19 Zekât – Fıtra – Kurban

1 Zekât

Zekâtın önemi

Soru: Zekâtın önemi nedir?

CEVAP

Kur’an-ı kerimde, çok yerde namazla zekât beraber bildiriliyor. (Namazı kılın, zekâtı verin)

buyuruluyor. Zekât vermeyene, Allah lanet eder. Kıtlıklara maruz kalır, temiz malını kirletmiş olur,

o mal telef olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(En faziletli ibadet namaz, sonra zekâttır.) [Taberani]

(Hastayı sadakayla, malı zekâtla koruyun!) [Deylemi]

(Allahü teâlâ, malınızın temizlenip güzelleşmesi için zekâtı farz kıldı.) [Hakim]

(Zekât vermeyenin namazı kabul olmaz.) [Taberani] (Zekât vermemek haram olduğu için,

böyle günahkârın kıldığı namaz, sahih olup borcu ödenirse de, namazdan hâsıl olacak sevaba

kavuşamaz.)

(Zekât vermeyen, temiz malını kirletmiş olur.) [Taberani]

(Zekât vermeyen kimse, kıyamette ateştedir.) [Taberani]

(Zenginlerin zekâtı fakirlere kâfi gelmeseydi, Allahü teâlâ fakirlerin rızkını başka yollardan

verirdi. Aç kalan fakir varsa, zenginlerin zulmü yüzündendir.) [El-Askeri] (Eli ayağı tutup da

çalışabilenlerin zekât istemesi haramdır. İstemediği halde kendisine zekât verilirse, alması günah

olmaz. Zekât, nisaba malik olmayıp çalışamayacak kadar hasta, sakat olanlara ve çalışıp da güç

geçinenlere verilir. Allahü teâlâ böyle fakirleri milletin içinde kırkta bir oranında yaratmıştır.)

(Zekât vermeyen bir toplum, rahmetten, iyilikten mahrum kalır. Hayvanlar da olmasa, hiç

rahmet görmezlerdi.) [Taberani]

(Zekâtı verilmeyen mallar, karada, denizde telef olur.) [Taberani]

(Zekâtını veren o malın şerrinden korunmuş olur.) [Beyheki]

Resulullah efendimiz, (Zekâtı verilmeyen mallar, ejderha olup sahibinin boynuna sarılır)

buyurup şu mealdeki âyet-i kerimeyi okudu:

(Hak teâlânın ihsan ettiği malın zekâtını vermeyenler, iyi ettiklerini, zengin kalacaklarını

zannediyorlar. Hâlbuki kendilerine kötülük etmiş oluyorlar. O mallar Cehennemde azap aleti olacak,

yılan şeklinde boyunlarına sarılıp baştan ayağa kadar onları sokacaktır.) [Âl-i İmran 180]

Bu acı azaplardan kurtulmak için, malların zekâtını, tarla mahsullerinin, sebze ve meyvenin

uşrunu vermek şarttır. Zekât kırkta bir, uşur onda bir verilir. Kur’an-ı kerimde, (Malı, parayı biriktirip

zekâtını vermeyene çok acı azabı müjdele! Zekâtı verilmeyen mal, para, Cehennem ateşinde

kızdırılıp, sahibinin alnına, böğrüne, sırtına mühür gibi basılacaktır) buyuruldu. (Tevbe 34, 35)

Namaz kılmayan, oruç tutmayan bir Müslümanın da zekât vermesi gerekir.

Zekât vermemek ve borcunu ödememek haramdır. Din kitaplarında, (Haram işleyenin, haram

yiyenin duası kabul olmaz) ve (Farz borcu olanın nafileleri kabul olmaz) buyuruluyor. Zekât

vermeyen zengin, binlerce fakirin hakkını gasbetmiş olduğu için ve Allahü teâlânın emrini yapmadığı

için, bunun hiçbir hayratı, hasenatı kabul olmuyor. İmkânı varken borcunu ödemeyen de, böyle

haklar altında kalmaktadır.

Fakire verilen altın, onu zengin edecek kadar fazla olmamalıdır. Borçsuz fakire nisap miktarı

veya daha çok zekât vermek, mekruh olarak caizdir. 10 gr altın kadar borcu varsa, 100 gr altını

alması mekruh olmaz. Altınla gümüş, ne niyetle saklanırsa saklansın ticaret eşyasıdır. Nisap

miktarıysa zekâtı verilir.

Bir günlük yiyeceği olanın, zekât veya sadaka istemesi haramdır; fakat istemeden verilen

sadakayı, zekâtı alması caizdir. Zekâtı muhtaçlara vermelidir.

Soru: Tevbe suresi 34. âyetinde, (Altın ve gümüşü biriktirip Allah yolunda infak etmeyene

çok acı bir azap vardır) deniyor. Burada, para biriktirmek yasaklanmıyor mu?

CEVAP

Peygamber efendimiz, Kur’an-ı kerimi açıklamıştır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:

(Zekâtı verilen mal, kenz değildir.) [Ebu Davud, Hâkim, Hatib] (Kenz, biriktirip saklanan,

faydalanılmayan mal, define demektir.)

Müslümanın malında, zekâttan başka, kimsenin hiçbir hakkı yoktur. Resulullah efendimiz,

(Malda zekâttan başka hak yoktur) buyurdu. (Ahkâm-üs-sultaniyye)

Zekâtı kimler verir?

CEVAP

Mükellef olan, yani âkıl ve bâliğ olan (ergenlik çağına eren) ve nisap miktarı malı olan her

müsliman erkek ve kadının zekât vermesi farzdır.

Zekât, kimlere verilir?

Soru: Zekât, fitre ve oruç fidyesi kimlere verilir?

CEVAP

Zekat, dinen fakir olana yani nisap miktarı malı olmayana verilir.

Bunlar maddeler hâlinde şöyle sıralanabilir:

1- Zengin olana, yani kurban nisabına malik olana zekât verilmez. Ana babaya, dedeye,

büyükanneye, evlâda, toruna, hanıma ve kâfire verilmez.

Fakir olmak şartıyla geline, kardeş, hala, amca, dayı, teyze gibi akrabaya, damada,

kayınvalideye, kayınpedere, kayınbiradere, üvey çocuğa verilir. Eğer salih iseler, yakın

akrabaya vermek, daha çok sevab olur. Sâlih akraba yoksa, başka sâlihleri tercih etmelidir.

2- Kadın, dinen fakir olan kocasına İmameyn’e göre zekât verir. Kocası maddî sıkıntı içinde

ise, bu kavle uymakta mahzur olmaz.

3- Hayır kurumlarına zekât verilmez. Müctehid imamların hiçbiri, (Hayır kurumlarına zekât

verilir) dememiş ve bu konuda icma hâsıl olmuştur. Öğrenci yurtlarına veya vakıflara zekât

verebilmek için, bu kurumların bir yetkilisi, bir fakirden vekâlet alır.

Fakir, kurumdaki yetkili şahsa vekâlet verirken, (Benim adıma zekât almaya ve aldığın

zekâtı dilediğin yere vermeye seni vekil ettim) der.

Yahut sadece (Seni benim adıma zekât almaya umumi vekil ettim) demesi de kâfidir. O

zaman vekil, aldığı zekâtı, talebelerin veya kurumun ihtiyaçlarına sarf edebilir. Böylece dine

uyulmuş, zekât da dine uygun olarak verilmiş olur.

4- Hadis-i şerifte, (İlim öğrenmekte olanın 40 yıllık nafakası olsa da, buna zekât

vermek caizdir) buyuruldu. Din bilgilerini öğrenmekte ve öğretmekte olanlar yani işi, mesleği bu

olanlar, dinen zengin olsalar da, çalışıp kazanmaya vakitleri olmadığı için zekât alabilirler. (Dürr-ül-

muhtar)

5- Babası zenginse, küçük çocuğuna zekât verilmez.

Babası fakirse, fakir olan küçük çocuğa zekât verilir. Deliye de, fakirse zekât verilir. Çocuğa,

deliye verilecek zekât, babasına veya velisine yahut vasisine verilir. Zenginin küçük oğluna, fakir

olsa da zekât verilmez, ama zenginin büyük çocuğuna, zenginin hanımına veya zenginin babasına

fakirseler verilebilir.

Burada büyük demek âkıl baliğ olmuş demektir.

Küçük ise, henüz âkıl baliğ olmayana denir.

6- Peygamber efendimizin soyundan gelen seyyidlere ve şeriflere eskiden zekât verilmezdi.

Günümüzde, bunlara da zekât verilir. (Dürr-i Yekta)

Zekat kimlere verilmez?

CEVAP

Ana babaya, dedeye, büyük anneye, evlada, toruna, hanıma ve kâfire zekât verilmez.

Soru: Fakir bir çocuğa zekât vermek istiyorum. Yaşı küçük olduğu için, zekâtı babasına

verebilir miyim?

CEVAP

Evet.

Zekât alıp verirken nelere dikkat etmeli?

Zekât verip alırken şunlara dikkat etmeli:

1- Gayrimüslime zekât verilmez. [Zimmi, İslam devleti uyruğunda olan, gayrimüslim

vatandaş demektir.] Zimmi varken, zimmiye zekât hariç, fitre, kefaret, nezir [adak] ve

sadaka verilirdi. Bugün, dünyada zimmi yoktur.

2- Zekât verilecek kimseyi araştırmak gerekir, zan üzerine zekât verilmez. Zengine, ana baba,

evlat gibi yakına veya Müslüman olmayana zekât vermek sahih değildir. Ancak zekât verilecek

kimseyi araştırarak zekâtını verdikten sonra, bunun zengin veya gayrimüslim olduğu anlaşılsa da,

verilen zekât sahihtir. Araştırıp verdiği için, tekrar vermesi gerekmez.

3- Zekâtta salih akrabayı tercih etmeli, çünkü zekâtı, salih olan fakir akrabaya vermek daha

sevabdır. Hadis-i şerifte, (Fakir akrabası varken, başkalarına verilen zekâtı, Allahü teâlâ kabul

etmez) buyuruldu. Yani zekât borcundan kurtulursa da, zekâttan hâsıl olan büyük sevaba

kavuşamaz. Salih fakir akraba yoksa başka salihleri tercih etmeli.

4- Fakire verilen altın, onu zengin edecek kadar fazla olmamalı. Borçsuz fakire nisap

miktarı yani 96 gram altın veya daha çok zekât vermek, mekruh olur. 10 gr altın borcu varsa,

100 gr altını alması mekruh olmaz.

5- Zekât verirken, zekât demek gerekmez, hediye dense de caizdir.

6- Bir günlük yiyeceği olanın, zekât veya sadaka istemesi haramdır, fakat istemeden verilen

sadakayı, zekâtı alması caizdir. Zekâtı mümkünse, salih olan muhtaçlara vermeli.

7- Fakire zekât için altın verip, tekrar onu ucuza satın almak mekruhtur.

8- Fakirdeki alacağını zekâta saymak caiz olmaz. Fakirde alacağı olan zengin, fakire borç

senedini verip, (Alacağımı zekât olarak sana verdim. Sen de borcuna karşılık kabul et) dese, fakir

de kabul etse, zengin zekâtını vermiş olmaz, çünkü zekât, borç senedi vermekle, razı olmakla

verilmiş olmaz. Ancak mal teslim etmekle verilmiş olur. Bu zenginin, zekâtını fakire vermesi,

fakirin de, aldıktan sonra, tekrar zengine geri vererek borcunu ödemesi gerekir.

9- Fakirde alacağı olan, fakirin, borcunu vereceğine güvenemiyorsa, güvendiği birini fakire

gösterip, (Zekâtını almak ve borcunu ödemek için, bunu vekil yap) der. Zekâtı bu vekile verir. Vekil

de, zengine geri vererek, fakirin borcunu öder. Böylece hem zekât dine uygun verilmiş, hem de,

fakirin borcu ödenmiş olur. (Dürr-i yekta, Mizan-ı kübra)

10- Ev kirasını ödeyemeyen fakir kiracıya, mal sahibi, kirayı almadan bağışlasa, bu para zekât

yerine geçmez, sadaka olur. (Redd-ül-muhtar)

Zekat nasıl verilir?

Zekât vermek, malı müsliman fakire temlik etmekle, eline vermekle olur.

Zengin kime denir?

Soru: Dinimize göre, zengin ve fakir kime denir?

CEVAP

Kurban nisabına malik olana, dinen zengin denir. Bu nisaba malik olanın, zekât alması haram

olur.

Kurban nisabına malik olmayana ise, dinen fakir denir. Bu kimse zekât alabilir. İhtiyacı olan

eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar [96 gram altın veya o değerde] malı veya

parası bulunan Müslüman, kurban nisabına malik demektir.

Zekât nisabı nedir?

Hanefi mezhebinde:

1- Altın, gümüş ve ticaret eşyasında zekât nisabı, kırkta birdir.

2- Koyunda kırkta bir, sığırda otuzda bir, beş devede de bir koyun.

3- Madenlerde beşte bir, toprak mahsullerinde onda birdir. Parayla sulanırsa yirmide

bire iner.

Soru: Zekâtın farz olması için gerekli zenginlik ölçüsü nasıl hesaplanır?

CEVAP

Maddeler hâlinde şöyle açıklanabilir:

1- Zekât nisabı, 20 miskal yani 96 gr altın veya bu değerde para yahut ticaret eşyasıdır.

Zekât veya kurban nisabına mâlik olana zengin denir. Zengin olma tarihinin üstünden bir sene

geçince zekât vermek farz olur.

Dinimize göre, karı kocanın mal varlığı ayrıdır. Hangisi zengin ise, zekâtı o verir.

2- Alacaklar nisap hesabına katılır. Alacaklar tahsil edildikten sonra, geçmiş senelerin

zekâtları da verilir. Tahsil etmeden de verilebilir.

Borçlar, mevcut para veya maldan çıkarılır. Geri kalanın zekâtı verilir.

3- Ticaret için olmayan evler, arsalar, vasıtalar, demirbaş eşyalar zekât nisabına katılmaz.

Ticaret için alınan malların, altın, gümüş ve her çeşit paranın zekâtı verilir.

Evin, arabanın zekâtı olmaz, fakat araba, ev ve arsa alıp satan, yani işi, mesleği bu olan,

bunların zekâtını verir.

4- Zekâta tâbi malların veya paranın, yıl içindeki azalıp çoğalmasına itibar edilmez. Nisaba

malik olduktan bir yıl sonra, elde kalan mal, nisabı bulursa, kırkta biri zekât olarak verilir.

Zekât, kârdan değil, mevcut paranın ve eldeki ticaret malının tamamından verilir.

5- Kaybolmuş, gasbedilmiş, saklanılan yeri unutulmuş mal ve inkâr olunan alacaklar, nisaba

katılmaz ve ele geçerlerse, önceki yılların zekâtları verilmez.

Senetli veya iki şahitli yahut itiraf olunan alacaklar, iflas edende ve fakirde de olsa nisaba

katılır. Ele geçince, geçmiş yılların zekâtı da verilir.

6- Kadının altın ve gümüşten başka diğer ziynet eşyaları zekâta tâbi değildir. Pırlanta, elmas,

zümrüt gibi ziynet eşyalarının zekâtı verilmez.

Şâfiî’de ise, kadının altın ve gümüş de olsa, ziynetlerinin zekâtı verilmez. (Hidaye)

7- Nisabın helâk olması, sıfırlanması veya borçlanıp sıfırın altına düşmesi demektir.

8- Zekâtını yanlış hesaplayıp zamanından önce verip de, bir altın zekât vermesi gerekirken iki

altın veren, bunu anlayınca, ikinci yıl vereceği zekâttan bu bir altını düşebilir. Eksik veren de, zamanı

gelince tamamlar.

9- Çalışanların alacakları maaş veya ücret, ellerine geçmeden önce nisap hesabına

katılmaz, çünkü bunlar, hak edilmiş ücretse de, hak edilen mal, ele geçmeden önce mülk olmaz.

Maaşlardan kesilen ve henüz alınmamış olan yardım sandığı ve sigorta paraları zekât hesabına

katılmaz.

10- Altınla gümüş, ne niyetle saklanırsa saklansın ticaret eşyasıdır. Diğer para ve ticaret

mallarıyla nisaba ulaşırsa zekâtı verilir.

11- Borçlu ve fakir olana, hanımı zekât verebilir. Bir hanım mehr-i müeccel olarak kocasından

alacağı altınları zekât nisabına katar.

Kadının altın ve gümüşten başka diğer ziynet eşyaları zekâta tâbi değildir. Pırlanta, elmas,

zümrüt gibi ziynet eşyalarının zekâtı verilmez.

Şâfiî’de ise, kadının altın ve gümüş de olsa ziynetlerinin zekâtı verilmez. (Hidaye)

12- Zekât, farz olduktan sonra verilir. Nisaba ulaşan, zengin olduğu tarihi, kameri aya

göre bir yere yazar. Mesela, 3 Receb’de zengin olmuşsa, bir yıl sonra Receb’in 3’ü gelince yine

nisap kadar parası ve ticaret malı varsa, zekâtını verir. Ramazan ayını beklemez.

Günü gelmeden zekât vermekte de mahzur yoktur, çok iyi olur; hatta gelecek birkaç yılın

zekâtını önceden vermek de caizdir.

Zekâtını yanlış hesaplayıp, zamanından önce verip de, bir altın zekât vermesi gerekirken iki

altın veren, bunu anlayınca, ikinci yıl vereceği zekâttan bu bir altını mahsup edebilir.

13- Hisse senetlerinin nâma [isme] ve hâmiline [taşıyana] yazılı olanları vardır.

İsimsiz, hâmiline yazılı olanların devir kabiliyetleri vardır. Yani döviz gibi elden ele dolaşır.

İstendiği zaman satılabilir. Bu senetler ticaret malı gibi, zekâtın hesap edildiği tarihteki piyasa

değeri üzerinden nisaba dahil edilir.

Nâma yazılı hisse senedi alan, sene sonunda, fabrikanın demirbaş mallarının haricindeki

parasını zekât nisabına dahil eder.

14- Gölde yetiştirilen balıklar satılınca, bu para diğer zekâta tâbi mallarla beraber nisaba

ulaşırsa zekâtı verilir. Birkaç ineği olup çok süt satan, ineklerin zekâtını vermez, fakat sene sonunda

sütten elde ettiği para zekât nisabına dahil edilir.

15- Namaz kılmayan, oruç tutmayan bir Müslümanın da zekât vermesi gerekir. Borçsuz fakire

nisap miktarı veya daha çok zekât vermek mekruhtur.

Zekât verirken, zekât demek gerekmez. Hediye denilse de caizdir.

Zekât, ticareti yapılan maldan veya aynı değerde altın olarak verilir.

Soru: Zenginlik nisabını yeniden ele almalı diyorlar. Zekât nisabı belli değil midir?

CEVAP

Gazeteleri okuyan, TV’leri seyredenler, sanki din yeni ortaya çıkmış gibi, hakiki İslam

âlimlerince açıklanıp, onaylanıp 14 asırdır uygulanan dini hükümleri değiştirmeye kalkanlar çıkıyor.

Kimi tesettürü kaldırıyor, kimi bayanlara hayz ve nifas hallerinde namaz kıldırıyor, kimi kaderi inkâr

ediyor, (Fakirlik kaderimiz değil) diyerek, güya alınyazısını değiştirmeye kalkıyor. Kimi haricileri,

İslam tarihinde ilk demokrat ve cumhuriyetçi fırka diye övüyor.

Kimi yakında kıyamet kopacak diyor. Hele tuhaf biri, (İstanbul’da büyük deprem olacak, 5

milyon kişi ölecek, aklı olan İstanbul’u terk etsin) diyor. Kıyametin ne zaman kopacağını Allah’tan

başka hiç kimsenin bilmediği Kur’an-ı kerimde yazılıdır. Depremin de bugün için önceden bilinmesi

mümkün değildir. Gaybdan haber verircesine, milleti sıkıntıya sokmak haramdır.

Dünyada da reform hareketi sürüyor. İslam’ın beş şartından biri olan namazı, sahih olmasın

diye vakti girmeden kıldıran yerler var. Sahih olmaması için hac bir gün önce yaptırılıyor. Zekât,

altın, gümüş veya ticaret ettiği maldan verilmesi gerekirken, ticaret malından değil de,

başka maldan veriliyor. Böylece zekâtlar da sahih olmuyor. Şimdi de kurban ibadeti kaldırılmak

isteniyor. Kurban kesilmeyip parası yoksullara verilmesi isteniyor. Dinimiz, (Muhtaç insanlar olduğu

zaman kurban kesmeyip parası yoksullara verilsin) diyemez miydi? Peygamber efendimiz böyle

bir şeyi düşünememiş mi, 1400 yıldan beri gelen âlimler düşünememiş mi?

Son olarak da zenginlik nisabını yeniden ele alıp bozmaya çalışanlar var. Dinimiz kâmil değil

midir? Eksik olan nesi vardır? Namazın, orucun, zekâtın, nisabın yeni bir şekli olur mu?

Reformcu, (Dine göre, malların değeri değişmiş, kim zengin, kim fakir belli değil. Mesela

ortalama 40 davarın değeri 2.5 milyar, beş devenin bedeli 5 milyar, 30 sığırın bedeli 10 milyar.

Gümüşe göre 60, altına göre 500 milyondur. Bunun ortalamasını almak gerekir. Siz, 500 milyonu

olanı zengin sayar, 29 sığırın bedeli olan 9 milyarlık adamı fakir sayarsanız, bu adaletli olmaz) diyor.

Biri çıkıp da niye dinimizle oynuyorsunuz demiyor.

Böyle bir teklifi, ya dini bilmeyenler veya dini kasten bozmak isteyenler yapar.

Dinimizde, bir adamın 29 ineği ve 39 koyunu ve 4 devesi olsa, ayrıca 50 gram da

altını olsa zekât vermez. Hatta yün için, yük taşımak için, binmek için olan hayvanları varsa

onların da zekâtı olmaz. Çünkü deve, sığır gibi başka cinsten sâime hayvanlar, birbirlerine

ve ticaret eşyasına eklenmezler. Eklenince, altına ve ticaret malına göre, nisabı çok geçer. Bu

kadar çok mala sahip olan kimsenin, dinimizin emrine uyarak, zekât vermesi gerekmez. Çünkü din

böyle bildirmiş. Sen bunları birbirine ilave edersen, dinin bildirdiği yolu bırakmış olursun. Bu kadar

malı olmayıp da 100 gram altını olan kimse, dinen zengindir. Zekât vermesi gerekir.

Reformcunun (malı çok olan zekât vermiyor da, malı az olan zekât veriyor) demesi yersizdir.

Bir kimse, fakir de olsa, toprak mahsullerinin uşrunu vermesi gerekir.

Problem diye çıkarılan bu meseleler, kitaba uymamaktan ileri gelmektedir. Dinimiz eksik

değildir. Kitaplara göre amel edilirse, hiçbir mesele kalmaz. Kitaplarda eşyanın değeri, dövize,

koyuna, sığıra veya deveye göre tayin edilmez. (Keşf-i rümûz) kitabında (Eşyanın kıymetleri altın

ve gümüş ile anlaşılır) deniyor. Şimdi, gümüşün altına nazaran kıymeti, yedide birden çok düşük

olduğu için, zekât hesaplarının yalnız altın lira ile kıymetlendirilmesi lazım olduğu İbni Âbidin’de

bildirilmektedir.

Ticaret eşyasının kıymeti, para olarak kullanılmayan altın ve gümüş ile hesap edilmez.

Hükümet tarafından damgalı altın liralardan kıymeti en az olanı ile hesap edilir. Kitaba inananlar

için işin esası budur.

Zekâtı verilen mal

Soru: Sosyalist zihniyetli bir İslamcı, (Zekâtı verilen mal, işletilmezse kenz olur. Bu malı onun

elinden alıp fakirlere vermek vacibdir. Bu konuda âyet ve hadis vardır) diyor. Bu konuda dinimizin

hükmü nedir?

CEVAP

Kenz, faydalı bir maksat dışında, biriktirilmiş, istif edilmiş, stok edilen mal demektir. Zekâtı

verilen mallar için değil, verilmeyen mallar için acı azap vardır. Müslümanın malında, zekâttan

başka, kimsenin hiçbir hakkı yoktur. Bu konudaki bir hadis-i şerif şu mealdedir:

(Borcunu ödemek için saklamak veya Allah yolunda harcamak maksadı dışında altın ve

gümüşü biriktirmek kenzdir.) [Tirmizî, İ. Ahmed]

Ümmü Seleme validemiz anlatır: Resulullah’a “sallallahü aleyhi ve sellem”, takındığım altın

ziynetlerimin, Kur'an-ı kerimde yasaklanan kenz hükmüne girip girmediğini sordum. (Zekâtı

verilecek miktara ulaşan şeyin zekâtı verilirse, kenz sayılmaz) buyurdu. (Ebu Davud, Hâkim)

Zekât ve Mezhepler

Soru: Zekâtla ilgili hak mezheplerin hükümleri hakkında bilgi verir misiniz?

CEVAP

Hanefi’de zekât nisabı 96 gr, diğer üç mezhepte 69 gramdır.

Hanefi’de çocuğun ve delinin malından zekât verilmez. Diğer üç mezhepte verilir.

Şafii’de zekâtı en az üç sınıfa vermek gerekir, diğer üç mezhepte, yalnız bir sınıfa bir fakire

vermek kâfidir.

Zekât farz olur olmaz, Hanefi ve Hanbeli’de hemen vermek lazım değildir. Şafii ve

Maliki’de, zekât farz olunca, hemen ayırıp vermek farzdır.

Zekât vermemek için sene dolmadan malını birine hediye eden veya satan, hile yaptığı için

günahkâr olursa da, Hanefi ve Şafii’de zekâttan düşer, Maliki ve Hanbeli’de zekâttan düşmez.

Fakirdeki alacağı zekâta saymak Maliki’de caiz, diğer üç mezhepte caiz değildir.

Şafii ve Hanbeli’de gücü kuvveti yerinde olup çalışabilen fakire, zekât vermek caiz değil,

Hanefi ve Maliki’de caizdir.

Maliki İlmahal’de sene dolmadan zekât verilmez, diğer üç mezhepte vermek caizdir.

Zekâtı başka şehre göndermek Hanefi’de mekruh, diğer üç mezhepte hiç caiz değildir. Eğer

gönderdiği şehirde daha uygun kimseler varsa, zekâtı başka şehre göndermek mekruh olmaz.

Hanefi’de sebzelerin uşru verilir, diğer üç mezhepte verilmez. Hanefi’de meyvelerin uşrunu

tartmadan vermek caiz değildir, diğer üç mezhepte ise, tahmini olarak hesaplayıp vermek caizdir.

Balın uşru Şafii ve Maliki’de verilmez, Hanefi ve Hanbeli’de verilir.

Hanefi’de kadının ziyneti zekâta tâbidir. Diğer üç mezhepte tâbi değildir.

Altın ve gümüşten başka madenlerin zekâtı Maliki ve Şafii’de verilmez, Hanefi ve

Hanbeli’de her madenin zekâtı verilir. Hatta Hanbeli’de, sürme taşı gibi yerden çıkan şeylerin

zekâtı verilir.

Hanefi ve Hanbeli’de maden zekâtı % 20, Şafii ve Maliki’de % 2.5’tur.

Maliki’de dedeye ve toruna zekât vermek caiz, diğer üç mezhepte caiz değildir.

İmam-ı a’zama göre ve Hanbeli’de kadın zekâtını kocasına veremez, Şafii’de ve

İmameyne göre verir. Maliki’de ise koca, aldığı zekâtı hanımının nafakasına harcamazsa caizdir.

Şâfiî'de borçlar düşülmez

Soru: Şâfiî mezhebindeyim. 50 bin lira kadar param var, ama bir o kadar da borcum var.

Zekât vermem gerekir mi?

CEVAP

Evet, 50 bin liranın zekâtını vermek gerekir.

Şâfiî’de borçlar düşülmez.

Hanefî’de zekâtta bütün borçlar nisaptan düşülür, ama uşur verilirken Şâfiî’deki gibi borçlar

düşülmez. Borçlu veya fakir olanın da, mahsulün uşrunu vermesi gerekir.

Şafii’de, kadınların zinetinin zekâti

Soru: Şafii’de, kadınların taktıkları altınlar zekâta tâbi midir?

CEVAP

Tâbi değildir, yani zekâtı verilmez.

Soru: Şafii’de bir kadının bin bileziği, bin Reşat altını olsa yine mi zekâta tâbi değildir?

CEVAP

Şafii mezhebinde, (Kadının ziyneti zekâta tâbi değildir) demek, (Âdet olarak kullanılan

ziyneti zekâta tâbi değildir) demektir. Ziynet olarak, bin bilezik, bin altın lira takılmaz.

Diyelim ki âdet olarak en fazla on bilezik ile on altın lira takılıyorsa, bunlar zekâta tâbi olmaz.

(Kadının ziyneti 200 miskali geçerse, fazlası zekâta tâbidir) diyen âlimler de vardır. Demek ki,

kadının normal ziyneti zekâta tâbi değildir. Fakat âdet olandan fazlası zekâta tâbidir.

Hanbeli ve Maliki'de de kadının ziyneti zekâta tâbi değildir.

Hanefi'de ise, altın kimde, nerede, ne maksatla kullanılırsa kullanılsın, nisabı bulursa zekâta

tâbidir. (Mezahib-i Erbe'a)

Hangi mallardan zekât verilir?

CEVAP

Zekâtın hangi mallardan verileceğini birçok müslüman bilmemektedir. Zekât olarak verilecek

mallar yerine, bunların kıymetlerini de vermek caizdir. Kıymet denilince, altın ve gümüş anlaşılır,

başka mal, çek, senet, para veya döviz anlaşılmaz. Çünkü eşyanın kıymeti altın ve gümüş ile

anlaşılır.

Fülus [bakır] paraların kıymetleri nisabı bulunca zekât olarak, bu fülusun değerlerinin kırkta

birini gümüş olarak vermek gerekir.

Bakır paranın zekâtı, aynı cins bakır paradan verilmez, gümüş olarak verilmesi gerekir.

(İmam-ı Ebu Yusuf buyurdu ki, toprak sahiplerinden uşur ve zekât olarak, altın ve gümüş yerine,

başka geçer akçe [para] almak haram olur. Her ne kadar bunlar, herkesin kabul ettiği damgalı para

ise de, altın değil, bakır paradır.) [Redd-ül muhtar]

Altın ve gümüş olmayan, tedavüldeki para ile zekât verilmez.

Zekât, ya altın veya gümüş, yahut ticareti yapılan maldan verilir. İmam-ı Nesefi

hazretleri buyuruyor ki: Bir zengin, yemek satın alıp fakire yedirse, zekât vermiş olmaz. (Zahire)

Zekât olarak, erkek deve verilmez. Erkek develerin zekâtı bile dişi deve olarak verilir. Dişi

devesi yoksa değeri kadar altın veya gümüş verilir. Başka mal verilmez. (Hindiyye)

Zekât olarak altın ve gümüş yerine, bunların kıymeti kadar uruz vermek sahihtir. (M.Felah)

Ticaret malına uruz denir. Elbise tüccarı, ya uruz yani ticaretini yaptığı elbiseden veya değeri

kadar altın, gümüş verir. (Tahtavi)

Altın ile gümüş, ne niyetle saklanırsa saklansın ticaret eşyası kabul edilir. Nisap miktarı ise

zekâtı verilir.

Zekât ne zaman verilir?

CEVAP

Zekât, farz olduktan sonra verilir. Ramazan ayını beklemez.

Zekâtı acele etmeden bir yıl içinde vermek gerekir diyen âlimler var ise de, acele edip, hemen

vermek vaciptir. Özürsüz geciktirmek mekruh olur.

Şafii ve Maliki’de, zekât farz olunca, hemen vermek farzdır. Hadis-i şerifte, (Zekât vermekte

acele ediniz!) buyuruldu. (İbni Mace)

Soru: Zekât yalnız Ramazan ayında mı verilir?

CEVAP

Her zenginin zekât verme ayı ve günü farklı olur. Ramazan ayını beklemez. Eğer Şevvalın

23'ünde zengin olmuşsa, gelecek yılın Şevvalin 23'ünde zekât verir. Şevval ayı gelmeden Ramazan

ayında verse de olur. Fakat Şevval ayının 23'ünde tekrar malını hesap eder. Az vermişse, üstünü

tamamlar. Çok vermişse, fazla verdiği nafile olur. Yani zekâtı günü gelmeden önce de vermek

caizdir. Fakat gününde tekrar hesap etmek gerekir.

Soru: Bir hoca, (Zekât yalnız Ramazan ayında verilir. Bayramdan önce vermek gerekir.

Bayramdan sonraya bırakılmaz) dedi. Zekât günü dolmayanlar ne yapacaktır?

