r

ROSTRA ECONOMIC!

*

INHOUD

Begroetingen en Prognoses

Faculteitsmededelingen

Marginalia ...

Benoeming aan de Faculteit

Aan de EersteJaars

Marie Antoinette en de Oostenrijkers

Scmbere Woorden, Vriendelijke Conclusies

Excursie der T weedejaars

Economie in 16 Tekeningen

"Mo:!erne Economle"

Automatie

Lijst van Geslaagdcn

Collegebloempjes

8e JAARGANG Nr 32

pag. 1

2

.. ......... .. .... ........ .. .. 2

Prof. Dr. H. J. v. d. Schroeff 3

G . A. Posthuma 3

J. A. Sillem 4

E. v. d. Wolk 5

A. Dierlck 6

7 P. C. Maljers 7

R. Snoeker 8

.... 12

.......... .. ... . . 12

NOVEMBER 1959

,

t _ I .

AMSTELODAMUM

Bureau voor T ype- en Sfencilwerk

O.Z. ACHTERBURGWAL 212 TIO OUDEMANHUISPOORT TELEFOON 243"43

p. J. tv. R~ Docent Handelswetenschappen

BIESBOSCHSTRAAT 36 111 - AMSTERDAM-Z. - TELEFOON 710941

Repeteert voor :

flNANCIElE REKENKUNOE EN YOORTGEIET BOEKHOUDEN

Opleiding voor praktijkexamen boekhouden.

Opleid i g voor Tentamen en Praktijkexamen Boekhouden

A. V AN DER KUIJ, Leraar M.O. Handelsw.

Utrechts9straat 132, A msterdam-Z., Tel. 245079

Mr. H. VAN DER MEDLEN tenteert

voor Candidaats en Doctoraal examen

BURGERLUK-, HANDELS- EN ARBEIDSRECHT

MARNI STR AAT 290 - KAMER 271 - AMSTERDAM W. Afsprak n woen d agavond 7 tot 8 uur.

ROSTR! ECONOMIC! MAANDBLAD VAN DE cSTUDIEVERENIGING DER ECONOMISCHE FACULTEIT VAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Redaktie: J. A. Sillem, R. Snoeker, A. Szasz, Y. B. de Wit. Gelieve adreswijzigingen en stukken voor de redaktie bestemd te zenden aan: R. Snoeker, Roerstraat 54 hs, Amsterdam-Zuid, tel. 72.81.28. Voor advertenties e.d. wende men zieh tot: P. Ribourdouille, Wouwermanstraat 16, Amsterdam-Zuid.

Begroetingen en prognoses

Slechts een van hen, die dit jaar hun intrede in onze Faculteit hebben gedaan, zal volgens prognose de eind­streep halen. Doch allen roepen wij van hier een woord van welkom toe. Elders in dit blad heeft de van de S.E.F. reeds wijze woorden tot hen gericht. Wij voegen hier nog slechts de verwachting aan toe, dat wij in toekomst in ons blad ook van nieuwe lichting iets zullen merken.

Een eerstejaars aan onze Faculteit, wij met speciale vreugde begroeten, is professor Horring. Wij vleien ons met de gedachte, dat een discussie in Rostra wellicht mede heeft bij­gedragen tot de instelling van dit nieuwe keuzevak.

De afdeling wegkoop van een der grote aardolie-maatschap~ pijen heeft haar ditmaal helaas laten vallen op de heer J. H. Bolland, tot voor kort Hoofd van het verjongde Semina­rium. Bij goede krachten loopt men nu dit risico. Zijn werk zal voortaa n het marktonderzoek zijn: een prognozem onder de olie 7

De eenhoofdigheid van leiding van het Seminarium mag hiermee zijn verbroken, de eenheid van leiding is dat hopelijk niet. Nogmaals een woord van welkom dus, aan het nieuwe (halve) hoofd.

1

Faculteitsmededelingen

WIJZIGING STRUCTUUR KANDIDAATSEXAMEN

Met ingang van het studi,ejaar 1959-1960 dienen voor het kandidaatsexamen bij prof. Valkhoff zowel vervangende ten­tamens te worden afgelegd in het burger­lijk reeht als in het handelsrecht, Het ten­

reehtswetensehap en worden afgelegd na

van het tweede college­volgende tentamen

na het einde van het Hel vervangend ten­

dient te worden al­tamen gelegd diegenen, die zich v66r de aanvang van het studiejaar 1959-1960 nog niel aan het kandidaalsexamen heb­ben

Indien aile lentamens met voldoende resultaat zijn loopt het kandi-daatsexamen in het vervolg over twee vakken: de leer van het geld c.s, (pro!' Goedhart) en de leer van de linan­dering (prof, De

SEMINARIUM YOOR ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

D~ Heer J, H. Bolland, ee. drs., aan wie de leiding was toevertrouwd van de be­drijlseconomisehe seetie van het Semi-

narium, heelt tegen het einde van het studiejaar 1958-1959 het Seminarium verlaten in verband met het aanvaarden van een andere werkkring. De leiding van de bedrijfseconomisehe seetie is thans toevertrouwd aan de Heer L. A. Ankum,

drs. sociaal-economisehe seelie staat

onder de leiding van de Heer A. Heertje, ee. die in zjjn taak wordt bjjgestaan door de Heren I. van der Zijpp, ee. eand. en E. de ee. eand.

SAMENSTELLING S.E.F.-BESTUUR

van de Studievereniging der t::C()n()mISCfle Faculteit aan de Universiteit van Amsterdam is voor het studiejaar 1959/60 als samengesteld:

Voorzitter G, A Posthumus Secretaris -R. van Ommeren Penningmeester P. Ribourdouille Secretaresse mej. R. A. van Riel Commissaris I S. P. Visser Commissaris liP, J, Hamelynck

Met de zorg voor de A.I.E.S.E.C.-be­langen is belast de heer S. P. Visser, Johannes Verhulststraat tel. 72.43.09. Het secretariaat Amstelkade 162-111, tel.

Marginalia

BLIJDE GEBEURTENIS YOOR FACUL TEIT

De lijst van welke regel-matig in Rostra wordt, toont aan, dat binnen maanden het dui-zendste doctoraalexamen zal vin-den. Het lijkt de Redaktie nu reeds de aandacht en stu-denten op deze te ves-tigen. Want de van de 1000-ste doctorandus mag niet binnenskamers ge­schieden.

