Mart 2003’te ABD’nin Irak’ı İşgali

2012 verilerine göre Irak’ın nüfusu 32 milyon civarındadır. Dini açıdan bakıldığında Irak nüfusunun %97’si Müslümanlardan, %3’ü Hristiyanlardan (Süryani, Keldani, Asuri ve diğerleri) oluşmaktadır.

Irak’ın Nüfusundaki Dini Çeşitlilik

Irak Nüfusunun Etnik Dağılımı

Müslüman Nüfusu İçindeki Mezhepsel Dağılım

Irak’ta Siyasi Denklem

Şii Merci Ali El Sistani

Dava Partisi ve Hukuk Devleti İttifakı lideri Nuri El Maliki

Milli Reform Hareketi ve Ulusal Irak İttifakı lideri İbrahim El Caferi

Irak Uzlaşı Hareketi ve El Irakiye Listesi lideri Eyad Allavi

Irak Yüksek İslam Konseyi başkanı Ammar El Hekim

Sadr Akımı lideri Mukteda El Sadr

Bedir Örgütü lideri Hadi El Amiri

Irak İslami Fazilet Partisi lideri Haşim Abdülhasan El Haşimi

Irak’ta Şii Unsur İçinden Öne Çıkan Aktörler

Ulusal Irak Topluluğu Genel Sekreteri ve Irak Parlamentosu Başkanı Usame El Nuceyfi

Irak Ulusal Diyalog Cephesi Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Salih El Mutlak

Cumhurbaşkanı Eski Yardımcısı ve Tecdid Kitlesi lideri Tarık El Haşimi

Müstakbel Hareketi lideri Rafi El İsevi olarak ifade edilebilir.

Iraklı Sünni Araplarda aşiret liderleri Öne çıkan aşiretler Düleym, Şammar, El Ubeyd ve

El Cubur olarak sıralanabilir.

Sünni Araplar Arasında Öne Çıkan Aktörler

•Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Parti (KDP)

•Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB)

•Noşirvan Mustafa liderliğindeki Değişim Hareketi (GORAN)

•Muhammed Farac liderliğindeki Kürdistan İslam Birliği

•Ali Bapir liderliğindeki Kürdistan İslami Cemaati

Irak Kürtleri İçinde Öne Çıkan Siyasi Aktörler

Türkmenler

• Irak Türkmen Cephesi Başkanı Erşat Salihi•Parti ve Siyasi Oluşumlar İçinde Bölünmüşlük

Irak, tespit edilmiş 115 milyar varil petrol rezervi ile dünyadaki en büyük ikinci petrol rezervine sahip ülkedir. Irak’ın henüz ispatlanmamış toplam petrol rezervinin ise 215 milyar varil civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Irak, petrol üretiminde dünyada dördüncü ülkedir.

Irak’ta 2012 yılında günlük petrol üretimi 3,4 milyon varil dolayında seyretmiştir. İhraç edilen petrol ise 2,62 milyon varile ulaşmış durumdadır.

Irak’ta petrolün yanı sıra 3,2 trilyon metreküp kanıtlanmış doğalgaz rezervi bulunmaktadır.

Irak’ın Ekonomik Yapısı-Enerji

Irak’ın Ekonomik Yapısı

•İşgalden önce işsizlik oranı %30’dur.

•İşgalden sonra 2003-2009 döneminde işsizlik oranı %50’nin üzerinde seyretmiştir.

•2010-2012 döneminde ise işsizlik oranı ortalama %25’tir.

İşsizlik Oranı

Irak’ta Şiddet Ortamı

Eyad Allavi liderliğindeki El Irakiye Listesi- 91 milletvekili

Başbakan Maliki'nin lideri olduğu Hukuk Devleti- 89 milletvekili

Irak Eski Başbakanı İbrahim Caferi'nin Başkanlığında Irak Ulusal İttifakı (Şii)- 70 milletvekili

Kürdistan Listesi (KDP-KYB)- 43 milletvekili

Değişim Hareketi (GORAN)- 8 milletvekili

Irak Uzlaşı Cephesi- 6 milletvekili

Irak Birlik İttifakı- 4 milletvekili

Kürdistan İslam Birliği- 4 milletvekili

Kürdistan İslami Cemaati- 2 milletvekili çıkarmıştır.

