεία fεν πραγματvνει καμιά θετικήκίνηση. 4 αfιάκοπη μομφήH την οποία εγείρει ο Κίρκεγκiρ ενάντια στηνειρiνική στάσηH είναι η ανικανoτητά της να προriρήσει πgρα απo τοtεκίνημα. }4 ειρiνεία είναι το tεκίνημαH αλλά τίποτα περισσoτερο απo gνα

tεκίνημα~lu. }Šς tεκίνημα ο 5iκράτης είναι λοιπoν κάτι θετικoH αλλάαφοk fεν προriρεί πgρα απo το tεκίνημα είναι κάτι αρνητικo~lc. Ο5iκράτης επεσήμανε μoνο την κατεkθhνση και το tεκίνημαH αλλά fενμπoρεσε να πραγματοποιήσει τον σκοπo τοh. }|gσα στον 5iκράτη hπάρrει η εtής κίνησηH το να τείνει προς το αγαθo. 4 σημασία τοh μgσαστην εtgλιtη τοh κoσμοh gγκειται στο oτι αhτoς προσgρrεται προς αhτoWorι oμiς και το oτι grει αφιrθεί:~lj. Γίνεται σαφgς oτι ο 5iκράτης fενπετhrαίνει iς επίτεhγμα της πορείας τοh τίποτα σhγκεκριμgνοH αλλά κάτι}απgραντα αφηρημgνο~. xtαιτίας τοh αφηρημgνοh της rαρακτήρα ησiκρατική fιαλεκτική μεταβάλλει αfιάκοπα κάθε πραγματικoτητα σε

fhνατoτητα.|gσα στην αρνητικoτητά της η ειρiνεία αντιστοιrεί προς τηνα&;ιDο/ίαH αφοk και η αμφιβολία }βάζει σε παρgνθεση~ κάθε πραγματικofεfομgνο. 2λλά η αμφιβολία grει τον τoπο της μgσα στη σφαίρα της νoησηςˆ η ιfιάζοhσα περιοrή της αμφιβολίας είναι η ανασκoπησηWY+G$+V#/=:ˆ αντίθετα η ειρiνεία είναι gνα αfιανoητο hποκειμενικoστοιrείο% }€Hτι είναι η αμφιβολία για την επιστήμηH αhτo είναι η ειρiνείαγια την προσiπική ζiή~ll. Τίθεται το ερvτημαH πvς είναι fhνατo ναεκτιμvνται τα επιτεkγματα της ειρiνείας orι μoνο iς θετικά αλλά και iςαρνητικά. 2πάντηση% €ταν αναγνiρίζεται η θετικoτητα της ειρiνείαςH

αhτo είναι gνα σίγοhρο τεκμήριο oτι gλαβες hπowη σοh αποκλειστικά τοπροBκείμενο θετικo της tεκίνημα. €ταν αναfkεται η αρνητικoτητα τηςειρiνείαςH τoτε την grεις κρίνει βάσει τiν *!τρα εμφανιζoμενiναποτελεσμάτiν.

Τoσο μgσα στην }προοfεhτική~ oσο και μgσα στην }οπισθοβατική~άποwη η ειρiνική !τ#!η νοείται iς κάτι σταθερo σε αντιπαράθεση προς τηfιαλεκτική κίνηση. 2λλά ποια είναι η οhσία αhτοk τοh σταθεροkH fενεtηγείται. Οkτε η αρνητική θετικoτηταH ποh σhμπεραίνεται iς αποτgλεσματης πρvτης άποwηςH οkτε η φαινομενική αρνητικoτητα ποh προκkπτει απoτη fεkτερη άποwη αφοροkν αhτo τοkτο το σταθερoH αλλά αφοροkν μoνο ταπρiτkτερα και τα kστερά τοh. Ο Κίρκεγκiρ rαρακτηρίζει π.r. τηνειρiνική στάση }αγiνιστική~ και }κριτική~. 2λλά αhτοί οι fkοrαρακτηρισμοί fεν εtηγοkν την ίfια την ειρiνική στάση% αναφgρονταιμoνο στην πολεμική και κριτική της στάση gναντι της πραγματικoτητας καιμoνο μgσi αhτής της αναφοράς αποfίfοhν στην ειρiνεία τgτοιες ιfιoτητες.4 hπαρtιακή στάση iς κάτι οhσιifvς μη ανασκοποkμενο είναι αfιανoητηκαι γι{ αhτo fεν μπορεί να της αποfοθεί καμιά ιfιoτητα. 2νεtήγητο σε μια

lu Aιρ9νία jjc Wελλην. μετάφρ. cbp:.lc Aιρ9νία jjl Wελλην. μετάφρ. cnu:.lj

Aιρ9νία jmc Wελλην. μετάφρ. cpc:.ll Aιρ9νία llc Wελλην. μετάφρ. jdp:.

jc


18/177

Γ123345 Τ6272825

κίνηση fεν είναι οkτε το πρiτkτερο οkτε το kστερο της κίνησηςH αλλά μoνοη στιγμή W}το σημάfι~: της μετάβασης.

#J D !GθοEο@ τη@ παρο"σα@ εργασία@

€σα αναφgρθηκαν παραπάνiH περιgrοhν άραγε κάποια hπofειtησrετικά με τη μgθοfο ποh οφείλει κανείς να εφαρμoσειH για να ερμηνεkσειτην κιρκεγκiριανή σkλληwη τοh hπαρtιακοk και νοητικοk γίγνεσθαιJ Οfιανοητής ισrkει X σkμφiνα με τα παραπάνi X iς ποιητικo αίτιο αλλά καιτελικo αίτιο W] στorος: τiν νοημάτiν. yεν είναι ο fιανοητήςH αhτoς ποhοφείλει να παρακολοhθήσει τη fιαλεκτική κίνησηlmH αλλά είναι αhτή τοkτηη κίνησηH η οποία οφείλει να προσgλθει προς τον fιανοητή. |gσα απo τηνετhμολογία της λgtης }μgθοfος~ Wμεθοfεkειν ] οfεki παρακολοhθvντας

