2014 Ekim KITAP ZAMANI

8/21/2019 2014 Ekim KITAP ZAMANI

1/40

Z A M A N G A Z E T E S N N C R E T S Z A Y L I K K T A P E K D R . Y I L : 9 S A Y I : 1 0 5 6 E K M 2 0 1 4 P A Z A R T E S

20 Can Bahadravkar Aile syle04

Taral bilge:William Faulknermer Ayhan Aye Sarsayn

evirmen gzyleSiegfried Lenz16

Yazarolmakistiyorum!

Yazmay retmeiddiasndaki rehberkitaplarn says hergeen gn artyor.Sz konusu kitaplarromandan iire,

ykden hatraya, geziyazsndan senaryoyauzanan farkl trlerinyannda gazetecilik, blogyazarl gibi alanlardayazma eylemininsrlarn anlatyor.SAYFA 08

27EDEBYAT

Bir yeralt adam:Dostoyevski

Eca Ya

38USTA GZYLE

Recai Gllapdanve

rfan Klyutmaz

23TARTIMA

Namk Kemalcevap veriyor

Seai C

06YAYIN DNYASI

Raflar nedenkt kitaplar

dolduruyor?

V. B. Bay

26YK

lk Tamerdenfarkl ykler

Aa ci

25DENEME

Okumak veyazmak: Ezeli bir

teselli

Ai a


2/40


3/40

yi yazmak (zanaat boyutuyla),

renilen bir eydir. Peki, iyiyazmay iyi yaz lm iirlerden,yklerden, romanlardan mrenmeli, yoksa yazma srlar

veren klav uz kitaplarda n m?Kapak dosyamz bu sorudan

yola karak haz rladk. MehmetTun ve Musa rek, yazar adaylarna yolgstermek amacyla kaleme alnm kitaplarderleyip arkl alardan deerlendirdiler.Son dnemde dilimi zde yaymlanan, yazmanerileriyle dolu bu t r kitaplarn ilevini

ve etkisini merak edenlere f kir verecek bi rdosya ortaya kt. iirlerinde olduu gibi dzyaz kitap-larnda da kendine has bir dnya kuranavkar Altnel bu ayki sylei konuumuz.

Altnel yeni kitabHotel Glasgowla ilgili so-

rularmz yantlad. Bu saydan itibaren ba-ladmz evirmen Gzyle sayasnn ilkkonuu Aye Sarsayn, k itaplarn dilimizekazandrd Siegried Lenzin portresinikaleme ald. Bundan byle her sayda bir e-

virmenin kaleminden dil imize kazandrdbir yazarn portresini okuyacaz. Edward Saidden lk Tamere, WilliamFaulknerdan Nazl Eraya sekin yazarla-rn kitaplaryla okurlar iin bereketli bir aygeride braktk. Kitap uar saysnda grmek zere...

yi yazmak nasl renilir?

MTYAZ SAHB:FEZA GAZETECLK A..GENEL YAYIN MDR:EKREM DUMANLIGENEL YAYIN MDRYARDIMCISI:MEHMET KAMI GENEL YAYIN EDT

AL OLAK EDTR:CAN BAHADIR YCE GRSEL YNETMEN:FEVZ YAZICI SAYFA TASARIM:DURMUZEL Sorumlu mdr ve YaYInSAHBNN TEMSLCS:HARUN MENreklam Grup BakanI:MELH KILIreklam Grup Bakan YardImCISI: sKEndEr YILMAZREKSEKTR YNETCS:CENK AYTUU reklam SekTreel YneTCS: KAZIM ARSLANreklam SekTreel uZmanI:MELEK TINMAZ YAYINTR:YAYGIN SREL ADRES:ZAMAN GAZETES34194 YenBoSna-STanBulTEL:0212 454 1 454 (pBx) FAKS:0212 454 14 96REKLAM TEL0212 454 82 47BASKI: FEZA GAZETECLK A. TESSLERHTTP://KTAPZAMAN.ZAMAN.COM.TR e-poSTa:[email protected] aYIn lk paZarTeS Gn YaYImlanIr

twitter.com/kitap_zamani facebook.com/kitapzamanicom

B U S A Y I D A

SONER ZCANPiri Reisin topyas 26

NAN ETN Yeni dnemin ruhu22

MUSA REKYazar adaylarna klavuz kitaplar 12

MER AYHAN Taral bir bilge: William Faulkner4

MUSA GNERGazeteler ocua gerekleri... 35

AHMET AKIR Dnyann en zayf takmnda... 37

EMRAH PELVANOLU Yahya Kemali anlamak 30

SREYYA SUTekerrr: Bugnn metaforu 27

TEMEL KARATA Sevimli bir ihtiyar olarak Tanpnar 22

AYE BAAKFrtnadan nce neler oldu? 14

V. B. BAYRILNeden raflar kt kitaplar... 6

RECA GLLAPDAN-RFAN KLYUTMAZ Usta gzyle 38

ALPER SARITarih tamir edilir mi? 30

ERCAN YILMAZYeralt adam Dostoyevski 27

SEZA COKUN Namk Kemal cevap veriyor 23

A. ESRA YALAZAN Odysseusun btn dnleri24

AYE SARISAYIN Bir atmosfer kurma ustas 16

NiHAT DALI Kayp kardein peinde 31

A. YAVUZ ALTUN Soykrmlar a28

AHMET HAMT YILDIZ 20. yzyl icat etmek24

AL EMN TUN Ankara, iyi kalpli vey ana 18

OSMAN iRiDA Yce Divanda mahkm olan... 32

SA DARAKCI Byl dnmenin roman 28

AL OLAK Ezeli bir teselli 25

ZEKERYA BAKAL Yitik bir dnyann etelesi19

CEM MERT airler neden srgn edildi? 33

YAVUZ ULUTRKKarla gelen kyamet 29

AZRA NC Tarihin hayalhanesi 26

CAN BAHADIR YCE Dzyazyla iiri bsbtn... 20

GNSEL IIK Gzlerimi kaparm, ilk filmimi 34

GLZAR BAK Yediin senin olsun... 36

MEHMET TUN Yazmay hangi kitaplardan... 8


4/40

4

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI EDEBYAT

MER AYHAN

ir muhabir WilliamFaulknera, Eer dnyada

kalan son insan siz olsa-nz da yine yazar mydnz? diye sordu.Evet, yazardm, diye gayet souk biim-de cevaplad Nobel dll yazar. Bir ya-zar unutulu duvarnn ardna getii za-man bile, duvara Kilroy buradayd gibibir ey yazacak kadar duracaktr.

Yazarlara srekli reva grlen Ne-den yazyorsunuz? sorusuna Faulknernverdii cevap, ilk bakta yazarlardanziyade okurlarn ne srd bir gr- dorular: Dnyada bir iz brakabil-me gds, hrs, endiesi... Bununlabirlikte unutulu duvarnn lanetiylekuatlm bahtsz yazarn bile izini ka-zyacan sylemitir Faulkner. Belkibu meydan okumay, nk yazarnyazmaktan baka bir seenei yokturdiye evirebiliriz.

M. Thomas Ingein derledii Wil-liam Faulknerla Konumalarn balyan ltc olabilir. Kitabn son elli sayassoru-cevap eklinde ilerliyor olsa da ga-zeteciler, merakl birka okuru, yaym-cs ve ayn ortamda kendisiyle birka

kelam edebilmi kiiler ile kimi dost-larnn izlenimleri oluturuyor kitabnieriini. Makale, deneme, en ok daan havasndaki yazlar bize btnclbir Faulkner portresi bahediyor. Nev-iahsna mnhasr yazarn, okurun im-geleminde giderek bir roman kahrama-n gibi tnlad bir toplam bu. Genel-likle kalabalklardan kendini saknarakyahut mmkn mertebe dnyasn sakl tutarak yaayan Faulknerla ilgiliartc olduu kadar elenceli anek-dotlar da eksik deil. rnein, postanemdrl maceras edebiyat tutkusu-nu apak ortaya koyuyor: Birok deapostanede giesini zamanndan ncekapatm ve renciler posta ilemleriiin barp arrken iir yazmtr.

Sonu olarak, kovulur.

FAulknErn EdEB gErEklFaulkner, Gney Gotiiyle iliki-lendirildii ilk eserlerinden itibarenAmer ikann grotesk zelli kleriy lene kan tekinsiz Gneyini yazd.Gereki bir yazar olarak kabul edilenFaulknern gerekilii Anglosaksonedebiyat geleneinde ska grlenbir st-sylemin temsilidir ve bizdeadeta etiletirilmi sosyal gerek-ilikle ilikisi yoktur. Mississippinin

Oxord kasabas birok hikyesindeve kim i romanlarnda Jeerson ady-la yeniden yaratlmtr, esaneviYoknapataw pha ise yl larn geirdi-i Laayette kasabasdr. Faulknernokurlara karmak gelen eserlerihakknda bugn klasik saylan al-malardan birine imza atan MalcolmLowry, kurmaca Yoknapatawphann

bir haritasn hazrlamtr. Bir yandanokurun merakn yattrp o destansyolculukta klavuz ilevi gren bir a-badr Lowryninki, ayn zamanda birpara yanltc, hatta belki son tahlil-de yararsz da saylabilir. Zira Faulk-ner, bu kurmaca meknlarn Oxordve Laayettein hayaletleri olduunuinkr etmez ancak gereklii nasl al-gladyla ilgili szleri bizi dosdorukurmaca kavramnn kalbine gnderir:Gerek ile dorunun birbiriyle ok azalkas vardr. Doruluk insana lm-

szlk arzusu veren eylerin toplam-dr. Faulknera gre olgusa l gereklik,edebiyatn meselesi deildir. Bu nokta-da Faulknern ve birok yazarn gerekmeknlardan yola karak bildiimizyerleimlerin bire bir replikasn kur-duklar hayal meknlar, znellii nekarr. Bu da bizi, kurmaca hayatntaklidi ya da doruland alandr, gibi

ksr bir yorum yerine, kurmacaya ha-yatn muadi li, hatta rakibi diyebi lece-imiz alternati bir dzleme tar.

Faulknera dnersek, aile byk-lerinden dinledii Gney esanesinikendi gzlemleriyle harmanlam,aslnda oktan bakalam ve kabukdeitirmeyi srdren yar imgesel birGneyi srarla, hatta nostaljiyle an-latmtr. Kurmacann seyrinin dei-mesinde parma olan biimsel ham-leleri onu kimilerine gre Amerikanedebiyatnn zirvesine tamtr. Ama

belki de yazardaki dehay, nostakadim ve plak gzle kolayca gbir yaray stn rterek anlataolmasnda da aramak gerekir.

dzYAz dA rdrFaulknera gre Edebiyat, insan ynin mcadelesinin hikyesidir. SGneyi, stelik baka yazarlarn amad bir biemle anlatt Faulkncak bir toplumu anlatmann en s

yolunun bireyi anlatmak olduunurek. Bunu da yalnlkla iade etmi:bir sorunla karlar, o mu soruntesinden gelecektir yoksa sorun mustesinden gelecektir? Btn hikdur. Faulknern zellikle Ses ve ki karmak anlatm, zaman kulhakknda ok ey sylendi. Ama sen ilginci yazarn kendi szleri. sizin iin ok mu nemli sorusunlupla hi vakit kaybetmediini, rlarnn sonunu, hatta bir sonraki da neler olacan asla kestiremesylyor. Faulknern bayaptm Ses ve fkeye en ilgin yorumlardSartredan gelmitir. Onun tpk gibi zaman enine boyuna ele ayazar olduunu syleyen Sartrea

romancnn kendi znel Gneyintrl yazma ans yoktu.

Faulkner kendini bir taral tanmlyor syleilerde. Bir dnemYorkta alm, Los Angelestalywood iin senaryolar kalemeolmasna ramen taral kimliirumay tercih etmi. itliinde gdii insanlar ve hayvanlarla gezamana karlk, byk ehrin vyk ehir insannn onu tedirginanlalyor. Faulknern en azndderlemede hakknda yazanlarca likle doru anlald sylenebikonuan, nazik, melankolik, utdnyann srrn zm ve ylebullenmi bir bilge havasnda beniyor yazar. Stephen Longstreet

gzel iade ettii gibi: Hayatn glerine kar mthi bir duyarllen basit eyleri (kzm tavadakisesi, bir bitkinin belirli bir saatte glgesi, scak bir gnn verdii koku...) bile destans hale getirird

Yazan bir insana bylesi dulardan daha deerli bir armaan vbilir mi? Belki de iiri yirmili yabrakmasna ramen Faulknernyaz da iirdir szn ciddiye ayz. Hikye ve romanda iiri ya ktalihlilerden biriydi o.

M. Thomas Ingein derledii William Faulknerla Konumalargazeteci-

lerin, merakl birka okurun, yaymcsnn ve kimi dostlarnn izlenimle-

riyle bir Faulkner portresi sunuyor. Kitabn son blmnde yazarlayaplm, soru-cevap eklinde ilerleyen uzun bir sylei de var.WILLIAM FAULKNERLA KONUMALAR, DER.: M. THOMAS INGE, EV.: ASLI KUTAY YOV, AGORA KTAPLII, 320 SAYFA, 25 TL

B

William Faulkner (1897-1962)

Taral bir bilge: William Faulkner


5/40


6/40

6

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI YAYIN DNYASI

V. B. BAYRIL

ronik, elenceli, muzip ve el-bette buruk bir tat brakyor

azda, stelik okuduunuz iinteekkr bile etmiyor, tersine Okumadnzin Teekkrlerbu kkrtc kitabn ad.

