taaltool

Deze taaltool geeft tips om efficiënt te com-municeren met anderstaligen. Zo vermijd je misverstanden en geef je de anderstalige de kans om Nederlands te leren.

Algemene tips i.v.m. klare taal, werkomgeving, woorden uitleggen, begrip controlerenen feedback geven op taalgebruik:

A. klare taal spreken

B. klare taal schrijven

C. een veilig klimaat creëren

D. een taalrijke omgeving creëren

E. woorden uitleggen

F. begrip controleren

G. feedback geven op mondeling taalgebruik

H. feedback geven op schriftelijk taalgebruik

Specifieke tips voor talige situaties op de werk- en/of de opleidingsvloer:

I. korte instructies geven

J. lange instructies geven

K. een (theoretische) uitleg geven (les, opleiding, briefing)

L. helpen om schriftelijke informatie beter te begrijpen

M. feedback geven, evalueren (opdracht, werk)

N. groepswerk organiseren

O. schriftelijke testen opstellen en afnemen

P. mondelinge testen opstellen en afnemen

m.vdab.be

= langzaam & duidelijk spreken● op een natuurlijke manier● luid genoeg● goed articuleren● belangrijke woorden benadrukken● pauzes laten tussen de zinnen

= eenvoudige woorden gebruiken ● doorzichtige, internationale woorden

O afzeggen Pannuleren O vanzelf Pautomatisch

● geen formele, oubollige woorden

O desalniettemin Ptoch O bekomen Pkrijgen

● moeilijke maar belangrijke woorden meerdere keren uitleggen

Hoelang ben je arbeidsongeschikt? = Hoelang kan je niet werken?

● schooltaal beperken of uitleggen

O betreffende Pover

= letterlijke taal gebruiken● gezegdes of beeldspraak vermijden of uitleggen

O Ik kan erin komen. P Ik begrijp het. O Heb je het onder de knie? P Kan je het?

= actieve zinnen maken

O Drank is in de cafetaria te verkrijgen. P Je kan iets drinken in de cafetaria.

O Er wordt hier niet gerookt. P Je mag hier niet roken.

a1

klare taal sprekenwww.klaretaalrendeert.be

m.vdab.be

= korte zinnen maken● vermijd samengestelde zinnen

O Nadat je de kast opgeruimd hebt, gooi je de rommel in de container die in de kelder staat. P Ruim eerst de kast op. Gooi dan al de rommel in de container in de kelder.

● instructies in de gebiedende wijs of infinitief

O Ik zou willen dat je belt als je niet kan komen. PBel als je niet kan komen, alstublieft.

O De bedoeling is niet dat je die uien bakt, maar dat je ze stooft. P De uien niet bakken, maar stoven.

● correct spreken, geen Tarzantaal (‘me Tarzan, you Jane’) gebruiken

O Jij meekomen en kijken. P Kom even mee kijken.

= bewust omgaan met spreektaal en dialect● spreektaal en dialect beperken

● uitleggen als je het toch gebruikt

O Pakt ne stylo. P Neem een pen. O Haalt ne keer 'n tige. P Haal eens een draadstang.

= nederlands spreken

Æ Is je vertaling 100 % correct? Æ Nuances gaan vaak verloren. Æ De anderstalige krijgt weinig oefenkansen als je veel vertaalt.

a2

klare taal spreken

m.vdab.be

klare taal schrijven www.klaretaalrendeert.be

= de juiste woorden gebruiken

korte woorden ● onnodig lange woorden omschrijven

O lidmaatschap P lid zijn van

● belangrijke woorden wel aanleren

Nederlandstalig ouderschapsverlof

gewone woorden

O aanvankelijk PeerstO betreffende PoverO echter PmaarO dienen te Pmoeten

afkortingen voluit schrijven

O t.e.m. P tot en metO i.p.v. P in plaats van

getallen als cijfer noteren

Er is plaats voor maximum 14 deelnemers.

‘je’ in plaats van ‘men’

O Men kan tot eind januari bestellen.P Je kan tot eind januari bestellen.

= goede zinnen formuleren

slanke formuleringen

O We herinneren u eraan dat u dit aanvraagformulier binnen de maand moet terugsturen.P Stuur deze aanvraag binnen de maand terug.

b1

m.vdab.be

klare taal schrijven

= goede zinnen formuleren

geen beeldspraak of woordspelingen

O een ander paar mouwenO uit de lucht vallen

werkwoorden in plaats van naamwoorden

O De mededeling gebeurt door de personeelsdienst via mail.P De personeelsdienst communiceert dat via mail.

de gebiedende wijs of imperatief (‘ga’, ‘neem’, ...)

O Gelieve dit nummer niet door te geven.P Geef dit nummer niet door, alstublieft.

actief in plaats van passief

O De rest is als onbetaald verlof op te nemen.P De rest kan je als onbetaald verlof opnemen.