κάτι: μπορεί κανείς να fιαγνvσει oτι η νοητική fιαfικασία είναιτελεολογικήH fηλαfή καθορίζεται κατά μεγάλο μgρος απo τονπαρακολοhθοkμενοεπιfιiκoμενο στorο. 5{ αhτή τη σhνάφεια μποροkν ναγίνοhν οι εtής παρατηρήσεις% |ια νοητική }κίνηση~H κατά την οποία fενλαμβάνεται hπowη ο στorος και απλvς αναμgνεται η fhνατoτητα τηςπραγμάτiσής τοhH fεν είναι κίνηση αλλά }παkση~ld. xάν αφετgροh ,π#ρ=ι,"*( ξαρ=4( ο !τό=ο( και !τη !,γκκρι&@νη πρίπτ9!η η προ!9πικότητατο, C,')ν,&ο, 'ιανοητ43 τoτε fεν hπάρrοhν πια πολλgς fhνατoτητεςfιgλεhσηςH αλλά μoνο &ία οfoςH fηλαfή η οfoς προς την ήfη}fιαμορφiμgνη~ προσiπικoτητα τοh εκάστοτε wεhfiνkμοh. 5hνεπής

lm 4 }fιαλεκτική μετάβαση~ σημαίνει κατά τον Κίρκεγκiρ μια πρoοfο μgσα στηνπορεία τοh στοrασμοk ή μgσα στη fιερεkνηση ενoς προβλήματοςˆ αhτή η πρoοfοςοfηγεί σε μια ορισμgνη γνvση. Τα κιρκεγκiριανά wεhfvνhμα αντιπαραθgτοhναhτή την gννοιαH την οποία π.r. ο P#0#$#< „"G=#+=


19/177


προς τοkτο η μgθοfος της παροkσας εργασίας θα παραμείνει εμμενήςlbH fηλαfή θα αποκλείσει κάθε κριτήριο ποh hπερβαίνει το hπo ερμηνεία gργο.

•α επιrειρήσi να σhγκρίνi αhτή τη μgθοfοH η οποία ανταποκρίνεταιπλήρiς στις προfιαγραφgς τοh ΚίρκεγκiρH με την αριστοτελική αντίληwη

περί μεθofοh. Ο 2ριστοτgληςln πιστεkει oτι τoτε μoνο επιτhγrάνει κανείςμια γνvσηH oταν μπορgσει να γνiρίσει μια αφετηρία WUρ=4Y3 επειfή ηαφετηρία είναι εκ φkσεiς σαφgστερηlp. 2νάγοντας την αφετηρία σε κάτιorιπιααhτονoητοH σε gνα fιαπιστiνoμενο αtίiμαH ο 2ριστοτgλης θεiρείoτι οfηγείται στη γνvση τοh θgματος. 2ντίθετα κατά τον Κίρκεγκiρ ηαφετηρία είναι και παραμgνει κάτι άγνiστοH κι αhτo επειfή ο Κίρκεγκiρfεν ενfιαφgρεται για τη "9ρητικ4 κατανoηση της αφετηρίας. ΚάθεπροσπάθειαH να rαρακτηρισθεί εfv το hπo ερμηνεία θgμα iς εtηγήσιμο ή}σαφgστερο~H grει ήfη σφάλει iς προς το στorο τηςH γιατί grει μεταβάλειτην πραγματικoτητα σε μια απλvς νοοkμενη fhνατoτηταH ενv το σiστo θα

ήταν το αντίστροφο. 2hτgς οι fιαφορgς θεμελιvνονται στο oτι η νοητικήπορεία τοh Κίρκεγκiρ fεν σrετίζεται με κάτι άλλοH αλλά με τον ίfιο τοhτον εαhτo. 5hγκρινoμενη με την }αντικειμενική~ μgθοfοH fηλαfή τηναφιερiμgνη στην ανακάλhwη και περιγραφή ενoς αντικειμgνοhH η οποίαrρησιμοποιείται απo τον 2ριστοτgληH η κιρκεγκiριανή μgθοfοςαναfεικνkεται iς }hποκειμενική~ W] στραμμgνη προς το σκεπτoμενο hποκείμενο:.

2ναφgρθηκε παραπάνi oτι πρiτεkει gνας σrολιασμoς τηςπροσiπικoτηταςH η οποία hποfηλvνεται μgσα στο oνομα και στον πρoλογοτοh εκάστοτε κιρκεγκiριανοk wεhfvνhμοh. 2hτoς ο σrολιασμoς οφείλει

να fιασαφηνίζει σε μια πρvτη εtoρμηση τη !τ#!η ποh παίρνει κάθεwεhfvνhμος σhγγραφgας. |ήπiς hπoκειται iς hπoβαθρο oλiν τiν μgσiwεhfiνkμiν εκπροσiποkμενiν fιαφορετικvν στάσεiν μία και μοναfικήστάσηH η οποία τις σhνfgει oλες σε &ία ενoτητα και παρgrει το νoημα της kπαρtής τοhςJ ΠράγματιH ο Κίρκεγκiρ rαρακτηρίζει τα βιβλία τοh 2ντιΚλίμακος }gργα τελειoτητας~ls και ισrhρίζεται oτι παρgrοhν το μgτρο τοh

lb Ο a+/ D/$$!"== Wcsnl:H jη gκfοσηH σελ. cmbH ορίζει αhτή την gννοια iς εtής%}xμμενής ερμηνεία ενoς gργοh σημαίνει– oτι η ανάλhση παραμgνει μgσαW#!!"=+)+: στο gργοH τoσο αναφορικά με το στorο τηςH ο οποίος εναπoκειται στηγνvση και την εtήγηση τοh gργοhH oσο και αναφορικά προς τη μgθοfοH καθoσον

εfv αποκλείονται κριτήρια ποh βρίσκονται gti απo το προκείμενο gργο. 4μgθοfος ποh παραμgνει εμμενής σε gνα gργο αφορμάται αποκλειστικά απo oσαβρίσκονται μgσα σ{ αhτo το gργοH ενfεrομgνiς και σε κάποια άλλα gργαH αλλάπάντοτε μgσα στη σhγκεκριμgνη κειμενική πραγματικoτητα~. 5ε αντίθεση προςαhτήν ισrkει% }—περβατική προς gνα gργο είναι η μgθοfος ποh tεκινά απo αhτo τοgργο και εtορμά gti και πgρα απo αhτoH με κατεkθhνση προς την ιστορικoτητάτοhH τον ορίζοντα τiν προσfοκιvν τοhH τον αναγνvστη τοhH την κοινiνίαH τονσhγγραφgαH τον άνθρiποH τη σhνείfησηH την κοινiνία W†:H την whrήH τη ζiή κλπ.~Wo.π.H σελ. cbdH σημ. m:.ln yες 2ριστοτgλοhς% :,!ικ# cpm" cucm.lp !α;@!τρα τZ ;*!ι0 2ριστοτgλοhς% :,!ικ# cpm" cn. 5kγκρινε ."ικ#

[ικο=ια cusdR jm και Nνα/,τικ# \!τρα ncR lm κ.εες.ls .&ρο/0 111H cud.

jl


20/177

Γ123345 Τ6272825

αhστηρά rριστιανικοk xίναι. ],νπ)( &πορί κανί( να κατανο4!ι τοα/η"ινό νόη&α ό/9ν τ9ν !τ#!9ν3 &όνο αν @=ι /#Dι ,πόCη το, τη"ρη!κ,τικ4 !τ#!η0 2λλά με ποιο τρoπο η στάση της τελειoτηταςπραγματvνει το τgλος της κίνησηςH μπορεί να κατανοηθεί μoνο εάν