CEVAP

Bir yanlışlık vardır. Belki sadaka-i fıtır için söylemiştir. Herkesin zekât verme tarihi farklı olur.

Soru: Malımız nisaba ulaştıktan sonra, bir yıl dolunca hemen zekâtını vermek farz mıdır?

Bugün yarın zekât vereceğim derken ölürse, miras bıraktığı maldan vermek lazım mıdır?

CEVAP

Zekât, farz olur olmaz hemen vermek gerekmez. Vermeden ölürse, bıraktığı maldan verilmez.

Bazı âlimlere göre de zekâtı geciktirmek mekruhtur, hemen ilk fırsatta vermek gerekir.

Soru: Zengin olduğumuz tarih belli değilse, yani hatırlamıyorsak, zekâtı ne zaman vermeliyiz?

CEVAP

Zannı galibe göre tahmini bir tarih kabul edilir. Bundan sonra o tarih esas alınır.

Soru: Nisap tarihim 1 Ramazandır. Mevcut mal varlığım nisap miktarını aşıyor. 1 Ramazan

günü hangi saatten itibaren zekât bana farz oluyor?

CEVAP

Şer'i gün, imsak ile başlar. İmsak vaktinden itibaren zekât size farz olur.

Soru: Zekât vereceğim gün öğle vaktinde paramı veya altınımı çaldırsam, imsak vaktinden

sonra zekât vermek bana farz olduğu için, zekât miktarını daha sonra elime geçince ödemem

gerekiyor mu?

CEVAP

Hayır. Kendiniz telef etmediğiniz için vermeniz gerekmez.

Soru: Zekât verme günü gelip de zekâtını vermeyen, daha sonra fakirleşip, elinde hiç parası

kalmayan kimsenin zekât borcu af olur mu?

CEVAP

Malı kendi telef ederse, zekât borcu af olmaz, para kendiliğinden telef olursa zekât af olur.

Yani malı, kendi harcar veya telef ederse, zekât af olmaz. Mesela borsada parasını yok ederse veya

araba, buzdolabı gibi şeyler alarak parasının hepsini harcarsa zekât af olmaz, zekâtını ödemesi

gerekir. Malı çalınırsa, kaybolursa, yanıp yok olursa yahut ödünç veya âriyet verip geri alamazsa, o

zaman zekât vermek gerekmez.

Fakirin lehi dinde ölçü mü?

Soru: Dinde yenilikçi bir yazar, fakirin lehine diyerek zenginlikteki nisap miktarını 96 gramdan

80’e indiriyor. Yaptığı dinde reform değil midir?

CEVAP

Ölçü birimleri, Şer’i birimler, Orfi birimler olmak üzere ikiye ayrılır.

Şer’i birimler, Peygamber efendimizin zamanında kullanılan birimlerdir. Orfi birimler, şer’i

birimlerden farklıdır.

Orfi birimler, hükümetin kabul ettiği birimlerdir. Altının nisabı 20 miskaldir. Bir miskalin

ağırlığı dört mezhepte farklıdır.

Hanefi’de bir miskal, 20 kırât’tır. Bir kırât-ı şer’i ise, kabuksuz, uçları kesilmiş, kuru 5 arpadır.

Hassas terazi ile bu vasıftaki 5 arpanın 0,24 gr olduğu tespit edildi. Şu halde bir şer’i miskal, yüz

arpadır, yani, 4,8 gramdır. 20 miskal altın ise (20x4,8) = 96 gramdır.

Orfi kırâtın ağırlığı olan 0,20 ile çarpılırsa, bulunan 4 gr, miskalin ağırlığı olmaz. Altının nisap

miktarını bu miskale göre yapıp, 4x20 = 80 gr demek doğru olmaz. İbni Âbidin hazretleri, mal zekâtı

kısmında, (Kırât-ı urfi 4 arpadır) buyuruyor. Yazar, (Önceleri İslam âlimlerine uyarak altının

nisabının 96 gr olduğunu açıklamıştım. Fakat fakirin lehine olduğu için şimdi 80 gramı esas

alıyorum) diyor. Fakirin lehi her yerde, her zaman dinde ölçü olur mu? Madem ölçü oluyorsa, ne

diye 70 gr değil de, 80 gr alınıyor? 10 gr alınsa fakirin daha lehine değil midir? Hatta bu ölçüyü

temelli kaldırsalar, fakirlerin lehine olmaz mı? Âlimlerin bildirdiği ölçüye uymadan, fakirin lehine

diye altının nisap miktarını değiştirmek dinde reform olur. Kendi görüşüne göre dini değiştirmeye

kalkan reformculara itibar etmemelidir! Mutlaka muteber bir kitaptan kaynak istemelidir!

Dinimizle oynayanlar

Soru: Zekât nisabı 96 gram iken, (Fakirin lehine olacağı için 80 grama düşürdük) diyenler

olduğu gibi, (Birlik beraberlik sağlanması için 80 gramı esas aldık) diyenler çıkıyor. Dinin bildirdiği

ölçü mü önemli, yoksa fakirin lehi mi? Birlik beraberlik için, dinin bildirdiğinden farklı şeyler

söylenebilir mi?

CEVAP

Evet, fakirin lehine diyerek zenginlikteki nisap miktarını 96 gramdan 80’e indirenler var. Bu

sivri zekâlı, (Önceleri İslam âlimlerine uyarak altının nisabının 96 gr olduğunu açıklamıştım, fakat

fakirin lehine olduğu için şimdi 80 gramı esas alıyorum) diyor. Fakirin lehi olmak, dinde ölçü olur

mu? Madem ölçü oluyorsa, ne diye 70 gr değil de, 80 gr alınıyor? 10 gr alınsa fakirin daha lehine

değil mi? Hatta bu ölçüyü temelli kaldırsa, fakirlerin lehine olmaz mı? Âlimlerin bildirdiği ölçüye

uymadan, fakirin lehine diyerek altının nisabını değiştirip dinde reform yapmaya çalışıyorlar.

Başka bir türedi de, (96 gram nisab yanlış değil, ancak çoğunluğa uymak, birlik ve beraberliği

sağlamak için, ben de 80 gramı ölçü alıyorum) diyor. Çoğunluğa uyma mantığı, bir önceki görüşe

göre daha saçmadır, çünkü hakkı çoğunlukta aramak kadar yanlış bir iş olamaz. (Herkes öyle diyor)

demekle din olmaz. Kimisi, (Çok kimse, bir dine inanmadığı için, ben de inanmıyorum) diyor. Kimisi

de, (Çok kimse namaz kılmadığı için, ben de kılmıyorum, hemen herkes açık gezdiği için, ben de

açık geziyorum) diyor. Genelde çoğunluk örnek gösteriliyor. (Herkes böyle yapıyor, ben de yapsam

ne çıkar?) deniyor. İyilik, doğruluk, güzellik, hak gibi hususlar, her zaman çoğunluğun bulunduğu

yerde olmaz. Mesela Çin’in, Japonya’nın nüfusu çoktur. Dinleri Budizm’dir. İnsanların çoğu Budist

diye, Budizm’in doğru olduğu söylenemez. Dünyada Müslüman olmayanlar, Müslümanlardan daha

fazladır. Buradan Müslümanlığın hak din olmadığı söylenemez. Allahü teâlâ, insanların çoğuna

uyanın sapıtacağını bildiriyor. (Enam 116)

Demek ki, çoğunluğun yaptığı dinde ölçü olmaz. Din ne diyorsa, muteber fıkıh kitaplarında

nasıl bildirilmişse, ona uymak gerekir.

Dini emirler çağa göre değişmez

Soru: Her yıl, zekât için 20 miskal altından, fıtra için şu kadar ölçek un veya buğdaydan söz

edilir. Buna ne lüzum vardır? Zekât ve fıtra miktarlarının Türkiye’de TL’ye, Almanya’da Euro’ya göre

hesaplanıp ilan edilmesi gerekmez mi? Bir de Şafiiler, deterjan varken, toprakla necaset

temizliyorlar. Niçin zamanımıza uymuyorlar?

CEVAP

Dini kuran biz değiliz ki, değiştirme yetkisi bizde olsun! Dinimize ilave ve çıkarma yetkisi

kimsede yoktur. Dinde yapılacak değişikliklere bid’at denir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Her bid’at dalalettir, dalalet ehli de Cehennemdedir.) [Müslim]

Dinimiz, zekât, fıtra ve kurban nisabının ve eşyanın kıymetlerinin altın ve gümüş ile tespit

edileceğini bildirmektedir. (Keşf-i rümûz)

Nisap miktarları, resmi damgalı, altın veya gümüş paralardan, kıymeti en az olan ile hesap

edilir. Para olarak kullanılmayan altın ve gümüş ile hesap edilmez. Kıyamete kadar böyledir. Mesela

bugün, Aziz, Hamit gibi altınlardan kıymeti en az olan ile hesap edilir. 20 miskal altını veya bu

değerde ticaret malı olan kimse, dinen zengin sayılır. Bu malın üzerinden bir sene geçmişse,

zekatını verir. (Redd-ül Muhtar)

Koyun zekâtı kırkta birdir. Kırk koyunu olan, birini zekât verir. Bunu otuzda bir veya ellide

bir yapmaya hiç kimsenin yetkisi yoktur.

Sadaka-i fıtr için de belli ölçekte buğday, un, arpa, hurma ve kuru üzüm verilir. Yani

bunların bildirilen miktarı ölçü olarak alınır. Muza göre veya cevize göre olmaz. Dinimiz neyi

bildirmişse, o ölçü alınır. Mesela dinimiz, (Fıtra olarak, 3500 gr arpa veya değeri kadar altın veya

gümüş verilir) diyorsa, Kıyamete kadar bu böyle devam eder. Karadenizli fındığı, Akdenizli portakalı

ölçü olamaz.

Dini kim koydu ise, değiştirme yetkisi de ondadır. Çağa göre dini emirler değişmez. Her çağa

göre yeni yorum getirilmez. Çağa göre tefsir olmaz.

Şafii mezhebinde, köpek bir yere yaş olarak dokunursa, orasını bir defa topraklı olmak üzere

yedi defa su ile yıkamak gerekir. (Bugün sabun ve deterjan var, toprakla yıkamaya lüzum yok)

denemez. Dinimizin bildirdiği emirlere aynen uyulur. Uymak istemeyenlere sözümüz yoktur.

Soru: Alınacak maaşlar zekât nisabına katılır mı?

CEVAP

Memur ve işçilerin alacakları maaş ve ücretler, ellerine geçmeden önce nisap hesabına

katılmaz.

Soru: İşten çıkarılanlara, ödenmeyen maaş ve tazminatlarına karşılık 3-4 ay sonrasına senet

veriyorlar. Bu senetlerin, o gün geldiğinde ödenip ödenmeyeceği de kesin değil. Elinde böyle 3-4

milyarlık senedi olan bunu nisaba katar mı?

CEVAP

Çekler maaş gibi değildir. Bunlar nisap hesabına katılır. Elinde kurban kesecek kadar parası

olan kurban keser. Zekât için de, paralar eline geçince zekâtını verir. Şimdi de, zekâtlarını verse

mahzuru olmaz.

Soru: Paylaşılmamış miras paramız var. Nisaba dahil edilir mi?

CEVAP

Evet, nisaba dahil edilir, fakat ele geçmedikçe zekâtı verilmez. Ele geçince de, geçmiş yıllarınki

verilmez.

Soru: Altın diş nisaba katılır mı?

CEVAP

Evet katılır.

Soru: Sonradan satmaya niyet edilen arsa zekât hesabına dahil edilir mi?

CEVAP

Edilmez.

Soru: Hanımına mehir borcu olan erkek, bu miktarı zekât nisabından düşer mi?

CEVAP

Evet. Kime borcu olursa olsun, borçlar çıkarılır.

Soru: 25-30 senelik vadeli taksitlerle alınan krediler zekât hesabında borç olarak düşülür mü?

CEVAP

Evet bütün taksitleri düşülür. 30 yıllık taksiti olsa da hepsi düşülür.

Soru: Bugün zekât günümdür. On gün sonra, hac için yatıracağım para, zekât nisabından

düşülür mü?

CEVAP

Hayır.

Soru: Zekâtı hesaplarken, verilecek kira da borç gibi düşülür mü?

CEVAP

O ay tahakkuk eden kira zekât nisabından düşülür, gelecek aylarınki düşülmez.

Soru: Devre mülk zekât nisabına girer mi?

CEVAP

Girmez.

Soru: Kirada iki veya üç evi olan zekât verir mi? Vermezse zekât alabilir mi?

CEVAP

Birden fazla ev, zekât nisabına dahil edilmez, ama kurban nisabına dahil edilir. Kurban

nisabına malik olanın da, zekât alması haram olur. (Redd-ül muhtar)

Soru: Kiradaki evlerimizin kira gelirlerinin zekâtını nasıl vereceğiz?

CEVAP

Kira gelirinin diğer gelirlerden bir farkı yoktur. Mesela, bir yıllık kira gelirleri toplanarak hesap

edilmez. Zekât verilmesi gereken gün, eldeki paraya bakılır, nisabı buluyorsa onun zekâtı verilir.

Soru: Evimde gümüş şekerlik, gümüş ibrik, gümüş tabak gibi 12 kiloyu bulan gümüş kap var.

12 kg gümüş için ne kadar zekât vermek gerekir?

CEVAP

İşlenmemiş 12 kilo gümüş için, 300 gram gümüş veya bu değerde altın verilir. İşlenmişse,

sanat ve işçilik değeri ile kaç liraysa, o değer üzerinden verilir. Mesela 12 kg gümüşün bugün kilosu

500 liradan 6 bin lira ediyorsa, işlenmiş olarak 10 bin liraysa, 6 bin üzerinden değil, 10 bin üzerinden

zekâtı verilir.

Soru: Altınımız ve paramız yok. Sadece yarım kilo gümüş eşyamız var. Ama piyasa değeri

çok pahalı olup, nisabın üzerine çıkıyor. Zekâtını vermemiz gerekir mi?

CEVAP

Gümüşün nisabı 672 gramdır. Değeri çok olsa da, ağırlık olarak nisabı bulmadığı için zekâtı

verilmez; çünkü gümüş ve altının zekâtı ağırlık olarak ölçülür. Satıp parası elde olsa idi, nisabı

geçtiği için zekât vermek gerekirdi.

Gümüş ve altın nisabı

Soru: Gümüş nisabına göre zengin sayılan kimsenin, zekât alması caiz olur mu?

CEVAP

Caiz olur. 200 dirhem [672 gr] gümüş, 20 miskal [96 gr] altının değerinden aşağı olduğu

müddetçe, zenginlikte altının nisabı esas alınır.

Bir senelik kira bedeli

Soru: Ev sahibiyle bir yıllık kira kontratı imzalayınca, bir yıllık kira bedelinin hepsi, zekât

hesaplanırken borç olarak düşülür mü?

CEVAP

Hayır, borç tahakkuk etmedikçe nisaptan düşülmez. Tahakkuk edip de verilmemiş ev kiraları,

borç olarak düşülür.

Kira alacakları

Soru: Sitenizde, (Memur ve işçilerin alacakları maaş ve ücretler, ellerine geçmeden önce nisap

hesabına katılmaz) deniyor. Benim beş ay ev kirası alacağım var. Bunlar da mı zekât nisabına

katılmaz?

CEVAP

İkisi ayrıdır. Biri haktır, öteki tahakkuk eden alacaktır. Evlerin tahakkuk etmiş kira alacakları

nisaba katılır. Her türlü alacak nisaba katılır. Kira alacaklarının nisaba katılacağı İlmihal’de şöyle

bildiriliyor:

Deyn-i mütevassıt: Ev, yiyecek, içecek gibi ihtiyaç maddelerinin satışları karşılığı ve

binaların kira alacaklarıdır. Bunlar nisap hesabına katılır.

Memurların ve işçilerin alacakları maaş ve ücretler, ellerine geçmeden önce mülkleri olmaz.

Maaş, ücret ele geçmeden önce, bunlar nisap hesabına katılmaz. Yani zekâtları

verilmez.

Satış karşılığı alınan bonolar, böyle değildir. Bunlar, hisse ve tahvil senetleri, her sene

zekât hesabına katılır.

Maaşlar, hak edilmiş ücret iseler de, çalışanların mülkleri değildir. Fakat satılan evin karşılığı

olan alacaklar, kira alacakları birer alacaktır. Bunlar nisaba katılır.

Zekât verme tarihi ne zaman değişir?

Soru: Nisabın helak olması ne demektir? Her yıl zekâtını 27 Ramazan’da veren kimse, şu

anda Ramazan ayı gelmeden nisaptan düşse, tekrar nisabı bulunca mı zekât tarihini belirler?

CEVAP

Hayır. Nisabın helak olması, sıfırlanması demektir. Sıfır veya sıfırın altına düşerse helak

olmuş olur. Sıfırlanma, parası, altını, alacağı veya zekâta tâbi malı hiç kalmamak yahut borçlu

duruma düşmektir.

Yıl içindeki dalgalanmalar, nisabın altına düşse de, sıfırlanmadıkça dikkate alınmaz,

yani bu düşüşler zengin olma tarihini değiştirmez. Eğer seneye 27 Ramazan’da nisabın üstüne

çıkarsa, 27 Ramazan’da zekâtını vermesi lazımdır. Eğer o tarihte nisabın altında kalırsa, geçen

yıldan bu yana bir yıl dolduğu için bu tarih artık iptal olur ve bu durumda nisabı bulana kadar bekler.

Nisabı bulunca yeni tarih atar ve bu yeni tarihten bir hicrî yıl sonra nisaba mâlikse zekâtını vermesi

gerekir.

Yıl içindeki inip çıkmalar, nisab tarihini etkilemez. Ancak bir yıl dolunca, nisaba malik

olmazsa, o zaman yıl bitince, eski tarih iptal olur. Bir de yıl içinde, malının hepsini elden çıkartarak

veya borçlanarak, varlığı sıfırın altına düşerse, o zaman yıl dolmamış olsa da, önceki tarih iptal olur

ve nisabı bulana kadar yeni tarih atılmaz.

Kira ve zekât

Bugün fakir için kiralık ev çok mühimdir. Fakat zengin zekâtına mahsuben fakiri evinde

oturtamaz. Çünkü bir zengin, zekâtına mahsuben, bir fakiri evinde oturtsa zekât vermiş

olmaz.

Mal vermek gerekir

Soru: Fakirdeki kira alacağını almayıp zekâtına saymak caiz olur mu?

CEVAP

Zekât niyeti ile fakiri evinde parasız oturtsa, kira almasa, sahih olmaz. Çünkü, fakire zekât

niyetiyle altın veya zekâta tâbi bir mal vermesi lazımdır.

Alaşımdan zekât

Soru: Bakır alaşımından yapılan bronz liraların renkleri ve şekilleri altın liralara benzediği ve

altın yerine kullanıldıkları halde, bunlarla zekât verilemez mi? Vekil asıl gibi değil midir? Gümüş

alaşımlı paralar da gümüşe benzediğine göre bunlardan zekât verilemez mi?

CEVAP

İkisinden de zekât verilemez. Çünkü, zekât vermek ibadettir. Altın veya gümüş olarak

verilmesi lazımdır. İbadet değiştirilemez, yani dinin bildirdiği şekilde yapılması lazım ki ibadet olsun.

İnsanın vekili, bunun namına ancak dinin izin verdiği işleri yapar. Fakat, bunun namazlarını vekili

kılamaz. Bir fâsığın temiz olarak ve edep ile ezan okuması caiz değildir. Çünkü o günah işlediği için

onun ezanı sahih olmaz. Hoparlör de fısk olan şarkıları, çalgı aletlerini yaymakta kullanıldığı için, bu

fısk aleti ile ezan okumak caiz olmaz. Çünkü, ibadet değiştirilemez. Çalgıyı hiç kullanmayıp evinde

bulundurmak bile caiz değildir.

Zekât verirken nelere dikkat etmeli?

1- Zekât verirken bilezik, yüzük gibi altınların işçilik ve sanat değerine değil, ağırlığına

bakılır. Mesela Reşat, Cumhuriyet ve Aziz liralar 7,2 gramdır.

12 ayardan fazla olan bütün altınlar tartılıp, kırkta biri zekât olarak verilir. Bilezik,

küpe, yüzük gibi çeşitli ayarlarda altını olanın, bunların içinden en yüksek olanının ayarından

vermesi en iyi, ortasından vermesi caiz, düşüğünden vermesi ise mekruhtur.

2- Zekâta tâbi mallar, altın liraların en düşüğünün, kuyumcunun alış fiyatına göre

hesap edilir.

3- Nisabın üstünde bileziği olan kadının zekâtını, kocası değil, kendisi verir. (Zekâtımı bir

fakire ver) diye kocasını veya başka birini vekil ederse, vekil kendi parasıyla da zekâtı verebilir.

4- Miras ve mehr-i müeccel alacakları nisap hesabına katılır, fakat zekâtı verilmez.

Aldıktan sonra nisabı bulursa, diğer alacaklardan farklı olarak, sadece o senenin zekâtı verilir.

5- Zekât, farz olduktan sonra verilir. Nisaba ulaşan, zengin olduğu tarihi, hicrî kamerî aya

göre bir yere yazar ve her sene o tarihte zekâtını verir. Ramazan ayını beklemez. Günü gelmeden

zekât vermekte de mahzur yoktur. Gelecek birkaç yılın zekâtını önceden vermek de caizdir. Zamanı

gelince tekrar hesaplanır, eksik verilmişse tamamlanır. Fazla verilmişse gelecek senenin zekâtından

düşülür.

6- Nisap, yıl içinde sıfırlanınca, ilk nisabı bulduğu gün yeniden tarih atılır. Bundan bir hicrî

yıl sonra, nisaba malik ise zekât verir. Sıfırlandıktan sonra, bir daha zengin olana kadar tarih

atılmaz. Sıfırlanmadan, mesela 50 gram altını varsa, yıl sonu diğer paralarıyla birlikte nisaba

malikse zekâtını verir. Yani sıfırlanma hariç, yıl içindeki diğer dalgalanmalara itibar edilmez.

7- Uşru verilen mal, kırk yıl kalsa, uşru da zekâtı da verilmez, ama ticaret malı hâline

gelirse veya satılıp paraya, altına çevrilirse zekât malı olur. İlk zekât verme gününde zekâtını

da vermek gerekir. Altın ve gümüş eşya ile kâğıt paralar, her ne suretle ele geçerse geçsin, zekât

malı olurlar.

8- İçinde bulunulan ay tahakkuk eden kira borçları, zekât nisabından düşülür, gelecek

aylarınki düşülmez.

9- 25-30 yıllık da olsa, uzun vadeli taksitlerle alınan krediler, zekât nisabından borç

olarak düşülür.

10- Altın miktarı yarıdan az olan karışımın zekât hesabı, ağırlığıyla değil kıymetiyle yapılır.

11- Yılın yarıdan fazlasında, parasız çayırda otlayan hayvanlar, üretmek için, sütü için olursa,

bunlara saime hayvan denir.

Saime hayvan sayısı, nisabı bulursa, zekâtı verilir.

Yün için, yük taşımak için, binmek için olursa saime denilmez ve zekâtı verilmez.

Parasız çayırda otlamayıp, evde besleniyorsa, üretmek veya eti ve sütü için de beslense yine

zekâtı verilmez.

Çift sürmek, yük taşımak, binmek için yetiştirilen hayvanların zekâtı olmaz.

Doktorun zekâtı

Soru: Doktor, fakir hastadan muayene parasını veya zengin, fakirdeki alacağını zekâtına

sayabilir mi?

CEVAP

Hayır, ikisi de zekâtına sayamaz. Hizmet karşılığı ücret alan avukat, komisyoncu, yük taşıyan

kamyoncu, mühendis gibi diğer hizmet sektörlerinin tamamı için böyledir. Mesela bir avukat, fakir

müvekkilindeki alacağını zekâtına sayamaz. Hattâ ticaretle uğraşanlar da, ticaretini yapmadığı

başka maldan zekât veremediği gibi, kâğıt parayla da zekât veremez. Zekât, ya ticaretini yaptığı

malı veya altını fakire temlik etmekle yani eline vermekle gerçekleşmiş olur. Fakirin evini veya

başka yükünü taşıyıp zekâtına sayamaz.

Zenginin ailesine zekât

Soru: Bir kimse, zengin birinin fakir çocuğuna veya fakir hanımına yahut zenginin fakir

babasına zekât verebilir mi?

CEVAP

Bir kimse, zekâtını zenginin küçük oğluna veremez; ama zenginin büyük çocuğuna, zenginin

hanımına veya zenginin babasına fakirseler verebilir.

Burada büyük demek akıl baliğ olmuş demektir. Küçükse henüz akıl baliğ olmamış demektir.

Soru: Kızımın aldığı evlatlığa zekât verebilir miyim?

CEVAP

Kızınızın aldığı evlatlık, onun çocuğu olmadığı gibi, sizin de torununuz olmaz. Ona zekât

verebilirsiniz. Hatta kızınız da ona zekât verebilir.

Soru: Fakir kardeşe zekât verilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Kız kardeşime zekât verebilir miyim?

CEVAP

Zekâtınızı, zengin değilse kız kardeşinize veya çocuklarına vermenizde mahzur yoktur.

Soru: Bir fakir aldığı zekâtı herhangi bir zengine veya bizzat zekât veren zengine hediye etse,

zenginin o parayı kullanması caiz olur mu?

CEVAP

Fakir aldığı zekâtı, zengine verebilir. Verdiği hediye olur. Zenginin bunu alması helal olur.

Çünkü fakir kendi mülkünden vermiştir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:

Şu beş Müslüman zengin zekât alabilir:

1- Allah yolunda cihad eden,

2- Zekât toplamakla görevli olan,

3- Borçlu ve borcunu ödeyemeyen zengin,

4- Kendi memleketinde zengin olduğu halde, bulunduğu yerde parasız kalan ve çok alacağı

varsa da, alamayıp muhtaç kalan.

5- Fakir, aldığı zekâtı zengine hediye ederse, zengin bunu alabilir.) [Ebu Davud]

Soru: Zekâtı her fakire vermek uygun mu?

CEVAP

Malını israf edene, haramda kullanana zekât ve fitre vermek layık değildir. Verilirse sevabı az

olur.

Salih olmayan fakir müslümana da, zekât vermek sahihtir. Fakat salihleri tercih etmek çok

sevaptır. Fâsıka zekât vermek, kıraç yere ekin ekmeye benzer, bire 3-5 alınabilir. Salihlere vermek

ise, mümbit toprağa ekin ekmeye benzer. Sulak, verimli toprağa tohum atılırsa daha çok mahsul

alınır.

Kâfir, her ibadet gibi zekât vermekle de mükellef değildir. Gayrı müslime zekât vermek caiz

değildir. Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem, Muaz bin Cebel hazretlerini Yemen’e gönderirken,

zekâtın, uşrun, kimlerden alınıp kimlere verileceğini bildirirken, (Müslüman zenginlerinden al,

fakirlerine ver) buyurdu. (Buhari)

Bu hadis-i şerifi açıklayan âlimler, zekâtın müslüman zenginlerden alınacağını ve onların

[müslümanların] fakirlerine verileceğini, gayrı müslime verilmeyeceğini bildirmişlerdir.

Soru: Akrabaya sadaka, zekât vermek çok sevab deniyor; ama benim akrabalarım fâsıktır. O

parayla, içki içerler. Bunlara vermeyip, salihleri mi tercih etmeliyim?

CEVAP

Evet, salihleri tercih etmek gerekir. Salih akrabaları tercih etmekse, daha çok sevabdır. Hadis-

i şerifte, (Fakir akrabası varken, başkalarına verilen zekâtı, Allahü teâlâ kabul etmez) buyuruldu.

Yani, zekât borcundan kurtulursa da, zekâttan hâsıl olan büyük sevaba kavuşamaz. (F. Bilgiler)

Gayrimüslime sadaka

Soru: Gayrimüslime, sadaka veya zekât verilebilir mi?

CEVAP

Zimmi varken, zimmiye zekât hariç, fitre, kefaret, nezir [adak] ve sadaka verilirdi.. Bugün,

dünyada zimmi yoktur. Yani, şimdi gayrimüslime, zekât da, sadaka da verilmez. [Zimmi, İslam

devleti uyruğunda olan, gayrimüslim vatandaş demektir.]

Soru: Salih bir Müslümana, dinen fakir olup olmadığını sordum. Hesap etti. Nisaba

ulaşmadığını, fakir olduğunu söyledi. Ben de zekâtımı ona verdim. Aradan bir müddet geçtikten

sonra, o kimse, ben yanlış hesap etmişim, dinen zenginmişim, verdiğin parayı da harcadım. Sen

zekâtını bir fakire ver dedi. Zekâtımı tekrar bir fakire vermem gerekir mi?

CEVAP

Fakir mi, zengin mi diye, gerekli araştırmayı yaptığınız için, tekrar vermek gerekmez. Zekât

verilebileceğini, soruşturup anlayarak, zekâtını verdikten sonra, bunun zengin olduğu anlaşılsa,

zararı olmaz; yani zekât kabul olur. Fıkıh kitaplarında deniyor ki:

Zekât verilecek olan kimse, fakir olduğunu, zekât alabileceğini söylemiş ise, bu kimsenin,

zekât almaya hakkı olup olmadığını araştırmak gerekmez. Buna zekât verince, soruşturarak,

araştırarak vermiş sayılır. (Nehr-ül-Faik)

Soru: Çocuğa ve deliye zekât verilir mi?

CEVAP

Babası zengin ise, çocuğa zekât verilmez. Babası fakir ise, fakir olan çocuğa zekât verilir.

Deliye de fakir ise zekât verilir.

Çocuğa, deliye verilecek zekât, babasına veya velisi olan akrabasına veya vasisine verilir.

Zenginin küçük oğluna fakir olsa da zekât verilmez; ama büluğa ermiş oğlu fakir ise verilir.

Din ilmi talebesi

Soru: Din ilmi öğrenen öğrenciye, zengin de olsa zekât verilir deniyor. Ben her gün dini

kitap okuyup, dinimi öğrenmeye çalışıyorum. Zengin de olsam, zekât alabilir miyim?

CEVAP

Dinini öğrenmek, her Müslümanın vazifesidir. Din ilmi tahsil eden öğrenci farklıdır.

Kocaya zekât

Soru: Şâfiî'de kadın, fakir olan kocasına zekât verebilir mi?

CEVAP

Evet, verebilir. (Mizan-ül-kübra)

Hanefî'de ise ihtilaflıdır, esah olan kavle göre, kadın kocasına zekât veremez.

Müellefe-i kulüb - 1

Soru: Kur’an-ı kerimde, müellefe-i kulüb denilen kimselere zekât verilebileceği bildirilirken,

niye şimdi bunlara zekât verilmiyor?

CEVAP

Kalblerine imanın yerleştirilmesi veya kötülükleri önlenmek istenilen bazı kâfirlere ve yeni

iman etmiş ve iman yönünden zayıf Müslümanlara müellefe-i kulûb denirdi. Resulullah efendimiz,

bunların üçüne de zekât verirdi, fakat hazret-i Ebu Bekr zamanında, beyt-ül-mal emini olan

Hazret-i Ömer, bir hadis-i şerif okuyarak, (Müellefe-i kulüb olanlara zekât verilmesini

Resulullah nesh etmiştir) dedi. Halife ve Eshab-ı kiramın hepsi, bunu kabul ederek, nesh edilmiş

olduğunda ve artık bunlara zekât verilmemesi hususunda icma hâsıl oldu. Nesh, Resulullah

hayattayken olur. İcma ise, vefatından sonra olur. Bu inceliği anlamayanlar, bunu Hazret-i

Ömer’in nesh ettiğini sanıyorlar. Eshab-ı kirama ve fıkıh âlimlerine dil uzatıyorlar. Bedâyi ve

diğer kitaplarda bildirildiği gibi, İslamiyet’e yardım için, düşmanın zararını önlemek için, onlara mal,

para her zaman ödenir, fakat bu beyt-ül-malın zekât bölümünden değil, başka bölümünden ödenir.

Görülüyor ki, müellefe-i kulüb denilen kimselere ödeme yapılması yasak edilmemiş, onlara zekât

verilmesi yasak edilmiştir. (F. Bilgiler)

Müellefe-i kulûb - 2

Soru: (Müellefe-i kulûb sınıfına zekât vermek, misyonerlerin parayla insanları Hristiyan

yapmasına benziyor) denilerek konuyla ilgili âyet tenkit ediliyor. Acaba bu iddiayı misyonerler mi

yapıyor?