O Morgen word ik vervangen door mijn collega, Jessy.P Mijn collega, Jessy, vervangt mij morgen.

nieuwe informatie - nieuwe zin

O Nadat je de emmer leeggemaakt hebt, neem je het nieuwe papier uit de kast, van de stapel die ik juist aangevuld heb.

P Maak eerst de emmer leeg. Neem dan nieuw papier uit de kast. Pak het papier van de stapel die ik juist aangevuld heb.

b2

m.vdab.be

klare taal schrijven

= goede teksten schrijven

een logische, eenvoudige structuur● een passende tekststructuur kiezen:

probleem-oplossing oorzaak-gevolg doel-middel ...

Meer tips over structuren? → taaltool K3 en K4: een (theoretische) uitleg geven

● duidelijke signaalwoorden gebruiken

ten eerste, ten tweede, … daardoor, met als gevolg,…

transparante tekstindeling

qua inhoud● beginnen met een inleiding ● een samenhangend verhaal schrijven● eindigen met een conclusie of samenvatting

qua vorm● de tekst in hoofdstukken, paragrafen en alinea’s opdelen● nieuwe informatie in een nieuwe alinea zetten● sprekende titels en tussentitels gebruiken

enkele basisprincipes● alleen schrijven wat echt belangrijk is ● herhaling inbouwen● teksten en alinea’s zo kort mogelijk houden● een inhoudstafel voorzien

b3

m.vdab.be

b4

= de vormgeving verzorgen

enkele basisprincipes respecteren● 1 duidelijk lettertype

● titels en tussentitels vallen op

● meer vet dan cursief of onderlijnd

● niet te veel HOOFDLETTERS

● niet te veel tekst op 1 blad

afbeeldingen gebruiken● afbeeldingen die de tekst verduidelijken

● met een kort onderschrift

● handige bronnen voor pictogrammen, symbolen, prenten:

http://images.google.be

www.clipart.com

www.sclera.be

www.devirtueleklas.eu/onlinepictogrammen

www.itminterma.nl

www.betavzw.be

www.visitaal.nl

www.pratenmetelkaar.be

www.schoolplaten.com/images

Pictogrammenboekjes: bestellen bij vzw De Rand: info@oefenhierjeNederlands.be

Zakwoordenboekjes voor horeca, zieken- huizen, verkoop, cultuur, bewaking (niet gratis): info@huisnederlandsbrussel.be

klare taal schrijven

m.vdab.be

= ruimte laten voor vragen ● er regelmatig op wijzen dat onbegrip toegeven en vragen stellen mag, of liever ‘moet’

● genoeg tijd geven om een vraag te formuleren

● regelmatig spreekpauzes inlassen

= ruimte laten voor fouten ● veel oefenkansen bieden

● met plezier iets voor de 7de keer herhalen

● het goede voorbeeld geven

● reageren op de (juiste) inhoud, niet op de (foute) vorm

● meegeven dat we leren uit onze fouten

= iedereen betrekken● niemand de kans geven zich te verstoppen

● de anderstalige ook bij informele gesprekjes betrekken

= groepsgevoel scheppen● één taal gebruiken in de groep: Nederlands

● met kleine groepen werken: fouten zijn minder confronterend, er is meer inter- actie en de motivatie stijgt

● een Nederlandstalige taalmeter of -peter zoeken: die kan de anderstalige cursist helpen integreren

= geduldig zijn● rustig blijven, op een neutrale toon spreken en positief reageren

c

een veilig klimaat creëren

m.vdab.be

= hulpmiddelen in de buurt hebben● fotomap met woordenlijsten (gereed- schap, ingrediënten, technieken, han- delingen, kwaliteitsfouten,…)

● woordlabels aan belangrijke materialen

● woordenboeken, handleidingen en vaktijdschriften

● internet (afbeeldingen en filmpjes!), projector

● de schriftelijke cursus van het vak

● schrijfmateriaal (bord, pen en papier)

● langere instructies op bord/op fiches met afbeeldingen/er een filmpje van maken

● spreek- en schrijfkaders

Oorzaak en gevolg

Ik wil uitleggen hoe het komt dat … .Als … , dan … .Hierdoor … .Dit veroorzaakt … .Dus … .

= taal op verschillende manieren aanbieden● uitleg visueel ondersteunen: afbeeldingen, voorwerpen, gebaren, demonstratie, filmpje, bordschema,…

● mondelinge uitleg ook op papier geven

● stimuleren om te noteren

d

een taalrijke omgevingcreëren

m.vdab.be

= taalrijke omgeving creëren

→ taaltool D

= blijven herhalen

Nieuwe woorden zijn pas na 7 keer gekend:

● hetzelfde woord meer dan 1 keer uitleggen

● hetzelfde woord op verschillende manieren uitleggen

● de anderstalige zelf het woord laten uitleggen

● ‘oude’ woorden regelmatig opnieuw controleren en laten gebruiken

= uitleggen door het te laten zien, horen, ruiken, voelen● een voorwerp aanwijzen

Dit is een pollepel.