πρiτkτερα grει fιασαφηνιστεί η ίfια η κίνηση. 3α γιατί η παροkσαπραγματεία riρίζεται σε fkο μgρη. Το πρvτο μgρος ασrολείται με τηνgννοια τοh hπαρtιακοk και νοητικοk γίγνεσθαιH oπiς αhτo εκτίθεταιιfiμgνο απo εκείνες τις απowεις και στάσειςH οι οποίες fεν ισrkοhν iςμgτρο τοh rριστιανικοk xίναι. 2hτgς τις στάσεις εκπροσiποkν προπάντiνο 1iάννης της ΚλίμακοςH ο P#0#$#< „"G=#+=+) Wcsbp:H σελ. p. ‰gει εκεί η D#+>+)% }Κάθε βιβλίο τοhΚίρκεγκiρ grει gνα fικo τοh ορίζονταH ο οποίος grει τεθεί απo το εκάστοτε

wεhfvνhμο και μπορεί να rρησιμεkσει iς ερμηνεhτική αφετηρίαH ή gστi αςληφθεί ερμηνεhτικά hπowη με κάποιαν άλλη μορφήH εάν πάροhμε στα σοβαρά τηνκιρκεγκiριανή μgθοfο της ηθικήςhπαρtιακής κοινοποίησης~.mc 4 `?)#


21/177


:J < L88:>

?J < B:B>8AL?: M?? MN:=?M


22/177

Γ123345 Τ6272825

απo gναν άτhrο γάμο με oλο τον κoσμο~mm. •εiρεί τη σkνfεση ενoςανθρvποh με την επιστήμη iς παραφροσkνηH γι{ αhτo θα προτιμοkσε ναfιάγει }μια τίμια ζiή gti απo την επιστήμη–H παρά τρελoς γι{ αhτήνfίπλα σ{ αhτήν~md. 2hτo ποh στ{ αλήθεια θgλει να αποφkγειH είναι η

αντικειμενικoτητα κάθε σταθεροk fεσμοk. 5hγκρίνει τη στάση τοh με τηναfιαφορία τοh 2ρrιμήfη και τοh yιογgνη απgναντι στις πολιτικgς κρίσειςmbH αφοk grει αποποιηθεί κάθε αναγνiρισμgνη κοινiνική fραστηριoτηταmn κιgrει απαρνηθεί }τις τgρwεις της οικογενειακής εστίας και τα αστικάπρονoμια~mp. 2κoμα και το να grει μια fική τοh γνvμηH είναι κατά τηνάποwή τοh μια gκφραση αντικειμενικoτητας. 4 αρνητικoτητα ποhfιαφαίνεται μgσα στη σrgση τοh προς την πραγματικoτηταH fεν είναι ορατήαπo το fικo τοh πρίσμαH αλλά μoνο απo το πρίσμα τiν πολλvν. …rονταςαποστρgwει το βλgμμα απo τα σhμφεροντολογικά ενfιαφgροντα τηςκοινiνίαςH μπορεί να βλgπει μoνο oσα "@το,νH fηλαfή μoνο τα θετικάms.

4 ρήtη τοh Κλίμακος με την κατεστημgνη πραγματικoτητασhνεπάγεται κατ{ ανάγκη oτι αhτoς fιάγει μgσα στα αfιgtοfα τηςfhνατoτηταςdu. 5ίγοhρα επιθhμεί να επιτkrει μια μελλοντική ιfεvfηπραγματικoτηταH αλλά στgκεται αfιάκοπα μπροστά στο tεκίνημά της σανκάτι ποh fεν grει ακoμα επιτεhrθείH αφοk η σrgση τοh προς το ιfεvfεςείναι κάτι ποh καλλιεργείται μoνο μgσα στη νoησή τοhdc. Το απαραίτητοάλμαH ποh θα μποροkσε να τον οfηγήσει στην πραγματικoτηταH μgσα στον νοητικo κoσμο είναι μια ασhνgπεια. 2λλά η κhριoτερη προqπoθεση τοh νοείν είναι η σhνgπειαˆ ο στοrασμoς μπορεί να hwvνεται μoνο βαθμιαία

mm

Nποτ/ι9τικό Υ!τρόγρ0 1H l. yες και το μoτο τiν


23/177


μgσα σε μια νοητική ακολοhθίαdj. |ια τgτοια ακολοhθίαH η οποία κατά τονΚλίμακος είναι μια οhράνια κλίμακαdlH fεν μπορεί oμiς πάντα νασhλλαμβάνεται riρίς rάσματα. Για κάθε σκαλοπάτι μgσα στη νοητικήακολοhθία είναι απαραίτητη μια αντίστοιrη vθησηˆ εάν λείπει μια vθησηH

τoτε η ανοfική νοητική κίνηση fιακoπτεται και καθίσταται ατελής. …τσιαhτή η ανοfική πορεία είναι αναγκασμgνη να tεκινά πάντα εt αρrήςH riρίς να grει καμιά άλλη επιτhrία πgρα απo την προσiπική εhrαρίστηση% }Τοαποτgλεσμα fεν τον απασrολοkσεH μoνο οι νοητικgς κινήσεις τονενfιgφεραν~dm. xtαιτίας αhτοk τοh άκαρποh αποτελgσματος μεταβλήθηκεγι{ αhτoν το κάθε τι σε κάτι μηπραγματικoH ακoμα και προπάντiν τοtεκίνημα της κίνησηςˆ κατά gναν ακατανoητο τρoπο αhτo το tεκίνημακατάντησε μhστηριvfες και ανεtήγητο. }Το πvς σhνgβη αhτoH παρgμεινεγια τον 1iάννη gνα αίνιγμα– šαφνικά oλα αντιστράφηκανH τα εtηγήσιμακατάντησαν ανεtήγηταH τα βgβαια gγιναν αμφίβολαH τα αντίθετα φάνηκαν

να είναι προφανgστερα~dd

. Ολoκληρη η ζiή τοh επικεντρvνεται σ{ αhτήτην αιφνίfια εtαφάνισηˆ η μη επερroμενη στιγμή μεταβάλλεται σε μιαεtακολοhθητικά παθιασμgνη κατάστασηH η ίfια η ζiή τοh γίνεταιστοrασμoςdb. 2hτή η hποκατάσταση της ζiής απo τη νoηση fεν ταhτίζεταιμε την αρrαιοελληνική ενoτητα τοh xίναι με το νοείνˆ εfv το ζην και το νοείν κhριαρrοkνται απo gνα παράφορο πάθος.

