7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

1/217

1

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

2/217

2

BZMKLERAnadolu Merkezli Dnya Tarihi

25. KTAP

1805 - 1829

Napolyon

Yazarlar

Evin Esmen Ksakrek

Arda KsakrekBizimkiler adl kitaplarn tm aadaki sitelerde mevcuttur:

http://www.dunya-tarihi.com/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/

http:/sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http:/sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam3/

http://www.dunya-tarihi.com/http://www.dunya-tarihi.com/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitdunyatarihidevam2/http://sites.google.com/site/ekitapdunyatarihi/http://www.dunya-tarihi.com/

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

3/217

3

BZMKLER............................................................................................................................. 225. KTAP .................................................................................................................................. 2

Friedrich Schiller .................................................................................................................... 6Tanr nerede............................................................................................................................ 8William Blake ........................................................................................................................ 9

Napolyonun Ordular .......................................................................................................... 12Osmanl-Rus Sava, 1806 ................................................................................................... 14Ayanlar ................................................................................................................................. 161806nn Baz Gelimeleri ................................................................................................... 18Resim .................................................................................................................................... 19ngiliz Donanmas stanbulda, 1807 ................................................................................... 21Yenilie Kar Kazan Kaldrma, 1807 ................................................................................. 22III. Selim ............................................................................................................................... 23IV. Mustafa Osmanl Tahtnda, 1807 ................................................................................... 25Alemdar Mustafa Paa ve Ayanlar, 1807 ............................................................................. 27II. Mahmutun Tahta k, 1807........................................................................................ 29

1807nin Baz gelimeleri .................................................................................................... 31Schleiermacher ..................................................................................................................... 33

Napolyon Avrupaya Hakim ................................................................................................ 35Fransa Rejiminin Benzerleri Kuruluyor ............................................................................... 37Senedi ttifak, 1808 .............................................................................................................. 39Alemdar olay, 1808 ............................................................................................................. 41Rusya Fransa Yaknlamas, 1808 ....................................................................................... 431808in Baz Gelimeleri ..................................................................................................... 45Napolyon Durmuyor, 1809 .................................................................................................. 46Franz Joseph Haydn ............................................................................................................. 48

Napolyon Avrupas ............................................................................................................. 51Osmanl, 1810 ...................................................................................................................... 531810un Baz Gelimeleri..................................................................................................... 54ngilterede Bir Dnem Kapanyor, 1811 ............................................................................ 55Halkn zgrl Ne Demek............................................................................................... 57Msr Memluklarnn Sonu, 1811 ......................................................................................... 59Prusyada Reformlar............................................................................................................ 61Avrupadaki lk Laik lkede Kilise ..................................................................................... 631811in Baz Gelimeleri ..................................................................................................... 64

Napolyonun Rusya Seferi, 1812 ......................................................................................... 65Osmanl Rus Savanda Bkre Anlamas, 1812 ................................................................ 67

Zaman Fransa Aleyhine alyor, 1812 .............................................................................. 691812nin Dier Baz Olaylar ............................................................................................... 71Avrupada Son Gelimeler, 1813 ......................................................................................... 721813de Baz gelimeler....................................................................................................... 76

Napolyondan sonra Fransann elinde var Sfr, 1814 ........................................................ 77Amerikan Ulusal Bilinci, 1814 ............................................................................................. 79Latin Amerika Aydnlanyor, 1814 ...................................................................................... 801814n Baz Gelimeleri ..................................................................................................... 81Fitch ...................................................................................................................................... 83Waterloo, 1815 ..................................................................................................................... 85Yeni Osmanl Saray Dolmabahe, 1815 ............................................................................. 87

Viyana Kongresi, 1815 ......................................................................................................... 89Napolyon Sonras Avrupa .................................................................................................... 92

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

4/217

4

1815in Baz Gelimeleri ..................................................................................................... 95Hegel .................................................................................................................................... 96Tutuculuk, 1815 ................................................................................................................. 100Avrupada Tarm ................................................................................................................ 102Avrupada Sanayi ............................................................................................................... 105

Avrupada Ticaret ve Kredi................................................................................................ 107Avrupada Bilim, Edebiyat, Sanat...................................................................................... 109Genel Olarak Fransz Ekonomisi ....................................................................................... 111Msrda Bat Tarz Eitim, 1816 ....................................................................................... 112Amerikadaki Gelimeler................................................................................................... 1131816n Baz Gelimeleri ................................................................................................... 115Erie Kanal, 1817................................................................................................................ 117Osmanllar, Ruslar ve Avusturyallar, 1817 ....................................................................... 1181817in Baz Gelimeleri ................................................................................................... 119Eterya, 1818 ....................................................................................................................... 1211818in Baz Gelimeleri ................................................................................................... 123

Buharl, Yelkenli Gemiler, 1819 ........................................................................................ 1251819un Baz Gelimeleri................................................................................................... 126James Watt ......................................................................................................................... 128Rus ar I. Nikola, 1820..................................................................................................... 1301820nin nemli Olaylar ................................................................................................... 132Avrupada Bilimin lerleyii .............................................................................................. 135Evrime Doru ..................................................................................................................... 137Avrupa Toplumu Deiiyor............................................................................................... 139Deniz Ar mparatorluklar............................................................................................... 142Avrupada 1815 yaplanmasna Muhalefet ........................................................................ 143Tepedelenli syan, 1821 .................................................................................................... 145Yunan syan, 1821 ............................................................................................................ 146Yunan syanna lk Tepkiler, 1821..................................................................................... 149Latin Amerika Bamszlayor, 1821................................................................................ 1511821de Baz Gelimeler.................................................................................................... 153Katliam, 1822 ..................................................................................................................... 1551822nin Dier Olaylar ..................................................................................................... 157ran-Trk Bar, 1823 ........................................................................................................ 159Amerika Amerikallarndr, 1823 ....................................................................................... 161Liberalizm-Burjuvalar ve Bamszlk............................................................................... 1621824de Baz Gelimeler.................................................................................................... 164

Msr Kuvvetleri Morada, 1824 ........................................................................................ 1651824de Baz Gelimeler.................................................................................................... 167Byron .................................................................................................................................. 169Yunan syan Bastrlrken Batda Tela, 1825 .................................................................. 1711825de Baz Gelimeler.................................................................................................... 173Balkanlarda syan Ortam................................................................................................... 175Saint Simon ........................................................................................................................ 176Antonio Salieri ................................................................................................................... 179Yenieriliin kaldrlmas ve katliam, 1826 ....................................................................... 180Srbistan Hareketleniyor, 1826........................................................................................... 1831826nn Baz Olaylar ....................................................................................................... 184

Carl Maria von Weber ........................................................................................................ 186Navarin Deniz Sava, 1827 ............................................................................................... 188

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

5/217

5

Cezayir ile Fransa Aras yice Alyor, 1827 .................................................................... 1901827nin Baz Olaylar ....................................................................................................... 191Beethoven ........................................................................................................................... 192Adile Sultan ........................................................................................................................ 194Laplace ............................................................................................................................... 195

Osmanl Rus Sava, 1828.................................................................................................. 1971828in Baz Gelimeleri ................................................................................................... 199Fes ...................................................................................................................................... 200Schubert .............................................................................................................................. 202Francisco Goya ................................................................................................................... 205Edirne Anlamas, 1829 ..................................................................................................... 206Ayanlk Bitiyor................................................................................................................... 2081829un Baz Gelimeleri................................................................................................... 210Avrupada Bilimde Baz Gelimeler.................................................................................. 211II. Mahmut .......................................................................................................................... 21325. Kitap, Faydalanlan eser ve kaynaklar......................................................................... 216

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

6/217

6

Friedrich Schiller

Friedrich Schiller

Johann Christoph Friedrich von Schiller (17591805), air, filozof, tarihi ve Alman dramyazardr. Yazd ou tiyatro eseri Alman tiyatrosunda bayapt niteliindedir. Schiller doatasvirli iirleri ile de gayet baarl olmutur, ancak asl alan didaktik iirdir. Dramatik iirlerien sevilen Alman balatlar arasndadr.

1802ylnda soyluluk unvan alan Schiller,Wieland,HerderveGoetheile birlikteWeimarKlasiinin en nemli drt yazarndan biridir.

Babas Johann Caspar Schiller memur ve cerraht. Schiller 5 kz kardeinin arasndaki tekerkek ocuktu. Kk yalarda Absalon ve Hristiyanlar adl tiyatro oyunlarn kalemealmaya balad. Ailesinin basklar ve istekleri zerine Schiller 1773 ylnda Karlsschuleaskeri akademisine gitmek zorunda kald. Hukuk eitimi ald.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Wielandhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wielandhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wielandhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Herderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Herderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Herderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Klasikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Klasikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Klasikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Klasikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Klasikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Goethehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Herderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wieland

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

7/217

7

1775te Schiller eitim ald blm deitirerek, tp blmne geti. O yl Der Studentvon Nassau dramn kaleme ald. 1776 ylnda ilk defa Der Abend iiri basld. Ayrca1776 ylnda zgrlk tiyatro eseri Haydutlar yazmaya balad. 1779 ylnda askeritptan istifasn istedi.

1781 ylnda Schiller tiyatro eseri Haydutlar (Die Ruber)' bitirdi ve isimsiz olarakyaymlad. Die Ruber , Schillerin kaleme ald en nemli drama eseridir. Bu esergenleri ok etkilemi ve kraliyet tarafndan yasaklanmt. Edebiyat tarihilerine gre, bueser nl ete eleba Nikol Listin olumasnda byk rol oynamtr.

1783 ylnn eyll aynda, o zamanlar Rhein (Ren) nehri civarnda ok yaygn olan stmahastalna yakaland. ok borcu vard, bu nedenle hapse girdi.

1785 ylnda Schiller, para skntsnda ona yardm etmi olanChristian Gottfried Krnerinyanna, Leipzige gitti. Krner, 1812den 1816 ylna kadar, Schillerin eserlerinin baslmasiin btn masraflarn karlayacakt.

Arkadalar, Schilleri, Masonlua g kazandrmak istedikleri iin Farmason olmamasnistiyorlard. Krner de Masondu.1785 ylnda Ode an die Freude (Beethovenin 9.senfonisinin bestesi) adl eseri ve Mason locasnda yemekte okunmak zere klca dair (Zu den drei Schwertern) adl eseri yazd.

1787 ylnda Schiller Weimara gitti. Orada Herder, Wieland ve Kant felsefesini benimseyenilk kii olarakCarl Leonhard Reinholdile tant. Reinhold, Schilleri Kantn eserlerizerinde alma konusunda ikna etti.

1788 ylnda Goethe ve Schiller ilk defa karlatlar ve o zamana kadar daha birbirlerini hietkilememilerdi. Bundan sonra ayn evde yaayacak kadar uzun ve sk bir dostluklar oldu.