CEVAP

Elbette, öyledir. Müslüman olan kimse âyet-i kerimeyi nasıl tenkit eder ki? Ya ateisttir veya

misyonerdir. Müellefe-i kulübe zekât vermekteki maksat, kâfirlerin kötülüklerini önlemek, onlarla

iyi geçinmek ve İslâmiyet'in güzel ahlakını her yere yaymaktır. Müellefe-i kulübe dâhil olanların bir

kısmı da, kalblerinin kazanılması ve İslamiyet’e ısındırılması istenen yeni Müslüman olmuş

kimselerdir. Yani sadece kâfirlere değil, yeni Müslüman olmuş kimselere de verilirdi.

Bedayî ve diğer kitaplarda bildirildiği gibi, İslamiyet’e yardım etmek ve düşmanın zararını

önlemek için, onlara mal, para her zaman ödenir. Ama bu, Beyt-ül-malın zekât bölümünden değil,

başka bölümünden verilir. Demek ki, müellefe-i kulübe giren kimselere ödeme yapılması

yasaklanmamış, onlara zekât verilmesi yasaklanmıştır. (F. Bilgiler)

Üvey evlada zekât

Soru: Karımın ölen kocasından olan erkek ve kız çocuğuna, yani üvey çocuklarıma, zekât

vermem caiz midir?

CEVAP

Çocuklar fakirse caiz olur. Mecmua-i Zühdiye’de şöyle deniyor:

Karısının ilk kocasından olan fakir evlâdına, üvey babası zekât verebilir. (İbni Nüceym)

Üvey çocuğa zekât verilebileceği İlmihal’de de yazılıdır.

Karı kocanın zekâtı ayrıdır

Soru: Bey ve hanımın hesapları ayrı mıdır?

CEVAP

Dinimize göre, erkekle hanımının mal varlığı ayrıdır. Birbirine eklenmez. Siz zengin, beyiniz

fakir olabilir, siz fakir beyiniz zengin olabilir. Kim zenginse kendi zekâtını verir.

Beyinize ait değil, kendinize ait borcunuz varsa, mevcut paranızdan çıkarırsınız. Altınlarınızı

tartıp alacaklarınızla birlikte hesap edersiniz. Hepsinin kırkta birini altın olarak, salih fakir bir

müslümana verirsiniz. Ev, dükkan, araba gibi şeyler zekât nisabına katılmaz. Yani zekâtları

verilmez.

Soru: Kendi paramı istediğim gibi harcayamam mı, çok bileziğim var, kendi zekâtımı

veremem mi?

CEVAP

Kendi paranızı meşru yerlere, dilediğiniz gibi harcayabilirsiniz. Beyiniz karışamaz. Karışıyorsa,

zulmediyor demektir. Onun parasını onun istemediği yerlere harcamanız uygun değildir. Eğer izin

almışsanız, dilediğiniz yerlere verebilir, dilediğiniz gibi de harcarsınız. İzinsiz harcamanız doğru

olmaz.

Bileziklerinizin zekâtını siz vereceksiniz. Kendi paranızdan vermeniz gerekir. Beyinizin hediye

ettiği para varsa ondan da verebilirsiniz. Hediye olarak aldığınız para da sizindir. Zekât vermeye

beyiniz razı olmasa da, muhakkak vermeniz gerekir. Ondan habersiz verirsiniz. Kocanın razı olması

meşru işlerde olur. Siz zekât verdiğiniz için sizden razı olmasa, bunun hiç kıymeti olmaz.

Soru: Eşimin nisabı bulan altını var. Zekât konusunda iki ayrı kişi gibi mi davranacağız, yoksa

bu altından borçlarımızı düştükten sonra mı kalanı üzerinden zekât vereceğiz?

CEVAP

İki ayrı kişisiniz. Hanım zengin ise o zekât verir. Borç kiminse borçlarını çıktıktan sonra kalan

malı nisaba ulaşıyorsa, üzerinden de hicri bir yıl geçmişse, zekâtını verir.

Soru: Hanımıma, sormadan onun adına zekât verebilir miyim?

CEVAP

Zekâtı herkes kendisi verir. Sormadan veremezsiniz. Sizi vekil ederse, yani benim zekâtımı

bir müslüman fakire ver derse kendi paranızdan da verebilirsiniz.

Soru: Karı koca çalışıyor ve ortak para biriktiriyorlar. İkisinin parası zekât nisabını geçiyor,

ama ayırsalar nisap miktarının altına düşecek. Zekâtı nasıl verecekler?

CEVAP

Diyelim ikisinin toplam paraları 100 gram altın ediyor. Bir kişi için nisabı bulursa da iki kişi için

nisabı bulmaz. Yaklaşık 50 gram birinin 50 gramı ötekinindir. Dinimizde herkesin malı ayrıdır.

Müşterek değildir. Zekât vermeleri gerekmez.

Soru: Hanımın zekâtını ondan habersiz bir fakire verdim. Duyunca razı oldu. Zekât sahih oldu

mu?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekâtımı vermek için, beyimi değil de, oğlumu, babamı, amcamı veya dayımı vekil

edebilir miyim?

CEVAP

Elbette vekil edebilirsiniz. Onlar sizin zekâtınızı, kendi paralarıyla da verebilirler.

Soru: Bey zekât vermezse hanımı mesul olur mu?

CEVAP

Kendi borçlarınızı düştükten sonra şahsınıza ait 96 gram altın değerinde paranız var ise, zekât

vermeniz gerekir. Baba zekât vermezse, hanımı ve çocukları bundan mesul olmaz. Zekât

vermemenin birçok zararı vardır. Bir hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Zekât vermeyen toplum, kıtlıklara, bunalımlara maruz kalır.) [Taberani]

Zekâtla ilgili meseleler

1- Ticaret malının zekâtı, ticareti yapılan maldan veya değeri altın olarak verilir.

2- Paranın zekâtını kolayca hesap edip vermek için kırkta biri bulunur. Bu kadar liraya ne

kadar altın alınıyorsa, o kadar zekât vermek gerekir.

3- Zekât zamanı hac zamanından önce olan, vakti gelince, zekâtını verir. Kalan parayla hacca

gider. Zekât zamanı hac zamanından sonra, mesela Muharremde olan, önce hacca gider. Zekât

zamanı gelince, hacdan artan paranın zekâtını verir.

4- Zekât verme günü gelip de, zekâtını vermeyen, daha sonra fakirleşip, elinde hiç parası

kalmayan kimse, malı kendi telef ederse, zekât borcu affolmaz. Para kendiliğinden telef olursa zekât

affolur. Yani malı, kendi harcar veya telef ederse, zekât affolmaz. Mesela borsada parasını yok

ederse veya araba, buzdolabı gibi şeyler alarak parasının hepsini harcarsa zekât affolmaz, zekâtını

ödemesi gerekir. Malı çalınırsa, kaybolursa, yanıp yok olursa yahut ödünç veya âriyet verip geri

alamazsa, o zaman zekât vermek gerekmez.

5- Ödünç bir altın isteyen fakire, zekâta niyet edip verilse, sonra da ona hediye edilse zekât

sahih olur.

6- Zekâtı dine uygun verebilmek için, bir fakirle devir yapılırken, fakire, (Bu parayı bana geri

vereceksin, unutma!) diye tenbih etmek caiz değildir. Öyle anlaşmalı devir olmaz. Devir yaparken,

altını verdiğimiz fakir, paranın kendisinin olduğunu kesin olarak bilmeli. Zekâtı dinin emrine

uydurmak için bunun yapıldığını, altını kendi rızasıyla geri hediye ettiğini iyi bilmelidir. (Geri bana

hediye edeceksin) denirse, yani verileni geri vermeye mecbur bırakılırsa, devir sahih olmaz.

7- Nisaba ulaşmayan [96 gram altını veya bu kadar zekât malı olmayan] erkek, devir ve

iskata oturabilir. Taksitli borçlar zekâtta dikkate alınır, fakat iskatta bunun mahzuru olmaz.

8- Dinimizde zekâtı verilmiş mal, kenz [istif edilmiş, stok edilmiş mal] değildir, gayrimeşru

mal değildir. Bu malı, kimsenin zorla almaya hakkı yoktur. Zekâtını veren, malın hakkını ödemiş

olur. Kimse bu malı alamaz. Bir kimsenin mülkü, ondan izinsiz kullanılamaz. (Dürr-ül-muhtar)

9- Zekât veya sadaka-i fıtr verirken vekil olanın mutlaka sahibinin ismini söylemesi gerekmez.

Kendi adına, bu benim zekâtım dese veya hediyem dese caiz olur, çünkü vekil asıl gibidir.

10- Terzilik yapan, diktiği gömleğin ücretini fakirden almayıp, zekâta dâhil edebilir.

Altın olarak vermesi daha iyidir.

Kalaycılık yapan, kalayladığı kapların ücretini fakirden almayıp zekâtına sayabilir.

Diş doktoru, yaptığı dişlerin ücretini fakirden almayıp, zekâtına mahsup edebilir.

Çünkü bunlarda mal temlik ediliyor. Fakire gömlek, protez diş veya kalay verilmiş oluyor.

Bir senelik ihtiyaç

Soru: Zekâtı hesaplarken, bir senelik gıda ihtiyaçları çıkarılıp kalan malın zekâtı mı verilir?

CEVAP

Eğer gıda mevcut olup ayrılmışsa bunların zekâtı verilmez. Çünkü İlmihâl'de deniyor ki:

Ticaret eşyasından evde kullanılmak için ve ticaret olunan gıdadan, bir senelik ev ihtiyacı için

ayrılmış olanların zekâtı verilmez. Yani bütün bunlar, nisap hesabına katılmaz.

Bütün bu eşyayı, yiyecek, içecek, giyecek ve barınacak ev gibi lüzumlu nafakayı satın

almak için sakladığı altın, gümüş ve kâğıt paranın hepsi nisap hesabına katılır. Yani

zekâtları verilir.

Eğer eve alınmış gıda yoksa, nasıl olsa bir senelik gıdaya ihtiyacım var diyerek bir senelik gıda

parası zekâttan düşmez.

Verilmemiş zekâtların devri

Soru: Verilmemiş zekâtların devri nasıl yapılır?

CEVAP

Verilmemiş zekâtların devri değil, bizzat zekâtı vermek gerekir. Ama kağıt para ile verilmiştir,

yanlışlık yapılmıştır, onun için devir yapılır.

Zekât borcunun devir yoluyla verilmesinde dikkat edilecek hususlar:

1- Zekât verilecek fakir (veya fakirler) dinen fakir olmalıdır.

2- Parayı geri iade edeceği için borcu da olmamalıdır.

3- Önceden anlaşma ve hile olmamalıdır. Dinin hükmü anlatılmalı, nasıl yapılabildiği

öğretilmelidir.

Mesela beş senelik zekât borcu olan nasıl yapar?

Bunu tahmini rakamlarla, bir örnekle açıklayalım:

Şahsın, birinci sene iki çeyrek altın, ikinci sene üç çeyrek, üçüncü sene yok, dördüncü sene

bir altın, beşinci sene 2 altın borcu olsun. Bunların toplamı olan 4 bir çeyrek altın, bir fakire verilir.

Fakir, altınları alınca zekât işi tamam olur.

Başka bir örnek verelim:

Şahsın, birinci sene 10 gram, ikinci sene 14 gram, üçüncü sene yok, dördüncü sene 20 gram,

beşinci sene 25 gram altın zekât borcu olsun. Bunların toplamı olan 69 gram altın, bir fakire verilir.

Fakir, altınları alınca zekât işi tamam olur.

Fakir bir kişi ise:

Diyelim ki elimizde sadece 10 gram altın (mesela bir bilezik) var. Zekât niyetiyle bunu fakire

veririz. Fakir bunu bize hediye edebilir veya satabilir. Her iki halde de bu bilezik tekrar bizim olmuş

olur. Tekrar bunu zekât niyetiyle fakire veririz. Bu işlemi böyle 7 sefer, (69 gram zekât borcumuz

olduğu için) tekrar ederiz. Yedinci seferde altın fakirde kalır. Bizim zekât borcumuz ödenmiş olur.

Fakir isterse bunu bize tekrar hediye edebilir veya satabilir. Ama hediye etmeye ve satmaya

zorlanamaz. Çünkü mal onundur, kimse karışamaz.

Fakir iki kişi ise:

Yukarıdaki örnekte, fakir bir kişi değil de iki kişi ise, birinci fakire zekât niyetiyle 10 gramlık

bileziği verdikten sonra, fakir buna geri hediye eder veya satar. Bileziğe tekrar böyle sahip olduktan

sonra bunu ikinci fakire aynı şekilde verir. O da bunu geri hediye eder veya satar. Üçüncü sefer

yine birinci fakire aynı şekilde verir. Bunu 69 gram tamam oluncaya kadar aynı şekilde yapar. (Önce

birinci fakire sonra ikinci fakire, sonra tekrar birinci fakire ve ikinci fakire diye 69 gram olana kadar

devam eder.)

Fakir üç kişi ise:

Yukarıdaki yaptıklarını sırayla birinci fakire, sonra ikinci fakire, sonra üçüncü fakire yapar.

Böyle yapması devir sayısını azaltır, başka bir özelliği yoktur.

Soru: Ailece 10 senedir zekâtı para olarak veriyoruz. Bu zekâtı devir yoluyla nasıl veririz?

CEVAP

Tahmini olarak 10 senedir ne kadar zekât vermişse, yani ne kadar altın vermişse diyelim

ortalama her sene yarım altın verdi. On senede 5 altın eder. Bu daha az veya daha fazla da olabilir.

5 altın alınır, bir fakire verilir. Fakir de gönlü ile bunu hediye ederse geçmiş senelerin devri yapılmış

olur. Eğer beş altın bulunamazsa bir altın bulunur beş kere aynı fakire verilir. Fakir her alışında

bunu verene hediye eder. Ama bir kalemde olursa yani beş altın bulunursa mesele kalmaz. Çok

zenginse daha çok altın gerekir.

Zekâta hile karıştırmak

Soru: Zekâtı dine uygun verebilmek için, bir fakirle devir yapılırken fakire, (Bu parayı bana

geri vereceksin, unutma) diye tembih etmek caiz mi?

CEVAP

Öyle anlaşmalı devir olmaz. Devir yaparken, altını verdiğimiz fakir, paranın kendisinin

olduğunu kesin olarak bilmeli. Zekâtı dinin emrine uydurmak için bunun yapıldığını, altını kendi

rızasıyla, bir lütuf olarak geri hediye ettiğini iyi bilmelidir. Geri bana hediye edeceksin denirse, yani

verileni geri vermeye mecbur bırakılırsa, devir sahih olmaz.

Zekât borcu için devir yaptığını söyleyen bir okuyucuya, doğru yapıp yapmadığını anlamak

için, (Fakire sıkı tembih etseydin, parayı geri bana vereceksin deseydin) dedik. (Evet, sıkı tembih

ettim) dedi. Böyle devir yapmamalıdır!

Zekât borcu

Soru: Yıllarca verilmemiş zekât borcu nasıl hesaplanır?

CEVAP

Her yıl için kırkta birini verecek şekilde hesap edilir.

Fakir zekâtı geri verse

Soru: Zekâtımı altın olarak verdiğim fakir, bana o altınları hediye etti. Zekât borcundan

kurtuldum mu? Bu altınların değeri kadar kâğıt parayı, bir fakire vermezsem günah olur mu?

CEVAP

Hayır, günah olmaz. İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:

Bir kimse, zekâtını fakire verse, fakir de zekâtı aldıktan sonra, getirip zengine hediye etse,

zekât verilmiş olur. (Redd-ül-muhtar)

Dine uygun zekât devri yapıldıktan sonra, fakir kendi gönlüyle hiçbir etki altında kalmadan

parayı zengine verirse, İbni Âbidin’de bildirildiği gibi zekât verilmiş olursa da, tenzihen mekruh

olmaması için o altınların değerini mal veya kâğıt para olarak, bir veya birkaç fakire vermek

gerektiği bildirilmiştir.

Zekât veya sadaka istemek

Soru: Zekât veya sadaka istemek uygun mudur?

CEVAP

Bir günlük yiyeceği olanın, zekât veya sadaka istemesi haramdır. Fakat istemeden

verilen sadakayı, zekâtı alması caizdir. Muhtaç olmayan fakirin, verilen zekât veya sadakayı

almaması iyi olur. Biri zekât toplamak için vazife isteyince, Resulullah efendimiz, (Seni, insanların

yıkayıp attıkları kirleri toplamaya memur etmek istemem) buyurdu. (İbni Huzeyme)

Zekât olarak verilen bir deveyi isteyen bir zata, (Şişman birinin, sıcakta terleyip vücudunu

yıkadığı kirli su içilir mi? Zekât böyle kir gibidir) buyuruldu. (İmam-ı Malik)

(Zekât, karıştığı malı ifsad eder) hadis-i şerifini imam-ı Ahmed hazretleri, (İhtiyacı olmadığı

halde, zekât olarak alınan mal, diğer malları helak eder) diye açıklamıştır. (Tergib)

Zekâtı muhtaçlara vermelidir! Kur'an-ı kerimin birçok yerinde namaz ile zekât beraber

bildiriliyor. (Namazı kılın, zekâtı verin) buyuruluyor. (Bekara 43)

Soru: Fakir, zekât isteyebilir mi?

CEVAP

Hayır. Fakat fakir olduğunu bildirmesi caizdir.

Dilenmekteki ölçü

Soru: Zekât kimlere verilir? Dilenmekteki ölçü nedir?

CEVAP

Zekât, çalışamayacak derecede hasta veya sakat olanlara veya çalışıp da güç geçinen

müslümanlara verilir. Allahü teâlâ böyle fakirleri, milletin içinde kırkta bir olarak yaratmıştır. Bunlara

zekât veren zengin bir müslüman, hem ibadetlerini yaparak Allahü teâlânın rızasını kazanır, hem

de sosyal yardım yapmış olur. Hem de malını, servetini fakirlerin haklarından ve tecavüzlerinden

korumuş olur. Zenginler, servetin kırkta birini muhtaçlara verecek olursa, müslüman ülkelerde

fakirliğin istismarı önlenmiş olur.

Zekât ve sadakalar, aynı zamanda sosyal yardım olup, ekonomik felaketleri önlemek için birer

tedbirdir. Fakir, ihtiyacından fazla ve nisaptan az zekât alabilir. Nafakasından fazla; fakat nisap

miktarından az malı olana fakir denir. Maaşı kaç lira olursa, olsun, evini idarede güçlük çeken her

memur, fakir sayıldığı için zekât alabilir.

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Muhtaç olmadan dilenen, ateş koru yutan kimse gibidir.) [Beyheki]

(Mal biriktirmek için dilenen, ateş koru dilenmiş olur.) [Müslim]

(Kendisinin veya çoluk çocuğunun katlanamayacakları bir ihtiyacı yok iken, dileneni Allahü

teâlâ ummadığı yer ve zamanda muhtaç eder.) [Beyheki]

(Dilenci, dilenmekteki vebali bilseydi, hemen dilenmekten vazgeçerdi.) [Taberani]

(Gerçek yoksul, ihtiyacını karşılayacak bir şeyi olmayan, hatırlanmadığı için sadaka

verilmeyen, kendisi de kalkıp kimseden bir şey istemeyen kişidir.) [Buhari]

(Şu üç şey için yemin ederim: Sadaka vermekle asla mal eksilmez. Öyle ise sadaka verin!

Zulüm gördüğü şahsı, Allah rızası için affeden, dünya ve ahirette aziz olur. Öyle ise affedin! İsteme

kapısını açana da, Allahü teâlâ fakirlik kapısını açar.) [İ.Ahmed]

(Dilenmeye mani olan zenginlik, sabah-akşam yiyeceğe malik olmaktır.) [Ruzeyn]

Bir günlük yani sabah-akşam yiyeceği olanın dilenmesi caiz değildir. Dilencinin

önünde bir günlük yiyecek parası varsa, ona bir şey vermek caiz olmaz. Fakat önünde para yoksa

veya çok az varsa, onun bir günlük yiyeceği olduğu bilinmediğinden sadaka vermek caiz olur.

Her gün az da olsa sadaka vermelidir. Bir ay bekleyip de daha çok vereyim diyerek

sadakasız gün geçirmemelidir.

Bilal-i Habeşi hazretleri, misafirlerine ikram etmesi için Resulullah efendimize vermek üzere

en iyi hurmalardan bir yığın hurma ayırmıştı. Bir gün Peygamber efendimiz, Hazret-i Bilal’in evine

gelip bu hurmaları görünce, bunların ne olduğunu sordu. Hazret-i Bilal de, (Bunları misafirlerinize

ikram edesiniz diye size vermek üzere sakladım) dedi. Peygamber efendimiz buyurdu ki:

(Bunların Cehennemde duman olmasından korkmuyor musun? Ya Bilal bunları infak et, azalır

diye korkma!) [Bezzar]

Hediye için bile uzun müddet saklamak uygun görülmemiştir.

Memura zekât

Soru: Memur; fitre, zekât alabilir mi?

CEVAP

Dinen zengin olmayan kimse, dolgun maaşlı memur da olsa, fitre ve zekât alabilir. İhtiyacı

olan eşya ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar malı, parası bulunan müslümanın,

fitre vermesi vacip olur. Fitre, zekât alması, haram olur.

Fitre nisabına katılacak malın, ticaret için olması şart olmadığı gibi, elinde bir yıl

kalmış olması da gerekmez. (Dürr-ül muhtar)

Halk arasındaki zenginlikle, dinin bildirdiği zenginlik farklıdır. Nisap miktarı malı veya parası

olmayan bir kimsenin lüks arabası bulunsa da zengin sayılmaz. Tersine evi olmayan, kirada oturan

bir kimse, nisap miktarı paraya, altına veya ticaret malına sahip ise dinen zengin sayılır, böyle bir

kimsenin zekât vermesi gerekir ve zekât alması caiz olmaz.

Nisaba malik olmayan herkes fakir sayılır, zekât alabilir. Nisaba malikse fitre vermesi

vacip olur. Memur, 6.000 lira maaş alsa, fakat nisaba malik değilse, yani borçları çıkınca geriye

nisap miktarı parası, malı kalmıyorsa, fakir sayılır. Aksine asgari maaş alan bir kimse, borçları

çıktıktan sonra, nisaba malik ise, zengin sayılır, fitre vermesi gerekir. (Redd-ül muhtar)

[Nisap, 96 gr altın veya bu değerde para, ticaret malı demektir.]

Zekât ve hile

Soru: Bazı kimseler, hile ile zekâtı ortadan kaldırmak istiyorlar. Aynen iskat ve devirde olduğu

gibi, zengin, zekâtını götürüyor, fakire veriyor. Fakir de "aldım kabul ettim" diyor. Sonra zengine

veriyor. Bu âdet halini almıştır. Zenginler, zekât verirken, fakirin bunu iade edeceğini biliyor. Fakir

de âdet olduğunu bildiği için, geri vermek üzere kabul ediyor. Zekât ile devri birbirine karıştırıyorlar.

Böyle hile ile zekât vermek sahih midir?

CEVAP

Hiçbir anlaşma ve hile olmadan, bir zengin, fakire zekât verse, fakir de, aldığı zekâtı zengine

hediye etse, zekât verilmiş olur. Herkes malını istediği kimseye hediye edebilir.

Hizmetçi Berire, kendisine zekât olarak verilen malı, Hazret-i Âişe validemize hediye etmişti.

O da, zekât malı olduğu için, Resulullah efendimize vermek istemeyince, Peygamber efendimiz,

(Bu, Berire için zekâttır. Onun bize verdiği hediye olur) buyurdu. Fakir aldığı zekâtı, zengine hediye

edebilir. Zenginin bunu alması helal olur. Çünkü fakir kendi mülkünden vermiştir. (Eşi'at-ül lemeât)

Zekât vermemek için hile-i bâtıla yapmak zulüm olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Zenginlerin zekâtı fakirlere kâfi gelmeseydi, Allahü teâlâ onlara ayrıca nafaka verirdi. Aç

kalan fakir varsa, zenginlerin zulmü yüzündendir.) [El-Askeri]

Soru: Zekâtımı altın olarak bir fakire veriyorum. Verdiğim zekâtı fakir bana hediye ediyor.

Zekât kadar parayı yine hayır işlerinde sarf ediyorum. Bu her sene böyle devam ediyor. Başka fakire

versem, verdiğim zekâtı bana hediye etmez, bu ise hediye ediyor diye, hep aynı fakire zekât

veriyorum. O da bana hediye ediyor. Böyle verilen zekât sahih olur mu?

CEVAP

Fıkıh kitaplarında, (Bir zengin bir fakire zekâtını verse, fakir de, o zekâtı aynı zengine hediye

etse, zekât verilmiş olur) buyuruluyor. (Redd-ül muhtar)

Ancak, bu âdet haline getirilirse, işin içine hile girmiş olur. Siz, bu fakir bana zekatı hediye

eder diye zekât veriyorsunuz. Fakir de, (Zengin, zekâtının hediye edilmesini bekliyor. Hediye

etmezsem ayıp olur) düşüncesiyle geri veriyor. Dürr-ül-muhtar’da, (Âdet haline gelen hediyeler,

şart edilen ücret gibidir) buyuruluyor. Bu bakımdan böyle hileli işlerden uzak durmalıdır.

Soru: Kocam çok fakirdir, ama ben nisaba malikim. Zekât vermemek için bileziklerimin

yarısını kızıma hediye etsem günah olur mu?

CEVAP

Farz olduktan sonra zekât vermemek için, hile yapmak haram olur.

Farz olmadan önce yapılan hile, imam-ı Muhammed’e göre mekruhtur.

İmam-ı Ebu Yusuf’a göre mekruh değildir.

Fetva Imam-ı Muhammed’e göredir.

İmam-ı a’zama göre, kadın kocasına zekât veremez. Fakat sizin gibi fakir, fakat dinen zengin

olan bir kadının, İmam-ı a’zama göre caiz değilse de, zekâtını imameynin kavline uyarak fakir

kocasına vermesi caiz olur. Bunun için hileye başvurmadan zekâtınızı beyinize verebilirsiniz.

Zekât verirken - önemli

Soru: 70 lira zekât vermem gerekiyordu. Bir fakire 140 lira değerinde bir altın verdim. Sonra

bu altını bana 70 liraya satar mısın dedim, sattı. Zekâtım sahih oldu mu?

CEVAP

Altını fakire vermekle zekâtınız sahih oldu; ama 140 lira değerindeki altını ondan 70 liraya

satın almak mekruh olur. Fakir bana zekât verdi diye utancından ucuza satmıştır. Böyle yapmak

yanlıştır. Durumu olduğu gibi fakire bildirip, mekruh işlemekten kurtulmak gerekirdi. Yani benim

70 lira zekât vermem gerekiyor. Ancak elimde 70 lira değerinde altın yok. 140 lira değerinde var.

Size bu altının yarısını zekât olarak verdim demek gerekirdi. Sonra o altının yarısını bana 70 liraya

satar mısın denirdi. Satarsa altının yarısı zaten sizindi, diğer yarısını da rayiç fiyattan almış

olurdunuz.

Soru: 50 lira zekât vermem gerekiyordu. Bir fakir arkadaşımda 140 lira değerinde bir altın

vardı. Bu altını bana 50 liraya satar mısın sana zekât vereceğim dedim. O da 140 lira değerindeki

altını 50 liraya sattı. Ben de ona altını zekât olarak verdim. Zekâtım sahih oldu mu?

CEVAP

Zekât sahih oldu. Ancak fakir normalde 140 lira değerindeki altını 50 liraya satmaz. (Zekâtı

bana verecek) diye ucuza sattı. Böyle ucuza satın alınması mekruh olur. Bunun gibi, fakire 140 lira

değerinde bir altın verip, mesela 100 liraya geri almak da aynı şekilde mekruhtur. Halbuki zekât

işi olmasa idi, insan malını, altınını en ucuz fiyata satabilirdi. Hatta para almadan hediye bile

edebilirdi.

Zekâtta hile

Soru: Bazı kimseler, zekât vereceği zaman bir fakire, (Benim zekât borcum var. Gel, seninle

devir yapalım) diyorlar. Fakire zekât olarak altın veriyorlar, fakir mecburen altınları geri hediye

ediyor. Böyle zekât vermek sahih midir?

CEVAP

Altınla zekât verilmişse, geri almak caiz olmaz. Devir, kâğıt parayla verebilmek için bir

kolaylıktır. Yoksa zekâtı ortadan kaldırmak için değildir.

Genelde hiçbir fakir, devir yapalım diyen zengine, (Senin vereceğin altınları sana geri hediye

etmem, o altınlar benim olur) diyemez, bundan çekinir. Eğer fakir, altınları vermese, zenginin, (Seni

devir yapacağız diye çağırdım, ver altınları) demesine fırsat bırakmamak için pazarlıklı devir

yapmamalıdır.

Devir, zekâtı dinin emrine uygun olarak vermek için yapılır. Kâğıt parayla zekât verebilmek

için, pazarlıksız olarak fakirle devir yapmak caiz olur. Daha önce mesele anlatılır. (Para fakirindir.

Kendi rızasıyla altını geri hediye ederse, ben de bunun bedelini kâğıt para olarak veririm, böylece

zekât dine uygun verilmiş olur. Fakir, parayı hediye etmeye mecbur değildir) demeli. Devir

yaparken, altını verdiğimiz fakir, paranın kendisinin olduğunu kesin olarak bilmeli ve gönül rızasıyla

zengine hediye etmeli. Zengin de, altın miktarı parayı bir veya birkaç fakire vermeli. Böyle yapılırsa

dine uygun şekilde zekât verilmiş olur.

Zekâtı zorla almak

Soru: İslamiyet’te, devletin, ticaret malı zekâtını da zorla zenginlerden alacağını söyleyen

Suriyeli yazarlar vardır. Devlet, zekâtı zorla alabilir mi?

CEVAP

Hükümet, şu 5 malı alamaz: Emval-i batına, fitre, kurban, adak ve kefarettir. (Kuduri

Şerhi)

Zekât mallarından altın, gümüş ve ticaret eşyasına Emval-i batına denir. Zengin kimse,

bizzat kendisi verir. Zekât hayvanları ile topraktan elde edilen mallara Emval-i zahire denir.

Zekât memurları tarafından toplanan Emval-i zahire zekâtını, hükümet, zekât alması caiz olan yedi

sınıftan her birine sarf eder. (Redd-ül muhtar)

Soru: Mezhepsizlerin her fikri yanlış mıdır? Mesela, (Zekâttan başka malda da fakirlerin hakkı

vardır) hadisine göre, zekâtı hükümetin zorla alacağını, ayrıca sadaka vermeyenlerin fazla mallarına

hükümetin el koyabileceğini bildirmeleri de mi yanlıştır?

CEVAP

Mezhepsizlerin her fikri değil, mezhepsiz fikirleri yanlıştır. Bahsettiğiniz hadis-i şerife

mezhepsiz yazar yanlış mana veriyor.

Bu hadis-i şerif, sadakanın, zekât gibi farz olduğunu değil, nafile ibadetler arasında çok sevap

olduğunu göstermektedir. Çünkü, zekât hakkını fakirlere vermeyenlere Cehennemde azap

yapılacağı bildirildi. Sadaka hakkını vermeyenlere ise, hiç azap bildirilmedi. Sevabının çok olduğu

bildirildi.

Bunun gibi, hadis-i şerifle bildirilen müslümanın müslüman üzerinde beş hakkından selam

vermek, hasta ziyaret etmek ve davet olunan yemeğe gitmek haklarının da farz olmadıklarını

İslam âlimleri sözbirliği ile bildirmişlerdir.

Dinimizde zekâtı verilmiş mal, biriktirilmiş, gayrı meşru mal değildir. Bu malı, kimsenin zorla

almaya hakkı yoktur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Zekâtı verilmiş mal, biriktirilmiş, istif edilmiş mal değildir.) [Ebu Davud]

(Zekâtını vererek mallarınızı zarardan koruyunuz!) [Hakim]

Görüldüğü gibi, zekâtı verilen mal, kenz, [yani istif edilmiş, stok edilmiş mal] değildir.

Zekâtını veren, malın hakkını ödemiş olur. Kimse bu malı alamaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Bir müminin malını, onun rızası olmadan almak helal değildir.) [Ebu Davud]

Bir kimsenin mülkü, ondan izinsiz kullanılamaz. (D.Muhtar)

Zekâtı önceden vermek

Soru: Her yıl Şevval ayının üçünde zekât veriyorum. Bu yıl, zekât günü dolmadan Ramazanda

versem mahzuru var mı? Günü gelmeden verilirse, nafile olur mu?

CEVAP

Günü gelmeden vermek caizdir, nafile olmaz. Zekât verme tarihi gelince, nisabın altına

düşerse, yani dinen fakir olursa, ancak o zaman nafile olur.

Şevval ayının üçü gelince, malınızı hesap ederseniz, eksik ise verdiğiniz zekâtı tamamlarsınız.