Enige maanden werd in Til-burg het eerste volgema",kt. Daaraan is grate bekendheid Wanneer men bedenkt, dat onze ruim 4 jaar later is opgericht dan de Til­burgse Hogeschool, is er reden temeer, de Amsterdamse resultaten te vieren.

Het ware te wensen, dat de Faculteit aan het 1000-ste examen enige luister zou verbinden door het uitreiken van de bul in de Aula te doen plaats vinden in aan­wezigheid van de volled'lge Faculteit in toga en door tijdig bekendheid aan deze

2

plechtigheid te pers, radio en

door middrl van

Redaktie

PIERSON - HENNIPMAN

Thorbecke heef! ongetwijfeld vele on­derscheidingen ontvangen. Er zijn er ech­ter ook in z!jn naam verleend. Er werd zelfs een medaille naar hem genoemd. In 1891 werd de Thorbecke-medaille uit­gereikt aan Mr N. G. Pierson.

Deze heel! ongetwijfeld vele onder-scheidingen ontvangen. Er er echler ook in zijn naam verleend, werd zelfs een medaille naar hem genoemd. Op 22 oktober 1959 werd de Pierson-medaille uitgereikt aan Prof. Dr. P. Hennipman.

Wellicht zal he! in de toekomst gebeu­ren, dat er een P. Hennipmanfonds word! gesticht, dat op zijn beurt weer onder­scheidingen zal verlenen. Een dergelijke ontwj,Heling ligt in de lijn der verwaeh-ting, indien men de punten overeen-komst tussen Pierson en Hennipman beschouwt. "Men kan dit van ver-

schillende kanten benaderen en er is voor aile standpunten iets te het is hier niet de wijden.

De Pierson-medaille zou in haar opzet eens in de vijf jaar worden uitgereikt aan de schrijver van de beste in die jaren hier te lande verschenen staathuishoudkundige pub\\catie. In dert'lg jaar de zilveren onderscheiding echter vier maal verleend en wei aan de professoren C A. Verrijn Stuart, Posthumus, T'lnbergen en Hennipman. f-lieruit blijkt reeds hoe hoog

men de prestatie van Prof. Hennipman moet aanslaan die hij geleverd heel! met zijn werk: "De Economische Problematiek van het sparen", dat hi] schreef in op­dracht van de Rijkspostspaarbank ter ge­legenheid van haar jubileum.

Gaarne sluiten wij ons aan biJ de wens van Prof. Verrijn Stuart, die hoopte, dat deze "ri]ke bron van voorlichting" ge­volgd zou worden door vele publicalies, en wensen Prof. Hennipman daarbi] veel inspiratie.

Redaetie.

Benoemingell aan de Faculteit

In de afgelopen maanden hebben in onze faculteit een drietal benoemingen lot bUitengewoon plaats ge-vonden, t.w. van de Dr. A. Th. de Lange, R. W. en Prof. Dr. J. Horring.

Het zal niet nodig zi]n Dr. de Lange, sinds vele jaren lector aan de faculteit, bij onze studenten in te leiden. Evenals voor-heen zal Prof. de de leer van de financiering doceren. aanzien van het vak heeft deze verandering ;:>Iaals ge­vonden, dat voorlaan de leer van de financiering ook in de studie voor hel docloraalexamen is opgenomen, zodat er voor de economische hoofdvakken een nieuwe keuzemogelijkheid is geschapen. Evenals bi] de andere onderdelen kan in de financiering een grool, dan wei een klein tenia men worden afgelegd.

De Iweede 101 builen-gewoon hoogleraar leetor R. W. Starreveld, wiens thans luidt: Administratieve organisatie, administra­lieve techniek, de automatisering van de informatieverwerking in het bijzonder. Prof. Starreveld behoort daarmede tot een der eerste academische docenten, die de problematiek van de automalisering in hun leeropdracht hebben. Deze. benoe-ming mag als een verdere versterking met mel het Stud ie-centrum voor administratieve automati-sering, tot de waarvan de facul-teit het hel initiatief genomen heeft. Prof. maakt met lector A. B. Frielink en Dr. M. Euwe deel uit van het Directorium van het Stud ie­centrum.

De aandacht eens op geves-tigd, dat Prof. behalve zijn colleges voor accountanlsopleiding in hel kader van doctoraalstudie een college houdt over de Grondslagen van de administratieve organisalte. Dit college is zonder tentamen of examenverplichtingen, behalve voor stu­derenden in de accountantsrichling, voor

wie het een verplicht onderdeel van de sludie uitmaakt.

M·et de benoeming van Prof. Dr. J. Horring tot hoogleraar in de agrarische economie en daarmede met het o;:>nemen van dit vak in de econo-mische is een lang gekoesterde wens van de in vervulling ge-gaan. De economische vraagstukken met betrekking tot de landbouw zi]n uit wetenschappeli]k zowel als uit praktisch oogpunt van belekenis; zi] nemen in de en in de internationale economische poliliek een belangrijke plaats in. De faculte'lt verheugt zich, dat door de van Prof. Horring voortaan bij haar onderwijs aan deze vraagstukken aandacht zal worden ge­schonken. Het is de bedoeling van de nieuw benoemde hoogleraar in zijn col­leges zowel de sociaal-economische als de aspekten naar

Het nieuwe yak agra­rische wordl opgenomen onder de keuzevakken voor het doctoraal­examen.

Prof. Horring was 101 heden buiten­gewoon hoogleraar in de staat- en land­huishoudkunde aan de Landbouwhoge­school te Wageningen en direcleur van het Landbouw-economisch Instituut in Den Haag. Met ingang van de cursus 1959/60 zal hij Prof. Dr. G. Minderhoud aan de Landbouwhogeschool opvolgen als gewoon hoogleraar in de landhuis­houdkunde. Daarnevens zal hij het buiten­gewoon hoogleraarscha;:> aan onze facul­tei! vervullen; zijn funetie van directeur van het Landbouweconomisch Instituut heeft hij daarvoor moelen neerleggen.

Prof. Horring zal zijn colleges medio november aanvangen.· Het is de be­doeling, dat deze colleges tot de kerst­vacantie een algemeen orienlerend karak­ler zullen dragen om onze studenten in de gelegenheid Ie stellen met dil nieuwe yak kennis Ie maken.