Biraz biyografk bilgi: Dubravka Ugre-si. Yazar. Kadn. Yugoslavya diye bir lke

varken dodu. Doduu yer imdi Hrva-tistan denilen bir lkede. Zagreb niver-

sitesi Gzel Sanatlar Fakltesinde kar-latrmal edebiyat ve Rus edebiyat okudu.Edebiyat Kuram Enstitsnde (enstitadnn gzelliine bakar msnz!) retimyelii yaparken birok hikye, deneme

ve roman yazd. 1991de patlayan i sa-vata, sava ve milliyetilik kart tutumtaknnca Hrvat medyasnn, meslekta-larnn ve kimi nemli siyasi ahsiyetlerinhedef haline geldi. Vatan haini, caddamgas yedi. Hrvatistan terk etmekzorunda kalp Hollandada yaamaya ba-lad. Birok dl ve kitap sahibi. ABD ve

Avrupa niversitelerinde dersler veriyor.Hikye ok tandk deil mi? Sonuta

karmzda modern bir srgn yazar var.Kalifye. Yapt eyi dnyada geerli kl-m. stelik bir biimde yrtm, dnya

vatanda olmu. Muhali, akademisyen,retken, nitelikli bir insan. Dahas Hollan-da gibi Avrupann merkezinde, gerektenliberal ve hogrl bir toplumda yayor.nsan btn bunlarn biraz olsun kyme-tini bilir deil mi? Deil.

doruCu dAVut!Dubravka Ugresi, biraz nankr bir ki-ilik. Sanki biraz da dorucu Davut. Birsr soruyu bize Amazonlarn oklar gibirlatp duruyor: Neden kitap raarngiderek artan sayda kt kitap doldur-maya balad? Neden okur iyi edebiyatasrt eviriyor? Gn getike neden dahaok yazar uh pozlar veriyor? Dobra ke-limesi ile Dubravka arasnda bir ba varm bilmiyorum ama Dubravka ok dob-

ra bir yazar. kiyzllk grd yerdehi lan saknmyor: Amerikal ve Bat

Avrupal yazarlar, Dou Avrupal mes-lektalarnn, cretsiz di bakmn, kirabedeli alnmayan apartman dairesini ve

yazarlar birliine ait cretsiz konaklana-bilen tatil evlerini kapsayan memur-ya-zarlklaryla senelerce dalga getiler. Ama

yaratc yazarlk grevlerini, burslar, on-lar ve vakar, devlet destekli kitaplar

ve bedava sanat tatil evlerini (yazarlarninziva meknlarn) kapsayan kendi me-muriyetleri konusunda esata sessiz kal-

dlar. Bugn Doulularn ellerinde hibirey kalmamken, Batl yazarlar bunlarnhepsine hl sahipler... Okumadnz in Teekkrler, libe-ral ve elbette serbest piyasac Bat yayndnyasnda edebiyat ajanslarnn, edi-trlerin, pazarlamaclarn, spermarketolmu kitaplarn, meslektalarn,tekelleen datm alarnn gncel ha-

lini seriyor gzlerimizin nne. Apak.plak. Tabii ki yer yer ok elenceli ha-tralar, ieriden gzlemler, keskin ve sor-gulatan zmlemeler eliinde.

Fakat kitabn sadece bu konular etra-nda dnd sanlmasn. Ayn zamandasrgnlk, i sava, milliyeti siyaset vekltr, srgn olarak yazar, kadn olarak

yazar, ulusal edebiyat nedir, piyasa kklkelerin edebiyatndan ne bekler, muhaliolarak yazar, aresiz biri olarak yazar, mes-lektalar aras rekabetin eitli halleri gibibirok konuya deinirken amansz bir d-

rstlk, sivri dillilik ve yer yer asit gibi kes-kin zeletirilerle, soukkanl ama insannkann donduran gzlemlerle yazarln,edebiyatn, iyi edebiyatn geleceine dairtahminlerde de bulunuyor Ugresi. Kitabn arka kapak yazs durumuaslnda iyi zetlemi: Okumadnz inTeekkrler, bir bakma liberal kapitalistdnyann kltre, insana ama zellikle

de kitaba ne yaptnn hikyesidir. Ta-mam deilse de, hikyenin nemli birblm Ugrasiin kitabnda yer alyor.nsan merak etmeden duramyor elbet,nl Trk yazarlarn yurtd servenle-ri nicedir acep? Bir gn onlardan da by-le keyii bir kitap okuyabilecek miyizacaba? Mesela ngilizcesi be yl nce ikibin baslp gnmze kadar sadece 100adedi satlan ama yurtiinde 300-500bin satan kitaplara imza atm nl

yazarlar mz ne hissediyordur byle du-rumlarda? Yazsalar da rensek:)

Dubravka Ugresi, Okumadnz in Teekkrleradl kkrtc kitabndaszn saknmadan nemli sorular soruyor: Neden kitap raflarn giderek

says artan kt kitaplar doldurmaya balad? Neden okur iyi edebiyatasrt eviriyor? Gn getike neden daha ok yazar uh pozlar veriyor?OKUMADIINIZ N TEEKKRLER, DUBRAVKA UGRES, EV.: GKE METN, AYRINTI YAYINLARI, 240 SAYFA, 18 TL

Dubravka Ugresi

Neden raflar kt kitaplar doldurmaya balad?

Bat edebiyat piyasasnda sesiniduyuran Dou Avrupal bir yazariin en byk ok estetik kstaslarolmayyd. Edebi deerlendirmenkstaslar Dou kkenli dostumuzuedebiyatla har neir olduu tm

yaants boyunca byk abayla

biriktirdii sermayesiydi. Sonra busermayenin hibir ie yaramadortaya kt... Edebiyat piyasasylakarlamalar yazn yaamlarnnen byk oku, ayaklarnn altndatopran kaymas, yazarlarnn egosuna korkun bir darbeydi.

Ah siz yazar msnz?Evet diye cevap verir Dou

Avrupal dostumuz, seilmiolmayanlar aalamak istemeyenalakgnll ve iyi yetimi bir insduygusu vermeye alarak.

Ne tesad! On yandaki kzmz romann tamamlamak zere.Hatta bir yayncmz bile var!

Ve bu da Dou Avrupalmzhazmetmek zorunda olduu ilk

aalamadr. Kendisinin bir yayncs bile yoktur. Ve yakn zamandaedebiyat piyasasnn seilmilerlmeslektalaryla dolup tatn aredecektir. Meslektalar ise anlarn

yazan ahieler, spor yaamlarnanlatan sporcular, nl katillerin idnyasn daha yakndan tantaneski kz arkadalar, gnlk yaamrutininden sklan ve yaratc yaambiimi srdrmeye karar veren evkadnlar; avukat-yazarlar, balk-

yazarlar, edebiyat eletirmeni-yazalar; kimlik araynda saysz kaypruh, birinin taciz ettii, tecavz etti, dvd ya da ayana bast vasrlk yaralarnn dramn yazarakdnyayla paylama tela iinde ola

lardan oluan byk bir ordudur.Dou Avrupal dostumuzazlasyla sarslm durumdadr. Bumeslektalarn tmnn kendisiayn haklara sahip olduuna, ede-biyat demokrasisinde herkesin eitolduuna, herkesin bir kitap yazm

ve edebi baarya ulama ansnnolduuna inanmamaktadr. Ancaksonunda (edebi-tarihsel) adaletin yrini bulacana inancn kaybetmeDou Avrupal dostumuz yanlyo

Kitaptan:


7/40


8/40

8

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI KAPAK

MEHMET TUN

az bir bulu mudur, ke-i mi? Yazmak insan iin

gl bir tutku ve ihtiya-ken, yle grnyor ki, Smerler ya-zy uygarla kazandrdklarnda birbulutan ok kef gerekletirdiler.Sanki yaz, evrenin bir yerinde sakldururken onlar sadece bir hazinenin

kapan araladlar ya da zerindekitozlu rty kaldrdlar. O gndenbugne yaz insann kaderinin birorta ve tan olarak varln sr-drd, srdryor ve srdrecek.nsan neden yazmak ister ve iin-den getii dnyay, hayat kaytaltna almaya tutku duyar? Tarihinyaznn bulunuuyla baladnkabul edersek aslnda bu sorununtarih kadar eski olduu karmnada varrz. Belki bu soruya cevapararken yaptmz, aslnda dahakesif, daha karanlk bir dnyayadoru yolculuktur. Tam da bununiin yaz zerine, yaznn doasnadair kaleme alnan btn kitaplar,

zihnimize yeni sorular ekler, imge-lemimizdeki soru iaretini bytr.

nSAn AnCAk kEndn YAzArnsan her zaman hikye anlat-csdr; kendisinin ve bakalarnnhikyeleriyle evrili yaar, bana ge-len her eyi onlar araclyla grr vehayatn anlatyormu gibi yaamayaalr. diyen Jean-Paul Sartren s-znden, hikye anlatmann salt biranlatma edimi olmadn karabili-riz. Bir insan her zaman hikye anla-tcs ise yazar kimdir? Bir anlatclarvardr, bir de yazarlar. nsan cannnistediini anlatr; cannn istediiniyazmaz: Ancak kendini yazar. sz-

leriyle Jules Renard, Sartredan yllarnce aslnda aklmza taklan soruyadolayl da olsa yant veriyordu. Jules Renardn anlatc ile ya-zar arasna koyduu snr bizi yazaradaha ok yaklatrmken, karmzayaz ile yazar arasndaki ilikiyi sorgu-layan u soru kar: Acaba yazar, naslyazdn bilir mi? Yazmak bir daatrmanmaya benzer. Trmanrken tekgrebildiiniz, nnzdeki ve tamstnzdeki kayadr. Nereden gel-diinizi ya da nereye gittiinizi gre-

mezsiniz. cmlesi zerinden srd-mz iz, yazarn yaptn var ederkenyrd yolu da resmeder. VirginaWool, Bir Okur Olarak adl yaptndaayn yaklam u szlerle derinle-tirir: Edebiyatla, szgelimi bir oto-mobilin retim sreci arasnda birbenzetme ilk baktan sonra anlamnyitirir. Yzyllarn ak iinde makineretmek konusunda pek ok ey -renmemize ramen edebiyat retme

konusunda bir ey rendiimiz haylisu gtrr. Daha iyi yazmyoruz; hak-kmzda sylenebilecek tek ey, im-di birazck u ynde, imdi bu yndehareket etmeye devam ettiimiz, amayeterince yksek bir zirveden bakld-nda, hareket rotamz bir emberiniinde srp gidiyor olsa gerek. Edebiyatn, yaznn doas zerinednrken i zihinde olan yazyadkmeye gelince yaanan krizi Semih

Gmn u saptamasnda onsana ne denli beceriksiz olnu, yazmaktan daha ok ne gSanrm tesi yok. Yaznsal yolanaklarnn neler olduunu stne yazalm, sonra da onlakii yaratmakta, kiiler arasndakileri ve atmalar, lmleri vumlar ve bunlara benzer duruanlatmakta kullanmaya bala

Kt stne yazld gibi olmagrmek, mit krc olabilir. Yyazyla yazar arasndaki salamtam bu krizin ortasnda kurulur

YAzmAY VrgnA WoolFtAn rRoman, yk, iir gibi kurgusaleletiri, deneme, inceleme gibgu d eserlerin yazm, bu trlrneklerin okunmasyla m yoksa bu trlerin nasl yazlacaranda kaleme alnm kitaplm? Andm trlerin nasl leceine ilikin kitaplarn, bu rin tarihine kyasla ok yeni obugn de birok yazarn bu rkitaplardan bamsz ekilde n

eserler vermeleri, aslnda yazmsinin yazarn kendi abas ve kortaya ktn gsteriyor. Enitelikli eserler okuyarak kazanyazarlk yetisi, daha meakkazorlu bir sreci artrr. Neysl yazlacana ilikin kitaplarsrede yazarl retebilecei s, birok yazar aday iin bu yleri cazip klyor. Yazarln giproesyonel bir ie dnmvaat ettii yeni imknlar, onu ddier meslek dallar gibi retibir ura haline getiriyor. Naslaca teknik dzeyde retilsyazarln okuma, donanm, btemelli bir sre iinde ilerleme

kitabn yazma derslerinden edtekniklerle yazan ve gz kamakimi yazarlarn tek kitaplk imolarak kalmasna da sebep oYazarlk hileye, kalem oyungelen bir ura deildir; dahaanlamda olduka direnlidir.da bu noktada Ernest HemingwEn byk baar kalc olabilmesz akla geliyor. Amerikal romanc Joyce Oates Bir Yazarn nancnda, maca dzyaz bir zanaattr ve z

Yazmay hangi kitaplardan renmeli?Roman, yk gibi kurmaca ya da eletiri, deneme, inceleme gibi kurgu d eserlerin

yazm, bu trlerde rnekler okuyarak m renilir yoksa bu trlerin nasl yazlaca ze-

rine kaleme alnm kitaplardan m? Klavuz kitaplarn yazarl ksa srede retebile-

ceinin ileri srlmesi, birok yazar aday iin bu almalar cazip klyor.

Yillstrasyon:orhan

naln


9/40

MD OSMANLI TARHN YENDEN OKUMA ZAMANI

KAYI VI: MPARATORLUUNZRVES VE DN

Ahmet imirgil, adaletiyle kalpleri kazanan; yiitlii,

cesareti ve mertliiyle dosta gven, dmana korku salan;

aa damgasn vurmu, ktaya yaylm Devlet-i Aliyye-i

Osmaniyenin hikyesine KAYI VI: mparatorluun Zirvesi

ve Dnkitabyla devam ediyor.

Ahmet imirgil, adaletiyle kalpleri kazanan; yiitlii,

cesareti ve mertliiyle dosta gven, dmana korku salan;

aa damgasn vurmu, ktaya yaylm Devlet-i Aliyye-i

Osmaniyenin hikyesine KAYI VI: mparatorluun Zirvesi

ve Dnkitabyla devam ediyor.


10/40

10


renilmelidir; rastlant sonucu yada bilerek, isteyerek. der. Oatesunyazar adayn yreklendiren bu sz-lerindeki vurgunun kurmacann sa-nat ynnden ok zanaat ynnednk olduunu belirtmek gerekir.Ve muhtemelen Oates, rastlantve bilerek szcklerini arka arkayakullanrken bu iin proesyonel birdestekle olduu kadar kendi bana

da renilebileceini imliyor. MuratGlsoy bu konuda edebiyatmzdakiyetkin rneklerden biri olan Bybo-zumu: Yaratc Yazarlkadl kitabnda,Oatesun zanaat ve sanat szcklerizerinden vard ayrm u szlerleiade ediyor: Teknikler retilebilir.Eitimi veren kiinin izledii progra-ma gre yazma teknikleri konusundadeneyim kazandrlabilir. Ancak iinyaratclk ksm biraz daha arkl biryerde duruyor.

FORMLLERLE YAZILIR MI?