Fazla ise zararı olmaz; hatta daha vakti gelmeden birkaç yılın zekâtını önceden vermek de caizdir.

(Tahtavi)

Bir kimse, zekâtını yanlış hesap edip, bir altın zekât vermesi gerekirken iki altın hesap etse,

fakire verdikten sonra tekrar hesap etse, bir altın vereceğini anlasa, ikinci yıl vereceği zekâta bu bir

altını mahsup eder. (Nimet-i İslam)

Soru: 3 altın zekât vermem lazım, 5 tane verip ikisini de gelecek yıla mahsup etmek sahih

midir?

CEVAP

Evet.

Kameri aylara göre zekât

Soru: Miladi aylara göre zekât verilmez mi?

CEVAP

Zekât, miladi aylara göre değil, kameri aylara göre verilir.

Soru: Benim zekât verme günüm 10 Ağustos. Bu sene zekât verecek kadar mala borcumdan

dolayı malik değilim. Ancak 15 Ağustos tarihinden sonra eşim maaşından bana altın takı alacak.

Alacağı hediye ile birlikte zekâta malik olursam zekât vermem gerekir mi?

CEVAP

Zekât verme günü 10 ağustos olmaz. Hicri yani kameri aylara göre olur. 10 Recep, 7 Şaban

gibi. 10 ağustos hangi aya tekabül ediyorsa onu tespit etmeniz gerekir. Geçen senenin 10 ağustosu

28 rebiülevvele geliyor. Bu sene 28 rebiülevvel ise 30 temmuza geliyor. 30 temmuzda dinen zengin

sayılmazsanız, yani 96 gram altınınız yoksa, fakir olmuş sayılırsınız. Bundan sonra zengin olmanızın

önemi yoktur. Yani yeni bir tarih tespit etmeniz gerekir. Diyelim ki 20 ağustosta zengin oldunuz,

bunu kameri aya göre tespit edersiniz. Bir daha ki sene o ayın o günü gelince eğer zenginseniz

zekât verirsiniz, yine zengin olmazsanız, yeni bir zenginlik tarihini beklersiniz.

Kağıt para ile zekât

Soru: (Para paradır, kâğıt parayla niye zekât verilmesin) deniyor. Dinin bu konudaki hükmü

nedir?

CEVAP

Günümüzde herkes, dinden bahsediyor, aklına göre konuşuyor. Niye böyle olmasın ki, bence

bal gibi olur diyorlar. Allah ne emrediyor, Peygamberimiz ne buyuruyor, din kitaplarımız ne

yazıyor demiyorlar. Akla göre ölçü olsa, akıl sayısı kadar din olur. Onun için, dinde nakil esastır.

Zekât olarak verilecek mallar yerine, bunların kıymetlerini de vermek caizdir. Kıymet

denilince, altın ve gümüş anlaşılır. Başka mal [çek, senet veya paralar] anlaşılmaz; çünkü eşyanın

kıymeti altın ve gümüşle anlaşılır. (Keşfi rümuz-i gurer)

Fülus [bakır] paraların kıymetleri nisabı bulunca, zekât olarak, bu fülusun değerinin kırkta

birini gümüş olarak vermek gerekir. (Miftah-üs-seade)

Bakır paranın zekâtı, aynı cins bakır paradan verilmez, gümüş olarak verilmesi gerekir.

İmam-ı Ebu Yusuf hazretleri buyurdu ki: Toprak sahiplerinden uşur ve zekât olarak, altın ve

gümüş yerine, başka geçer akçe [kâğıt para] almak haram olur. Her ne kadar bunlar, herkesin

kabul ettiği damgalı paraysa da, altın değil, bakır paradır. (Redd-ül-muhtar)

Altın ve gümüş olmayan, tedavüldeki para ile zekât verilmez. Zekât, ya altın veya gümüş,

yahut ticareti yapılan maldan verilir. İmam-ı Nesefi hazretleri buyuruyor ki: (Bir zengin, yemek

satın alıp fakire yedirse, zekât vermiş olmaz.) (Zahire)

Zekât olarak altın ve gümüş yerine, bunların kıymeti kadar uruz [ticaret malı] vermek sahihtir.

Elbise tüccarı, ya ticaretini yaptığı elbiseden veya değeri kadar altın, gümüş verir. (Tahtavi)

Beş devesi olan, bir koyun verir. 24’e kadar dört koyun verilir. 25’ten 35’e kadar olan deve

için, iki yaşına girmiş bir yavru dişi deve verilir. 36’dan 45’e kadar, üç yaşına girmiş dişi deve

yavrusu verilir. 46’dan 60’a kadar, yük vurulabilecek, dört yaşına girmiş dişi deve verilir. Bundan

daha fazlası için de, yine belli sayılarda dişi deve verilir. Zekât olarak, erkek deve verilmez. Erkek

develerin zekâtı bile dişi deve olarak verilir. Dişi devesi yoksa değeri kadar altın veya gümüş verilir.

Başka mal verilmez. (Hindiyye)

Niye dişi deve verilmesi gerektiğini bilemeyiz. Deveye binilir, eti yenir, yük taşır. Dişi devenin

erkek deveden farkı var, süt verir, yavru doğurur; fakat dişi deve, erkek deve olmadan yavru

doğuramaz. Buna rağmen dinimiz erkek deveyi zekât olarak vermeyi caiz görmüyor. Bir bakkal,

dükkanında sattığı mallardan zekât verebilir, konfeksiyon malından zekât veremez.

Bir konfeksiyoncu da, ceket pantolon gibi sattığı mallardan zekât verebilir, fakat pirinç, yağ

gibi bakkalın sattığı mallardan zekât veremez. Bir eczacı, ancak sattığı ilaçları zekât olarak verebilir

yahut altın olarak verir. Konfeksiyon veya bakkal malzemeleri veremez. Halıcı veya mobilyacı ancak

ticaretini yaptığı, sattığı malları zekât olarak verebilir. Oyuncakçı mobilya, mobilyacı oyuncak

veremez. Bazıları, (Fakire ne versen alır, yeter ki ver, fakir razı olur) diyorlar. Evet, fakir razı olur,

fakat önemli olan, fakirin rızası değil, Allahü teâlânın rızasıdır. Kumarda da, faizde de, zinada da

tarafların rızası vardır, ama Allah’ın rızası yoktur. Önemli olan Allah’ın emridir.

Dine uygun çare aramak

Hile-i şeriyye, harama düşmemek için kurtuluş çaresini bulmak demektir. Haramı helal veya

helali haram yapmak için hile-i şeriyye yapılmaz. Yahut birinin hakkına mani olmak veya haksız mal

ele geçirmek için hile yapmak caiz olmaz. Farzdan kurtulmak veya haram işlemek için hile yapmak

haramdır. Buna hile-i şeriyye değil, hile-i bâtıla denir. Bir şey, farz veya haram olmadan önce, farz

veya haram olmasını önlemek caizdir. Buna hile-i şeriyye denir.

Muteber eserlerde buyuruluyor ki:

Haramdan kurtulmak ve helale kavuşmak için hile-i şeriyye yapmak caiz ve iyidir. Böyle

hilenin caiz olmasına senet, Sad suresinin 44. âyetidir. Bu âyet-i kerime, Eyüp aleyhisselam,

hanımına yüz sopa vurmaya yemin edince, bu yemini yapmaktan kurtulması için yapılacak hile-i

şeriyyeyi bildirmektedir. (Hindiyye)

Said bin Sa’d hazretleri anlatır:

"Babam Sa’d, Resulullahın yanına, hasta, sarsak birini getirdi. Suçunu söyleyip ceza

verilmesini istedi. Peygamber efendimiz, (Buna üzerinde yüz filiz bulunan bir dal ile bir kere

vurunuz!) buyurdu. Böylece bir vurmakla, yüz sopa vurulmuş, had cezası yapılmış oldu. (Eşiat-ül-

lemeat)

Âyet-i kerime ve hadis-i şerifte bildirilen hususlar da, hile-i şeriyyenin caiz ve iyi olduğunu

göstermektedir. İmam-ı a'zam hazretleri de hile-i şeriyyenin caiz olduğunu bildirmiştir.

Zaruret olmadıkça; hiçbir sebep ile ödünç para alıp, faiz ödemek caiz değildir. Zaruret

başkadır, ihtiyaç başkadır. Zaruret, kendinin veya nafakası lazım olanların aç, susuz, çıplak veya

sokakta kalarak hasta olması demektir. Zaruret olunca, yani ölümden veya hastalıkla, bir uzvun

yok olmasından korku olunca, helal yol bulunamazsa, faizle ödünç alınıp, bununla zaruret giderilir.

Nafakaya muhtaç olup, çalışamayan ve faizsiz ödünç bulamayan kimsenin nafaka için, faiz ile

ödünç alması caiz olur ise de, böyle kimsenin, krediyi muamele satışı yolu ile alması iyi olur. Mesela,

on altın alıp, üç ay sonra on iki altın ödemek isterse, on altını alırken, kalem, defter, kitap gibi

herhangi bir şeyi de iki altına satın alıp, on iki altın borçlanır. Bunun gibi haram işlemekten kurtuluş

yolu aramaya hile-i şeriyye denir. Zarurete düşenin, ibadetini kaçırmaması veya haram işlememesi

için hile-i şeriyye yapması lazım olur. İslamiyet’e uymaktan kaçmak için çare aramaya hile-i bâtıla

denir ki, haramdır.

Zekâtı fakire veya vekiline, altın olarak verip sonra bunu kağıt paraya çevirmek, hile-i şeriyye

olur. Zekâtı, sadaka-i fıtrı, nezri ve kurbanı, kaza etmeden fakir olan, hile-i şeriyye denilen

kolaylıkla, bunları kaza edebilir.

Eşini üç talakla boşayan müslümanın, nikahı kendi mezhebine uygun, fakat diğer üç

mezhepten birine uygun değil idiyse, o mezhebi taklit ederek yeniden nikah yapar. Bu da hile-i

şeriyye olur.

100 gram bileziği olan muhtaç bir kadın, dinen zengin sayılır. Zekât vermesi ve kurban

kesmesi gerekir. Eğer bu muhtaç kadın, kurban kesmemek için, kurban bayramında sefere çıksa,

bayramdan sonra memleketine gelse, artık kurban kesmesi vacip olmaz. Zekât vermemek için de,

bileziklerinin yarısını çocuğuna hediye etse, zekât vermekten kurtulur. Fakat zekât farz olmadan

önce yapılan böyle hile, imam-ı Muhammed’e göre mekruh, imam-ı Ebu Yusuf’a göre caiz olur.

Kağıt liraların zekâtını vermek için hile-i şeriyye

Bütün kitaplar, (kağıt liraların zekâtı, altın olarak verilir. Kağıt olarak verilmez) diyor. Kağıt

liraların zekâtını verebilmek için, (Hile-i şeriyye) yapılır.

Borçlusuna zekât vererek onu borçtan kurtarmak için, (Sana zekat vereceğim. Fakat, senden

alacağımı, vereceğim zekâtıma karşılık sayıyorum. Sen de kabul et!) demek caiz olmaz. Zekâtı

fakire vermesi, fakirin de aldığını zengine geri vererek borcunu ödemesi lazımdır. Fakirin geri

vermesine güvenemeyen alacaklı için, Fetava-yı Hindiyye’nin altıncı cildi sonunda diyor ki:

Alacaklı, güvendiği bir kimseyi borçlusuna göstererek, sana vereceğim zekâtı teslim almak ve

sonra senin bana olan borcunu ödemek için, bunu vekil yap der. Fakir de o kimseyi böylece vekil

yapar. O kimse zekâtı alınca, aldığı mal, fakirin mülkü olur. Sonra, bunu zengine geri vererek,

fakirin borcunu ödemiş olur.

İki kimsenin bir fakirden alacakları olsa, bunlardan biri, fakire alacağı kadar zekât verip, onu

kendine olan borcundan kurtarmak istese, fakire o kadar zekât verir. Sonra, alacağını fakire sadaka

eder. Yani helal eder, bağışlar. Sonra fakir, elindeki zekâtı bu zengine hediye eder. Yahut fakir,

borcu kadar altını birinden ödünç alıp zengine hediye eder. Zengin bunu zekât niyeti ile bu fakire

geri verir. Sonra, fakiri borcundan ibra eder. Yani, ona bağışlar. Fakir, zekât olarak aldığı altınları,

evvelce ödünç almış olduğu kimseye geri verir. Zekât ile [ve nezr edilen mal ile] hayrat ve hasenat

yapılamaz. Yapmak için, bunları tanıdığı bir fakire verir. Fakir de, bunlar ile o hayırlı işleri yapar.)

Bunlardan anlaşılıyor ki, kağıt para ile zekât verebilmek için, vereceği kağıt paranın değeri

kadar altın lira ağırlığındaki altın ziynet eşyasını hanımından veya bir tanıdığından ödünç alır.

Altınları, tanıdığı veya akrabasından bir fakire zekât niyeti ile verir. Böylece kağıt paraların zekâtı

verilmiş olur. Sonra, fakir bu altınları bu zengine hediye eder. Zengin de alıp, sahibine geri vererek

borcunu öder. Zekâtı verilmiş olduğundan, zengin zekât vermek için ayırmış olduğu elindeki kağıt

paraların bir kısmını bu fakire verir. Geri kalanı her türlü hayrata ve hasenata verir. Ancak, fakir

de bu hayratın sevaplarına kavuşmak isterse, zekât olarak aldığı altınları geri hediye etmez, bu

zengine satar. Sonra, hayırlı işler yapması için zengini vekil edip, kağıt paraları zengine geri verir.

Dört mezhep ilimlerinde mütehassıs, büyük âlim, seyyid Abdülhakim Arvasi hazretleri

buyurdu ki:

(Kağıt paraların kıymeti, kıymeti itibariyyedir. İtibardan düşünce, kıymeti kalmadığı için, fıtra

ve zekâtı, kağıt para ile vermek caiz olmaz. Kağıt ile, önce verilmiş zekâtlar, altın ile devredilerek,

kaza edilmeli. Hacdan başka, diğer mali ibadetlerin kazası devir yolu ile yapılır.) (Cennet Yolu

İlmihali)

Bir okuyucunun sualleri

Soru: Zekâtı altınla verince fakir de gidip kuyumcuda bozduruyor. Kuyumcu da bundan % 10

kazanıyor; verdiğimiz zekâtın bir kısmı kuyumcuya gidiyor, bu adaletsizlik değil mi?

CEVAP

Dinin emrinde yanlışlık olmaz. Bir yerden ödünç bilezik vesaire altın alırsın, zekâtı verirsin.

Fakire dersin ki eğer istersen bu altını bana sat, kuyumcu % 10 kâr eder, senin % 10 zararın olur.

O da kabul ederse elinde vereceğin zekât parası ile bu altınları alırsın. Böylece zekât dine uygun

verilmiş olur, fakir de bir kuruş zarar etmiş olmaz, kuyumcu da % 10 almış olmaz. Ödünç altınları

da götürüp sahibine verirsin. Dinimizde yanlış bir şey yoktur ve olamaz, her şeyin kolayı ve çaresi

vardır.

Kâğıt parayla zekât

Soru: Zekât, kâğıt parayla verilse, fakir de bu parayla kendisine altın alsa, zekât sahih olur

mu?

CEVAP

Evet, sahih olur.

Kâğıt paranın zekâtı

Soru: Kâğıt paranın zekâtı hesaplanırken, altının gram fiyatı nasıl bulunur?

CEVAP

Kâğıt paranın zekâtı hesaplanırken, Cumhuriyet altını, Hamit lira, Aziz lira, Reşat lira gibi,

piyasadaki basılmış, damgalı altın liraların fiyatı en düşük olanı esas alınır. Bunlar 7,2

gramdır. En düşüğünün fiyatı 7,2’ye bölünerek, altının gram fiyatı bulunur. Diyelim ki, Aziz

lira en düşük olanıysa ve fiyatı da 576 liraysa, bir gram altının fiyatı, 576/7,2=80 liradır.

Paranın zekâtı

Soru: 16 bin lira param var. Bunun zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Önce altının gram fiyatı bulunur. Mesela gramı 80 liraysa, 16 bin lira, 200 gram altın eder.

200 gram altının kırkta biri de, 5 gram altın eder. 5 gram altın zekât olarak verilir. 5 gram

bulunamazsa, üç çeyrek altın verilir.

Altın ve parası olan

Soru: 70 gram 14 ayar altınla, 4000 lira parası olan, zekâtını nasıl verir?

CEVAP

Önce 4000 liranın ne kadar altın alabileceği hesaplanır. Altının gramının 80 lira olduğunu kabul

edersek, 4000/80=50 gram altın eder. Bunu, 70 grama ilave edince, 120 gram olur. Bunun kırkta

biri 3 gram eder. Zekât olarak 3 gram altın vermek gerekir. Bu 3 gramı 22 ayardan vermek çok iyi

olur. 18 ayardan verilirse de caizdir. Eğer 70 gramını 14 ayardan, kalan 50 gramını da 22 ayardan

verirse bir mahzuru olmaz. Hepsi 14 ayardan verilirse mekruh olur.

Değişik ayardaki altınlar

Soru: 35 gram 14 ayar, 25 gram 18 ayar, 40 gram 22 ayar altını olan zekâtını nasıl verir?

CEVAP

Altınlar toplam, 35+25+40=100 gram ediyor. Bunun kırkta biri yani 2,5 gramı, zekât olarak

verilir. Hepsini 22 ayardan vermek çok iyi olur. 18 ayardan verilirse yine uygun olur, ama hepsi

14 ayardan verilirse mekruh olur. Eğer altınların hepsinin ayarı 14 ise, o zaman 14 ayardan

vermek mekruh olmaz. Yani altının ayarı ne ise, o ayardan veya daha yükseğinden vermelidir.

Nasıl hesaplanır?

Soru: Paranın zekâtı kolayca nasıl hesaplanır? Mesela 40 bin liranın zekâtı nasıl hesaplanır?

CEVAP

40.000 liranın zekâtını vermek için, önce kırkta biri bulunur. Bu da 1000 lira eder. 1000 liraya

ne kadar altın alınıyorsa, o kadar zekât vermek gerekir. Diyelim ki, altının gramı 33,3 lira ise, 1000

lira, yaklaşık 30 gram altın alır. Bu 30 gram altın fakire verilirse zekât dine uygun verilmiş olur.

“Şimdi âdet böyledir” demek

Soru: Eskiden, zekât ya ticaret edilen maldan veya değeri altından veriliyordu, ama bugün

altın yerine kâğıt para kullanılıyor. Niye kâğıt para verilmesin ki? Eskiden kağnıyla gidiliyordu diye,

şimdi uçağa binmeyecek miyiz? Şimdi insanların çoğu ne yapıyorsa aynısını yapmak gerekir.

Eskiden böyleydi diyerek eski şeyleri yapmak, ayrı bir yol tutmak, yanlış değil mi?

CEVAP

Bu çok yanlış bir kıyastır. Allahü teâlâ, (Dininizi tamamladım, dinde noksanlık yoktur)

buyuruyor. Dinî hükümler zamanla değişmez. Dini zamanla değiştirmek, dinde reform olur. Âdetler

değişebilir, ama dinî hükümlerde değişiklik olmaz. Kağnı, uçak âdettir, âdette değişiklik olur elbette.

Zaten zamanın tekniğine uymak dinin emridir. İbadetlerde yenilik yapmak ise, dini değiştirmek olur.

Yani Allah’ın koyduğu ibadet şeklini beğenmemek olur.

Dinimize aykırı değilse, âdetlere uymanın mahzuru olmaz. Âdetler dine aykırı ise, (Şimdi

herkes öyle yapıyor) diye ona uymak caiz olmaz. Mesela şimdi insanların çoğu tesettürlü değil diye,

(Herkes açık geziyor, ben de gezsem ne olur) denmez. Çok kimse namaz kılmıyor diye, (Ben de

kılmasam ne olur) denmez. (Şimdi herkes, zekâtını ticaret ettiği maldan değil de, gıda maddesi

olarak veriyor, ben de versem ne çıkar. Her sene veriyorum, hiçbir şey de olmuyor) denemez.

Dinimiz ticaret edilen maldan veya altın olarak verilir diyorsa, sadece ondan verilir. Konfeksiyoncu

gıda maddesi veremediği gibi, gıda maddesi satan da, elbise olarak zekât veremez. Yani dinin

emrine uyulur, herkesin yaptığı ölçü olmaz.

KURUMLARA ZEKÂT VERMEK

Soru: Kur’an-ı kerimdeki fi-sebilillah kelimesine, Allah yolunda olan her kurum ve kuruluş

dâhil diyerek, dernekten partiye kadar her kuruluşa zekât verileceği söyleniyor. Bu doğru mudur?

CEVAP

Kur’an-ı kerimde zekât verileceği bildirilen 8 sınıftan biri de fi-sebilillah yani Allah

yolundakilerdir. Bu sınıfa girenler:

1- Fi-sebilillahtan murad, fakir askerlerdir. (Nur-ül-izah)

2- Fi-sebilillahtan murad, cihad ve hac yolundaki muhtaçlardır. (Redd-ül-muhtar)

3- İmam-ı Ebu Yusuf’a göre, savaşa gidemeyen fakirler, İmam-ı Muhammed’e göre de hac

yolundaki fakirlerdir. (Dürer)

4- Gaza veya hac için çıkıp da nafakası tükenenlerdir. (Tahtavi)

5- Üç mezhebe göre, gazi ve askerlerdir. Hanbeli’ye göre hac yolundakiler de dâhildir.

(Mizan)

6- Gaziler olduğunda, dört mezhepte ittifak vardır. (M. Erbea)

7- Zahid-ül Kevseri hazretleri, Makalat kitabında, (Hayır kurumlarına zekât verilmesi caiz

değildir. Müctehid imamların hiç biri, hayır kurumlarına zekât verileceğini bildirmemiş ve bu konuda

icma hâsıl olmuştur. Sonra gelen âlimlerin sözleri icmayı bozamaz) buyuruyor. [Demek ki, bugün

hakiki bir âlim bile çıksa, kurumlara zekât verilmesine fetva verse, icmayı bozamayacağı için fetvası

geçersiz olur. Zaten hakiki âlim de, icmayı bozucu fetva vermez.]

Bedayi’de, fi-sebilillah kelimesiyle Allah yolunda çalışanlar bildirilmiştir. Mesela zengin de

olsa, ilim talebesine zekât verilir. Dürr-ül-muhtar’da diyor ki: Din bilgilerini öğrenmekte ve

öğretmekte olanlar yani işi, mesleği bu olanlar, zengin olsalar bile, çalışıp kazanmaya vakitleri

olmadığı için zekât alabilirler. İbni Abidin hazretleri bunu açıklarken buyuruyor ki: Hadis-i şerifte,

(İlim öğrenmekte olanın 40 yıllık nafakası olsa da, buna zekât vermek caizdir) buyuruldu.

Durum böyleyken, çeşitli kurumlar, zekât fonu diye bankaya bir hesap numarası açıyorlar yahut

makbuzla para topluyorlar. Yukarıdaki vesikalardan anlaşılacağı gibi, bu yolla verilen paralar zekât

yerine geçmez.

İbni Âbidin hazretleri, Bedâyide fi-sebilillah kelimesinin bütün kurbetler (Allah için olan bütün

işler) olarak açıklandığını bildirmekte ve Nehr kitabından alarak, (Âlimler, zekât toplayanlardan

başka, bütün sınıflara fakirlik şartı ile zekât verileceğinde ittifak etmişlerdir) buyurmakta, ayrıca,

(Mescid, köprü, yol yaptırmak, hac ve cihad etmek gibi temlik sayılmayan yerlere zekât

verilmez) hükmünü Zeylâi'den naklen bildirmektedir. [Temlik, zekâtı fakirin eline vermektir.]

Ülkemizde, dine hizmet eden, ilim talebesi yetiştiren yurtlar, Kur’an kursları, vakıflar ve başka

hayır kurumları vardır. Bu kurumların bir yetkilisi, bir fakirden vekâlet alır. Fakir, kurumdaki yetkili

şahsa vekâlet verirken, (Benim adıma zekât almaya ve aldığın zekâtı dilediğin yere vermeye

seni vekil ettim) der. Yahut sadece (Seni umumi vekil ettim) demesi de kâfidir. Vekil de, aldığı

zekâtı, talebelerin ihtiyaçlarına, kurumun başka ihtiyaçlarına sarf edebilir. Böylece hem istenilen

hayır kurumuna yardım edilmiş ve hem de dine uygun zekât verilmiş olur. Bu konuda,

www.ihlasvakfi.com sitesinde de bilgi vardır.

Böyle vekalet vermeden kurumlara zekât verilmez. Verilirse, zekât değil, sadaka olur. Zekât

borcu ödenmiş olmaz.

Soru: Bir yazar, (Kurumlara zekât verilmez, vekâleten de verilmez. Zekâtı alan şahıs, zekâtı

kurumlara verirse, o zekât sahih olmaz) diyor. Bu yanlış değil mi?

CEVAP

Evet, vekaleten diyerek de olsa kuruma zekât verilmez, fakat teslim alan şahıs, fakir ise veya

fakir vekili ise, ona zekât vermenin hiç mahzuru olmaz. Kurumlara ancak bu yolla verilebilir. Zekât

veren kimse, kuruma değil, fakire zekât veriyor. Fakir, bunu dilediği gibi harcar, dilediği yere

bağışlayabilir. Kumara da, kuruma da verse zekât sahih olur. Günah olan bir yere vermişse fakir

sorumlu olur, ama zekât yine verilmiş olur. Fakirin harcayacağı yer, zekât vereni ilgilendirmez. Salih

fakirlere vermek elbette daha iyidir. Salih fakir de, aldığı zekâtı hayır kurumlarına verirse bunun hiç

mahzuru olmaz. Kendisine de sevab olur.

Aişe “radıyallahü anha” buyurdu ki: (Resulullah “sallallahü aleyhi ve sellem” odama geldi.

Çömlekte et kaynıyordu. Ekmekle evde bulunan bir şey ikram ettim. (Et piştiğini gördüm) buyurdu.

Hizmetçimiz Berire’ye sadaka verilen et idi. Siz sadaka [zekât] yemediğiniz için, bundan vermedim

dedim. (Bu et Berire için sadakadır. Onun bize verdiği ise hediye olur) buyurdu). Fakir aldığı zekâtı,

zengine de verebilir. Verdiği hediye olur. Zenginin bunu alması helâl olur. Çünkü fakir kendi

mülkünden vermiştir. (Eşiat-ül lemeat)

Görüldüğü gibi, Peygamber efendimizin zekât, sadaka alması caiz değil iken, fakir kendi

malını verince caiz oluyor. Fakir veya fakir vekili, zekât malı kendi mülkü olduktan sonra onu zekât

verilmesi caiz olmayan yerlere, mesela zenginlere, kendi anana babasına veya kurumlara da

verebilir. (Sen verilen zekâtı her yere harcayamazsın) demek çok yanlış olur. Bilmeden yanlış fetva

verenlere meleklerin lanet ettiği, hadis-i şerifle bildirilmektedir.

Derneğe zekât ve kurban verilir mi?

Soru: Bazı yazarlar, hayır kurumlarına, derneklere, camilere zekât ve kurban

verilemeyeceğini durmadan işliyor. Bu işle uğraşanların hepsini bir kalemde kötülemesi doğru

mudur? Dine uygun yapanı yok mudur? Mesela ben, hayır kurumunda çalışan bir fakire, (Benim

adıma zekât almaya ve aldığın zekâtı dilediğin yere vermeye seni vekil ettim) diyorum.

Kurban vekâletimi de verirken, (Kurbanımı kesmeye, etini dilediğin yere vermeye seni vekil

ettim) diyorum. Vekilim olan fakir, aldığı zekâtı ve kestiği kurbanın etini bir hayır kurumuna verse,

mahzuru olur mu?

CEVAP

Hiçbir mahzuru olmaz. Belki o yazarlar, dine uygun olmadan, yani fakire zekâtını vermeden,

direkt hayır kurumuna verenleri kast etmiş olabilirler. Ama (Şöyle verilirse mahzuru olmaz)

demeleri de gerekir. Çünkü dinimizin caiz gördüğü bir mesele gizlenmiş oluyor, kurunun yanında

yaş da yanıyor, bu işi dinimize uygun yapanlar töhmet altında bırakılıyor. (Kurumlara zekât ve

kurban verilmez) diye büyük manşetler atılıyor.

İhlas vakfı bu işi, dine uygun yapıyor. Kurbanlar şahıslara veriliyor. Zekâtları fakirler alıyor.

Bunlar da kestikleri kurbanların etini veya aldıkları zekâtları getirip İhlas vakfına bağışlıyorlar.

Bunların dine aykırı bir yönü yoktur.

Evi olmayan da zekât verir

Soru: Bir takvim yaprağında aynen şöyle diyor:

“Zekât verilecek malın hem borçtan hem de sahibinin asli ihtiyaçlarından artmış olması şarttır.

Asli ihtiyaçların başında orta halli bir mesken gelmektedir. Aynı zamanda aile fertlerinden bakmakla

yükümlü olduğu kimselerin bir yıllık nafakası olması gerekir. Elinde bulunan altını veya hazır parası

nisap miktarına ulaşsa bile, başını sokacak orta halli bir evi ve bir yıllık nafakası olmayan bir kimseye

zekât farz değildir. Bu neye benzer? Suyu bulunan bir yolcu, yolda susuz kalabileceğini hesaba

katarak suyunu kullanmayıp teyemmüm etmektedir. Böyle bir durumda su yok hükmünde olduğu

için teyemmüm caizdir. Bunun gibi, bir kimsenin asli ihtiyaçlarına sarf edilmek üzere nisap

miktarının üstünde parası olsa bile yok hükmündedir. Mesela bir kimsenin kırk koyunu olunca birini

zekât olarak vermesi gerekiyor. 39 olunca, arada bir fark olmasına rağmen zekât düşmüyor. Çünkü

Allahü teâlâ âyet-i kerimesinde (Allah sizin için kolaylık ister, güçlük istemez) buyuruyor. (Bekara

185) Allahü teâlâ hiç kimseye takatinin dışında bir yük yüklememektedir.”

Öyle zenginler var ki, parayı eve yatırmıyor, eve vereceği para ile ticaret yapıyor veya tahvil

senedi falan alıp ev kirasından fazla kâr getiriyor. Böyle zenginlere de evi yok diye zekât düşmez

mi?

CEVAP

Dinimizde dört delil vardır. Akıl delil değildir. Dört delilin hiç birinde evi olma şartı bildirilmiyor.

Konuyu açıkça bildiren fıkıh kitapları varken akıl ile bunu açıklamaya çalışmak, elbette hakikati

katletmek olur.

Hiçbir fıkıh kitabında (Evi olmayan zengine zekât düşmez) diye bir şart olmadığı gibi (Bir

yıllık nafaka) şartı da yoktur. Bu tamamen indi görüştür. zekâtı teyemmüme benzetmek de indi

bir kıyastır. (Allah kolaylık ister, güçlük istemez) ifadesini evi olmaya delil getirmek ne kadar

yanlıştır.

Kolaylık olsun diye, ince çorap üstüne mesh etmek, 5 vakit namazı bir vakitte kılmak, dini

değiştirmek olur. Sabah namazına kalkmak zordur, Allah kolaylık istiyor diye sabah namazını

kılmamak kolaylık ise de dine aykırıdır. Bir ay Ramazan orucu çok diye üç gün oruç tutmak kolaydır

ama, Allah’ın emri yerine gelmiş olmaz. Bir gün oruç tutmak daha kolaydır. En kolayı da hiç oruç

tutmamak ve hiç zekât vermemektir. Demek ki ölçü, kolaylık değil, dinin emrine uymaktır.

Dinimiz kırk koyundan biri zekât olarak verilir buyuruyor. Daha aşağısına zekât düşmez diyor. Din

ne emrediyorsa odur.

Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:

(20 dinar olana kadar altının zekâtını vermek gerekmez. 20 dinar olup da üstünden bir yıl

geçerse, yarım dinar zekât vermek gerekir. Daha fazla olursa, hesabı ona göredir.) [Ebu Davud]

(Gümüş 200 dirheme ulaşınca, 5 dirhemi zekât olarak verilir.) [Ebu Davud, Tirmizi, Ahmed]

(Nisaba ulaşıp da, zekâtı verilen mal, kenz [istif edilmiş] değildir.) [Ebu Davud, Hâkim, Hatib]

Aşağıdaki yazılar, Redd-ül-muhtar, Dürer Gurer, Hindiyye, Cevhere, Dürr-ül-münteka,

Camiur-rümuz, Uyun-ül-besâir, Tahtavi gibi kıymetli eserlerden alınmıştır:

İslamiyet'e uygun ve rahat olarak yaşayabilmesi için kullanılması gereken şeylere, ihtiyaç

eşyası denir. Bunlar yiyecek, giyecek, ev gibi şeylerdir. Bu ihtiyaç eşyasının mevcut olması şart

değildir. Eğer mevcut ise, zekât nisap hesabına katılmaz. İhtiyaç eşyasını almak için biriktirilen para

nisap hesabına katılır. Zira zekât için, ihtiyaç eşyasına malik olmak şart değildir. Bu eşya mevcutsa

nisaba katılmaz.