17891799 yllarnda ekonomik zorluklar, Schilleri, ideallerine aykr olmasna ramen,Jenada profesrlk yapmaya mecbur etti. Filozoftu ama tarih eitimi vermeye balad. Bukonudaki yeteneini, Birleik Hollandann k tarihi adl eserinde gsterdi. Haydutlar sayesinde ok sevilen yazarn Jenadaki yaam halkn heyecannn comasna neden oldu. Dnya tarihi nedir ve ne amala okutulur? adl ilk dersinde amfi dolup tamt. Daha byk

bir amfiye tanmak zorunda kalnd. Btn ehir ayaa kalkmt.

Schiller 1791 ylnda vereme yakaland. Ayn yl Schillerin dostlar maddi ykten kurtarmak

iin ona yllk 3.000 marktan 5 yl boyunca emeklilik demesi yaptlar.Fransz devrimine kar kt, zgrln hzl deiimini ve Jakobenlerin insanl hor grenterrlerini nceden tahmin etti. Fransz devrimcilerin terrnden ve idamlardan zlereknefret etti.

1799 ylnda Weimara tand ve orada 1802 ylnda soyluluk unvann alarak imdiki adylaFriedrich von Schiller olarak adlandrld.

Schiller 9 Maysta tberkloz tehisiyle akcier iltihaplanmas yznden Weimarda hayatnkaybetti. Otopsi raporuna gre Schillerin sol akcier kanad tamamen tahrip olmutu.

Bbrekleri de iflas etmiti. Kalp kaslar klmt ve dalak ve safra kesesi kt bir biimdebymt.

http://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Gottfried_K%C3%B6rnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Gottfried_K%C3%B6rnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Gottfried_K%C3%B6rnerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Leonhard_Reinholdhttp://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Leonhard_Reinholdhttp://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Leonhard_Reinholdhttp://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Leonhard_Reinholdhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Gottfried_K%C3%B6rner

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

8/217

8

Tanr nerede

Artk Ateizm gndeme girmiti. Teknik ve Bilimdeki ilerlemeler insanlara gven ve gduygusu vermiti. Baz insanlar kendilerini Tanrdan bamsz hissediyorlard.Ludwig

Feuerbach,Karl Marks,Charles Darwin,Friedrich Nietzsche,Sigmund Freudyaptklarbilimsel ve felsefi yorumlarda Tanry kullanmyorlard. Hele XIX. Yzyln sonuna dorupek ok insan Avrupada artk tanry umursamayacakt.

Batdaki Hristiyan Tanr imdi yetersiz gzkyordu. Sanki bo inan ve banazlk alarbitmi gibiydi. Tanr dncesi reddediliyordu. Zaten Tanr adna korkun sular ilenmiti veilenmeye devam ediliyordu. Vicdan ve akl bunu artk kabul edemiyordu. Bu arada Tanrykurtaramaya alanlar da oldu ve olacakt. Onlar Tanrlar adna her eyi yapp klfnauydurmak iin mcadeleye devam ediyorlard.

Bu srada akl kltne de tepkiler vard. Aklclk insann yaratc ve sezgisel ilerini geribraktryordu. Bunu mdafaa edenler arasnda sanat ve edebiyatlar ounluktayd.

XIX. Yzylda, byk filozoflar, birbiri ardna, Batda etken olan geleneksel Tanr fikrinemeydan okudular. Nesnel bir varl olan doa st bir ilah olmas, onlar kzdryordu. BatTanry gksel bir diktatr gibi kabul ediyordu. Bu Tanr eylemleri seyrediyordu, insanlarndnyasna eklenmi gibiydi.

Devrimden sonra ise insanlar onursuz bir ba eii ve klelii kabul etmez olmulard.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbachhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbachhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbachhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbachhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzschehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzschehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzschehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sigmund_Freudhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sigmund_Freudhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sigmund_Freudhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sigmund_Freudhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Nietzschehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwinhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marxhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbachhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbach

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

9/217

9

William Blake

Enitharmon'un sevin gecesi,The Night of Enitharmon's Joy

William Blake(17571827) ngiliz air, ressam ve mistiktir. Hayatn Londrann evresindegeirmiti. Buna ramen yaratc grne ve hayal gcne sahipti. Tanrnn bedeni ya da insann kendi varoluu olarak anlad bir sanat ortaya kard.

Grleri yznden adalar tarafndan deli olarak alglanmt. Daha sonra yaptlar,

anlatm gc, yaratcl, felsefi ve gizemli eilimi yksek takdir grd.

ncile sayglyd. Fakat ngiltere kilisesine dmand.Jacob BoehmeveEmanuelSwedenborggibi dnrlerden, Fransz ve Amerikan devrimlerinden etkilendi.

William Blake, Londrada 5 ocuundan biriydi. Babas bir mensucatyd. William okula higitmedi ve evde annesi tarafndan eitildi. Blake ailesi muhaliflerdendi veMoravian kilisesineyeydiler. HristiyanlkBlake zerinde ocukluktan itibaren derin bir etki brakt. Hep birilham kayna olarak kald.

Blake oymacla babasnn ald eski Yunan yaptlarnn kopyalaryla balad. Bu yaparken

Raphael,Michelangelo,Maarten van HeemskerckveAlbrecht Drerin eserlerinin klasikbiimlere olan benzerliini kefetti. Okul yerine izim dersleri ald. Kendi setii konular

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Night_of_Enitharmon%27s_Joyhttp://en.wikipedia.org/wiki/The_Night_of_Enitharmon%27s_Joyhttp://en.wikipedia.org/wiki/The_Night_of_Enitharmon%27s_Joyhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jakob_B%C3%B6hmehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jakob_B%C3%B6hmehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jakob_B%C3%B6hmehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://en.wikipedia.org/wiki/Moravian_Churchhttp://en.wikipedia.org/wiki/Moravian_Churchhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Raphaelhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Raphaelhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Michelangelohttp://tr.wikipedia.org/wiki/Michelangelohttp://tr.wikipedia.org/wiki/Michelangelohttp://en.wikipedia.org/wiki/Maarten_van_Heemskerckhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maarten_van_Heemskerckhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maarten_van_Heemskerckhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Albrecht_D%C3%BCrerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Albrecht_D%C3%BCrerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Albrecht_D%C3%BCrerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Albrecht_D%C3%BCrerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maarten_van_Heemskerckhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Michelangelohttp://tr.wikipedia.org/wiki/Raphaelhttp://en.wikipedia.org/wiki/Moravian_Churchhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Swedenborghttp://en.wikipedia.org/wiki/Jakob_B%C3%B6hmehttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/The_Night_of_Enitharmon%27s_Joy

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

10/217

10

okudu. iir hakknda da aratrmalar yapt. Blakein almalar onunBen JonsonveEdmundSpensere olan bilgisini gsterir.

Oberon, Titania and Puck'un dans

1772de oymacJames Basireye 7 sene raklk yapt. Bu srenin sonunda, 21 yanda,profesyonel bir oymac oldu.

1778de Kraliyet Akademisine katld. 6 yl sren renim bedavayd. Ama herkes kendieitim aralarn alyordu. Kraliyet Akademisinde Rubens gibi kiilere sitili tamamlanmamdiye kar kt.

Blake eylemci bir yapya sahipti. Blakein biyograficisi Alexander Gilchrist unukaydetmitir: 1780 Hazirannda, Blake, Basirenin dkkanna doru giderken Newgaatecezaevini yamalayan lgn bir ete tarafndan alnd. Bu ete cezaevi kaplarna kazmakrekle saldrp cezaevinialevler iinde brakp tm hkmlleri serbest braktlar.Sylediine gre Blake saldr srasnda etenin n sralarndayd. George hkmetinin aniyasalarn ve ilk polis glerinin kurulmasn provoke ettiler . Gilchrist, Blakein kalabalataklmas iin zorlad konusunda srar etse de, baz biyograficiler onun isteyerek devrimselhakareti destekledii grndedirler.

1782de Blake patronu olarak Jhon Flaxmanla ve ei olarakCatherine Boucherle tant.mr boyunca Catherine, Blakee paha biilemez yardmlar yapt. Blakein ilk iir derlemesiolan Poetical Sketchesi 1783 dolaylarnda yaymland.

Blake 1804te Londraya dnd ve en hrsl almas olan Jerusalemi yazp resimlemeyebalad. Sonralar Blake almalarnn ounu zellikle de ncil betimlemelerini satmayabalad.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ben_Jonsonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ben_Jonsonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ben_Jonsonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Basirehttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Basirehttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Basirehttp://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_Blakehttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Basirehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Spenserhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ben_Jonson

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

11/217

11

1827 ylnda len William Blakein mezar, 1965 ylnda mezar talar yeni bir imlik yapmakiin tanrken kayboldu ve unutuldu. Bugnlerde zerinde einin de ismi bulunan bir mezarta ile anlmaktadr.

eski gnler

William Blake ilk iirlerinde diyalektik bir yntem kullanmt. nsandaki zt duygularbirleene kadar tam deillerdi. Blake zihninde tam bir d durumu tasarlamt. nsanlarbulunduklar durumun geersizliini anlayana kadar doruyu gremezlerdi.

Blake hakikati sistematize eden Aydnlanma grne karyd. nsanlk insanlndanktndan Hristiyan Tanrsna da karyd. Hristiyan Tanrs zgrl, cinsellii ve haz

bastrarak doaya aykr yasalar yrrle koymutu. Bu merhametsiz bir tanryd. Dnyayyaratan dier Tanr ise vgye layikti. Tanr dnyaya inmi ve sann kiiliinde lmt.Tanr, sada kendi istei ile lmt.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

12/217

12

Napolyonun Ordular

Napolyon'un Byk Ordusu

Fransz ordusu son dzenlemelere uygun olarak 20 25 ya aras genlerden kuruluydu.Ancak bedelli askerlik uygulanarak, burjuva ocuklarnn savatan kamas mmkn

klnyordu. Kla eitimi bitmiti. Askerlik usta rak ilikisi iinde reniliyordu. Sonuolarak disiplin ok gevemiti.

Subaylar, savalar srasnda erler arasndan kmlard. Bunlar bilgili askerler deildi, zatenyle olmalar da beklenmiyordu. Terfiler kdem esasna gre deil, yararllk esasna greydi.

Piyadenin 3 dk 4 mermi atan, 200 m menzilli akmakl tfekleri vard. Toplar ise 600 myemermi atyorlard. Svari ise hafif svari olarak rgtlenmiti.

Ordu Hazinesi 1805te kuruldu. Kayna ganimetti. Napolyon sefer ncesi mteahhitlerdenavans ad altnda bor alyordu. Bunlar sefer ganimetlerinden deniyorlard. Ordu veya

birlikler igal ettikleri topraklarda kendi geimlerini kendileri bulmak zorundaydlar.

Napolyonun ordusu ok hzl ilerleyen bir orduydu. Bu nedenle lojistik ona kolayyetiemiyordu. Askerin karn genel olarak at. Islanyor, yor, ok yryor ve azuyuyordu. Scak sava kayplar az olsa da sari hastalklardan gelen kayplar ok fazlayd.Askeri krp geiren bir dier hastalk da kangrendi.