H. J. van der Schroeff

3

Miine Dames en Heren eerstejaars

Waarschijnlijk niets vermoedend bent u tijdens de inschrijving ook lid geworden van de Studievereniging der Economisehe FaculteiL Dat is dus nauwelijks een mijl­poal in uw leven te noemen. Maar mijl­palen zijn eigenlijk aileen maar te zien als u later eens achteromkijkt, dus weillcht ... Dit praatje dient als welkomstwoord, en het staat in Rostra Econom:ca, omdat dat het blad is, door S.E.F.-Ieden vol­gesc'h reven, en door de S.E.F. gefinan­cierd. Die Studievereniging probeert, in het algemeen, uw studiebelangen te hel­pen behartige.~; een voorbeeld daarvan zijn de plezierige eerstejaarsstudiekringen, waarin ouderejaars u helpen met de voor­bereiding van de eerste]aarstoets. Die toels is verplicht, en zal uw eerste kennis­making met de economie zijn. Zijn de colleges dat dan niet eigenlijk7 Ik vrees, dat het u zal zoals velen voor U op college: u kijkt, luistert en niets.

Het Bestuur van steh zich eveneens ten doel en inte-ressante facetten van de economie onder

Marie Antoinette

Beroemde uitspraken van uit de wereld­geschiedenis bekende persoonlijkheden, worden, wanneer men ze uit hun verband rukt en als een zelfstandigheid beschouwt, vaak tot wanstaltige verschijningen en als een barbaars reliqui aan hen die het wil­len aanhoren, ter typering van de tijd waarin het werd gezegd, voorgehouden. In hoeverre hiermede een symptoom mis­handeld is, of een als cynisch grapje be­doelde uitspraak serieus opgevat is, kan beter buiten beschouwing worden gelaten, omdat men dan te verzeilen in gissingen die moeilijk op hun juistheid te toetsen zijn.

Wei zou men - zij het met enig ge­vaar het wetenschappelijke milieu van zulk een uitspraak kunnen dat wil zegaen er van uitgaan dat uit-spraak een wetenschappelijke waarde heert en uitzien naar een theorie waarin uitspraak past. Het gevaar van deze methode kan tot uiting komen in een vanuit diens grafkelder op­spuitend "on me pense" van de auteur. Veel meer kan men van die niet verwachten.

Zo is daar bijvoorbeeld de uitspraak van Marie-Antoinette, die, toen haar ver-teld werd dat volk rebelleerde omdat er meer te krijgen was, met de vraag waarom ze dan geen cake aten. Men dient zich dezl'

4

en

uw aandacht te door sprekers uit te nodigen voor een inlei-di.'1g te komen houden. De eerst activiteit za! hier zijn de dies van de S.E.F. waar Prof. Pen (de schrijver van het m.i, mees-

"Moderne Economie") zal meen ik, dat het op ter-

rein van de S.E.F. ligt enig contact te met "de maatschappij". Want al

ligt die nog ver verwijderd, het is toch bepaald niet wenselijk, dat u op het laatste ogenblik niet zou weten wat u wilt, u ook niet uw studie enigermate doelbewust zou kunnen in­richten. De Faculteit is overigens zelf ac-tief dit terrein. Bi] deze opmerkingen zal laten; het is beier, dat u zelf uw studieterrein begint te verkennen. En wellicht mag ik eindigen met een raad­geving: probeer voora1 contact te leggen met ouderjaarseconome.~, en veel te pra­ten over uw een van de grootste ondernemingen in uw leven.

de

G. A. Posthumus

S.E.F.-voorzitter

Oostenrijkers

situatie goed voor ogen te stellen: Zij. Marie-Antoinette, die tot over haar oren in de schuld zat, at nog cake. En waarom zou dan het parijse volk, dat voor het overgrote deel geen schuld had - daar waren ze immers veel te arm voor -dan geen cake kunnen eten7

Een uit de oostenrijkse school stam­Mende redenering hieraan parallel laten lopen, kan een op het eerste wat gedwongen indruk maken, maar zal, bij nader inzien en door een kleine uit­brei ding aan de redenering van Marie­Antohelte te geven, duidelijk worden.

Heeft men zeven zakken graan, zo redeneerden de oostenrijkers, dan dient de eerste v~~r de eerste levensbehoeften, de de lets minder

de zevende biggetjes. Raakt dan is het een

natuurlijke reactie om chinese bigge-tjes van de hand te doen.

In feite redeneerde Frankrijks Oosten­rilkse koningin niet anders, want ook zij had een behoeftenschaal voor ogen, zij het eehter dat de volgorde van de hierop voorkomende goederen fundamenleel ver­schilde van de graden van urgentie van een naar Oostenrijkse maatstaven -normaal handelend mens, zoals deze tot uiting komen diens behoeftenschaal. Voor haar het eten van ge-

woon brood veel meer het voldoen aan €len snobistische om nu €lens geen cake te eten en dus pas in de verte te maken met het voldoen aan de behoelte om €len lege maag te vullen. Ais stond het artikel "brood" dan ook lager op de dan het artikel

"cake" In dit licht bezien wordt· de uit­spraak van Marie-Antoinette niet aileen veel begrijpelijker maar ook wetenschap­pelijk aanvaardbaar. Haar pradische waarde echter, wat zij was: nihil.

J. A. S.

Enige som&ere woorden over een voorgaand Rostra artik.el en enige

vriendeli;ke conclusies met betrekking tot de vervangingswaardeleer.