● een afbeelding tonen of een tekening maken

Dit is een thermometer.

● een handeling voordoen (demonstratie)

Iets waterpas leggen, doe je zo ...

● gebaren gebruiken

Goed gedaan!

● laten horen

Als de motor niet wil starten, hoor je dit: ‘...’

● laten ruiken

Dit is kaneel, ruik maar.

● laten voelen

Dit oppervlak is ruw, voel maar.

e1

woordenuitleggen

m.vdab.be

= uitleggen met woorden● omschrijving of definitie

de olie verversen = er nieuwe olie in doen

● voorbeeld in een betekenisvolle context

de zeep Æ Je wast je handen met water en zeep.

Bananen, appels en kersen zijn soorten fruit.

● synoniem

het kantoor = het bureau

● tegengestelde

warm ÅÆ koud

● woordontleding

ontpitten = ont-pit-ten = de pit eruit halen

● aangeven op een schaal

nooit – soms – dikwijls – altijd

● vertaling (woordenboek/internet): bijvoorbeeld voor abstracte begrippen

de macht = the power

e2

woordenuitleggen

m.vdab.be

= de lichaamstaal observeren ● aandacht hebben voor gefronste wenkbrauwen of onzekere blikken

● de persoon aanspreken als je vermoedt dat het zijn petje te boven gaat

= goede controlevragen stellen● de beste controlevraag = ‘Zeg in jouw woorden wat je moet doen.’ / ‘Toon eens wat je moet doen.’

O ‘Zijn er nog vragen?’

Æ Dan krijg je geen reactie.

O ‘Begrijp je het?’

Æ Dan zeggen mensen nogal snel ‘ja’.

● gesloten vragen ÅÆ open vragen Gesloten vragen = makkelijker: er is minder taal nodig voor het antwoord.

Wat doe je eerst: het materiaal pakken of de handleiding lezen?

Ga je de groene of rode kortingssticker opkleven?

Kan je me even tonen wat ik gezegd heb?

Open vragen = moeilijker: er is meer taal nodig voor het antwoord.

Wat hebben we vorige keer gedaan?

Wat moet je nu doen?

Zeg dat even in je eigen woorden.

● Kan de persoon de controlevraag niet beantwoorden?

Wacht eerst rustig het antwoord af.

Stel eventueel bijvragen.

Formuleer de vraag minder open.

f

begrip controleren

m.vdab.be

Feedback is belangrijk als taalsteun. Als iemand niet weet dat hij fouten maakt, kan hij die ook niet verbeteren.

= herhalen of herformuleren

De persoon zoekt redenen van depressie bij bejaarden:

‘Iemand maakt het uit.’

Æ ‘Goed, de partner maakt het uit. Dat is een relatiebreuk.’

‘Te weinig bezoek.’

Æ ‘Ja, verlies van sociale contacten.’

= doorvragen bij een onduidelijk of onvolledig antwoord

‘Wat bedoel je?’, ‘Geef een voorbeeld.’, …

Æ ‘Wat doe je bij EHBO?’

'Kijken of de persoon nog ademt.’

Æ ‘Ja, en wat doe je eerst?’

= doorvragen bij taalfouten

Æ ‘Wat doe je bij diefstal?’

'We bellen de polies.’

Æ ‘Wie?’

'De polies.’

Æ ‘Bedoel je de politie?’

g1

feedback gevenop mondeling taalgebruik

m.vdab.be

= impliciet corrigeren

Je herhaalt de zin, maar dan correct. Het ge-sprek wordt niet stilgelegd en er heerst een veilig klimaat om fouten te maken.

‘Ik heb op stage veel gelacht.’

Æ ‘Ah, je hebt op je stage veel gelachen. Dan was het dus leuk?’

= expliciet corrigeren

Dit kan nuttig zijn bij belangrijke vaktermen of andere frequente woorden en zinsconstructies.

‘Ik gebruik de maat.’

Æ ‘Dat is een rolmeter.'

'Ah, rolmeter.'

Opgelet: je legt het gesprek stil. Dit kan een onveilig klimaat creëren om fouten te maken en je wijkt van de essentie af.

‘Ik heeft geen hamer.’

Æ ‘Neen Ben, ik heb geen hamer, jij hebt geen hamer, hij heeft geen hamer, wij hebben geen hamer.’

‘Waar zijn die hamers?’

g2

feedback gevenop mondeling taalgebruik

m.vdab.be

= regelmatig laten schrijven in het nederlands

Om te schrijven en te spreken (taal produceren) gebruik je taal op een dieper niveau en met meer mentale inspanning dan om te lezen en te luisteren.

= schrijfkaders aanbieden

Vergelijken

Hoewel … en …. erg verschillen, lijken ze ook op elkaar.Zo zijn ze bijvoorbeeld allebei …Een andere overeenkomst is dat …De een is net zo … als …Ten slotte heeft … dezelfde … als …

Verslag

…

…

= direct of indirect corrigeren

Æ Hoe complex, frequent, belangrijk is de fout?

