AEKT

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU

NÜKLEER SANTRALLERİNÇALIŞMA PRENSİPLERİ

çekirdek

elektron

AtomBir elementin kimyasal özelliklerini taşıyan en küçük parçasına atom denir. Evrende bilinen bütün maddeler (kozmik madde, yüksek enerjili madde ve anti madde hariç), pozitif yüklü bir çekirdek ve etrafında dönen negatif yüklü elektronlardan oluşan yaklaşık 100 farklı atomdan meydana gelmektedir. Atomun çekirdeği ise nükleon olarak adlandırılan ve elektronlara göre yaklaşık 2000 kat daha ağır olan artı yüklü proton ve yüksüz nötronlardan oluşmaktadır.

nötron

nötronnötron

nötron

ENERJİ

Atom, proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ile bunun etrafındaki

elektronlardan oluşur.

Nükleer EnerjiFisyon ve füzyon sonucu ortaya çıkan enerjiye NÜKLEER ENERJİ denir.

Fisyon (Çekirdek Parçalanması)Fisyon bir nötronun, uranyum gibi ağır bir atom çekirdeğine çarparak yutulması sonucu bu atomun çekirdeğinin kararsız hale gelerek daha küçük iki veya daha fazla farklı çekirdeğe bölünmesi tepkimesidir.Bölünme sonucunda ortaya çıkan atomlara fisyon ürünleri denir. Bir atomun bir nötron yutması ile başlayan fisyon tepkimesi sonucunda, büyük miktarda enerji ile birlikte, birden fazla nötron ortaya çıkar. Çekirdek tepkimeleri sonucunda açığa çıkan enerji, kimyasal tepkimelere göre yaklaşık milyon kat daha fazladır.

Zincirleme ReaksiyonFisyon sonucunda ortaya çıkan nötronların, ortamda bulunan diğer fisyon yapabilen atom çekirdekleri tarafından yutularak, onları da aynı şekilde reaksiyona sokması ve bunun ardışık olarak tekrarlanmasıdır.

nötronlar

fisyon

ürünleri

ağır atomçekirdeği

Füzyon (Çekirdek Birleşmesi)Hafif atom çekirdeklerinin birleşerek daha ağır atom çekirdeklerini meydana getirme tepkimesidir. Çekirdeklerin aralarındaki elektriksel itmeyi yenerek birleşebilmeleri için birbirleriyle çok hızlı şekilde çarpışmaları gerekir. Bu çok hızlı çarpışmalar çok yüksek sıcaklığa ve/veya basınca çıkılarak sağlanabilir. Güneşin ve diğer yıldızların enerjisini sağlayan da füzyon tepkimeleridir.

Nükleer reaktörlerde zincirleme reaksiyonun kontrollü bir şekilde olması sağlanır.

Bir Nükleer Santral Nasıl Çalışır?Fisyon sonucu ortaya çıkan enerji, fisyon ürünlerinin ve nötronların çok hızlı bir şekilde hareket etmesini sağlar. Bu parçacıklar çevrelerindeki diğer atomlara çarparak hareket etmelerini sağlayan kinetik enerjiyi ısı enerjisine dönüştürürler. Böylece nükleer reaksiyonların içinde devam ettiği nükleer yakıt gittikçe ısınır.

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU1

Nükleer Santrallar Nükleer Enerjiyi Elektrik Enerjisine Dönüştüren Sistemlerdir.

Bir Nükleer Santraldaki Sistemler Konvansiyonel Isıl Güç Santralları İle Aynı Mantıkla Çalışırlar.

Temel olarak hemen tüm nükleer santral tasarımlarında bu ısı enerjisinin bir soğutucuya aktarılması sağlanır. Bu soğutucu mevcut ticari nükleer santrallarda genellikle sudur. Suyun yanısıra helyum ve karbondioksit gibi gazları ya da sodyum gibi metalleri soğutucu olarak kullanan santral tasarımları da denenmiştir. Ayrıca, ağır su adı verilen ve hidrojen yerine hidrojenin bir izotopu olan döteryum atomları içeren bir soğutucu da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Soğutucuya aktarılan ısı ile ya soğutucunun doğrudan buharlaşması sağlanır ya da “buhar üreteci” adı verilen bir ısı aktarma sistemi sayesinde ayrı bir çevrimde dönen suyun buharlaşması sağlanır.

Üretilen buhar bir türbini çevirir. Türbine bağlı jeneratörün dönmesiyle de elektrik üretilir.

}}

buhar

türbin

jeneratör

elektrik

ısı enerjisi

uranyumdoğal gazpetrolkömür

2NÜKLEER SANTRALLARIN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ

TAEK'in Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Ø Atom enerjisinin barışçıl amaçlarla ülke yararına kullanılmasında izlenecek ulusal politikanın esaslarını ve bu konudaki plan ve programları belirlemek,

Ø Ülkemizin, bilimsel, teknik ve ekonomik kalkınmasında atom enerjisinden yararlanılmasını mümkün kılacak her türlü araştırma, geliştirme, inceleme ve çalışmayı yapmak ve bu alanda yapılacak çalışmaları koordine ve teşvik etmek,

Ø Ülkenin gerek görülen yerlerinde araştırma ve eğitim merkezleri, birimler, laboratuvarlar, deneme merkezleri ve güç üretimine dönük olmayan pilot tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, ülke sanayisinin nükleer teknolojiye girebilmesi amacına yönelik çalışmalar yapmak,

Ø Nükleer güç ve araştırma reaktörleri ile yakıt çevrimi tesisleri için yer, inşaat ve işletme lisansı vermek; gerekli inceleme ve denetimi yapmak, izin ve lisansa uyulmayan hallerde işletme yetkisini geçici veya sürekli olarak iptal etmek,

Ø Radyoizotop üretme, kalite kontrolü, ölçme ve dağıtma tesisleri kurmak ve işletmek,

Ø Radyasyon cihazları, radyoaktif maddeler, özel bölünebilir maddeler ve benzeri iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları kullanarak yapılan çalışmalarda iyonlaştırıcı radyasyonların zararlarına karşı korunmayı sağlayıcı ilkeleri ve önlemleri ve hukuki sorumluluk sınırlarını saptamak,

Ø Radyoaktif maddeleri ve radyasyon cihazlarını bulunduran, kullanan, bunları ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, ticaretini yapan resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilere ruhsata esas olacak lisans vermek, radyasyon güvenliği bakımından bunları denetlemek,

Ø Atom enerjisi uygulaması ile ilgili olup gerekli görülen bilgileri ve çalışma sonuçlarını yurt içinden ve dışından toplamak, yaymak ve tanıtmak; gerekli bilgileri halka iletmek; nükleer konularda halkı aydınlatmak,

Ø Ülkenin nükleer ve radyolojik tekniklerden faydalanmasına yönelik çalışmaları teşvik etmek,

Ø Nükleer alanda görev yapacak personel yetiştirmek,

Ø Atom enerjisi ile ilgili ulusal kurum ve kuruluşlarla ilişki kurmak; işbirliği yapmak, nükleer alandaki yabancı ve uluslararası kurum ve kuruluşların bilimsel çalışmalarına katılmak ve benzeri kuruluşlar ile temaslar kurmak ve işbirliği yapmak,

Ø Nükleer konularda halkı bilgilendirmektir.

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU (TAEK)Mustafa Kemal Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı No:192 06510, Çankaya, AnkaraTelefon: (0312) 295 87 00 (santral)Faks : (0312) 295 89 58www.taek.gov.tr

Halkı Bilgilendirme Broşürleri - 003

444 T A E K

8235 TAEK444