Napolyon ordusunda hem kaan asker says oktu ve hem de yamaya dalp, ordudan kopanasker says da fazlayd.

Napolyon, sava, dmana isteini zorla kabul ettirecek bir politik yol olarak gryordu.

Basknlarla ve igallerle ilerliyordu. Muharebeyi stn durumda iken kabul ediyordu.Muharebelerini kesin bir sonla sonlandrmaya alyordu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

13/217

13

Birlikleri arasndaki irtibat ve koordinasyon ok iyiydi. Dank dmann belli bir yerine tmkuvvetleri ile bindirebiliyordu.

Napolyonun sistemi talyada ok iyi sonu vermiti. Orada iklim scak ve kuru, yiyecek

mevcut ve hareket sahas dard. Daha sonra, Fransz ordusu, geni alanlara, yiyecei ktyerlere ve souk iklime gittike sistem daha kt ileyecekti.

Napolyon Avrupada kendine bal lkeler kurduktan sonra, artk ordusunun yars da bulkelerden gelen ve Fransz olmayan askerlerden olumu hale geldi. Bu ordu artk dahadayanksz ve daha az sadk bir orduydu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

14/217

14

Osmanl-Rus Sava, 1806

III. Selim ubat 1806da Napolyonun imparatorluunu resmen tand. Buna karn RuslarDalmaya kylarn abluka altna alarak, Srp isyanclara yaptklar yardmlar iyice arttrdlar.Osmanl da Boazlardan geii denetlemeye balad.

Mehmet Sait Halet Efendi 1806da Paristen stanbula dnd. Bundan sonra brokrasideykseldi. Franszlar Halet Efendiyi ngilizlerle gizlice mektuplayor diye suladlar. HaletEfendi Ktahyaya 1 yllna srgne gnderildi.

1806 Temmuzunda baz Alman prensliklerinin birliindenRhein konfederasyonudodu.Prusya bu olup bitene kaytsz kalamazd.III. Friedrich GuillaumeNapolyondanAlmanyadan ekilmesini istedi.

1805den sonra Osmanl mparatorluunda Fransz nfuzunun tekrar artmasn ngiltere veRusya endie ile izliyordu. Bask sonucu Eyll 1806da Osmanl imparatorluu Ruslara

Boazlardan gei hakkn tekrar geri verdi.

7 Ekimde Prusya Fransaya ltimatom verdi. Cevap savat. Hemen peinden Napolyonun14 Ekimde PrusyayJena savanda yendi. Napolyonun zaferleri pe pee geliyordu.Auerstaedtde Prusya bir daha yenildi. Prusya yok oldu. gal edilmi, vergiye boulmutu.

Napolyon 27 Ekimde Berline girdi.

Bu yeni durum karsnda, Osmanl Ruslara tand haktan vazgeti. Franszlar Osmanldevletini savaa tevik ediyor ve yardm edeceklerini vaat ediyorlard. Eflak ve Bodanvoyvodalar Rusya temayllyd. Osmanl imparatorluu bu voyvodalar azletti.

Rhein (Ren) konfederasyonu, 1812

http://en.wikipedia.org/wiki/Confederation_of_the_Rhinehttp://en.wikipedia.org/wiki/Confederation_of_the_Rhinehttp://en.wikipedia.org/wiki/Confederation_of_the_Rhinehttp://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_William_III_of_Prussiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_William_III_of_Prussiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_William_III_of_Prussiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jena-Auerstedthttp://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_William_III_of_Prussiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Confederation_of_the_Rhine

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

15/217

15

Rusya hemen tepki gstererek Bodan igal etti. Alemdar Mustafa Paa ve Pazvantolu gibiayanlar bu igalden sonra kendilerini tehdit altnda hissettiler. Bunlar Ruslara direnmiler ama

baarl olamamlard. Ancak Rusya durmad. Eflak ve Besarabya da Ruslarn eline geti.

Jena sava

Fransa 1806 Aralknda Rusyaya sava at. Napolyon Rusya zerine yryordu. Fransannsrarl istei sonucu 22 Aralk 1806da Osmanl imparatorluu Rusyaya sava at.ngilterede mttefiki Rusya yannda savaa girdi.

Osmanl Rus sava muahezesinde, Rus Generali Michelson komutasndaki 60.000 kiilik Rus

ordusu, 8 Aralk 1806daBenderi, 16 AralktaHotini alarak GneyPodolyay ele geirdi.Peinden Akkerman ve Kilye Ruslara geti.

22 Aralkta Babali Rusyaya sava ilan etti. Sava alnca elilerin hapsedilmesi adetindenOsmanllar vazgemilerdi. Rus elisi Rusyaya geri yolland.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Benderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Benderhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Benderhttp://en.wikipedia.org/wiki/Khotynhttp://en.wikipedia.org/wiki/Khotynhttp://en.wikipedia.org/wiki/Khotynhttp://en.wikipedia.org/wiki/Podoliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Podoliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Podoliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Podoliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Khotynhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Bender

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

16/217

16

Ayanlar

Belgrad Kalesi

Osmanl imparatorluunda bilindii gibi Srplar isyan etmiti. Srplar Srbistan da her yeriellerine geirdiler. Osmanllar imdi sadece kalelerde kalabiliyorlard. Osmanl ierde vedarda zor durumdayd. Bu nedenle Srplarla yeteri kadar uraamad. Onlara baz haklarvermekle yetindi. Srplar bir ara Belgrad bile ellerine geirdiler. Kara Yorgi BelgraddakiTrkleri kltan geirdi.

Srp isyan srasnda Nizam Cedid rgtn Anadoluya yayanKad Abdurrahman Paa, Srpisyann bastrmak bahanesi ile 2 Haziran 1806da stanbula geldi. Aslnda Rusuktaki

Parvandolu, Tirsinikliolu smail Aa, Edirnedeki Dadevirenolu Mehmet Aa gibiayanlarn hakkndan gelmek zere stanbula gelmiti. Bu Rumeli ayanlar Nizam Cedidinbytlmesine kar kyorlard.

Bu srada Osmanl Nizam- Cedid asker says 22.685e subay says 1.590a ulamt. Bununyars stanbulda, yars Anadoludayd.

SadrazamHafz smail Paa, hem Kad Abdurrahman Paay kskanyor ve hem de NizamCedid yaplanmasn pek gnlne yatramyordu. Sadrazam veliaht Mustafa ile anlaarak,Tirsiniklioluna direnmesi iin haber yollad. Bundan mutlaka ulemann ve yenieri ilerigelenlerinin de haberi vard.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Bostanc%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1_Haf%C4%B1z_%C4%B0smail_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Bostanc%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1_Haf%C4%B1z_%C4%B0smail_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Bostanc%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1_Haf%C4%B1z_%C4%B0smail_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Bostanc%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1_Haf%C4%B1z_%C4%B0smail_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fa

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

17/217

17

Tirsinikliolu dier ayanlar da peine takarak Edirneye geldi. Abdurrahman Paann nasihatiin yollad adamlar idam ettirdi (2. Edirne Olay). Hatta dedikodular doruysa, bazyerlerde, III. Selim ad hutbelerde sylenmez oldu.

Kad Abdurrahman Paa 24.000 kiilik ordusu ile Temmuz ortalarnda yrd. Bu srada

Tekirdada isyan kt. III. Selim ince ruhlu bir padiaht. Ordu giderse kadn veocuklarntelef olacan biliyordu. Orduyu geri ekti. Halbuki bu ar merhametten maraz doacakt.

Bu srada da Tirsinikli (Tirsinikliolu) smail Paa bir suikast sonucu ld. Alemdar MustafaPaa yeni Ayan oldu. O zaman paa deil aayd. Padiah, muhalefet karsnda geriekilmiti.

Osmanl hem eyalet yneticileriyle ve hem de bamszlk hareketleri ile bouuyordu.Bunlarn her ikisi iin de d destekler vard. Ayanlar merkezi otoriteyi dinlemiyorlard. Ama

bamszlk hareketlerine de kendi gleri ile kar kyorlard. Osmanl devleti merkeziynetimi glendirse ayn zaman da bamszlk hareketlerini de glendirmi oluyordu. III.

Selim ayanlar ezmemi, ama buna karn Srplar da bamszlk konusunda ok fazla admatamamlard. Daha sonra II. Mahmut Tepedelenliyi halledip, merkezi otoriteyi kuracak amaMoray da kaybedecekti. Osmanlnn ii ok zordu. Srat kprsnden geiyordu.

Yalnz unu sylemekte yarar vardr. III. Selimin bu yumuak tutumu olmasayd, kuvvetli birolaslkla Kabak isyan da olamazd.

Aralk aynda sadrazam Hafz smail Paa azledilerek yerine yenieri aas Keiboynuzlubrahim Hilmi getirildi. Yenieri aalndan sadrazam seilmesi pek tutulan bir yol deildi.Bu tm Osmanl saltanatndaki bu tarz yaplm olan 4. seimdi. III. Selim, kuvvetli olaslklaherhangi bir yenieri hareketine kar bu nlemi almt.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

18/217

18

1806nn Baz Gelimeleri

Charles de Coulomb

1806da ngiltere Manchesterde ilk buharl Fabrika kuruldu. Buhar zellikle madensanayinde, maden karma, ayklama ve haddelemede kullanlyordu.

ngilterede yllk demir retimi 260.000 tona ulat.

Fransada basn zgrl gklere karlyordu. Ona, yzyln nde gelen buluu olarakbaklyordu. Sanki sansr yokmu gibi grlyordu.

ABDde ilk devlet karayolu olan National Road inaatna karar verildi.

Britanya babakanWilliam Pitt the Younger(d. 1759), Fransz yazarRtif de la Bretonne(d.1734), ngiliz yazarElizabeth Carter(d. 1717), ngiliz besteciGeorge Pinto(d. 1785), Franszdoa bilimciMathurin Jacques Brisson(d. 1723), ngiliz ressamGeorge Stubbs(d. 1724),Avusturyal besteciMichael Haydn(d. 1737), Fransz ressamJean-Honor Fragonard(d.1742), Fransz fizikiCharles-Augustin de Coulomb(d. 1736), skolu kaiMungo Park(d.1771) 1806 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/National_Roadhttp://en.wikipedia.org/wiki/National_Roadhttp://en.wikipedia.org/wiki/National_Roadhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Pitt_the_Youngerhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Pitt_the_Youngerhttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Pitt_the_Youngerhttp://en.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9tif_de_la_Bretonnehttp://en.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9tif_de_la_Bretonnehttp://en.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9tif_de_la_Bretonnehttp://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Carterhttp://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Carterhttp://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Carterhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Pintohttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Pintohttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Pintohttp://en.wikipedia.org/wiki/Mathurin_Jacques_Brissonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mathurin_Jacques_Brissonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mathurin_Jacques_Brissonhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Stubbshttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Stubbshttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Stubbshttp://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Haydnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Haydnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Haydnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles-Augustin_de_Coulombhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles-Augustin_de_Coulombhttp://en.wikipedia.org/wiki/Charles-Augustin_de_Coulombhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mungo_Park_%28explorer%29http://en.wikipedia.org/wiki/Mungo_Park_%28explorer%29http://en.wikipedia.org/wiki/Mungo_Park_%28explorer%29http://en.wikipedia.org/wiki/Mungo_Park_%28explorer%29http://en.wikipedia.org/wiki/Charles-Augustin_de_Coulombhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Haydnhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Stubbshttp://en.wikipedia.org/wiki/Mathurin_Jacques_Brissonhttp://en.wikipedia.org/wiki/George_Pintohttp://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Carterhttp://en.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9tif_de_la_Bretonnehttp://en.wikipedia.org/wiki/William_Pitt_the_Youngerhttp://en.wikipedia.org/wiki/National_Road

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

19/217

19

Resim

Japon ressamUtamarold. Fahielerin resimlerini izmiti.