Yazarlk dersi uzman Danell Jones ta-randan hazrlanan Virginia WoolftanYazarlk Dersleri (Tima), yazar aday-

larna yazarlk tekniklerini yetkin vedoyurucu bir dille sunan bir alma.Virginia Wool ismi bile temas ettiieyi yaznsallatrmaya yeterken, Jo-nes peine dt hazineyi en doruyerde bulma baars gsteriyor. Da-nell Jonesun bu kitabyla benzerleri-ne gre daha nitelikli bir eser ortayakoyduunu syleyebiliriz, nk birtaratan yazarln teknik boyutunuanlatrken dier taratan Wool gibibir yazarn yaptlarndan bu iin pratikve kuramsal izlerini sryor. Yazarlkderslerine, en azndan bugnk ile-vi ve deeri asndan bakldnda,kolay kolay gnl indirmeyeceinidndmz Woolun ayn ko-

nuda bunca sz sylemi olmas do-rusu artc. Ka yazar aday DanellJonestan yazarln bysn, srrnrenmitir bilinmez ama JonesunWoolu bu balamda zmlemeyibaard sylenebilir. Jones, kitabn banda Woolusnta bu meseleyi anlatan bir -retmen olarak dlyor ve VirginiaWool imgesini etkileyici bir biimdeokurun nne seriyor. Wool henzilk dersinde tahtaya u sz yazyor:Bir sanat eseri retmek iin gereken

artlar nelerdir? Yant sntaki birrenci yle veriyor: Kendine aitbir odaya ve ylda be yz sterlin-lik bir gelire sahip olmak m? Ki-tap boyunca alan konu balklar,Woolun eserlerinden alntlanan veonun azndan aktarlan cevaplarlave rencilerin sorularyla sryor.Her okurun ya da yazar adaynnedebi metinleri zmlemesi, ilenen

teknikleri, anlatm imknlarn gr-mesi kimi zaman ok zor, kimi za-mansa imknszdr. Dersler boyun-ca sorularn devam etmesi, DanellJonesun bazen Woolun bazen dekendi szleriyle verdii cevaplar, me-selenin zldke kendini yenile-yen bir byye, gize sahip olduunuda imliyor. Parmak izi bir insan iinne kadar biricikse, kalem izi de biryazar iin o denli biricik deil midir?Geliigzel yazan birinden bir yazaradnmek ancak o kalem izini yaka-lamakla mmkn olabilecekse, bunasl gerekleecek?

YAznn dln zmEk

nsan kendi zgnln edinme-den nce nelere katlanyor., Szkonusu olan birinci deil, biricik ol-maktr. birbirini tamamlayan bu ikicmle, Jules Renardn Yazmak ze-rine Notlar (Sel Yay.)adl yaptndan.Renardn ykte haf pahada arkitab, ktphanenizde dururken sksk elinizin gidecei cinsten. Yazarzgnlk ve biriciklik vurgulary-la yazarn niteliinin neyi yazdyladeil, nasl yazdyla ortaya kaca-nn altn iziyor. nk binlerceroman, hikye, iir kitab arasnda biryapt eer sadece eskileri oaltyor-sa bir anlam ve deer tamayacaktr;nemli olan kuru tekrara dmek de-

il ncllerinden arkl bir eser ret-mektir. Szck yalnz ona verilen yersayesinde yaar. diyen Renard, met-nin en kk biriminden itibaren na-sl ina edileceini anlatyor. Yazmakzerine Notlar elbette bir tr yazmadersi deil ama Yazarn ii yazmayrenmektir. diyen gerek bir ede-biyatnn gnlnde bu tr notlar,ilkeler, cmleler bulunmas, yazarlnaslnda hap niteliindeki kitaplardanedinilecek bir yeti olmaktan ok,has edebiyatn kapsn dvmekle,

orada srarla durmakla gereklini gsteriyor.

Renard, birok yazarlk dertabna bedel u tespitte bulunuaslnda ne ok ey sylyor: Yaa gibi domas bymesi Havada, dallarn tam olarak u kurallar, grnmez izgiler y

Aa btnyle onu tohumdan kp ak h

geliir zgrce. Planlanecek yollar izip onzan bahvandr. Woduyduumuz, Yaolann nemli olduuhayali olan yazmay ederim. sz Renardkarl buluyor: Y

tatllkla alt etmek gerek. Yazkuru bir hevesten ok bir varolimine, bir yaam gereksiniminnmesi gerektii Renardn ulerinden daha gzel anlatlabiYazmak iin yaamak gerek,

yaamak iin yazmak deil.

YAZAR OLMAYI KOLAY MI SANDIN?

Yazarlk uzaktan vaat ettii l dnyann, albesaygnln yanndazorluklar, engellebarndrr. lk bataedilen sadece bir bn kapanda ismolmasyken, bu aulaldktan sonra baka hevesler, so

luluklar, talepler ve zorluklar bmektedir yazar. Giuseppe CuliDemek Yazar Olmak stiyorsun (Adam) adl kitabnda bitmez tmez enerjisi ve yalnkl dryle yazarlarn dnyasn, edpiyasasnn durumunu sadece

ra ve yazar adaylarna deil, yarn kendisine de ayor. Aslndmek Yazar Olmak stiyorsun, C

Bukowskinin bir ad ve iir u dizalyor: her eye raadeta iinden krmsa/ brak yapma/ kalve aklndan ve azve cierlerinden yorsa/ brak yapmau dizelerle sona e

dnyann hibir yerinde ktpha

Giuseppe Culicchia

Jules Renard

Danell Jones


11/40

senin gibilerle uykuya dalmak iinesnememilerdir/ o zincirin halkasolma/ brak yapma/ ruhundan birroket gibi kmyorsa/ hareketsizkalmak/ seni delirtmiyorsa ya da/intihara ya da cinayete srklemi-yorsa/ brak yapma/ iindeki gne/cierini yakmyorsa/ brak yapma/doru zaman geldiinde/ ve kaderseni semise/ her ey kendiliinden

gelecek ve devam edecektir/ sen le-ne ya da o iinde lene kadar/ bakayolu yok/ ve hi olmad da. Culicchia dneme ayrd- yazarlk kariyerini GelecekVaat Eden Yetenek, HergeleHeri ve Byk Usta balkla-ryla adlandryor. Her blm-de de yaynevi, piyasa ve okurarasnda kurulan ilikileri kendideneyimlerinin ateiyle piirdiiszlerle anlatyor yazar.

Yaznn dnyasnda He-mingway olmak insan, meselaFaulknern, Okuyucularnnszle bakmalarn gerekli k-lacak tek bir kelime bile yaz-

mamasyla nldr. eletiri-sinden korumaz. Btn bunlarCulicchiadan okuduktan sonradurup kendi kendimize u soruyusoruyoruz: Gerekten yazar ol-mak istiyor muyum?

nE YAzACAn BlmEkAnCAk YAzmAklA mmknYazar, yalnzln iskemlesi ze-rinde ele avuca gelmez dlerdenbir dnya ortaya karr. Yazaraday ve okur ondan nasl dkurduunu, sunduu dnyaynasl var ettiini anlatmasn ister.D ne kadar ele avuca gelirseyazarn getii yollar okurlarna

gstermesi de o denli mmkn-dr. Marguerite Duras u szle-riyle sadece yazarlarn iinde bu-lunduu durumu anlatmyor, biryazar adayna ne yapmas gerek-tiini de sylyor: Yazmak, in-san yazsayd ne yazard, bunurenme abasdr ancak yaz-dktan sonra renebiliriz bunu,ncesindeyse insann kendi ken-dine sorabilecei en tehlikeli so-rudur bu. Ama ayn zamanda enok sorulan.

11

6 EKM 2014 PAZARTESKTAPZAMANI KAPAK

Yazar adaynatler

Yazdklarm ilk okuyan kiiben olduuma gre, her-hangi bir hikyeyi yazmaya

balamamdaki asl sebep onuokumak isteyiim olmal.

Bir yazarn bana gelebi-lecek en tehlikeli ey, kendikendine, Ne kadar iyi yaz-yorum be! demeye balama-sdr. Yergiler konusunda isebir yazarn yapabilecei engereksiz ey, kendi kendine,Pekl, imdi cevabn veri-rim senin! demesidir.

Yazarn kendi dilini yaratmasgerekir, benzerlerininkini kullan-mas deil.

Okunmaktan ok anlam se-zilen uzun tmcelerden kesinkeskanmal.

Dzyazy, tadna bakmadannce krema gibi soumaya brak-mak gerek.

Yazan el her zaman okuyangz bilmezden gelse keke.

Edebiyat sevgisi iyi kitaplardeil kt kitaplar sayesindekazanlr ounlukla.

Eer yeni bir probleminzm iin deilse yeni bir kitap

yazmann ne anlam var?Karakterinizi ancak ge-

rekliyse konuturun. Diyalogyazmann rahatlyla merkez-den kopmayn.

Yaznn bir spor olduunukendime yinelemeliyim, ondaki

her ey ynteme, bugn syle-

dikleri gibi altrmaya bal.ok skc yazmamal. K-

k, sradan tmcelerle okurayardmc olmal.

Yaznn koruyucusu herzaman yaam oldu; ondan uzak-lar uzaklamaz dverdim.

Genlere oltayla balk avla-may retiyorum ama balklarsemeyi bilmiyorum.


12/40

12


MUSA REK

epimizin iinde sakl biryazar olduu sylenir.Yazma arzusuyla yanp

tutuan pek ok hevesli, yazaca ki-tabn raarda okurunu beklediininhayalini kurar. Roland Barthesn deyi-iyle, Tam olarak okumay sevdiimiz

yazar gibi yazmay arzulamayz ke-

sinlikle; arzuladmz ey, yaz yazankiinin yazarken duyduu arzununkendisidir yada daha da ileri giderekunu syleyebiliriz: Yazarn yazarkenokura duyduu arzuyu arzularz, heryazda var olan beni-sevini arzula-rz. Kendi tecrbelerimizi bakala-rna aktarma konusunda, bir trldinmeyen bu arzuyu gerekletirecekher yolu deneriz veya onu aa ka-racak yollar buluruz.

Amerikal yazar ve eletirmen Wil-liam Zinsser, Manhattandaki ofsininduvarnda E. B. Whiten bir otorannasl olduunu anlatr. White 77 yan-dayken kk bir kaykhanede ekilenbu otoranda, ahap bir masada, beyaz

sal bir adam olarak daktilosunun ba-nda yaz yazyor. Etrata bir kl tablasve bo bir dan baka bir ey gzk-myor. Zinsser odasna gelen yazarlarn

ve yazar olmak isteyenlerin bu otora-a birka dakika baktklarn sylyor:Dikkatlerini eken ey srecin basitlii-dir. Whiten ihtiyac olan her ey orada:Bir yaz yazma arac, bir kt paras vecmleleri istedii gibi olmadnda gi-decekleri bir hazne. O dnemden sonra

yaz yazmak elektronik hale geldi. Dak-tilonun yerini bilgisayar, p tenekesinin

yerini sil tuu ald ve metin ynlarnyeniden dzenlemek iin pek ok tu ek-lendi. Ama yazarn yeri alnamad. Yazarhl dier insanlarn okumak isteyebile-

cekleri bir ey syleme iiyle urayor.Zinsser, insanlar ve yerler, bilim ve tek-noloji, tarih ve tp, i ve eitim, spor vesanat ve var olan her ey hakknda nasl

yazlmas gerekiyorsa onu rettii veTrkedeyi Yazmak zerine (Altkrk-be Yay.) adyla yaymlanan kitabndabunu anlatyor. 1976da ilk basks yap-lan ve o gnden beri milyonlarca satankitap yazarn kendi deyiiyle, renciler,

yazarlar, editrler, retmenler ve naslyaz yazlmas gerektiini renmek is-teyenler iin bir rehber.

Y Br ktAp YAzmAnn kurAl VArZinssern dilimize evrilen bu kitab yaz-may reten kitaplarn son dnemdeki

ykseliini akla getiriyor. Bir ey sylemeurandaki yazarn iyi bir kitap yazma-s kolay bir sre deil elbette. SomersetMaugham, yi bir kitap yazmann ku-ral var demiti, ne yazk ki kimse neolduklarn bilmiyor. Fakat Maughamnbu szne kulak tkayp yine de iyi bir ki-tap yazmann kurallarn reten yaynla-rn okluu ilgilisinin dikkatinden kama-mtr. Yol gsterici szler ve tembihlerledolu bu kitaplar, bir retmen edasna b-rnerek yazma eylemini anlatyor.

nl yazarlardan yazma tlerini,yaynevi editrlerinden yaymlanma srla-rn, akademisyenlerden yazma aamala-rn derleyen bu kitaplarn bazlar ilevseliken (Zinssern bu kitab ilgilisi iin iyi birkaynak), bazlar ise kiisel geliim kitapla-rn artryor.

HEr AlAndA YAzmA rEHBErYazmay retme iddiasndaki rehberkitaplarn okluu dudak uuklatacakcinsten. Yazma ehvetini tatmin etmenintm yollarn gsterme iddias tayan ve

nasihatlerden oluan bu kitaplar roman-dan iire, ykden hatraya, gezi yazsn-dan senaryoya, tarihten polisiyeye uzananarkl trlerin yan sra gazetecilik ve blog

yazarl gibi alanlarda da yazma eylemi-nin srlarn anlatyor. Kendilerini kitapdoktoru, yaz kou gibi yeni adlarlapazarlayanlarn yaymlad piyasa ii ki-taplarn yan sra akademisyenlerin, ele-tirmenlerin ve edebiyatlarn kalemin-den kan nitelikli kitaplara da erimekmmkn. Geleneksel yayncln yerini

yava yava e-kitaba ve kiisel yaynclabrakmasyla birlikte, bu alanlarda baarsalayan yazarlarn da yaymlad rehber

kitaplar gzden kamyor.Yaynevlerinin neler istedii ve bubeklentileri karlamak iin yazar adaynnneler yapmas gerektii ve yazma eyle-mi zerine kaa yoran bu rehber kitaplar,tavsiye ve reetelerle bezenmi durumda.

Yazarlk atlyelerinin grd youn ilgi-den ncesine dayanan bu tr almalarn

ykselii, yazma becerisinin bu kitaplarlakolayca kazanlabilecei inancna dayan-

yor. Bu rehberler, ilk kitabn kaleme alpyaymcya verdikten sonra ok satanlarlistesine bir anda girenlerin kaleme ald

kitaplar oluyor kimi zaman. Bazen nelerce yaync kapsn andrp ki

yaymlanmas iin sabrla bekleyhikyesini anlatyor.