Το πάθος τοh ΚλίμακοςH ποh τον εtαναγκάζει να εγκαταλείπει κάθεσrgση προς την πραγματικoτηταH τον καθιστά σhνάμα προσεκτικo στο oτιεπίκειται αfιάκοπα το tεκίνημα της κίνησης. €ταν ο Κλίμακος θgτει τοερvτημα σrετικά με την αφετηρία μιας αιvνιας βεβαιoτηταςdnH οhσιαστικά

αναζητά την προσiπική τοh σiτηρία X και rάρη στον παθιασμgνο τοhrαρακτήρα σίγοhρα πληροί τοhς oροhς για μια τgτοια fhνατoτητα. }4απαραίτητη σhνθήκη για τη fhνατoτητα της σiτηρίας ενoς ανθρvποh είναιη πίστηH oτι παντοk και σε κάθε στιγμή hπάρrει gνα απoλhτο ξκίνη&α~dp.

J D Gννοια τη@ φ"ση@

J%J D αριστοτελικF Gννοια τη@ φ"ση@

Πvς οfηγήθηκε ο Κίρκεγκiρ στην πεποίθησηH oτι η κίνηση είναι μιακεντρική gννοιαH αποφασιστική τoσο για την περιοrή τοh νοείν oσο και γιατην περιοrή τοh xίναιJ 5{ αhτή την πεποίθηση τον οfήγησαν οι >ογικ@(_ρ,ν( τοh [)+=,+$+=R)0ds. 2hτo το gργο gστρεwε oμiς επιπλgον τηνπροσοrή τοh στο oτι η κίνηση fεν grει καμιά θgση μgσα στη ‰ογικήH oπiς

dj yανgζικα% `/=


24/177

Γ123345 Τ6272825

hποστηρίζει ο ‚gγκελH και oτι η αριστοτελική gννοια της κίνησης είναιπολk περιεκτικoτερη απo τη rεγκελιανή. …τσι ο Κλίμακος αποφαίνεται oτιο [)+=,+$+=R)0 είναι }εκείνος ο άντραςH ποh θεvρησε προτιμoτερο νασrετίζεται με τον 2ριστοτgλη και με τον εαhτo τοh~bu.

•α fιερεhνήσοhμε την gννοια της κίνησης στον 2ριστοτgλη και στονΚλίμακος με αφετηρία τα σhμφραζoμενα καθενoς απo αhτοkς τοhςσhγγραφείς. Παράλληλα τίθεται το ζήτημαH μήπiς η αριστοτελική gννοιατης κίνησης είναι κοσμολογική και iς τgτοια εντελvς ασkμβατη προς τον hπαρtιακo στοrασμo τοh Κλίμακος. Ο 2ριστοτgλης πραγματεkεται τηνκίνηση κατά κkριο λoγο μgσα στα :,!ικ# αλλά αhτo το gργο fεναντιστοιrεί με μια σημερινή gρεhνα της φhσικής επιστήμης. xίναιαναμφίβολο oτι η νεoτερη και σkγrρονη “hσικήH ποh θεμελιvθηκε απo τονΓαλιλαίο Γαλιλgι Wcdbmcbmj: και rαρακτηρίζεται }κοσμολογική~Hπροgκhwε απo την οικειοποίηση της αριστοτελικής πρiτιάςˆ οι gρεhνες τοh

Γαλιλαίοh και τiν μεταγενgστερiν φhσικvν fεν grοhν oμiς iς πρoτhποτα :,!ικ#3 αλλά τα αριστοτελικά βιβλία Xρί ο,ρανο* e caelHY3 Xρίγν@!9( και ;"ορ#( e %eneratiHne et cHrr7ItiHneY και ?τ# τα:,!ικ#f0 Τα αριστοτελικά :,!ικ# περιλαμβάνοhν τα θεμgλια κάθε άλληςεπιστήμηςˆ iς προς αhτo μπορεί κανείς να τα σhγκρίνει με τη }θεμελιvfηΟντολογία~ τοh Q")= „+#,+00+). Τoσο τα |αθηματικά oσο και η•εολογίαH οι οποίες μαζί με τη “hσική σhγκροτοkν κατά τον 2ριστοτgλητη θεiρητική επιστήμηH θεμελιvνονται και εtαρτvνται απo τααριστοτελικά :,!ικ#0 4 |εταφhσική είναι orι μoνο κατ{ oνομα αλλά καικατ{ οhσία μια μεταγενgστερη επιστήμηH ποh fεν γίνεται κατανοητή riρίς

τα :,!ικ#0 4 ίfια η ‰ογική είναι gνα μgρος τiν φhσικvν ερεhνvνbj

. |ετον oρο }Κοσμολογία~ μπορεί να rαρακτηρισθεί μια επιστήμηH η οποία

bu ?η πι!τη&ον0 Υ!τρόγρ0 1 cuj. 5τον πρvτο τoμο τiν >ογικ)ν ρ,ν)ν τοh ο9,/$G [)+=,+$+=R)0 Wσελ. cuucjj: αντιλαμβάνεται την κίνηση σαν μια αρrgγονηκαι γενικoτατη fιαfικασίαH η οποία αφορά εtίσοh το xίναι oσο και το νοείν.xπειfή η κίνηση είναι μια κατηγορίαH απo την οποία εtαρτvνται οι λογικgςκατηγορίεςH αναλkεται πριν απo την επεtεργασία τiν καθαρά λογικvν κατηγοριvν.4 κίνηση αναfεικνkεται iς μια ιfεατήH hπερβασιακή W&)"=


25/177


ασrολείται με τα oντα τοh εγκoσμιοh σkμπαντος. 2ντίθεταH τααριστοτελικά :,!ικ# επεtεργάζονται τις αρ=@( και τοhς τρoποhς εμφάνισηςτiν κινητvν oντiν ποh fεν προgρrονται απo τον άνθρiποbl.