Utamaro, Edo'nun iekleri

http://en.wikipedia.org/wiki/Utamarohttp://en.wikipedia.org/wiki/Utamarohttp://en.wikipedia.org/wiki/Utamarohttp://en.wikipedia.org/wiki/Utamaro

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

20/217

20

Fransz ressamFragonard(17321806) ld.

Fragonard salncak

http://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Honor%C3%A9_Fragonard

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

21/217

21

ngiliz Donanmas stanbulda, 1807

Rus Donanmas

Osmanl, ngiliz ve Ruslarla yapt sava kapsamnda, ngiliz donanmas anakkaleboazndayd ve Boaz zorluyordu. 20 ubat 1807de Kurban Bayram namazna gidenistihkam topularnn yokluundan faydalanan ngiliz donanmas Boaz geti. ubat 1807destanbul nlerine geldi. Donanma Osmanl hkmetine bask yapyordu. Bu srada kylaratoplar yerletirildi ve anakkale tabyalar kuvvetlendirildi. ngiliz amirali bir tuzaa dmekteolduunu anlayarak, geri dnmek zorunda kald. anakkaleden geerken ok zayiat verdi.

Mays aynda Osmanl ve Rus donanmalaranakkale savan yaptlar. Bundan 4 ay sonra daAthos Deniz savayapld.

Osmanl Bakentinde, mevcut ekonomik memnuniyetsizlie bir dengilizlerle sava veFranszlarla iyice yaknlama ilave olunca, tutucu kesim iyice telalandrmt. Ulema padiahve evresini alafrangalkla, dinsizlikle, Fransz zppelii ile suluyordu. Yaplan saz, sz vemehtap gezileri sefahat saylyordu.

12 Nisan 1807de,Osmanl ordusu, Sadrazamn komutas altnda, Tuna boylarna hareket etti.

Yenieriler, Nizam Cedid askerlerinin cepheye gelmesine msaade etmemilerdi. Osmanlordusunun karsnda kuvvetli bir Rus ordusu yoktu ama gene de yenieri ordusu bireyyapamad. Hatta Silistreden teye gemeyi bile kabul etmedi.

Sadrazam yerine kaymakam olarak Selanikli Kse Musa Paay brakmt. O ve eyhlislamTopal Ataullah Efendi, Karadeniz tarafndaki kalelerde kan bir olay bytp, kargaay

balattlar. Burada Trabzon taraflarndan gelmi 1.000 2.000 kadar yeni asker yama vard.Bunlar Nizam Cedid formasna ve eitimine kar ktlar.

http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Dardanelles_%281807%29http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Dardanelles_%281807%29http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Athoshttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Athoshttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Athoshttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Dardanelles_%281807%29

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

22/217

22

Yenilie Kar Kazan Kaldrma, 1807

Osmanl mparatorluunda, ek vergiler ve d baarszlklar nedeniyle oluanmemnuniyetsizlik, kendini Cuma namazna yeni niformalar giyilerek ve balk taklarakgitmeme tarznda gsterdi. Bu yeniliklere kar bir protestoydu. III. Selim buna kar direndi.Emrim emirdir dedi.

Yamaklar, Kse Musa Paann telkinleri ile ba kaldrdlar. Sonra da komutanlarnldrdler. ngilterede eitim grd iin ngiliz diye anlan, eski Reislkttap, BoazBakan (Nazr) Mahmut Raif Efendiyi paraladlar. Sonra da kumandan Haseki Halil Aa

paraland.

Sonra da, 26 Mays 1807de, Kabak Mustafa nderliinde asiler stanbula doru yrye

getiler. Nizam Cedid askerleri, bu yrye, Nizam Cedide kar olan kaymakam KseMusa Paann emri ile mdahale etmediler.

28 Maysta stanbula gelen asilere, ulema, softalar, yenieriler katld. Brokrasi isyandestekleyenler ve kar olanlar olarak blnmt. syana kar olanlar ldrld. ncedirenmek isteyen III. Selim, sonra Nizam Cedidi lanetlemek zorunda kald. Ancak iktidarartk III. Selimin deildi.

29 Mays 1807de III. Selim taht IV. Mustafaya brakt.

Olayn asl gerekesini anlatan G. Oulukyan yle anlatmtr:

Asiler stanbul kadsna giderler: Allah dary kimin iin yaratmtr? diye sorarlar.Kad Kular iin der. Ya Arpay? diye sorarlar.Kad hayvanlar iin der. Ya Buday? nsanlar iin der, Kad.syanc ba adi ekmei karp te zavall fakir ne dardan, ne de arpadan olmayan bu klve amur gibi ekmei yer deyip, bu sefer ricalin yedii kar gibi ekmei kard Ricali

Kibar bunu, mmeti Muhammed kl gibi ekmei yer. dedi. eyhlislam boyun edi.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

23/217

23

III. Selim

III. Selim dnemi bayram treni

1807 ylnda tahtan inmek zorunda kalan III. Selim, Osmanl devletini yeniletirme iradesigstermiti. Yenieri oca dnda ada bir ordu kurabilmi olmas, onun en byk

baarsyd. XIX. Yzyl reformcu Osmanl sultan ve sadrazamlarnn ncsyd. Tahtanindirilerek ldrld dncesi her yerde yayld. Bu insanlarn dncesinde III. Selimi

daha bir yceltti. Aydnbir hkmdard.

III. Selim sadece orduda yenilik yapmak peinde deildi. Fransadaki rejimi ve olup bitenlerirenmek istiyordu.

III. Selim maliye rgtn yeniden dzenledi. Kaak kyllerin kylerine geri dnmelerinealt. Halkn farkl kesimlerinin farkl giyim gelenei zerinde durdu.

III. Selim Batya ve zellikle Fransaya doru bir almdan yanayd. Ve bu konuda admlaratmt. Paris hari, pek ok Avrupa bakentine srekli eliler atad. XVI. Louisnin idam III.Selim tarafndan iyi karlanmam ve protesto edilmiti. Bu nedenle Parise srekli eli

yollanmad.

Osmanlnn Avrupaya yollad eliler, Fener Rumlar deil Trklerdi. Bu kiiler yabanc dilbilmiyordu ve gerekli diplomasi eitiminden gememi kiilerdi. Bu nedenle srekli eliliklerdoyurucu olmad. Bunun zerine Osmanllar grevi biten Byk Elilerin yerine yenisiniatamamaya baladlar. Durum tekrar maslahatgzarlarla gtrlmeye baland.

III. Selim air ve bestekard. Klasik Trk Mziinde nemli bir yere sahiptir. Suz-i Dilaramakamn o bulmutur.

III. Selim zamannda stanbula ok sayda yabanc ve zellikle Fransz eitmen gelmiti.

Bunlarn ou dinlerini deitirmeden Osmanl devletine hizmet verdiler. Bu kiiler Franszihtilalinden etkilenmilerdi. Aralarnda, orada burada, konuyu ve Avrupadaki fikirleri

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

24/217

24

mnakaa etmeye baladlar. Osmanl devletindeki Snni Trkler iin ise zaman durmutu.Onlar balandklar tek kitabn dna kamyor ve fikir retemiyorlard. Sanki akllaralmay unutmutu. Alevi Trkler ise krsal kesimdeydiler. Can derdindeydiler. Veeitimsizdiler. Onlar da fikir retemiyordu. Onlarda da zaman bir baka trl durmutu. te

bu ortamda Avrupallar arasnda yaplan mnakaalar, tartmalar Trkler ve zellikle

Osmanl aydnlar iinok gelitirici oldu. Bu tartma ortam gelecein Osmanlentelektelleri iin bir zemin oluturacakt.

1807 ylnda Cezayir ile Tunus arasnda Sarat Suyu sava yapld. Tunus 1756 ylndan beriCezayire bamlyd. Tunus ordusu Konstantin kentini kuatt ve Sarat savanda Cezayirordusu malup oldu. Tunus beyi Hammuda, Tunusun Cezayire kar olan ballna sonvermiti. Sonra kendi snrlarna ekilen Tunus ordusu, lkeyi Cezayir aknlarna kar baarile korudu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

25/217

25

IV. Mustafa Osmanl Tahtnda, 1807

Friedland muharebesi

Mart aynda, Britanya, imparatorluunda kle ticaretini yasaklayan kanunu kard.

Napolyon Rusyann zerine yrmt. Varovada bir kurtarc gibi karland. Ama oPolonyay tekrar hayata geirmeyi dnmyordu. Polonyada geici bir hkmet kurdu,asker toplad ve ordusunu besledi.

14 Haziran 1807de Napolyon, Rusya ile yaptFriedlandmuharebesini kazand. 8 Temmuz1807de Napolyon ve arAlexander,Tilsitte bar anlamas imzaladlar. Prusya Elbenin

batsndaki topraklarn yitirdi. Bu topraklardaJrome BonaparteiinWestfalyakrallkuruldu. Prusya Polonyadaki topraklarn da kaybetmiti. Burada Varova Byk Dukalkuruldu. Fransa Rusya ile balak olmutu. ngiltereye kar kta ablukas da hemen hementm ktay kapsamt.

Tilsit anlamas pek Osmanl yararna grnmyordu. Fransa, Osmanllarla birliktedavranmayacak ve Osmanllar Ruslarla bara zorlayacakt. Buna kar Rusya, Fransa ile

http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Friedlandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Friedlandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Friedlandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_I_of_Russiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_I_of_Russiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_I_of_Russiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Sovetsk,_Kaliningrad_Oblasthttp://en.wikipedia.org/wiki/Sovetsk,_Kaliningrad_Oblasthttp://en.wikipedia.org/wiki/Sovetsk,_Kaliningrad_Oblasthttp://tr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_Bonapartehttp://tr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_Bonapartehttp://tr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_Bonapartehttp://en.wikipedia.org/wiki/Westphaliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Westphaliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Westphaliahttp://en.wikipedia.org/wiki/Westphaliahttp://tr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_Bonapartehttp://en.wikipedia.org/wiki/Sovetsk,_Kaliningrad_Oblasthttp://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_I_of_Russiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Friedland

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

26/217

26

ngilterenin arasn bulacakt. Eer Rus Osmanl grmeleri sonulanmazsa, NapolyonOsmanllara kar harekata giriecekti. Rusya Napolyonun igallerini tanyordu. Rusya ayrcaEflak ve Bodaniade etmeyi, Srplara yardm etmemeyi kabul ediyordu. Yunan adalar ileCattaro (Kotor) Fransann olacakt.