Altın ile gümüş, para olarak veya kadınların ziynet eşyası olarak kullanılsın, ev, yiyecek, kefen

satın almak için saklanılsın, kılıç gibi ihtiyaç eşyası olsalar da, zekât nisabının hesabına katılır.

Ticaret için olmayan ev, apartman, tezgah, kamyon, gemi ve demirbaş eşyanın zekâtı

verilmez. Bir senelik ev ihtiyacı için ayrılmış olan gıdaların da zekâtı verilmez. Yiyecek,

içecek, giyecek ve barınacak ev gibi lüzumlu nafakadan olan ihtiyaç eşyası satın almak için sakladığı

altın, gümüş ve kağıt paranın hepsi nisap hesabına katılır, yani zekâtları verilir.

Evi olmayan zenginler

Soru: Bir yazar diyor ki:

(Zenginin evi yoksa, kirada oturuyorsa ona zekât düşmez. Ev, onun ihtiyacıdır. Nakit

tasarruflarında zekât oranı % 2.5 tur. Ev almak için biriktirilen para için bu oran büyük yekun tutar.

Ev alana kadar bu para bence zekâttan muaf tutulmalı. Kur’anda nisapla ilgili bir âyet yok.

Ancak nisabı açıklayan hadisler ile Peygamberin uygulaması ve fıkıhçıların görüşleri var. Hazret-i

Peygamberin uygulaması, kendi döneminin ortalama zenginlik ölçüsünü veren ictihadına dayalıdır.

Peygamberin ictihadı bağlayıcı değil, yol göstericidir. Yani değişmez bir ölçü değildir. Nisap,

günün şartlarına göre yeniden tespit edilmelidir.)

Kur’an’da nisap miktarı yok diyor. Kur’anda beş vakit namazın vakitleri de yok. Ama

Resulullah bunu bildirmedi mi? Onun bildirmesi niye bağlayıcı olmuyor ki? O zaman namaz vakitleri

de, namazın farzları da bağlayıcı olmaktan çıkarılıp bir reform mu yapılmak isteniyor? Bu yazarın

görüşleri doğru mudur?

CEVAP

Deveye boynun eğri demişler, nerem doğru ki demiş. Yukarıdaki görüşler tamamen yanlıştır.

Yazar, asırlardır gelen fıkıh kitaplarının hiç birine itimat etmiyor, fıkıhçıların görüşü diye

basite alıyor. Hatta Resulullah efendimizin hükümlerine bile, ictihad diyor, bağlayıcı olamaz

diyor. Bunlar değişmeli diyor. Yazara hadis-i şerifleri bildirsek bağlayıcı değil diyecek. Mezhebimizin

fıkıh kitaplarını delil getirsek, onlar birer görüş, benim de görüşüm var diyecek. Adam mezhep falan

kabul etmiyor ki.

Ama biz mezhebe inanan, Resulullahın koyduğu hükmü bağlayıcı ve fıkıh kitaplarını senet

kabul eden okuyucularımız için, bütün muteber fıkıh kitaplarında yazılı olan mezhebimizin

hükümlerini bildiriyoruz:

1- Altın, gümüş ve ticaret eşyasında zekât nisabı kırkta birdir.

2- Koyunda kırkta bir, sığırda otuzda bir, beş devede de bir koyun.

3- Madenlerde beşte bir, toprak mahsullerinde onda birdir. Parayla sulanırsa yirmide

bire iner.

Burada bildirilen zekâta tâbi mallar çok ucuzlasa da, çok pahalı olsa da yine oranları kıyamete

kadar değişmez. Mezhepsizler beğenmeyip değiştirse de, değişmiş olmaz.

Öyle zenginler var ki, parayı eve yatırmıyor, eve vereceği para ile ticaret yapıyor veya tahvil

senedi falan alıp ev kirasından fazla kâr getiriyor. Bu yazara göre, böyle zenginler de, evi olmadığı

için zekât vermez.

Muteber fıkıh kitaplarında para ne için biriktirilirse biriktirilsin, nisabı buluyorsa zekât vermek

gerektiği yukarıdaki yazıda bildirildi.

Öğrenciye zekât

Soru: İlmihal’de, nisaba malik olsalar bile, ilim öğrenen ve öğretenlere zekât vermek efdaldir

diyor. Yani bugünkü profesörlere ve üniversite öğrencilerine zengin de olsalar zekât verilir mi

denmek isteniyor?

CEVAP

Hayır. Ancak din ilmi tahsil eden ve din ilmi öğretenlere zekât vermek caizdir.

Bana borçlu fakire zekât

Soru: Bir fakirde alacağım var. Zekâtımı ona saysam caiz olur mu?

CEVAP

Caiz olmaz.

Bir zenginin bir fakirden alacağı olsa, fakire borç senedini verip, "Sana alacağım kadar zekât

vermeye niyet ettim. Sen de borcuna karşılık kabul et, böylece ödeşmiş olalım" dese, fakir de kabul

etse, zengin zekâtını vermiş olmaz. Çünkü zekât, borç senedi vermekle, razı olmakla verilmiş

olmaz. Ancak mal teslim etmekle olur. Bu zenginin zekâtını fakire vermesi, fakirin de, aldıktan

sonra, tekrar zengine geri vererek borcunu ödemesi lazımdır. Ev kirasını ödeyemeyen fakir kiracıya,

mal sahibi kirayı almadan ona bağışlasa, bu para zekât yerine geçmez sadaka olur. (Redd-ül

muhtar)

Soru: Fakirde alacağımız var. Zekât yerine sayalım diyoruz. Fakire zekâtımızı versek, borcunu

yine vermez. Yani borcunu vermez diye fakire güvenemiyoruz. Hangi yolla fakirin borcunu zekâta

mahsup edebiliriz?

CEVAP

Fakirin, borcunu vereceğine güvenemiyorsa, güvendiği birini fakire göstererek, (Zekâtını

almak ve borcunu ödemek için, bunu vekil yap) der. Zekâtı bu vekile verir. Vekil de, zengine geri

vererek, fakirin borcunu öder. Böylece hem zekât verilmiş olur, hem de fakirin borcu ödenmiş olur.

(Dürr-i yektâ, Mîzân-ı Kübra)

Zekâta hediye demek

Soru: Ödünç bir altın isteyen fakire, zekâta niyet edip ödünç diye verilse, sonra da o altın

hediye edilse zekât sahih olur mu?

CEVAP

Evet, sahih olur.

Zengine zekât verilmez

Soru: Bir hoca, zengin de olsa her çeşit öğrenciye zekât verilebileceğini söyledi. Zekât fakirin

hakkı değil mi? Zengine nasıl verilir? Öğrenci olmanın ayrıcalığı nedir?

CEVAP

Her çeşit öğrenciye zekât verilmez. Müslüman ve fakir olma şartı aranır. Fakir olmayan

öğrencilerden biri istisnadır. O da din ilmini öğrenen ve öğretenlerdir. Din kitaplarında şöyle

bildiriliyor:

Din bilgilerini öğrenmekte ve öğretmekte olanlar da, zengin olsalar bile, çalışıp kazanmaya

vakitleri olmadığı için zekât alabilirler. (Dürr-ül-muhtar)

İbni Abidin hazretleri Dürr-ül-muhtarın bu ifadesini açıklarken buyuruyor ki:

Cami-ul-fetava’da bildirilen hadis-i şerifte, (İlim öğrenmekte olanın kırk yıllık nafakası olsa da,

buna zekât vermek caizdir) buyuruldu.

Bir hadis-i şerifte de, şu zenginlerin de zekât alabileceği bildirilmiştir:

Allah yolunda cihad eden, borçlu ve borcunu ödeyemeyen zengin, kendi memleketinde zengin

olduğu halde, bulunduğu yerde parasız kalan ve çok alacağı varsa da, alamayıp muhtaç kalan

Müslümanlar. (Ebu Davud)

Esnaf ve tüccarın zekâtı

Soru: Bizim tezgahımız, ham maddemiz ve işlenmiş eşyamız var. Demirbaş eşyalar var.

Bunların hepsinin zekâtı verilir mi?

CEVAP

Tezgah, ticaret için olmadığı, yani satılık olmadığı, eşya imal edildiği için zekâtı verilmez.

İsterse değeri milyarları bulsun. Ne kadar kıymetli olursa olsun, demirbaş eşyanın da zekâtı

verilmez. Sanat sahiplerinin, imalatçıların ham maddelerinin veya işlenmiş eşyalarının

zekâtı verilir.

Koltuk satan bir tüccar, mevcut koltuklarının zekâtını verir. Sattığı koltuklarından iki takımını

kullanmak üzere evine alsa, zekâtını vermez.

Zeytinyağı satan bir tüccar, senede iki teneke zeytinyağı yese, bu iki teneke yağın zekâtını

vermez. Ticaret için olan diğer bütün gıdalardan bir senelik ev ihtiyacı için ayrılmış

olanların da zekâtı verilmez. Yani nisaba dahil edilmez.

Soru: Her eczanede sık sık mal değişir. Bu malların zekâtı nasıl hesaplanır?

CEVAP

Malın değişmesinin önemi yok. Bakkal, manav öyle değil mi? Mal önemli. Kaç liralık mal

varsa onun zekâtı verilir.

Sual 1: Kuyumcu, dükkanındaki 14, 18, 22 ayar altınlardan hangisine göre zekât verecektir?

CEVAP

Yüksek ayardan vermek evladır.

Sual 2: Altınlara işçilik de hesaba katılacak mı?

CEVAP

Hurda ve işlenmiş altınlar tartılır, bunun kırkta biri zekât olarak verilir. Zekât altın olarak

verildiği için işlenmiş olması veya olmaması fark etmez.

Sual 3: Altın, alış fiyatından mı, satış fiyatından mı hesap edilecektir?

CEVAP

Eldeki altının kırkta biri zekât olarak verildiği için, alış veya satış fiyatını hesaba katmak

gerekmez.

Soru: Zekât için bir malın üzerinden bir yıl geçmesi lazım deniyor. Ben manavım. Kimi bir

gün, kimi de bir hafta kalmıyor. Bu malların zekâtını vermeyecek miyim?

CEVAP

Malın değil, zenginliğinizin üzerinden bir yıl geçince, elinizdeki malların zekâtını

vermeniz farz olur. Mesela 3 Recebde, nisap miktarı malınız olsa, elinizdeki mallar değişip öteki

Recebin üçünde yine elinizde nisap miktarında mal varsa, bu malların zekâtını vermek farz olur.

İsterse bu mallar elinize yeni girmiş olsun, fark etmez.

Soru: İpekböceği, balık ve tavuk yetiştiren, zekâtını nasıl verir?

CEVAP

Kıymetini nisaba dahil eder.

Soru: Ortağın biri, zekât vermezse, diğerlerine de günah olur mu?

CEVAP

Günah olmaz. Herkes kendi hissesinden mesuldür. Fakat zekât vermeyen kimse ile ortak

olmak doğru değildir. Allah’ın emrini yapmayan ve fakirin hakkı olan zekâtı vermeyen kimse, başka

günah da işleyebilir. Ortağına hıyânet de edebilir. Allah korkusu olmayan ne yapmaz ki?

Soru: Gölde yetiştirilen balıkların zekâtı olur mu?

CEVAP

Satınca, bu para diğer zekâta tâbi mallarla beraber nisaba ulaşırsa zekâtı verilir.

Soru: Eti ve yumurtası için tavuk ticareti yapan zekâtı nasıl verir?

CEVAP

Sene sonundaki malı, nisabı bulursa zekâtı verilir.

Soru: Birkaç ineğim var. Çok süt satıyorum. zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Sene sonunda parası nisaba dahil edilir.

Soru: Cıvata gibi binlerce malı, zekâtta tek tek mi saymak lazımdır?

CEVAP

Satın alınırken nasıl hesap edilmişse, öyle yapılır.

Soru: Halı ticareti yapan zekât olarak başka mal verebilir mi?

CEVAP

Veremez.

Soru: Halı imal eden, mayi sabunun, ipliğin de zekâtını verir mi?

CEVAP

Tüccar, sanatkâr, mevcut malın fiyatını, mal oluş fiyatından hesaplar. Sabun, iplik dahildir.

Soru: Gömlek diken terzi, zekâtı gömlek olarak verebilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekâtta, basmaların birkaçını ölçüp top halinde tayin caiz mi?

CEVAP

Zannı galip ile caiz.

Soru: Bir tüccar, verdiği vergiyi veya çaldırdığı malı yahut alamadığı malını zekât olarak

sayabilir mi?

CEVAP

Sayamaz.

Soru: Vergi zekât yerine geçer mi?

CEVAP

Geçmez.

Soru: Miktarı ve ödeme tarihleri belli olan vergi borçları da, zekât bakımından diğer borçlar

gibi mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Alacak senetlerini zekât olarak vermek caiz mi?

CEVAP

Alacak deyndir. Nisaba katılırsa da, ayn zekâtı deynden verilmez.

[Ayn = Kendinde bulunan mal (veya hazır, mevcut olan mal)

Deyn = Kendinde bulunmayan mal (veya hazır olmayan mal)]

Soru: Elden ele dolaşan hisse senedi, nisaba dahil edilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekâtı hesaplarken, hisse senetlerimin değerini nasıl hesap edeceğim?

CEVAP

O günkü piyasa değeri ne ise ondan hesap edilir.

Soru: Kamyon çekmek için önceden yatırılan paramın zekâtı var mı?

CEVAP

Yatırılan, alıcının mülkünden çıkar. Artık satıcınındır.

Soru: Altı tane sütünü sattığım ineğim var. Bunların zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

30 tane olmadıkça ineklerin zekâtları verilmez. Gelirlerinden elinizde ne kalmışsa ve öteki

paralarınızla nisabı buluyorsa o zaman gelirlerinin zekâtları verilir.

Soru: Zekât, ticareti yapılan maldan veya değeri altın olarak mı verilir?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekât, kârdan mı verilir?

CEVAP

Zekât kârdan değil, ticaret malının veya paranın tamamından verilir.

Soru: Ticaret için inşaatım var. Sermayeyi inşaata yatırsam, yıl sonunda elde para kalmazsa,

inşaatın zekâtı verilir mi?

CEVAP

İnşaata yatırılan paranın zekâtı hemen verilmez. Bir yıl sonra mevcut malın piyasaya göre

değerinin zekâtı hesap edilir. Malı satınca eline geçen paradan zekât verilir.

Soru: Müteahhidim. Yapacağım evi, peşin üç yüz milyona sattım. O evi, iki yüze yapabilirim.

Üç yüzden, iki yüzü çıkarınca, kalan 100 milyonun mu zekâtı verilir?

CEVAP

Evet.

Soru: Temele harcanan zekât hesabına katılır mı?

CEVAP

Evet.

Soru: Arsa karşılığı inşaatım yarım halde. Zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Mevcudun zekâtı verilir. Satılacak olan yarım inşaat ticaret malıdır. Arsa karşılığı verilecek

daireler borç olarak kabul edilir. Zekâtı verilmez. Satılık dairelerin zekâtı verilir.

Soru: İnşaat halindeki satılık binaların zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Satın alınan bütün malzemenin parası, ticaret malı gibi nisaba katılır. (Binanın yapılan

kısmının tahmini fiyatı değil) Veya binaların satıldıktan sonra geçmiş senelerinkini de beraber verir.

(Yani inşaata başladığı ve devam ettiği senelerin.)

Zekât verilecek kimseyi araştırmak

Soru: Fakir olduğunu sandığımız birine zekât verilir mi?

CEVAP

Zekât verilecek kimseyi araştırmak gerekir, zan üzerine zekât verilmez. Dinen fakir olup

olmadığı araştırılmalıdır. Gerekirse kendine sorulmalıdır. Sana zekât vereceğim demeden, dinen

zengin misin, fakir misin gibi sorular sormalıdır. Borcun var mı gibi. Zaten zekât verirken, bu

zekâtım demek de şart değil, hediye dense de olur.

Araştırarak zekât verince

Soru: Bazı kimselere, (Zekât vereceğim, tanıdığınız fakir kimse var mı?) diye sordum. Onlar

da, (Şurada bir fakir var, ona verebilirsin) dediler. Zekâtımı verdim. Daha sonra, zekât verdiğim

kişinin Müslüman olmadığını öğrendim. Zekâtım sahih oldu mu? Yeniden mi vermem gerekir?

CEVAP

Müslüman olmayana zekât vermek sahih değildir. Ancak zekât verecek kimseyi soruşturup

araştırarak, zekâtını verdikten sonra, bunun zengin veya zekât verilmesi caiz olmayan biri olduğu

anlaşılsa, zararı olmaz. Yani zekâtınız sahihtir. Rastgele değil, araştırarak verdiğiniz için yeniden

vermek gerekmez.

ZEKÂT ve VEKÂLET

Soru: Fakirim. Adıma zekât alması ve isterse bunu kullanması için başkasına nasıl vekalet

vermeliyim?

CEVAP

Vekalet verirken, (Adıma zekât almak ve dilediğin yere harcamak üzere seni vekil ettim)

demeniz yeterlidir. Bir kişiyi vekil etseniz, o başkasını, o da başkasını vekil edebilir.

Soru: Fakirden zekât için vekalet alınınca zengin olana veya iptal edene kadar mı geçerli olur?

CEVAP

Evet.

Soru: Fakir vekili zengin, vekili olduğu fakire zekât verebilir mi?

CEVAP

Verebilir.

Soru: Zekâtın kim tarafından verildiğini fakire bildirmek şart mı?

CEVAP

Zekâtın kim tarafından verildiğini söylemek şart olmadığı gibi, bu zekât demek de şart değildir.

Hediyemizdir demek de kâfidir.

Soru: Birkaç senedir bir fakirin vekiliyim. Her sene vekaletin yenilenmesi gerekir mi?

CEVAP

Gerekmez. Yenilenirse de mahzuru olmaz.

Soru: Zekâtını vermek üzere biri beni vekil etti. Ben de başkasını, o da başkasını vekil edebilir

mi?

CEVAP

Zincirleme olarak sonsuza kadar vekalet verilebilir.

Soru: Fakir ve dul bir kadına biri para vermiş ve bu zekât parasıdır istediğine ver demişler.

Kadın, ben bu parayı kullanabilir miyim diye soruyor.

CEVAP

O para ile altın alırsa zekât dine uygun verilmiş olur.

Soru: Zekât için umumi vekil olan, kendi anasına zekât verebilir mi?

CEVAP

Vekil olduğu için verebilir.

Soru: Babasından umumi vekalet alan, zekâtı kardeşine veremez mi?

CEVAP

Veremez.

Soru: Fakir vekili babasından zekât alabilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Zengin biri, fakir olan bir yakınından vekalet alsa, zekât alabilir mi?

CEVAP

Vekil, asıl gibidir. Vekalet aldığı kimse adına hareket ettiği için zekât alabilir. Ancak zengin

olduğunu bilenlerin suizannına sebep olmamak için, vekil olduğunu bildirmelidir.

Soru: Zekât veya sadaka-i fıtır verirken, vekil olanın, illa sahibinin ismini söylemesi gerekir

mi? Kendi adına bu benim zekâtım dese veya hediyem dese caiz olur mu?

CEVAP

Evet caiz olur. Vekilinin ismini söylemesi gerekmez. Çünkü vekil asıl gibidir.

Soru: Fakirlerin vekili olan kimse, aldığı zekâtları, habersiz karıştırıp, sonra fakirlere dağıtması

caiz midir?

CEVAP

Evet caizdir. Zenginlerin vekilinin böyle yapması caiz olmaz. Fakat başka bir kavilde, caiz

olduğu da bildirildi.

Soru: Zekâtta bir kimse hem zenginin, hem de fakirin vekili olabilir mi?

CEVAP

Evet olabilir.

Soru: 7-8 yaşındaki bir çocuğa, şu altını al, falancaya zekât olarak ver dense caiz olur mu?

CEVAP

Akıllı çocuk, alışverişe ve zekât vermeye vekil yapılabilir.

Soru: Zenginlerin zekât paralarını alıp, birbiri ile karıştırdıktan sonra, fakirlere verse zekât

sahih olur mu?

CEVAP

Fakirlere zekât vermek için, zenginlerin vekili olan kimse, zenginlerden aldığı zekâtları

birbirleri ile karıştırınca, hepsi kendi mülkü olur; fakirlere kendi malından sadaka vermiş olur;

zenginlerin zekâtları verilmiş olmaz. Eğer fakirler, önceden bu kimseye izin vermişlerse, onların

vekilleri olarak toplamış ve fakirlerin mallarını birbirleri ile karıştırmış olur. Bu durumda da zekâtlar

verilmiş olur.

Zekâtta vekil

Soru: Zekât vermek için, (Dilediğine ver) denilerek vekil edilen kimse, zekâtı kendi fakir

hanımına veya fakir çocuğuna verebilir mi yahut fakirse kendisi de alabilir mi?

CEVAP

Üçünü de yapabilir. (Dürr-ül-muhtar)

ZİYNET EŞYALARININ ZEKÂTI

Soru: Kadınların takındığı inci, zümrüt, elmas ve pırlanta gibi ziynetlerin zekâtı olur mu?

CEVAP

Kadınların altın ve gümüş hariç, başka ziynet eşyaları, ne kadar çok olursa olsun,

zekât nisabına dahil edilmez. Fakat kurban nisabına dahil edilir. Yani nisabın üstünde ziynet

eşyası olan kadın zengindir, kurban kesmesi vaciptir.

Soru: Altın kaplanmış, kolye ve kordonun zekâtı nasıl hesaplanır?

CEVAP

Altın miktarı yarıdan az olan karışımın zekât hesabı, ağırlığıyla değil, kıymetiyle

yapılır.

Soru: Bize ait olmayan fakat bizde bulunan ziynet eşyalarının zekâtını kim verir?

CEVAP

Kimin ise o verir.

Soru: 100 gram ağırlığında beş tane bileziğim vardı. Param olmadığı için bileziğin birini

bozdurup zekâtımı vereyim dedim. Kuyumcuya giderken bileziğimi çaldırdım. Zekât vermem gerekir

mi?

CEVAP

Nisaptan düştüğünüz için zekât af olmuştur. Eğer o bir bilezik ile bir mal alsaydınız, yine

nisaptan düşerdiniz, fakat zekâtını da vermeniz gerekirdi, çünkü kendi arzunuzla nisaptan düşmüş

olurdunuz.

Gümüşün zekâtı

Soru: Tepsi, şekerlik ve ibrik gibi gümüş eşyalarının toplamı, 1 kg tutan bir kimse, bunların

zekâtını nasıl verir?

CEVAP

İlmihal’de deniyor ki:

(200 dirhem ağırlığında olan bir gümüş ibrik, sanat, işçilik bakımından 300 dirhem kıymetinde

olsa, bunun zekâtı 5 dirhem gümüş verilir. 5 dirhem gümüş kıymetinde altın verilemez. 7.5 dirhem

gümüş kıymetinde, altın vermek lazımdır.)

Gümüşün nisabı 200 dirhemdir. Bu da 672 gram eder.

Eğer gümüş olarak verilecekse, 1 kg gümüş için, 25 gram gümüş verilir. Gümüş

verilmeyecekse, 25 gram gümüşün değeri verilmez, 1 kg gümüşün değeri ne kadar tutuyorsa,

bunun kırkta biri kadar altın verilir. Mesela bugün, 1 kg gümüş, 600 lira ediyorsa, kırkta biri 15

lira eder. Ama zekât olarak, 15 liralık altın verilmez. Bir gümüş eşya; işçilik, sanat ve antika

değeriyle birlikte, 6 bin lira ediyorsa, bunun kırkta biri olan 150 lira değerinde altın vermek

gerekir. Gümüş olarak verilse idi, 25 gram gümüş vermek gerekirdi. Bu da 15 lira ederdi. Demek

ki, gümüş olarak verilince 15 lira eden 25 gram gümüş veriliyor, değeri altın olarak verilince

150 liralık altın vermek gerekiyor.

Bir de şu husus var. Bir kimsenin sadece 500 gram gümüşü olsa zekât vermez. Eğer, başka

parası veya altını da varsa, hepsi birlikte nisaba katılır. Mesela, 3.000 lira ile 500 gram da gümüşü

varsa, gümüşün değeri, hurda gümüş olarak 300 lira olsa da, işçilik ve sanat değeri yönünden 5.000

lira ediyorsa, bu kimsenin 3.000 + 5.000= 8.000 liranın zekâtını vermesi gerekir.

Altın ve gümüşün zekâtı

Soru: Zekât için gümüşün nisabı 200 dirhem, altınınki ise 20 miskaldir. Bunların yarısı

mesela 100 dirhem gümüşle 10 miskal altını olanın zekât vermesi lazım geliyor, fakat İlmihal’de,

(95 dirhem gümüşle 1 miskal altını olsa ve 1 miskal altın kıymeti, 5 dirhem gümüş ise, altın nisabını

doldurduğu için zekât verir) deniyor. Bu, ne 20 miskal altın, ne de 200 dirhem gümüş ediyor. Burada

bir yanlışlık yok mu?

CEVAP

Verdiğiniz örnek yanlıştır. 100 dirhem gümüşle 10 miskal altını olan zekât vermeyebilir. Bu,

altın ve gümüşün fiyatına göre değişir. Gümüşün fiyatı düşükse nisabı bulmayabilir. Mesela bugün

için nisabı bulmaz. Çünkü 100 dirhem gümüş, 10 miskal altın etmez. Etseydi nisabı bulurdu.

Gümüşün dirhemi bugün için 2,3 liradır. 100 dirhem gümüş 230 lira eder. Bununla da ancak 5,4

gram altın alınabilir. Bu da, 1 miskalden 0,6 gram fazla eder. Yani, bugün için 100 dirhem gümüş,

yaklaşık 1 miskal altına tekabül etmiş olur. 10 miskal altını vardı, gümüş de bir miskal olunca, 11

miskal eder. 11 miskal altının ise zekâtı olmaz.

İlmihal’de bildirilen ifadede yanlışlık yoktur. 1 miskal altının kıymeti, 5 dirhem gümüş, 95

dirhem gümüş ise, 19 miskal altına tekabül eder, deniyor. Yani 19 miskal altın değerinde gümüşle

bir miskal altını olan 20 miskali bulduğu için zekât verir.

Bunun gibi, (150 dirhem gümüşle, 40 dirhem kıymetinde, 5 miskal altını olan, zekât verir)

deniyor, çünkü gümüşün altına ilavesiyle nisap meydana geliyor. 40 dirhem gümüş, 5 miskal altın

ediyor. 20 miskali bulmak için, 15 miskal değerinde gümüşü varsa zekât verir. 15 miskal altın ise,

120 dirhem gümüş eder. Elinde 150 dirhem gümüş olduğuna göre, zekât vermesi gerekir. Nisab

gümüşe göre değil, altına göre hesap edilir. Bir örnek daha verelim:

Bugünün rayicine göre, 150 dirhem gümüşle 18 miskal altını olanın, zekât vermesi gerekir

mi?

150 dirhem gümüşle, bugün 2 miskal altın alınamadığı için zekât vermek gerekmez. 19 miskal

altınla 150 dirhem gümüşü olsaydı zekât verirdi. Demek ki, eldeki gümüşün değeri altının

nisabını doldurursa zekât vermek gerekiyor. Mesela, 15 miskal altını olanın elinde, 5 miskal

değerinde gümüş varsa nisabı buluyor demektir.

Alacakların zekâtı 1

Soru: Çok alacağım var ama ne zaman ödeyecekleri belli değil. Zekâtını şimdi vermem şart

mı?

CEVAP

Şimdi vermek şart değildir. Şimdi verilmezse, ele geçince, geçmiş yılların zekâtı da verilir.

Soru: İflas veya inkâr edendeki alacağımın zekâtını vermem gerekir mi?

CEVAP

Kayıp olmuş, gasp olunmuş, gömüldüğü yer unutulmuş mal ve inkâr olunan alacaklar, nisap

hesabına katılmaz ve ele geçerlerse, önceki senelerin zekâtları verilmez.

Soru: Bir hanım mehr-i müeccel olarak kocasından alacağı altınların zekâtını verir mi?

CEVAP

Nisap hesabına katar, fakat zekâtını vermez. Aldıktan sonra verir.

Soru: Paylaşılmamış miras malımız var. Nisaba dahil edilir mi?

CEVAP

Miras alacakları nisap hesabına dahil edilir. Fakat ele geçmedikçe zekâtı verilmez.

Alacakların zekâtı 2

Soru: (Alacak ele geçmedikçe nisaba katılmaz ve zekâtı verilmez. Nisaba dâhil etmek veya

zekât vermek için alacağın banka hesabına geçmesi şarttır. Ele geçmedikçe kaç yıl borçluda kalırsa

kalsın zekâtı verilmez) deniyor. Para ele geçince geçmiş yılların zekâtı verilmez mi?

CEVAP

Elbette verilir. Alacaklar ele geçmeden de zekâtını vermek caizdir.

Senetli veya iki şahitli olan yahut itiraf olunan alacaklar, iflas edende ve fakirde de olsa, nisaba

katılır. Ele geçince, geçmiş yılların zekâtı da verilir.

HAYVANLARIN ZEKÂTI

Soru: Saime hayvan dişi hayvan mıdır? Erkek hayvanların da zekâtı verilir mi?

CEVAP

Saime, yılın yarıdan fazlasında kırda, çayırda parasız otlayan eti veya sütü için yetiştirilen

erkek veya dişi hayvanlardır. Yalnız yünü için, yük taşımak için veya binmek için olursa,

saime sınıfına girmez, zekâtı verilmez.

Saime hayvanlar

Soru: Evde, evin bahçesinde beslenen hayvanların zekâtını vermek gerekir mi?

CEVAP

Yılın yarıdan fazlasında, parasız çayırda otlayan hayvanlar, üretmek için, sütü için olursa,

bunlara saime hayvan denir. Saime hayvan sayısı, nisabı bulursa, zekâtı verilir. Yün için, yük

taşımak için, binmek için olursa, saime denilmez ve zekâtı verilmez. (Mevkufat)

Demek ki, parasız çayırda otlamayıp, evde besleniyorsa, üretmek veya eti ve sütü için

de beslense yine zekâtı verilmez. Çift sürmek, yük taşımak, binmek için yetiştirilen

hayvanların zekâtı olmaz.

Sığırın zekâtı

Soru: Sığırın zekâtı nasıldır, kaç sığır için kaç tane vermek gerekir?

CEVAP

30’dan az sığırı olan, bunların zekâtını vermez.

30-39 sığır için, iki yaşına basmış (erkek veya dişi) 1 buzağı verilir.

40-59 sığırı için, üç yaşına basmış (erkek veya dişi) 1 dana/düve verilir.

60-69 sığır için, iki yaşına basmış (erkek veya dişi) 2 buzağı verilir.

70-79 sığır için, iki yaşına basmış (erkek veya dişi) 1 buzaği ile

üç yaşına basmış (erkek veya dişi)1 dana/düve verilir.

80-89 sığır için, üç yaşına basmış (erkek veya dişi) 2 dana/düve verilir.

90-99 sığır için, iki yaşına basmış (erkek veya dişi) 3 dana/düve verilir.

100-109 sığır için, iki yaşına basmış (erkek veya dişi) 2 dana/düve ile

üç yaşına basmış (erkek veya dişi)1 dana/düve verilir.

70’ten sonra, her 10 sığır için, yukarıdaki gibi hesap edilir.

Manda zekâtı da sığır gibidir.

Dana ve kuzu zekâtı

Soru: Bir kimsenin 50 tane kuzusu veya 40 tane buzağısı olsa, bunların zekâtını verir mi?

CEVAP

Bir yaşını doldurmayan kuzuların ve iki yaşını doldurmayan danaların zekâtı

verilmez, fakat koyunlar ve sığırlar da varsa, yavrular da hesaba katılır.

Mesela 30 koyunu ve 10 kuzusu olan zekât verir. Kuzu olarak zekât verilmez. Koyundan verilir.

20 inek ile 5 buzağı ve 5 danası olan zekât verir.

30 - 39 sığır için 1 adet, 1 yaşını doldurmuş erkek veya dişi buzağı verilir.

40’tan 59’a kadar sığırı olan, 1 adet 2 yaşını bitirmiş, erkek veya dişi dana/düve verir.