Wij geloven niet dat de trouwe aan­hangers van de vervangingswaardeleer diep geschokt waren na lezing van het artikel van L. Kleyn in het laatste Aprilnr. van Rostra. Immers: slechts iets nieuws is schokkend. De problemen, waarmee de heer Kleyn worstelt zijn evenwel even oud als de vervangingswaardetheorie zelve. De toon van genoemd artikel vindt oorzaak in het feit dat de kostprijsbepaling ten bevat. Wij zijn, laatsten die dit zullen bestrijden. AI­vorens hierop in te gaan dient echter eerst een uit de weg geruimd te worden. De Kleyn stelt, dat de waarde der werkeenheden der duurzame produdiemiddelen voor de ondernemer slechts bepaald kunnen worden door de prijs op het moment dat vervanging ratio-neel zal zijn, Dit grond van twee argumenten. Ten zou slechts de prijs van vervanging de betekenis der werkeenheden weergeven voor het inkomensstreven, Daarbij gaat het er echter maar net om, wat men onder inkomen verstaat, Onnodig te zeg­gen, dat de Amsterdamse school het ver­schil opbrengstwaarde/vervangingswaarde als inkomen ziet, Onnodig oO'k, om er nog eens op te wijzen, het hier om de vervangingswaarde ten van de ruil van het eindproduct en niet om de waarde ten tijde van ruil van het pro-ductiemiddel. Welnu: dan het in-komen aldus wordt, dan geelt ook de der werkeenheden het moment van de ruil van het product weer van die werkeenheden voor streven naar dat inkomen, Voorts moet een voorbeeld bovengenoemde dat de ver-vangingswaarde van het product onbruikbaar zou illustreren, Een vijl heeft v~~r een een andere waarde dan in het Derhalve heeft €len machine voor de ondernemer ook €len andere waarde dan de markt­prijs van het moment, als vervanging nog niet aan de orde is, In beide gevallen ontbreekt immers het marktcontact, aldus Kleyn, In deze zien wij kilns opzienbarender te bewijzen.

Een muis en een olifant zijn beide in het bezit van vier poten. Dus een muis is ge­lijk aan een olifant Over het hoofd is ge­zien, dat de ondernemer niet wi!, maar wei kiln vervangen. terwijl de gevangene in het geheel niet kan vervangen. hoe graag hij ook zou willen, Voor de onder­nemer is de bij ruil van het product een de gevangene bestaat vervangingswaarde, vervangingswaarde bij van het pro­duct voor de kostprijsbepaling de enige interessante grootheid blijkt te zijn, kun­nen wij voorbijgaan aan de bedenking, dat de onbekend zijn; we ze immers niet nod'g, Niettemin bevat de K,P, bepaling wei degelijk factoren, zoals de schatting van economische levens-duur der machines en prijsschatting van seizoenproducten, waarin slechts €len deel van het jaar handel is, In dit verband moeten wij bezwaar maken de op-vatting in genoemd de K,P, van de Amsterdamse qua groolle kostprijs" zou zijn, De ondernemer, die de gebruiksduur van zijn machines conservatief schat, zal een hogere K,P, calculeren, dan ziJn op­timistischer collega, Hierin zit echter niets verontrustends, mits men slechts in-ziet, wat de K,P, in is. De be-drijfseconomie heelt nooit een K, P. te geven in de vorm van een wiskundig exact bepaalde grootheid. De K.P. is nlet anders dan een beleids.­instrument; een norm gelegen birlnen zekere marges. Geen enkele manager eist de kostprijs van b,v, €len vrachtwagen tot op de cent nauwkeurig. Hi] wil slechts een indicatie, op grand waarvan hij zijn verkoopprijs kan opbouwen. In die ver­koopprijs spelen de diensten van die vrachtwagen een ondergeschikte rol, Overigens bestaat die prijs uit een kost­prijs plus €len winstmarge, Bij de bepaling van de winstmarge domineren schatting en feeling, Het is dus niet aileen onmoge­liik, maar ook ondoelmatig de te zien met de pietepeuterigheid van de kleine boekhouder,

E, v, d. Wolk

5

Excursie der T weedejaars

2, 3 en 4 juni maakten ongeveer 35 tweedejaars samen met 8 assistenten en onder leiding van Prof. A. Mey de jaarlij'kse excursie mee, welke ditmaal leidde naar het Zuid-Limburgse en Luikse industriegebied.

Na aankomst met een vroege sneltrein in Maastricht werden wi] om 10 uur ont­vangen op het hoofdkantoor van Sphinx Ceramique", Daar hield de J. Glaser een zeer leerzame inleiding over de bedrijfseconomische problemen in de aardewerkfabricage, Vervolgens gaf de heer W. Visser een meer artistieke in­leiding, die humoristisch getint was,

Na de lunch in de bedrijfscan!ine, ~ns aangeboden door de Directie van de Sphinx, werd de fabriek bezocht. Wat hierbij vooral opviel, was he! arbeids­intensieve karakter van het bedrijf en het vrij hoge arbeidstempo.

In de discussie, die hierna volgde, wer­den enkele problemen (o.a, de Verkoop­kosten en de Europese integratie) nader

'$ Avonds bood de Faculteit een goed diner aan, wasr helaas de wijn aanvanke_ lijk aan ontbrak, hetgeen tegenover de Directie van de Sphinx toch wei een tekortkoming was. Vooral de heer Visser (die in zljn leven maar voor een ding bang te zljn, nl. "dat hij zal sterven door aan dorstl") miste het edele vocht. Hij verhielp da echter door zeit maar een rondje aan te bleden (op kosten van een andere bedrijfsafdellng dan de zijne!). De heer Visser, lid van de Maas­trichtse Carnavalsverenlging de Tempe­liers, ontpopte zich als een humoristisch tafelredenaar, een soort hofnar, de vro­lijke noot of hoe men het noemen wil, en het was vooral aan hem te danken, dat de sfeer zo uitstekend was, zo on­gedwongen, openhartig, zo echt zuidelijk Cmaar we hebben he! fijn gehouden"). Het hoogtepunt van de avond was de decoratie van Prof. Mey tot ridder in de orde van de Carnavalsvereniging van de Sphinx, en van de heren Bolland en Ver­boon (in een lagere orde) en van de !wee vrouwelijke deelnemers san de excursie (in een nog orde).

Alles bij elkaar werd het wei wat laat voordat we vertrokken naar ons nacht-verblijf Kasteel Ryckholt, en we ons genoodzaakt daar onder doodse de trap ot:' te sluipen.

Woensdag 3 juni vertrokken we al vroeg naar Cockerill te Tilleur, waar we met slaperige gezichten een inleiding in onverstaanbaar Frans te verteren kre­gen, alsmede een "vertaling" daarvan in nog meer onverstaanbaar "Nederlands".

Na het bezoek aan de fabriek, waar het

6

gloeiend-heet was en onze ogen niets te zien 'kregen, maar onze oren daarentegen dreunden van het lawaai der automatische machines, bracht een Irisse dronk aan­gena me verpozing.