Bu srada Srbistanda ihtilalciler Belgrada ilave Osmanllarn elindeki son kaleyi dealmlard. Artk Srbistanda Osmanl varlndan bahsedilemezdi.

Napolyon kendi yann tutan III. Selimin hal edilmesinden (tahtan indirilmesinden) himemnun deildi. Osmanl Rus ilikilerini, Osmanllara sormadan bir yola sokmasnda bununda rol vard. Halbuki Osmanl, Rusyann kesin bir malubiyeti ile Krm tekrar gerialabileceini dnyordu. Napolyon ise Osmanl Rus ilikilerini kendi istedii gibisonulandrmt. Osmanl da aresiz grmeler yapp Rusya ile bar anlamas imzalamakzorunda kalmt.

ngiltere Msra saldrd. Mehmet Ali Paa, ngilizlerin yannda yer alan ve onlara yardm

edecek olan Memluk kuvvetlerini nce davranarak yok etmiti. ngilizler Mart ayndaskenderiyeyi ellerine geirdiler. Ancak Memluk yardm olmad iin baka bir eyyapamadlar.

Osmanl tahtna I. Abdlhamitin byk olu IV. Mustafa kmt. htilal nedeniyleisyanclarn pek ok isteine evet dedi. III. Selim zamannda getirilmi olan btn yeniliklerortadan kaldrld. Eski kurum ve kanunlar tekrar ilerlik kazand. III. Selim dneminde zararaurayanlarn mallar geri verildi. Nizam Cedid subaylar ve III. Selim taraftarlarna kar tmlkede takibat balatld. Bakentte ise yenieri terr esiyordu. Yenieriler her eyi yapmaymubah gryorlard.

imdi Osmanl Brokrasisinin banda sadrazambrahim Hilmi Paa ve eyhlislam AtaullahEfendi vard. Bunlar hizipleri temsil ediyorlard. Aralarnda anlamazlk kt ve aynzamanda ayan Alemdar Mustafa Paaya da ters dtler.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

27/217

27

Alemdar Mustafa Paa ve Ayanlar, 1807

Alemdar Mustafa Paa

III. Selimin tahtan ayrlmas olaylar srasnda baz kiiler Rusuka, Alemdar MustafaPaann yanna gitmilerdi. Bunlarn arasnda Reislkttab Mehmet Sait Galip Efendi, SadaretKethdas (i ileri bakan) Mustafa Refik Efendi, Sadaret Mektupusu (babakanlk zelkalem mdr) Mehmet Tahsin Efendi, Ba muhasebeci Abdullah Ramiz Efendi gibi zevat da

vard. Bunlara Rusuk Yaran denildi. Alemdar Mustafa Paann babas yenieriydi.Kendisi de ocakta yetimiti. Cahildi. Son derece yiitti. 1806da Rus cephesindekiyararllklarndan sonra vezir olmutu. Savata yenierilerin ne denli perian hale dtklerinigrnce akl slahata yatmt.

stanbulda halk ve brokrasi, isyanclarn serkeliinden bkm, gl bir kiinin ortayakp, durumu dzeltmesini istiyordu. Bunlar Alemdar Mustafa Paann stanbula gelerek III.Selimi tekrar tahta karmasn bekliyorlard.

Alemdarn elinde byk bir ordu olsa bile, stanbula gelip, padiah deitirmek maharetisteyen bir iti. AlemdarMustafa Paa, saf, cahil, vatansever, cesur ve sadk bir askerdi.

Rusuk Yaran ise aydn ve brokraside pimi kiilerden olumutu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

28/217

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

29/217

29

II. Mahmutun Tahta k, 1807

II. Mahmut

IV. Mahmut, amcasnn olu III. Selim ile kardei II. Mahmutun ldrlmesi emrini vermiti.Ba uhadar Grc Abdlfettah, mrahor Kr Mehmet, Hazine Kethdas Ebe Selim, TebdilHasekisi Badatl Hac Ali ve Bostanc Deli Mustafa adl Enderun Yksek Rtbeli Subaylar,yanlarnda 20 askerle birlikte III. Selimin dairesine girdiler. III. Selim ney alyordu. Dairedeo anda bulunan Refet Kadnefendi ve Pakize Usta etkisiz hale getirildiler. Pakize Ustann

parmaklar kesilmiti. III. Selim akana ald bir kl darbesi ile ld. II. Osmandan 186yl sonra katledilmiti.

Veliaht ehzade Mahmutun yanndaki aalar, ehzadenin dama kmas iin tertibat almaya

balamlard. Kamak iin biraz zamana ihtiya vard. Cevri Kalfa, mangaldaki kzgn kllerikrekle gelenlerin zerine atmaya balad. Kazanlan zamanda ehzade bacadan dama kt.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

30/217

30

Bu srada Ebe Selimin att hanerle kolundan yaraland. ehzade aalarn yardm iledamdan saray avlusuna indi.

Bu srada IV. Mustafa Alemdar Mustafa Paann midini yok etmek iin III. Selimin cesediniavluya indirtmiti. Paa cesedi grnce:

Vay Efendim, seni iclas in bunca yerden geleyim de u kr olas gzlerim seni bu haldegrsn; heman Enderun Halk denen hainleri katliam edip intikamn alaym! dedi.

Sonra uzaktan perian haldeki ehzade Mahmutu grd. nce tanmad. Sonra kim olduunurenince, etek pp, biat etti.

III. Selimin ldrlmesi ile yakndan uzaktan ilgili pek ok kii, yakalanarak, ldrld. Buarada 10 cariye de Kzkulesi aklarndan denize atld.

Alemdar, III. Selim ldrlm olduundan, Padiahn kk kardei Mahmutu tahtakarmt. imdi Alemdar Mustafa Paa devlete hakimdi ve IV. Mustafa dnemindeki

olaylarn faillerini cezalandrmaya balad.

Baz tarihiler Mustafann Kabak olaynda parma olmadn sylerler. Tahta kalsa idi, oda Selimin yeniletirmelerine devam ederdi diyorlar. Padiah olduu dnemde, yenierileridevlet ilerinden uzak tutmasn buna rnek olarak gsterirler. Alemdarn Selimi istemesini,rahat at oynatmak isteine balarlar. Mustafaya frsat tannsayd derler.

II. Mahmut, ( d. 20 Temmuz 1785. 2 Temmuz 1839 ). 30. Osmanl padiahdr. 20Temmuz 1785 tarihinde stanbul'da dodu. Babas I. Abdlhamit, annesi Nak Dil hanmdr.

Nak Dilin Fransz kkenli olduu ve hatta kralie Josephine ile akraba olduu ilerisrlmekle beraber, bu tez yeteri kadar kuvvetli deildir. Sultan III. Selim padiahlsrasnda II. Mahmutun eitimi ile bizzat megul olmutu. Osmanl imparatorluunda II.Mahmut dnemi Ruslarn Byk Petro dnemine benzetilir.

Hanedan bundan sonra II. Mahmuttan tremitir. II. Mahmut, Osmanl hanedannn en bykpadiahlarndan biri olacaktr. Trkiye tarihinde de modern dnemi aan kiidir.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

31/217

31

1807nin Baz gelimeleri

Clermon tekraryapm

1807deFultonadnda bir AmerikalHudson nehrindeClermontadl bir buharl gemialtryordu.

25 Austosta Rusya ile mtareke yaplm, cephedeki askerler stanbula dnyorlard.

Msra yaplm olan ngiliz saldrsn ise Mehmet Ali Paa durdurmutu. Bu Mehmet AliPaann ilk nemli baarsyd. Mehmet Ali Paaya yenilen ngilizler, ok srarc olmayp, geriekildiler (Eyll 1807).

Artk Ermeni zenginler Osmanl bakentinde ve eyaletlerde iyice etkindiler. XVIII. Yzylnbana kadar Yahudi zenginler nfuzluydu. Bundan sonra da Ermeni zenginler Yahudilerinyerlerini almaya baladlar. Ermeniler bankerlik yapyor, bor veriyor, para basyorlard. ok

para kazanyorlard. Ancak meslekleri risksiz deildi. Devlet zaman zaman mallarna elkoyuyor, hatta idam ettikleri bile oluyordu. III. Selim ve II. Mahmut dnemlerinde yaplanidari yeniletirmeler, bu zevat bir miktar rahatlatmt. Ermenilerin imparatorlukta ki rollerigittike artyordu.

Napolyonun ordular Portekizi igal etti. Kral Brezilyaya kat. Ondan sonra iki lkebirbirinden ayrlana kadar Portekiz Brezilyaya tabi bir durumda ynetildi.

1807de Fransada Tribunat ilga edildi. Yasama Heyeti Kanun tasarlar hakknda konumahakkna kavumutu.

Prusyada 1807 ferman ile toprak mlkiyeti herkese tannd. Reform almalar devamederkenSteinkyly eskisi gibi bal tutmak istiyordu. Reform tamamlanmadan kald.

http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Fultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Fultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Fultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hudson_Riverhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hudson_Riverhttp://en.wikipedia.org/wiki/North_River_Steamboathttp://en.wikipedia.org/wiki/North_River_Steamboathttp://en.wikipedia.org/wiki/North_River_Steamboathttp://en.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Friedrich_Karl_vom_und_zum_Steinhttp://en.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Friedrich_Karl_vom_und_zum_Steinhttp://en.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Friedrich_Karl_vom_und_zum_Steinhttp://en.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Friedrich_Karl_vom_und_zum_Steinhttp://en.wikipedia.org/wiki/North_River_Steamboathttp://en.wikipedia.org/wiki/Hudson_Riverhttp://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Fulton

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

32/217

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

33/217

33

Schleiermacher

Schleiermacher

Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher(17681834),idealistbir Alman dnryd.Dncesinin merkezinde din bulunan Schleiermacher iin en nemli konu, akl olduu kadaryrei de tatmin edecek bir gereklik anlayna ulamak oldu. Bu konudaKant,Fichte,SchellingveSpinoza'nn grlerinden yararlanarakeklektikbir sistem oluturdu.

Schleiermacher, tm gereklii benden trettii iin Fichte'nin idealizmini reddediyor vegerek dnyann var oluunu onaylyordu. Var olan her eyin kayna, hepsinin mutlak

birlii olan, kendisinde tm farkllk ve kartlklarn zld bir ilkede bulunuyor diyordu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schleiermacherhttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schleiermacherhttp://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0dealisthttp://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0dealisthttp://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0dealisthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kanthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kanthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kanthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fichtehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fichtehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fichtehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schellinghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schellinghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinozahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinozahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinozahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eklektikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eklektikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eklektikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Eklektikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Baruch_Spinozahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schellinghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fichtehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Immanuel_Kanthttp://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0dealisthttp://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Schleiermacher

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

34/217

34

Schleiermacher'e gre, ideal olan, dinsel duygu ya da sezgide yakalayabilinirdi. Dnce vevarln mutlak birlii ya da zdelii, dorudan ve aracsz olarak bilinte tecrbe ediliyordu.Din, sonlu olan her eyin sonsuz olduunun ve var oluunu sonsuz olana borlu

bulunulduunun, zamansal olan her eyin ezeli-ebedi olduunun ve ezeli-ebedi olanadayandnn bilincine varlmasdr. Tanr zaman ve mekann dnda olan bir varlktr.