● Directe correctie – je duidt de fouten aan en noteert de juiste vormen.

● Indirecte correctie – je duidt de fouten aan met ‘foutcodes’. De persoon zoekt dan zelf de juiste vorm.

Æ consequent dezelfde codes gebruiken → taaltool h2

● Motiveer om de feedback ook echt te gebruiken – geef de kans om de tekst te reviseren op basis van de feedback.

h1

feedback gevenop schriftelijk taalgebruik

m.vdab.be

= een correctiesysteem met symbolen gebruiken

Zo kan je sneller teksten verbeteren en de per-soon leert zelf zijn eigen teksten corrigeren.

● Je onderstreept de fout en schrijft het symbool erbij.

Ik vergeet afwas te doen. √ (= er ontbreekt een woord)

De mensen verlaten de bouw. ~~~~~~ (= verkeerd woord)

Wij loopen naar huis.

X (= woord fout geschreven)

Gisteren gaat hij naar de stage. ww (tijd) (= werkwoord staat in de verkeerde tijd)

Ik denk dat het is onmogelijk.

(= De woordvolgorde is niet correct)

● Je laat de persoon zelf de schrijfopdracht corrigeren in een andere kleur.

● Je kijkt alleen de correcties opnieuw na.

h2

feedback gevenop schriftelijk taalgebruik

m.vdab.be

= de aandacht opeisen ● zorgen dat iedereen luistert

= de instructie visualiseren

zichtbaar maken wat je zegt

● het materiaal tonen

● de instructie geven op de plaats waar ze wordt uitgevoerd

● foto’s en voorwerpen gebruiken

● gebaren gebruiken

● de instructie noteren op bord of een neerslag geven

= de instructie ondersteunen● 1 goedgekozen voorbeeld of demonstratie geven

● herhalen, herhalen, ...

● woorden uitleggen

= het begrip controleren● de opdracht laten herhalen of laten voordoen

→ taaltool F

i

korte instructies geven

m.vdab.be

Voorbeelden van lange instructies: werkplanning, recept, handleiding

een brievenbus metseneen kledingstuk naaienhartmassage geven

= de aandacht opeisen● zorgen dat iedereen luistert

● de lange instructie aankondigen

● pen en papier laten nemen

= voorkennis activeren● verwijzen naar vorige opdrachten die aansluiten bij deze opdracht

● Wat weten ze al?

= de instructie visueel ondersteunen

zichtbaar maken wat je zegt

● het materiaal tonen

● de instructie geven op de plaats waar ze wordt uitgevoerd

● een demonstratie geven

● foto’s en voorwerpen gebruiken

● gebaren gebruiken

● de stappen in kernwoorden (op een bord) noteren

● een instructiekaart overlopen en stap voor stap laten uitleggen

● stimuleren om te noteren en om deze notities tijdens de opdracht te gebruiken

= herhalen● woorden meerdere keren uitleggen

j1

lange instructies geven

m.vdab.be

= het begrip controleren● de opdracht laten herhalen

→ taaltool F

= structureren● eerst het einddoel vermelden

We gaan een 5-gangendiner bereiden.

Je gaat deze gang schoonmaken met de schrobzuigmachine.

● dan zeggen hoe je dat einddoel wil bereiken:

Wat moet er gebeuren en hoe? Deze opdracht doe je in een aantal stappen: stap 1 …

● informatie geven over de praktische organisatie:

Werken ze in groep of individueel?

Welk materiaal hebben ze nodig?

Waar moeten ze werken?

Is er een tijdslimiet?

Waar moeten ze op letten?

● enkel strikt noodzakelijke informatie voor de opdracht geven

= opvolgen ● het begrip controleren: laat de opdracht samenvatten aan de hand van de schrif- telijke (visuele) ondersteuning

● tijdens de opdracht controleren of ze goed bezig zijn: rondlopen en observeren

● het eindresultaat controleren

● zowel waarderende als corrigerende feedback geven

● de oorzaak opsporen als het eindresultaat niet is zoals verwacht

j2

lange instructies geven

m.vdab.be

Voorbeelden van een theoretische uitleg:

Hoe werkt een motor? Hoe komt het dat een saus schift?Wat gebeurt er bij een hartstilstand?