Τι είναι λοιπoν οι αρrgςH με τις οποίες ασrολοkνται τα :,!ικ#g Οι

αριστοτελικgς αρrgς fεν σhγγενεkοhν με τις πλατiνικgς ιfgεςH γιατί fεν νοοkνται iς κάτι αhθkπαρκτο και ανεtάρτητοH αλλά πάντα σε σrgση προςκάτι άλλοbm. 4 αρrή είναι μια ορισμgνη άποwη ενoς πράγματοςˆ αλλά κατάτο μgτρο ποh είναι αρrήH fεν μπορεί να είναι πράγμα. Οι ποικίλες αρrgςH μετις οποίες εργάζεται ο 2ριστοτgληςH είναι εντελvς ανεtάρτητες μεταtk τοhςκαι fεν grοhν καμιά σhστηματική σhνάφειαH oπiς fιείfε ο κατά γενικήπαραfοrή kwιστα σhστηματικoς fιανοητής Γκgοργκ ‚gγκελ. ‡fη τοενfεroμενο ερvτημα% }πvς μποροkν οι αρrgς να ταtινομηθοkν σε μιαενoτηταJ~ προqποθgτει μια πραγ&οποίη!η WP+),#=0$#-?=0: τiν αρrvν.Κατά τη γνiσιακή fιαfικασία οι αρrgς είναι τoσο η πορεία oσο και ο

στorοςH αφοροkν fηλαfή τoσο το tεκίνημα της γνiσιακής κίνησης με το νoημα μιας ήfη μgσα μας hπαρκτής πρiτkτερης γνvσηςbd oσο και το εκφkσεiς σαφgστερο τgλος της γνiσιακής κίνησης. Οι αρrgς fεν είναι κάτιμεταγενgστερο με το νoημα τiν μαθηματικvν αφαιρgσεiν ποh προκkπτοhναπo την εμπειρίαˆ είναι προqποθgσεις με το νoημα oτι προqπάρrοhνH αλλάκαι φανερvνονται μgσi μιας αναζήτησης τiν ίfιiν μας τiνπροqποθgσεiν. |gσα στη γνiσιακή πορεία απo τα κα"ό/ο, προς τα κα"Fκα!τα οι αρrgς περιλαμβάνονται ήfη μgσα στα κα"ό/ο, εφoσον oμiςαhτgς fεν είναι μια γενικoτητα γgνοhςH μποροkν να καταστοkν γνiστgςμoνο μgσα στη μορφική τοhς ενoτητα μgσi αναλογίας.

|gσα στο fεkτερο βιβλίο τiν αριστοτελικvν :,!ικ)ν τίθεται τοζήτημα σrετικά με τη φkση W;*!ι( :. xίναι αtιοσημείiτο oτι ο 2ριστοτgληςfεν ζητά πια μια αρrή της φhσικής γνvσηςH αλλά αναγνiρίζει την ίfια τηφkση iς αρrή και αιτία τiν φkσει oντiν. 4 φkσηH ακριβgστεραH ορίζεταιiς η εντoς εαhτής hφιστάμενη προgλεhση της κίνησης και της ηρεμίαςbb. 4σκgwη περί αhτοκίνησης fεν είναι καινοkριαˆ ήfη μgσα στον πλατiνικo:αί'ρο η whrή εtηγείται iς κάτι ποh κινεί αhτo τοkτο τον εαhτo τοhbn.

bj yες )+,+)#-A _. E. @//,R)#,0+ Wcsbd:H σελ. ›P\\% Ma/0#- R 9)#")& /G &?+ ,/-&)#=+ /G ="&)+% #& #< &?+ R+)+


26/177

Γ123345 Τ6272825

5τοhς [ό&ο,( τοh Πλάτiνα fιαπιστvνεται oτι κάθε κίνηση οφείλει νααναrθεί σε αhτοκίνησηˆ αλλά αhτo ποh κινεί τον εαhτo τοh είναι η ζiήbp. Ο2ριστοτgλης μεταφgρει αhτή τη σκgwη στην gννοια της φkσης. 2νεtάρτητααπo τη γνvση τiν αρrvνH άρα μgσα σε κάθε άμεσηH εμπειρική μας σrgσηH

τα oντα εμφανίζονται κατά τον οντολογικo τρoπο της κίνησηςH ο οποίοςείναι gνας oρος ποh ταιριάζει σε oλα τα oνταH oπiς επίσης ο τoποςH το κενoκαι ο rρoνοςbs. |ολονoτι η κίνηση είναι gνα καθολικo φαινoμενοH fεν είναιμια gννοια γgνοhςH αλλά μια fομή ποh σhναντάται κατά την εμπειρία κάθεtgriροh φhσικοk oντος. 4 κίνηση fεν hπάρrει ανεtάρτητα απo τα oνταHοkτε είναι gνα αhθkπαρκτο ονnu. 2φοk τα ;*!ι ντα iς τgτοια fενκινοkνται μgσi κάποιας εtiτερικής αιτίαςH αλλά μgσi τοh εαhτοk τοhς ncH είναι φανερo oτι η φkση αποτελεί μια fhνατoτητα W'*να&ι( : και orι μιαπραγματικoτητα τiν oντiν. 4 gννοια της φkσης fεν rρησιμεkειH oπiς ηgννοια της κίνησηςH στο να εtηγήσει μια εμπειρική πραγματικoτηταH αλλά

είναι η ανακάλhwη μιας εtήγησης για την αρrαιοελληνική λgtη ;*!ι( j

. 4εννοιολογική επεtήγηση τοh τι θα πει }φkσις~ αφήνει άθικτο τοκαθημερινo νoημα αhτής της λgtηςH το οποίο fηλvνει το !*νο/ο oλiν τiνπραγμάτiν ποh hπoκεινται στη fhνατoτητα αhτοκίνησης. Ο 2ριστοτgληςεtηγεί τη σhνάφεια ανάμεσα σε κάθε ατομικo φhσικo ον και στο φhσικoσkμπαν με τη βοήθεια της θεiρίας τοh περί τοh σhνεrοkς. €πiς μιαενoτητα είναι το αποτgλεσμα κάθε ατομικής κίνησηςnlH gτσι και η φhσικήολoτητα είναι κάτι ενιαίο. Προφανvς αhτo σhμπεραίνει ο 2ριστοτgλης απo

bp Πλάτiνος% [ό&οι pslR κ. εtής. xιfικά psd- np% ζ©ν α¨τ προσερο¦μενH ªτανα¨τ α¥τ κιν«.bs :,!ικ# juuR jujl.nu :,!ικ# juuR ljll% ο¨κ ¬στι f§ κίνησις παρ τ πράγματα.nc Ο 2ριστοτgλης fιακρίνει τρία είfη κίνησης Wfες :,!ικ# jjdR ds:% τηνποσοτική αλλαγή Wαktηση ή μείiση:H την ποιοτική μεταβολή WU//οί9!ι( : και τηνκίνηση κατά τoπο W;ορ#:. 4 κατά τoπο κίνηση είναι η μoνη ποh μπορεί ναfιεtάγεται τoσο σkμφiνα με τη φkση oσο και }παρ ;*!ιν~H fηλαfή ενάντια στηφkση W:,!ικ# jlu" cs κ.εες:ˆ μπορεί σhνεπvς να προκαλείται σκoπιμαH για ναικανοποιήσει ανθρvπινοhς σκοποkς. 4 βίαιη κίνηση fεν είναι αφ{ εαhτής