Na de lunch in de mensa der Luikse Universiteit bezochten we de "Melal­lurgique d'Esperance Longdoz" te Se­raing, een bijzonder oud-uilziend, vuil en lawaa'ierig bedrijf met slampende machi­nes en gloeiende hoogovens. Bovendien

we nog de indruk, dat onze rond-~ns liever zag dan komen;

dit alles maakte het verre van aangenaam. Vermeldenswaardig is nog dal de "Franstalige" rondleider op een gegeven moment met een Vlaams woord door de mand viel, en prompt door de heer Bolland schaakmat werd gezet, waarna de uitleg verder in hel Nederlands werd gegeven.

Toen we weer in de Irisse builenlucht stonden, werdeen rilje naar Chaudfon-taine ingelast om tot leven komen.

Na de in Luik werd avond naar eigen keuze doorgebracht, waarbij velen hun hell zochten in cafe's en dans­gelegenheden.

Donderdagochtend maakten we een rondrit door het schilderachtige Zuid­limburgse landschap, ons aangeboden door de Staatsmijnen. De rit eindigde in Kasteel Hoensbroek waar we werden ont_ vangen door de Staatsmijnen in een der prachtige, romantische zalen. Hier hield Drs. G, van der Munckhoff een biJzonder interessante en op hoog staande in-leiding over "Econ. van de ont-wikkeling der E.E.G. en K.S.G." Over de inhoud van dit betoog, waarbiJ de bij­zondere positie der Staatsmijnen als een overheidsbedriJf (zonder rechtspersoon­lijkheid), dat gegoten is in de vorm van en zich dient te gedragen a Is een parU­culier grootbedrijl, duidelijk werd ge­schetst, zullen wij hier niet verder uit­weiden, want Prof. Mey heeft de inleider uitgenodigd zijn betoog te publiceren, zo­dat aile belangstellenden ervan kennis kunnen nemen.

Na een uitstekende maaltijd, door de Staatsmijnen aangeboden in het Casino, bezochten wij de Staatsmijn Emma Ie Hoensbroek. "Gehelmd" gingen wij de leermijn in, waar leerling-mijnwerkershun

opleiding krijgen, Ook een van het bovengronds bedrijf werd

bezichtigd. In tegenstelling tot de Bel­gische bedrijven, zag de Emma, die toch ook behoort de zware industrie, er relatief hygienisch en ordelijk uit.

Met dit bezoek eindigde onze prachtige excursie. Rest ~ns nog onze bewondering

uit te spreken voor Prof. Mey die op vrij hoge leeftijd nog de vitaliteit opbracht om aile onderdelen van de vermoeiende

mee te maken. mogen wij niet vergeten de

nisaloren Bolland en Verboon te ken. Voor de heer Bolland was dit zijn laatste want wij hebben verno-men dat de stap naar het bedrijfsleven

ECONOMIE IN 16 TEKENINGEN

(drie en twintigste aflevering)

OLiGOPOLlE:

"fvferkbare wederzijdse beinvloeding"

heeft gezet en onze Faculteit gaat ver­laten. Wlj wensen hem veel succes In zijn nieuwe carriere.

Last but not least; deze excursle heeft het zO noodzakelijke contact tussen Hoog-leraar, en Studenten elndelijk tot gebracht en mag aileen reeds hierom geslaagd heten.

A. Dierick

Binnenkort verschint: P. A. SCHLENZKA,

Ondernemers, directeureu en managers. De bedrijfsvoering voor cen dilemma 1959, ± 250 pagina's, circa f 14,75

De toekomst van de ondernemingsraad, proeven van de groepsdynamitrehe henadering door: E.C.H.Marx, E.H.de Waal. oktober 1959, ± 120 pagina's, circa f 8,90

DE ACADEMISCHE BOEKWINKEI~

P. H. VERMEULEN D.V. Grimburgwal 13 tfo 't Binnengasthuis Amsterdam-C.

Tel. 48312 - ·U674

Moderne Economie *)

De aula-reeks is een serle pocketbooks die er zlch op toelegt de meer weten­schappelljke onderwerpen voor de zg. ontwikkelde leek begrljpelljk te behan­delen. Op de oms lag van het boek "moderne economie" wordt dan ook ge­sproken van; "een voar leder begrijpelljke

schets van hetgeen modern is in de moderne economle". Bij de beoordeling van het boek dringt zlch dus onmiddellijk de vraag op in hoeverre Prof. Pen dit (primalr doel heeft bereikt.

Het boek is, zlj het dan niet zonder enige !nspanning, begrijpelijk voor per-

7

sonen me, een iets meer dan elementaire kennis van de economie, waartoe ik dan b.v. hen reken, die geslaagd zijn voor de eerstejaarstoets. Maar dlegenen die wer­kelijk aileen maar belangstellende leek op het gebied van de theoretische economie zijn, zullen het boek verscheidene malen aandachtig moeten "doorwerken" al­vorens zii lets meer van de moderne eco­nomie zullen begrljpen. Het is in grote lijnen wei duldelijk wat prof. Pen uitlegt, maar onbegrijpelijke is soms hoe hi! het uitlegt.

Er wordt van de lezer dat hij zich blijft herinneren de symbolen Y, I, S enz. betekenen. Door herhaald ge­bruik van het teken L;". X wordt enig in­zicht in de differentiaalrekening gevraagd, terwiil in de inleiding, waarin prof. Pen zegt dat het met het gebrulk van de wis-kunde in zijn boek meevalt, plotse-ling de term -1" valt. 0" biz. word! met de systematische behandeling van de eco­nomie en op pagina 49 zijn we al aan de multiplier toe. Daarna voigt het eenvoudig model, figuur 3, van de assen (het O-punt ongeveer in midden-links van de tekening) 4 lijnen 4 hulplijnen. I·k kan me voorstellen dat voor iemand die niet geregeld met grafieken in aan­raking komi onoverkomelijk word! als hij onder deze figuur het woord "eenvoudig" aantrelt. Prof, Pen geeft echter op biz, 80 toe dat he! voor de leek moeilljk moet zljn steeds te onthouden wat de multiplier eigenliik is en adviseert te bladeren of een papiertje met brui ken. Beide oplossingen wei tot verwarring aanleiding geven: 1) omdat men na het terugbladeren en doorlezen weer vergeten is wat zojuist gelezen was. 2) omdat het aantal en formules dat niet in een houden Is zo groot wordt dat meer kan zijn van een eerder van een soort men dan weer kan tel'UCID"au~~re'n Op biz, 178 wordt

legkaart wordt ineen mag aile (even nog terugbladeren) zlen tot een geheel, waarvan hem slechts de grote Iljnen duideliik zullen zijn. Het boek besluit mf"! een woordenliistje, wat ook het opzoeken en bladeren sterk stl­muleert,