= context voorzien - de inhoud duidelijk kaderen● de inhoud aan voorkennis en ervaringen linken:

vragen wat ze al over het onderwerp weten

verwijzen naar wat al gezien is

praktijkvoorbeelden geven

verbanden laten leggen – praktijk- voorbeelden laten zoeken

● de doelen duidelijk formuleren

zeggen waarom je de uitleg geeft

zeggen wat ze na de uitleg moeten weten/kunnen

hoofd- en bijzaken onderscheiden

tips geven i.v.m. studeren, zelfstandig herhalen

● de uitleg structureren → taaltool K3 en K4

● aandacht hebben voor de kernbegrippen

meermaals (laten) uitleggen

● visueel ondersteunen (filmfragment, foto’s, gebaren, pictogrammen, demonstratie)

● authentiek materiaal gebruiken (nieuwsbericht, folder,…)

k1een theoretische uitleg gevenles, opleiding, briefing,…

m.vdab.be

= voor interactie zorgen● activeren op alle momenten: zelf laten opzoeken, zelf laten uitleggen, vragen stellen

● interactieve werkvormen gebruiken:

duidelijke instructies geven

ondersteunen tijdens de opdracht

feedback geven met aandacht voor het proces en voor het product

brainstormen:Laat in duo’s of trio’s ideeën noteren.

een woordspin maken:Het hoofdbegrip staat in een cirkel. Vandaar vertrekken lijnen naar alle kanten. Aan het eind van iedere lijn komen woorden die hen te bin-nen schieten.

denken, delen en uitwisselen:Geef een vraag en laat hier eerst individueel over nadenken. Vorm daarna groepjes en laat ideeën uitwisselen.

genummerde hoofden:Elke persoon heeft een nummer. Dit zorgt er-voor dat iedereen deelneemt aan het overleg bij groepswerk. Ieder lid van de groep moet al-les begrijpen. Na het groepsoverleg vraag je aan een willekeurig nummer het antwoord. Dit nummer vertegenwoordigt de hele groep.

informatiekloof:Persoon A en B moeten samen een opdracht uitvoeren. A heeft informatie die B niet heeft en andersom. Ze hebben elkaar nodig om de opdracht tot een goed einde te brengen.

…

k2een theoretische uitleg gevenles, opleiding, briefing,…

m.vdab.be

= taalsteun bieden● klare taal spreken → taaltool A

● klare taal schrijven → taaltool B

een toegankelijke cursus

● een taalrijke omgeving creëren

→ taaltool D

een uitleg visueel ondersteunen

schriftelijke neerslag voorzien

stimuleren om te noteren

spreek- en schrijfkaders voorzien

● woorden uitleggen → taaltool E

● begrip controleren → taaltool F

● feedback geven op mondeling taalgebruik → taaltool G

● feedback geven op schriftelijk taalgebruik → taaltool H

= de uitleg structureren● Beschrijf je een probleem?

Wat is het probleem precies en hoe herken je het?

Waarom is het een probleem?

Wat zijn de oorzaken?

Wat is de oplossing?

● Beschrijf je een handeling?

Wat is het doel van de handeling?

Welke middelen gebruik je?

Hoe verloopt de handeling in grote lijnen?

Hoe verlopen de deelhandelingen?

Wat is het resultaat van de handeling?

k3een theoretische uitleg gevenles, opleiding, briefing,…

m.vdab.be

= de uitleg structureren● Geef je een beoordeling of evaluatie?

Wat zijn de eigenschappen?

Wat zijn de positieve kanten?

Wat zijn de negatieve kanten?

Hoe luidt het eindoordeel?

● Geef je een opsomming?

Wat ga je opsommen?

Hoeveel dingen ga je opsommen?

Nummer: ten eerste, ten tweede,…

● Maak je een vergelijking?

Wat ga je vergelijken?

Wat zijn de overeenkomsten?

Wat zijn de verschillen?

Wat is de conclusie?

Æ Gebruik die structuur…

om je mondelinge uitleg vorm te geven.

om je schriftelijke ondersteuning te ordenen.

om controlevragen te stellen.

k4een theoretische uitleg gevenles, opleiding, briefing,…

m.vdab.be

= het leesdoel bepalen● Dient de tekst als achtergrond of staat er essentiële informatie in?

● Welke informatie moet de lezer uit de tekst halen? Welke vragen moet hij kunnen beantwoorden?

= de tekst goed opstellen

→ taaltool B: klare taal schrijven

= samen de tekst doornemen● in stilte laten lezen

Luidop lezen belemmert het begrip. Ook zelf voorlezen heeft niet veel zin.

● het onderwerp van de tekst laten bepalen

op basis van de titel, de inleiding, tussentitels en afbeeldingen

● duidelijk zeggen wat het leesdoel is

● naar de juiste informatie laten zoeken, rekening houdend met het leesdoel

tussentitels aanduiden

sleutelwoorden en –zinnen aanduiden ‘doktersbriefje’ in een tekst over de afspraken bij afwezigheid

signaalwoorden aanduiden ‘ten eerste, ten tweede,…’

aantekeningen maken in de kantlijn

= het begrip controleren

→ taaltool F

lhelpen om schriftelijke informatie beter te begrijpen

m.vdab.be

= de doelen van het begin meedelen● De doelen/competenties zijn een objectieve bron voor de beoordeling.

Wat moet men kunnen? = Waarop wordt geëvalueerd?

Wat verwacht je van het resultaat?

Wat is voldoende, wat is onvoldoende?

● Is er een (evaluatie)document waarop de doelen staan? Overloop het.