Br AYdA romAn YAzmAnn SrrOkurunuzu batan sona romana

yecek, sarsc bir kurgunun kilit ar, unutulmayacak bir karakter omann yolu gibi reklam kokan cm

yazar adayn kendine eken bu kyazarlk atlyelerine gidecek vakti ras olmayanlar iin de bir seenek.kitaplarn yazarlar, sevgi ve sabr tiren yazma eylemi sresinde ilk sa

yazmann zorluunu anlatrken, kbiraz daha ileriye giderek bir yldayazma garantisi veriyor. Sreyi daksaltp eitli yazma stratejileriyle bromannz rata grme garantisi

No Plot? No Problem!: A Low-StressVelocity Guide to Writing a Novel in 3gibi kitaplarn varln da hatrlatal

Emeklilikten sonra yazmayaverenlere yardmc olanWriting Atirement: Tips rom Successul Retiredtersgibi kitaplar, konu bulmakta zoemekli yazarlar bu amazdan kurt

Yazar adaylarna klavuz kitaplarYazmay retme iddiasndaki rehber kitaplarn says her geen gn artyor. Sz konusu kitaplarromandan iire, ykden hatraya, gezi yazsndan senaryoya uzanan farkl trlerin yannda gazetecilik,blog yazarl gibi alanlarda yazma eyleminin srlarn anlatyor. Piyasa ii kitaplarn yan sra bu kulvar-da akademisyenlerin, eletirmenlerin ve yazarlarn kaleminden kan pek ok kitap da var.

H

William


13/40

13


zmler sunuyor. Hangi trn yazaradayna uygun olacana varncaya kadaranalizler yapan The Writers Advanta-

ge: A Toolkit or Mastering Your Genrevebenzerleri ise iinizdeki sakl yazar gnna karmann peinde. Gnmzdehangi trlerin rabet grdnn yansra yayn dnyasndaki boluklara dik-kat ekip yazar adayn bu konuda yaz-maya sevk ediyor bu tr kitaplar. Bir yl

ierisinde kitabnz raarda greceinizivaat eden bir baka kitap How to BringYour Book to Lie This Year: An ExploratoryGuidebook on Writing and Self-Publishingise yazma nerilerinin yan sra kitabnzinternet zerinden pazarlamann teknik-lerine dair de ipular veriyor.

YAzArn YAplACAklAr lStESThe Fiction Writers Book o Checklistsadlbir rehber hazrlayan Angela Hunt, yaz-mak konusunda yaplmas gerekenler lis-tesi tasarlayan yazarlardan. Bir tr yazmareetesi veren yazar, bununla yazmayaaday herkesin baarya ulaaca gr-nde. David Quantick ise yazarn el ki-tab niteliindekiHow to Write Everything

adl klavuzunda gazetecilikten senaryoyazarlna kadar uzanan bir yelpazedeyazma merakllarnn nasl metin rete-cei konusunda deneyimlerini paylayor.

Yazma eyleminin sahalarn tek tek anla-tanFiction - The Art and the Crat: How Fic-tion is Written and How to Write It adl ki-tap da bu rehberlerin nde gelenlerinden.

YAzAr AjAnndAn tlErYazar ajanlarnn bu alanda kaleme aldkitaplardan da sz etmek mmkn. Ya-zar ajanlar genellikle kitabn yaymlan-ma srecinde ne gibi zorluklarn yaan-d ve yazar adayn bekleyen sorunlarkonusunda yol gsteriyor. Bunun yansra yazar ve yaynevi arasndaki szle-

melerden yazma egzersizlerine kadar e-itli konularda yardmlar sunuyor. Yayndnyasna pek ok yazar kazandrdnnaltn izerek zellikle gen okurlara hi-tap etmek isteyen Regina Brooks, Wri-ting Great Books or Young Adults adl ki-tabnda bunun rneini veriyor.

Yazarlk atlyelerinde ders veren ya-zarlarn bu atlyelere katlamayanlar iinhazrladklar kitaplar da koca bir ra dol-duracak kadar ok... How to Write ShortStories That Sell: Creating Short Fiction orthe Magazine Markets adl kitap yazarlk

atlyelerinde ders vermi bir akademis-yenin kaleminden kan bir kitap. JulieArmstrongunExperimental Fiction adl ki-tab ise James Joyce, Virginia Wool, FranzKaka, Marcel Proust gibi usta yazarlardan

yola karak deneysel kurmacann naslyazlacana dair ipular veriyor.

EdtrdEn YAzmA rEHBErKitabn bastrmak isteyen yazar adayla-

rndan genellikle dosyalarnn ilk 10-15sayasn isteyen editrler, bylece kita-bn yaymlanp yaymlanmayacana ka-rar verir. The First Five Pages: A WritersGuide To Staying Out o the Rejection Pile adl kitap, yaynevine teslim edilen dos-

yann ilk be sayasnda neler olmas ge-rektiine odaklanyor. ok satan kitap-larn editr Donna Ippolito ise Writing

Fiction: Ask the Editoradl kitabnda yazeylemi zerine neler yaplmas gerekti-ini (hikye bulma, kurguyu gelitirme,karakterleri belirleme) ve metnin bireditr gzyle nasl elden geirileceinisoru-cevap eliinde anlatyor. Ksa y-kler iin bir rehber niteliindekiWritingShort Stories adl kitap, editrlerden yaz-

ma konusunda ipular verirken arklykclerin yazma nerilerini payla-yor. Yazarlarn bir araya gelerek merak-lsna yazma zerine tler derlediikitaplar da yok deil. Why We Write: 20

Acclaimed Authors on How and Why TheyDo What They Dobunlardan biri.

uStAlArdAn YAzmAk zErnE tlErnl yazarlarn kaleminden kan yaz-ma eylemi zerine kitaplar da okurunrabet ettii eserlerden. Yazmak zeri-ne konumann kt ans getireceineinansa da Ernest Hemingway, hayat-nn son dnemlerinde mektuplarnda,romanlarnda ve denemelerinde kendi

yaz serveninden yola karak bu eylem

zerine kaa yormutu. Ernest Heming-way on Writing adl kitap, usta roman-cnn yazmak zerine dncelerini,tlerini bir araya getiriyor. StephenKing ise Yazma Sanat adl kitabnda,dnyaca tannm bir yazar olmann yol-larn sralarken, yaz serveninde ban-dan geenleri anlatyor ve yazma ile ilgiliteknik bilgiler sunuyor. Kingin yazmakisteyenlere en nemli tavsiyesi u: okokuyun ve ok yazn. Nobelli yazarMario Vargas Llosann roman sanathakkndaki dncelerini aktard Gen

Bir Romancya Mektuplar adl kitada konu, biim, slup, zaman, manlatc, karakter, gereklik gibi unrneklerle incelenerek yazma eydair bir yol haritas sunuluyor.

YAzmAY rEnmESrEC kAlp pArAlAYCPek ok kimse yazma eyleminin kitaplar zerinden renilemeyec

hemfkir olsa da kitabn yazardan tan sonra geirdii sre hakkndakitaplarn yol gsterici olabilecei ktinde. te tarata, bu iin bir zanaaunu ve ciddi bir disiplin gerektidile getirenler, yazma yeteneininokur olmakla elde edilebileceineekenler var. Ama yazma eylemteknik bir ura olarak grmek

yanl. Faulkner, bakn neler sEer bir yazar teknikle ilgiliyse,liyat yapsn veya tula desin. Yiinde mekanik bir yntem veya me bir yol yoktur. Gen bir yazarpeinden komas deliliktir. Kenhatalarnzla eitin; insanlar sadecllarndan renirler. Alberto M

el ise bu konuda yle diyor: Yarenme sreci kalp paralaycdr,anlalamaz. Ne miktarda olursask alma, grkemli ama, iyi nler, kusursuz aratrma, mzik kuslup zevki, iyi yazma garantisi de

Br SzCE krAllm!Bu yazda sz edilen baz kitaplarzar olmay m arzuluyorsunuz? lerdir beklediiniz kitabnz rata mmek istiyorsunuz? Okur olmbktnz m? Okurluktan yazarlgemek derdindesiniz? gibi uculemleri elbette kaa kartrc. Fakitaplarn alcs olmadn sylemhepsini ayn potaya koymak da ha

olur. yi okurun da bu seimde gaysas olduunu syleyebiliriz. Fakatdnyasnda bu boluu gren kurn

ynclar ve yazarlar merakl okurunsini popler kiisel geliim kitaplar

yinde metinlerle tatmin ediyor. dnyasn gittike kuatan bu rehbtaplar azalacaa benzemiyor, zirasevin arzusu hepimizin iinde bir de... Yine Roland Barthesn deyiiydile, bir adlandrmaya yeniden kaiin kavga ediyorum: Bir szce m! Ah, yazmasn bilseydim!

Ernest Hemingway

Alberto Manguel

FotoraF:ap,

Marklennhan

Stephen King


14/40

14

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI KLTR TARH

AYE BAAK

913,: Frtnadan nceustaca tasar-lanm, kapsaml aratrma rn,

allm trlerin dnda bir eser.Gazeteci, yazar, sanat tarihisi Florian Illi-es tm bu apkalarn ve bunlarla edindiimeziyetlerini akllca bir araya getirmi. Ki-tabn kurgusu, anlatm biimi, okuyucuyubelirli bir merak dzeyinde tutarak olay-larn zmne doru ar ar ilerleyii

dikkate deer bulular ieriyor. Anlatlankiiler yle kenarda kede kalm isimlerdeil; hepsini tanyoruz, kbetlerini de bi-liyoruz ama tarih ak bir vakanvis titizli-inde yakalanm; kimi kez gnlk, bazenhatalk, yer yer aylk detaylar ve perdesiaralanmam kiisel yklerle yazarn peisra srkleniyoruz. Florian Illies elbetteolaylara belirledii perspektiten ve deyi

yerindeyse bakmak istedii ynden bak-yor, bizi de o pencerenin nne getirip 1913yl manzarasnn nne brakyor. Yazarnkurgulad ak dhilinde 1913 ylnda,

Avrupa kltrel hayatndaki hareketliliigrmek, dnya sava yaklarken bu -kn, 20. yzyl sanatn, bilimi, siyasetiekillendiren isimlerin hayatnda bekledi-imiz lde karln grememek ilgin.

Bir elakete doru ilerleyen uyurgezerlerdiyemeyiz belki ama zellikle sanatlarnkendi kiisel elaketleriyle daha ilgili ol-duklar grlyor. Bilinen, eski dnya sona

yaklarken, sanatlar ve bilim insanlardrtnala modernizme ve ilerlemeye dorukoarken, politikaclar da atmann n-ne geememiler.

modErn dnYAY EkllEndrEn SmlEr1913: Frtnadan nce bir tarih kitab dadeil, bir roman da... kisinin karmdiyebiliriz ama Florian Illiesin kendinehas yeni bir trde yazdn sylemek demmkn. Illies, I. Dnya Savann ei-inde 1913 ylnda yaananlar sanatlar,bilim insanlar ve politikaclar eksenindeanlatm. Yazdklarnda ve tasvirlerin-

de, yer verdii bazen kk denebilecekama duygusal derinlii byk olaylardabir romancnn hibir detay atlamayangzlem gc, tarihi aktarmadaki titizli-inde ise bir aratrmacnn hata yapmaendiesinin izleri var. Florian Illies genbir yazar. Bonn ve Oxordda sanat tarihirenimi grm, gazetecilik kariyerineFrankurter Allegemeine Zeitungun kltrsanat sayalarnda balam, eitli gazeteve dergilerde editrlk, yneticilik yap-m. Bu kitapta hem sanat tarihiliininhem de gazeteciliinin izleri grlyor.

Kitapta nemli tarihler, gndem deiti-ren olaylar, birbiriyle kesien ya da paralelilerleyen hayatlar, ok uzak grnrkenaslnda i ie geen, yan yana gelmi ol-malar insan artan isimler var. Bunla-rn tesinde, modern dnyay ekillendi-ren olgular da yer alyor kitapta. Viyanann, yeni dnme biim-lerinin bakenti olduunu gryoruz.

Wittgenstein, Freud, Schnitzler, Loos,Klimt, Kokoscha, Tito, Troki; hepsinin

yolu Viyanada kesiiyor. Hayatlarnn

detaylarn grmek, karlamalarn vedaha azlasn tarih ak iinde izlemekheyecan verici. Viyanaya 1913te yoludenler arasnda Stalin ve o vakit 23

yanda gen bir sanat aday olan Hit-ler de var. Hitler, o srada Viyanadakierkek yurdunun lokalinde Aziz StephanKatedralinin dokunakl suluboyalar-n yapmakla megul. Stalin ise 1913nubat aynda ilk dea Trokiye rastlyor.

Ayn ay Barcelonada, Trokiyi Stalininemriyle ldrecek olan kiinin dodu-unu da yine kitaptan reniyoruz. Ya-

zar bize Stalin ve Hitlerin ayn parktayryler yaptn sylyor, hatta yanyana geen iki kibar yabanc gibi belkiselamlamlardr birbirlerini diyor. Yine 1913n ubatnda, HeinrichMann Mnihte Tebaazerine alrkengryoruz. Thomas Mann bir arsa alpev ina ettirirken, Rilke strap ekmeyisrdryor, Kaka ise tereddt edip dur-makta... Ayn dnemde Coco Chan elinkk apka dkknnda patlama yaan-dn reniyoruz. Peki ya aristokrasi?