Toen ik aan iemand (cand. I, en w,) die het boek had trachlen Ie lezen, vroeg wat hlj ervan begrepen had zei hi!: "die me­neer Keynes is wei erg belangrijk, is het nlet?" Hoewel dit natuurlijk wei over­dreven Is, is het toch wei een feit dat aileen de zeer algemene begrippen en de grote [Ijnen duideliik naar voren komen en dit had ook wei in korter en minder Ingewikkeld stuk proza kunnen worden. Volgens de het boek bestemd v~~r: "de student, de kruidenier en de leraar engels" al moeten zij dan wei: "met open door de wereld gaan," Verder: hoofdzaak geen lagere school" hij Is slagen van het gebruik der cellen," Nu is dit laatste mogelijkheid, maar het lijkt me van de 100 menselijke zeer moei-lijk om de bedoeling van + I)" of "correlatiecoefficient -1" aan te voelen zonder een vrij uitgebreide opleiding en misschien dat die honderdste ook de moderne economie zonder meer aanvoelt. Prof. Pen heeft echter in het gestelde doel bereikt; hij vlakkigheid van de populaire weten te vermijden. Om dan nog een voor velen begrijpelijk en leesbaar boek te schrijven, blijkt zelfs voor een be­kwaam wetenschapsman moeiliJk.

In leder geval zal het boek iedere lezer duidelijk maken dat de economie een moeilijke zaak is, Aileen belwijlel ik, of dit de bedoeling van de schrijver is geweesl.

P. C. Maljers

*) Prof, Dr. J. Pen, Aula nr, 14. Uit­geverij: Het S"ectrum, f 1,25.

AUTOMATIE

In de Aigemene Vergadering van Aan­deelhouders van Philips' Gloeilampen N,V, op 2 april j.l. werd door de presi­dent, Ir. P. S, F, Otten een rede houden over automatie, Reeds eind jaar verscheen bij u itgeverlj Kroese te Leiden een boek van Dr, J. Bosch over het zelfde onderwerp: Economische Gevolgen van de tie:) Dit zijn slechts twee symptomen van vele, dat teoretici en praktici zich in-

8

tensief bezighouden mel dit en belangwekkende onderwerp,

Het moge daarom nuttig zijn er een be­schouwing aan Ie wijden door bespreking van het werk van Dr. Bosch aan de hand van een vergelijking met de rede van Ir, Otten.

J. BNN schreef in het Parool van 3 januari i.1. over dit werk als was het een "bijna encyclo;:>edisch handboek over automatisering", Inderdaad geeft een

Um .. kt pl,"nen voo, de toekom". want U wilt na Uw studie een carriere opbouwen.

TV7" w ~1J maken plannen voor de toekomst. en moeten

dus voortdurend bedacht zijn op de opvol­ging van de leidinggevende functlonarissen voor de concernmaatschappijen in binnen­en bUitenland. die van uiteenlopende aard en grootte zijn.

Het is zeer wei mogelijk. dat Uw en onze belangen parallel lopen. Indien U zich daarover wilt orienteren, zenden wij U gaarne onze brochures: "Wat UniJever is en doet" en "MogeJijkheden in UniJever voor de academicus",

Mocht U de voorkeur geven aan mondelinge informaties, dan zullen wij ook die gaarne verstrekken.

Wilt U Uw aanvrage voor de brochures en voor een informatief onderhoud schriftelijk richten aan:

Unllever N.V., Afdeling Selectie. Postbus 760, Rotterdam

Wij zullen het op prijs stellen als U bij deze aan· vrage wilt vermelden aan welke faculteit U studeert en hoe ver U bent gevorderd.

UL 00.19).118

9

oppervlakkige beschouwing de indruk van een encyclopedische volledigheid. Zo lijkt het onwaarschijnlijk, dat niet aile be­staande meningen over de punten tegen elkaar zijn de door Dr. Bosch geven een haast onmogelijk volledige in­druk, In de voordracht van Ir. Otten kwa­men evenwel enige punten naar voren, die bij Bosch niet te vinden zijn.

Wat echter het meeste er enige tegenstrijdigheid klusies, die Dr. Bosch en Ir. trekken, hoewel beiden aan het Philipsconcern verbonden zijn.

Zo gee!t Ir, Otten als zijn mening te kennen. dat de ontwikkelingen t.g,v, de automatie minder schokkend zullen kun­nen verlopen dan bi! de invoering van de eerste machines. Op sommige punten is Bosch echter minder optimistisch. In het boek "Automatie" zelf is ook enige on­zuiverheid. Daar, waar Bosch in zijn eerste hoofdstukken de produktiefaktor ar­beid zijdelings bespreekt, leest men tus-sen de regels een optimistische verwachting t.a.v, post-automatische werkgelegenheid, terwijl zijn hoofdstuk VI: Automatie en werkgelegenheid, niet bepaald vrolijk is, Na gehele automatie van de daarvoor vatbare bedrijfstakken, m.n, de industriele, zal meer dan 50 % van de hUidige routinearbeiders werkloos zijn, Dezen moeten dan elders emplooi vinden of een andere funktie vervullen, Vooral overheveling naar de hulp­verleningsbedrijven acht Bosch mogelijk. Wanneer men echter bedenkt, dat de in­dustriele bedrijvigheid ca. 2/3 van de maatschappelijke zal men be-grijpen, dat een overheveling zeer moeilijk kunnen plaats-vinden, Een omscholing zal m.l. ook zeer moei lijk zijn, vooral wanneer het betreft die van routinearbeiders aan de lopende band) tot een intellektuele arbeid, Een groot aantal van de tegenwoordige arbeiders heeft hier­voor geen of niet voldoende. Ais kompensatie v~~r de werkloosheid en de vermindering daarvan beveelt Bosch nog een aantal andere aan, die men zou kunnen samenvatten als de ver­mindering van het aantal arbeidsuren per mensenleeftijd, zoals verkorting van de arbeidstijd, pensioenregeling, langere leerplicht Deze maatregelen lijken mij doeltreffender, maar relatief minder belangrijk, De vermindering van de vrouwenarbeid vindt Bosch ook een oplossing, Ik waag het echter de moge­lijkheid daarvan te betwijfelen. Ir. Otten gelooft zonder de moeilijkheden te onder-schatten dat men een verstandig voor-uitziend sociaal optimistisch mag zijn t.a,v. de voor de werk-gelegenheid, zegt hij niet welke