= observeren● zo vaak mogelijk: individueel, in groep, in de pauze,…

● zowel het product (eindresultaat) als het proces (evolutie, werkwijze) bekijken

= regelmatig feedback geven● vertellen wat je observeert (feiten), niet hoe jij het interpreteert

● sandwichmodel:

eerst waarderende feedback: wat was goed? Complimenten

dan corrigerende feedback: wat kan beter? Wijs enkel op de tekortko- mingen die op dat moment relevant zijn.

eindigen met waarderende feedback

● zowel over het product als over het proces: waar bevindt men zich op de lijn naar het (eind)doel?

● in groep kan soms, maar individuele feed- back is meestal het best

m1feedback gevenen evaluerenopdracht/werk

m.vdab.be

= een individueel evaluatiege- sprek voeren● informeren over het gesprek:

Waarover gaat het?

Wat is de bedoeling?

Gebruik je bepaalde documenten?

Hoe kan men zich voorbereiden? (bv. zelfevaluatie)

● het gesprek zelf:

Laat de persoon zichzelf beoordelen. Vergelijk jullie oordeel.

Benadruk positieve punten.

Formuleer negatieve punten als werkpunten.

Vraag bij problemen door en probeer de oorzaak op te sporen.

Spreek een opvolgmoment af.

= soms slecht nieuws geven

De FRIET-regel hanteren bij slecht nieuws:

Feiten Æ Breng de boodschap zakelijk en duidelijk (geen interpretaties, niet rond de pot draaien, de persoon niet zelf het slechte nieuws laten zeggen).

Reactie Æ Vraag de mening, luister, vat samen.

Impact Æ Wat zijn de gevolgen?

En nu? Æ Zoek samen een oplossing.

Toekomst Æ Sluit af met een afspraak.

m2feedback gevenen evaluerenopdracht/werk

m.vdab.be

= eigen mening vragen● over hun eigen prestaties

● over sterktes/zwaktes van de opleidings- vloer/werkvloer (inhoudelijk en prak- tisch)

= zichzelf laten beoordelen● klein beginnen, bv. 1 opdracht beoordelen

● concrete beoordelingspunten geven, bv. nauwkeurigheid, werktempo

● winst:

meer inzicht in de eigen prestaties

meer verantwoordelijkheidszin

motivatie om het nog beter te doen

= cursisten elkaar feedback laten geven (in een opleiding)● klein beginnen, bv. 1 opdracht beoordelen

● concrete beoordelingspunten meegeven, bv. nauwkeurigheid, werktempo

● winst:

meer oog voor de leerinhoud

meer interactie en taalcontact

betere prestaties, want men wil niet voor elkaar onderdoen

m3feedback gevenen evaluerenopdracht/werk

m.vdab.be

= duidelijke instructies geven● vóór de groepsindeling (als alle groepen dezelfde opdracht krijgen)

● na de groepsindeling (als de groepen een verschillende opdracht krijgen)

● begrip controleren → taaltool F

= rollen toewijzen● iedereen een concrete rol geven en regelmatig de rollen wisselen:

ploegbaas en assistent

zaalverantwoordelijke, kok en ober

diensthoofd, verpleegkundige en zorgkundige

● meerdere rollen creëren bij een uitgebreid groepswerk met een concreet eindproduct:

De planner bepaalt wat wanneer moet gebeuren en verdeelt de taken.

De tijdsbewaker houdt de tijd in de gaten.

De materiaalmeester zorgt voor het nodige materiaal.

De verslaggever vertelt achteraf hoe de opdracht is verlopen.

n1

groepswerk organiseren

m.vdab.be

= taken verdelen● je kan heterogene groepen vormen en elke groep dezelfde opdracht geven

● je kan homogene groepen vormen en gedifferentieerde opdrachten geven

Æ een makkelijke opdracht voor de zwakke groep

Æ een moeilijkere opdracht voor de sterke groep

● je kan elke groep één onderdeel van een grotere opdracht laten maken

= aandacht besteden aan materiaal, tijd en plaats● het materiaal tonen

● zeggen waar ze mogen werken

● zeggen hoelang ze aan de oefening mogen werken

= het proces begeleiden● begrip opnieuw controleren indien nodig

● vragen stellen om de groepjes op weg te helpen

● het proces opvolgen en regelmatig feedback geven

● het eindresultaat beoordelen op basis van individuele en groepsinspanningen

→ taaltool M1: feedback geven ( opdracht, werk)

n2

groepswerk organiseren

m.vdab.be

O1

= de juiste 'testvorm' kiezen● testen zoals ze geoefend hebben:

schriftelijk, theoretisch Æ neem dan een schriftelijke test af

mondeling, praktisch Æ neem dan een mondelinge test af

● vraagstelling zoals ze het gewend zijn bv. Weten ze hoe en hoeveel ze moeten antwoorden bij een open vraag?

● testen waar het om draait: een wiskun- detest mag geen leesexamen zijn.