οπiσfήποτε }παρ φkσιν~H αφοk fα σhναντιgται σε oλα τα είfη κίνησης W:,!ικ#jlu" js κ.εες:.nj :,!ικ# csjR cccj% }Για αhτά ] για τα φhσικά oντα oπiς είναι τα ζvαH ταφhτάH η γηH η φiτιάH ο αgρας και το νερo‘ και για τα παρoμοιά τοhς λgμε ;α&Rν‘oτι hπάρrοhν φkσει{~.nl €πiς η παραγiγική νοητική πρoοfος βαfίζει απo κάτι γενικo σε κάτι ατομικoHgτσι οφείλει να fιεtάγεται και η φhσική κίνηση. 2hτo εκφράζει ο )#+,)#-?B"$R"-? Wcsbd:H σελ. jc% }4 σκgwη της κίνησης είναι σhνάμα και κίνηση τηςσκgwης~. 2ναλkοντας την αριστοτελική gννοια της κίνησης ο B"$R"-? τονίζει τοστοιrείο της ενoτητας WME#=


27/177


την πολkπλεhρη και πολhεπίπεfη πορεία τοh κοσμικοk σkμπαντοςH η οποίαfιεtάγεται σhνεrvς W] iς κάτι σhνεroμενο:nm.

Ο Πλάτiν hποστηρίζει oτι η οhσία της whrής είναι X oπiς είfαμεπαραπάνi X η αhτοκίνησηˆ παρoμοια ο 2ριστοτgλης σhνfgει στενά την

whrή με την gννοια της αhτοκίνησης. |gσα στα :,!ικ# fεν τονίζεταιποhθενά η αντίθεση ανάμεσα στις κινήσεις τiν gμwhriν και σ{ εκείνες τiνάwhriν oντiν. Την whrή επεtεργάζεται κhρίiς το αριστοτελικo κείμενο Xρί C,=4( e aniLaYjm0 2hτo το κείμενο ανήκει αναμφισβήτητα στηναριστοτελική φhσική επιστήμη. 4 rαρακτηριστική μgθοfος τiν :,!ικ)ν3 να θεiροkνται η μορφή και η kλη iς αfιαrvριστη ενoτηταH ισrkει πgρα γιαπgρα κατά τη fιερεkνηση της whrής. 4 σrgση μεταtk whrής και σvματοςαντιστοιrεί στη σrgση μεταtk μορφής και kληςˆ η whrή είναιH fηλαfήH ηπραγματοποίηση WSντ/@=ια: εκείνοh τοh σvματοςH το οποίο grει αφ{εαhτοk τοh μoνο τη fhνατoτητα να ζήσειnb. 5kμφiνα με αhτo τον ορισμo

της η whrή σhγγενεkει με τη ζiήH κάτι ποh σημαίνει oτι σhνάπτεται μάλλονμε τις κατvτερες whrικgς ικανoτητες παρά με τη νoησηnn. |ε το ερvτημαHπvς σhμπεριφgρεται η ίfια η whrή προς την κίνησηH ασrολείται ο2ριστοτgλης στα :,!ικ# η whrή αναfεικνkεται iς κάτι ποh αριθμεί τηνκίνηση. Το επακoλοhθο της whrικής αhτής fραστηριoτητας είναι ο rρoνοςiς κάτι αριθμοkμενο. }xάν fεν hπάρrει τίποτε άλλο απo την whrήH καιμάλιστα τη νοητική ικανoτητα της whrήςH ποh να μπορεί να αριθμείH τoτεαποκλείεται να hπάρrει rρoνοςH εάν fεν hπάρrει whrή. 2hτo ποh θαμποροkσε σε μια τgτοια περίπτiση να εκληφθεί iς hπαρκτoH θα ήταν μoνοτο rρονικo hπoστρiμαH fηλαfή η κίνησηH αν gστi αhτή hπήρrε riρίς να

hπάρrει whrή~np

. 4 whrή και η κίνηση βρίσκονται σε μια αfιαrvριστησrgση μεταtk τοhςH riρίς να ταhτίζονται. 2φοk η φkση είναι μιααhτοκίνησηH η whrή X iς φhσικo φαινoμενο X περιλαμβάνει εντoς εαhτήςμια τgτοια κίνησηˆ αφετgροh κάθε φhσικo φαινoμενο fεν είναι gμwhrο.

J#J D Gννοια τη@ φ"ση@ κατά τον Mλί!ακο@

4 κίνησηH gτσι oπiς την σhλλαμβάνει ο wεhfvνhμος σhγγραφgας1iάννης της ΚλίμακοςH fεν grει καμιά σrgση με τα φhσικά oντα. 4αναζήτησή τοh grει στραφεί σhνειfητά προς μια εντελvς άλλη σφαίρα.2hτή τη fιαφορά grει θεσπίσει ήfη στα 4μερολoγιά τοh ο Κίρκεγκiρ iςεtής% }€Hτι είναι η θεvρηση της φkσης για την πρvτη Wανθρvπινη:σhνείfηση •εοkH αhτo είναι η θεvρηση της 2ποκάλhwης για τη fεkτερηάμεση σhνείfηση •εοk Wfηλ. τη σhναίσθηση της αμαρτiλoτητάς μας:. 5{

nm :,!ικ# jjn" cmcn.nd Ο Κίρκεγκiρ παραfgrεται στα .&ρο/όγι# τοh W1H lmu: oτι σhγκλονίστηκεfιαβάζοντας το τρίτο κεφάλαιο τοh τρίτοh βιβλίοh τοh αριστοτελικοk Xρί C,=4(3oποh αναλkονται oσα κινοkν την whrή.nb 2ριστοτgλοhς% Xρί C,=4( mcj" jnjp.nn

yες ;. _. 9$$"= Wcsdd:H σελ. bsnc.np 2ριστοτgλοhς% :,!ικ# jjl" jdjp.

lc


28/177

Γ123345 Τ6272825

αhτo το σημείο πρgπει να fιεtαrθεί η μάrη~ns. 4 θεvρηση της φkσης είναικατά τον Κλίμακος η άμεση θεvρηση ενoς riρικά προσfιορισμgνοhπεfίοh. 2hτή η αμεσoτητα fεν πρgπει να κατανοηθεί riρίς καθoλοhανασκoπηση W)+G$+V#/=:H γιατί μια αντίληwη και μια γνiσιακή προσgγγιση