Tanr'ya ona gre, kiilik atfedemeyiz, zira bu O'nu sonlu bir varlk haline getirir. O'nadnce ve irade ykleyemeyiz, nk bunlar birbirleriyle eliirler. Zira her tr dnme veirade zorunlu olarak sonludur. Tanr ezeli-ebedi, evrensel yaratc gtr, yaamn kaynadr.O'na gre, din kuramsal birtakm dogmalardan olumad gibi, ibadetten de meydana gelmez,nk Tanr bilinemez.

Bat teolojisi Aquinal Thomasdan beri aklcln nemini ok vurgulamt. Schleiermacherie tekrar yrei sokup, bir denge yaratmt. Sadece duygu tam bir din aklamasgetirmiyordu. Akl da, duygu da, kendilerinden ok tede bir gerei gsteriyorlard. Dininz gven duygusuydu .

Bylece insann iinde bir sayg beliriyordu. stn bir gcn korumas altndaydn ve bu birballk duygusu yaratyordu.

Schleiermacher sonuna kadar dinsel duygunun akln kart olmadn syleyecekti. Tanryailikin kavramlar, kiisel dinsel deneyim ve duygularla sembolletirme olmadan olamazd.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

35/217

35

Napolyon Avrupaya Hakim

svirede, Napolyon ncesinde, kantonlar hkmetle mcadele halindeydiler. Napolyonhakemlik yaparak bar tekrar oluturdu. Her kantonun tekrar kendi hkmeti olmutu. Buarada svire toprak kaybetmi, bir ksm topran Fransaya vermiti.

Buna ilave, Almanyadaki laik prenslerin bir ksm topraklarn Fransaya brakmt. Bunlartazminatlarn Fransz hkmeti ile grerek geri alabildiler. Bu prenslere, ruhbanlarn,mparatorluk kentlerinin ve mparatora bal feodallerin tm topraklar verildi. Bunun sonucuolarak parampara olan Gneybat Almanya, en birlemi blge haline geldi. Burada sadece 4

prens kald ve bunlarn 2si kral unvann ald. Prenslerin iktidar snrszlamt. Onlar datm feodal haklar yok edip, ruhbann btn mallarna el koydular. Prensler uyruklarna dinhrriyeti, alma hakk ve ticaret yapabilme serbestisini verdiler. Bir hukuk kabul ettiler.

lerinde Napolyonun medeni hukukunu alanlar oldu. Topraklarn birbirine benzer idari

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

36/217

36

blmlere bldler ve her blm bir memur atayarak ynetmeye baladlar. Napolyonaistediinde asker veriyorlard. Bu askerleri askere alma usul iinde topladlar.

Napolyon Fransann komularn krallk haline getirmiti.Almanyadaki prenslikleri RomaGermen mparatorluunu datmak iin kulland. Alman prensliklerini bir Ren (Rhein)

konfederasyonu halinde rgtledi. Bunlar bir birine ittifaklarla balamt. Bu gelimeninpeinden Kutsal Roma Germen mparatoru, Avusturya mparatoru unvann ald.

Napolyon Almanyay hallettikten sonra Prusyaya sava amt. Ele geirdii Prusyatopraklarnda Vestfalya adl yeni bir krallk kurup, kardeini Vestfalya kral yapt.Polonyann da bir parasn yeni bir devlet yapp,bana Saks kraln geirdi.

Prusya ve Polonyadan sonra Napoli kralln ve spanyay ald. Bunlarn bana kral olarakkardelerini grevlendirdi.

Napolyon ktada kara devletleri ile savarken, can dman Britanya (ngiltere) idi. Britanya

denizlerde Napolyon ile durmadan savat. Bu savalar kara savalar gibi ksa sren savalardeildi. Bktrc, uzun sren, ypratc savalard.

ngiltere Fransa ve ona bal devletlerin kylarn ablukaya almt. Tarafsz tm gemilerinyklerini ngiliz limanlarna boalttryordu. Ancak ngiltereden zel sertifika alm olanlarFransa ile ticaret yapabiliyorlard.

Napolyon buna kta ablukas ile karlk verdi. nce ngiliz mallarn, sonra smrgemallarn yasaklad. Britanya limanna uram olan tm tarafsz gemilere el koydu. Ancakyine de nakit sorunu nedeniyle, baz gemilere para karl ticaret lisans verdi. Msadereettii mallar satt.

Ticaret ambargosu, Avrupa halkn kt etkiledi. Boyun emi olan Fransa d halk kahve,eker, pamukluve madeni eya yokluuna katlanamyordu. Kaaklk balad. Kaaklkla

baa klamaynca, Napolyon Bat talya ve Kuzey Denizi kylarn mparatorluuna ilhaketti. Kta ambargosuna Rusyann katlmn da salamt.

Abluka armatrlerin ve toptanctccarlarn byk kayplara uramalarna sebep olmutu.Buna karlk demir ve dokuma sanayinde koruyucu bir nlem oldu.

ngiltere bu ablukadan etkilendi ama bu dnlen kadar olmad. Dnyann Avrupa dnda

kalan ksm ngiliz d ticareti asndan Avrupadan nemliydi. Dier yandan tarafszdevletlerin bayra altnda ngiliz mallar ktaya giriyordu.

Kta ambargosuna kar ngiltereHeligoland igal etti,Scanieye asker kard ve byleceBaltk giriini kendine at. Bu srada Danimarka donanmasn da esir almt.

Hamburgda etiket, ambalaj deitirmi, ustaca gizlenmi ngiliz mallar datlyordu.Lizbonda Hamburgun arkasndan gidiyordu.

Ayrca ngiltere 1807de Kle yasasn (Slave Trade Act) kararak, Britanya sularnda kleticareti yaplmasn yasaklad.

http://en.wikipedia.org/wiki/Heligolandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Heligolandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Heligolandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Scaniahttp://en.wikipedia.org/wiki/Scaniahttp://en.wikipedia.org/wiki/Scaniahttp://en.wikipedia.org/wiki/Slave_Trade_Act_1807http://en.wikipedia.org/wiki/Slave_Trade_Act_1807http://en.wikipedia.org/wiki/Slave_Trade_Act_1807http://en.wikipedia.org/wiki/Slave_Trade_Act_1807http://en.wikipedia.org/wiki/Scaniahttp://en.wikipedia.org/wiki/Heligoland

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

37/217

37

Fransa Rejiminin Benzerleri Kuruluyor

Prusyann1806 bozgunundan sonra Rusyaya snan Almanlar vard. Bunlar Prusyarejiminde bir yenileme yapmak gerektii kansna varmlard. Tabii byle bir yenilemeyePrusyadaki asiller ve memurlar kar kacakt. Bu nedenle Prusya kraln monarik biryenilenme olarak kandrarak, slahatta baarl oldular. Ancak slahat, Prusyaya Fransa tarzkurumlar sokmaktan ibaret kald. Hkmet bir bakanlar kurulu kurdu. Belediye meclisleri

seilerek, kuruldu. Kyllere bamszlklar verildi. Cezalarda fiziksel cezalar kaldrld.Askerlik mecburi hale getirildi. Kilise mallarna el kondu. Jandarma tekilat kuruldu. Tccarve esnaf iin yllk tezkere vergisi ihdas edildi. Bylece endstri ve ticaret olduka serbesthale geldi.

Fransann evresini uydu devletler evirmiti. Bunlar benzer rejimlere sahiptiler ve birbirleriile uyumluydular. 18021803de sve Anayasalar; 1801, 1805 ve 1806da HollandaAnayasalar; 1805de talya krall (Eski Alp tesi) Anayasas; 1806da Napoli krallAnayasas; 1807de Varova dukal ve Westfalya krall Anayasalar yapld. 1808deBavyera ve spanya krallklarnn; 1810da da Frankfurt Byk dukalnn Anayasalaryaplacakt.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

38/217

38

Bu devletlerde gemiin kalntlar yeni statlerini etkiliyordu. Bu devletler temel zgrlkler(Basn, ibadet, vs) konusunda uyum iindeydiler. Seme ve seilme zgrl, mal varl ile

belirlenmi bir kitlenin (burjuvazi) tekeline verilmiti. Uygulamada ise ipler hkmdarlarnelindeydi. Hkmdarlar despotik ynetim biimleri gsterebiliyorlard. rnein Napolyontalyada Meclisi kaldrmt.

Ancak her yerde esas olay, burjuvalarn gittike daha etken olduklaryd. En eski rejimbenzerlerinin hkm srd lkelerde bile burjuvalar meclislere giriyorlard.

Fransann sistemi gittike Avrupa ktasnn sistemi olma yolundayd. Fransz sosyal sistemievrensellik yolundayd. mparatorluk uyruu olmak demek hak eitlii demekti. Fransannetrafnda toplanm tm lkelerde, Brokrasiye, yetenei olan herkes arlyordu. Bu gidi

Napolyonundeyiiyle Avrupa tek bir halk haline gelecek ve herkes, her yana yolculukederken hep ortak bir lkede yaadn duyacakt .

Fransann uydu lkelerinde ie alnanlar kendi dillerinde ynetime katlyorlard. Ancak

zellikle yksek grevliler iin Franszca bilmek zorunlu hale gelmiti.

Yol ve kprler ynetimi, sicil dairesi, ipotek dairesi, Saytay gibi yeni brokratik birimlerkuruluyordu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

39/217

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

40/217

40

Alemdarn ilk ii III. Selimin katillerinin cezalandrlmas oldu. 300 1.000 aras kii idamolundu. Kabak olaynda rol alan ulema stanbuldan srld.

Alemdar Mustafa Paa, taradaki ayanlarn Osmanl devlet ilerine daha fazla mdahilolmasn istiyordu. Bu nedenle ayanlar stanbula davet etti. apanolu Sleyman Bey,

Karaosmanolu Hacmer Aa bata olmak zere pek ok ayan stanbula gelerek bir ittifaksenedi imzaladlar (29 Eyll 1808). Ancak ayanlar iinde Yanyal Ali Paa ve daha imdidengl bir vali olan Kavalal Mehmet Ali Paa katlmamt. mzalanan senete gre Sultana vesadrazama kar drst olunacakt. Vergiler gerek ekilde dzenli toplanacakt. Eyaletleryasal bir tarzda ve adaletli ynetilecekti. Her eyaletin toprak ve siyasi rejimine sayglolunacakt. Yeniletirmeler desteklenecek ve kar gelenlere beraberce tavr alnacakt.