Koyun ve keçi zekâtı

Soru: Koyunun ve keçinin zekâtı ne kadar verilir?

CEVAP

Koyunun nisabı 40 tanedir, 40’tan az koyunu olan, bunların zekâtını vermez.

40’tan 120’ye kadar koyunu olan, yalnız 1 koyun verir.

121’den 200’e kadar koyun için, 2 koyun verilir.

201’den 399’a kadar, 3 koyun verilir.

400 için 4 koyun,

Sonra her 100 koyun için 1 koyun artar.

Koyun, keçi, erkek, dişi zekâtları hep böyledir.

Bir yaşını doldurmayan kuzuların zekâtı verilmez, fakat koyunu da varsa, o zaman

yavrular da hesaba katılır.

Deve ve sığır yavruları da böyledir.

Kuzu, hiçbir zaman zekât olarak verilmez.

Deve zekâtı

Soru: Develerin zekâtı dişi deve olarak mı verilir?

CEVAP

5 devesi olan, 1 koyun verir.

24’e kadar (her 5 devede 1 koyun olmak üzere) 4 koyun verilir.

25’ten 35’e kadar olan deve için, 2 yaşına girmiş 1 yavru dişi deve verilir.

36’dan 45’e kadar, 3 yaşına girmiş 1 dişi deve yavrusu verilir.

46’dan 60’a kadar, yük vurulabilecek, 4 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

61’de 5 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

76’de 2 tane 3 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

90’de 2 tane 4 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

121’den 144’de kadar her beş deve için 4 yaşına girmiş 2 dişi deve ve 1 koyun verilir.

145-149’da 4 yaşına girmiş 2 dişi deve ve 2 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

150 olunca da, 4 yaşına girmiş 3 dişi deve verilir.

Bundan sonra 174’e kadar her beş deve için 4 yaşına girmiş 3 dişi deve ve 1 koyun verilir.

175’de 4 yaşına girmiş 3 dişi deve ve 2 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

186’da 4 yaşına girmiş 3 dişi deve ve 3 yaşına girmiş 1 dişi deve verilir.

196 – 200 (dahil)’de 4 yaşına girmiş 4 dişi deve verilir.

200’den sonraki her 50 deve için “150 – 200 arasındaki develer için” 50 devenin hükmü

uygulanır.

At ve eşek zekâtı

Soru: Atın ve merkebin zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Erkek ve dişi atlar, bir arada ve çayırda, üretmek için beslenirse zekâtını vermek gerekir.

Binmek ve yük için ise, zekâtları verilmez. Yalnız erkek atı [aygırı] olanın zekâtı olmaz, çünkü bunlar

üremez. Ticaret niyetiyle beslenirse, ticaret malı zekâtı verilir. Ticaret için olmayan katır ve

merkep, çok olsa da, zekâtları verilmez.

Atın nisabı yoktur. Her at için bir miskal [4,8 gram] altın verilir. İsterse, atların kıymetini

hesaplar. Kıymetleri altın nisabını dolduruyorsa, kırkta biri kadar altın verir.

Kürk hayvanı zekâtı

Soru: Kürk için yetiştirilen hayvanların zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Hayvanların kıymeti, nisabı bulacak kadar çoksa, kıymetleri üzerinden verilir.

Soru: Hayvan zekâtı verilirken, borçlar düşülür mü?

CEVAP

Evet.

Şafiilerin Hanefi mezhebini taklit etmesi

Soru: Yeni evlendim. Hanımım Şafii mezhebinde. Zekâtını Hanefi’yi taklit ederek verebilir

mi?

CEVAP

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

(Müslümanları sıkıştırmak, incitmek haramdır. Şafii âlimleri, kendi mezheplerinde yapılması

güç şeylerin Hanefi mezhebine göre yapılmasına fetva vermişlerdir. Mesela Şafii mezhebinde sekiz

sınıfın her birine zekât verilmesi gerekir. Bugün bu sınıfların hepsi olmadığı için zekât vermek

imkansızdır. Bunun için Şafii âlimleri, Hanefi mezhebi taklit edilerek zekât verilmesine fetva

vermiştir. Çünkü Hanefi mezhebinde bu sınıflardan birine vermek kâfidir.) [c.3,m.22]

[Zekât verirken, Hanefi mezhebini taklit eden Şafii’nin, namazda, oruçta ve diğer ibadetlerde

de Hanefi’yi taklit etmesi gerekmez.]

Zekât borcu varken

Soru: Zekât borcu varken sadaka vermek, Ramazandan oruç borcu varken nafile oruç tutmak

ve diğer farz borcu varken nafilesini yapmak caiz midir?

CEVAP

Caiz değildir. Çünkü farzın önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:

(En faziletli cihad farzları ifa etmektir.) [İ. Ahmed]

(Herkes nafile ile meşgul iken, siz farzları yapmaya çalışın!) [Miftah-ün-necat]

(Farzı yapmakla Allahü teâlâya yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz.) [Beyheki]

(Farz ibadetleri yapan, insanların en âbidi olur.) [İbni Adiy]

(Kazaya kalmış namaz borcu olanın nafile namazları kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire]

Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer’e yaptığı vasiyette buyurdu ki:

(Allahü teâlânın gece yapman gereken hakkını gündüz yapsan ve gündüz yapman gerekeni

de gece yapsan kabul etmez. Üzerine farz olan ibadetleri ödemeden nafile ibadetini kabul etmez.)

[Kitab-ül Harac]

İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:

(Nafilelerin farzlar yanındaki değeri, okyanus yanında bir damla gibi bile değildir.) [m. 260]

(Nafile ibadet, bir farzı terk etmeye sebep olursa, ibadet olmaz, zararlı olur.) [m. 123]

Şu halde, bir insanın bir lira zekât borcu olsa, bu farz borcunu ödemeden, bir milyon cami

yaptırsa, milyonlarca insana, milyarlarca sadaka verse kabul olmaz.

Soru: Zekât borcumuz var iken, sadaka vermemiz uygun olur mu? Yahut zekât parası ile yol,

köprü, çeşme, cami yaptırsak mahzuru olur mu? Kaza namazı borcumuz var iken, çok sevap olan

tesbih namazı, kuşluk namazı kılsak sakıncası olur mu?

CEVAP

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

(Farz ibadetin yanında nafile ibadetin hiç kıymeti yoktur, deniz yanında damla bile değildir.

Melun şeytan, müminleri aldatarak, farzları küçük gösteriyor, nafileyi teşvik ediyor. Zekât

verdirmeyip nafile sadakayı güzel gösteriyor. Halbuki bir altın zekât vermek, yüz bin altın sadaka

vermekten daha sevaptır.) [Müjdeci Mektuplar]

Milyarlarca sadaka vermekle, binlerce çeşme ve cami yaptırmakla hasıl olan sevap, bir kuruş

zekât sevabına eşit olamaz. Çünkü çeşme ve cami yaptırmak nafile ibadettir, zekât ise farz ibadettir.

Peygamber efendimiz, kaza namazı borcu olanın nafilelerinin kabul olmayacağını bildiriyor.

Ömür boyu nafile namaz kılınsa, iki rekat farz namaz sevabına kavuşulamaz.

Nafile namaz kılmak ve farz olmayan ibadetleri yapmak yerine farzı ayn olan [herkesin

kendisine lazım olan namaz, oruç gibi] ilimleri öğrenmek lazımdır. Bir kimse ömür boyu nafile ibadet

etse, bir sayfa farzı ayn olan ilmi öğrenmenin sevabına kavuşamaz.

Farz-ı ayn ilimden bir şey öğrensen eğer,

Dünyanın hazinesi etmez bu kadar değer.

Borçlunun hayrı

Soru: Zekâtını vermeyen ve imkânı varken borçlarını ödemeyen kimsenin yaptığı hayır

hasenata sevab verilir mi? Duası kabul olur mu?

CEVAP

Zekât vermemek ve borcunu ödememek haramdır. Din kitaplarında, (Haram işleyenin, haram

yiyenin duası kabul olmaz) ve (Farz borcu olanın nafileleri kabul olmaz) buyuruluyor. Zekât

vermeyen zengin, binlerce fakirin hakkını gasp etmiş olduğu için ve Allahü teâlânın emrini

yapmadığı için, bunun bütün hayratı, hasenatı kabul olmuyor. İmkânı varken borcunu ödemeyen

de, böyle haklar altında kalmaktadır.

Fakire nisap miktarından fazla zekât vermek

Soru: Zekât olarak vereceğim miktar, borcu olmayan bir fakire nisap miktarından fazla olabilir

mi?

CEVAP

Fazla olamaz, fazla olursa zekât mekruh olur. Eğer o fakirin çocuğu, hanımı varsa, mesela bir

evde üçü de fakir iseler, verilen zekât üçe bölünür, her birine verilen miktar nisabı geçmezse mekruh

olmaz. Çocuğun küçük olmasının mahzuru olmaz, yeter ki fakir olsun.

Soru: Fakire 100 gr altın zekât verilse, sahih olur mu?

CEVAP

Sahih olur; fakat borçsuz fakire nisap miktarı veya daha çok zekât vermek mekruh olur. Fakire

verilen altın, onu zengin edecek kadar fazla olmamalıdır. Borçlu fakire borcunu ödeyip nisabı

bulmayacak kadar zekât verilebilir. Mesela fakirin 80 gram altın borcu var ise, o fakire 170 gram

altın vermek mekruh olmaz; çünkü borcunu ödedikten sonra elinde nisap kadar parası kalmıyor.

Soru: Fakire vereceğim zekât miktarı onu dinen zengin konuma getiriyor. Ne yapmam lazım?

CEVAP

Fakirin hanımı, çocukları da fakirse her birine, zengin olmayacak miktarda verilebilir. Yahut

fakire zengin olmayacak kadar para verirsiniz, o parayı harcadıktan sonra, tekrar yine verirsiniz.

Soru: 1 kg altın borcu olan fakire,1 kg altın zekât vermek caiz mi?

CEVAP

Evet.

UŞUR

Soru: Uşur nedir?

CEVAP

Toprak mahsullerinin zekâtına uşur denir. Fakir veya borçlu olanın da uşur vermesi gerekir.

Fakat ticaret malı ve hayvan zekâtı böyle değildir. Borçlar düşüldükten sonra kalanı, nisap miktarını

buluyorsa zekât verilir. İmam-ı a'zam hazretleri buyuruyor ki:

(Mahsul topraktan alındığı zaman, az olsun, çok olsun onda birini veya kıymeti kadar altın

veya gümüşü Müslüman fakirlere vermek farzdır.)

İmameyn’e göre, uşur vermek için mahsulün bir yıl dayanıklı olması ve miktarının 1250

litreden [yaklaşık bir tondan] çok olması gerekir. Mesela yarım ton buğdayı çıkan fakir, İmameyn’in

kavline göre uşur vermezse günaha girmez. Fakat zenginin yüz kg. buğdayı olsa onda birini vermesi

gerekir.

Uşur veren fakir, başkalarının verdiği uşru alabilir. Fakat zenginin zekât alması haramdır.

Bir kimse tarlasının veya bahçesinin onda birini bir fakire verse, tarlasının veya bahçesinin

kalan kısmının uşrunu yine her sene vermesi gerekir.

Uşrun nisabı yoktur. Mahsul az olsa da, uşru verilir. Uşur, onda bir olarak verilir. Yapılan

masraflar düşülmez. Sadece paralı sulama olursa veya motorla sulanırsa, yirmide bir verilir. Uşur

vermek, Enam suresinin 141. âyeti ile emredilmiş, onda birinin verilmesi de hadis-i şerif ile

bildirilmiştir.

Soru: Akrabalarım, bahçemi ücretsiz ekip uşur vermiyorlar. Ben mesul müyüm?

CEVAP

Hayır.

Uşru verilmeyen ürün

Soru: Uşru verilip verilmediği bilinmeyen veya verilmediği bilinen üründen bize hediye

edilirse, yemek caiz olur mu?

CEVAP

Bilinmiyorsa yemek caizdir. Uşrunu vermediği biliniyorsa, onda birini ayırıp, fakire verdikten

sonra yemek iyi olur.

Soru: Buğday, arpa ve hurmanın uşrunu kilo ile tartarak vermek caiz midir?

CEVAP

Evet caizdir.

Soru: Zeytine yaptığımız masraf, mahsulden fazladır. Uşur vermek gerekir mi?

CEVAP

Toplanıyorsa vermek gerekir.

Soru: Çok masraf edip çok az mahsul alanın, yine uşur vermesi gerekiyor mu?

CEVAP

Masraf ne kadar çok, mahsul de ne kadar az olursa olsun, her mahsulün uşrunu vermek

farzdır.

Soru: Gülün uşru verilir mi?

CEVAP

Ticaret niyetiyle olduğu zaman zekâtı verilir.

Soru: Buğday ve arpanın uşrunu, arpadan vermek caiz midir?

CEVAP

Evet.

Soru: Buğdayın uşrunu, başka yılın buğdayından vermek caiz midir?

CEVAP

Evet. Undan da vermek caizdir.

Soru: Zeytinin uşrunu, zeytinyağı olarak vermek caiz midir?

CEVAP

Evet.

Soru: Mal sahibi ile kiracı eşit mahsul almışsa, uşru kim verir?

CEVAP

Yarı yarıya verirler.

Soru: İhtiyaç için yetiştirilen sebzenin uşru olur mu?

CEVAP

Olmaz.

Soru: Ortak tarladan çıkan mahsulün yarısının uşrunu veriyoruz. Diğer yarısını öteki ortak

vermezse bize de günah olur mu?

CEVAP

Ortağı da razı edip tamamının uşrunu vermeli. Razı olmazsa, yarısının uşru verilir. Razı

olmayanla ortak olmamalı.

Soru: Çiftçinin zekâtı buğdayla vermesi farz mı, para ile veremez mi?

CEVAP

Buğdayın zekâtına uşur denir. Buğdayın uşru ya buğday olarak verilir veya değeri altın olarak

verilir.

Soru: Baba malının uşrunu vermiyor. Oğlu da onu bu günahtan kurtarmak için ona şöyle

diyor: "Sen uşrunu ver, onun tutarı kadar ben sana para vereceğim". Bu durumda fıkhi hüküm

nedir?

CEVAP

Baban uşrunu vermiş olur.

Soru: Odun, ot, saman için uşur verilir mi?

CEVAP

Verilmez.

Soru: Haşhaşın tohumu veya kabuğunun uşru verilir mi?

CEVAP

Para eden kısımların uşru altın olarak verilir.

Soru: Yenilen sebzeyi tahmini hesap edip uşrunu vermek caiz mi?

CEVAP

Zannı galip ile yapılan tahmin muteber olur.

Soru: Uşur verirken, biçerdöver anbarının ölçüsüne itibar edilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Borcu mahsulün uşrundan fazla olan önce uşrunu mu verir?

CEVAP

Evet.

Soru: Tarlayı ortağına verince uşrunu mal sahibi mi verir?

CEVAP

Hayır.

Soru: Zekât gibi uşrun da devir ve iskatı yapılır mı?

CEVAP

Evet.

Soru: Buğday ucuzdur. Bir aylık namaz iskatı için, verilen 315 kilo buğdayın rayice göre

değerini altın olarak vermek caiz mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Fakir müstahsil, uşur verip uşur alabilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Altı vesk mahsulü çıkan fakir, uşur alabilir mi?

CEVAP

Nisaba malik olmayan uşur ve zekât alır.

Soru: Buğdayın uşrunu vezin olarak vermek de caiz mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Uşur altın ile devir olur mu?

CEVAP

Evet.

Soru: Uşrunu verdiğimiz buğdayı satıp para haline getirsek, bu paranın da zekâtı verilir mi?

CEVAP

Uşru verilen buğdayın bir daha uşru verilmez. Fakat satılıp para haline getirilince, zekât

gününde nisaba dahil edilerek zekâtını vermek gerekir.

Soru: Tarlada ekilen marulun uşrunu her seferinde vermek yerine, o seneki marulun uşrunu

toptan takdir edip, mesela 100 kg. takdir edip, 10 kg.ı uşur olarak verebilir miyiz?

CEVAP

Evet.

Soru: Kiraladığım tarlanın uşrunun tamamını benim mi vermem gerekir?

CEVAP

Fıkıh kitaplarında, (Bir kimse, tarlasını kiraya verirse, mahsulün uşrunu, imam-ı a'zama göre,

mal sahibi verir. Kira ücreti yüksek olan yerlerde, böyle fetva verilir. İmameyne göre, kiracı verir.

Kira az olan yerlerde, böyle fetva verilir) buyuruluyor.

Mesela, kira ücreti olarak 20 lira verip, masraflar çıktıktan sonra 60 liralık mahsul almışsanız,

mahsulün uşrunu siz verirsiniz. Masraflar çıktıktan sonra 30 liralık mahsul almışsanız, tarla sahibi

verir. Çünkü kârın yarısından fazlasını mal sahibi almıştır. 10 liralık masraf yapıp 50 liralık mahsul

almışsanız, 40 lira almışsınız demektir. Bunun 20 lirasını mal sahibine verdiğiniz için, mahsulün

yarısının uşrunu siz, yarısınınkini de mal sahibi verir.

Uşur verilirken kira ücreti ve masraflar düşülmez. Fakat uşru hangi tarafın vermesi gerektiği

hesap edilirken, masraflar nazar-ı itibara alınır.

Soru: İşlettiğim arazilerden ayrıca hatta çalışan minibüsüm var. Bunun yanı sıra çok nadir

olarak sıhhi tesisat, motorla ağaç kesme, gibi küçük işlerle uğraşıyorum. Buradan elde ettiğim

gelirin zekâtını ayrıca mı vereceğim yoksa mahsullerin kazancıyla birleştirerek mi vereceğim?

CEVAP

Uşur ile bu kazançlar ayrıdır. Bu kazançlarla nisabı buluyorsanız zenginsiz, nisap 96 gr altın

veya o değerde paradır.

Uşrun zekâtı da olur mu?

Soru: Uşru verilen mahsul birkaç yıl saklansa günah olur mu? Satılsa parasının zekâtı verilir

mi?

CEVAP

Uşru verilen mahsul birkaç yıl saklansa da günah olmaz. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:

(Zekâtı verilen mal kenz değildir.) [Ebu Davud, Taberani, Hâkim, Hatib, Münavi]

Kenz; biriktirilmiş, istif edilmiş, stok edilen mal demektir.

İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki: Ticaret malının zekâtı verilir. Uşur vermesi gereken

topraklardan hâsıl olan ve miras olarak ele geçen veya hediye gibi kabul edince mülk olan şeylerde,

ticarete niyet edilse de, bunlar ticaret malı olmaz; çünkü ticaret niyeti, alışverişte olur. Mesela,

uşrunu veren veya mirastan eline uruz [herhangi bir mal] geçen kimse, satmak niyetiyle saklasa,

nisab miktarından fazla olsa ve bir yıldan fazla kalsa, zekâtlarını vermek gerekmez. (Redd-ül-

muhtar)

Bunları satınca veya kiraya verince, ele geçen mal ticaret malı olur. Zekât gününde nisaba

dâhil edilir. Altın ve gümüş eşya ve kâğıt paralar, her ne suretle ele geçerse geçsin, zekât malı

olurlar.

Az mahsulün uşru

Soru: Zekâta muhtaç bir fakir, tarlasından, bahçesinden elde ettiği az ürünün uşrunu da

vermek zorunda mıdır? Mesela böyle bir fakirin, 20 kilo domatesin, 30 kilo patlıcanın, 50 kilo

elmanın, 500 kilo buğdayın uşrunu vermesi gerekir mi?

CEVAP

İmam-ı a’zama göre, her sebze ve meyve, az olsun, çok olsun, mahsul topraktan alındığı

zaman, onda birini veya kıymetini altın olarak Müslüman fakirlere vermek farzdır. Hayvan gücü ile,

dolap veya motor ile sulanan yerdeki mahsul elde edilince, yirmide biri verilir. Uşur verirken,

hayvan, tohum, alet, gübre, ilaç ve işçi masrafları düşülmez. Bir sâ’dan az ürünün uşru verilmez.

Bir sâ, 4 litreden biraz fazladır.

İmam-ı Ebu Yusuf ile imam-ı Muhammede göre uşur vermek için, topraktan çıkan mahsulün,

[normal şartlarda] bir yıl dayanıklı olması ve miktarının beş veskten çok olması lazımdır. Vesk,

250 litrelik bir hacim ölçüsüdür. Beş vesk, 5 x 250 = 1250 litre eder. Buna göre, iki imam, uşur

için nisâbın 1250 litre olduğunu bildirmektedir. Fakat fetva İmam-ı a’zamın ictihadına göredir.

Her ne kadar fetva İmam-ı a’zama göre ise de, zekât almaya muhtaç fakir, İmameynin

ictihadına uyarak, bir yıl dayanıklı olmayan meyve ve sebzeler ile, 1250 litreden az olan buğday,

arpa, mercimek gibi hububatın uşrunu vermezse günah olmaz. Diğer üç mezhepte ise, sebze çok

olsa da uşrunu vermek gerekmez.

Hanbeli'de cevizin uşru olmaz.

Maliki ve Şafii’de, badem, susam, fıstık, keten tohumu, kimyon ve anasonun uşru olmaz.

Hanbeli'de zeytinin uşru olmaz.

Şafii ve Maliki’de ise zeytinin uşru verilir ve verilmez diye farklı iki kavil vardır.

Maliki ve Şafii'de balın uşru olmaz. Üç mezhepte, meyvenin uşrunu tahminen vermek caizdir.

Hanefi mezhebinde tahminen vermek caiz değildir, tartmak veya ölçmek gerekir. Bir zaruret

veya ihtiyaç olunca, başka mezhep taklit edilir.

Ev bahçesinin uşru

Soru: İlmihal'de, (Ne kadar olursa olsun, ev bahçesindeki meyve ve sebzeler için uşru

verilmez) deniyor. Bizim Karadeniz’de, hemen herkesin evi bahçenin içindedir. Çok büyük olan

bahçelerdeki fındıkların, diğer meyve ve sebzelerin uşru verilmez mi?

CEVAP

Verilmesi gerekir. Ev tarlaya, bahçeye yapılmışsa, bunun uşru verilir. Fakat evin yanındaki

bahçede yetiştirilen meyve ve sebzelerin uşrunu vermek gerekmez. Çünkü bu meyve ve sebze ev

halkının ihtiyacı için ekilmiştir. Hatta bir kısmı satılsa da yine uşrunu vermek gerekmez. Ancak ev

bahçesinde sırf ticaret niyetiyle yetiştirilen ürünün uşru verilir.

Saman ve yaprağın uşru

Soru: Biz üzümü de asmanın yapraklarını da satıyoruz. Her ikisinin uşrunu da verecek miyiz?

Bir de ektiğimiz buğdaylardan elde edilen samanları da satıyoruz, bunların da uşru verilir mi?

CEVAP

Üzümün uşru verilir, satılan üzüm yaprağının uşru verilmez. Buğdayın uşru verilir satılan

samanının uşru verilmez. Üzüm yaprağı ve samandan elde edilen para ile eldeki mevcut para, nisabı

bulursa zekâtı verilir. Yani saman ve yaprağın satılması ile elde edilen para nisaba katılır.

Üzüm yaprağı ve kavak

Soru: İpek böceğinden elde ettiğimiz ipeklerin, dut yaprağının, üzüm yaprağının ve satmak

üzere yetiştirdiğimiz kavakların uşru verilir mi? Dağlardan toplanan meyvelerin uşru olur mu?

CEVAP

Meyvesi olmayıp ticaret için yetiştirilen kavak gibi ağaçların ve istifade edilen dut yapraklarının

uşru verilir. İpeğinin uşru verilmez. Üzüm yaprağının uşru olmaz. Üzüm yaprağı çok olup satılırsa,

parası nisaba eklenerek zekâtı verilir. Dağlardan toplanan meyvelerin de uşru verilir.

Uşru verilen malın zekâtı da verilmez

Soru: Uşru verilen bir ürün, senelerce elde kalsa zekâtı verilir mi? Bu ürünü satıp paraya

çevirince para nisaba dahil edilir mi?

CEVAP

İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:

Zekâtla uşur, bir arada bulunamaz, yani bir malın hem uşru, hem de zekâtı verilmez. Çünkü

bir malda zekât farz olursa uşur farz olmaz. Bir kimse tarlasından çıkan mahsulün uşrunu verir de

kalan mahsulde ticareti niyet eder ve üzerinden seneler geçse de, o mahsulün zekâtı olmaz. Keza

uşur yeri satın alır da onunla ticareti niyet eder; üzerinden sene geçerse hüküm yine böyledir. Zira

uşur arazisinden çıkan mahsulde iki hak bir araya gelmesin diye ticareti niyet etmek sahih değildir.

Bunun gibi ticareti niyet ederek uşur arazisi satın alır da oraya bir şey ekerse o arazi ticaret için

olmaz. (Redd-ül muhtar)

İlmihal’de de diyor ki:

Eşyanın ticaret niyeti ile satın alınması lazımdır. Uşur vermesi lazım gelen topraklardan hasıl

olan ve miras olarak ele geçen veya hediye, vasiyet gibi kabul edince mülk olan şeylerde, ticarete

niyet edilse de, bunlar ticaret malı olmaz. Çünkü, ticaret niyeti, alışverişte olur. Mesela, tarlasından

buğday alıp uşrunu veren veya mirastan eline mal geçen kimse, satmak niyeti ile saklasa, nisap

miktarından fazla olsa ve bir seneden fazla kalsa, zekâtlarını vermek icap etmez. Ticaret niyeti ile

[yani satmak için] satın aldığı buğdayı tarlasına ekse veya ticaret için aldığı hayvanı, kumaşı kendi

kullanmaya niyet etse, ticaret malı olmaktan çıkarlar. Sonra bunları satmaya niyet ederse, ticaret

malı olmazlar. Bunları satınca veya kiraya verince, eline geçen mal ticaret malı olur. Kullanmak için

satın aldığı malı, aldıktan sonra ve miras olarak eline geçen malı veya hediye, vasiyet, sadaka gibi

kendinin kabul etmesi ile malik olduğu malı alırken veya tarlasından aldığı buğdayı satmaya niyet

etse, ticaret malı olmazlar. Bunları satsa ve satarken semenleri olan uruzu ticarette kullanmayı

niyet etse, bu bedelleri ticaret malı olurlar. Çünkü ticaret bir iştir. Yalnız niyet ile olmaz. Başlamak

da lazımdır. Ticareti terk etmek ise, yalnız niyet ile olur. Altın ve gümüş eşya ve kağıt paralar, her

ne suretle ele geçerse geçsin, zekât malı olurlar.

İbni Abidin’den ve İlmihal’den açıkça anlaşılacağı gibi, uşru verilen ürün, senelerce ambarda

saklansa yine zekâtı verilmez, fakat bu ürün satılıp altın veya kağıt para haline getirilirse, ele geçen

bu bedel ticaret eşyası olur. Zekâta dahil edilir.

Ticaret malının zekâtı verilir

Soru: Zeytin bahçesi olan bir bakkalım. Zeytinlerin uşrunu dün verdim. Kalan zeytini satıp

parasıyla bakkaliye malzemesi aldım, satıyorum. Yarın zekât günümdür. Dükkândaki malların

zekâtını yarın vereceğim. Uşrunu verdiğim zeytinlerden elde ettiğim paranın yine uşrunu veya

zekâtını verecek miyim? Kitaplarda, uşru verilen mal satılıp paraya çevrilince veya ticaret malı

olunca zekâtı verilir deniyor. Zeytinlerin uşrunu dün verdim. Şimdi, bir de yarın zekâtını vermek

yanlış değil mi? Uşru verilen bir ürün, yıllarca elde kalsa zekâtı verilir mi? Bu ürünü satıp paraya

çevirince para nisaba dâhil edilir mi?

CEVAP

Ticaret bir iştir, yalnız niyetle olmaz. Başlamak da gerekir. Ticareti terk etmekse, yalnız niyetle

olur. Altın ve gümüş eşya ve kâğıt para, ne suretle ele geçerse geçsin, zekât malı olur.

Siz o parayı ticarette kullanıyorsunuz, zekâtını da vermeniz gerekir. Zaten paraya çevrilince

ticaret malı oluyor. Nisabı bulmuşsa zekâtını vermek gerekiyor. Uşru verilen mal, satılıp paraya

dönünce zekât malı yani ticaret malı oluyor. Malın vasfı değişiyor. Vasfı değişmeseydi, yıllarca kalsa

zeytinin tekrar uşru verilmezdi. Ticaret malı olmadığı için zekâtı da olmazdı; ama şimdi vasfı değişti,

zekâta tâbi oldu.

Kâfire namaz, zekât, oruç gibi hiç bir ibadet farz değildir. Kâfir Müslüman olunca iş değişir,

namaz, oruç farz olur. Çünkü kâfir değişti, Müslüman oldu. Bunun gibi, nisabı buluyorsa zekât

vermek de farz olur. Tersi de olabilir. Müslüman, kâfir olursa, artık ona hiç bir ibadet farz olmaz;

çünkü eski özelliğini kaybetti.

Yabancı bir kız, yabancı erkeğe haramdır. Nikâh yapılınca helali olur; çünkü konumu değişti.

Tersi de olur. Yani karı koca nikâhlıyken, boşandıkları an yabancı olurlar. Yine konumu değişmiş

oldu.

İmam Fatiha okuyunca cemaatin âmin demesi sünnettir. İmamın sesi mikrofona verilince

sesin özelliği değişiyor, âmin diyenlerin namazı bozuluyor. Mikrofon, ses enerjisini elektrik

enerjisine dönüştürüyor, Hoparlör de, elektrik enerjisini ses enerjisine dönüştürüyor. Mikrofona,

mikrofondan hoparlöre verilen ses, tıpa tıp sahibine benzese de farklı bir sestir. Meydana gelen yeni

ses, konuşanın kendi sesi değildir. Elektrik tesiriyle hâsıl olan, mıknatıs kuvvetlerinin titrettiği demir

levhanın, meydana getirdiği başka bir sestir. İşte başka bir sese âmin diyen cemaatin namazı

bozulmuş oluyor.

Şarap haramdır, sirke haline dönüşürse helal olur. Çünkü vasfı değişip başka bir madde halini

almıştır.

Domuz yağı sabun olursa, temiz olur, kullanılması caiz olur, çünkü vasıf değişerek ayrı bir

madde haline geldi.

Netice: Uşru verilen mal, kırk yıl kalsa, uşru da zekâtı da verilmez; ama ticaret malı olursa

veya satılıp paraya çevrilirse zekât malı olur. Bir gün sonra da zekât günü gelse zekâtını vermek

gerekir.

Balın uşru

Soru: Balın uşru verilirken, yapılan fenni tesisat ve diğer masraflar çıkarılır mı? Kaçta kaçı

verilir?

CEVAP

Hiçbir masraf çıkarılmaz. Balın miktarı az olsa da, onda birini uşur olarak, zekât alması caiz

olan bir veya birkaç fakire vermek farzdır.

Fidanın uşru

Soru: Fidan alıp, bunları bakıp büyüterek satan kimse, ticaret yaptığı için bunların zekâtını mı

verir, yoksa uşrunu mu verir?

CEVAP

Toprak ürünlerinin uşru olur, çünkü kendi yetiştiriyor. Eğer kendi yetiştirmeyip, hazır fidan

alıp fidan satsaydı, ticaret malı olup, zekâtı olurdu.

Yaprakların uşru

Soru: Çay yaprağı, tütün yaprağı, dut yaprağı, pamuk ve yoncanın uşru verilir mi?

CEVAP

Evet, verilir.

Uşru mislinden vermek

Soru: Uşru verilmeyen malın mislini satın alıp vermek caiz olur mu? Yani elimizdeki

mahsulden değil de, çarşıda aynı vasıfta olan başka mahsulden satın alıp uşur vermek caiz midir?

CEVAP

Caiz olmaz, fakat o senenin mahsulünden geçmiş senelerin uşru verilebilir.

Buğdayın uşru

Soru: Buğdayın uşrunu undan veya başka bir yılın mahsulü olan buğdaydan vermek caiz

midir?

CEVAP

Evet, caizdir.

Zekâtı gizli mi vermeli?

Soru: Zekâtı gizli vermek açıktan vermekten iyi midir, açıktan vermek riya olur mu?

CEVAP

Farz olan zekâtı açıkça vermek riya olmaz, daha sevap olur. Zekâtın böyle alenen verilmesi,

zekâtını vermemiş olmak töhmetinden kurtarır, başkalarına da örnek teşkil etmiş olur. İbni Abbas

hazretleri, gizlice verilen nafile sadakanın sevabı, alenen verilenden 70 kat fazladır buyurdu. Açıktan

verilen zekâtın sevabı ise gizlice verilenlerine göre 25 kat fazladır.