10

beleidsmaatregelen genornen zouden kun­nen worden,

Ook op andere punten wijdt de heer Otten naar mijn smaak te weinig uit. Een diepgaande kan men echter moeilijk verwachten rede voor een jaarvergadering, Dat de heer Otten een definitie van automatie overbodig acht, lijkt mij ech!er nie! wanneer hij met zijn voordracht de aan-deelhouders een globale voorlichting te geven, Aan de hand van de getrokken konklusies en vermelde resultaten is niet uit te maken wat hij eronder verstaa!.

Dr. Bosch noem! een proces geauto­meerd wanneer he! wordt uitgevoerd door machines, welke bestuurd worden door die op basis van in he! geheugen werkinstrukties de uit het van buiten afkomstige

verwerkt en beslissingen neemt, die he! verloop en/of de uitkomst van het overwegend of geheel bepalen. omschrijving laat zich in de rede v~~r de aandeelhoudersvergade­ring passen, Bestaansvoorwaarde voor de automatie is de elektronika, Deze bied! de hulpmi'ddelen om in klein bestek een grote hoeveelheid elementen samen te brengen, waarin informatie kan worden verzameld, waarmee dus een geheugen kan worden gemaakt, en waarmee 10-g;sche bewerkingen kunnen worden uit­gevoerd,

De T()".~,,«,n zijn de verkeer, bestaande luchtverkeer zou ondenkbaar zijn zonder elektronika, zon­der automatie.

De verwachting van beide Philips­is, dat de automatie in de

sektor de hoogste vlucht zal nemen. Deze mening schijnt algemeen verbreid te zljn, getuige ook de op 15 juli 1958 op initiatief van de Faculteit der Economische Wetenschappen in het leven geroepen Stichting Studiecentrum voor Administratieve Aulomatisering (Zie Folia Civitatis 20 1958),

Een die minder overtuigings-kracht en die men bi] beiden aan-trelt, is, dat arbeid door de automatie aangenamer word!. Bedoeld wordt, dat de mens geen routinehandelingen hoelt te verrichten. Ir. Otten zegt hierover: "Tevens is dan door de direkte kopiJeling van de verantwoordelijkheid aan de zicht­bare taken de arbeidsvreugde groter en de verbondenheid aan het werk inniger. H.i. geldt dit slechts voor een zeer kleine groep van personen, nl. hen, die ondanks de automatie in het bedrijf werkzaam blij­yen. De verantwoordelijkheid zu lien ze echter v~~r de automatie ook gehad heb­ben; het zijn de arbeiders, die reeds tot zekere hoogle intellektuele arbeid ver­richtten, Voor hen was de arbeidsvreugde reeds zo groot,

Bosch een ander argument aan: "Het werk geautomeerde voort-brenging zal waarsehijnlijk minder mono­toon minder zwaar en ver-moeiend." Men kan wellieht beter for-muleren als aantal bBantjes, dat monotoon, zwaar en vermoeiend is, neemt af. Elders Bosch, dat bepaa!de liehamelijke t.g,v. beroeps-uitoelening, zoals hernia en hoofdpijn, zullen verminderen. Naar mijn mening zal de automatie dit eHekt niet hebben, zijn deze gebreken een gevolg van ver­keerde beroepskeuze, ongeschiktheid tot het werk, dat men vrijwillig heelt gekozen, of dat men door leeftijd niet kan verlaten, omdat men oud seholing. Automatie de vermoeidheid van de in een enigszins andere vorm. Het is een psy-ehische vermoeidheid van het werken menta Ie druk

isolatie. tot elkaar

staan de standpunten van Otten en Dr. Bosch I.a.v. de soort fabrikage, die voor automatie alJereerst vatbaar zijn. Wei aehten beiden de mate van Ilexibili­teit der produktie van Ir, Otten zegt, dat de automatie een veel grotere flexibi liteit heeft dan mechanisatie. "Hieruit spruit voort, da!, hoewel nieHngewijden di! niet zouden het bij ons juis! di! gebied is (dat van fabrikage, mn. v~~r het van gereedschappen of ingewikkelde onder-delen, die hun vinden in de massafabrikage of zijn voor ge-kompliceerde niet dat der massa-fabrikage, dat voor auto-matie in aanmerking komt."

Bosch debiteert: "De nieuwe vorm van produktie in het groot en stroomproduktie zijn rijp voor automatie." Met produklie in het groot doelt hi] blijkbaar op de massa-produktie, daar hij de stuk- en serie­produktie niet zo geeigend acht tot auto­matie. Het betreft hier een te ingewik­kelde kwestie om zich als leek een zelf­standig oordeel te kunnen vormen, Een uitspraak pro of anti lijkt mij hier dan ook gewaagd. Dr. Bosch trekt zijn konklusie op grond van overwegingen van die hij in de door hem raadpleegde litteratuur vindt. baseert zijn oordeel ervaring die het Philips-concern gedaan.

Wat de toepassing van de auto-matie betreft zal men dit, de door

Ir. Otten uitgesproken gulden regel, kun­indien het ekonomisch doel­

Hel lijkl mij zeer verstandig wanneer de ondernemer dit als achter­grond neemt voor zijn overwegingen als hij de van konventionele en geautomatiseerde produklie tegen el­kaar afweegt. Hoewel Dr. Bosch zich op enkele punten baseert op uitspraken van Prof. van der Schroefl (biz. 103 e.v.) krijg ik toch niet de indruk, dat hij zich hieraan houdt, gezien b.v. zijn verhande­lingen over het vermogensveriies, da! on­voorzienbaar is.