Illies, merceini onlara da tutuyor. Avus-turya veliahd Aridk Franz Ferdinandaltn ispitli arabasyla Viyanada srat

yapmakta, tren maketleriyle oynamak-ta ve Srbistandaki suikastlar yzndenendielenmekte. Yine ayn ay ArmoryShow, New Yorkta modern sanatta b-

yk patlamaya yol am. Chicagodakiikinci duranda Chicago Art Instituterencileri protesto gsterileri dzenliyor

ve iddiaya gre sergideki Matisse tablola-rndan kopyay yakyorlar. Avrupann

yeni sanatnn gsterildii sergi Ame-

rikallarn zerine, Camera Wdeyiiyle, bomba gibi dm. Duchampn Merdivenden nen peseri Armory Showa damgasn vuresmin olduu salona her gn akliyor, resme bir bakp geebilmek dakika bekleyenler oluyor. te ykitap, bize bu esnada Duchampnrikadaki hretinden bihaber, Neukendi bana almakta olduunu

yor ve atlyesindeki ortam aktary

kAFkA-FElCE Ak BAlYorIlliesin kitab bunlar gibi yzlertayla dolu. Picassonun Mona Lisgununda sorgulanmasndan tabesrarengiz alnma-bulunma ykLouis Armstrongun mehur bir peti olmasnn arkasndaki oProustun Kayp Zamann zindeyiine, Charlie Chaplinin i lk flmlemesinden Freud- Jung dellPicasso ile Matissein birlikte at bingidiine uzanan, ounlukla ayrmeye altmz pek ok kii vebaka bir adan bakmay salyor Elbette ak, kitaptaki simalar bibalayan nemli bir konu. Yl boyunananlarda akn glgesi daima var

Mahler, Klimt, Kokoscha, D. H. Lawve Frieda von Richthoen ilikilerirenk katyor. Kitaptaki en ackl aks sanrm Pragda yaayan KaBerlinde yaayan Felice Bauer argeeni. Bilinen bir yk diye dlirsiniz ama byle keskinlikle, tarperspekti iinde ele aln dramatiisteyen ama aktan bir o kadar korkan, mesaelere saklanan bir adamson dakikalarda gelien kavuamamklerinden ibaret ilikisi. Son olarak kitaba keskin bir mhkim olduunu sylemek lazm.likle yerletirilmi, ksa komik geliin yannda yazar kimi olaylara da mbir tavrla yaklayor. Aslnda bu kitab okumaya bala

nce kendinize u soruyu sormanzdvar: 1913 yln, hemen kede bednya savandan neredeyse bamlatabilir misiniz? Sava ve ona gidenbir kenara koyup 100 yl geriye bakabsiniz? oumuz iin durduumuz dan o tarihe sava ekseninde yaklamzor olabilir. Yazar, 1913: Frtnadan tabnda bunu yapmay byk ldem. Gerekten de rtnadan nceslatm. Frtna ncesi bir sessizlik dertnalara gebe bir gei dnemininizilmi portresini okumaya hazr ol

Frtnadan nce neler oldu?1913: Frtnadan nceye tarih kitab da denemez, roman da...Florian Illiesin kendine has yeni bir trde yazdn sylemek

mmkn. Yazar I. Dnya Savann eiinde, 1913 ylnda yaanan-

lar sanatlar, bilim insanlar ve politikaclar ekseninde anlatyor.1913: FIRTINADAN NCE, FLORIAN ILLIES, EV.: SAM TRK, CAN YAYINLARI, 328 SAYFA, 23,50 TL

1

Marcel Proust

Thomas Mann

Rainer Maria Rilke

Franz Kafka


15/40


16/40

16

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI

tira etmem gerekir ki,dnyay anlamak iin

hikyelere ihtiyacm var.

lman edebiyatna o-cuk yatan beri yaknolmama ramen, Si-egried Lenzle hayli

ge tantm. On yl ncesine kadarokuduum tek eseri, ilk tiyatro oyunuSusuzlar a-Sulular ayd (ev.

Sezer Duru). Su ve masumiyetin, d-nem politikalarna ve bu politikalarnbiimlendirdii yarglara gre deerlen-dirilmesini tartmaya ayordu Lenz.nsanlar su a racna dntren baskdnemleriyle ilenen sularn hesab-nn sorulduu dnemlerin elikili hal-leri... nsanlk tarihi boyunca gncelli-ini koruyan su kavramnn, zellikleII. Dnya Savan ekillendiren Naziideolojisi balamnda, Lenzin yazarlkyaamnn temel izleklerinden biri ol-duunu bilmiyordum henz. 1926da Dou Prusyada doan Si-egried Lenz, 1943-1945 yllar arasndadonanmada grev yapm, sava bit-meden ksa bir sre nce Danimarkayakaarken ngilizlere esir dm. Sava-

n izleri, kuann teki yazarlarndaolduu gibi, onun eserlerine de yansyor.

Uzun bir kesintinin ardndan Ekmekve Oyunlarla balayan, Almanca Dersive Sayg Duruuromanlaryla sregidenbir ba olutu, ada Alman edebiya-tnn bu nemli temsilcisiyle aramzda:Gcn szcklerden alan bir yazar-evirmen ilikisi.

lk EVr: EkmEk VE oYunlArBir zamanlarn yldz koucusu BertBuchnerin, on bin metrelik son ko-usu boyunca geri dnlerle anlat-lan hikyesi Ekmek ve Oyunlar (1959),Lenzden ilk evirimdi. Tek blmlkve tek paragra k, iki yz sayal k ro-man okurken, ara vermeden, bir so-

lukta bitirme istei duymutum; bende o koudaydm sanki, yararak ya daizleyerek, ama orada. erikle rtecekekilde oluturulmu kesintisiz anlatmbiimi, yazarn atmoser yaratmaktakibaarsyd kukusuz.

Romanda, mutlak baarya odaklacmasz bir rekabet ortamnda var ol-maya alan insan, zaaar, tutkularve hrslar yla mercek altna aln yor-du. Baar koullanmasnn ahlki de-erlerin nne gemesinin bedeliysemutlak yalnzlkt: Bert gittiinde,

onu evreleyen yalnzl daha nceasla hissetmediim gibi hissettim, onudaha byk bir yalnzln bekledii-ni de... Bu kanlmaz yalnzlk, galibeverilen dl myd? Tm yollarn sonubu muydu? Kazand her eyin bede-lini demesi gerekmiti, her galibiyetonu kesin bir ayrla ya da bir hesabkapatmaya ykml klmt, baars-na yardmc olanlar srekli arkasndabrakmak zorunda kalarak...

Bir dnemin spor dnyasnnarka plann da gzler nne seren bu

hikye, modern zamanlarn her alandadayatt ve bireyin dnda kalamadsisteme bir eletiri niteliindeydi: Berther ne olduysa, tek bana olmad, hepi-mizin pay var. Taleplerimiz ve beklen-tilerimizle kkrttk, aslnda bize de aitolmayan elenkler sunduk ona.

Ekmek ve Oyunlar 1968 tarihli Al-manca Dersi izledi. Yazarn bayaptsaylan bu uzun roman bir rpda bi-tirme ihtiyac duymadm, tam tersine,tuha bir duraanlk iinde youn d-ncelere dalarak, hatta sonu geciktir-

mek iin sk molalar vererek okDorudan savala deil, savancephesiyle, yaratt sonularla ten savalarn ardndan da srpmcadeleyle ilgileniyordu LenzSava Sonu (ev. Zeyyat Selimadl uzun yksnde d ile getirdiSava asla bitmeyecek, savaa kbizler iin sava asla bitmi olmayBitmeyen, insann kendi kendisiycadelesiydi aslnda ve tam da bu n

le bitmek bilmiyordu belki de...ki arkl zaman dzleminde

Almanca Dersini, bir anlamda Alk Dersi olarak da okumak mmd. Savatan sonra Hamburg, Swig-Holstein ve Danimarkada yayazar, kuzey blgelerindeki yaanalkanlklar ok iyi biliyordu. Yknn karakteristik zelliklerine derin analizleri sonucunda, gemgelen kodlamalaryla, coraf kousert iklimin ekillendirdii dnyaama tarzyla boyutlu bir kyordu ortaya. Romanda, Nazirandan resim yapmas yasaklanressamla onu denetlemekle grevrilmi kasaba polisinin atmal ipolisin kk olu Sigginin gz

anlatlyordu. Grev tutkusu uinsani deerlerden giderek uzapolis tiplemesi, Nazilerin insanlYahudi soykrmnda rol alanlarhallerinin de temsilcisi gibiydi. grevlerini yapyorlard yalnzca

Sava sulularnn yarglmahkemelerde ska dile getirilenyalnzca grevimi yaptm! savunLenzi hayli megul etmi olmal. snrlarnn nerede balayp neredtii, tutkuya dnen grev biliortaya karaca sonular, emir-ta zincirinde skp kalan insanyolunu yine grevinde aramas... ocuun grev tutkunu babasylasinde yaad krlmalar, su olartelenen davran biimleriyle yan

du d dnyaya. Siggi grev kubir suluydu artk.

Almanca Dersi, Lenzin naskemmel bir anlat ustas old

ve slupuluk sanatnda ulazirveyi gstererek bylemitiBeklenmedik zaman sramalbilinli tekrarlaryla, yer yer semdiliyle oluturuyordu slubunulangta okurla arasna mesae anlatmnn yol aldka insan tkavrayp iine ekmesi, eviri udaki temel meselemle de rt

Bir atmosfer kurma ustas: Siegfried LenEkmek ve Oyunlarla balayan, Almanca Dersive Sayg

Duruu romanlaryla sregiden bir ba olutu, ada Almanedebiyatnn nemli temsilcisi Siegfried Lenzle aramzda:

Gcn szcklerden alan bir yazar-evirmen ilikisi.

A

Siegfried Lenz


17/40

evirmenin kendisineyabanc olan bi r dnya-y gitgide benimseyereko dnyann bir parashaline gelmesiyle. Yaza-rn atmoser yaratmak-taki baarsn bu ikincievirimde ok daha netalgladm. Son dereceayrntl betimlemeleri-ni, uzayp giden cmle-

lerini evirirken glkeksem de kimi zaman,

Almanca Dersi dil ve an-latm teknikleri asn-dan bir ders niteliindeoldu benim iin.

Br lk Ak HkYES:SAYg duruuArdndan Sayg Duru-u geldi; savatan uzak,hznl, nai bir ilk akhikyesi bu kez, yazarnseksenli yalarndakison verimlerinden. Birlise rencisinin otuzluyalarndaki ngilizceretmeni Stellaya duy-

duu ak ve Stellannhazin sonu. Yine kuzey-de, hayali bir deniz ka-sabasnda, denizin, ba-lk teknelerinin, kkadalarn dnyasnda,danslarla, denizci m-zikleriyle, sert rzgrlarve martla rla bezenmi,gcn konusundan te,yaln , ancak kristal le-mi anlatmndan alanbir novella. Yine insannzne, insan gereineulama abas, zaman-sz bir kaybn yarattisyanlarn da vurulma-dan, sessiz kabullenilii.

Bu roman, dili haylizorlu Almanca Dersinden sonra e-

vird iim iin belki, yal n anlatm yladikkatimi ekti en ok. Yalnl ora-nnda derinlik duygusu yaratan biranlatm. Deerli dostum Selim leri,ayn yalnlkta ve derinlikte iadeediyor bu zellii: Vard noktannbylesine yaln ve bir yandan dayaln- oluuna by lenip kaldm.ok abuk sradanlaabilecek ilkak, ilk yaknlama, Lenzin anlat-yla i yakyor.

Lenz, balk olmakistermi genliinde, tmyaam ky kentlerindegemi. Denizi, rzgrnynne gre deienakntlar, gkyzndekik deiimlerinin sudave bulutlarda yarattrenkleri, gelgit havza-larnn sszln uzunuzadya betimlemesi bu

yzden olsa gerek. Or-tadou bar konusundamcadele veren srail-li yazar Amos Oz, Obir ressam, diyor Lenziin, szcklerle resimyapan bir ressam. Ben-zer motier, eserlerindesklkla kyor karm-za. Denizler, gller ya danehirler, uzun ve dinginbalk tutma sahneleri, ku-zeyin bataklk blgeleri.Kendini bildi bileli pipoitiini syleyen yazarnkahramanlar da ttnlebark, pipo ya da sigaradmyor ellerinden.

Lenz, dnsel g-cn ironi ve hznleharmanlayarak aktaryorokuruna. Deiik anla-tm teknikleri deniyor,geleneksel syleyilere,deyilere yer veriyor.Kimi zaman abartl,gerek olamayacak ben-zetmelerle renklendi-riyor metinlerini. Top-lumdaki hakszlklarn,adaletsizliklerin ve tota-liter gcn savunmaszbirey zerindeki etkile-rine eiliyor. Grnenhikyeler anlatrken,arka plana, grnmeye-

ne ynlendiriyor okuru-nu, ieride olup bitenlere, ze bakma-s iin kkrtyor adeta.

tira etmem gerekir ki, dnya-y anlamak iin hikyelere ihtiyacmvar diyor Lenz bir syleisinde. Yllarnce Ekmek ve Oyunlarda dile getir-dii gibi: Bu hikyeyi yazmaktakiamacm, yalnzca kendimizi anlamakbelki de Edebiyatn temel ilevle-rinden biri, bu deil mi zaten?

Yazarlarda da, okurlarda da hepayn aray...

17

6 EKM 2014 PAZARTESKTAPZAMANI

Amerikann kalbinde dnyann en baarl tasarm ilerine imza

atan Ira Friedlander ems Baba yapan bir dnm yks

Kraliyet slami Aratrmalar Enstitsnn Sanat ve Kltr

alannda En Etkili 500 Mslman listesinde yer alan Shems

Friedlander, hayatnn dnm noktalarn, eyh Muzaffer Ozakla

tanmasn, tasavvuf yolunda ilerlerken mazhar olduu ikramlar,

zetle bir mrn harman zamannK Hasadnda anlatyor.


18/40

18

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI EHR

AL EMN TUN

ara kentlerinden gelen gensanatlarn ilk kalp arpnt-

s, tarisiz heyecan, alkantlumududur Ankara. iirde, yk ya da ro-manda, resimde, tiyatroda, mzikte, hangisanat dalyla ilgiliyse onda aradn tektek bulaca, avucunun iine alaca umu-duyla dikkat kesildii yeni yuvasdr. De-rin bir kei duygusuyla dolanp durduu

yepyeni bir corayadr. Tabii btn bunlarbakente adm atan sanat adaynn ilkgnlerdeki duygusu, kaybetmek istemedi-i umudu, beklentisidir. Okuduklarnn budncenin geliip bymesindeki katk-sn unutmamak lazm elbette. Ne de olsabu lkenin sanat ve edebiyatnda yer etmiisimlerin ou Ankarayla bir ekilde ili-ki ierisinde olmu, orada yaam, hatta

yayor. Attil lhann yaynevi ynettiiyllar; Orhan Veliden Cahit Klebiye, Ce-mal Sreyadan Turgut Uyara, Ahmet Mu-hip Dranastan lhan Berke pek ok ai-rin dizelerine ilham olan sokaklar; resimsergileri, tiyatrolar, konserler; sanatlarnbulutuu k meknlar 1980e kadarbu zelliini bir derece srdryordu An-kara. Darbe dnemiyle birlikte merkeze,

stanbula gz krpmaya balayan kltrve sanat hayat son dnemde Ankarayiyiden iyiye yalnz brakt. evirileri, iirzerine deneme ve incelemeleriyle tan-dmz Erhan Altann imzasn tayanSanatmzda Bir Dneme: 50li Yllar, An-kara kitab yukarda deinilen ve neticeitibariyle kaybedilen umudun kaynana,o yllara gtryor bizi. air, yazar, gaze-teci Ahmet Oktay; besteci, retim yesi,mzik kuramcs lhan Usmanba ve res-sam Lt Gnayla yaplan syleilerdenoluuyor kitap.

dEm YllAr VE AnkArAAhmet Oktay, bir memur kenti diye bili-nen Ankarann, bakanlklar ve uygu-layc kurumlaryla gen cumhuriyetin

cazibe merkezi olarak 1950li yllarda sa-natlar asndan ne ktn belirtiyorkonumasnda. Deiim yllardr o yllar.Sava sona ermi, ekonomi ve toplumsalhayat deimeye balamtr. Bir yandandemokratikleme abalar, Amerikan yar-dm, modernleme, brokratik dzeninsiyasal yansmalar; bir yandan da iirdedizenin ilevini yitirmesiyle yeni sulara

yelken almas, mzikte tonalitenin zor-lanarak yer yer zlmesi, resim sanatnnfgratiten soyut resme doru meyletmesigibi gelimelerle sanat dnyas yeni aray-

lar iindeyken, Ankarada yaayan sanat-larn bunlardan etkilenmemesi elbettemmkn deildi. Trkiyedeki sanatlardnyadaki deiimlerden daha hzl ha-berdar oluyor, belli kaynaklara daha rahatulaabiliyorlard artk. Btn bu gelimeler50lerin Ankarasnda zellikle air ve ya-zarlar bir araya getiriyordu.

