2017 2 Revija nštituta za slovenski jezik FRana Ramovša ...bos.zrc-sazu.si/knjige/JZ 23.2 (2017)_Kurkina.pdf · Bohumil Vykipěl Jadwiga Waniakowa Andreja Žele Ob jubileju etimologinje

.

Zbigniew Babik

. .

Vt Boek

Wiesaw BoryVarja Cvetko Orenik Janez Orenik

Aleksandra Derganc

Metka Furlan

Mariola JakubowiczIlona Janykov

Helena Karlkovubor Krlik

Marek MajerMajda Mere

Ji RejzekLuka Repanek

. Rafa Szeptyski

Marko SnojMatej ekli

. Silvo Torkar

. -

Bohumil VykiplJadwiga Waniakowa

Andreja ele

Ob jubileju etimologinje Ljubov Viktorovne Kurkine Bibliografija Ljubov Viktorovne Kurkine Po predlogi Ljubov V. Kurkine uredili Metka Furlan, Silvo Torkar, Peter Weiss

: Toboa szczliwie rozwizany (?) problem (nie tylko) polskiej toponomastyki : . *kapatiPoznmka k etymologii staroslovnskho vsd svat pijmnZe studiw nad ludowym sownictwem chorwackimNaravna skladnja stanje stvari leta 2017Poimenovanja za enske nosilke poklicev in poloajev v slovenini in ruiniPrispevek k ivalskim lastnoimenskim poimenovanjem hidronimskega izvora: slovensko Sebin/Sabin/Savin in SavaZ historii nazw mioci w jzykach sowiaskichK vkladu eskch nzv janovce (Sarothamnus)esk zoologick termn zlak novotvar nebo vpjka?. . *dryn ~ . . driica ; . . , ? .. *tro, *dhro Pochodzenie prasowiaskiego *j czyjRaba glagola biti sem v slovenskem knjinem jeziku 16. stoletja , color Psl. *marn a dal odvozeniny od koene *marFunkcija staroperzijskega zaimka aita *eratk: Nebinalenek med prislovom in veznikom (na gradivu jezika Briinskih spomenikov) *ob/o vRazpoznavanje slovenskih zemljepisnih imen (2) . strnti (se). () Strun poznmka k staroeskm slabinm likvidmEtymologia w dialektologii pochodzenie polskiego gwarowego usiata si zmczy siNareje kot dobro izhodie za prepoznavanje in spoznavanje nekaterih skladenjskih pojavov v lastnem jeziku

Jezikoslovni zapiski 23 2017 2ISSN 0354-0448

23

2017

2

ISSN 0354-0448

Revija intituta

za slovenski

jezik FRana

RamovazRC

sazu

Revija intituta za slovenski jezik FRana Ramova zRC sazu

Jezikoslovni zapiski

23 2017 2

Ob jubileju Ljubov Viktorovne Kurkine

Ob

jubi

leju

Lju

bov

Vik

toro

vne

Kur

kine

Jezi

kosl

ovn

i zap

isk

i

Uredniki odbor

UrednikTehnina urednica

Prevod izvlekov in povzetkov v angleino

Naslov urednitva

Telefon

Izdalzanj

Zaloilazanjo

PrelomOblikovanje

TiskNaklada

Letna naroninaLetna naronina za tudente

Cena posamezne tevilkeCena dvojne tevilke

Naroila sprejemaTelefon

Jezikoslovni zapiski so uvreni v mednarodne zbirke podatkov MLA International Bibliography of Books and Articles on the Modern Languages and Literatures, New York, ZDA; Bibliographie linguistique / Linguistic bibliography, The Hague, Nizozemska; IBZ, K. G. Saur Verlag, Osnabrck, Nemija; New Contents Slavistics, Staatsbibliothek zu Berlin, Nemija.

Revija izhaja s podporo Javne agencije za raziskovalno dejavnost Republike Slovenije.

To delo je na voljo pod pogoji slovenske licence Creative Commons 2.5, ki ob priznavanju avtorstva dopua nekomercialno uporabo, ne dovoljuje pa nobene predelave.

Hubert Bergmann, Metka Furlan, Alenka Jelovek, Mateja Jemec Tomazin, Karmen Kenda-Je, Valerij M. Mokijenko, Alenka ivic-Dular, Andreja elePeter WeissAlenka JelovekDonald Reindl, DEKS, d. o. o.

Intitut za slovenski jezik Frana Ramova ZRC SAZUNovi trg 4, SI-1000 Ljubljana, Slovenija01 4706 [email protected] ali [email protected]://ojs.zrc-sazu.si/jzhttp://bos.zrc-sazu.si/knjige/index.html

Intitut za slovenski jezik Frana Ramova ZRC SAZUMarko Snoj

Zaloba ZRCOto Luthar

Peter Weiss, Simon AtelekEvita LukeCollegium Graphicum, d. o. o.250 izvodov

10 8 7 12 Zaloba ZRC, p. p. 306, SI-1001 Ljubljana, Slovenija01 4706 [email protected]

Jezikoslovni zapiski 23 2017 2ISSN 0354-0448

Jezikoslovni zapiski 23 2017 2

Nekaj besedil je bilo pripravljenih z vnaalnim sistemom ZRCola (http://ZRCola.zrc-sazu.si), ki ga je na Znanstvenoraziskovalnem centru SAZU v Ljubljani (http://www.zrc-sazu.si) razvil Peter Weiss.

Navodila avtorjemJezikoslovni zapiski so revija Intituta za slovenski jezik Frana Ramova ZRC SAZU, slovenska znanstvena jezikoslovna revija, ki izhaja dvakrat na leto. Urednitvo sprejema prispevke praviloma do konca novembra za prvo tevilko v naslednjem letu in do konca marca za drugo tevilko v tekoem letu. Urednitvo k pisanju posebej vabi mlade raziskovalce in raziskovalke.

Najveji obseg lankov je ena avtorska pola, tj. 16 strani s po 30 vrsticami, za razprave po dogovoru z urednitvom tudi ve. Poroila naj bi obsegala do 5, recenzije, predstavitve ali kritike jezikoslovnih del pa do 10 strani. Izvirna besedila je treba oddati urednitvu v programu Word in v pisavi Times New Roman ali 00 ZRCola (velikost 10 pik); ta je priporoena predvsem za posebne jezikoslovne znake, dobiti pa jo je mogoe v okviru za stonjskega vnaalnega sistema ZRCola na spletni strani http://ZRCola.zrcsazu.si ali na urednikovem enaslovu [email protected]. Besedila naj bodo oddana v elektronski obliki po epoti, tistim s posebnimi jezikoslovnimi znaki pa naj bo priloena tudi datoteka v obliki PDF.

Razprave in lanki imajo na zaetku slovenski in angleki izvleek s po do 5 vrsticami in do 5 kljunimi besedami. Po vzetek pri razpravah in lankih naj bo preveden v angleino in naj ne presega do 15 vrstic. Pri navajanju objav v literaturi naj se avtorji po monosti ravnajo po prejnjih objavah v Jezikoslovnih zapiskih.

Prispevke preberejo lani urednikega odbora, ki razprave in lanke praviloma tudi recenzirajo. Pri dvojnem slepem recenziranju sodelujejo tudi zunanji recenzenti. Priporoila in popravki lanov urednikega odbora oziroma recenzentov so posredovani avtorjem, da jih upotevajo.

Uredniki odbor Jezikoslovnih zapiskov si pri pripravljanju revije eli im irega sodelovanja. Zato poziva sodelavce in bralce revije ter vse zainteresirane, da poiljajo svoje predloge in mnenja v zvezi z obliko in vsebino revije ter delom urednikega odbora. Objavljeni bodo v rubriki Odmevi.

hrbetknjige24 mm

Ob jubileju Ljubov Viktorovne Kurkine

Revija intituta za slovenski jezik FRana Ramova zRC sazu

Jezikoslovni zapiskiUredili Metka Furlan, Silvo Torkar in Peter Weiss

23 2017 2

L. V

. Kur

kina

,

(1

992)

, tip

kopi

s

CIP Kataloni zapis o publikaciji Narodna in univerzitetna knjinica, Ljubljana 811.163.6282(082) 082.2Kurkina L.V. OB jubileju Ljubov Viktorovne Kurkine / uredili Metka Furlan, Silvo Torkar in Peter Weiss ; [izdal] Intitut za slovenski jezik Frana Ramova ZRC SAZU ; [prevod izvlekov in povzetkov v angleino Donald Reindl, Deks]. Ljubljana : Zaloba ZRC, 2017. (Jezikoslovni zapiski, ISSN 0354-0448 ; 23, 2017, t. 2) ISBN 978-961-05-0053-7 1. Furlan, Metka, 1955 2. Kurkina, Ljubov Viktorovna 293347328

3Jezikoslovni zapiski 23 2017 2

kazalo

Ob jubileju etimologinje Ljubov Viktorovne Kurkine

Bibliografija Ljubov Viktorovne KurkinePo predlogi Ljubov V. Kurkineuredili Metka Furlan, Silvo Torkar in Peter Weiss

.

:

Zbigniew BabikToboa szczliwie rozwizany (?) problem (nie tylko) polskiej toponomastyki

. . :

. *kapati

Vt BoekPoznmka k etymologii staroslovnskho vsd svat pijmn

Wiesaw BoryZe studiw nad ludowym sownictwem chorwackim

Varja Cvetko Orenik Janez OrenikNaravna skladnja stanje stvari leta 2017

Aleksandra DergancPoimenovanja za enske nosilke poklicev in poloajev v slovenini in ruini

Metka FurlanPrispevek k ivalskim lastnoimenskim poimenovanjem hidronimskega izvora: slovensko Sebin/Sabin/Savin in Sava

Mariola JakubowiczZ historii nazw mioci w jzykach sowiaskich

9

13

31

39

53

67

83

95

101

113

125

131

141

4 Kazalo4

Ilona JanykovK vkladu eskch nzv janovce (Sarothamnus)

Helena Karlkovesk zoologick termn zlak novotvar nebo vpjka?

ubor Krlik. . *dryn ~ . . driica ; . . , ?

.-. *tro, *dhro

Marek MajerPochodzenie prasowiaskiego *j czyj

Majda MereRaba glagola biti sem v slovenskem knjinem jeziku 16. stoletja

, color

Ji RejzekPsl. *marn a dal odvozeniny od koene *mar

Luka RepanekFunkcija staroperzijskega zaimka aita

. Rafa Szeptyski *eratk: -

Marko SnojNebina

Matej eklilenek med prislovom in veznikom (na gradivu jezika Briinskih spomenikov)

. *ob/o v

Silvo TorkarRazpoznavanje slovenskih zemljepisnih imen (2)

. . strnti (se)

-. ()

Bohumil VykyplStrun poznmka k staroeskm slabinm likvidm

Jadwiga WaniakowaEtymologia w dialektologii pochodzenie polskiego gwarowego usiata si zmczy si

151

159

165

171

199

211

229

235

241

261

287

297

301

319

331

343

347

361

365


Andreja eleNareje kot dobro izhodie za prepoznavanje in spoznavanje nekaterih skladenjskih pojavov v lastnem jeziku

Harald BichlmeierHelena DobrovoljcMetka FurlanNataa JakopSimona KlemeniAndreja Legan RavnikarSergej A. MyznikovIrena Stramlji BreznikMatej ekliSilvo Torkar

Vlado Nartnik

Marija JasinskaPetra Vide Ogrin

Recenzentke in recenzenti

Prevod izvlekov, kljunih besed in povzetkov

iz slovanskih jezikov v slovenino

Pomo pri iskanju virov in vzpostavljanju povezav

373


Ob jubileju etimOlOginje ljubOv viktOrOvne kurkine

Na zaetku letonjega leta je astitljivo obletnico rojstva obhajala v slovanskem in irem jezikoslovnem svetu dobro znana, cenjena in spotovana moskovska eti-mologinja Ljubv Vktorovna Krkina. S priujoo tevilko revije Jezikoslovni zapiski ji njeni snovalci skupaj z domaimi in tujimi avtorji prispevkov, ki so se povabilu k sodelovanju odzvali brez zadrkov in z veseljem, izraamo globoko hvalenost za dolgoletno in obseno opravljeno delo na podroju slovanske etimo-logije, za njen pristni loveki odnos, Slovenci pa ne moremo prezreti tudi njenega velikega prispevka k boljemu poznavanju slovenskega jezika v strokovnih krogih zunaj meja Slovenije ter k etimolokim in primerjalnozgodovinskim raziskavam naega jezika.

Ljubov V. Kurkina, rojena 17. februarja 1937 v Moskvi, je znanstvena svetnica (rus. ) Oddelka za etimologijo in onomastiko Intituta za ruski jezik V. V. Vinogradova Ruske akademije znanosti (rus. . .. ) v Moskvi. tudij slavistike je konala leta 1959 na Filoloki fakulteti Moskovske dravne uni-verze M. V. Lomonosova. Leta 1966 je na Intitutu za ruski jezik zagovarjala kandi-datsko disertacijo na temo Tipoloka znailnost glagolov na -iti v slovanskih jezikih (rus. -iti ) pod mentorstvom prof. dr. Petra Savia Kuznecova. Doktorica filolokih znanosti je pos-tala leta 1987 z disertacijo na temo prouevanja lingvogeneze junih Slovanov, ki je leta 1992 izla v Sloveniji.