περιλαμβάνονται ήfη σ{ αhτήν. 2λλά σ{ αhτo τον τρoπο γνvσης fεν hπάρrει ακoμα η fhνατoτητα πλάνης% αhτoς ποh αντιλαμβάνεται άμεσα fενgrει καμιά αβεβαιoτητα γι{ αhτά ποh αντιλαμβάνεται X orι επειfή grειπεισθεί για την αλήθεια τοhςH αλλά επειfή fεν την θgτει fιoλοh hπoεtgτασηpu. Ο Κλίμακος παίρνει iς παράfειγμα τον άνθρiπο ποh gζησεταhτorρονα με τον 1ησοk ή αλλιvς τον }μαθητή απo πρvτο rgρι~ pc. 2hτoςείναι στενά σhνfεfεμgνος με oσα σhνgβησαν εκείνη την εποrήˆ η σrgσητοh προς το γίγνεσθαι είναι γνiσιακή και oσα αhτoς γνvρισε είναιαντικειμενικά και ορθά. Ο απαραίτητος fιπλασιασμoς W] αναfίπλiση:H οοποίος θα μετgβαλλε αhτή τη γνvση σε μια hποκειμενική σrgσηH hπάρrει

iς fhνατoτητα μgσα στο ίfιο το γίγνεσθαιˆ αλλά η φhσική θεvρηση fεναναλαμβάνει και fεν πραγματοποιεί αhτή τη fhνατoτηταˆ σhνεπvςολoκληρη η πραγματικoτητά της παραμgνει μgσα σε μια απραγματοποίητηfhνατoτηταpj. Ο σhγκαιρινoς iς τgτοιος fεν μπορεί να αντιληφθεί τονιστορικo rαρακτήρα τiν σhμβάντiν. }4 άμεση εντkπiσηH την οποίαπροσλαμβάνοhμε απo gνα φhσικo φαινoμενο ή απo gνα σhμβάνH fεν είναι ηεντkπiση της ιστορικoτητάς τοhˆ fιoτι το γίγνεσθαι fεν μπορεί να γίνειαντιληπτo μgσα στην αμεσoτηταH παρά μoνο η παροντικoτητά τοh~pl.

Τα αισθητηριακά μgσαH ποh τίθενται στη fιάθεση τοh σhγκαιρινοkHfεν είναι κατάλληλα για να rρησιμεkσοhν iς μgσα πειθοkς. Για να fει

κάποιος ιστοριογραφικάH οφείλει να αποποιηθεί τα ίfια τοh τα μάτια% ηπαροντικoτητα fεν τοh προσφgρει κανgνα οhσιαστικo πλεονgκτημα σεσkγκριση προς τον μεταγενgστερο ιστοριογράφοpm. 4 φkση είναιαντικείμενο μιας άμεσης επαφήςH η οποία fεν αναγνiρίζει κανgνα ιστορικoγίγνεσθαι. €ποιος σrετίζεται με την πραγματικoτητα κατά τρoπο}σhγκαιρινo~ και σhνεπvς fεν προqποθgτει τη fιαλεκτική τοh rρoνοhHενεργεί oμοια με την αριστοτελική }whrή~H γιατί μπορεί να αριθμεί και νααφηγείται αντικειμενικά τις κινήσειςpd. Οι αφηγήσεις τοh οφείλοhν ναns .&ρο/0 1H ljm.pu


29/177


ισrkοhν iς αποfείtεις για κάτι ποh fεν είναι αποfείtιμοpb. Το μoνο ποhσhλλαμβάνει ο σhγκαιρινoς απo το γίγνεσθαι είναι το gτσιxίναιpn. 2ντίθεταH oποιος θεiρεί το γίγνεσθαι κατά τρoπο }hποκειμενικo~Hσrετίζεται με αhτo ενfoμhrα και αφομοιiτικά. }4 αντικειμενική νoηση

είναι εντελvς αfιάφορη για την hποκειμενικoτηταH άρα και για το ενfoμhrοκαι για την αφομοίiσηˆ γι{ αhτo η κοινοποίηση τiν γνvσεvν της είναιάμεση~pp. Κατά τον 2ριστοτgλη η whrή σhμπεριφgρεται αντικειμενικάπρος την κίνηση μoνο απαριθμvντας την. 2λλά ο αντικειμενικoς τρoποςσrετισμοk είναι κατά τον Κλίμακος μoνο η πρvτη βαθμίfα της σrgσης.Γιατί η κίνηση hπάρrει στ{ αλήθεια μoνο για την ήfη αποστασιοποιημgνη hποκειμενικoτητα.

fJ D Gννοια τοI γίγνεσθαι

|ολονoτι ο Κλίμακος ενfιαφgρεται προσiπικά για το }πvς γίνταικανείς rριστιανoς~H σhλλαμβάνει αhτo το γίγνεσθαι εντελvς αφηρημgνα.|ποροkμε να tεπεράσοhμε τις fhσκολίες ποh προκkπτοhν απo μια τgτοιασkλληwηH μoνο εάν λάβοhμε hπowη το hποκρhπτoμενο ενfιαφgρον τοhΚλίμακος. Ο wεhfvνhμος αhτoς σhγγραφgας fεν hποστηρίζει oτι αhτo ποhονομάζει }γίγνεσθαι~ είναι το μοναfικo είfος κίνησης. yιατhπvνει τοερvτημά τοh iς εtής% }Κατά ποιον τρoπο μεταβάλλεται αhτo ποh γίνεταιJ|ε άλλη gκφραση% ποια είναι η κίνη!ι( τοh γίγνεσθαιJ~ps. xπιrειρεί ναfιακρίνει το γίγνεσθαι απo κάθε άλλο είfος κίνησηςH παρατηρvντας τις

προqποθgσεις τοhς% Κάθε άλλη κίνηση προqποθgτει κ#τι3 ενv το γίγνεσθαιfεν προqποθgτει τίποτα. xίναι αtιοπρoσεrτο oτι ο Κλίμακος αναφgρει κάθεάλλη κίνηση με την αριστοτελική λgtη U//οί9!ι(3 η οποία είναι μoνο @νααπo τα αριστοτελικά είfη της κίνησης. Και μάλιστα τονίζει oτι η φθοράH ηοποία κατά τον 2ριστοτgλη σhνfgεται με την γ@ν!ινop 3 μοιάζει με κάθεάλλη κίνησηH επειfή και αhτή προqποθgτει κάτι. 2ς προσgtοhμε ακoμα

αισθητηριακά σhλλαμβανoμενα ατομικά oνταH μια gννοια ποh επικρίνει iςαhθαίρετη και σφαλερή.pb yες Aξ#!κη!η !τον =ρι!τιανι!&ό pssu.pn


30/177

Γ123345 Τ6272825

περισσoτερο τη fιαφορετική hφή αhτvν τiν εννοιvνH καταθgτοντας τηfιαπίστiση oτι η U//οί9!ι( είναι ο ειfικoς εκείνος αριστοτελικoς oρος ποhσημαίνει την ποιοτική αλλαγήsc.