Bu senet gelecekte bir anayasann ekirdei olabilirdi. Ancak etkisi ok snrl kald. nksenette ordu ile ilgili bir madde yoktu. Padiah senedi imzalamamt. Pek ok ayan veyaeraf, senedin yazlmas bitmeden toplanty terk ederek, senedi imzalamamt.

Bu srete, stanbulun etrafnda, Ayan ordular rengarenk niformalar ile konaklamlard.Sadece Alemdar Mustafa Paann 15 bin Krcal askeri vard. Yenieri tabir yerindeyseortadan toz olmutu.

Alemdar Mustafa Paa, III. Selim zamannda kurulan askeri oca Sekban Cedid adylayeniden canlandrmak istedi. Bu canlandrmadan nce yenieri oca ve dier 6 Ocaktanmuvafakat senedi alnd. Kuruluun bana Anadolu beylerbeyiKad Abdurrahman Paaatand.

Sekban Cedid iin ocak kullanlmt. Bunlar sekban, topu ve levent ocaklaryd. SekbanCedid, 5.000 askerle ie balamt. Mevcudu ok ksa srede 10.000 kiiye ulat.Komutanlar Nizam Cedidin eski subaylaryd.

Alemdar Mustafa Paa kendini olduundan daha gl sanyordu. Padiah, otoriter ve szmsz tavr ile rahatsz ediyordu.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Alemdar_Mustafa_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Alemdar_Mustafa_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sekban-%C4%B1_Cedidhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sekban-%C4%B1_Cedidhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sekban-%C4%B1_Cedidhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1_Abdurrahman_Pa%C5%9Fahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sekban-%C4%B1_Cedidhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Alemdar_Mustafa_Pa%C5%9Fa

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

41/217

41

Alemdar olay, 1808

15 Kasm 1808de durumdan rahatsz olan yenieriler, Bab Aliye giderek Alemdar MustafaPaay kuattlar. Padiah yardma Kad Abdurrahman Paay ard. Ama bu yardmAlemdara yollamad. Zaten Cevdet Paaya gre isyandan nce Saray bu isyan bekliyordu.

Alemdar gafil avlanmt. Ayanlar ve askerlerini geri yollamt. Vidin valisi dris Paa

Rusuk zerine yrm, memleketini savunmak iinde Alemdar en iyi askerlerini Rusukayollamt. Babali duvarlarna aleyhinde yazlar yazlmasna ramen aldrmamt.

Asiler ile padiaha bal kuvvetler arasnda birka gn atmalar oldu. Bu arada AlemdarMustafa Paann ld renildi. Alemdar saatlerce arptktan sonra, dam delen asilerle

beraber lmek iin barut fsn atelemiti veya barut kaza ile atelenmiti. 17 Kasm1808de tahta tek kalmak iin II. Mahmut aabeyi IV. Mustafay ldrtt. IV. Mustafa lmve II. Mahmut dnda taht sahibi olabilecek kii olmamasna ramen asiler saraya saldrdlar.stanbul sava alanna dnmt. Yenieriler Ayasofya minarelerinden Saraya kurun attlar.Sarayda erzak azalmt. Sekbanlar Saraydan kp, Cebeciler klasn ele geirdiler.Yenieriler klay yaktlar.

Yenierilerin Osmanl Hanedanna saygs kalmamt. Padiah kim olursa olsun. EsmaSultan olsun. Krm Tatarlarndan biri padiah olsun sesleri ykseliyordu.

II. Mahmut donanmaya kente ate ama emri verdi. stanbulda byk yangnlar kt.stanbul stanbulolal ilk defa kendi donanmas tarafndan dvlyordu. Halk akn birvaziyette darlara frlamt. Yenieriler padiah alt edemeyeceklerini anladlar. Ocakaalar durumu umutsuz grp, ulemay Saraya yolladlar. Ertesi gn itaat belgesiimzalanmas konusunda anlald.

Ancak bu srada Kandral Mehmet adnda biri isyanclarn banda Tersaneyi, Tophaneyi,

Levent ve Selimiye klalarn eline geirdi. Yenierilerin durumu tekrar kuvvetlenmiti. Budurumda Abdurrahman Paa gibi nde gelen devlet adamlar stanbul dna ktlar. Bu srada

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

42/217

42

ykntlar arasnda Alemdar Paann cesedi kt. Yenieriler rahatlamt. O gece hkmetleyenieriler anlatlar.

Anlama sonunda Sekban Cedid kapatld. Saraya snanlara iliilmeyecekti. Firariler isebulunursa cezalandrlacaklard. Bu arada pek ok sekban kan akt. Bu olayn sonunda

Rusuk ayannn yaran olan 1 kii hari hepsi ldrlmt.

Kad Abdurrahman Paann zerine asker yolland. Paa Alanya kalesine kapand. 6 aylkkuatmadan sonra yakalanarak 2 olu ile birlikte idam edildi.

II. Mahmutu bir ayan tahta karmt. Ayann ortaya kmasyla Osmanl mlknde otoriteparalanma srecine girmiti. Bu g merkezlerinin sratle yok edilmesi gerektii halde zatenmevcut otoritesini bir ayana borlu olan II. Mahmutun bunu yapmas ok zordu. Bu dncedorultusunda Anadoluda hakim siyasi otoritenin paralanmas anlamnda ayanlkkurumunun, Seluklu Devletinin yklmasndan sonra ortaya kan beylikler dneminiartrd sylenebilir.

Ayann Sened-i ttifak ile devlet idaresinde otorite kazanma giriimleri, kendi aralarndabirlik olamamalar, saray entrikalar, ocakl ve ulemann muhalefeti ve d tahrikler sonucundabaarya ulamad ve 1808deki isyanda Alemdarn hayatn kaybetmesiyle birlikte Sened-ittifak tamamen nemini ve ilerliini kaybetti. Ayann kendini siyasal otorite olarak kabulettirememesinin altnda, Padiahn ayana olan muhalefeti de yatmaktayd. II. Mahmut, tahtagemesinde en nemli rol oynayan Alemdarn icraatlarna karmamt. Byk bir gizlilikleve zenle, otoritesine rakip olan unsurlar (Alemdar, dier ayanlar ve Yenieri Oca ) ortadankaldrmann planlarn yapt ve bunu geni bir zaman diliminde uygulamaya balad.

Devlet ayanlarn gcn krmak iin eitli politikalar gelitirecekti. Bazen len ayanlarnyerine yenilerini tayin etmeyerek kurumu zayflatacak, bazen merkeziyetilii glendirmekiin gerektiinde ayanlar katledecek, bazen de ayanlar birbirine krdrp glerini azaltmayoluna gidecekti. Ayanlarn gcn azaltmak iin uygulanan yntemlerden biri de, ayanmallarnn msaderesiydi.

Osmanl Devleti, zellikle II. Mahmuttan itibaren ayan ailelerine mensup kiilere devletmemurluu vererek etkilerini krm ve Tanzimattan sonra hkmet, vilayet idaresinidorudan doruya merkezden gnderilen valiler vastasyla yrtmeye balam ve bylelikleOsmanl tarihinde grlen ayanlar devri kapanmaya doru gitmitir. Ayrca ayanlnglenmesinde etkili olan malikane sistemi ile mtesellimlie Tanzimat devrinde son

verilmesi ayanlarn g kaybetmesine neden olmutur.Bu srada siyaset sahnesine yaknda kacak olan gen yneticilerde yetimeye balamt.Bunlar Batdaki ilerlemeden haberdar olmaktaydlar. Bunlarn bir ksm yakn bir gelecekted lkelerde grevlendirilecekti. lerinde en mehuru Mustafa Reit Paa olacakt.

ar I. Aleksander Osmanl Rus mtarekesini onaylamamt. Bar grmelerine olur demediama Eflak da boaltt. ar Napolyonun kendine Memleketyni elinde tutarsn dediinigereke gsteriyordu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

43/217

43

Rusya Fransa Yaknlamas, 1808

Murat

Fransada Vicdan zgrl olumutu. Katolikler, Protestanlar ve Yahudiler aynhaklardan yararlanyorlard. 1801 tarihli Konkordato, papa VII. Piusun istedii gibi sonuvermemi, Katoliklere ayrcalk tannmamt. Katoliklik Fransa yurttalarnn bykounluunun diniydi, o kadar. Katolik rahipler maa alyorlard. Ama Protestan rahipler demaa alyordu. 1808de kan bir kararname ile Yahudiler de srael kltn rgtlediler.

Fransada bir yandan da burjuvazi yeni bir aristokrasi oluturmaya alyordu. Bu yenisoylular iine nce imparator ailesi girdi. mparatorluun ileri gelenlerine eski rejimin dk,

baron gibi unvanlar datlyordu.

ubat aynda Fransa Vatikan igal etti.

1 Mart 1808de yeni bir kararname kt. Bu kararname ile imparatorluk soyluluuyaratlyordu. Bu unvanlar hem yaam boyu sryor ve hem de varislere geiyordu. Aslndaunvanlar datlmt ama ayrcalklar yoktu.

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

44/217

44

Rusya, ngiltere ile Fransa arasnda arabuluculuk yapmak istiyordu. Ancak ngilizlerin tutumukesindi, anlama yoktu. Bu durumda Rusya biraz daha Fransaya yaklat. Rus ve Fransz dileri beraberce Osmanl topraklarn paylama almalarna baladlar.

Rusya stanbulu istiyordu. Bu da Napolyonun hi houna gitmiyordu.

Kta Ambargosunun tam almas iinGeneral Muratspanyaya girdi. Madrid igal edildi.Bu istila sonundaJoseph Bonapartespanya tahtna kt. Peinden spanyada bir halkayaklanmas balad. Bu yeni gelimede ngiliz paras da rol oynamt. Bu kalkma sadece

bir i bakaldrma olmayacak, spanya Latin Amerika kolonileri de bamszlklarnkazanacaklardr.

12 Ekim 1808de Napolyon ve ar Aleksander Erfurtta karlkl grmeler yaptlar.Napolyon bu grmelerde Osmanl lkesini paylama konusunu grmeye yanamad.Bunda temel etkenin stanbul olduu dnlmektedir. Ancak bu grme sonunda RusyannFinlandiya ve Memleketeyni, Fransann ise talya ve spanyay almas kabul edildi.