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

Bir kuruş zekât vermek, milyonlarla sadaka vermekten, daha sevaptır. Zekât vermek, Allahü

teâlânın emrini yapmaktır. Sadaka ve hayratın çoğu ise, ün, saygı ve nefsin şehvetlerini kazanmak

için olur. Farzlar yapılırken araya riya, gösteriş karışmaz. Nafile ibadetlerde ise, gösteriş çok olur.

Bunun içindir ki, zekâtı, açıktan vermek lazımdır. (2/82)

Soru: Zengin zekât olarak ayırdığı altını masa üstüne koysa, fakir de galiba bunu bana zekât

olarak bıraktılar diyerek alsa, zekât sahih olur mu?

CEVAP

Zengin, altını masa üstüne koysa, bir fakir de gelip, masadan alsa, sahih olmaz. Fakir alırken,

zenginin görmesi lazımdır. Fakir görmeden fakirin evine koymak da böyledir.

Online zekât ve fitre vekaleti

Soru: İhlas Vakfı’nın internet sitesinde, kredi kartıyla online olarak zekât ve fitre verilebileceği

bildiriliyor. Kâğıt parayla zekât verilemediğine göre, kredi kartıyla zekât verilir mi?

CEVAP

Zekât bedeli kredi kartıyla veriliyorsa da, vekâlet verilen kimse, kredi kartıyla gönderilen

miktarda altını, fakir bir öğrenciye veriyor, böylece zekât veya fitre dine uygun verilmiş oluyor.

www.ihlasvakfi.org.tr adresindeki Bağış bölümünden vekalet verilebilir.

ZEKÂTLA İLGİLİ ÇEŞİTLİ SUALLER

Soru: Hayat sigortası yaptırdım. Her yıl belli miktar parayı yatırıyorum. 20 yıl sonra toplu

olarak ödeme yapacaklar veya toplu ödeme istemezsem aylık olarak ödeyecekler (aylık maaş gibi).

Burada biriken para toplu olarak alınınca, geçen 20 yılın zekâtı tek tek hesaplanarak mı verilecek,

yoksa 20 yıl sonra ele geçen paranın o zaman ki zekâtı mı verilecek? Eşim ve çocuklar için de hayat

sigortası yaptırdım. Onların durumu nasıl?

CEVAP

Sigorta paraları ve tasarruf bonoları zekât hesabına katılmaz. Senelerce sonra birikmiş olarak

ele alınınca, yalnız alınan para, o senenin zekât nisabının hesabına katılır. Satış karşılığı alınan

bonolar, böyle değildir. Bunlar, hisse ve tahvil senetleri, her sene zekât hesabına katılır.

Eş ve çocuklarınızın durumu da aynı. Ancak, hanım ve çocuklar için yatırdığınız para onlarınsa

yani onların parasından vermişseniz veya onlara hediye etmişseniz zekâtlarını onlar verecek, sizinse

siz vereceksiniz. Sigortanın onların adına olmasının önemi yok.

Soru: Benim ihtiyacımdan fazla elbisem ve eşarbım var, fakat kendime ait başka hiçbir şeyim

yok. Zekât vermem gerekir mi?

CEVAP

Bir oda dolusu elbise ve eşarbınız olsa, ticaret malı olmadığı için zekâtı olmaz. Ancak bunlar

kurban nisabına dahil edilir. Yani borçlar çıktıktan sonra, elinizde 96 gram altın alacak elbise ve

eşarp kalmışsa, kurban kesmeniz, fitre vermeniz vacip olur. Bunlardan üç takım elbise, üç eşarp

hariçtir. Fakat elbiseler alış fiyatına göre değil, bit pazarına çıkarsanız kaç liraya alırlarsa o değerden

hesap edilir. Bu bakımdan elbiseniz ne kadar çok olursa olsun nisabı bulması zordur.

Soru: Zekât verirken bunun zekât olduğunu söylemek gerekir mi?

CEVAP

Gerekmez, hediyemdir dense de olur.

Soru: Zekâtım fitrelerimizle birlikte bir çeyrek altın tutuyor. Bir çeyrek altını hem zekâtım için

hem de fitrelerim için verebilir miyim?

CEVAP

Evet verilir.

Soru: Param yok. Zekâtımı hesap edip taksitlerle versem caiz mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekât verirken, altınları tartmak gerekir mi?

CEVAP

Altın liraların ağırlığı belli olduğu için tartmak gerekmez, 7.2 gramdır. Bilezikleri tartmak

gerekir. Ağırlıkları biliniyorsa tartmak şart değildir. Kırkta biri altın olarak verilir.

Soru: 2 kg ağırlığındaki gümüş tepsinin zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

2 kg gümüş tepsinin kırkta biri yani 50 gr gümüş, bir fakire verilir.

Soru: Verilen zekâtın, fakirin veya vekilinin eline geçmesi gerekir mi?

CEVAP

Evet, gerekir.

Soru: Zekâtı fazla vermek iyi olur mu?

CEVAP

Elbette.

Soru: Zekât altını hediye içine koyup fakire vermek sahih mi?

CEVAP

Sahih olmaz. Ancak fakir, içinden altın çıktı ne diye sorarsa, siz de hediye derseniz mekruh

olarak sahih olur.

Soru: Ev yaptırmak için kooperatife verilen para zekâta tâbi mi?

CEVAP

Para mülkünden çıktığı için zekâtı verilmez.

Soru: Zekâtta, altını düşük ayardan vermek mekruh mu?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekâtı verince fakir olan, yıl dolmadan zekât alabilir mi?

CEVAP

Kurban nisabına malik olmadığı gün, zekât alabilir.

Soru: Bana zekât olarak verilen kağıt para ile altın alsam zekât sahih olur mu?

CEVAP

Evet.

Soru: Pahalı dergilerim hurda oldu. Zekâtta da hurda mı sayılır?

CEVAP

Evet.

Soru: Zenginmişim bilmiyordum. Bana zekât verdiler. Ne yapayım?

CEVAP

Bir fakire vermek lazımdır.

Soru: Fakir, verdiğim zekâtı bana hediye etti. O miktar kağıt parayı fakirlere vermezsem

günah mıdır?

CEVAP

Tenzihen mekruh olur.

Soru: Fakire zekât olarak verdiğim altını, ucuz satın almam caiz mi?

CEVAP

Mekruhtur.

Soru: Yatırım için, değer kazanınca satarım diye düşünerek alınan ev, arsa veya araba nisaba

katılır mı?

CEVAP

Hayır. Ticaret malı değildir.

Soru: 200 gram altını, 150 gr mehir borcu olan, zekât verir mi?

CEVAP

Hayır vermez.

Soru: Zekât borcunu ödemek için ödünç almak gerekir mi?

CEVAP

Hayır.

Soru: Eldeki para, nisaptan aşağı düşünce, zekât almak caiz olur mu?

CEVAP

Kurban nisabına malik ise zekât alamaz.

Soru: Dükkanları, daireleri olan, zekât nisabına malik değilse, zekât alır mı?

CEVAP

Alamaz.

Soru: Fakire zekât olarak bir altın verip (Bunun beş gramını al, kalanı benimdir) demek caiz

mi?

CEVAP

Evet.

Soru: 672 gramdan ağır olan gümüş tepsinin zekâtı verilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Nisabı bulacak kadar taksitli borçları olanın, üç ayda bir emekli maaşını alınca, eline

nisabı bulacak kadar maaş para geçse, zengin sayılır mı?

CEVAP

Hayır. Hiç borcu olmasa da, elindeki parayı bekletmeden harcayıp nisabdan düşerse, nisab

tarihini belirleme bakımından zengin sayılmaz. Bunun gibi, devir iskata oturan fakir de, eline

nisabdan fazla altın geçse de, başkasına verdiği için, nisab tarihi bakımından zengin olmuş sayılmaz.

Soru: Nisaba malik olunca yarısını harcadım. O gün zengin miyim?

CEVAP

Hayır.

Soru: Zengin çocuk, büluğdan önceki yılların zekâtını verir mi?

CEVAP

Hayır.

Soru: Taksim edilmemiş malın zekâtı nasıl verilir?

CEVAP

Hemen veya ileride verilir.

Soru: Altınlar tartılmadan tahmin edilerek zekâtı verilebilir mi?

CEVAP

Zekât sayılmadan tartılmadan verilmez. Ancak yaklaşık olarak bilinebilir. Mesela 3 bileziği

vardır, alırken gramı belli idi, diyelim ki on gram civarında idi. Küpesi şu kadar kolyesi şu kadar diye

hesap edilir. Birazcık da fazla hesap edilmesi iyi olur. Diyelim hepsi 97 gram tuttu siz 100 gram

üzerinden zekât verebilirsiniz. 12 ayardan üstünü altındır aşağısı altın değildir. Zekât için altınların

gramı önemlidir ayarı önemli olmaz.

Soru: Altının zekâtı, ayarı dikkate almadan, hepsi birden tartılıp kırkta birinin zekâtı verilir

dediniz. Halbuki 10 kilo 14 ayar altın, 6 kilo 24 ayar altın bile etmez. Bu nasıl oluyor?

CEVAP

Dinimiz, % 50 nin üstünde altın karışımı olan madeni, altın olarak bildirmiştir. Ayar farkı

gözetmeden hepsi toplanır. Kırkta biri zekât olarak verilir. En yüksek ayardan vermek daha sevaptır.

Fakat her ayar altını, ayrı ayrı toplayıp her ayarın kırkta birini vermek de caizdir.

Soru: Nisap miktarını hesaplamak için elimizdeki döviz cinsinden paraları TL ye çevirirken alış

ve satış fiyatlarından hangisini esas alacağız. Aynı şekilde 96 gr altının kaç TL ettiğini hesaplarken

alış mı satış mı değerini esas alacağız?

CEVAP

Kuyumcunun satış fiyatı esas alınır. Elimizdeki doları satarken de dövizci kaça alıyorsa o

fiyattan.

Soru: 10 sene önce zekât borcu bulunan bir kimsenin zekât borcunu nasıl ödemesi gerekir?

O zaman elinde bulunan para miktarını biliyorsa, o zamanki altın kuruna göre mi hareket etmeli?

CEVAP

10 yıl önceki para ile ne kadar altın alınabiliyorsa, o altın esas alınır.

Soru: Evi olan bir kimse, ikinci bir ev yaptırıyor olsa, bu eve harcadığını ve bu ev için

borçlandığını zekât hesabına nasıl dahil eder?

CEVAP

Evi olup olmamasının önemi yoktur. Ev için harcananlar, harcanmış sayılır, borçlanınca,

borçlar mevcut paradan düşülür. Geriye kalanın zekâtı verilir. Taksitler ne kadar uzun vadeli olursa

olsun, alacaklardan ve mevcut paradan çıkarılır. Kalanın zekâtı verilir.

Soru: Bankada nisap miktarının üstünde para var, yıllardır duruyor. Annem, siz okuyorsunuz,

sizlere zekât gerekmez diyor. Doğru mu, yoksa zekât vermem lazım mı?

CEVAP

Para ne için saklanırsa saklansın zekâta tâbidir. Zekâtı fakirse ağabeyinize verebilirsiniz. Ana

babaya verilmez. Amcaya dayıya halaya teyzeye vermek daha iyi olur. Zekât vermemek büyük

günahtır.

Soru: Üç evle iki arabası olduğu halde hiç parası olmayan kimsenin zekât vermesi gerekir mi?

CEVAP

Ev ve araba çok olsa da zekâtı olmaz. Arabalar ticarette kullanılsa da, evler kirada olsa da

zekâtları verilmez. Sene sonunda elinde paraları kalırsa, o paranın zekâtı verilir.

Soru: Çok evi olup da kira geliri olan zekâtını nasıl hesaplar?

CEVAP

Oradan aldıkları ve başka yerden gelenler, maaş vesaire hepsi toplanır, nisabı bulursa,

bulduğu zaman zengin sayılır. Bir yıl sonra zekât vermesi farz olur.

Soru: Zekât ve fitre aynı kişiye verilebilir mi? Zekât, birkaç kişiye bölünerek verilebilir mi?

CEVAP

İkisine de evet.

Soru: Gümüş tepsi zekât nisabına girer mi?

CEVAP

Bütün altın ve gümüş eşyalar nisaba girer.

Soru: Nisap miktarına sahip akıl baliğ olmayan çocuk zekât verir mi?

CEVAP

Baliğ olmadıkça zekât vermez.

Soru: Bir kimsenin 20 yıldan beri 100 gr altını olsa, zekât vermesi gerektiğini yeni öğrense,

ne kadar zekât vermesi gerekir?

CEVAP

Öyle ise, 20 sene önceki 100 gramın % 2.5 ini verir, ikinci sene (19 sene önceki) için kalanın

% 2.5 ini verir. İki sene sonra bu 96 gramdan aşağı düşeceği için artık zekâtı verilmez.

Soru: Zekât ve uşru dini kitap olarak verebilir miyiz?

CEVAP

Zekât ya ticareti yapılan maldan verilir veya altın olarak verilir. Uşur da öyle, kaldırılan

mahsulden verilir veya altın olarak verilir. Dini kitap ticareti yapan zekâtını kitap olarak verebilir.

Soru: Hastaya veya şuraya buraya yardım için verdiğimiz paralar zekât yerine geçer mi?

CEVAP

Geçmez. Zekât vermenin usulü vardır. Ona göre vermelidir!

Soru: Namaz kılmayan, oruç tutmayan bir müslümanın da zekât vermesi lazım mıdır?

CEVAP

Elbette vermesi lazım. Nasıl olsa, oruç tutmuyorum, zekâtımı da vermeyeyim dememelidir!

Hiç değilse, borcun birinden kurtulmalıdır!

Soru: Bir arkadaşa şu altınları falanca fakire ver dedim. O da, benim altınlarımı değil de kendi

altınlarını vermiş. Bir mahzuru olur mu?

CEVAP

Vekil, zenginden aldığı altın yerine, kendi altınını fakire verip sonra zenginin verdiğini, kendi

kullanması caizdir. Fakat, zenginin parasını önce kendi kullanıp, sonra kendi parasından zekâtı

verirse, caiz olmaz.

Salebe’nin zekâtı

Soru: Şevahid-ün Nübüvve kitabında deniyor ki:

(Allahü teâlâ Salebe hakkında, (Onlardan kimi de, “Eğer bize lütuf ve kereminden ihsan

ederse, muhakkak zekâtını vereceğiz, gerçekten salihlerden olacağız” diyerek Allah’a kesin söz

vermişti. Ne zaman ki Allah, kereminden isteklerini verdi, cimrilik edip yüz çevirdiler. Zaten yan

çizip duruyorlardı) buyurdu. Salebe’nin kabilesi bunu işitince Salebe’ye, (Helak oldun. Allahü teâlâ

senin hakkında âyet gönderdi) dediler. Salebe, Resulullaha gelip, (İşte malımın zekâtı, kabul eyle)

dedi. Resulullah, (Allahü teâlâ senin zekâtını kabul etmekten beni men etti) ve (Sen kendi kendine

ettin! Sana söyledim, sözümü dinlemedin) buyurdu ve onun zekâtını almadı. Resulullah vefat

ettikten sonra Salebe zekâtını Hazret-i Ebu Bekir’e getirdi. Hazret-i Ebu Bekir de, (Resulullahın

kabul etmediğini ben nasıl kabul edebilirim) buyurdu. Hazret-i Ömer’in halifeliği zamanında zekâtını

ona da getirdi. O da kabul etmedi; fakat Hazret-i Osman halifeliği sırasında kabul etti.)

Burada iki sualim var: 1- Salebe sahabeden değil miydi? Normal bir Müslüman bile zekât

verdiği halde, bir sahabi nasıl zekât vermez? Tevbe ettiği halde, zekâtı niye kabul edilmiyor? 2-

Hazret-i Osman niye kabul etti?

CEVAP

1- Salebe münafıktı. Allahü teâlâ onun münafık olduğunu, tevbe de etmeyeceğini bildiği için

zekâtını kabul etmedi. Halk arasında ayıplanmamak için, münafıklığı meydana çıkmaması için zekât

vermek istedi. Allahü teâlâ da, Müslümanların bu oyuna gelmemesi için zekâtını kabul etmedi.

Tevbe suresinin 76. âyetinin sonunda, (hüm mu’ridun) buyuruluyor. Tefsirlerde, (Onlar yan

çizenlerdendi, sağa sola yalpalayanlardandı, döneklerdendi, sözünde durmayanlardandı, itiraz

edenlerdendi) gibi manalar verilmiştir. Bundan sonraki iki âyetin meali:

(Allah’a verdikleri sözü tutmadıkları ve yalan söyledikleri için, O da bu yaptıklarının sonucunu

kıyamete kadar kalblerinde sürüp gidecek bir münafıklığa çevirdi.) [Tevbe 77]

(O münafıklar bilmez mi ki, Allah, onların gizlediklerini de bilir, fısıltılarını da.) [Tevbe 78]

2- Resulullahın kabul etmediğini hazret-i Ebu Bekir de, bir örnek olsun diye kabul etmedi.

Hazret-i Ömer ise, her bakımdan hazret-i Ebu Bekir’e tâbi olduğu için o da, kabul etmedi. Böylece

münafıkların zekâtlarının kabul edilmeyeceği kesinleşti. Hazret-i Osman’ın zekâtı alıp almaması,

artık fark etmiyordu. Kâfirin verdiği şeyi almanın bir mahzuru olmadığı için, zekât olarak değil, bir

bağış olarak kabul etti. Bu da kâfirlerin hediyelerini kabul etmenin caiz olduğunu göstermektedir.

Soru: Bu sene hacca gidecek zengin bir kimse, hac için ayırdığı paranın da zekâtını verecek

midir?

CEVAP

Herkesin zekât zamanı aynı değildir. Zekât zamanı, hac zamanından önce olan, mesela

Ramazanda olan kimse, vakti gelince, zekâtını verir. Kalan parayla hacca gider. Zekât zamanı, Hac

zamanından sonra olan, mesela Muharremde olan, önce hacca gider. Zekât zamanı gelince, hacdan

artan paranın zekâtını verir.

Fakire çok zekât vermek

Soru: Fakire nisap miktarını tamamlayacak kadar zekât vermek mekruhtur. Yarım kilo altın

borcu olan fakire, yarım kilo altın zekât vermek caiz olur mu?

CEVAP

Evet, caiz olur. Borcu olduğu için, fakir nisaba ulaşmaz.

Verdiği altınları zekâta saymak

Soru: Bir kimse, dinen fakir olana taktığı altınları, daha sonra, vereceği zekâta sayabilir mi?

CEVAP

Altın fakirde bulunduğu sürece, sayabilir. Fakir harcamışsa zekâta sayılamaz.

Zekât borcu için

Sual Zekât borcunu ödemek için, ödünç para almak gerekir mi?

CEVAP

Hayır, gerekmez.

Verilmeyen zekât

Soru: Dört yıldır zekâtı verilmeyen 100 gram altının, her yıl kırkta birini yani 2,5 gramını

vermek gerektiğine göre, 10 gram zekât verilse, zekât borcu ödenmiş olur mu?

CEVAP

Zekât borcu ödenmiş olur, ama fazla zekât verilmiş olur. Birinci yıl 2,5 gram verince, geriye

97,5 gram altın kalmış oluyor. İkinci yıl 97,5 gramın zekâtını vermek gerekir. Yaklaşık 2,5 gram da

onun zekâtı olsun, hepsi 5 gram eder. 100 gramdan 5 gram çıkınca geriye 95 gram altını kalır. 95

gram olan altının zekâtını da vermek gerekmez. Dört değil, on yıldır zekât verilmemiş olsa bile, yine

5 gram zekât vermek gerekir. Fazla verilirse fazlası nafile, yani sadaka olur.

Kaybolan altın bulunsa

Soru: Nisabın üzerinde kaybolan altın, 7 yıl sonra bulunsa, geçmiş yılların zekâtını vermek

gerekir mi?

CEVAP

Kaybolmuş bir mal bulunursa, önceki yılların zekâtları verilmez.

Düğünde verilen altın

Soru: İki çocuklu bir beyle evlenen ablam, bu üvey çocuklara sünnet düğününde takacağı

altınları, zekâtına sayabilir mi?

CEVAP

Babaları zengin değilse sayabilir. Çünkü üvey evlada zekât verilir.

Zekât verirken

Soru: Bir kimse, zekâtın fakirin hakkı olduğunu düşünerek, o üzülmesin diye, (Sana olan

borcumdu) diyerek zekât verse, caiz olur mu?

CEVAP

Hayır, caiz olmaz. (Hediyem) denirse caiz olur.

Alzheimer hastası

Soru: Zengin dedem, Alzheimer hastası oldu. Onun malından zekât vermek gerekir mi?

CEVAP

Diğer üç mezhepte verilirse de, Hanefi’de çocuğun ve delinin malından zekât verilmez.

Alzheimer hastasının şuuru yerinde olmadığı zaman deli hükmünde olur. Zekât, namaz ve

oruç gibi ibadetlerle mükellef değildir. Velisi onun malından zekât vermez. Şuuru yerinde iken

namazını kılar, orucunu da tutar. Şuuru giderse orucunu bozması, namaz kılmaması günah olmaz.

Zekâtını verecek kadar şuur sahibi ise, zekâtını da verir. Kurban Bayramı'nda şuuru yerinde olup

da, (Kurbanımı kesin!) derse, kurbanı da kesilir.

Mehir borcu ve zekât

Soru: İlmihâl’de, (Mehir alacakları nisap hesabına katılır. Nisap miktarı teslim aldıktan bir yıl

sonra yalnız o yılın zekâtı verilir) denirken, İslam Ahlakı’nda, (Zevc, mehir borcunu zekât nisabına

katmaz. Zevce ise katar. Fakat nisap miktarı teslim aldıktan bir sene sonra elinde kalırsa, yalnız o

senenin zekâtını verir) deniyor. İkisi aynı mı yoksa farklı mı?

CEVAP

İkisi farklı değildir. Nisab hesabına katılır ve nisaba katılmaz ifadeleri açıklanırsa ikisinin aynı

olduğu görülür.

Alacaklar için (Nisab hesabına katılır) demek, (Alacaklar da dâhil edilince, yani mevcut paraya

ilave edilince, tamamı nisabı bulursa, onun da zekâtı verilir) demektir. Nisaba ulaşmazsa zekâtı

verilmez.

(Erkek mehir borcunu, nisab hesabına katmaz) demek, (Borcu mevcut malından düşer.

Kalanın zekâtını verir) demektir. Mesela bir erkeğin 180 gram altını olsa, 80 gram da mehir borcu

olsa, borcunu bu hesaba katar, mehir borcu olan 80 gram altını çıkarır geriye kalan 100 gram altının

zekâtını verir. Demek ki, (Nisaba katmaz) demek, borcu olan 80 gram altının zekâtını vermez

demektir. Çünkü borçlar nisaba katılmaz. Yani nisaptan düşülür, eldeki paradan çıkarılır.

Kadın, mehir alacağını nisap hesabına katar. Mesela bir kadının 20 gram altını olsa, 80 gram

da mehir alacağı var. Bununla 100 gram eder. Nisabı bulduğu için, sadece 20 gram altının zekâtını

verir. Alacağı olan 80 gramın zekâtını vermez. Nisaba katar demek onu alacak olarak kabul eder

demektir.

Bakılan kişiye zekât

Soru: Kocası ölmüş ve kimsesiz kalmış fakir kayınvalideme evimde bakıyorum. Zekâtımı ona

verebilir miyim?

CEVAP

Evet, vermek iyi olur.

Seyyidlere zekât

Soru: Peygamber efendimizin soyundan gelen seyyidlere ve şeriflere eskiden zekât

verilmezdi. Şimdi verilir mi?

CEVAP

Evet, bugün için bunlara zekât verilir. (Dürr-i Yekta)

Zenginin çocuğu

Soru: Babası veya annesi zengin olan baliğ olmamış çocuğa zekât verilebilir mi?

CEVAP

Babası zenginse zekât verilemez. Babası fakir, annesi zenginse, ona zekât verilebilir, çünkü

baliğ olmamış bir çocuk, annesinin malıyla zengin sayılmaz. (Redd-ül-muhtar)

SADAKA VERMEK

Sadaka vermenin önemi

Soru: Sadakanın önemi nedir?

CEVAP

Allah rızası için yapılan, maddi ve manevi her iyiliğe, sadaka denir. Şeytan verdirmek istemese

de sadaka vermelidir. Bir âyet-i kerime meali şöyledir:

(Şeytan, fakirleşirsiniz diye korkutup, size cimriliği, çirkin şeyleri emreder, sadaka verdirmek

istemez. Allah ise kendi lütfundan size mağfiret ve bol nimet vadediyor. Allah'ın ihsanı geniştir, her

şeyi hakkıyla bilendir.) [Bekara 268]

Sadakanın faydaları hakkında, hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Hastalarınızı sadakayla tedavi edin. Sadaka, her hastalığı ve belayı defeder.) [Beyheki]

(İlmi olan ilminden, malı olan malından sadaka versin.) [İbni Sünni]

(İyilik ömrü artırır, sadaka günahları giderir ve kötü ölümden korur.) [Taberani]

(Sadaka kibri yok eder.) [Tirmizi]

(Sadaka verenin rızkı artar ve duası kabul olur!) [İbni Mace]

(Sadaka vermeye engel olana, lanet olsun.) [Isfahanı]

(Sadaka, kabir azabından korur. Kıyamette de himaye altına alır.) [Beyheki]

(Sıkıntılarınızı sadakayla önleyin.) [Deylemi]

(Suyun ateşi söndürdüğü gibi, sadaka da günahları yok eder.) [Tirmizi]

(Vallahi, sadaka vermekle mal eksilmez. O halde sadaka verin!) [İ. Ahmed]

(Sadaka malı artırır. Öyleyse sadaka verin.) [İbni Ebiddünya]

(Sadaka 70 çeşit belayı önler. Bunların en hafifi cüzzam ve barastır.) [Hatib]

(Sadaka şeytanın belini kırar.) [Deylemi]

(Gizli verilen sadaka, Allah'ın gazabını söndürür.) [Beyheki]

(Sırf Allah rızası için sadaka verene, kıyamette Allahü teâlâ, "Ey kulum, sen benim rızamı

gözettin, ben de seni hakir etmem ve vücudunu Cehenneme haram kılarım. Haydi, Cennete istediğin

kapıdan gir" buyurur.) [Deylemi]

(Az da olsa sadaka verin. Parayı saklayıp vermeyene, Allah da ihsanını keser.) [Müslim]

(Rızkının bol olmasını isteyen sadaka versin.) [Deylemi]

(Sadaka vererek rızkınızı bollaştırın.) [Beyheki]

(Sadaka malı çoğaltır.) [İbni Adiy]

(Sadaka vermede acele edin; çünkü bela, sadakayı geçemez.) [Taberani, Beyheki]

(Sadaka verin. Çünkü sadaka Cehennemden kurtuluşunuza sebep olur.) [Taberani]

(Bir hurma tanesi de olsa, sadaka olarak verin; çünkü o, az da olsa açlığı dindirir ve suyun

ateşi söndürdüğü gibi günahları yok eder.) [İbni Mübarek]

(Güne başlarken sadaka vermek, felaketleri önler.) [Deylemi]

(Sadaka, nafile oruç tutmaktan daha faziletlidir.) [Beyheki]

(Sevabı Müslüman ana babasına niyet edilerek verilen sadakanın sevabı, onlara da gider,

kendi sevabından da bir şey eksilmez.) [Taberani]

(Sadaka olarak verilen bir parça ekmek, Allah katında Uhud dağı kadar büyür.) [Taberani]

Soru: Her gün sadaka vermek gerekiyormuş. Bulamayan ne yapar?

CEVAP

Resulullah efendimizle Eshab-ı kiram arasında şöyle bir konuşma geçer. Peygamber

efendimiz buyurur ki:

- Her müslümanın sadaka vermesi lazımdır.

- Ya Resulallah, bulamayan kimse ne yapar?

- Çalışır, kazanır ve sadaka verir.

- Çalışacak bir iş bulamazsa ne olur?

- İhtiyacı olan kimseye herhangi bir şekilde yardım eder.

- Yardım edilecek bir kimse de bulamazsa?

- Herhangi iyi bir iş yapması [malım olsaydı ben de verirdim demesi, birine yol göstermesi,

yoldaki sıkıntı veren bir şeyi kaldırması, ölümü hatırlaması, zararı dokunmaktan sakınması, ilim

öğrenmesi ve öğretmesi gibi hususlar] da onun için bir sadakadır. (Buhari, Müslim, Nesai)

Kime vermeli

İlim tahsili yapılan yerlere, gerek zekât, fıtra, adak ve akika, gerekse sadaka şeklinde yapılan

yardım, insanı kazalardan belalardan korur. Dünyada, sıhhat ve afiyet içinde bir ömür sürmeye

sebep olur. Ayrıca farz olan cihad ve ilim yayma sevabına kavuşulur. Böylece yardım yapan kişi,

hem dünyada hem de ahirette çok büyük nimetlere kavuşmuş olur. İlim yaymanın sevabını

Peygamber efendimiz şöyle ifade buyuruyor:

(Bütün ibadetlere verilen sevap, Allah yolunda cihada verilen sevaba göre, deniz yanında bir

damla su gibidir. Cihad sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı [dinin emir ve

yasaklarını öğretme] yanında, denize nispetle bir damla su gibidir.) [Deylemi]

İhlas Vakfı, öğrenci yurtlarında binlerce üniversiteli fakir öğrenciyi ve bilhassa Türk

dünyasından gelen muhtaç öğrencileri barındırmaktadır. Onların birçok ihtiyacı, hayırseverlerin

yardımları ile sağlanmaktadır. İhlas Vakfı senelerdir, hayırsever vatandaşlarımızın yaptıkları

yardımları, en iyi şekilde değerlendirmektedir. İhlas Vakfı, Türk Dünyası’ndan gelen fakir öğrencilere

her türlü yardımı yapmaktadır. Azerbaycan, Türkmenistan, Çeçenistan, Özbekistan, Kazakistan,

Kırgızistan, Kırım, Doğu Türkistan ve diğer Türk topluluklarından gelen öğrencilere Türkiye’nin

büyük şehirlerinde açtığı öğrenci yurtlarında her türlü maddi ve manevi yardımı yapmaktadır.

Yurtlarda üç öğün yemek çıkmakta, İhlas Vakfı, öğrencilere sevgi ve şefkat kucağını

açmaktadır. İhlas Vakfı öğrenci yurtlarının bir yıllık et ihtiyacı hayırseverlerin verdikleri kurban

vekaletleri ile karşılanmaktadır. Vakfa verilen kurban vekaletleri ile hayırseverler adına, kurbanlıklar

satın alınmakta ve dinimize uygun olarak kesilen kurbanlar, soğuk hava depolarında muhafaza

edilmektedir. Bir yıl boyunca da, bu etler yurtların yemek ve et ihtiyacında kullanılmaktadır.

Yıllardır ülkemizin ve Türk dünyasının binlerce gencine, öğrenci yurtlarında bir aile ortamı

sıcaklığında sevgi ve şefkatle muamele eden İhlas Vakfı’na kurban vekaleti vererek yardım etmek,

destek vermek gerekir. Çünkü hadis-i şerifte, (Hayra vesile olan hayır yapan gibidir) buyuruluyor.

70 yıllık komünizm zulmünden kurtularak ülkemize gelen misafir öğrencilere en iyi ev sahipliği

yapan İhlas Vakfı, ülkemizin yüz akıdır. Eğitime ve devletimize verdiği hizmet ve destek ile en iyi

şekilde kamu hizmeti yapmaktadır. Dünya tarihinde vakıf medeniyetini kuran dedelerimizin torunu

olarak vakıfları, hayır kurumlarını ve ilim yuvalarını kurban vekaleti vererek veya başka şekilde

desteklemek, bilgili, kültürlü öğrencilerin yetişmesine katkıda bulunmak milli ve dini bir vazifedir.

Arzu edenlerin zekât ve sadaka-i fıtraları da, fakir öğrencilere verilmek üzere vekaleten kabul

edilmektedir. Bu hayırlı hizmete değerli okuyucularımızın da katkıda bulunmasını önemle tavsiye

ediyoruz.

İhlas Vakfı'na kurban vekaleti veren, bu vakfın hizmetlerine iştirak etmiş olur. Kurban vekaleti

vermek isteyenler, herhangi bir İhlas Vakfı öğrenci yurduna veya Türkiye Gazetesi bürosuna giderek

veya telefon ederek, kurban vekaleti verebilirler. www.ihlasvakfi.org.tr internet sitesinden de

vekalet verilebilir. Mail, telefon ve faks bilgileri ile gerekli hesap numaraları, kurban bedelleri

hakkında bilgi, bu sitede mevcuttur.