Erhan Altan, kitabn nsznde,sanatsal atlmlarn lkeye kanlmazolarak geleceini, yeniye kucak aan

Ankarann sanattaki eskiden kopua ce-saret verdiini belirttikten sonra, modernsanatn bu byk patlamas elbette yenibakentte gerekleecekti, diyor. O dnem

Ankarada ok canl bir sanat hayat g-

rlse de Ahmet Oktay, Ankarann hibirzaman sanatn merkezi olmadn d-nyor ve sanatlarn sonraki yllarda

yeniden stanbula ekildiini sylyor:Yaynevlerinde mthi bir patlama oldu,nk edebiyat mthi bir endstri olarakalyor burada. Bir edebiyat endstrisi

vardr, onun iinde aaliyet gstermeyealyoruz. Bu edebiyat endstrisi romanbiimlendirdi. iiri demiyorum, ok kriire kimse karamyor, egemen olamyor,ama roman dnyas artk bu endstrininilkeleri dorultusunda retiliyor.

YAkup kAdrdEn nurullAH AtAA...Kitabn en oylumlu ve doyurucu sy-leisi Ahmet Oktayla yaplan. Atatrkdneminde Ankarada alan KarpiLokantasndan, Yakup Kadri, Nurullah

Ata, Ahmet Muhip Dranas, etin Altan,ahap Stk, Orhan Veli, Mehmet Kemalgibi isimlerin bulutuu meknlardan, odnem karlan dergilerden, siyasal ei-limlerden sz alyor. Hergele Meyda-nndaki 15. Yl Kraathanesi, Ulus PostaCaddesindeki Krdn Meyhanesi, Bo-monti Gazinosu, zen Pastanesi Ora-larda karlaan eski ve yeni kuaklar.Tanmalar. Ahmed Ari, Enver Gke,Krehirde retmenlik yaparken sk sk

Ankaraya gelip giden lhan Berk...Sz daha ok ikinci yeni etranda e-

killeniyor. Erhan Altann bu konudakiyaklam dikkat ekici; sorusunu derin-lemesine bir yoruma sarp sarmalayarak

yneltiyor: kinci Yeninin yaptna ba-knca, bir kere sentaks krdlar. Ne bile-

yim, bunun bir ileri aamas, szcnyap ta cmleydi, yap tan szck g-rp szckle oynamaya balanabilirdi, hikimse byle bir ey yapmad. kinci Yeniyedhil grnen airler bunu yapmak zorun-da deildi, bir sonraki kuak yapabilirdi.

Ama sonraki kuak gelmedi, bu angelmedi. Acaba birtakm snrlarnlenmesi gibi bir durum mu olutu?

Artk Br tArA kEntndEn FArk YAhmet Oktay sorulara cevap veriri hesaplama yapmay da ihmal etSohbet zaman zaman Ankarannkp edebiyat, sanat ve dnce dnn geni corayasna uzanyor. Bukinci Yeni adn koyan kiinin Mlhan Erdost olduunu reniyoruz Oktaydan. Ve diyor ki Ahmet Oktanatn renciliini yapmadan sanamek mmkn deil.

lhan Usmanba ve Lt G

yllarn Ankarasnn mzik ve resimyasnda dolatryorlar bizi. Ama yenler ve ressamlar arasndaki iliedebiyatlarnki kadar canl olmreniyoruz.

Her sanat da 50li yllardakcaddeleri, tiyatrolar, gece gidilen meiin sevmiler Ankaray. imdi bunlabiri kalmad Ankarada. Caddeler odnm durumda, hava kararr kaherkes evine ekiliyor, toplu tama erken saatte sona eriyor. Herhangi bkentinden ark yok artk Ankarann

Erhan Altann Sanatmzda Bir Dneme: 50li Yllar, Ankaraadl al-

mas bakentte kltr ve sanat hayatnn capcanl olduu yllara gt-

ryor okuru. Kitap, air Ahmet Oktay, besteci lhan Usmanba ve res-

sam Ltf Gnayla yaplan syleilerden oluuyor.SANATIMIZDA BR DNEME: 50L YILLAR, ANKARA, ERHAN ALTAN, EDEB EYLER, 96 SAYFA, 13,50 TL

T

Bir zamanlar Ankara, Bankalar C

Ankara, iyi kalpli vey ana


19/40

19

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI HATIRA

ZEKERYA BAKAL

dward Said, edebiyat ku-ramlar ve eletirisi, siya-

set, karlatrmal edebiyatve mzik alanlarnda en nemli ve oktartlan entelektellerden biridir. Bu ko-nularda onun eserlerinden bahsetmemek,ona gnderme yapmamak hemen hemenimknszdr. 1978de yaymlanan arki-yatlk, Ortadou almalarnda, postko-

lonyal eletiride hl klt kitaplardandr.Olaylarn Anda slam,Kltr ve Emperya-lizm, Entelektel gibi eserleri bu alanlara ilgiduyanlarn mutlaka okumas ve zerindednmesi gereken eserlerdir.

Yersiz Yurtsuz, Saidin doumundanproesyonel hayata balamasna kadarkianlarn ieriyor. n planda Saidin ve ai-lesinin hikyesi var. Ancak Edward Said okadar karmak bir ilikiler a iinde b-

ym ki bu kiisel hikyede Amerikankimliinden srailin kuruluuna, Nasrmilliyetiliinden Princeton niversite-sindeki erkek egemen havaya kadar pekok tarihsel ve toplumsal katmana rastla-mak mmkn. Said anlar n 1994te yazmaya bala-m. Bundan birka yl nce, 1991de ken-

disine kanser tehisi konulmu. Anlar,ngilizcede 1999da yaymlanm. KitabTrkede letiim Yaynlar 2003te bas-mt. Elimizdeki eser ise ayn evirininMetis tarandan baslm hali. Kitabn hikyesinden bahsetmikenAylin lerin son derece baarl bir e-viri ortaya kardn da syleyelim. Saidgibi birka dili konuan ve ngilizceyinanslaryla yazabilen bir yazar Trk-eye evirmek kolay bir i deildir. Kitabokurken eviri tad almyorsunuz ve eerngilizceden de okumusanz Saidin se-sini duyabiliyorsunuz. evirinin baarve gzelliindeki tek istisna, evireninbana gre gereksiz bir ekilde srarc ol-duu oun kelimesi.

unutulmu Br dnYAYA dArSaid, kitabn byk bir ksmn hastalk yada tedavi dnemlerinde yazdn sylyor.

Anlar yersiz yurtsuz, byk lde yitikya da unutulmu bir dnyann etelesinikarmak ve lmcl olan hastalnrendikten sonra yaad hayatn znelbir muhasebesini ard[n]da brakmak iin

yazdn iade ediyor. Farkllklarn hayat-nn bir paras olduunu ve bundan dolayhibir tek kimlie indirgenemediini, gide-rek bu yersiz yurtsuzlua altn ve yersiz

yurtsuz olmay yelediini vurguluyor.

Yazar, klar Kudste yazlar Kahi-rede yaayan bir ailede domu. AnnesiLbnanl, babas Amerikan vatanda.Aile Hristiyan ve Arap. Said, Kahiredebir ngiliz okuluna gidiyor. Ad bir ngi-liz kraln n ad ve soyad Arapa. Saidintek bir yere, milliyete, kltre ait olama-ma ya da birbiriyle kesien kimliklere aitolma hali, diller iin de geerli. Kkyalardan itibaren Arapa, ngilizce veFranszca konuuyor. zellikle Arapa

ve ngilizce arasnda srekli gelgitler ya-yor, birini konuurken dierini hatrl-yor. Bunda annesinin onunla her iki dil-de konumasnn ve ona daima ngilizceyazmasnn etkisi var. Said tad zelliklerin kimlikler-le olan ban nasl ark ettiini kiiselanekdotlarla anlatyor. ngiliz oku-luna giderken okuldaki rencilerinounun ngiliz olmamasna ramenngilizcenin zorunlu olmasndan,ngilterenin ayrlarndan, dalarn-dan, krallarndan oluan mredatn

absrtlnden, muhteem kelimesi-nin daima ngiliz tarihine gndermeyapt ndan bahsediyor. Anlar nda grdmz iki ana izlek,Saidin annesiyle ve babasyla olan ilikisi.Said ta kklnden annesinin ve baba-snn lmlerine kadar ikisiyle olan ilikisi-ni byk bir dikkat ve ayrnt zenginliiylesunuyor. Annesinin ekatli ama buyurganduruu, babasnn Amerikada sadece 10

yl yaam olmasna ramen mr boyu

devam eden ve hibir ekilde sorgulanma-sna izin vermedii, milli gnlerde iyeri-ne Amerikan bayra asmasndan kranGn hindi yemesine kadar ayrntlarlassl Amerikaya ball, Saidin canl vegl gzlemleriyle anlatlyor. Saidin hatralarnda, sadece Ortado-uda deil Amerikada geirdii yllarda var. Princeton ve Harvard niversi-teleriyle ilgili gzlemleri ilgin. rnein,1950li yllarn Princeton son derecemuhaazakr, entelektel hibir ortamsunmayan, kadnlarn sadece cumarte-

si akam altya kadar girebildii okulu olarak anlatlyor. Benzer eleHarvard iin de var. Entelektel gelise uuk aan birka hocann dndzetliyor Said: Saatlerce, gnlercelarca doymak bilmezcesine kitap oumu hatrlyorum. (s. 381) Benzeleleri tm entelektel ormasyonu kuruyor: Mzik, yazn ve elsee tilikin okumalarm hem renci hretmen olarak yapp ettiim he

temelini oluturdu. (s. 365) Said, dilinin ve zihnininimknlarn kullanarak ve adeta engel tanmadan hayatnn bu dnait anlarn kaleme alm. Anlarnedebiyat eletirmeni, bir akadembir mzikolog olmann getirdiavantajlar mevcut. Bunun yanndderece insani, scak bir tarz varbu anlar yazdnda altml yllm. Annesini yle betimliyor: kollarnn arasnda olmak cenkma bir mutluluktu. Ya da Ampasaportunun Ortadoudaki nyle anlatyor: birer muska tadmz Amerikan pasaportlbizleri Filistin zerinden oynananoyunlardan saknyordu. (s. 165)

uYumAk StEmEYEn YAzArEserin hemen her yerinde nesnel vsaeli bir entelektelin sesiyle, gnyl olduunu bilen bir ninin sesrine karyor. Eserde bu nesnel duinsani ynle ilgili pek ok e var. benim en ilgin bulduum, yazarkuya direnii ve hayat kutsay: insann arkndaln sekteye uher ey gibi lmden arksz benizmde Uykusuzluk, ne pahasnsa olsun arzulamaya devam edekutlu bir hal. (s. 388) Kitabn sonu adeta aceleye gegibi. Onca anekdottan, onca hasonra yazarn bunlar bir yere balambirka sayayla da olsa bir muhaseb

masn bekliyor insan. Bu durum kibelki de sonunun yakn olduunu binsann tpk uykuya direndii gibi

yazmaya da direnmesi olarak aklaSaid, byk bir akyreklilik ve

bir dille hayatnn ilk 23 yln zamman siyasete, Ortadou ve ABD tdeinerek anlatm. ok ynl, omanl, ok zengin bir zihnin muazzkltrleraras tecrbe, dil, mzik vebilgisiyle yorularak hayata ve kendkndan renebileceimiz ok Kesinlikle okunmal!

Yitik bir dnyann etelesi: Saidin anlarYersiz Yurtsuz, Anlaradl eser, Edward Saidin doumundan aka-

demik hayatna balamasna kadarki anlarn ieriyor. n planda

Saidin ve ailesinin hikyesi var. Kitapta Edward Saidin sadeceOrtadouda deil, Amerikada geirdii yllar da yer alyor.YERSZ YURTSUZ, EDWARD W. SAID, EV.: AYLN LER, ME TS YAYINCILIK, 408 SAYFA, 30 TL

E

Edward Said (1935-2003)


20/40

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI SYLE

20

CAN BAHADIR YCE

cei ya iaaafa aa Hotel glasowa

c ei ii aa va. ma-ai eeee aca biici ei

ii aaya yaasa eie saii bi iii -abiiii syy. Sii b ecihiii sebebi e?

Hotel Glasgow her eyi arkalarnda bra-kp hayatlarndan (kaldklar o otelden)kp gitmek isteyen ve tabii sonunda bu-nun imknsz olduunu keeden bir dizikurmaca karakter ve gerek insanla ilgili.Kendimden nc tekil kiiyle sz et-meyi, byle bir kn hi gelmeyeceini,olduumuz insandan baka bir ey ola-mayacamz iin bandan kabul etmekiin setim ve kitabn daha ilk kelimesininavkar olmasna zen gsterdim. Amazihinsel olarak kabullendiim avkarolma gereini duygusal olarak kabulle-nip kabullenemediim tartlabilir tabii.

kiab e aa Sabi Esa iesiva: pasa bi yc a. Biyca eie eeyi bii bi ya-a aa b ie haa e ea eiy.

Pasaport denilen belgenin ierdii ironi,

bir yandan yukarda andm ekildeher eyi ardmzda brakp gitmemizimmkn klyormu gibi dururken, biryandan da ardmzda brakmak iste-diimiz o eylerin hepsini bir kimlikhalinde yanmza almaya bizi zorlama-s. Yolculuklardan metinler retmeyegelince, yolculukla yaz arasnda bir dizibenzerlik olduu kukusuz. Yaz da sizihayatnzdan kartp baka birine d-ntrebileceini sylyor. Bu bir l-de gerekleiyor da: Yazarken gnlkhayatnzda olduunuzdan daha zeki,ince, duyarl bir kimse oluyorsunuz.Ama, gene bu kitapta anlatmaya al-tm gibi, bu mutlak bir deiim deil;yazar kamaya al t eksik ve kusur-lu insan da beraberinde gtrmekten

kurtulamyor ve ou dea da anlattbu insan ve onun hayat oluyor. Daha-s, anlatlmas gereken de bence zatenbunlar. Hepimiz Nabokovun sznettii, her gn grd parmaklklarnresmini yapan zavall maymun gibiyiz:inde olduumuz kaeslerden baka i-leyebileceimiz bir konu yok.