2010 Seçimleri

Bağdat yönetimindeki unsurlar arasında siyasi krizlerin devam etmesi

Bağdat-Erbil arasındaki krizlerin tırmanması

Etnik ve mezhepsel şiddetin artması

ABD Sonrası Gelişmeler

Irak’ın geleceğinin belirsizleşmesi

Irak üzerinde bölgesel güç mücadelesinin artması ve belirginleşmesi

Saddam’ın devrilmesi ile İran’ın bölgesel bir güç olarak öne çıkması

ABD Sonrası Gelişmeler

Siyasi tarafların birbirine karşı güvensizliği ve Bağdat’ta etnik ve mezhep temelli siyasi mücadele

Irak Cumhurbaşkanı Eski Yardımcısı Tarık El Haşimi Olayı

Siyasi Krizlerin Sebepleri

Maliki ve diğer siyasi aktörler arasında liderlik mücadelesi

Siyasi parti ve oluşumların “muhalefet” anlayışına sahip olmaması

Siyasi parti ve oluşumların dış bağlantıları

Siyasi Krizlerin Sebepleri

İhtilaflı bölgeler sorunu

İhtilaflı bölgelerin güvenliğini sağlama sorunu

Petrol ve doğalgaz yasası sorunu

Kürt Yönetimine bağlı Peşmerge gücüne Irak İçişleri Bakanlığı bütçesinden özel bütçe tahsis edilmesi sorunu

Bağdat-Erbil İlişkileri

Kuzey Irak, yabancı şirketlerle yaptığı petrol anlaşmalarında Bağdat’tan onay almadan bağımsız bir devlet gibi hareket etmektedir.

Barzani Bağdat’ı, Maliki ise Erbil’i kontrol altına almaya çalışmaktadır.

Maliki, merkeziyetçi politikalar izlerken, Kürt yönetimi ise müstakil bir dış politika izlemeye çalışmaktadır.

Bağdat-Erbil İlişkileri

Maliki, Tahran eksenli bir bölgesel strateji oluştururken, Barzani Ankara üzerinden bölgesel bir dış politika geliştirmektedir.  

Suriye krizinde Maliki ve Barzani arasındaki görüş ayrılığı. Özellikle Barzani’nin, Suriyeli Kürt muhalefeti desteklemesi ve Kürt gençlere askeri eğitim vermesi.

Bağdat-Erbil İlişkileri

Türkiye-Irak İlişkileri

Karşılıklı üst düzey ziyaretlerPKK terör örgütüyle mücadelede Türkiye-Irak-ABD Üçlü Mekanizması’nın kurulması

"Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi" anlaşması

Bağdat-Şam arasında arabuluculuk 2009’da Basra ve Musul’da, 2010’da da Erbil’de üç konsolosluğun açılışı

İşgal Dönemi

ABD Sonrası Dönem

Türkiye, Irak’taki iç siyasi anlaşmazlıklara müdahil olmamalıdır.

Türkiye, Irak’a yönelik mezhep temelli politikalardan uzak durmalıdır.

Irak’ın toprak bütünlüğünün korunması bölgede kalıcı barış ve istikrarın tesisi ve Türkiye’nin menfaatleri açısından oldukça önemlidir. Türkiye, Irak’ın bütünlüğünü müdafaa etmeye ve bu doğrultuda irade göstermeye devam etmelidir.

Türkiye Ne Yapmalıdır?

Türkiye, belirli Iraklı siyasetçiler üzerinden bir Irak politikası oluşturmamalı, tersine Bağdat yönetiminde kim olursa olsun bu kişilerle ilişkilerini güçlendirmeli, Irak’ta doğan boşluğu doldurmaya yönelmelidir.

Türkiye, Irak’ta tüm kesimlere yönelik kapsayıcı bir politika izlemelidir.

Türkiye Ne Yapmalıdır?

Türkiye, Kürt yönetimiyle menfaatleri doğrultusunda tesis ettiği iyi ilişkileri sürdürmelidir.

Ankara, Irak konusunda kapsamlı ve sabit bir Türkmen politikası belirlemelidir. Türkiye, Kürt Yönetimi ile ilişkilerini güçlendirirken Türkmenlerin durumunu da göz önünde bulundurmalıdır.

Türkiye Ne Yapmalıdır?

Irak’taki mevcut iç dinamikler ve siyasi dengeler değişebilir. Kürt yönetiminde de dengeler değişebilir. Türkiye, Irak’ta değişim karşısında hazırlıklı olmalıdır.

Türkiye Ne Yapmalıdır?