= de test goed opbouwen● de vragen gaan van makkelijk naar moeilijk

zo worden er vragen op alle niveaus gesteld

de minder sterke cursist wordt niet direct afgeschrikt

● de vragen zijn onafhankelijk van elkaar

elke vraag kan opgelost worden zonder het antwoord van de vorige vraag

● culturele voorkennis speelt geen rol

● 1 voorbeeldantwoord bij elke nieuwe opdracht

● een duidelijke, rustige lay-out

niet te veel info op 1 blad

voldoende ruimte om te schrijven

een beperkt aantal opdrachten

● een realistische timing:

Maak de test zelf, vermenigvuldig de tijd met 4, geef nog 10 minuten extra om alles te controleren.

nooit langer dan 2 uur aan 1 stuk

schriftelijke testen opstellen en afnemen

m.vdab.be

= de vragen duidelijk formuleren● alleen bekende woorden gebruiken in de vraag

Let op met schooltaalwoorden zoals ‘kenmerk, gebied, factor, oorzaak,…’

Let op met instructiewoorden zoals ‘vergelijk, omschrijf, definieer,…’

● geen beeldspraak of woordspelingen gebruiken

● vragen niet nodeloos complex maken

geen naamwoorden maar werkwoorden

geen lange constructie maar een imperatief

geen passieve maar actieve zinnen

geen samengestelde maar enkelvou- dige vragen

O Leg het verschil uit tussen een gide en een hoekprofiel en geef telkens een visuele voorstelling.

P Geef 3 verschillen tussen een gide en een hoekprofiel. Teken een gide. Teken een hoekprofiel.

● geen afkortingen

O Geef 5 symptomen van suikerziekte a.d.h.v. de tekst.

P Haal 5 symptomen van suikerziekte uit de tekst.

● bij voorkeur positief formuleren of de negatie duidelijk markeren

O Welke shampoo is niet verzorgend?

PWelke shampoos zijn verzorgend?

PWelke shampoo is NIET verzorgend?

● het juiste vraagwoord gebruiken, bv. ‘wat’ voor een definitie, ‘wanneer’ voor een moment, ‘waardoor’ voor een oorzaak

O2

schriftelijke testen opstellen en afnemen

m.vdab.be

schriftelijke testen opstellen en afnemen

= gesloten vragen duidelijk formuleren● bij waar-of-niet-waarvragen zorgen dat het antwoord volledig waar of niet waar is

O je gebruikt een schaar in de keuken. waar/niet waar?

Æ Ja, maar ook in de badkamer, op je bureau, ...

P Met een schaar kan je knippen. waar/niet waar?

meerkeuzevragen

● alle antwoorden zijn plausibel, maar er is maar 1 goed antwoord

Æ Formuleer eerst het goede antwoord. De afleiders zijn klonen van dat antwoord. Zorg dat de afleiders wel degelijk fout zijn.

● alle antwoorden zijn ongeveer even lang en gelijkaardig geformuleerd

Æ anders valt het goede antwoord meestal op door zijn lengte

● alle antwoorden zijn logische aanvul- lingen op de stam (het eerste deel van de zin)

Eén van de oorzaken van het arbeidson- geval was het

O a. toestand van de machine

P b. ongeschoolde personeel

P c. slechte weer

Æ ‘toestand’ heeft als lidwoord ‘de’ & kan dus niet de juiste oplossing zijn.

● De keuze blijft beperkt tot maximum 4 mogelijkheden.

O3

m.vdab.be

= open vragen duidelijk formuleren● een eenduidige context geven bij invulvragen

O Kijk naar de foto. De carrosserie van de auto is… Æ vuil? beschadigd? grijs? Allerlei antwoorden zijn mogelijk.

P Kijk naar de foto. Welke schade is er aan de carrosserie?

● de vraag goed afbakenen: geen vage begrippen zoals ‘enkele, een paar, verklaar,…’

O Geef een aantal oorzaken van het vochtprobleem.

P Geef 2 oorzaken van het vochtpro- bleem.

zo concreet mogelijk formuleren

O Vergelijk ijzer met inox.

P Vergelijk de eigenschappen van ijzer en inox. Wat zijn de overeenkomsten? Wat zijn de verschillen?

● geen dubbelzinnige vragen

O Waarom koop je best verse ingrediën- ten op dinsdag op de vroegmarkt?

Æ mogelijk antwoord: omdat op dinsdag het restaurant terug open is

Æ mogelijk antwoord: omdat op de vroegmarkt alles heel vers is

O4

schriftelijke testen opstellen en afnemen

m.vdab.be

= op voorhand informeren

Over welk deel van de cursus gaat de test?

Hoelang duurt de test?

Hoeveel vragen krijgen ze?

Wat voor vragen krijgen ze (theorie of praktijk, meerkeuze, cases,…)?

Geef een paar voorbeeldvragen.

Hoe is de puntenverdeling?

Worden ze enkel beoordeeld op de inhoud of ook op de vorm?