Bu srada Mehmet Sait Halet Efendi stanbula dnmt. II. Mahmutun danmanehremini (Belediye reisi) brahim Rafet Efendinin himayesine girdi.

spanyadaki isyanclarn baarlar karsnda, Napolyon Byk Ordusu ile spanyaya girdi.Ve kardeini tahta tekrar oturttu. Napolyon, Avusturyay hareketten alkoymak konusundaRusya ile Erfurtta anlamt. ar bu konuda kaamak davranyordu. Napolyon spanyayarm adasn yle bir dolap, dnd.

ngilterede sava, kral gittike glendiriyordu. 1808den balayarak basn zgrlkstlanmaya ve mahkumiyetlere yol amaya balad. Ancak basn zgrl tamamen askyaalnmamt. Ayn ekilde toplanma ve rgtlenme zgrl de snrlanm bile olsa devamediyordu. Dileke verilmeye devam ediliyordu. Reformun ise ad bile anlmyor, her tipreform tasars engelleniyordu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Joachim_Murathttp://en.wikipedia.org/wiki/Joachim_Murathttp://en.wikipedia.org/wiki/Joachim_Murathttp://tr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Bonapartehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Bonapartehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Bonapartehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Bonapartehttp://en.wikipedia.org/wiki/Joachim_Murat

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

45/217

45

1808in Baz Gelimeleri

Manchester

ABDye kle ithali yasakland. Klelerin yasaklanmas Anayasa hazrlanrken verilen birszd. Ancak bu sz 1808e kadar ertelenmiti.

PennsylvaniaWilkes-BarredaJesse Fell, ilk defaAnthracitekmrn sanayi yakt olarakkulland. Bu Amerikanendstriyel devrimininanahtar olacaktr.

John Jacob Astortarafndan Amerikan Krk irketikuruldu.

RessamHubert Robert(17331808) ld.

Danimarka kralChristian VII of Denmark(d. 1749), Fransz tarihiLouis-Pierre Anquetil(d.1723), talyan yazarSaverio Bettinelli(d. 1718) 1808 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/Wilkes-Barrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilkes-Barrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilkes-Barrehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesse_Fellhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesse_Fellhttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesse_Fellhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anthracitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Anthracitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Anthracitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_revolutionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_revolutionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_revolutionhttp://en.wikipedia.org/wiki/John_Jacob_Astorhttp://en.wikipedia.org/wiki/John_Jacob_Astorhttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hubert_Roberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Hubert_Roberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Hubert_Roberthttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_VII_of_Denmarkhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_VII_of_Denmarkhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_VII_of_Denmarkhttp://en.wikipedia.org/wiki/Louis-Pierre_Anquetilhttp://en.wikipedia.org/wiki/Louis-Pierre_Anquetilhttp://en.wikipedia.org/wiki/Louis-Pierre_Anquetilhttp://en.wikipedia.org/wiki/Saverio_Bettinellihttp://en.wikipedia.org/wiki/Saverio_Bettinellihttp://en.wikipedia.org/wiki/Saverio_Bettinellihttp://en.wikipedia.org/wiki/Saverio_Bettinellihttp://en.wikipedia.org/wiki/Louis-Pierre_Anquetilhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christian_VII_of_Denmarkhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hubert_Roberthttp://en.wikipedia.org/wiki/American_Fur_Companyhttp://en.wikipedia.org/wiki/John_Jacob_Astorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_revolutionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anthracitehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesse_Fellhttp://en.wikipedia.org/wiki/Wilkes-Barre

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

46/217

46

Napolyon Durmuyor, 1809

Palace of Schoenbrunn

Ocak ayndaNapolyon spanyadan dnnce spanyol isyanclar ii daha da azttlar. Kanlgerilla eylemleri balad. Fransz MarealiJean Lannes,Zaragoza Kuatmasna balad. Bukuatma srasnda iki taraftan toplam 60.000 kii ld.Yarmada SavakapsamndaCorunnaMuharebesinde Britanya Franszlar yendiler.

Napolyonun Rus ar ile anlamas Osmanl devletini artmt. Osmanllar aslnda Fransaiin savayorlard. Osmanl ngiliz sava da anlamsz bir hale gelmiti. ngiltere ileOsmanllar arasnda 5 Ocaktaanakkale anlamasyapld. Bu anlama ile ngiltere pek okticari hak ald. Bunlarn iinde en nemlisi Karadeniz ticaretine imkan vereniydi. Barzaman boazlara hibir sava gemisi girmeyecekti. Yine bu anlamaya gre, ngiltere Rusya

ile Osmanllardan nce mzakere yaparsa, anlama hkmlerine Osmanl topraklarnnpaylamasn nleyici hkmler koyduracakt.

Osmanllarla Ruslar arasnda anlama salanamadndan sava devam ediyordu. 24 Ekim1809da Tatariede Osmanl Ordusu Ruslar yendi. Aralk aynda ise Ruslar smail kentiniele geirdiler.

Osmanllarda II. Mahmut tahtn kurtarmay baarmt ve mevcut ortamda herhangi biryenilik yapma imkan olmadn da grmt. Asker, brokrasi, ulema, eskimi vekhnelemi sistemi tutuyorlard. Bunlar yerlerinde kaldka yenileme mmkn deildi.Kendi ve dolays ile devlet otoritesini yeniden kurmas gerekiyordu.

http://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Lanneshttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Lanneshttp://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Lanneshttp://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Saragossa_%281809%29http://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Saragossa_%281809%29http://en.wikipedia.org/wiki/Peninsular_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Peninsular_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Peninsular_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Corunnahttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Corunnahttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Corunnahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Kale-i_Sultaniye_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Kale-i_Sultaniye_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Kale-i_Sultaniye_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://tr.wikipedia.org/wiki/Kale-i_Sultaniye_Antla%C5%9Fmas%C4%B1http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Corunnahttp://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Corunnahttp://en.wikipedia.org/wiki/Peninsular_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Saragossa_%281809%29http://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Lannes

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

47/217

47

Otorite silahl gten geiyordu. Bu silahlgcn imdi olduu gibi kendi menfaatine dnkdeil, devletin karlarna uygun bir yapda olmas gerekiyordu. u anda, bu anlamda, II.Mahmutun elinde sadece topu birlikleri ve yeniletirilmeye allan donanma vard.

Avusturya Napolyona kar sava amadan harekete gemiti. Ancak Napolyon ok ksa

srede tekrar Viyanaya ulat. Ekim ayndaViyana Baryapld. Avusturyann elindenGaliyave Adriyatik topraklar kt. GaliyayVarova Byk Dkalald. Dier yerlermparatorlua katld. Sonuta Kta Ablukas daha kuvvetlenmi oldu.

Maysta Napolyon Papalk devletini Fransz mparatorluuna ilhak ederek, Papann seklergcnn bittiini ilan etti. Papada onu aforoz etti.

Rusyada arSperanskinin reform nerilerine uyuyordu. ar Aleksandr, eyaletlerde topraksahiplerince seilmi olan meclisin (Duma) yan sra, bir mparatorluk Dumasn kabul etti.Bu meclis bte ve kanunlar onaylayacakt. Ama i uygulamaya gelince, bunugerekletirmeyecekti. Memur greve alrken snav koydu ve niversite diplomas istedi.

Brokratlar asil snftandr ama snav da vardr.

1809da Rusya sveten Finlandiyay ald (Fin Sava).

Amerika Birleik Devletlerinde BakanJames Madison(18091817) olmutu.

svireninAargaukantonu, Yahudilere vatandalk hakk vermedi.

Afganistan ve Britanya anlama yaptlar.

Avusturyal besteciJohann Georg Albrechtsberger(d. 1736), ngiliz airHannah Cowley(d.1743), ngiliz yazarAnna Seward(d. 1747), Fransz ressamJoseph-Marie Vien(d. 1716),Avusturyal fizikiLeopold Auenbrugger(d. 1722), Danimarkal ressamNikolaj AbrahamAbildgaard(d. 1743), Japon edebiyatcUeda Akinari(d. 1734), ngiliz mhendis ve imalatcMatthew Boulton(d. 1728), ABDli kaifMeriwether Lewis(d. 1774), ngiliz kartograf veressamPaul Sandby(d. 1725) 1809 ylnda ldler.

http://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Sch%C3%B6nbrunnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Sch%C3%B6nbrunnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Sch%C3%B6nbrunnhttp://en.wikipedia.org/wiki/West_Galiciahttp://en.wikipedia.org/wiki/West_Galiciahttp://en.wikipedia.org/wiki/Duchy_of_Warsawhttp://en.wikipedia.org/wiki/Duchy_of_Warsawhttp://en.wikipedia.org/wiki/Duchy_of_Warsawhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Speranskyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Speranskyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Speranskyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Madisonhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Madisonhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Madisonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Aargauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Aargauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Aargauhttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Georg_Albrechtsbergerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Georg_Albrechtsbergerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Georg_Albrechtsbergerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hannah_Cowleyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hannah_Cowleyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hannah_Cowleyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Sewardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Sewardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Sewardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph-Marie_Vienhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph-Marie_Vienhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph-Marie_Vienhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_Auenbruggerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_Auenbruggerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_Auenbruggerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ueda_Akinarihttp://en.wikipedia.org/wiki/Ueda_Akinarihttp://en.wikipedia.org/wiki/Ueda_Akinarihttp://en.wikipedia.org/wiki/Matthew_Boultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Matthew_Boultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Meriwether_Lewishttp://en.wikipedia.org/wiki/Meriwether_Lewishttp://en.wikipedia.org/wiki/Meriwether_Lewishttp://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Sandbyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Sandbyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Sandbyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Sandbyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Meriwether_Lewishttp://en.wikipedia.org/wiki/Matthew_Boultonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ueda_Akinarihttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Nikolaj_Abraham_Abildgaardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Leopold_Auenbruggerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph-Marie_Vienhttp://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Sewardhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hannah_Cowleyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Georg_Albrechtsbergerhttp://en.wikipedia.org/wiki/Aargauhttp://en.wikipedia.org/wiki/James_Madisonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_Warhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Speranskyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Duchy_of_Warsawhttp://en.wikipedia.org/wiki/West_Galiciahttp://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Sch%C3%B6nbrunn

7/31/2019 25. kitap k.r (1785-1805)

48/217

48

Franz Joseph Haydn

Haydn

Franz Joseph Haydn(1732 - 1809) Avusturyal Bestecidir. HemMozart hemBeethovenietkilemitir. Baba Haydn olarak bilinir. En ok senfoni trndeki eserleriyle tannr. Bu trde104 eser vermitir.

31 Mart 1732de Aa Avusturyann Rohrau kentinde doan Haydn, yoksul bir aileninocuu idi. Ailesi onu, 6 yanda iken bir koroya katlmak zere Viyanaya gnderdi. Sesikalnlatktan sonra da Viyanada kalarak mzisyenlikyapmaya devam etti, bestecilik dersleriald. 1761deEsterhzyailesinin yannda i buldu ve hayatnn 30 yldan fazlasn buaristokrat aileye hizmet ederek geirdi. i, onlarn istekleri ve ihtiyalarna uygun mzik

bestelemekti. Dier bestecilerden ve mzik evrelerinden uzak oluu, onun yaratclnortaya kard, nnn yaylmasna ise engel olmad.

1780lerde besteleri tm Avrupada alnmaktayd. nnden tr eitli yerlere davet edilirve davet edildii ehirde ilk kez alnmak zere bir eser bestelemesi istenirdi. Bu ekildeyazd Paris Senfonileri ve Londra Senfonileri en ok bilinenlerdir. Yayl drtlleri iin

http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Haydnhttp://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Haydnhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_van_Beethovenhttp://tr.wikipedia.o