Od avgusta leta 1965 dalje je zaposlena v Oddelku za etimologijo in onoma-stiko Intituta za ruski jezik V. V. Vinogradova Ruske akademije znanosti, kjer kot soavtorica neprekinjeno e ve kot pet desetletij sodeluje pri izdelavi Etimolokega slovarja slovanskih jezikov: praslovanski leksikalni fond (rus. : ), ki ga pod zae-tnim urednitvom O. N. Trubaova po pripravljalnih delih od leta 1961 dalje izdaja Ruska akademija znanosti in predstavlja po etimolokih slovarjih Frana Mikloia in Ericha Bernekerja tretjo pomembno sintezo vseslovanskega etimolokega le-ksikona. Zaradi rednega izhajanja (v letih 19742016 je izlo e 40 knjig, od A do Pa-) in izrpnega jezikovnega korpusa ter etimolokih interpretacij, podkrepljenih

10 Ob jubileju etimOlOginje ljubOv viktOrOvne kurkine10

s tevilnimi citati, pa velja za neobhoden referenni vir tako v slovanski kot tudi indoevropski etimologiji. Ljubov V. Kurkina je pri slovarju ves as zadolena za izbor, rekonstrukcijo in etimoloko analizo gradiva bolgarskega, makedonskega, starocerkvenoslovanskega in slovenskega jezika, od 40. knjige dalje pa tudi gra-diva poljskega in obeh luikih jezikov. Za slovenino je izredno pomembno, da v slovarju redno dopolnjuje slovenistino bibliografijo s podroja leksikologije, etimologije, dialektologije in zgodovinske slovnice ter s tem skrbi za promocijo slovenistine literature v strokovnih krogih zunaj slovenskih meja.

Zaradi svojega poslanstva pri slovarju, ko ob drugem delu pri sistematinem beleenju slovenistine strokovne literature skrbi za im bolj popolno evidenco in analizo slovenskega besedja, je zunaj Slovenije najbolja poznavalka najstarejih plasti slovenskega besedia. Njeni prvi strokovni stiki s Slovenijo segajo v as aktivnega delovanja akademika Franceta Bezlaja in se kljub generacijskim razli-kam uspeno nadaljujejo v sodobni as. Ljubov V. Kurkina ima v vsem tem asu pomembno vlogo povezovalke med slovensko in rusko slavistiko, saj je mnogo-krat nesebino in hitro priskoila na pomo z izmenjavo mnenj, strokovne literatu-re, prevajanjem znanstvenih besedil ipd.

Osrednja tematika znanstvenega opusa Ljubov V. Kurkine je slovanska eti-mologija, ki jo vsebinsko nadgrajuje s podatki iz lingvistine geografije in z re-konstrukcijo praslovanskega leksikalnegs fonda. To pa ji omogoa bolji vpogled v problematiko narene lenitve praslovanine in kasnejih mednarenih stikov, v lingvogenetsko problematiko s posebnim poudarkom na junoslovanskih je-zikih in v problematiko rekonstrukcije duhovne in materialne kulture Slovanov. Izhodie njenih raziskav je vedno leksika. Beseda kot izhodie raziskave je vir za prepoznavanje njenih formalnih in pomenskih znailnosti, ki so odloilne za ugotavljanje in vrednotenje poloaja besede v starejih, praslovanskih jezikovnih plasteh, posledino pa za prepoznavanje praslovanske duhovne in materialne kul-ture. V svoje raziskave najpogosteje vkljuuje teavneje, praviloma etimoloko e nepojasnjeno predvsem nareno besedje slovanskih jezikov, najpogosteje slo-vensko in rusko.

Leta 1992 je v ruskem jeziku pri Slovenski akademiji znanosti in umetnosti izla njena leta 1987 zagovarjana disertacija Narena struktura praslovanskega jezika v lui junoslovanske leksike (rus. ), v kateri je na podlagi slovenskega jezi-kovnega gradiva, zbranega iz Pleternikovega slovarja in tevilnih drugih manjih, predvsem narenih virov, izluila, rekonstruirala in besedotvorno analizirala najsta-rejo plast slovenskega besedja ter s primerjavo ustreznih plasti v drugih slovanskih jezikih prepoznala izoglosne poteke, ki so e dodatno omajali klasino delitev slo-vanskih jezikov na june, zahodne in vzhodne, ozemlje nekdanje Panonije pred na-selitvijo Madarov pa je prepoznala kot asovno zadnje praslovansko jezikovno ob-moje in zato migracijsko izhodie, ki je odloilno sooblikovalo jezikovna razmerja junih Slovanov. Ob tem je pomembna tudi njena ugotovitev, da analiza izoglosnih

11Jezikoslovni zapiski 23 2017 2 11

potekov ne potrjuje teorije, po kateri naj bi pri oblikovanju junoslovanske jezikov-ne skupine sodelovali tudi vzhodni Slovani, ampak da slovensko -vzhodnoslovanske izolekse izvirajo e iz zgodnjega praslovanskega obdobja.

Leta 2011 je v Moskvi izla njena monografija Kultura sekalnopoigalnikega poljedelstva v lui jezika (rus. ), v kateri s pomojo jezikovnih podatkov iz vseh slovanskih jezikov, zlasti pa slovenskega in ruskega, odkriva prvotno tehniko pridobivanja in obdelovanja zemlje pri Slovanih ter njihove proizvajalne postopke, vsakdanje ivljenje, predsta-ve o prostoru, vrste bivali itd. V tem delu je Ljubov V. Kurkina v svojo raziskavo prvi v vejem tevilu pritegnila tudi slovansko toponomastino gradivo.

Obseen je njen prispevek v Razlagalnem slovarju ruskega jezika (rus. ), ki je pod odgovorno urednico akademikinjo Nata-lijo Ju. vedovo izel v Moskvi leta 2007 in vsebuje 82.000 besed. Jubilantka je v tem slovarju avtorica etimolokih razlag besedja praslovanskega izvora in besed, ki so bile v ruino izposojene do 18. stoletja.

Do zdaj je ve kot 150 znanstvenih prispevkov in ve kot 40 recenzij in po-roil objavila v najpomembnejih etimolokih in drugih jezikoslovnih zbornikih in revijah v Rusiji (Moskva, Jekaterinburg) in razlinih evropskih slavistinih srediih (Dunaj, Beograd, Sofija, Brno, Praga, Krakov, Ljubljana). V Ljubljani je z referati vekrat sodelovala na znanstvenem simpoziju Obdobja: Mikloiev (1991), Kopitarjev (1994) in Oblakov (1996) simpozij, Slovnica in slovar aktu-alni jezikovni opis (2015). Od leta 1999 dalje se redno aktivno udeleuje etimo-lokih simpozijev, ki jih v triletnih intervalih prireja brnska etimoloka delavnica. Leta 2010 je v Ljubljani sodelovala na mednarodnem znanstvenem simpoziju, ki je bil posveen stoti obletnici rojstva akademika Franceta Bezlaja.

Od devetdesetih let 20. stoletja dalje je lanica urednikega odbora zbornika timologija in lanica Etimoloke komisije, ki deluje pod okriljem Mednarodnega slavistinega komiteja. Do zdaj je aktivno sodelovala na mednarodnih slavisti-nih kongresih v Bratislavi (1993), Krakovu (1998), Ljubljani (2003), na Ohridu (2008) in v Minsku (2013).

Znanstveni opus jubilantke odlikuje tudi bogata recenzentska dejavnost. Ve-ino recenzij monografij s podroja slovanske etimologije, etimologije nasploh in monografij s tematiko, ki je v tesneji povezavi z etimologijo, je objavila v zbornikih timologija, Obeslavjanskij lingvistieskij atlas: materialy i issledo-vanija in reviji Voprosy jazykoznanija, nekaj tudi drugje, npr. v beograjskem Ju-noslovenskem filologu in ljubljanski Slavistini reviji. Med recenziranimi deli so tudi slovenske monografije s podroja etimologije, dialektologije in zgodovinske-ga glasoslovja. Od 2. knjige dalje recenzira Ruski etimoloki slovar izpod peresa Aleksandra J. Anikina (v letih 20072017 je izlo 11 knjig, od A do Gra-).

Ljubov V. Kurkina je pomembno prispevala k promociji slovenskega jezika v strokovnih krogih zunaj meja Slovenije, podroju etimolokih, primerjalnozgo-dovinskih in lingvogenetskih vpraanj slovenskega jezika pa dala neizbrisen in

12 Ob jubileju etimOlOginje ljubOv viktOrOvne kurkine

pomemben peat, mimo katerega ne bo mogel nihe, ki se bo kadar koli ukvar-jal s podobnimi vpraanji slovenskega jezika. Tak prispevek k razvoju sloven-skega jezikoslovja jo uvra med ruske znanstvenike, ki so bistveno prispevali k raziskovanju slovenske jezikovne in kulturne dediine, kot so A. H. Vostokov, I. I. Sreznjevski in Jan Baudouin de Courtenay. Slovenska akademija znanosti in umetnosti v Ljubljani ji je za opravljeno dolgoletno delo na podroju slovenskega jezikoslovja izrazila globoko hvalenost in zaslueno ast, ko jo je 18. junija 2015 izvolila za dopisno lanico.

S tem smo le beno predstavili izjemno bogat znanstveni opus, ki ga je Lju-bov V. Kurkina do zdaj prispevala v zakladnico etimolokih, primerjalnozgodo-vinskih, lingvogenetskih in kulturolokih znanj o slovanskih jezikih s posebnim pogledom na slovenino. Upravieno lahko trdimo, da se uvra med vodilne slovanske etimologe.

Na koncu naj nai dragi jubilantki Ljubov Viktorovni Kurkini ob astitljivi obletnici iz srca zaelimo e veliko delovne vneme, radovednosti in navdiha ter zadovoljstva z e narejenim in seveda: !

Ljubljana, novembra 2017

Metka Furlan Silvo Torkar Peter Weiss


0

BiBliogRaFija ljuBov viktoRovne kuRkine

V bibliografijo zajeta dela so izla v letih 19642017. Razvrena so v tiri razdel-ke: (1) monografije, (2) razprave in lanki, (3) recenzije, (4) poroila. V posamez-nih razdelkih so objave zdruene pod letnicami izida, ki so v bibliografskem po-datku natisnjene polkrepko, v okviru istega leta pa si objave sledijo po azbunem zaporedju cirilinih in nato po abecednem zaporedju latininih naslovov knjig, zbornikov in revij. Za naslovom razprav ali lankov so v oglatih oklepajih zapi-sani obravnavani leksemi, ki prvotno niso bili zdrueni v podnaslov; e v prvotni objavi v podnaslov zdrueni so zapisani v okroglih oklepajih ali pa pred njimi stoji dvopije. Spletne povezave so bile dostopne 8. 1. 2018.

monogRaFije1 :

1 140, M: , 19742016. Uredniki: zv. 131 O. N. Truba-ov, zv. 32 O. N. Trubaov in A. F. uravljov, zv. 3339 A. F. uravljov, zv. 40 A. F. uravljov in . . Varbot. V vseh izlih zvezkih je bila L. V. Kurkina zadolena za izbor, obdelavo in sistematizacijo gradiva bolgarskega, makedon-skega, starocerkvenoslovanskega in slovenskega jezika, od zvezka 40 dalje tudi gradiva poljskega jezika. Natanna evidenca po avtorstvu geselskih sestavkov je bila uvedena ele v zvezku 14. Avtorstvo L. V. Kurkine po zvezkih:

14, 1987, 20021315, 1988, 327516, 1990, 7511817, 1990, 13018318, 1993, 16021919, 1993, 69115, 17218520, 1994, 12114621, 1994, 717, 14018422, 1995, 246255

1 http://etymolog.ruslang.ru/index.php?act=essja.

1

14 BiBliografija ljuBov viktorovne kurkine14

23, 1996, 58624, 1997, 5691, 15123425, 1999, 519, 4054, 20223826, 1999, 71927, 2000, 9716028, 2001, 67107, 13520429, 2002, 135154, 24825330, 2003, 570, 18522631, 2005, 118142, 143, 145146, 149, 152188, 20520732, 2005, 14122433, 2007, 3791, 21228435, 2009, 178736, 2010, 11516537, 2011, 157, 16321438, 2012, 13118039, 2014, 16622340, 2016, 5995, 164206

2 - (Narena struktura praslovanskega jezika v lui junoslovanske leksike), Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 1992 (Dela raz-reda za filoloke in literarne vede 38), 260 str. https://tinyurl.com/narecna = http://www.sazu.si/uploads/files/57dfbe71e126b1a75cebe90f/Kurkina%201992%20--%20Dialektnaja%20struktura%20OCR_c%20l-pdfA.pdf.

3 - : 82 000 , . .. -, M: . .. (izd.) M: (zal.), 2007, 1164 str. Avtorica etimolokih razdelkov gesel z iztonicami, ki so slovanskega izvora, stare izposojenke ali izposojenke iz asa do 18. stoletja, je L. V. Kurkina, avtor etimolokih raz-delkov z iztonicami, ki so izposojenke iz asa od 18. do 20. stoletja, pa L. P. Krisin. Dotis: 2008, 2011.