Τίθεται το ερvτημαH γιατί είναι τoσο σημαντική για τον Κλίμακος η

προqπoθεση της κίνησης. 4 θgση μοh επ{ αhτοk είναι η εtής% . 'ι#κρι!ηαν#&!α !τη γ@ν!η από το &η'@ν και !τη γ@ν!η από κ#τι ίναι ο,!ι)'η(για τη 'ι#κρι!η αν#&!α !το Aίναι και !την ο,!ία0 Το γίγνεσθαι iς μίαγgνεση απo το μηfgν και σhνεπvς iς μία κίνηση απo την ανhπαρtία στην kπαρtη είναι η μοναfική κίνηση ποh αφορά το xίναιˆ κάθε άλλη κίνησηαφορά την οhσία. xάν λοιπoν το γίγνεσθαι ονομαστεί% μετάβαση απo μιαfhνατoτητα στην πραγματοποίησή τηςH τoτε η fιαφορά μεταtk fhνατoτηταςκαι πραγματικoτητας fεν είναι μια fιαφορά οhσίας αλλά μια fιαφορά τοhxίναιsj. Τι σημαίνει τοkτοJ |ήπiς σημαίνει oτι oταν το gνα απo αhτά είναιHfεν είναι το άλλοJ 4 εfv αναφερoμενη iς fιαφοράτοhxίναι grει νoημαH

μoνον όταν hπάρrει η πραγματικoτητα και fεν hπάρrει πια η fhνατoτητα.yεν πρgπει λοιπoν να θεiρηθεί iς fεhτερεkοhσα η rρονική fιάστασηH τηνοποία σhμπεριλαμβάνοhν αhτgς οι fkο gννοιες% η πραγματικoτητα fεν hπάρrει απoλhτα και σε κάθε περίπτiσηH αλλά μoνο hπo τον oρο oτι grειαναιρεθεί η fhνατoτητα. Ο ισrhρισμoς τοh ΚλίμακοςH oτι το μηxίναιαποτελεί μια προqπoθεση τοh γίγνεσθαιH rρησιμεkει στο να καταστήσεισαφή τον κινητό rαρακτήρα τοh xίναι σε αντίθεση προς τον αμετάβλητοrαρακτήρα της οhσίας. Παράλληλα ο Κλίμακος fεν παραβλgπει τηναντίφαση ποh hπάρrει σε gνα }γιγνoμενο xίναι~H αλλά αντίθετα την τονίζειHrαρακτηρίζοντας τον στοrασμo τοh γίγνεσθαι% &τ#Dα!ι( ^( //ο γ@νο(0

|ια παρoμοια αντίφαση παρατηρείται μgσα στον αριστοτελικo ορισμo τηςκίνησηςˆ ο ίfιος ο 2ριστοτgλης fεν επιfιvκει να αποκρkwει τηναντιφατικoτητα της gκφρασης% εντελgrεια W] ενεργητικoτητα: τηςfhνατoτηταςslˆ σκoπιμα αναφgρει oτι τoσο η εντελgrεια oσο και ηfhνατoτητα είναι fkο γ@νη τοh oντοςsm.

…να γιγνoμενο xίναι αφορά τη γεγονoτητα και orι την ιfεατoτηταsd. Το γιγνoμενο προqποθgτει gνα μηfgνH το οποίο είναι παρoν κατά τη στιγμήποh κάτι γεννιgταιˆ το μηfgν είναι τoτε η fhνατoτητα εκείνοhH το οποίοtgφhγε απo το μηfgν και εισgfhσε στο xίναι. |ήπiς το ερvτημα σrετικάμε αhτo το μηfgν ταhτίζεται με το ερvτημα% }τι ήταν ανgκαθεν το xίναι~ sbJ|ήπiς fηλαfή το μηfgν fεν είναι τίποτε άλλο απo μια πρiτkτερη μορφήεμφάνισης τοh ίfιοh τοh xίναιJ €ταν μια fhνατoτητα θεiρείται iς τgτοιαW] καθ{ εαhτήν:H τoτε αhτή είναι κάτι ποh μgλλει είτε να πραγματiθεί είτε

sc 2ριστοτgλοhς% :,!ικ# jjb" jbH jml" n κ. εες.sj


31/177


να αποκλεισθεί. €ταν oμiς θεiρείται απo το πρίσμα τοh ήfη γενoμενοhHαhτή η fhνατoτητα είναι κάτι ποh αναιρgθηκε X κάτι ποh με τη σειρά τοhσhμπεριλαμβάνει και oσα πραγματvθηκαν και oσα αποκλείστηκαν. |gσαστον αριστοτελικo ορισμo της κίνησης τονίζεται oτι η fhνατoτητα πρgπει

να θεiρείται μoνο iς τgτοιαsn. 2hτή η άποwη εtηγείται μgσi τηςfιάκρισης ανάμεσα στο πραγματικoxίναι και στο fhνατoνxίναι. …να ον@=ι τη fhνατoτητα να γίνει κάτι άλλοˆ αλλά αhτo το grειν fεν ταhτίζεται μετη fhνατoτητα iς τgτοιαH κάτι ποh γίνεται σαφgς αν εtετάσοhμε τιςενάντιες fhνατoτητες% πρoκειται για ενάντιεςH oταν λgμε π.r. oτι κάποιοςμπορεί είτε να αρρiστήσει είτε να καταστεί hγιής. Xοιο( είναι αhτoς ποhμεταβαίνει απo την αρρvστια στην hγεία ή αντίστροφαH είναι αfιάφοροHγιατί αhτoς παραμgνει σε κάθε περίπτiση iς hπoστρiμα WPποκί&νον:.2hτo ποh είναι ενfιαφgρον για την κίνησηH είναι το εtής% εάν η κατά τοπεριεroμενο fιαπιστiμgνη Wτq τί ν: fhνατoτητα θα μεταβεί στην

πραγματικoτηταˆ το περιεroμενο της fhνατoτητας είναι το μoνο σημαντικoHκαι μάλιστα για τον εtής λoγοH επειfή αhτo είναι gνα στοιrείο τηςπραγματοποίησης ή της }εντελgrειας~. |gσα στην gννοια της εντελgrειαςHτοh εντελvςgrεινH hπάρrει τoσο το tεκίνημα και η fιεtαγiγή oσο και τοτgλος της κίνησης.

Ο Κλίμακος fεν φαίνεται να ενfιαφgρεται για το περιεroμενο τηςfhνατoτητας. 2hτή η στάση είναι σkμμετρη με το πρίσμαH απo το οποίοβλgπει τα πράγματα% το μηfgν ισrkει γι{ αhτoν μoνο iς προqπoθεση τηςκίνησης. Το περιεroμενο μπορεί να θεiρηθεί και να εννοιολογηθεί μoνο iςκάτι α

Documents

288 Kierkegaard Filosofika Dimosieumata 2013b