Hotel glasow ii aayya iii bi ia. Baay ie iiisii sa isiy: ei,te a bi ie yaay hi ? kii eseeeii iie a i, as-a iiii ei i?

Kimlik arayndan ok, bir tr kimlik-sizlik aray ya da kimlikten kurtulmaistei sz konusu. Kurtulmak istenilenkimlie belki kltrel kimlik de dhil.avkarn, genlik yllarnda ne kadaretkilendiini uzun uzun anlatt iki

flmden Pariste Son Tangonun bakah-ramannn eitli lkelerde yaam birAmerikal, Yolcunun bakahramannnda niversiteye Amerikada gitmi birngiliz olmas rastlant deil. Ama buinsanlar da,Hotel Glasgowdaki teki ka-

aklar da yalnz kltrel kimlikden deil, kimliklerinin her boyutkama abas iinde olduklarndaonlar iin tek bana belirleyici s imknsz. Benim iin de ayn dil hayatmdaki elerden yalnzckimliimin tmne sahip kabilesanmyorum.

iieiie e siea aaa yaaae va aa sieacaa a ha sayay Hotel glasowa b ay. Siea-eebiya iiisie ei: Siea iie i ya, ya

Yahya Kemal, eski kltrmzn sizlik ve nesirsizlik gibi iki eci noolduunu syler. Bu saptamann nedoru olduunu syleyebilecek eski kltrmzle tank deilimlkemizde resim ve dzyaznn hraz hor grld, milli sanatmrin de bir tr anti-resim ve anti-dolarak algland ve resim ve dzyuzaklat lde iir sayld ilerlebilir. Bense, bu nyarglara duydtepkiden ok, kendi gereksinimkarlk vermek iin resme ve dzya da, daha geni bir ekilde sylolursak, gstermeye ve anlatmaya

bir iir gelitirdim. Vermeerin tabldan izgi romana kadar grsel sanyazmaya altklarm arasndakbundan nceki kitabmMavi Deterrntl olarak mercek altna alnyoGlasgowda da, evet, sinema gndSinema benim iin edebiyatn ikiz i gibi. Dnyay okura gstermeye bir yazar olarak flm tekniklerindzaman yararlandm. l bu oluncbazlar sinemann gzmde dzdaha yakn olduunu dnebilibenim dzyazyla iiri iin bankadar kesin bir ekilde birbirindemadm da unutmamak gerek.

ii ve ya eie, as yaa iseii ei ya b iaa a ys. Eebi hiyeaie yay

e ya baa he ii (aeeei). dyaya afeiii bia aa s?

Dediim gibi, dzyazyla iiri btn deiik trler olarak grmyAralarndaki ark bence nitelikseniceliksel. iir dzyaznn asgariyrilmi ekli, dzyaz ise daha kardaha zengin, daha doyurucu bBenim dzyazy tercih etmem bden. Dzyazda da iirlerimde ilkonular ilediimi, ama bunu dahbir dzeyde yaptm dnyoru

Dzyazyla iiri bsbtn farkl grmyorumavkar Altnel gezi yazs, anlat ve an karm diye nitelenebi-

lecek yeni kitab Hotel Glasgowda anlatc avkarn peindenGlasgowun ve Parisin meknlarnda dolatryor okuru. Altnel

ile kurmaca ve gerek kiileri anlatt kitabn konutuk.

avkar Altnel

HOTEL GLASGOW, AVKAR ALTINEL, YAPI KRED YAYINLARI, 108 SAYFA, 8 TL


21/40

yazk ki dzyaznn nemsiz olduuinanc kltrmzde o kadar yaygn kiherkes bu grm paylamyor. Sonderece zeki insanlarn bile bana hl,Peki, yeni iir var m? diye sorduuolabiliyor. Ben de her seerinde, Evet,var, daha geenlerde uzun bir iir ya-ymladm, deyip son dzyaz kitab-mn adn veriyorum.

70ee s eee, yaa eebiya ceaca aa syys.Ya iie ii e aa eii ve a-caya ba eiie e ?

Ben kurmacaya hl inanyorum, amakurmaca artk kendine inanmyor. Kur-maca nedir? Hayatn, belli bir anlamolacak ya da belli bir duygu uyandracakekilde yaplm bir resmi. Dolaysylada btn edebiyatn kurmaca olduu,iirle dzyaz arasnda nemli bir arkbulunmamas gibi, kurmacayla kurma-cad edebiyat arasnda da nemli birark bulunmad sylenebilir. Benimbtn kitaplarm bamdan geen ger-ek olaylarla ilgili olsa da, her zamanbu olaylar okura bir eyler syleyen birtr hikyeye dntrmeye alt-m iin yazdklarmda sonuta belli

bir kurmaca esi var. Ama bir yazarnsylediklerinin gerek hayatta bou-tuu bir eylerden kaynaklandnainanabilmek benim iin nemli ve gezi,an, otobiyograf gibi trlerin ierdi-i yaanmlk bunu kolaylatryor.Kurmacann en kapsaml rnei romanise imdilerde aksine, ne kadar postmo-dern olduunu kantlamak umuduyla,gerek hayat kavramn alaya alpher eyin uydurmaca olduunu ilerisrmekle megul. Bu bana o kadar o-cuka geliyor ki romandan soudum.Hotel Glasgow yaymlandktan birkagn sonra Kaya Genten Kahramannad, ama sadece ad deise kitap romanolmaz myd? diyen bir ileti aldm.Ne demek istediini anlyorum, ama

akladm nedenlerden kahramannavkar, kitabn trnn de anlatolarak kalmas bence daha iyi.

kiab bei e e eieyici sayfaa Af-Ae-ia yaa richa Wiha ai b. Baabi ee yaaay see bi s, ya- bi baa isi. Y aee ca ya eiii hi s ya a s iye aa ?

Amerikadan tand Pariste her e-yini, dostlarn, kalemiyle kazandservetini, saln ve en nemlisi deyazma gcn kaybedip sonra da elli

iki yanda len Wrightn hikyesigerekten arpc olsa da, kitapta l-kesinden uzakta olan bir tek o deil,herkes ayn konumda. Ama her eydenkamak istediklerinden iinde bulun-duklar durumu srgn olarak grm-yorlar. Benim de kendi durumuma ogzle baktm hi olmad. Yaadmyerlerde baka bir yere ait olduumuduyarak deil, hibir yere ait olmad-m duyarak yaadm. avkardan baka

birisi olamayacam, bu nedenle deonun ait olduu yerlere ait olmam ge-rektiini artk bilmeme ramen bu ga-rip duygu beni btnyle terk etmi dedeil. Zaman iinde tek deien yan,eskiden zgrletirici gibi durmukenimdi rahatsz edici gelmesi.

kiab aacs ei aa ahaa (av-a) abiei bi yeee ii - aa aaa. Bi baa sayfaa ise yeee iye sy bi c vaaiaa eiy. m a (bi ye-ee, eii sei; e ese iyei) aiee,yaaaa baya bi ei i?

avkar sanatn yetenekten deil, sanata,yani her eyin bir yerinin ve anlamnnolduu daha uyumlu, dzenli, gzel bir

dnyaya duyulan ihtiyatan kaynak-

landn dnyor. nsann byle birihtiya duyabilmesi iin normal hayat-n anlamsz, dzensiz, irkin vb. olarakalglamas gerek. Bu da bir anlamdamutsuzluun tanm olduuna grebyle bir ruh halinin gerekten de sa-natn nkoulu olduu sylenebilir. Benkendimi ok mutsuz biri olarak grm-

yorum geri, ama kim bilir, belki bykbir yazar olmamamn nedeni de zaten

yeterince mutsuz olmamamdr.

Aaa ice bi iah a va. Haya . .(syaa ce) - . S. (syaa Sa) iyeiiye aya b bi ei. Bi .. ha-a a bi ia yabiece iyi? As sascaeei ..e sa a ai bi ie-i eii Hotel glasowa... ne esii?

skoyadan Sonrak i yllara nankr-lk etmek istemem. Hayatmda yap-mak istediklerimi az ok bu dnemdeyaptm, dnyann birka kesini gr-dm, bir eyler yazdm vb. Ama tabiiskoyadan nceki, her ey olabile-ceine, her yere gidebileceine inanan,gen, iyimser, umutlu avkar da genebu dnemde kaybettim. Hotel Glasgowda zaten bir anlamda bunun hikyesi.O eski avkar bir dea daha iimdediriltip yazabilir miyim, yazmak istermiyim, emin deilim.

21

6 EKM 2014 PAZARTESKTAPZAMANI SYLENe kadar yaln bir roman bu.

Ne kadar incelikli, ne kadar glO kadar farkl, yle biricik ki.

Unutulmaz. Srad

Doris Lessing, The Independent

ki kk kzn dostluunu anlatan Buz Saray, ocukluun gizlikederini incelikle iliyor. Bitmeyen, upuzun bir kn ortasnda

flizlenen bu dostluk, usuz bucaksz bir yalnzlnbalangc oluyor.

Trkenin en nemli airlerinden Melih Cevdet Andaya 1973TDK eviri dln; Tarjei Vesaasa ise 1963te Kuzeyin

Nobel Edebiyat dl saylan skandinav Edebiyat dlnkazandran Buz Saraysouk, uzak bir diyarn dostlukla

alevlenen sessiz iirini dillendiriyor.


22/40

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI ROMAN

Sevimli bir ihtiyar olarak TanpnNazl Erayn Ahmet Hamdi Tanpnarn hayatndan kimi sahneleri romatrd Aydaki Adam Tanpnar, son yllarda says iyice artan Tanpnar kirna eklenen son eser. Birok kitapta anlatlan Ahmet Hamdiden farkl portre bu; sevimli, bohem bir ihtiyar Nazl Erayn Tanpnar.

AYDAK ADAM TANPINAR, NAZLI ERAY, DOAN KTAP, 304 SAYFA, 22 TL

TEMEL KARATA

ac myd, solcu mu? Ba-tl myd, muhaazakr

m? Batc myd, Doucumu? Kimdi Ahmet Hamdi Tanpnar?Bu sorular lmnden yllar sonragndeme geldi ve binlerce kez soruldu,bu sorulara onlarca arkl yant verildi.Kaalardaki arkl Tanpnarlar hibirzaman tek vcutta buluamad. Ancak

yazarn zamanla daha iyi anlaldn sylemek yanl olmaz. En azndan yal-nzca edebiyat alannda deil, sosyolojialannda da tart abiliyoruz onu. n-k hakkn yediimiz nemli nitelii,toplumsal dntrc olma rolydTanpnarn. Zihin ve fkir dnyasnailikin ok nemli iaretler ieren gn-lkleri lmnden neredeyse yarmasr sonra yaymlanan Tanpnar, yllarboyunca yalnzca muhaazakr camia-nn simge isimlerinden biri, sac bir

yazar olarak algland. Oysa CHP mil-letvekiliydi. Dahas, Beyolunda bo-hem bir hayat srd vakiydi. TamMslman mym bilmem. MilletiminMslman olduunu unutmuyorum veMslman kalmasn istiyorum. Garp-lym. Hristiyanln daha iyi, dahazengin miraslarla, daha iyi ilendiineeminim. diyen Tanpnar, kendi tasav-vur dnyasn belli ki kolay aklana-bilir ve konormist bir muhaazakrlkerevesinde kurmamt. Biraz yakn-dan bakldnda modernist ve mo-dernlemeci yanlarnn baskn olduugrlebiliyor, at gzlyle, Kemalistbir okuma yapldnda ise hayli kaakartryordu. Neyse ki kitaplarnbasan yaynevinin bir dnem de-imesinin de (Derghtan YKYye)etkisiyle okur kitlesi arkl tabanlarayayld ve neml i bir ilgi alan, hattaoda oldu Tanpnar.

nAzl ErAYn tAnpnArNazl Erayn yeni romanAydaki AdamTanpnarda Ahmet Hamdiyi anlatyor.Birok kitap, birok metin, birok tezgibi Ancak romann anlatt AhmetHamdi, girite szn ettiimiz ya dabirok kitapta anlatlan Ahmet Hamdideil! Sevimli, bohem bir ihtiyar NazlErayn Tanpnar. Okurun belleindeilk bu sinyal akyor. Sahi, Tanpnarnanlatlmadk nesi kald? Nazl Eray, butekrar yazarn biyografsinden paralaralarak arkl bir roman kurgusuyla

yapmay tercih etmi. Romann derdininilk bakta Tanpnarn entelektel ya-

nndan ok zel yaam olduu gleniyor. Narmanl Yurdundaki odan diz arlarna, mide sanclaBeyolu lemlerine kadar bir TasunumuAydaki Adam Tanpnar.

yazlarna, iirlerine de bavurKitapta yer bulan iirlerden biriTanpnar mar haline gelmi pdizeleri ieriyor: Ne iindeyim zaNe de bsbtn dnda

pArASz pulSuz tAnpnAr

Romanda karmza birka kezTanpnar tasviri de seilen dizelpopler. Parasz pulsuzdur yazarck, rutubet kokan bir odada yaaseleri eskidir, pardssnn yakaayakkablar tozlu, ksa boylu veBorcu oktur, dizleri arr, bohemsrer Ve Parise gitme hayali var

yapar eder, bunu 52 yanda da oekletirir. Oysa bu tanmlar ve zmidir Tanpnar arkl klan, bir rkonu eden? Elbette bu yazarn Fakat yine de Tanpnarn lmok sonra mehur olmasna serzenite bulunan bir yazarn Takitab dierlerinden arkl argmdonatlmalyd, diye dnyor nk Eray, eletirdii Tanpnar una eklemlenme tuzana dyobu ierikle. Nazl Eray tasvir ettii

yaptlarnda bambaka bir adamkarmza ktn sylyor ve buTanpnar teziyle aklyor. TanpBir gzm gler, bir gzm aladiini de bir rportajnda dile geOysa a gezip dnyay doyuracaklar yazanlar listesinde Tanpnar kkanc srada gelir!

Nazl Erayn Hamdi babas, nar bilenlere yeni bir ey sunama Tanpnar tanmayan okurusini ekebilir.