4 , M: -, 2011, 368 str.

5 ( ), [2011], 38 str. http://etymolog.ruslang.ru/doc/etymology_literature.pdf.

RazpRave in lanki6 -

, -: , 1964, t. 3, 7175.

2


7 -i, [1964]:2 -, M: , 1965, 4455.

8 -i -n , 1965: , M: , 1967, 140152.

9 , 1965, M: , 1967, 184188.10 [bezati, boht], 1966:

, M: , 1968, 105106.

11 , 1967: 2431 1967 ., M: , 1969, 129144.

12 - , 1968, M: , 1971, 92105.

13 - , 1970, M: , 1972, 91102.

14 , v: : -, M, 1973, 1718.

15 , 1971, M: , 1973, 5879.

16 [. i, . smogor, voleki, rbast, *rb/ *rb, *pel/*pelv, sklke, je], 1971, M: , 1973, 8792.

17 [. *mrdati, . mrskati, . -], : -3 1972, M: , 1974, 215223.

18 II [. , . *muz(g)ati, *luz gati/ *lyzgati, . , . lohnti, lhniti, kvga], 1972, M: , 1974, 6080.

19 III [. *moliti, . *drmati, .-. rziti se, . *lviti], 1973, M: , 1975, 3443.

20 ( ), v: , M: , 1976, 129155.

21 . , : - 1974, M: , 1976, 132136.

2 http://etymolog.ruslang.ru/index.php?act=contents&book=etymology.3 : http://www.

slavatlas.org/publications.html.

16 BiBliografija ljuBov viktorovne kurkine

22 [. , . otrkniti, . , , . riti, . *reeto, .-. skomori, . trbje], 1974, M: , 1976, 4459.

23 IV (. kt, .-. ptiti, . *struk/ *strk), 1975, M: , 1977, 1328.

24 [plhek, stniti, krke, uti, kvrna, prprica, snga, zaren], : - 1976, M: , 1978, 278293.

25 II, 1976, M: , 1978, 1731.

26 [. *vati, *uj, c.-. okli-jvati, apoak], : 1977, M: , 1979, 285294.

27 ( ), 1977, M: , 1979, 3954.

28 - , : 1978, M: -, 1980, 331338.

29 [*-krj, *krjati, *perk/*prk, *(s)karati, . *slopc], 1978, M: , 1980, 3237.

30 [, , , , , , , ], 1978, M: , 1980, 3843.

31 . , 4 1981, t. 3, 8597.

32 [*emrti, *skovrti, *avrti, *skomud/ *emd, *skovrga, *ebol], : 1979, M: , 1981, 331337.

33 (, , , , ), v: , , 1981, 133137.

34 [.-. *mrsiti, *up, upl, . kpiti, miljva, snditi se, vada, vgati, vzniti, . , , . , .-. oela, kge], 1979, M: , 1981, 1528.

35 [obrten, preongati, pkelj, pakta, rgati se, sklabotna, st], : - 1980, M: , 1982, 275281.

36 , 1980, M: , 1982, 1630.

4 http://www.ruslang.ru/vopjaz_archive.


37 : *korda, *moldj, *pelti, *pelj *pelti, *pelv, 1981, M: , 1983, 316.

38 , v: Die slawischen Sprachen 2, Salzburg, 1983, 3542.

39 [*krek/*krok, *sold/*sld], : 1981, M: -, 1984, 282291.

40 . . , , -, 1984, 7479.

41 , Palaeobulgarica () 8 (1984), t. 2, 313.

42 , 1985, t. 4, 6171.

43 . , . . , v: , M: , 1985, 184189.

44 [*kruliti, *tuskati/*tyskati], : 1982, M: -, 1985, 281285.

45 (*kujati/*kaviti *kvati/*kyvati; *mug/ *m; *plesmo, *obplet; *pkati, *piti/*piti; *kuj, *kuja; *tul, *tyl, *tvel), 1982, M: , 1985, 1324.

46 (*luna/*luna, *setnj *sotiti, *stopnk, *telm/*tolm/*tlm, *trek/*trok-/*trak-, *tronka, *zbl), 1983, M: , 1985, 2030.

47 -, 1984, M: , 1986, 107115.

48 - , v: - , M, 1987, 6167.

49 . . . . , v: : - , M: , 1987, 204208.

50 i, o -a , v: - , . .. , M: , 1987, 164169.

51 , v: : , , 1988, 1617.

52 [kzma, trkelj, osmlda, ovati], - : 1983, M: , 1988, 297304.

53 . *terbux/*trbux, : - 1984, M: , 1988, 273277.


54 (. , , ), , , 1988, 6668.

55 (*smegnti/*smgnti, *marati, *o(b)poka), 1985, M: , 1988, 1016.

56 [mlnjen, ssati, vrtje], - : 19851987, M: -, 1989, 263265.

57 [. opsniti, stnj, . *made], - 19861987, M: , 1989, 7178.

58 , v: Zbornik razprav iz slovanske-ga jezikoslovja: Tinetu Logarju ob sedemdesetletnici, zbral in uredil Franc Ja-kopin, Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 1989, 129136.

59 . , 5, M: -, 1990, 103108.

60 - , v: - : - .. , 69 1990 .: -, M, 1990, 2021.

61 , v: : (1012 1991 .), , 1991, 2021.

62 . . . , v: , M: , 1991, 175177.

63 . , v: Mikloiev zbornik: mednarodni simpozij v Ljubljani od 26. do 28. junija 1991, ur. Joe Toporii Tine Logar Franc Jakopin, Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti Univerza v Ljubljani Univerza v Mariboru, 1992 (Obdobja 13), 317328.

64 . *eveliti, Wiener Slavistisches Jahrbuch 38 (1992), 227232.65 [motorga, malti, praka, ozn, obsniti se],

: 19881990, M: , 1993, 170174.

66 . *pelti, v: - : , 89 1993 ., M-, 1993, 2225.

67 - , v: : XI - , M: , 1993, 3645.

68 (*skovorda, *pakati), 19881990, M: , 1993, 5762.

69 (.-. *trap, . *spati, *pelest), - 19911993, M: , 1994, 3245.


70 : . . , v: - : 100 .. , . .. , M: . .. , 1995, 278282.

71 (, , ), v: Dia-lectologica Slavica: 85 .. , M: -, 1995, 5971.

72 , v: j ( ) 39 (1996), t. 2, 1927.

73 (, , ), - : 19911993, M: - . .. , 1996, 287292.

74 -, v: : (1719 1996 .), : , 1996, 2729.

75 . *plsati (~ .-. Plskov), 5 () 1996, t. 1, 714.

76 . , v: , , , : . .. , 1996, 121127.

77 ( ) [, ~ . sprost, -, /], v: - 6: III -, : . , 1996, 2730.

78 , v: Ko-pitarjev zbornik: mednarodni simpozij v Ljubljani, 29. junij do 1. julij: Jer-nej Kopitar in njegova doba: simpozij ob stopetdesetletnici njegove smrti, ur. Joe Toporii, Ljubljana: Filozofska fakulteta, Oddelek za slovanske jezike in knjievnosti Seminar slovenskega jezika, literature in kulture Znanstve-ni intitut, 1996 (Obdobja 15), 241248.

79 , v: Razprave drugega razreda Slovenske akademije znanosti in umetnosti XV, ur. Franc Jakopin Janez Orenik Joe Toporii, Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 1996, 3546.

80 - , v: 6 :

5 http://inslav.ru/page/slavyanovedenie-podshivka-nomerov-1992-2012-gody.


II: : , -, , M: , 1997, 49.

81 [. strsniti se, ., . paratiti, . storzy], 19941996, M: , 1997, 4657.

82 - -, v: 5: - , M: , 1998, 338345.

83 , v: : XII , , 1998, M-, 1998, 381397.

84 . , v: I: , M: , 1998, 136142.

85 , v: XII Midzynaro-dowy kongres slawistw: streszczenia referatw, Warszawa, 1998, 202203.

86 - -, v: Prasowiaszczyzna i jej rozpad, red. Jerzy Rusek Wiesaw Bory, Krakw: Wydawnictwo Energeia, 1998, 207221.

87 . , v: Vatroslav Oblak: mednarodni simpozij Obdobja, Ljubljana, 12. in 13. december 1996, ur. Alenka ivic-Du-lar, Ljubljana: Filozofska fakulteta, Oddelek za slovanske jezike in knjiev-nosti, Center za slovenino kot drugi/tuji jezik, 1998 (Obdobja 17), 1321.

88 , v: - 5: , , 1999, 714.

89 - - , v: : 2123 1999 .: , , 1999, 3134.

90 . , v: : , M: , 1999, 148150.

91 , 19981999, M: , 2000, 823.

92 . *voriti, J 6 56 (2000), t. 12, 561567.

93 [. rtka, rliti, . . -, . plasati, . . ], - : 19941996, M: - . .. , 2000, 197206.

94 . , 19971999, M: , 2000, 7787.

6 J http://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/968.


95 , v: Studia etymologica Brunensia 1: sbornk pspvk z mezinrodn vdeck konference Etymologick symposion Brno 1999, ed. Ilona Janyko-v Helena Karlkov, Praha, 2000, 127136.

96 . . , v: Folia slavistica , M: , 2000, 6064.

97 , v: : - , , , 4, -: , 2001, 97103.

98 - , v: - : : -: , M: , 2001, 7475.

99 ( - . 110. ., 19801999 .), v: - : - 80 . .. , M: , 2001, 131138.

100 , v: , M: , 2002, 194203.

101 . *prtati, , M: , 2002, 194203.

102 : . , , , v: : IV - 2224 2002 ., : , 2002 ., 1417.

103 - ( ), v: Dzieje Sowian w wietle leksyki: pamici profesora Fr. Sawskiego, red. Jerzy Rusek Wiesaw Bory Leszek Bednarczuk, Krakw, 2002, 153159.

104 terra inculta terra culta: - , : - 19972000, M: . .. - , 2003, 5078.

105 . *xrida, 8, -, 2003, 1822.

106 [kjaunk, plen, pomulti se, pren, *pristren, ubrusti se, zbrzd:n], 20002002, M: , 2003, 6477.


107 ( - ), : XIII -, M: , 2003, 356375.

108 , v: -: : - , - .. , : , 2003, 99104.

109 . *myliti (s) -, , v: Studia etymologica Brunensia 2: sbornk pspvk z mezinrodn vdeck konference Etymologick symposion Brno 2002, ed. Ilona Janykov Helena Karlkov, Praha: Nakladatelstv Lidov noviny, 2003, 115125.

110 ( -), 51 (2004), zv. 4, 4145.

111 - ( -- - . ), v: Davorin Hostnik med Slovenijo in Rusijo: simpozij ob 150letnici rojstva (18531929), martno pri Litiji, 3. september 2003 = : 150 (18531929), , 3 2003 ., ur. Irena Gantar Godina Magda Breznikar, martno pri Litiji: Ustvarjalno sredie Breznikar, 2004, 5055.

112 (*deti, *uriti), Rocznik Slawistyczny 54 (2004), 4653.

113 , v: : , , 2023 2005, -: , 2005, 252255.

114 (, , -, , , , , , ), - : 20032005, M: . .. , 2006, 222228.

115 . /, v: Ad fontes verborum: : 70 , . .. , M: , 2006, 179185.

116 , v: Studia etymologica Brunensia 3: sbornk pspvk z mezinrodn vdeck konference Etymologick symposion Brno 2005, ed. Ilona Janykov Hele-na Karlkov, Praha: Nakladatelstv Lidov noviny, 2006, 153162.


117 . *ajati, v: j : j 5. 10. - 2006. , . , : j- , 2007, 255264.

118 [. *elpati, *al-j, . . ], 20032005, M: , 2007, 108117.

119 . *orati, v: : - 90 .. , M: , 2007, 232238.

120 [, , /, ], - : 20062008, M: . .. , 2008, 163169.

121 ( ), v: : XIV , M: , 2008, 322341.

122 , v: : XIV , M: - . .. , 2008, 369384.

123 , v: . . : , , 812 2009 ., . .. - ., : , 2009, 149153.

124 . *paxati, v: Studia etymologica Brunensia 6: sbornk pspvk z mezinrodn vdeck konference Etymologick symposion Brno 2008, ed. Ilona Janykov Helena Karlkov, Praha: Nakladatelstv Lidov noviny, 2009, 173182.

125 IV . , 20062008, M: , 2010, 135166.

126 . , Slavia 79 (2010), t. 1, 7380.127 . *tlo, v: W stulecie Rocznika Slawistycznego: Rocznik

Slawistyczny, Krakw, 19082008, red. M. Wojtya-wierzowska, Krakw: Polska Akademia Umiejtnoci, 2010 (Krakowskie Studia Slawistyczne I), 175184.

128 [, , , , ], : - 20092011, M: . .. - , 2011, 199204.


129 , - : 20092011, M: . .. , 2011, 228248.

130 . *(j)utrina, v: C : 60 .. -, . .. , M: , 2011, 203208.

131 ( ), v: Slovenia 1, -, 2011, 175181.