Mogen ze hulpmiddelen gebruiken (woordenboek, rekenmachine)?

● minder angst en onzekerheid

● het resultaat van de test wordt betrouwbaarder

= ondersteunen tijdens de test● eerst samen de vragen overlopen

● de kans geven om vragen te stellen

● meedelen hoeveel tijd ze krijgen

O5

schriftelijke testen opstellen en afnemen

m.vdab.be

schriftelijke testen opstellen en afnemen

O6

= de test verbeteren met een scorewijzer/verbetersleutel● De inhoud beoordelen, niet de taal. Het wordt wel lastig als de zinnen zo ondui- delijk geformuleerd zijn dat het niet zeker is of de persoon de stof begrijpt.

formuleringsproblemen voorkomen door tijdens de opleiding kennis- en taalverwerving hand in hand te laten gaan

in de les oefenen wat ze tijdens hun job moeten doen en dat op dezelfde manier testen

● op voorhand een verbetersleutel opstellen

de verwachte antwoorden uitschrijven

bepalen hoeveel punten een goed antwoord oplevert

Æ hoeveel punten levert een gedeeltelijk antwoord op?

Æ hoeveel punten kost een (deels) fout antwoord of overtollige informatie?

een norm vastleggen: wanneer is iemand geslaagd?

● Correctiesymbolen (om taalfouten aan te duiden) → taaltool H2: feedback geven op schriftelijk taalgebruik

m.vdab.be

schriftelijke testen opstellen en afnemen

= de verbeterde test samen bespreken● de probleemvragen (zowel qua inhoud als qua taal) inventariseren en bespre- ken voordat je de testen teruggeeft

Mogelijke werkvormen:Per 2 overleggen en een zo goed moge-lijk antwoord formuleren. Ze letten op de inhoud, opbouw, zinsbouw, woordkeuze en spelling. Twee duo’s schrijven hun antwoor-den op het bord. De overige cursisten over-leggen welk antwoord het beste is.ofIn groepjes de antwoorden formuleren, ant-woordblad wisselen met een ander groepje en vergelijken wat het beste is en waarom. Kijken naar inhoud, opbouw, zinsbouw, woordkeuze, spelling.ofIn groepjes de antwoorden formuleren en vergelijken met correctieblad. Kijken naar inhoud, opbouw, zinsbouw, woordkeuze, spelling.

● de testen van de cursisten die erg veel problemen hadden met het formuleren, bespreken met de taal- en leercoach

● de kans geven om de test in te kijken en vragen te stellen

● feedback en werkpunten meegeven

O7

m.vdab.be

p1

= de juiste 'testvorm' kiezen

→ taaltool O1: schriftelijke testen

= de test goed opbouwen● elke cursist krijgt vragen gespreid over de leerstof

● meerdere vragen stellen, zowel makkelijke als moeilijke

● de vragen zijn onafhankelijk van elkaar

elke vraag kan opgelost worden zonder het antwoord van de vorige vraag

● culturele kennis speelt geen rol

= de vragen duidelijk formuleren

→ taaltool O2 tot O4: schriftelijke testen

= op voorhand informeren

→ taaltool O5: schriftelijke testen

Worden ze enkel beoordeeld op hun mondelinge uitleg of ook op hun schriftelijke voorbereiding? Æoefen tijdens de les al eens op het maken van een schriftelijke voorbereiding

Hoeveel tijd krijgen ze voor de schriftelijke voorbereiding?

Hoeveel mensen beoordelen de test?

mondelinge testenopstellen en afnemen

m.vdab.be

mondelinge testenopstellen en afnemen

p2

= ondersteunen tijdens de test

Tijdens de schriftelijke voorbereiding:

● de cursist op zijn gemak stellen

● de cursist een vraag laten nemen, de tijd geven om ze te lezen en eventueel ver- duidelijking te vragen

● alle cursisten evenveel voorbereidings- tijd geven

Tijdens de test zelf:

● de cursist laten antwoorden en even- tueel bijvragen stellen om de cursist op weg te helpen/om een vollediger ant- woord te krijgen/om te kijken wat de cursist nog extra weet

● zelf zo weinig mogelijk zeggen en zo veel mogelijk noteren

= de test beoordelen met een scorewijzer/verbetersleutel● op voorhand een verbetersleutel opstellen

de verwachte antwoorden uitschrijven

bepalen hoeveel punten een goed antwoord oplevert

Æ hoeveel punten levert een gedeeltelijk antwoord op?

Æ telt de vorm van het antwoord?

Æ hoeveel punten kost het als je moet bijsturen?

Æ krijgt een cursist die meer weet extra punten?

een norm vastleggen: wanneer is iemand geslaagd?

= achteraf de test samen bespreken● feedback en werkpunten meegeven

Vera

ntw

oord

elijk

e ui

tgev

er: F

ons

Lero

y, K

eize

rsla

an 11

, 100

0 Br

usse

l

m.vdab.be