S

22

Na

Yeni dnemin ruhuLatin Amerika edebiyatnn dnyaca nl ismi, Nobel Edebiyat dlsahibi Mario Vargas Llosann dilimizde yaymlanan son kitab KetumKahraman, her ne kadar ad tek kahraman artrsa da, iki ayr kent-te yaayan iki karakterin yksn anlatan bir roman.

KETUM KAHRAMAN, MARO VARGAS LLOSA, EV.: HAVVA MUTLU, CAN YAYINLARI, 416 SAYFA, 29 TL

NAN ETN

atin Amerika edebiya-tnn dnyaca tannan

yazarlarndan Mario Var-gas Llosann Ketum Kahraman adlroman, Jorge Luis Borgesin bir y-ksnden u alntyla alyor: Bi-zim en yce grevimiz bir labirent vebir ip olduunu hayal etmektir. Busz edebiyatlarn sanatsal, estetik

ykmllklerini anmsatr ki Ma-

rio Vargas Llosa hep estetik deerle-ri nde tutan yazarlardan olmutur.Llosa pek ok dle deer grlmve sonunda dnyann en saygn dlolan Nobeli kazanmtr (2010). Deyiyerindeyse, hem ulusal hem de ulus-lararas edebiyat camias Mario VargasLlosann deerini bilmitir.

Mario Vargas Llosa, doduulke olan Peruda, 1990da bakanlkseimlerinde aday olmu ve yarkaybetmiti. Pek ok evrenin ortakkans uydu: Llosa seimi kazansabile bu, edebiyat iin bir kayp olacak-t. nk edebiyat lmsz, siyasetise sadece tarih bir neme sahip-tir. Sonuta Llosa bakanlk yar-n kaybetmi ve girdii yartan okey renerek km, bunu da ylezetlemitir: Bir siyaseti deil, ya-zar olduumu rendim.

EdEBYAt SYASEt n kullAnlAmAzLlosa, Perunun ve genel olarak La-tin Amerikann toplumsal ve siyasigereklerini edebiyatna tam, herzaman siyasetin iinde olmutur. Pekok romannda baskc ortamdaki z-gr bireyin mcadelesi gze arpar.u szler Llosaya ait: Edebiyat iinsiyaseti kullanabilirsiniz ama bununtam tersini asla yapamazsnz. imdibu hat stnden, Llosann son romanKetum Kahramana ksaca gz atalm. Ketum Kahraman, her ne kadaradnda tekil kahraman olsa da, ikiayr kentte yaayan iki karakterinparalel yksn anlatyor: Scakkent Piurada bir tamaclk irketi-nin sahibi olan Felicito Yanaqu vePerunun bakenti Limada sigorta-clk yapan Ismael Carrera. Hayat birrutin iinde, her ey kendi halindeilerlemektedir. Ama deien eylerigrp ark ettike kahramanlar-mzn hayatlar altst olur. Felicito,evinin tahta kakmal eski kapsna,bronz kap tokmann olduu yeresktrlm bir zar bulur. Piurada

kt koullarda yaayan bir srinsann bulunduu ve yamaclk,apulculuk yaptklar belirtilen mek-tupta Felicitodan tamaclk irke-tini koruma ad altnda hara iste-nir. mza yerine bir rmcek resmibulunan mektubu bir maya rgtgndermitir. Felicitonun ise maya-ya boyun emeye niyeti yoktur. Onuokutup byten babasnn szlerinianmsar: Kendini kimseye ezdirme!

Srkleyiciliini hi yitirmeyenKetum Kahramann dier karakteri Is-mael Carrerann bana gelenler dedzenin bozulmasna yol aar. Ismael,irketinin yneticisi Rigobertoya yl-lar sonra her trl olana salamayakararldr; ondan istedii tek ey, sek-sen yanda yapaca evlilikte ahitliketmesidir. Rigoberto ise artk kltr vesanatla ilgilenmek, ailesiyle gzel vakitgeirmek istemektedir. Ismaelin iste-ini kabul eder ama onun agzl o-cuklar balarna bel olacaktr, nkarada miras blm vardr.

BASkC kurumlAr, Agzl klErKukusuz ki kitab birka szcklezetlemek g, byle bir niyetim de

yok. Ama unu syleyebilirim:KetumKahramann bu renkli kiilikleri, yenibir gereklie tanklk ediyor. Bunaister dalaverecilik, ister Perunun yada Latin Amerikann eskiyle har-manlanm yeni ruhu deyin, ama ki-tab glmseyerek okuyacanzdan,rahat okunur ve samimi bulacanz-dan kukum yok. Ketum Kahraman,Llosann kl liyatnda nemli bir yeresahip olacaktr ki, bence romandagnmzde hkim grnen ve kendideerlerini, ideallerini, stnlkle-rini dayatan yeni dnemin ruhu var.Mario Vargas Llosa edeb byteciy-le, adeta st rtlm yeni gerek-lii, Perunun yeni kahramanlarnmercek altna alyor diyebiliriz. Bu

yeni Perudur belki, ama baskc re-jimlerin yerini baskc kurumlar, a-gzl kiiler, irketler, kskanlklaralmtr; sistemin zndeyse aslndadeien pek bir ey yoktur. Baka-larnn ideallerine ya da arzularnagre yaamamann hangi kurallaradayand aktr: Cesur olmak vekendini ezdirmemek. Ketum Kahramann arka planndagrnen bu dnyann renkli simala-ryla tanacaksnz, elbette btn s-nrlar ap insan ruhuna bakan birgzlemci eliinde.

L


23/40

23

6 EKM 2014 PAZAKTAPZAMANI TARTIMA

SEZA COKUN

ikirleri sebebiyle kili-se tarandan aoroz edi-

len, ilimcilik akmnnncs Ernest Renan, 1883 ylndaSorbonneda slamiyet ve Bilim ba-lkl bir konerans verir. Renan zetle,slamiyetin gelimeye mani olduu-nu, bilimi engellediini, insanlarnkaasna adeta bir demir halka geir-

diini, slam tarihinde ranllarn bellioranda ilm gelimeye rsat verdik-lerini ama hkimiyetin Trklere ge-mesiyle bunun da yok olduunu, Araptoplumlarnda ilmin bulunmadnsyler. Renann koneransna ilk tepkiFransadaki Mslmanlardan gelir. Buclz tepkinin ardndan Cemaleddin

Agani bir cevap kaleme alr. Yaym-lan srecinden barndrd fkirleredein birok tartmaya yol aan yaz-nn Aganiye ait olup olmad da tar-tlmtr. Ancak Aganinin Renanapek de itiraz etmedii sylenmelidir.Hatta Renana gzellemelerle dolu birmetindir bu. Ernest Renana esas iti-raz ise Namk Kemalde grrz. Na-mk Kemalden sonra Ali Ferruhun da

iyi niyetle kaleme ald ancak ierikbakmndan zay bir itiraz varsa daNamk Kemalin metni slam dnya-snda daha geni yank uyandrr.

kutSAl Br VAzFENamk Kemalin bir mektubunda yer

verdii isimle Renan Mdaaaname-si diye mehur olan metin, yazar ha-

yattayken yaym lanmaz. Kaleme al-nndan yaklak otu z yl sonra, 1910

yl nda ilk dea neredil ir. Bu gecikme-nin sebebinin izlerini Nam k Kemalinmektuplarnda srebiliyoruz. Babas-na yazd bir mektubunda, Renanakar kaleme ald itiraz kutsal bir

vazie olarak anar ve Renan gnl-nn istedii gibi tepele[diini] syler

Namk Kemal. Eseri Midillide, kay-nak kitaplar yannda olmadan, ksasrede yazmtr. Kaynaklara ulaa-mamas ve hzlca yazmas, iine sin-meyen bir metnin ortaya kmasnasebep olmutur ki y ine mektuplarndabu eksikliklerden yaknr. Mdaa-aname kitap olarak yaymlandktansonra devrin fki r hayat ierisinde okbyk yank uyandrmaz ama NamkKemalin ahsiyetinin nemli bir cep-hesini tekil ettiinden nemini korur.

Cumhuriyet dneminde metin ilk

dea 1962 ylnda Fuad Kprl tara-ndan neredilir. Nurullah etin iseksa zaman nce yaymlanan nerin-de, hem ana metni gnmz hareri-ne aktaryor hem de metnin sadele-tirilmi haline yer veriyor. Bu ynyleetinin neri, bir yandan gnmzokuruna hitap ederken, bir yandanda konu hakknda aratrma yapacakbilim insanlar iin nemli bir kay-nak. Ancak unu da belirtmekte yarar

var: Kprlnn nerinde olduu gibietinin nerinde de geni bir incele-me yer almyor. Baka aratrmaclartarandan da ok ynl tartlmayanmetin bu ynyle eksik kalyor. Kita-

bn giriinde Namk Kemalin savun-masnn hem devri ierisindeki hemsonrasndaki etkileriyle tahlili yapl-sayd, okur asndan ok daha yararlolabilirdi. nk Renann metniniokumadan Namk Kemalin eletirile-rine baknca tartma tm boyutlary-la kavranamyor.

Kitabnn giriinde amacn Fran-sa Akademisi azasndan mteveErnest Renan tarandan slamiyetingya mn-i terakkiyt ve mn-i ma-ari olduuna dair rad edilmi olan bir

hitbeye kar berhib-i ktay cmireddiyedir ki n- cell-i slamiyetiDelil-i Mnevvere-i eriyye ve man-tkiye ile bi-hakkn il eder. cmle-siyle dile getiren Namk Kemal, bunugerekletirmek iin Renann iddiala-rna tek tek yer verir, ardndan kenditezlerini sralar. Renana yneltilen ilkeletiri, slamiyet hakkndaki bilgile-rinin yetersizlii, kaynaklara gitme-dii, hayli yzeysel yorumlar yapt

ve btn bunlarn birer hezeyanolduudur. Renan, esasen slami-

yet zerine bir ett kaleme almam,yaad dnemde slam dnyasnngenel grnmnden yola karak ek-

sik bilgilerle bir manzara sunmutur.Namk Kemal, Renann metodunadnk salam bir eletiri getiremesede Avrupada sadece Renann deil,Ulm- arkiyyeye intisab ile ma-ru olanlarn slamiyet hakkndahayret verecek derecede cahil oldukla-rn sylemesi, 19. asrda orya ntalistlerhakknda nemli bir tespit olarak kay-da gemitir.

Renann, slamiyetin ilim ve el-seeyi mahva altna ve nihayetmahvettiine dair tezlerine Namk

Kemal, onun slam tarihi hakkbilgi eksikliklerini ne kararak

verir. Mesela Renan, Mutezi leytedil mezhep sayarken ran Mslman lkelerden ayrr. NKemal, Renann metninin ilk alar zerinden eletirilerini gelde zellikle slam dnyasnda mtekil ettii dnlen inan biihede alndn, bu inan biidnda kabul edilen aykr duru

ise olumlandn ark etmiyor. tam da ada birok oryantalikendine uyan slamiyeti ne ken dierlerini ktlyor. Mese

yandan slamiyetin elseey i vetti ini sylerken, dier yandaRde saygsn dile getiriyor.bu saygy dillendirirken bn Raykr bir isim olarak Mslmtarandan dlandna, dolabn Rdn slam dnyas iin bir isim olduuna gndermedenuyor. Bylece slamiyeti yenidnmlama abasna giriiyor.

zAVAll AkAdEmHoCASnn VukuFSuzluuNamk Kemal, Renann tezlerin

de etkili olamayaca inancnBtn sr- cehalet ve garezinbirer gsterdiine inand zakademi hocasnn vukusuzlkar istihkr- an ile mukabmekten baka are olmadn Ona gre Renan, slamiyete hederken iinde tm d inlere karduu kini kusmaktadr.

Namk Kemalin mdaaasinde tahlilden ziyade bir savhalinin ne ktn grrz. iirinde, yazlarnda kendini gkilde hissettiren kavga slubu bda belirgindir. Namk Kemal, Rtahlil etmez; kutsalna svleadam olarak adeta ona la yetitisebeple Cemil Meriin onun m

lesi iin yapt taarruz, ke vmseyi nitelemesi yerinde bpittir. Belki de Namk Kemalbyk eksii, bir oryantalistin mnin anlam katmanlar etra ndametnini kurmaktansa, yzeydelamlar zerinden kavgaya tutudr. a ierisinde iyi niyetli, nmsz ama cesur bir k oldubir gerektir. Nurullah etinin yneir, Namk Kemal portresinksmn tekil eden eseri bilimsdiyetle sunmasyla nemli.

Namk Kemalin Ernest Renana cevap verdii nl metni Renan MdfaanmesiNurullah etin tarafndan yayna hazrland. almada hem ana metin gnmzharflerine aktarlm hem de metnin sadeletirilen haline yer verilmi. NamkKemalin mdafaanamesinde tahlilden ok bir savunma hali ne kyor.RENAN MDFAANMES, NAMIK KEMAL, HAZ.: NURULLAH ETN, AKA YAYINLARI, 128 SAYFA, 6,90 TL

F

Namk Kemal Ernest Renan

Namk Kemal cevap veriyor


24/40

Odysseusun btn dnleriZachary Masonn her hikyede Odysseiay yeniden reten romanOdysseiann Kayp Blmleri sadece mitoloji sevenleri deil, yaz sana-tn ve byk anlatclar merak edenleri de etkileyecek bir kitap.Yazar, bilinen efsaneleri kendi dilinden izlemeye davet ediyor okuru.

ODYSSEIANIN KAYIP BLMLER, ZACHARY MASON, EV.: SELN SRAL, JAGUAR KTAP, 232 SAYFA, 18 TL

A. ESRA YALAZAN

roya savalarnn en b-

yk destan kabul edi-len Odysseiann aslndaki

ilk Yunanca kelime andra (adam)Odysseusun kendisini temsil ediyor.Uzun yolculuun bu kahraman antikan en ok tannan, merak edilen,kurcalanan karakteri sanrm. Aratr-mac Jenny March, Klasik Mitler kita-

bnda Homerosun onu cesur, akll veyaratc bir insan olarak tasvir ettiinisylyor. Troyadan ok zledii evinednmek iin geirdii on yl boyuncabana gelen her eyi bir snav olarakkabul ediyor anlatc. En sonunda evine

varabildiinde bile, yokluunda eviniistila etmi ve kars Penelopeyi taciz et-mekte olan agzl taliplerle uramakzorunda kaldn hatrlatyor. Evini, kralln ve kaybettii benli-ini geri alabilmek iin sava veren biradamn hikyesi, destandan ok uzunb

Documents

2014 Ekim KITAP ZAMANI