132 . *osld, v: : , , .. , M: - , 2012, 301307.

133 . , v: : - .. , . .. , M-: , 2012, 233237.

134 , v: -. . : II - , , 810 2012 . 1, -: , 2012, 192194.

135 (. , . *pyska/ *psk, . , , ), 20092011, M: , 2012, 178188.

136 ( - , . 14), v: : - .. , .. , , 2012, 276288.

137 , v: Praslovanska dialek-tizacija v lui etimolokih raziskav: ob stoti obletnici rojstva akademika Franceta Bezlaja: zbornik referatov z mednarodnega znanstvenega simpozija v Ljubljani, 16.18. septembra 2012, ur. Metka Furlan Alenka ivic-Dular, Ljubljana: Zaloba ZRC, ZRC SAZU, 2012, 135149.

138 - , v: Theory and Empiricism in Slavonic Diachronic Linguistics, ed. Ilona Janykov Helena Kralkov, Praha: Na-kladatelstv Lidov noviny, 2012, 181189.

139 , v: , . .. , M: , 2013, 424442.

140 - - , : XV - , M: , 2013, 8798.

141 . *syt ( . ), v: Miklosichi-ana bicentennalia: , . - , :


, 2013 ( DCLXXIV), 135143 http://www.sanu.ac.rs/Izdanja/ElIzdanja.aspx.

142 . *tomiti, Annales Univer-sitatis Paedagogicae Cracoviensis: studia Russologica VII, Krakw: Wy-dawnictwo Naukowe UP, 2014, 2536.

143 . , Slavia 83 (2014), t. 6, 262269.

144 (, , /), v: Studia Borysiana: etymologica diachronica slavica: w 75. ro-cznic urodzin Profesora Wiesawa Borysia, red. Mariola Jakubowicz Beata Raszewska -urek, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN Fundacja Slawistyczna, 2014, 199208.

145 , v: - . .. IV: , M: -, 2015, 210229.

146 - .-. *ser- ; , v: . -. : III -, , 711 2015 ., . .. ., : , 2015, 160162.

147 , v: Etymological Research into Old Church Slavo-nic: proceedings of the Etymological Symposium Brno 2014, 911 September 2014, ed. Ilona Janykov Helena Karlkov, Praha: Nakladatelstv Lidov noviny, 2015, 203215.

148 (. 139, ., 19742014), v: Slovnica in slovar aktualni jezikovni opis 1, ur. Mojca Smolej, Ljubljana: Znanstvena zaloba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, 2015 (Obdobja 34), 425431.

149 , v: VIII: : - 20122014, M: -, 2016, 143155.

150 - , v: : -, , : 100 .. , . .. ., M: , 2016, 583593.

151 (, , ), v: : , . .. ., : - , 2017, 91106.

152 , . .. XII:


, . .. , : -, 2017, 338347.

153 : . *tuli-ti/*tulati *tuliti ; , v: Etymological Re-search into Czech: Proceedings of the Etymological Symposium Brno 2017, 1214 September 2017, Brno, ed. Ilona Janykov Helena Karlkov Vt Boek, Praha: Nakladatelstv Lidov noviny, 2017, 249258.

153a (oddano za objavo v zborniku s simpozija Symposium Etymologicum: ladami myli etymologicznej: w stulecie urodzin wybitnego slawisty i etymologa Profesora Franciszka Sawskiego, Krakw, Collegium Maius, 2527 maja 2016 r.).

ReCenzije154 Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej, 5. Warszawa, 1965, -

1966: , M: , 1968, 382386.

155 , M., - , 1966, 1967: 2431 1967 ., M-: , 1969, 323325.

156 .. . . . . ., 1974, 256 ., 1975, M: , 1977, 173175.

157 Bezlaj F. Etimoloki slovar slovenskega jezika. Prva knjiga; AJ. Ljubljana, 1976, 1977, M: , 1979, 166172.

158 Etymologie. Herausgegeben von Rdiger Schmitt. (Wege der Forschung. Band CCCLXXIII). Wissenschaftliche Buchgesellschaft. Darmstadt, 1977, 457 S., 1978, M: , 1980, 185193 (z . . Varbot).

159 Etymologica Brunensia. Sbornk oddlen historickosrovnvac slovan-sk jazykovdy. Kabinet cizch jazyk SAV. Praha, 1978 (), 1979, M: , 1981, 179182 (z . . Varbot).

160 Jurii Bla. Rjenik govora otoka Vrgade. Usporeen s nekim akavskim i za-padnotokavskim govorima. II. dio. Rjenik. Zagreb, 1973; akavisch-deutsches Lexikon. Teil I. Von Mate Hraste und Petar imunovi. Unter Mitarbeit und Redaktion von Reinhold Olesch. Slavistische Forschungen 25/I. Bhlau Verlag. Kln Wien, 1979, 1980, M: , 1982, 180186.

161 . . . , 1980. 518, 1981, M: , 1983, 162168.

162 F. Bezlaj. Etimoloki slovar slovenskega jezika. Knj. II: KO. Ljubljana, 1982, 265 ., 1983, M: , 1985, 187192.

3


163 . . . , 1982, 569 c., 1983, M: , 1985, 194196.

164 L. Karniar. Der Obir-Dialekt in Krnten. Vergleich mit den Nachbarmundar-ten von Zell/Selo und Trgern/Korte (Phonologie, Morphologie, Mikrotopo-nymie, Vulgonamen, Lexik, Texte), : 50 (1991), t. 1, 8689.

165 Croatica. Slavica. Indoeuropaea. Wien, 1990, 299 S. (Wiener slavistisches Jahrbuch. Ergnzungband VIII), 1992, t. 5, 165168.

166 Slawistyczne studia jzykoznawcze. Wrocaw etc., 1987, 19881990, M: , 1993, 185193.

167 aj . - . XIII/1. j 1988, : 19881990, M: , 1993, 198201.

168 Etymologick slovnk jazyka staroslovnskho 1: vod, zkratky: Ablag. Praha, 1989; 2: blagdlo. Praha, 1990 ., 19911993, M: , 1994, 172174.

169 F. Bezlaj. Etimoloki slovar slovenskega jezika. Tretja knjiga PS. Dopolnila in uredila Marko Snoj in M. Furlan. Ljubljana. Zaloba Mladinska knjiga. 1995. 355 s., 1996, t. 4, 132137.

170 Etymologick slovnk jazyka staroslovnskho. Se. 3: dlogospod. Praha, 1992; se. 4: gostistonti. Praha, 1994; se. 5: istopiti sklti. Praha, 1995, 19941996, M: , 1997, 187189.

171 F. Bezlaj. Etimoloki slovar slovenskega jezika. Tretja knjiga PS. Dopol-nila in uredila Marko Snoj in Metka Furlan. Ljublana, 1995, 19941996, M: , 1997, 194209.

172 M. Snoj. Slovenski etimoloki slovar. Zaloila Mladinska knjiga. Ljublja-na. 1997. 900 s., 1998, t. 3, 165170.

173 Symbolae slavisticae dedykowane pani profesor Hannie Popowskiej-Tabor-skiej: pod redakcj Ewy Rzetelskiej-Feleszko. Warszawa, 1996, 352 s., - 1999, t. 2, 128134.

174 M. L. Greenberg. A Historical Phonology of the Slovene Language. Univer-sittsverlag Carl Winter. Heidelberg, 2000. 199 p., 2003, t. 3, 143149.

175 () . . .. . [...] , 1997. 539 c., - : 19972000, M: . .. , 2003, 250254.

176 Ronald O. Richards. The Pannonian Slavic dialect of the Common Slavic Pro-to-Language: The View from Old Hungarian. UCLA Indo-European Studies. Vol. 2 (2003). Los Angeles Program in Indo-European Studies, 234 p., - 2005, t. 2, 110116.


177 .. . . . . ., 2004, 767 ., J 61 (2005), 229243.

178 F. Bezlaj. Etimoloki slovar slovenskega jezika. etrta knjiga . Avtorji gesel F. Bezlaj, M. Snoj, M. Furlan / Uredila M. Snoj, M. Furlan. Ljubljana: Zaloba ZRC, 2005. 494 s., 2006, t. 6, 113117.

179 Fr. Bezlaj. Zbrani jezikoslovni spisi. T. III. Uredila M. Furlan. Ljubljana, 2003. 1572 s., 20032005, M: , 2007, 336338.

180 T. Szymaski. Ze studiw nad sownictwem sowiaskim. Krakw, 2003. 168 s., 20032005, M: , 2007, 361367.

181 K. Witczak. Indoeuropejskie nazwy zb. d, 2003. 159 s., 20032005, M: , 2007, 368371.

182 . . . .-. .. . -: - . -, 2007, 180 ., 7 (-) 2008, t. 2 (6), 149160.

183 . . - ( j j). j . j 2. , 2006, 489 ., J 65 (2009), 445459.

184 M. Furlan. Novi etimoloki slovar slovenskega jezika. Poskusni zvezek. Ljub-ljana, 2013, 221 s., . .. IV: , M: -, 2015, 422435.

185 B. Ostrowski. Biaoruskie gwary Grodzieszczyzny. Wybrany zagadnienia. Prace Instytutu jzyka polskiego. 140. Krakw, 2013, 272 s., - . .. VIII: - : 20122014, M: --, 2016, 199205.

186 M. Furlan. Prispevki k slovenski in slovanski etimologiji. Zbirka Linguistica et philologica 32. Urednica zbirke Andreja Legan Ravnikar. Zaloba ZRC. Ljubljana, 2016. 208 str., Slavistina revija 65 (2017), t. 3, 569576 https://srl.si/index.php?id=stevilka&num=324.

186 [V tisku:] Rada Cossutta. Ribika jezikovna in kulturna dediina v Trakem zalivu in slovenski Istri. Koper, 2015, 277 s., . .. 17: : .

7 http://www.onomastics.ru.


poRoila187 :

( ). 2530 1967, 1967, t. 5, 9194.

188 [ , , , 1984], 1985, t. 3, 132136 (s S. P. Mordovino).

189 [Etymologick symposion Brno 1999], 2000, t. 2, 156159 (z . . Varbot).

190 [Etymologick symposion Brno 2002], 2003, t. 2, 153158 (z . . Varbot).

191 : [Etymologick symposion Brno 2005], 2006, t. 2, 151154 (z . . Varbot).

192 : - [ j , 2006], 2007, t. 3, 149153 (z . . Varbot).

193 : [Etymologick symposion Brno 2008], 2008, t. 6, 152154 (z . . Varbot).

194 : . 2011. [Etymologick symposion Brno 2011], 2012, t. 3, 150152 (z . . Varbot).

195 : - , - . , 2014 [Etymologick symposion Brno 2014], 2015, t. 3, 146149 (z . . Varbot).

195a [V tisku:] [Etymologick symposion Brno 2017], J 2018.

Po predlogi Ljubov V. Kurkineuredili Metka Furlan, Silvo Torkar in Peter Weiss

4


.

Cobiss: 1.01

Iz izposojene leksike v Ruskem etimolokem slovarjulanek razlaga in precizira etimologije nekaterih izposojenk v ruini, vzetih z izjemo t. 12 iz avtorjevega Ruskega etimolokega slovarja. Gre za narene, staroruske ali zastarele besede: 1. bar, 2. beat, 3. bint, 4. vog, 5. vytrux, 6. galda, 7. gnda, 8. garguran, 9. glnja, 10. gruzlevyj, 11. guk, 12. (argo) pajta.Kljune besede: ruina, leksika, etimoloki slovar, izposojenke

Some loanwords in the Russian Etymological DictionaryThis article offers explanations for several Russian loanwords, mostly dialect, Old Rus-sian and/or obsolete lexemes. These explanations, with the exception of no. 12, are modi-fied entries in the authors Russian Etymological Dictionary: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. , 10. , 11. , 12. (slang) .Keywords: Russian, lexicon, etymological dictionary, loanwords

- (), . 2007 ., 11 . 12 .

, ( 1: 10; 2017: 271). - , , 12, - ( ). .

-, c , .

, . ( 2: 112), . ( 1: 58) // - 1: 160 . *bar . . , . . . ,

1

32 . ...32

, , - , , , . bar / . . bar , , . barre , < c.-. barre ( 1: 122). , > : , , .

, , : , ( 1: 85), - ( XVIII 2: 20), . 1614 ( XIXVII 1: 182183), XVIXVII ., = 1541 (. 1: 85; 3, .: 14) // , , . . bjda , , , . bjda ( . 1: 198). , . . bk, .-. bik ( 1: 162).

, - ( 1: 87; 2: 292) // , , , - . . . , , , -, , ( XVIII 2: 109), . bonnet, . bonnette , , . - . bonnet, .-.-. bonnet, bonnit (NEW: 76). - .-. , - , . . boneta (Avery 1981: 81) = . boneta . . , , -, (.-). Beneet, Pinnet XVII . (Kluge 1911: 116).

(?): (C 1: 209) // . vaag, . vog ( 18 .), . vg , .-.-. wga, . Waage (Wage) . (Kluge: 869; ODEE: 1000). (.-.-.) - . ., . , , .

, (?): ... , ... 1697 ( XIXVII 3: 268) // , . .