Na deze woorden van kritiek zou de lezer een zeer slechte indruk van de pres­tatie van Dr. Bosch kunnen hebben. Dit zou echter len zijn. Hoewel de uitingen van naar mijn smaak teveel op over-wegingen van wat wellicht voor!-vloeit uit het feit, dat boek oorspron-kelijk een dissertatiesluk was, lijdt zijn werk toch allerminst aan oppervlakkig­heid. Het geeft de lezer een indruk van de samengesteldheid van het probleem, dat niet "automat:sch" te lossen val!. Interessant voor de zijn on-getwijfeld zijn over de toe-passingsgebieden, de invloed op de kost­prijsbes!anddelen. He! maatschappelijk vermogensbeslag, de werkgelegenheid, de konjunktuur, de ekomonische orde, e.d., aile gezien in het licht van de automatie. Voor de laat hij de juiste ruimte over voor trekken van konklusies en het inpassen van eigen door de die zich geeft van vinden bij het lezen. willen aanraden zich allereerst te be­palen tot het hoofdstuk IX, waarin de schrijver zijn "Conclusies en Siotbeschou­wing" geef!.

Voor hen die van plan zijn zich dieper in de wetenschap automatie in te wer-ken moge naast bestaande litteratuur nog gewezen worden op de "Cursorische voordrachten bestemd voor studerenden in de economische wetenschappen en aanverwante vakken aan Nederlandsche instellingen van hoger onderwijs", geor­ganiseerd door de Stichting Studiecentrum voor Administratieve en op de mogelijkheid hun aan die stichting te vervullen.

Rs. .) Dr. J. Bosch: Soeiaal-economische

gevolgen van de automatie. Stenfert Kroese. Prijs geb. f 16,50.

LUST i'1ET GESLAAGDEN over de periode 22-5.'59 tot 11-7.'59

KANDIDAATSEXAi'1EN

1657 22-5-'59 F. de Koeyer 1658 H. W. V. d. 1659 J. H. van der

1660 " E. A. 1661 29-5-'59 M. G. 1662 H. van Appeldoorn 1663 R. F. P. M. Reveveur

11

1664 1565 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687

1688 1689 1690 1691 1692

17-6-'59 L. W, M. Mindero~ R. Sndeker J F. Steeman

Hooi Jan " H, West

30-6-'59 W, H, L. Hovenkamp J J.

H. Leenen C Elte

p, Barends Th. J Hintzen L. Th, Middendorp W. H, Leeuwenburgh Mej Njoo Hiem Nio

3-7-'59 G. Fokma 0, Siek Siok Giem

" M. 7-7-'59 M, Damme

J. C Siebrand J, J. lilien R. Flothuis R. Ypenberg C Krom W, R. F. Hupkens

10-7 -'59 A Bitterman A Vermeulen A M. Busch

v. d, Eist

H. M, A Koenders J H. Knopper

4-5-'59 R, Noe 15-5-'59 MevL M. A. E. Blumer­

Wiessing 970 29-5-'59 E. J Bouw 971 12-6-'59 H. J. Bayens 972 " R. Hueting 973 25-6-'59 M. Akker 974 3-7-'59 J, L. Schneider 975 " H. de Hartog 976 6-7-'59 A P. G, van Binnendijk 977 8-7-'59 H. M. Wolvetang 978 9-7-'59 J. B. Polak 979 B. D. Schouten 980 M W. 981 " J 982 9-7-'59 T. H. Tlk 983 F. A. M. v,

'59 R. F, Reeling R, A Bothol

986 Mevr. A Hulsker-

987 8-7-'59 A R, Hoitink

ACCOUNT ANTSEXAMEN

12-6-'59 D, Slettenhaar 30-6-'59 P. Vergroesen 10-7-'59 C Streelkerk 10-7-'59 H. C. C Wiechmann

v, Splunter

DOCTORAALEXAMEN BACCALAUREAATSEXAMEN

9-7-'59 N. C. Visser 966 21-4-'59 Ph, L. Ferwerda 967 B. M. Mohrmann 9-7-'59 A. G. M. Gerver

COLLEGEBLOEMP]ES W AT MEN ZEGT: Prof. Raaimakers zegt: ,,Poepepoe, maar de arbeidel' is mens"

(college: Waarde en Resultaat)

EVA-CUATIE: Dan komen we in het paradijs op elkaars schoot te zitten

(college: Oosterse Economie) K (HOOR) COLLEGE: U kunt intermmpel'en zoveel als U wilt

12

(college: B elastingrecht)

Maandblad voor Accountancy en Bedrwshuishoudkunde 1959 - 33e Jaargang

Redactie: Drs, A L. Brok, Prof. A. Coudeket, Dr. A. Th. de Lange, Prof. Dr). L. Mey, Drs. f. Modderaar, Prof. A. M. v.Rietschoten, Prol Dr, H f. v. d. Schroeff; en Drs. P. J. v. Slaten,

Verschijnt maandelijks, behalve in de maand augustus; men abonneert zich vonr de gehele jaargang. Abonnement per jaar f 17,50. Voor studenten en assistent­leden van het N.I.v.A. bestaat gelegenheid tot het nemen van een studie-abonnement tegen de gereduceerde prijs van f 11, - per jaar. EEn proefnummer wordt U gaarne gezonden door de uitgever: J. MUUSSES PURMEREND oak via de boekhandel

P. VELTHUYS Cz. econ. drs.

Repeteert Candidaatsexamen:

Sociale en Bedrijfseconomie

Doctoraalexamen: Bedrijfseconomie

Marnixstraat 290 - Kamer 309 - Amsterdam-W. Spreekuur: W oensdag 3 tot 4 uur. Tel. Zaandam (K 2980) 63315. s'avonds en weekend. '

Rege1matige passagiersdienst tussen ROTTERDAM, LE HAVRE, SOUTHAMPTON,

COBH (Ierland) en NEW YORK met geregelde afvaarlen naar CANADA

~~~ "It's good to be on a weU-run ship"

W. GRADER Econ. Drs

repeteert

Doctoraal examen: Sociale en Bedrijfseconomie

ROERSTRAA T 102 hs

TELEFOON 717915

K. DE POUS ECON. DRS

repeteert voor

CANDIDAA TS· EN DOCTORAAL·EXAMEN

de onderdelen

SOCIALE ECONOMIE EN BEDRIJFSECONOMIE

Nieuw adres: DIEPENBROCKSTRAAT 18 Telefoon ongewijzigd: 71.55.88