Duurzaam Ondergonds Ontwikkelen

Euromast, 26 januari 2011

Prof. Jan Rotmans

Van Ondergronds Bouwen

Naar Ondergonds Ontwikkelen

Ondergronds Bouwen

veel ondergronds gebouwd, maar slecht imago

hoge faalkosten 7.5 -15%

ontwerpfouten

uitvoeringsproblemen

inadequate risico-analyses

kostenoverschrijdingen

Symptomen

dieperliggende probleem is:

kennis en ervaring wordt onvoldoende overgedragen

tunnelvisie: smal blikveld vanuit techniek en wetenschap

Meer dan techniek en wetenschap

communicatie

besluitvorming

organisatie

proces

Evangelie van de Techniek

“ technisch is alles onder controle ”

“ u gaat slapen en als u wakker wordt ligt de metrolijn er ”

“ risicomanagement kost extra geld ”

Evangelie van de Techniek

falen ligt ook in de besluitvorming opgesloten

in voorbereidingsfase worden:

- onzekerheden ondergewaardeerd

- risico’s weggemoffeld

- belangen vertegenwoordigd

politiek-bestuurlijk proces en géén technische kwestie

Evangelie van de Samenleving

open en transparant communiceren over risico’s

juist in de voorbereidingsfase:

- zorgen van mensen serieus nemen

- vragen van mensen beantwoorden

- geen 100% garanties geven

- handelingsperspectief bij calamiteiten

geloofwaardigheid, betrouwbaarheid

Ondergronds Ontwikkelen

vraagt nieuwe:

structuur

cultuur

werkwijze

= transitie

Sneller en Beter

is een instrument om te komen tot een cultuur- en

structuurverandering binnen overheid

dit leidt uiteindelijk tot een andere praktijk

looptijd van infrastructuurprojecten halveren

Sneller en Beter fundamentele veranderingen

voorbereiding = cultuur

consistentie bestuurders = cultuur

participatie model = cultuur

rollen en verantwoordelijkheden = cultuur

organisatie besluitvorming = structuur

juridische complexiteit = structuur

budgetair kader = structuur

zinvolle effectbepaling = structuur

doorleefde praktijk = werkwijze

Sneller en Beter

deze voorgestane veranderingen in structuur, cultuur

en werkwijze duren minstens zo lang als de gemiddelde

doorlooptijd van een infrastructuurproject

daarbij past geen recept of vastomlijnd procesontwerp

procesontwerp van verkenning-planuitwerking-realisatie-

beheer is interessant experiment, waarvan je kunt leren

Nederland 2040

Dutch Research Institute For Transitions

Nederland 2040

drukste Delta ter wereld

10% meer mensen

50% meer auto’s

200% meer vliegtuigen

20% meer huizen

15% van bovengrond wordt gebruikt voor water

ontvolking van platteland door krimp, Randstad één stad

druk op bovengrondse ruimte neemt significant toe

Ruimtegebruik in 2040

veel claims op de beperkte ruimte in de Delta

klimaatverandering zeespiegelstijging bodeminklinking

mobiliteit populatie

huizen bedrijventerreinen landbouw

vrije tijd natuur

krimp energie vergrijzing

onmogelijk om deze claims op duurzame wijze

te honoreren zonder de ondergrond te gebruiken

Duurzame Gebiedsontwikkeling

Duurzame Gebiedsontwikkeling

maximaal versterken van de kern gebiedswaarden

water, klimaat, milieu, energie, landschap, infrastructuur

mobiliteit, economie, leefomgeving, identiteit, schoonheid

balans tussen economische, sociaal-culturele

en ecologische gebiedswaarden

NIET:

compenseren van negatieve effecten

Kerngebiedswaarden

mobiliteit

cultuurhistorie ecologie

economie energie

Spelregels voor Duurzaamheid Creërend

- ontwikkelen vanuit cultuurhistorisch perspectief

- herstellen van verbroken verbindingen

- mengen van functies

- menselijke maat

- water, klimaat, energie als leidend voor ruimtelijke planning

Matigend

- geen afwenteling op andere gebieden

- energieneutraal bouwen

- hergebruik van bestaand materiaal

- zo weinig mogelijk vervuiling

- worteling van plannen in regio/streek

Bovengrond + Ondergrond

duurzame gebiedsontwikkeling zou integrale aanpak

van bovengrond + ondergrond moeten omvatten

Afwegingskader voor

Ondergronds Ontwikkelen

Kerngebiedswaarden Ondergrond

bodem

archeologie water

ruimtelijke kwaliteit leidingen

Afwegingskader Ondergronds

identificeer de ondergrondse kerngebiedswaarden

analyseer de verbanden tussen kerngebiedswaarden

stem analyse af met bovengronds analyse

ontwerp spelregels voor ondergrondse duurzaamheid

formuleer wenkend perspectief voor ondergronds gebied

Maatschappelijke Kosten-Baten

baten van ondergrond

- minder vervuiling

- minder CO2 en klimaatverandering

- ruimtelijke winst

- meer kwaliteit / schoonheid

- opslag energie / gas / CO2

Maatschappelijke Kosten-Baten

niet alles willen kwantificeren of monetariseren

probeer winst in maatschappelijke waarden uit te drukken

probeer maatschappelijk rendement in te schatten

stakeholders bepalen maatschappelijk rendement

context-specifiek

Afwegingskader in Proces

afwegingskader is geen receptuur

proces is minstens zo belangrijk als product

innovatieve [modulaire] besluitvorming is cruciaal

besluitvorming modulair: per fase gedifferentieerd

verkenning-planuitwerking-realisatie-beheer

druk op de bovengrond neemt significant toe

ondergronds ontwikkelen heeft de toekomst

vergt een verandering in structuur, cultuur, werkwijze

afwegingskader ondergronds ontwikkelen is geen rekensom

innovatieve (modulaire) besluitvorming is van cruciaal belang

transitie is nodig naar integraal, duurzaam gebruik ondergrond

Conclusies