2

3

4

5


( 1: 385) . wytrych , . . witrych, wydrych (. . 7: 1086). . , c. . vitrich, vintrich, c. vtrih, . (< .) vtrakas, vtrikas, dtrikis, . Dietrich , Dietrich c *Wietrich (Fraenkel: 9798; Bezlaj 4: 326). Dzietrzych (Wietrzych XV .) . Brckner: 110111. - Dietrich . Dieb (Kluge: 180). , . . Peterchen, Klaus , . jemmy James, , . , (Snoj: 825).

. . , Securigera Coronilla ( 6: 42, -), . . wytrych, oronilla Securidaca, . , klucz, otwieracz, . , (. . 7: 1086). . , , , , .

.-. (-).

, - , - ( 6: 111), , : ... - ( , ) , XVIII . (: 95) // - , , I . - . . - , , (> - > ), galida < .-. gallta . - . golda ( . gleat) . . , . geleta . .-. gallta - Gelte , . (< .) galdo . (ML: 313; 1: 492; Bezlaj 1: 158159; Snoj: 180).

, , . (C 6: 134) // , . kanca , , . . , .-. kna . gna , (RJA 3: 99; 4: 819), . , , . cange . ( II: 201; Rsnen: 230), . gancio , (ML: 380).

; , XIX . ( 6: 139), .-. c

6

7

8

34 . ...

, - XVIII . (. 1: 637) // . gourgouran , , . . grogram (grow graine, grograyn, grogerane) < . gros grain , c. gros , (< . grossus) grain , (< . grnum ), . TLF 9: 360, 548; ODEE: 415.

, c., . ( 6: 195; 6: 179), , : c. ( 3: 28) // . gle, -i, ( ) glenia (. . 1: 833). - gle , (gle chleba) : zbi drzewo na glenie c (Bakowski 1: 431). glon(ek) c , , -. (SP 7: 179).

. ( 7: 166) // , * (., .) . groseille, , groseille (rouge) () < . (DMD: 461).

, , , .-. ( 7: 211), 1739 (C XVIII 6: 10) // . hoek , , , . c.-. hk, . hook , , .-.-. hak, . Haken (Meulen 1909: 79; NEW: 260; ODEE: 447). . ( ) Huk Landspitze (Kluge 1911: 382). - . *guk ( 7: 169) . C (SP 8: 301).

( , . . : 169) // - . paita , . . paida, .-.-. pheit, pfeit . (Feist: 381382). .

. . . . . . .

. . .-.-. . . . .-. -.

12

11

10

9


2017 = . ,

, 2016, : , 2017, 255275.

= IVII, . . ., C: , 19622010.

. . = J. Karowicz A. Kryski W. Niedwiedzki, Sownik jzyka polskiego 18, Warszawa, 19001927 (19521953).

= . , 14, -- , 218801882 (: . - , 1955).

= i 16, . .: .. ., : , 19822012.

= . , XVIII : : , : , 2011.

= 124, . : .. -, .. , .. . / -: - - / - , 19672013.

= . , 111, : - . .. , 20072017.

= 15, . .. , : - , 20012011.

. = : - , c. .. .. .. , : , 1992.

XIXVII = XIXVII . 130, . . .. (. 16), .. (. 710), .. (. 1114), .. (. 1526), .. (. 2728), .. (. 2930), : , 19752015.

XVIII = XVIII .121, . .. , .. , .. ., / -: , 19842015.

.-. .-. .-. c.-. .-. . . . . . . .

. . . .

. .-. -. .-. . . . . . . . . . .-. c. c. c. c.-. .-.-.

36 . ...

= 111, . .. , : . . . , 19742005.

C = 15, . . .. , -: - - , 19942002.

. = . , 13, --: , 18931903. (. , . 3).

= 149, . . .. (. 123), .. (. 2444), .. (. 4547), .. (. 4849), / C-: , 19662016.

. = . , i XVXVIII ., -: , 2003.

= , 14, . . . .. , : , 219861987 (119641973).

. = , 12, : , 20012010.

= 140, . .. (. 131), .. (. 3240), : , 19742015.

Avery 1981 = Robert Avery, Foreign Influence on the Nautical Terminology of Russian in the Eighteenth Century, Oxford Slavonic Papers 14 (1981), 7392.

Bakowski = Andrzej Bakowski, Etymologiczny sownik jzyka polskiego 12, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Bezlaj = France Bezlaj, Etimoloki slovar slovenskega jezika 15, Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 19762007 (4: avtorji gesel France Bezlaj Marko Snoj Metka Furlan).

Brckner = Alexander Brckner, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakw: Krakowska Spka Wydawnicza, 1927.

DMD = J. Dubois H. Mitterand A. Dauzat, Grand dictionnaire tymologique & historique du franais, Paris: Larousse, 2005.

Feist = Sigmund Feist, Vergleichendes Wrterbuch der gotischen Sprache, Leiden: E.J. Brill, 31939.Fraenkel = Ernst Fraenkel, Litauisches etymologisches Wrterbuch III, Heidelberg: Winter, 1962

1965.Kluge = Friedrich Kluge, Etymologisches Wrterbuch der deutschen Sprache, bearb. von Elmar

Seebold, Berlin New York: de Gruyter, 231999.Kluge 1911 = Friedrich Kluge, Seemannssprache: Wortgeschichtliches Handbuch deutscher Schiffer

ausdrcke lterer und neuerer Zeit, Halle a. d. Saale, 1911.Meulen 1909 = Reinder van der Meulen, De Hollandsche zee- en scheepstermen in het Russisch,

Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, afdeling Letterkunde (Amster-dam), nieuwe reeks 10 (1909), 2.

ML = Wilhelm Meyer-Lbke, Romanisches etymologisches Wrterbuch, Heidelberg: Winter, 41968.NEW = Jan De Vries, Nederlands etymologisch Woordenboek, Leiden: Brill, 1971.ODEE = Charles Talbut Onions, with the assistance of G. W. S. Friedrichsen and R. W. Burchfield,

The Oxford dictionary of English etymology, Oxford: Clarendon Press, 1996.RJA = Rjenik hrvatskoga ili srpskoga jezika 133, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti in

umjetnosti, 18801976.Rsnen = Martti Rsnen, Versuch eines etymologischen Wrterbuchs der Turksprachen, Helsinki,

1969 (Suomalais-ugrilainen seura 71).Snoj = Marko Snoj, Slovenski etimoloki slovar, Ljubljana: Modrijan, 22003.SP = Sownik prasowiaski 18, pod red. Fr. Sawskiego, Wrocaw etc., 19742001.TLF = Trsor de la langue franaise: dictionnaire de la langue du XIXe et du XXe sicle (17891960)

116, Paris: ditions du Centre National de la Recherche Scientifique Gallimard, 19711994.


PovzetekIz izposojene leksike v Ruskem etimolokem slovarjuV lanku so podane razlage za vrsto narenih in/ali zastarelih ruskih besed neruskega izvora. Predloeni primeri z izjemo t. 12 so spremenjeni slovarski lanki iz Ruskega etimolokega slovarja, ki ga pripravlja avtor danega prispevka: 1. nar. bar globoko mesto v morju, kjer se ustavi parnik < franc. barre plitvina ob vhodu v pristanie; 2. strus. beat, beet, biat rubin ali granat < (?) perz. bjda rdei jantar, granat, rubin; 3. (zast.) bint, bonnet idr. epica, jadrce < franc. bonnet, bonette; 4. nar. vog utena mera < norv. vaag, dan. vog; 5. strus. vytrux vitrih < nem. Dietrich; 6. nar. galda plav < (?) istrorom. galida vedro; 7. gnda in gand kljuka, kavelj < tur. kanca; 8. nar. garguran svileno blago < franc. gourgouran; 9. nar. glnja splav < polj. gle; 10. nar. gruzlevyj o suknu malinove barve < franc. groseille o rdeih ali ronatih od-tenkih; 11. guk morski ali reni rt < hol. hoek vogal, rt; 12. (argo) pajta srajca < fin. paita < germ., prim. got. paida tunika, bluza.


:

Cobiss: 1.01

Stran iz zgodovine beloruske etimologije: koncept Rejngolda Kravukalanek je posveen malo znanemu detajlu izdelave Etimolokega slovarja beloruskega jezika, namre neobjavljenemu konceptu tega slovarja, kakrnega je v zaetku sedemde-setih let 20. stoletja napisal eden od avtorjev prvih zvezkov. Analizirajo se kompozicija, predloena metodologija in drugi detajli glede na dejansko izvedbo.Kljune besede: etimologija, slovarji, beloruina, zgodovina

From the history of Belarusian etymology: Rheingold Kravchuks prospectusThis article discusses a relatively unknown detail in the history of creating the Etymo-logical Dictionary of Belarusian; namely the prospectus for this dictionary, set up by one the authors of the first volumes in the early 1970s. It analyses the composition of the prospectus, the methodology suggested for the dictionary, and other details with regard to how this process was finally realized in a real-life context.Keywords: etymology, dictionaries, Belarusian, history

() , 5080 , - .

.1 - - 26 1929 . , , , . , 1937 ., 1947 . (: 8). - , - ( ). 1952 . .

1 , . ( 2005: 470; - 2010: 153154), , , - . . . () (; .: ).

40 : ...40

, - , , , - , .2 1959 . - - . -- ( - IVVI .), ( 1958; . : 1958).

. , 19551960 . - , 1966 . , - - .3 -, , , - ( 1955; 1957). , :

- . , - 50- . . . 1958 . . , .4 -

2 , 1963 ., . - , : , , , ; -, , , , (: 4). , , .

3 . , . ( 1966: 35).4 ( , -

) () - , . ( 1968) (- 2010: 154).


, (- 2005: 87).

, 1961 ., . :

, - ( ), . . ( 2004: 26),

1978 . :

, 1960- ., - . . ( - ); 1- ( ) . , , ( 2004: 372373).

, , 60- . ,5 6 -:

, : , , -, , , (- 2010: 154).

() . , , , , ( , ), -.7 , - ( . 1961 . . ), - - 8 - 1963 . , 1989 .

5 , . , -, , ( 1961).

6 , , - alma mater , . - - , , 1960 .

7 , , . 1- .

8 , , .

42 : ...

, . ,9 - , , - - , . , , ., ( 2010: 34; - 2010: 154 .), . , , . -:

, , . . 5 . . ( -, , ) (- 2010: 154.)

. - 18.12.1985 . , 9.01.1985 . (: 2430), , , , 120 . (: 30).

, , , , - . (3 4 ) - 71 ,10 , , , , . . - : - ( . . . . , . . .). , . . :

- . . - , - .

9 , , , 5 1973 ., : [...] (: 37). , .

10 , , 50 , , , . , , .


- , - , .

- - .

, , , , , , .

, - 1968 ., -: , , . , 4, - . , . , 19681969 ., . - 19701971 .,11 . - 1967, 1969 . 1970-, , 24.11.1969 .

, . , : I.12 (. 431), (. 3140), (. 6371). 170 (. 5459) . - (. 4053), 7183 (. 5962), , - . .

- , , , , -. , . . , , , , , ,13 - . ,

11 1973 ., ( , - ), Etymologick slovnk slovanskch jazyk. Slova gramatick a zjmena , 1973 . , . - VII (, 1973 .), 1972 1973 ., . ( 1973).

12 .13 ( -

, . ) (. 30).

44 : ...

, - , . :

, , , , - (. 4),

, - . *govedo, *osa . , (. 5) - .14 , (., , . 917).

, - :

1. . - ; 2. (. 7).

, , - -, . , , , - ( ) , .15 , / 1- ( 1978) .

, :

, , - . , , , , , . , [c] - , (. 8).

14 , 1978 ., . . , . - , - , , , , , , - . , ( 2004: 365).

15 , , , , , .


- , - . . :

. [...] , -- (. 18).

, - , , ,16 , 17 ( ).

, , , , ., , :

- -, , , - . , , , , , , . , , - , (. 27).

. , - , - ( ) , - .

- , :

, , , . , , , . , ,

16 : , , , (. 26).

17 , ., , - ( 2012; 2012).

46 : ...

, . [...] , , . ., ... (. 25).

, , , , - . , , , ( , , ) , - .18

- , . , (. 21), - . :

... : ? : , , [] . , , - , . , , (. 21).

, , , , 18 (19781993 .), , , 9- - (2004 .), .

, , . , , - (. 22). - ( - ), .

, , , :

18 ., , . 3- , .


, , , , . , (. 2324).

, - , - , , , , , , .

- . , , -, - , -, . ., . :

, , . , , -. , , - (. 31).

, , . , , , - (. 3132), - . , ,

- . , . . -. [...] (. 32).

, ,

48 : ...

, , . , - , , , ( ).

. - - (. 33), , (. 34). - ,

, - , 19, -. () - (. 36).

, : () , () /- , ) , - . , , , , - , . . , - . ( ).

, , , - . , . , - (. 33), , . -. , , , :

-. [ ] - , (. 38).

, 20 - , . ,

19 : - (Bartoli 1925).

20 , , . . . , 19681969 ., . .


, . , . .21

. , - 1972 ., . -. , , () - ( 1972: 15). - Symposium zur etymologischen und historischen Erforschung des slawischen Wortschatzes, - 1972 ., .22 , . , , ( 1975), . , , , - ( -/), . ( 1978: 4), , , , , , , .

, - - , - . , , , -, , , , , , . -, : - , -.23 , : , . , . .24

21 , , 1978 . . , - ( 1975): [...] - ( 2004: 365).

22 1972 .23 , 1- ( 1978) -

, , - .

24 (. ): ..., - . .

50 : ...

- 39 , ( ) .

, -, . , , , , . , .

2012 = ,

, : Praslovanska dialektizacija v lui etimolokih raziskav: ob stoti obletnici rojstva akademika Franceta Bezlaja: zbornik referatov z mednarodnega znanstvenega simpozija v Ljubljani, 16.18. septembra 2010, ur. Metka Furlan Alenka ivic-Dular, Ljubljana: Zaloba ZRC, ZRC SAZU, 2012, 2532.

2010 = . , ( 30- - ), 20062008, . . . . , , 2010, 2436.

1966 = , . . . -, : , 1966.

2005 = . . . - 75: 19302005: , . . . . , : , 2005.

1955 = . , , 3 (1955), 6162.

1957 = . , , 4 (1957), 7982.

1958 = . , - : -- ( IVVI .), -. . ., , 1958.

1958 = . , - , : - . , 1958.

1961 = . , : -, : . , 1961.

1968 = . , [.:] J. B. Rudnyckyj. An etymological dictionary of the Ukrainian language (Parts 15), Winnipeg, 1966, 4 (1968), 117134.

= : , 7.08.1963, 15.05.1989, , 2, 1, 20772, . 153.

2005 = . . , , 2005, 72112.

- 2010 = . -, , - 64 (2010), 153156.

1972 = . , : , - 1 (1972), 1520.

1973 = . , , : , 1973 [VII : ]; 2- .: , . . . . , : . , 2013, 67109.

1975 = . , , Slawische Wortstudien: Sammelband des internationalen Symposiums zur etymologischen und historischen


Erforschung des slawischen Wortschatzes, Leipzig, 11.13. 10. 1972, Bautzen: Domovina-Verlag, 1975, 6069.

1978 = . , , 1: , : , 1978, 316.

2004 = . , - , : . , : 1, , 2004, 2535 [ 1961 .].

2004 = . , : , : . , : 1, , 2004, 365378 [ 1978 .].

2012 = , - , : Praslovanska dialektizacija v lui etimolokih raziskav: ob stoti obletnici rojstva akademika Franceta Bezlaja: zbornik referatov z mednarodnega znanstvenega simpozija v Ljubljani, 16.18. septembra 2010, ur. Metka Furlan Alenka ivic-Dular, Ljubljana: Zaloba ZRC, ZRC SAZU, 2012, 6168.

Bartoli 1925 = Matteo G. Bartoli, Introduzione alla neolinguistica (principi scopi metodi), Geneve: L. S. Olschki, 1925.

PovzetekStran iz zgodovine beloruske etimologije: koncept Rngolda KravukaV zgodovini izdelave Etimolokega slovarja beloruskega jezika (ESBM) je malo znana stran, povezana z imenom znanega ukrajinskega in beloruskega slavista in etimologa, enega od avtorjev prvih zvezkov slovarja Rejngolda Kravuka. Po prihodu iz Kijeva v Minsk leta 1963 za delo pri ESBM je nekako v letih 19681969 pripravil obseen koncept slovarja, ki pa ni bil objavljen. Rokopis obsega tiri dele: Sploni poloaj, Posebne nalo-ge beloruskega etimolokega slovarja, Poskusne lanke (razdelki R. Kravuka), razdelek Vpraanja beloruske etimologije in baltoslovanski problem je napisal urednik koncepta V. Martynav. Tekstoloka analiza kae, da se je zadnji razdelek (naelno neobvezen) po-javil v konceptu nekoliko pozneje, namre v letih 19721973. V lanku so analizirani navedeni razdelki dela, metodologija, ki se predlaga za bodoi slovar glede na stvarno pra-kso njegove izdelave. Obravnavano je vpraanje avtorstva oznake beloruska etimoloka pokrajina, kakrno je prvi predloil in utemeljil R. Kravuk v neobjavljenem konceptu.


zbigniew babik

Toboa szczliwie Rozwizany (?) pRoblem (nie tylko) polskiej toponomastyki

Cobiss: 1.01

Toboa srena razreitev (ne le) za poljsko toponomastiko?Osnovna teza lanka je nujnost rekonstrukcije vsaj severnoslovanskega topografskega ter-mina *tobol, apelativno ohranjenega samo v nareno rus. tobolka z naravnimi mejami zamejen okrogli kos polja ali travnika (osrednja Rusija), vendar bogato zastopanega v toponimiji Poljske (ve ko 100 imenskih gnezd), severozahodne Belorusije in zahodne Ukrajine. Izvor tega izraza je nejasen, ni videti soroden dobro znanemu *tobol cula, torba, ki se mu pripisuje prvotni pomen nekaj, kar binglja.Kljune besede: slovanska topografska leksika, severnoslovanska toponimija, *tobola

Toboa: A Happy Solution (Not Only) for Polish Toponymy?The basic thesis of this article is the necessity of reconstructing at least the northern Slavic topographic term *tobol, which is preserved as a common noun only in Rus. dial. to-bolka a round field or meadow with natural boundaries (central Russia), but it is richly represented in Polish toponymy (with more than one hundred name groups), northwest Belarus, and western Ukraine. The origin of this lexeme is unclear and does not appear to be related to the well-known *tobol bundle, bag, which can be ascribed the initial meaning something that dangles.Keywords: Slavic topographic lexicon, northern Slavic toponymy, *tobola

Systematyczny przegld polskich materiaw toponimicznych, zmierzajcy do ustale nia inwentarza apelatywnych etymonw tworzcych tutejsze nazwy geogra-ficzne, pozwala na wyodrbnienie pewnej grupy przykadw charakteryzujcych si produktywnoci ponad przecitn na tle swoich kategorii. W grupie nazw po-zbawionych oczywistych nawiza ape latyw nych w pol skiej tradycji leksykalnej szczeglne miejsce zajmuje rodzina nazewnicza Tobo (z moliwymi warian-tami), bdca obecnie gwnym kandydatem do zajcia pierw szego miej sca na szczycie listy frekwencyjnej tej grupy.

Poniej prezentuj odpowiedni materia nazewniczy, rozpoczynajc od nazw najbli szych hipotetycznemu apelatywowi, poprzez derywaty, a po nazwy po-dobne, ktrych zwi zek z t rodzin moe by kwestionowany.

eska syngulatywna nazwa Toboa y wystpia ok. dwudziestokrotnie we wszyst-kich dzielnicach Polski, gwnie jednak w starszych przekazach: 1. pole we wsi Bo chotnica, pow. Puawy i wwz Toboowy D tame (UN CXVIII 12); 2. las

1.1

0

1

54 Zbigniew Babik Toboa szczliwie rozwizany (?) problem (nie tylko) polskiej ...54

we wsi Krze mie, pow. Janw Lub. (UN CX 12); 3. pole we wsi Kaszw, pow. Krakw (UN I 41); 4. myn na rz. Kamionce k. Wadowa, pow. Splno Kraj. (Koz V 408, r. 1766), dzi ladem jest zapewne nazwa ki we wsi Adamkowo, pow. Tuchola (UN CLXXXVIII 15); 5. pole w gm. Czecho wice-Dzie dzice (PRNG); 6. dzi Toboy, cz. Mysowic (od XVIII w., por. SNG XIV 79, s.v. Toboy), za-pewne tosame z lasem w gm. Mysowice (PRNG); 7. miejsce pod Pszczewem, pow. Mi dzy rzecz (Koz III 319: [1640] ); 8. wzgrze na Bo-nikowie (SG XII 354; Koz III 319), tame Toboy, pole (Koz V 409), tutaj te nie wtpliwie To boy w, gwar. To bouy uf (UNMasz LXXXIV 22), pola we wsi Boni kowo (UNMatr LXXXIV 16); 9. las przy Modli szewie, pow. Gniezno (Koz III 740: [1507] ); 10. ka na Kiszkowie, pow. Gniezno (Koz I 328: pocz. XVI w.); 11. strumie midzy Murzyno wem Bo rowym i Czarnym Pitkowem, pow. roda Wlkp. (Koz V 408: [1777] , ale [1754] ); 12. ka pod Podrn, pow. Zotw (Koz V 408); 13. ka pod Micie-rzynem, pow. nin (Koz V 408, r. 1794/5) i To boy, ka w ssiednim Budzisawiu (Koz V 409, r. 1797); 14. Toboa Gra, gra midzy Borzy kow, Okoowicami i Grodzi skiem, pow. Radomsko (Koz VII 180181: To bola Gra, [1568] ); 15. To boa, miejsce przy Radom sku (Koz VII 181: [ok. 1520] ); 16. pustkowie par. Bor szewice., dzi pow. ask (Koz VII 181 za SG XII 354, przekaz z r. 1827); 17. miejsce na Przeczniach, pow. ask (Koz VII 181); 18. Toboa, osada le na w pow. Lipno (Koz VII 181); 19. Tobola [1470], ka (SHGPn I 84), dzi Tuobuouy uf (UNMasz LXXXIV 34), pole we wsi St. Bojanowo, pow. Kocian (UNMatr LXXXIV 26); 20. las k. wsi Grki, gm. Winnica, pow. Putusk (Wolff Rzetelska-Fe leszko 1982: 171172: zapisy z XV i XVI w.).

Niewiele rzadsza okazaa si pluralna posta Toboy w: 1. cz. wsi Zagrb-ki w pow. czyca (Koz VII 181; UN XLIII 18; PRNG), tosame z Toboy lub Toboki, os. par. Mazew (Koz VII 181: [ok. 1520] ); 2. pastwisko we wsi Mae gonice w pow. Opoczno (UN XXVIII 40); 3. pola we wsi kawa w pow. Bechatw (UN XXXIX 16); 4. cz. wsi o stwka w pow. Limanowa (UN VI 36; PRNG); 5. cz. wsi Olszwka w pow. Limanowa (PRNG); 6. gwar. To-boi, take Toboa, pole we wsi Kiepin w pow. Tuchola (UN CLXXXVIII 29; Milewska 2000: 112: od 1888 r.); 7. gwar. Tobouy uf (UNMasz CI 27), pola we wsi Raczkowo, pow. Wgrowiec (UNMatr CI 22); 8. ToboyGajwka, osada lena w pow. Wgrw (PRNG); 9. pole we wsi Wodki w pow. Sokow Podl. (UNMatr CXLVI 43); 10. las midzy Graboszewem i Paru szewem, pow. Supca (Koz III 740: [1728/9] ); 11. woda w okolicy Poznania (Koz V 409: [1462] ); 12. bagna midzy abi czy nem i Redgoszcz, pow. Wgrowiec (Koz V 409: [1629/70] ); 13. role pod Za krzewem Kraje skim (Koz V 409: [1766/7] ); 14. (Pod) Toboy, miejsce na Kucha rach w pow. Konin (Koz VII 396, z mapy); 15. Toboki i Toboy, jeziora na W. sku, pow. Byd-goszcz (Koz I 328, III 408, r. 1776/7); 16. Gilowy Toboy, gaje w Wicawicach k. Som nik (SHGKr I 734735: [1441] , [1457] );


17. Toboi, za toka jez. Czarnego (gm. Osiek) w pow. Starogard Gd. (Grnowicz 1985: 166).

Derywat Toboka (z zachowaniem niezmienionej podstawy Tobo) okaza si ju mniej liczny: 1. pole i wzniesienie we wsi Krzyszkowice w pow. Krakw (UN I 87); 2. ka we wsi Mukrz w pow. wiecie (UN CLXXXVI 22); 3. ka we wsi Urbanowice w pow. Ty chy (UNMatr CCIX 12) = Toboka, nazwa le na pod Ty-chami (SNG XIV 79); 4. miejsce midzy Niemczem, Osielskiem i odowem, dzi gm. Osielsko, pow. Bydgoszcz (Koz V 408, lata 1604/5); 5. jez. pod Kamie-niem k. jez. Mochel (SG XII 355; Koz V 408), zapewne tosame z Tobka, cz. Kamienia Krajeskiego (PRNG); 6. osiedle pod Sypniewem Kraj. (Koz V 408); 7. (Kolonia) Toboka, kolonia w gm. Nowy Dwr w pow. Sokka (PRNG); 8. To boka, pole na Biaczu, pow. Kocian (Koz III 319). Ale cz materiau jest dwuznaczna, pocho dzc ze rde nie odrniajcych konsekwentnie o jasnego od pochylonego: 1. To boka, uro czysko na Rogowie, pow. nin (Koz I 328: [1604] ); 2. Toboka [1439] lub To boki [1437], las we wsi Konotopa, pow. oma (Wolff Rzetelska-Feleszko 1982: 172); 3. ka mi dzy Rogalinem i Niw-k, pow. Pozna (Koz V 408: [1537, kopia 1772] ); 4. las pod Wituni, pow. Splno Kraj. (Koz V 408, r. 1782).

Liczniejsze okazay si formy pluralne tego derywatu (Toboki, pl. zwykle kw, rza dziej ek): 1. pole we wsi Woszczowice w pow. Piczw (UN XXIX 18); 2. ek, pole we wsi Ku lerzw w pow. Krakw (UN I 51); 3. pole we wsi Go-rajec-Zagroble, pow. Zamo (UN CXXII 11); 4. pola we wsi Bczyn, pow. Wa-dowice (UN XVI 50); 5. pastwisko we wsi Wkra, pow. Ciechanw (UN CXXIII 11); 6. ek, gwar. Toboi (UNMasz CXXXVII 71), pole we wsi Wlka, pow. Pock (UNMatr CXXXVII 38); 7. ka we wsi Dzicioy Dalsze, pow. Sokow Podl. (UNMatr CXLVI 38); 8. pole w gm. Jasienica, pow. Bielsko-Biaa (PRNG); 9. staw na Popowie k. Kuszewa, pow. Wgrowiec (Koz III 740: [1788] ) = staw na Popowie Kocielnym (Koz V 409); 10. miejsce na Miosawiu (Koz III 319320: [1512] , [1545/7] = las i gra midzy Winngr i Mio sawiem (SG XII 355; Koz V 409); 11. ka na Gorzy-cach (ni.) (Koz V 409); 12. olszyny w Wierzenicy, pow. Pozna (Koz V 409). I tutaj cz przekazw jest dwuznaczna: 1. miejsce pod Trzemesznem, pow. loco (Koz V 409: [1481] ); 2. uroczysko midzy Cie pielowem i Wol To-mokow, lata 1544/50, kopia 1770 (Koz VIII 230); 3. miejsce we wsi Smoszewo, pow. Nowy Dwr Maz. (Wolff Rzetelska-Feleszko 1982: 172: [1581] ); 4. pole we wsi Wgrodno, pow. Piaseczno (ib.: [1449] ); 5. las we wsi Staw k. Brudzewa, pow. Turek (Koz V 409: [1581] ).

Podobn produktywno wykaza derywat z tym samym formantem i refleksem dawnego wzdu enia sylaby przedkocwkowej (Tobka i): 1. pole we wsi Grudna w pow. Bechatw (UN XXXIX 30); 2. pole we wsi Budzy w pow.

1.2

1.3

56 Zbigniew Babik Toboa szczliwie rozwizany (?) problem (nie tylko) polskiej ...

Krakw (UN I 39); 3. pole we wsi Wooskowola, pow. Wodawa (UN CXXI 29); 4. staw we wsi Gajewo, pow. wiecie (UN CLXXXVI 23); 5. zatoka jeziora we wsi Swornegacie, pow. Chojnice (UN CLXXVI 44); 6. to we wsi Cekcyn (UN CLXXXVIII 8) i pole we wsi Cekcynek, pow. Tuchola (UN CLXXXVIII 9); 7. osada, pow. Golub-Dobrzy (PRNG); 8. Tobuka, cz. lasu, pow. Ko buck (PRNG; k. Nowej Wsi); 9. gwar. Tobuuka i (UNMasz LXXXIII 49), cz. wsi Milin, pow. Konin (UNMatr LXXXIII 50); 10. Tobuka, cz. wsi Osowce, pow. Konin (PRNG); 11. Tobka, to na jez. Grabwko (?) (Breza 1974: 263).

Formy pluralne takiej struktury byy rzadsze: 1. Tobki ek, ki we wsi Rzeczni wek, pow. Ia (UN XX 29); 2. Tobuki w, cz. wsi Chorzyna, pow. Wielu (UN LII 20), za pewne = Tobki ~ Tobuki, os. par. Osjakw w pow. Wie-lu (Koz VII 181); 3. Tobuki ek, ki we wsi Tymienica, pow. Parczew (UN CXVII 11) = Toboki, ki w gm. Parczew (PRNG); 4. Tobuki ek, las i ki we wsi Stara Biaa, pow. Pock (UNMatr CXXXVII 7).

Mikkotematowa, ale chyba tu naleca Tobola powtrzya si tylko dwukrotnie: To bola i, pole we wsi Rzska w pow. Krakw (UN I 53) = Tobola i, pole w gm. Zabierzw (PRNG) oraz W Toboli, las we wsi Pitkowa w pow. Rzeszw (UN LXX 10).

Inne struktury pojawiay si wyjtkowo. Posta msk mamy w nazwach Toboek, jez. midzy Bia i Mykiem (SG XII 354; Koz III 319, z mapy, r. 1832) oraz To-bok i Tobo, role pod Wicbor kiem (Koz V 408). Nie budz wtpliwoci Zatobola w, pola we wsi Wola Ro gowska, pow. D browa Tarn. (UN V 42). Tobolice , gwar. Tobolice (UNMasz C 21), ki we wsi Siedli ska, pow. Turek (UNMatr C 19; Zajc 2016: 100) to moe plurale struktury na ica. Niezbyt jasna jest To-bulonka i, las we wsi Dmochy-Rentki, pow. Sokow Podl. (UNMatr CXLVI 20). To bole, obiekt we wsi Stradunia, pow. Krapkowice (SNG XIV 79 s.v., zapis z I po. XX w.) jest moe dawn struktur na *je.

Tylko nieliczne toponimy mona z rwnym prawdopodobiestwem wywodzi od nazw oso bowych. Zaliczam tutaj nazw wsi Tobolice w Sieradzkiem (XIVXXI w., por. Koz VIII 397: [1386] ) i drugie Tobolice w Ostrockiem (PRNG) zapewne dawn struktur patroni miczn, oraz Toboowo, ojkonim na Biao stocczy nie (SG XII 355) i redniowieczne Tobo owo Siedlisko w Wielko-polsce (SG XII 355; Koz I 328). Z pewnym wa haniem dodabym tu Tobowk (cz. wsi Raba Nina w gm. Mszana Dolna (UN VI 51; PRNG) i Tobow (gr i hal we wsi Porba Wlk. tego powiatu, UN VI 47, PRNG). Mniej jasna bya-by kwali fikacja toponimu Toboowiec, nazwy zanikej wsi k. Radoje wic, pow. Inowro caw (Koz V 409; VIII 124: [1604] ).

1.4

1.5

1.6


W dwch nazwach nastpio moe unosowienie (Tomboy w, las we wsi Nowi-ny, pow. Tarnobrzeg, UN LXXIII 95; Tomboy w, pola we wsi Biedrzychw, pow. Opatw, UN XXVII 33, tosame z Tboa y, pole we wsi Nowe, pow. Opa-tw, UN XXVII 56).

Wokalizm a w sylabie rdzennej na obszarze polskim by rzadki (Taboy w, ki we wsi Olszewka w pow. Przasnysz, UN CXL 30; Taboy w, pola we wsi N. Ja-dw w pow. Woo min, UNMatr CXLVIII 5; Toboy w, gwar. Taboy i Ta-boy , UNMasz CXLVII 45, ki we wsi Lipki Stare, ki i las we wsi Polkowo w pow. Wgrw, UNMatr CXLVII 42). Mona by go tumaczy hiperkorekcj wobec gwarowej zmiany > o, gdyby nie to, e zmiany tej brak na obszarze wy-stpowania tych nazw.

Osobny problem stanowi struktura Tobyka i, zawiadczona (tylko w pnych prze ka zach) na duym obszarze, w formie syngulatywnej i pluralnej: 1. Toby-ka i, cz. wsi Wro canka, pow. Jaso i pola tame (UN LVIII 235); 2. wie w pow. Augustw (SG XII 355); 3. cz. wsi Wooszyny, pow. Nisko (PRNG); 4. to jez. Goci, pow. Gostynin (Koz VIII 230); pluralne Tobyki ek: 1. pola, zarola, las we wsi Malinie, pow. Janw Lub. (UN CX 8), tu te Toby czana Gra (PRNG); 2. ki we wsi Ruda, pow. Sieradz (UN L 50); 3. pole we wsi Suw, pow. Busko Zdrj (UN XIX 8); 4. pole w Tarnobrzegu, pow. loco (UN LXXIII 5); 5. pole i ka we wsi Brandwica (ib. 22) oraz pole i ka we wsi Rzeczyca Duga (ib. 106); 6. pole we wsi Cierpita, pow. Przasnysz (UN CXL 6) = Tobyki, przysiek w gm. Ba ranowo, pow. Ostroka (PRNG); 7. gwar. Tobyi ek, pole w Kolnie, pow. loco (UN Masz CLVII 13); 8. gwar. Tobyi k [sic!] (UNMasz CXLVII 12), pole we wsi Rowi ska, pow. W-grw (UN Matr CXLVII 10); 9. Tobyki , pole we wsi Krynki, pow. Siedlce (UNMatr CXLIII 12).

Postacie te prawdopodobnie wi si z wczeniejszymi (wskazuje na to ograniczanie wo kalizmu y do derywatu na ka, gdzie zapewne zastpi on refleksy pochylonego ), ale szcze gowy przebieg zmiany nie jest jasny. Mona przy-puszcza, e wariant ten powsta gdzie punktowo i rozpowszechni na du cz terenu polskiego stosunkowo niedawno.

Trzy nazwy znaleziono na polskim terytorium jzykowym na lsku czeskim (Mr zek 1984: 175): 1. [1789] Toboly, cz. Grodziszcza, 2. [1872] Toboy, cz. Mi-strzowic, 3. cz. Cier licka, las i wzniesienie tame (gwar. Toboy).

Prawdopodobne lady zachoway si te na obszarach zgermanizowanych. Z Pomo rza (Rzetelska-Feleszko Duma 2013: 109) por. Tobbolken, obiekt k. wsi Pocko k. Polanowa (z kartoteki R. Holstena), oraz Tobbolk B., wzgrze k. wsi Drno [z mapy 1838 r.].

1.7

1.8

1.9

1.10

1.11


2

W nazwach z Biaostocczyzny z wokalizmem a pierwszej sylaby mona po-dejrzewa od zwierciedlenie akania. Nale tutaj (SNTPWP II 506), oprcz pozycji Taboka i, pole i kolonia we wsi Sieru ciowce (identycznej z powy-szym 1.2., poz. 7), take gwar. Tabki ok, ka we wsi S. Kamionka w gm. Sokka i Tabuk, pole we wsi Paweki w gm. Sokka, dalej Taboy, bagno w nadlenictwie Zota Wie (gm. Czarna Bia., zapis z gwary polskiej) i Taboy a, ka we wsi Stra, pow. Sokka. Moe naley tu te emkowski toponim To bwki wek, gra i pole we wsi Glinne, pow. Lesko (UN LXI 24). Trudniej objani Tabuki ek, ki we wsi Jzefwka, pow. To maszw Lub. (UN CXX 18).

Na terenie Polski nazwy na Tobo sigaj zatem a po jej wschodni granic. Area znaj duje jed nak kontynuacj dalej na wschodzie, na Biaorusi i czciowo Ukrainie. Ukrai sk szat fo netyczn maj Tobla (MikrBel 236: pole we wsi

1.15


Chorevo w obw. brzeskim)1 i To bly (ib.: uroczysko we wsi Vyhaniy obw. brze-skiego). Z gwar biaoruskich w tyme r dle podano posta Tabal (pole we wsi Dzjaniskaviy i uroczysko we wsi Chadaki w obw. brze skim). Dalsze ojkonimy lokalizowane s w obw. grodzieskim (Tabal w pow. grodzie skim i lidz kim, NNPRB-Hr 170, 256) i witebskim (Tablki w pow. wierchniedwiskim i nieist-niejce ju Tably w pow. szarkowszczyskim, SG XII 134135; NNPRB-V 139, 503). Nie zupenie pewny jest ojkonim Tablki (z wariantami Tablki, Tablki) w pow. piskim obw. brzeskiego (SG XII 354, s.v. Tobole 3.; NNPRB-B 236). SG (XII 354) podaje take hy dronim To bol w basenie rz. Vit w d. pow. rzeczyckim (dzi w granicach Biaorusi). Dalsze dwie wsprdzenne nazwy zanotowano w Mozyrskiem (Ivanova 2007: 190): s to Tabol (ka we wsi Jasjanec pow. mo-zyrskiego) i Tabala (las we wsi Maly Boka pow. mozyr skiego). Wedug W. uczkiewicza (1973: 370), formy Tabola, Tabolka, Taboly, Tabol (z wa riantami graficznymi ) odnoszone do uroczysk wystpuj wielokrotnie w rdach szes nastowiecznych z Piskiego i Kleckiego. Na Ukrainie na zwy te s prawdopo-dobnie rzadsze, Dov1947 (s. 57 i 347) notuje tylko Toboly w obw. woy skim i Toboliv w obw. lwow skim (obie mo gyby poten cjalnie pochodzi od nazw osobo-wych).

Wiele spord wyszczeglnionych powyej nazw stao si przedmiotem analizy ety molo gicz nej, adnego z proponowanych objanie nie mona jednak uzna za wyczerpujce pro blem. Podejcia badaczy mona podzieli na kilka grup:

Cz autorw traktowaa postacie pozbawione wyrazistych wykadnikw odantropo ni miczno ci jako nazwy reprezentujce tzw. typ Jdrysek/Ozimek lub rodowo-rodzinne czy oglnie odantroponimiczne (Mrzek, SNG, Breza, Mi-lewska, Zajc, Rzetelska-Feleszko). Obja nienie to jest praw dopod obne dla nie-ktrych gniazd (np. lskich nazw osad myskich czy nazw z pow. limanow-skiego), nie moe jednak zosta zastosowane do caoci materiau. Nie szczeglna produktywno antroponimw (por. SSNO V 443; AntrPol V 173; Snazw IX 541) nie uzasad nia masowego po jawienia si bazy Tobo w nazwach obiektw niezamieszka ych. W ani jednym wypadku odosobowe pochodzenie nazwy nie jest sugerowane przez bez porednie dane historyczne.

Niekiedy zauwaano istnienie nazwy rolinnej toboek (czciej toboki pl.) Cap-sella thla spi (np. Koz I l.c.; SNG XIV 79, s.v. Toboy). Na zwa ta jednak jest wy ran kalk ac. capsella i za pewne nie wystpowaa bez formantu deminutyw-nego, a habitus i ekologia (brak zdolnoci two rzenia du ych jednogatunkowych

1 Nazwa niewtpliwie tosama z hasem Tobol, omykowo podanym jako wyraz pospolity w SRNG XLIV 159 z tej czci Biaorusi z glos chorevskie ugodja. Zwraca uwag rnica miejsca akcentu.

3

3.1

3.2


4

zbiorowisk) wyklu czaj masowe nazywanie terenu wedug nazwy gatun kowej tej roliny.

Liczono si z moliwoci zwizku z nieodpowiednim semantycznie zawinitko, to bo ek (m.in. np. esiw 1972: 24; por. o nim niej).

W charakterze kuriozum wspomnie mona o prbie Grnowicza (1985: 166), wedle kt rego nazwa Toboy pojawia si dla wody jeziora bogatej w ryby, kt-rymi mona nape ni toboy. Mona mie w ogle wtpliwoci, czy tego rodzaju porednia motywacja na zewni cza miewa miejsce.

Nazwy lokalizowane na Biaostocczynie prbowano wywodzi z litewskiego (Kon dra tiuk 1985: 153); o wyrazach litewskich wskazywanych jako etymony por. niej.

Wydaje si, e dotd aden z autorw polskich wypowiadajcych si o pochodze-niu tych nazw nie zorientowa si, e mamy tu do czynienia ze zjawiskiem obfi-tego wystpo wania bazy w toponimii, we wszystkich dzielnicach Polski. Takie zjawisko wyklucza celowo ucieka nia si do prodkw, zmuszajc zara zem do przyjcia, e natrafilimy na niezna ny (nie uchwycony w polskiej tradycji leksy-kalnej) apelatyw toponimiczny o zna czeniu uzasad niaj cym masowe powstawanie nazw obiektw niezamieszkaych.

W jzykach sowiaskich dobrze znane s kontynuanty praformy *tobola (i prawdo podob nie *tobol), odnoszce si pierwotnie do elastycznych pojemnikw wykonanych z ptna lub skry, przenoszonych przez ludzi (lub zwierzta?) czsto w pozycji zawieszonej. Sowniki ety molo giczne wymieniaj zwaszcza pol. tob i toboek pakunek, paczka, tu mok, gwar. zawi nitko (noszone na kiju), daw-ne toboa torba pasterska, dawne toboka torba pastu sza, torba, sakwa, du. toboa torba pastusza, worek, tornister, chlebak, gu. toboa torba, torni-ster, wa lizka, skrzynia, pudo, czes. tobola/tobole torba pod rczna, sa kwa, strus. tobolec torba, worek i gwarowe toblec torba wczgi, ukr. gwar. to-blka/tobvka/tabivka torba pastusza noszona przez plecy, tornister, stbrus. tobola torba, se. toblec pochewka na osek, tornister, sakwa, s.-ch. tbolac sakiewka na pie nidze, woreczek na tyto, po chewka na osek, bug. gwar. toblja maa torba, to blec torba skrzana noszona na ra mieniu. Rozpito znaczeniowa jest zapewne wiksza; i tak, w gwa rach ros. (zwaszcza w pnocnej czci Rosji europejskiej) dobrze za wiad czone jest np. zna czenie rne typy na-dziewanych pierogw (zob. SRNG XLIV 159), po wstae zapewne dla podobie-stwa ksztatu. Autorzy zwykle traktuj te leksemy jako funkcjo nujce ju w do bie praso wiaskiej (na co pozwala ich oglnosowiaski zasig), jednak stwierdzaj

3.6

3.3

3.5

3.4


brak dobrej ety mologii (np. Bory 2005: 636, s.v. tob; SBM XIII 165, s.v. tabola). Rzadko przyjmuje si suge sti Va smera (REW III 112) o orientalnym po-chodzeniu wyrazu (por. np. Snoj w ESSJ IV 188).2 Brak w sownikach indoeuro-pejskich (Pokorny IEW, LiV) pierwiastka umoliwiaj cego wywiedzenie rdzenia *tob skutecznie zniechca do po dejmowania prb objaniania wyrazu.

Zwrcono take uwag na ros. frazeologizm tabal bit obija si, prno-wa, gdzie mo emy mie do czynienia z odzwierciedleniem w pimie akania, cytowany przez SRNG za sownikami Dahla i Akademii Nauk (z 1922 r.), znajdu-jcy moliwy odpowiednik w litew skim tabals mti. Kieruje to nasz uwag w stron sownictwa litewskiego, gdzie znajdu jemy rozbudowan rodzin wyrazow opart na rdzeniu tabal (por. LK s.v.v.).

Bezporedni podstaw frazeologizmu by zapewne nieznany jeszcze Fraenklo-wi (LEW II 10471048) rze czownik tabalai (plurale tantum), odnoszcy si do ludowego in strumentu perkusyj nego zbudowanego z rnej wielkoci deseczek zawieszonych na sznur kach (por. SBM XIII 161, s.v. tabal1, tam dalsza litera-tura). Uderzone deseczki wydaj okrelone od gosy, zarazem jednak wpra wione zostaj w ruch waha dowy. Od niego te za pewne wypro wadza naley czasowni-ki de nominalne tabaloti, taba lioti i tabalti. Najszer sz rozpito znaczeniow wykazuje pierw szy z nich, jednak wszystkie znaczenia daj si sprowadzi do pierwotnego wykony wa ruch wahadowy. Nale tu m.in. chwia si (np. o ze-psutym kole u wozu), merda (ogonem), dynda (o dzwonku noszo nym przez krow, o wymieniu poru szajcej si krowy), roi si (o owadach latajcych), wymachiwa nogami w powietrzu (o czowieku, zwaszcza dziecku), porusza si nie zgrabnie (std moe fa szowa, nieumie jtnie pie wa), cho dzi tam i z powrotem, w czy si, nierytmicznie bi (np. o sercu), beta, miesza (ciecz) (z tego znaczenia po wstao zapewne nie np. wod (powodujc jej ruch)). Ze zna czenia porusza czym roz winy si abstrakcyjne mle (jzykiem), pa-pla, trajkota, obmawia (por. np. seman tyk ros. boltat).

Przyjmujc, e pierwotnym denotatem byy przedmioty drewniane, w ktre uderzano rw nie drewnianymi kijami i pakami, moemy omin trudnoci etymo-logiczne, postulujc de rywat od onomatopei (lub raczej czasownika takiego pocho-dzenia) *tab. Takie konwen cjo nalizowanie guchych odgosw uderze (struktura rdzenia T...P, tj. zwarta zbowa sa mo goska zwarta wargowa) znajduje liczne paralele (por. sow. *depati i *tepati w SP III 37, pol ska interiekcja dup! itd.).

2 Vasmer wskazywa tatarskie (nadwoaskie) tobol, tubal koszyk z kory. Wyraz ten, zgodnie z suge sti M. Stachowskiego (ustnie), nawizuje do turkijskiego rdzenia *tp (pniej tob), odnoszonego do rozma itych przedmiotw o kulistym ksztacie. Nie mamy zatem do czynienia z pen ekwiwalencj semantyczn (znaczenie koszyk powraca jedynie w niemieckim slawi-zmie Tobel/Tabel). Rwnie wokalizmy obu sylab nasuwaj wtpliwo ci wobec szerokiego rozprzestrzenienia wyrazu w sowiasz czynie, sugerujcego stosunkowo wczesn chronologi jego pocztkw u Sowian.

4.1


Nasuwa to myl, e etymologicznym znaczeniem sowiaskiego toboka mogo by to, co dynda dobrze odpowiadaoby to zachowaniu desygnatw tych wyrazw, zawieszonych na ramieniu, u pasa czy na wspartym na ramieniu kiju, podczas marszu nioscego je czo wieka. Ze wzgldu na charakterystyk pro-zodyczn celowe wydaje si przyjcie bezpored niej podstawy w postaci czasow-nika na *iti, ktrego czas teraniejszy charakteryzowa si tonem nowoakutowym na sylabie drugiej (3. sg. *toblt).

Przyjcie takiego czasownika (o ile wiadomo, bezporednio nie zachowanego w trady cjach sowia skich) umoliwia wyjanienie jeszcze jednego zagadkowego wyrazu. W so weskim i uyckich a wic jzykach sow. o najbardziej zachod-niej wystawie zidentyfi kowano kon tynuanty praformy *tobolica odnoszone do bliej nieokrelonych owadw lataj cych (por. Snoj l.c., s.v. tobolica). Auto rzy nie podaj nazw systematycznych, najprawdopo dobniej jed nak leksem se. jak sugeruje glosa libella odnosi si do waki. Jeli przyj to znacze nie, mo-emy objani je przyjmu jc nomen agentis na *ka derywowane bezpored nio od osnowy bezokolicznika *toboli poru sza si wahadowo (por. kilka innych przyka dw tego rodzaju u Sawskiego w SP I 9899), a na wizujce do jednego z charakterystycz nych typw lotu waek tzw. lotu waha dowego.

Moj wizj rozwoju tej rodziny wyrazowej ujbym zatem nastpujco:

interiekcja tab!

nomen instrumenti *tabala (sow. *tobola?)

denominalny czasownik *toboliti

dewerbatywum *tobla

nomen agentis *tobolica

W 2011 r. wydano wspomniany ju wyej czterdziesty czwarty tom rosyjskiego tezau-rusa gwarowego, obej mu jcy hasa telepaj-tranba. Na jego stronie 159 znajdujemy wyodrb niony w osobne haso ter min topograficzny toblka. Pierwsze z podanych znacze (niewielki ka waek ki lub pola ogra niczony jakimi naturalnymi granica-mi), z cytatem na tobolke ry i kov urodilos, stra noe delo, skolko!, wskazujcym raczej na znaczenie polana, zostao uchwycone jeszcze w la tach 70. XX w. w oko-licach Juriewa Polskiego koo Wodzimierza nad Klam. Drugie zna czenie, uchwy-cone w (lub niewiele przed) 1857 r. na tym samym ob szarze, to dawny kurhan.3 W poprzednim tomie (SRNG XLIII 204) znalazo si haso tab loka w znaczeniu

3 Nie wykluczabym tutaj jednak omykowego podania nazwy wa snej takiego kur hanu, powta-rzajcej nazw miejsca, na ktrym sta.

4.2

4.3

5


wski pas pola ornego, wedug przekazu ze Smoleszczyzny z r. 1893 (a pierw-szej sylaby moe tu odzwierciedla akanie). Tym samym problem rekonstrukcji apela tywu moty wujcego wspomniane wczeniej toponimy pnocnosowia skie mona byoby uzna za rozwizany termin, istniejcy w niektrych przynaj-mniej dia lektach prasowia skich, znala zby obfitsze odbicie w toponimii p-nocnosowiaskiej, nato miast jako apelatyw zachowaby si tylko punktowo, nad Klam i grnym Dnieprem. Jedynym sabym punk tem takiego ujcia jest niepewno co do ge nezy wyrazu brak etymologii, ktra mo gaby jednocze-nie zagwaran towa jego prasowia sk metryk. Wczeniej to blka nie trafia chyba na warsztat etymo logw, brak jej (jak i po staci zblionych formalnie)4 w ro syjskich sowni kach etymologicz nych i opracowaniach lek syki substratowej w gwarach rosyj skich (na tere nach wystpowania wyrazw naley liczy si przede wszystkim z substra tem meriaskim, czyli ugrofiskim i przedsowiaskim sub-stratem indoeuropejskim typu batosowiaskiego). Z zaproponowanej powy-ej rekonstrukcji historii homo ni micznej rodziny wyrazowej zdaje si wynika brak moliwoci powizania jej ze znacze niem pole lub ka krgego ksztatu, z wyranymi gra nicami. Jeli przyj za miarodajn akcen tuacj form ukrai-skich i biaoru skich sprzed na warstwienia for mantu ka, apelatyw topogra ficzny cha rakteryzowa si ok

Documents

2017 2 Revija nštituta za slovenski jezik FRana Ramovša ...bos.zrc-sazu.si/knjige/JZ 23.2 (2017)_Kurkina.pdf · Bohumil Vykipěl Jadwiga Waniakowa Andreja Žele Ob jubileju etimologinje