Neler sadakadır?

Soru: Neleri yapmak, sadaka olur?

CEVAP

Allah rızası için yapılan her iyilik, sadakadır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Kendine ve çoluk çocuğuna harcadıkların birer sadakadır.) [Beyheki]

(Her iyilik, sadakadır.) [Tirmizi]

(Güzel söz, sadakadır.) [İ. Ahmed]

(Güler yüzle selam vermek, sadakadır.) [Beyheki]

(Din kardeşine güler yüz göstermek, sadakadır.) [Tirmizi]

(Bir ağaçtan yenilen veya çalınan şeyler, o ağacı diken için sadaka olur.) [Müslim]

(Birine iyi şeyler öğretmek, kötülük yapmasını önlemek, sorana yol göstermek, sokaktaki

zararlı şeyleri temizlemek, birer sadakadır.) [Tirmizi]

(Herkesin eklem yeri kadar sadaka vermesi gerekir. Sübhanallah, Elhamdülillah, La ilahe

illallah veya Allahü ekber demek, birer sadakadır. İyiliği tavsiye etmek, kötülüğe önlemeye

çalışmak, birer sadakadır. İki rekât kuşluk namazı kılmaksa, bütün bunları karşılar.) [Müslim]

(Emr-i maruf, nehy-i münker yapmak sadakadır.) [Müslim]

(Müdara etmek sadakadır.) [Deylemi]

(Hastanın nefes alıp vermesi sadakadır.) [Hatib]

(Camiye giderken atılan her adım da bir sadakadır.) [İ. Ahmed]

(Ölümü hatırlamak sadakadır.) [Deylemi]

(Borçlu fakire, ödemesi için mühlet verenin, her günü, bir sadaka olur.) [Taberani]

(Yolunu kaybetmişe yol göstermek bir sadakadır.) [C. Sagir]

(Zevcine hizmet sadakadır.) [Deylemi]

(Nikâhlısıyla beraber olmak sadakadır.) [Müslim]

(Haramdan sakınanla, istişare etmek sadakadır.) [Deylemi]

(Kötülük yapmaktan sakınmak bir sadakadır.) [İbni Ebiddünya]

(Ödünç vermek bir sadakadır.) [Taberani]

(Selam vermek sadakadır.) [Buhari]

Sadaka vermekle mal eksilmez

Soru: Sadaka vermekte zorlanmanın sebebi ne olabilir?

CEVAP

Bu, cimrilikten ileri gelir. Cimrilik ise, iman zayıflığından ve cahillikten kaynaklanır. Hayra

verdiği paranın boşa gittiğini zanneder. Ona kat kat mükâfat verileceğini düşünemez. Şeytan, hayra

mâni olmak için vesvese verir. Bir âyet-i kerime meali:

(Şeytan, fakirleşirsiniz diye korkutup, size cimriliği, çirkin şeyleri emreder, sadaka verdirmek

istemez. Allah ise, kendi lütfundan size mağfiret ve bol nimet vadediyor. Allah'ın ihsanı geniştir, her

şeyi hakkıyla bilendir.) [Bekara 268]

Bir hadis-i şerif: (Yemin ediyorum, sadaka vermekle mal eksilmez!) [İ. Ahmed]

Sadaka verenin malının bereketi artar. Az malı çok iş görür. Bir hadis-i şerif:

(Gizli açık çok sadaka verin ki rızkınız bollaşsın, yardıma mazhar olasınız ve duanız kabul

edilsin.) [İbni Mace]

Verene Allahü teâlâ, kat kat fazlasıyla verir. Kısana ise, vermeyi kısar. Hazret-i Ebu Bekir’in

kızı Hazret-i Esma’nın, (Ya Resulallah, eşim Zübeyr'in verdiği mehirden başka malım yok. Sadaka

vereyim mi?) sualine, Resulullah efendimiz şöyle buyurdu: (Gücün nispetinde sadaka ver, kesenin

ağzını sıkma! Allah da, senin rızkını sıkar.) [Buhârî]

En üstün sadaka

Soru: En üstün sadaka nedir?

CEVAP

Bu, sadaka verenin veya verilenin durumuna göre değişir. Mesela, aç bir kimse varsa, onu

doyurmak en üstün sadaka olur. Bir kimsenin, maddi imkânı olmayan, borçlu bir arkadaşı varsa,

onun için en üstün sadaka bu arkadaşını borçtan kurtarmak olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(En üstün sadaka, su vermektir.) [Nesai]

(En üstün sadaka, aç bir canlıyı doyurmaktır.) [Beyheki]

(En üstün sadaka, iki kişinin arasını bulmaktır.) [Taberani]

(En üstün sadaka, dilini tutmaktır.) [Deylemi]

(En üstün sadaka, gizli verilendir.) [Taberani]

(En üstün sadaka, ilmi yaymaktır.) [Taberani]

(En üstün sadaka, ilim öğrenip, başkasına da öğretmektir.) [İbni Mace]

(En üstün sadaka, kin güden yakınına verilendir.) [Taberani]

(En üstün sadaka, sağlıklı, mala tamahı çok olup, zenginliği umup fakirlikten korkarken verilen

sadakadır.) [Müslim]

(En üstün sadaka, doğru sözü yerinde söylemektir.) [Hâkim]

(En üstün sadaka, Ramazan’da verilendir.) [Tirmizi]

Sadakada öncelik

Soru: Sadaka verirken, öncelik sırası nasıl olmalıdır?

CEVAP

Bu, kişinin durumuna göre değişir. Mesela, borcu olanın, önce borcunu ödemesi gerekir, fakat

taksitli borcu olup da, günü gelince ödeyebilecek olan, borcu bitmeden de sadaka verebilir. Zekât

borcu varken verilen sadaka da, kabul olmaz. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

Zekât niyetiyle fakire bir altın vermek, yüz bin altın sadaka vermekten daha sevabdır, çünkü

zekât vermek, farzı yapmaktır. Sadakalarsa, nafile ibadettir. Farz ibadetin yanında nafile ibadetlerin

hiç kıymeti yoktur. Deniz yanında, damla bile değildir. Şeytan aldatarak, kazaları kıldırtmayıp ve

zekât verdirmeyip, nafileleri güzel gösteriyor. (3/17)

Kendi ailesinin nafakasını temin etmeden de, başkasına sadaka verilmez. Sadaka verirken,

kendi ailesinden sonra, salih olan fakir akrabalara öncelik vermelidir. Bir hadis-i şerif meali de

şöyledir:

(Fakire verilen sadaka, bir sadakayken, akrabaya verilen sadaka, hem sadaka ve hem de sıla-

i rahim olmak üzere, iki sadakadır.) [Nesai]

(Yakın akraba ve komşuya verilen sadakanın sevabı iki misli fazladır.) [Taberani]

Bir kadın da, Resulullaha, (Fakir kocama hediye versem, sadaka yerine geçer mi?) diye sual

ettirdiğinde Peygamber efendimiz buyurdu ki:

(İki sevab vardır. Biri sadaka, diğeri de sıla-i rahim sevabı.) [Buhari]

Sadakayı gizli mi vermeli?

Soru: Fakirin onurunu kırmamak için sadakayı gizli mi vermek gerekir, yoksa başkaları da

yardımda bulunsun diye bir teşvik için açıktan verilmesi mi daha iyi olur?

CEVAP

Sadakayı, yardımları bazen açık vermek gerekirse de, genel olarak gizli vermek daha iyidir.

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:

(Sadakayı açık verirseniz güzel olur, gizli verirseniz, sizin için daha hayırlıdır.) [Bekara 271]

Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:

(Kıyamette, başka himaye bulunmayan günde Allahü teâlânın himayesindeki 7 kişiden biri,

verdiği sadakayı gizleyen, sağ elinin verdiğinden sol eli haberi olmayan kimsedir.) [Buhari]

(Gizli [sadaka, hayır hasenat ve ibadetler] aşikâreden efdaldir. Ancak, iyi örnek teşkil

edecekse, aşikârelik gizliden efdaldir.) [Deylemi]

(Sadakayı gizli vermek Cennet hazinesindendir.) [Hatib]

(Gece kılınan namazın gündüz kılınan namaza göre üstünlüğü, gizli verilen sadakanın, aşikâr

verilen sadakaya olan üstünlüğü gibidir.) [Taberani]

(Kur'anı aşikâre okuyan, aşikâre sadaka veren gibi, gizli okuyan da gizli sadaka veren gibidir.)

[Tirmizi]

(Gizli sadaka Rabbin gadabını söndürür.) [Beyheki, Taberani, İbni Asakir]

Sadaka-i cariye

Soru: Sadaka-i cariye ne demektir?

CEVAP

Öldükten sonra da, amel defterimize sevap yazdıran sadakadır. Sadaka-i cariye, cami, çeşme,

yol yapmak, ağaç dikmek, faydalı ilmi eser bırakmak gibi insanlara faydası dokunan her çeşit iyi

işlerdir. Bir hadis-i şerif meali:

(İnsan ölünce, üç şey hariç ameli kesilir: Sadaka-i cariye, faydalı ilmi eser bırakmak veya ona

dua ve istigfar edecek salih evlat.) [Müslim]

Herkes cari sadaka olarak cami yaptıramaz, ilmi eser yazamaz. Ama kolayı var. Faydalı bir

eserin dağılmasına sebep olmak da, o kitabı yazmak gibi sevap getirir. Bir hadis-i şerif meali:

(Mümine, öğrenip yaydığı ilmin sevabı, ölümünden sonra da devam eder.) [İbni Mace]

Faydalı eserden maksat, dinimize dünyamıza faydalı olan her eser buna dahildir. Fıkıh kitabı,

tefsir kitabı, ilmihal kitabı, tıp, fizik, kimya kitabı faydalı kitaplardandır. Kasetler, CD’ler, filmler

faydalı olmak şartı ile hepsi sadaka-i cariye hükmündedir. Faydalı olmak şartı ile bir radyo, bir

televizyon, bir gazete, bir dergi, bir internet sitesi gibi her çeşit yayın, sadaka-i cariyeye dahildir.

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Unutulmuş bir sünnetimi meydana çıkarana yüz şehit sevabı vardır.) [Hakim] (Ya bir farzı

veya vacibi meydana çıkarmanın sevabının ne kadar çok olduğu buradan anlaşılmalıdır.)

Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdıkları, hakiki din kitaplarına uyanlara yüzlerce şehit sevabı verilir.

Sünnete yapışmak, sünneti ortaya çıkarmak Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını öğrenmekle olur.

Bayramlarda, özel günlerde hediye olarak bir kimse, ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından bir

kitap, mesela bir İslam Ahlakı kitabı hediye verse, yüz şehit sevabı alır. Çünkü unutulmuş

sünnetlerin yanında, farzlar ve vacipler de yayılmış oluyor. Bozuk din kitabı vermek de bunun aksi

olup, çok veballi bir iştir, bu sefer işlenen günaha da ortak olmuş olur.

Sadaka ve kibir

Soru: Bir arkadaş, şeker, gofret gibi bir hediye verirken (Yakala!) diyerek uzaktan atıyor. Bu,

kibir alameti değil midir?

CEVAP

Belki, samimi olduğu için veya hediyeye önem vermediği için olabilir, çünkü İslam Ahlakı

kitabında, (Sadaka verenin kibirli görünmesi, fakire karşı değildir. Verdiği malı küçültmektir. Mala

kıymet vermediğini gösterir) deniyor. Hediye veren de, hediyesine önem vermediği için öyle yapmış

olabilir, ama aralarında samimiyet yoksa, öyle yapmak doğru değildir.

Gösterişe kaçmak

Hadis-i şerifte de buyuruldu ki:

(İyi bir amel yapanın amel defterine gizli yapılmış salih amel olarak yazılır ve sevabı 70 kat

artırılır. Kişi bu ameli açıklarsa, aşikâre amel sevabı yazılır. Artırılan sevapları silinir. Bu amelini

tekrar herkese söyler, adının anılmasından ve övülmekten hoşlanırsa, aşikâre amel sevabı da silinir,

gösteriş, riya olarak yazılır.) [Beyheki]

İstemeyi meslek haline getirenler hariç, bir fakire herkesin gözü önünde yardımda bulunmak,

sadaka vermek onun haysiyetine dokunabilir. Muhtaçların gönül rahatlığıyla yapılan yardımı

alabilmeleri için hayırlar gizli verilmelidir. Bir müddet önce, Bursa’da bir öğrencinin açıktan yapılan

bir yardım sebebiyle intihar ettiğini gazetelerden okumuşsunuzdur.

İslam büyükleri, sadakayı gizlice bir a’manın eline bırakır veya fakir uyurken cebine koyar

veya bir çocuk vasıtasıyle fakire gönderirlerdi. Fakiri şükran borcu altına sokmamak için gizli

verirlerdi.

Maksat riya ve minnetten sakınmaktır. Fakir vereni görürse, riya ve minnet karışabilir.

(Gösterişe ve minnete sebep olan hayır kabul olmaz) buyurulmuştur. Farz olan zekâtın aleni olarak

verilmesi efdaldir. Bunda riya olamaz. Zekâtın böyle alenen verilmesi, zekâtını vermemiş olmak

töhmetinden kurtarır, başkalarına da örnek teşkil etmiş olur. İbni Abbas hazretleri, gizlice verilen

nafile sadakanın sevabı, alenen verilenden 70 kat fazladır buyurdu. Zekâtın sevabı ise gizlice

verilenlerine göre 25 kat fazladır.

Gizli sadakanın üç faydası:

1- Halk; fakirin sadakayı ihtiyaçsız aldığını sanarak suizanna düşebilir. Fakir kötülenir, halk da

gıybet edebilir.

2- Hadis-i şerifte, (Veren el, alan elden üstündür) buyuruluyor. Sadaka açıktan verilince fakir

zillete düşebilir. Müslümanı zillete düşürmemelidir.

3- Sadaka bir cins hediyedir. Hadis-i şerifte, (Birine gelen hediyeye, yanında bulunanlar

ortaktır) buyurulmuştur. (Hakim)

Fakir yanında bulunanlara ondan bir şey vermezse hoş olmaz. Buna sebep olmak da hoş

değildir.

Müminler bir vücut gibidir

Soru: Bosna’ya yardım için para toplanıyor. Yardımların yerine ulaşıp ulaşmayacağını

bilmiyoruz. Yardımlar yerine ulaşmazsa, yardım edenler mesul olur mu?

CEVAP

Yardımı toplayan, müslüman ise, yardım etmek gerekir. Yardımın ulaştırılmasında bir kusur

veya hıyanet olursa, günah, onların olur. Onun için, dünyanın neresinde olursa olsun, müslümanlara

yardım etmelidir! Amerika’daki, Afrika’daki müslümanlara da yardım etmelidir! Bütün müslümanlar

bir ailenin fertleri, hatta bir vücut gibidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Birbirine karşı muhabbet ve merhamette, müminler, bir vücut gibidir. Vücudun bir yeri

rahatsız olunca, bütün vücut, rahatsız, uykusuz kalıp, onun tedavisi ile meşgul olduğu gibi,

müslümanlar da birbirlerine yardıma koşmalıdır!) [Buhari]

Dertler müşterektir

Bu bakımdan, dünyanın öteki ucundaki bir müslümanın derdi, bizim derdimiz demektir. Ona

yardım etmek gerekir! Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Müslümanların dertleri ile ilgilenmeyen, onlardan değildir.) [Hakim]

Yiyecek, giyecek ve başka ihtiyaçları için müslümanlara yardım, hem vazifedir, hem de çok

sevaptır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Bir müslümanın sıkıntısını gidereni veya bir mazluma yardım edeni, Allahü teâlâ affeder.)

[Buhari]

(Bir din kardeşinin ihtiyacını gideren, ömür boyu Allahü teâlâya ibadet etmiş gibi sevap

kazanır.) [Buhari]

(Kim bir mümini, bir münafıkın eziyetinden korursa, Allahü teâlâ da onu, Cehennem ateşinden

korur.) [Ebu Davud]

(Allah indinde, en kıymetli amel, mümini sevindirmek, sıkıntısını gidermek, borcunu ödemek

veya karnını doyurmaktır.) [Taberani]

(Din kardeşini savunan müslümanı Allahü teâlâ, Cehennem ateşinden korur.) [Taberani]

(Din kardeşinin aleyhinde konuşulurken, ona müdafaaya gücü yeterken, bunu yapmayanı,

Allahü teâlâ dünya ve ahirette zelil eder.) [İbni Ebiddünya]

(Allah katında en kıymetli amel, bir müslümanı sevindirmek yahut bir sıkıntısını gidermek veya

sabrını taşıran bir kederini ortadan kaldırmak yahut borcunu ödemektir.) [Ebuş-şeyh]

(İnsanların iyisi, insanlara iyilik edendir.) [İ. Ahmed]

(Arkadaşın iyisi, arkadaşına, komşunun iyisi ise komşusuna iyilik edendir.) [Tirmizi]

(Sizin en iyiniz, kendisinden hep iyilik beklenen ve kötülük etmeyeceğinden emin olunandır.)

[Tirmizi]

(Hayra vesile olan, hayır işlemiş gibidir. Allahü teâlâ, sıkıntıya düşene, çaresize yardım edeni

sever.) [İbni Neccar]

(Layık olana da, olmayana da iyilik et. Eğer layık olana iyilik edersen ne iyi. Eğer o kimse

iyiliğe layık değilse, sen, iyilik ehlinden olursun.) [İbni Neccar]

Sevdiğini vermek

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:

(Sevdiğiniz şeylerden infak etmedikçe, iyilik ve hayra nail olamazsınız. Ne infak ederseniz,

Allahü teâlâ, onu hakkıyla bilir ve mükafatını verir.) [Al-i İmran 92]

İnfaktan maksat zekat diyenler oldu. (Sevdiğiniz maldan zekat vermedikçe saadete eremez,

Cennete giremezsiniz. Cimrilikten ve mal sevgisinden temizlenmiş olmazsınız) dediler. İnfak edilen

her şeyi Allahü teâlâ bilir, dünyada hakkını verir, ahirette de sevabını ve derecesini artırır. Ömer

bin Abdülaziz hazretleri, yüklerle şeker alıp sadaka olarak dağıtırdı. Dediler ki:

(Niçin parasını değil de, şeker alıp sadaka ediyorsun?)

Buyurdu ki:

(Bu şeker, bana paradan daha kıymetlidir, şekeri çok severim.)

Âyet-i kerime nazil olunca, Hazret-i Ömer, en iyi cariyesini azat etmişti. Oğlu Hazret-i Abdullah

da en iyi cariyesini azat etmişti. Kendisine dediler ki:

(Kıymetli cariyeyi niçin bıraktın?)

Buyurdu ki:

(Bu âyeti işitince bıraktım. Kişi sevdiğini vermeyince sevdiğini elde edemez.)

Harun Reşidin zevcesi Zübeyde, otuzbin altın harcetmiş, bir mushaf yazdırmıştı. Tamamlanıp

da kendisine getirdikleri vakit bu âyet-i kerimeyi okuyunca, hemen mushafı kapayıp: (Alın bunu,

salih bir müslümana hediye edin. Şu anda bu mushaftan daha çok sevdiğim bir şey yoktur) dedi.

Âyet-i kerime nazil olunca, Hazret-i Ebu Talha, en sevdiği malı olan bir bahçeyi Allah yolunda

tasadduk etti. Zeyd bin Harise hazretleri de, Seyl adındaki atını tasadduk etti.

Hasan-ı Basri hazretleri buyurdu ki:

(Bir kimse sevdiği bir tek hurmayı bile Allah rızası için tasadduk ederse, bu âyetteki iyilik ve

hayra mazhar olmuş olur) buyurdu. (Tibyan)

Haramdan sadaka verilir mi?

Soru: Haramdan sadaka verilse ne olur?

CEVAP

Haramdan sadaka verilse, alan fakir de haramdan olduğunu bilerek, verene, Allah razı olsun

dese veya Allah kabul etsin dese ve veren de, âmin dese, ikisi de küfre girer.

Bir kimsenin elindeki malın haram mal olduğu bilinmedikçe, çalınmış veya kumardan almış

olsa bile, elindeki bu malın onun helal mülkü olduğu kabul edilir. Bunu verince, mülk-i habis ise de,

almak caiz olur. Verilenin haram mal olduğu kesin bilinirse, bunu almak caiz olmaz.

Haram malı, hediye vermek caiz olmaz. Haram olduğunu bilenin de, bunu alması caiz olmaz.

Eline, haram mal, mesela para geçen, bunu sahibine vermeli, sahibi bilinmiyorsa, fakire sadaka

vermelidir. Başka yere vermesi günah olur. Bu malı almak, fakirlerden başka kimseye caiz olmaz.

Yalnız vârisin, haram mal olduğunu bildiği halde, mirası alması caiz olur. Sadaka olarak verdiği

fakir, haram malı kendisine hediye ederse, bunu kendisi de kullanabilir.

Malının çoğunun helal olduğu sanılanın verdiği hediyeyi almak caiz olur. Malı haram ise caiz

olmaz.

Bulanık suyun temiz olduğu kabul edilir. Çünkü, suyun aslı temizdir. Necis olması ise,

şüphelidir. Kazancının çoğu haramdan olan kimsenin verdiği malın haramdan olduğu kesin olarak

bilinmedikçe, bu malını almak haram olmaz, mekruh olur. Malının çoğu helal olanın hediyesi alınır.

Çoğu haram ise, helal diyerek verdiği alınır. Verirken söylemedi ise, araştırıp zannına göre amel

eder.

Soru: Benden düştüğü şüpheli bir para var. Haram olan bir şeyi sadaka olarak vermek haram

olduğunu biliyorum. Bu parayı ne yapmam lazım?

CEVAP

Fakirsen kendin kullanabilirsin, zenginsen bir fakire ver. Bulunan para sizin olmasa da haram

para değildir. Bir fakire vermekte mahzur yoktur.

Soru: Din kitaplarında, (Haramdan kazanılan bir mal, sadaka olarak verilse, bunu bilerek alan,

Allah kabul etsin derse kâfir olur; fakat Allah razı olsun denirse küfür olmaz) deniyor. Niye biri küfür

de öteki değil?

CEVAP

Haram maldan sevab beklenmez. Yani dinimizde haram malın sevabı olmayacağı bildirilirken,

Allah kabul etsin diyerek, dinin emri kabul edilmemiş oluyor. Allah razı olsun demek ise, bu

halinden, haram işlediğinden dolayı Allah razı olsun demek değildir. O manada söylenirse, elbette

o da küfür olur. Allah seni razı olacağı hale getirsin anlamında bir duadır. Gerektiğinde kâfire böyle

dua edilebilir. Yani onun hidayeti için dua ediliyor. Bu caiz olur. Fakat kâfire, Allah sana rahmet

etsin diye dua etmek caiz olmaz.

Haram parayla hayır yapmak

Soru: Toplanan helal ve çeşitli haram paralarla cami yaptırılır mı? Haram para hayra sarf edilir

mi? Haram parayı verene, Allah razı olsun denir mi?

CEVAP

Birgivi vasiyetnamesi şerhi’nde, (Bir kimse, elindeki kati haram olan maldan sadaka verse,

sevab umsa, alan fakir, haramdan olduğunu bilerek, verene Allah razı olsun dese, veren de veya

başka bir kimse de âmin dese, hepsi kâfir olur) deniyor. İbni Abidin hazretleri burada, (Haram

olduğu bilinen belli malla cami yaptırmak ve başka hayır yaptırmak ve bunlara karşılık sevab

beklemek de küfürdür) buyuruyor.

Haramdan mal kazanmak, haramdan sadaka vermek ayrı, haramla helali karıştırarak

kullanmak ayrıdır. Kullanmanın caiz olması, haramın caiz olması demek değildir. Haramdan

kazanan, elbette cezasını çekecektir. Bu konuda, merhum hocamıza sorduğumuz sualin cevabı

şöyleydi:

İki veya daha çok farklı haram mallar, birbirleriyle ve helal mallarla karışırsa mülk olur. Her

türlü kullanması caiz olur. Yani cami yaptırılır. Haram parayı verene Allah razı olsun demek caizdir,

fakat Allah kabul etsin demek küfür olur.

Haramdan sevab beklendiği için küfür oluyor, ama o kimseyi Allahü teala razı olduğu yola

çevirebilir. Kâfire bile, imana gelmesi veya razı olacağı hale çevirmesi niyetiyle Allah razı olsun

denir. Böyle söylemek bu hâlinden razı olsun demek değildir, onu razı olacağı hale çevirsin demektir.

Demek ki, bu niyete göre kâfire bile Allah razı olsun denebiliyor. Böyle bir niyet olmadan Allahü

tealanın kâfirden razı olması için söylemek küfür olur.

Sırf tek haram parayla yapılan camide namaz kılmak caiz olmaz.

İsraf da, cimrilik de etmemeli

Soru: Çok sadaka verenler oluyor. Sadaka vermek israfa girer mi?

CEVAP

Sadaka vermekte de, israf olur. Sabit bin Kays hazretleri, bir günde 500 ağacının hurmalarını

toplayıp hepsini sadaka vererek evi için hurma bırakmayınca, (Hepsini vermeyin!) âyet-i kerimesi

geldi. Muaz bin Cebel hazretlerinin bir hurma ağacı vardı. Hurmalarını toplayıp hepsini sadaka verip

kendine bir şey bırakmayınca, (Fakat israf etmeyin!) mealindeki âyet-i kerime geldi. Bir erkek

çocuğu, Resulullah efendimize gelip bazı lüzumlu şeyleri istedi. Peygamber efendimiz, onların

hiçbirinin bugün kendisinde bulunmadığını bildirince, çocuk, gömleğini istedi. Hemen mübarek

arkasından gömleğini çıkarıp verdi. Gömleksiz kaldı. O zaman, (Ey Habibim, kendine kalmayacak

şekilde dağıtma!) âyet-i kerimesi geldi.

Borcundan çok malı olmayan veya çoluk çocuğu sıkıntıya sabredemediği hâlde, bunların

ihtiyacını karşılayacak maldan fazlası bulunmayan veya sıkıntıya katlanamadığı hâlde, kendisi

muhtaç olanın, sadaka ve ödünç vermesi israf olur. Bir hadis-i şerif meali:

(Kendisi veya çoluk çocuğu muhtaçken veya borcu varken verilen sadaka kabul olmaz. Borç

ödemek, sadaka ve hediye vermekten önce gelir.) [Buhari]

Kendisi veya çoluk çocuğu sabredemeyenin, sadaka vermesi mekruh olur; hattâ bazı âlimlere

göre, hiç kabul olmaz. (Tarikat-ı Muhammediyye)

Sevabını hediye etmeli

Muhammed Masum hazretleri buyuruyor ki:

Sadaka [ve Kur'an-ı kerim okumanın] sevabını önce Peygamberimizin mübarek ruhuna

hediye etmeli, sonra ölülerin ruhlarına göndermelidir. Böylece kabul olma ümidi fazla olur. Sevabını

bütün müminlerin ruhlarına da hediye etmek iyi olur. Her birine sevabın hepsi ulaşır. Kendi

sevabından bir eksilme olmaz. (2/36)

Camiye verilecek para

Soru: Babam, (Şu parayı al, bir camiye ver!) dedi. Bu parayı İslam âlimlerinin kitaplarını

dağıtarak emr-i maruf yapan yerlere vermek caiz olur mu?

CEVAP

Elbette olur. İslamiyet’i yaymak için verilmiş olur, daha önemlidir.

Cami yaptırmak

Soru: Bir kimsenin yaptırdığı küçük bir cami yıkılıp, yerine başkası büyük bir cami yaptırsa,

öncekinin sevabı kesilir mi?

CEVAP

Kesilmez.

Sadakayla ilgili çeşitli sualler

Soru: Borcu olan bir kimsenin sadaka vermesi caiz olur mu?

CEVAP

Ödünç alınan ve acil verilmesi gereken borçlar ise sadaka vermek caiz olmaz. Fakat taksitli

borçlar ise mahzuru olmaz.

Soru: Taksitli borçlarım var. Muntazaman ödüyorum. Borçlunun önce borcunu ödemesi lazım

olduğu için, cüzi miktarda da olsa sadaka versem olur mu?

CEVAP

Evet, kabul olur.

Soru: Hediye mi, sadaka mı daha sevaptır?

CEVAP

Önce aileye nafaka, sonra sadaka, sonra hediye.

Soru: Sadaka niyetiyle yapılan para yardımları vekaleten de olur mu?

CEVAP

Olur.

Soru: Sadaka verirken sevabını Peygamber efendimize göndermeye de niyet etmek caiz

mi?

CEVAP

Sadaka verenin, sadaka sevabını Resulullah efendimize ve bütün müminlere göndermeye

niyet etmesi iyi olur. Çünkü, kendi sevabından bir eksilme olmadığı gibi, hepsine de ayrı ayrı, hep

o kadar sevap verilir. (Redd-ül Muhtar)

Sigara istemek

Soru: Dilenmek haram olduğuna göre, birinden bir tek sigara veya ateş istemek caiz midir?

CEVAP

Caizdir. O kadarcık şey dilenmeye girmez.

Hayır kurumu

Soru: Cami için verilen parayı, daha önemli bir hayır kurumuna vermek caiz midir?

CEVAP

Daha önemliyse, daha iyi olur.

Hayvan beslemek

Soru: Evdeki kedilere veya sokaktaki köpeklere verdiğimiz yiyecekler sadaka hükmüne girer

mi?

CEVAP

Elbette girer. Hattâ kedi, köpek, domuz gibi hayvanlar, evimizdeki, bahçemizdeki buldukları

şeyleri yeseler, mesela kurt koyunumuzu, tilki tavuğumuzu, kartal civcivlerimizi yese hepsi sadaka

olur. Bir hadis-i şerif:

(Müslümanın diktiği ağaçtan yenilen şey sadakadır. O ağaçtan çalınanlar, vahşi hayvanların

ve kuşların yedikleri sadaka olur.) [Müslim]

Paraya kıymet vermemek

Soru: Mendil serip dilenenin önüne parayı, eğilmeden ayakta iken atmak uygun mudur?

CEVAP

Paraya önem vermemek maksadıyla yapılırsa mahzuru olmaz. Çünkü İslam Ahlakı kitabında,

(Sadaka verirken, neşe ve sevinçle karışık tekebbür etmeli. Sadaka verenin tekebbürü, fakire karşı

değildir. Verdiği malı küçülttüğünü ve mala kıymet vermediğini gösterir) deniyor. Dilenciye niye

kibirlensin ki? Dilenci de o hareketten alınmaz. Atılan parayı havada kapar.

Cimri zekâtı ne ki?

Soru: (Kırkta bir zekât, cimri zekâtıdır. Zekâtta limiti kaldırmalı) deniyor. Bu limiti bildiren

Resulullah'ı cimrilikle suçlamak caiz midir? Resulullah'ın koyduğu ölçüyü hangi reformcunun

değiştirme yetkisi vardır ki?

CEVAP

Kırkta bir zekâta cimri zekâtı demek, Resulullah'a yapılan çok çirkin bir hakarettir. Kur'an-ı

kerimde namazların nasıl kılınacağı, zekâtın nisabı bildirilmemiştir. Bunlar, hadislerle açıklanmıştır.

Çünkü Kur'an-ı kerimde mealen (Resul neyi emrettiyse onu yapın, neyi yasak ettiyse ondan

sakının!) buyuruldu. (Haşr 7)

Buharî, Ebu Davud, Nesaî gibi muteber hadis kitaplarında, (Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Enes’i

Bahreyn'e gönderdiği zaman, Resulullah'ın mührüyle mühürlenmiş bir talimat verdi) buyuruluyor.

Fıkıh kitaplarındaki zekât oranları Resulullah'ın bu talimatına göre hazırlanmıştır.

Her fıkıh kitabında, (Sığırın nisabı otuzdur) diyor. (Tirmizî, Nesaî)

Her fıkıh kitabında, (Koyunun nisabı kırktır) diyor. (Buharî, Nesaî)

Her fıkıh kitabında, (Beş devenin nisabı, bir koyundur) diyor. (Buharî, Nesaî)

Her fıkıh kitabında, (Mahsulün uşru onda birdir) diyor. Bir hadis-i şerif meali:

(Yağmur, pınar veya ırmak suyu ile sulanan mahsulün uşru onda birdir. Dolapla veya hayvanla

sulanırsa yarısıdır.) [Buharî, Müslim]

Her fıkıh kitabında (Define zekâtı beşte birdir) diyor. Bir hadis-i şerif meali:

(Define zekâtı beşte birdir.) [Buharî, Müslim]

Her fıkıh kitabında (Altın ve gümüşün zekâtı kırkta birdir) diyor. İki hadis-i şerif meali:

(Gümüş paraların zekâtı kırkta birdir.) [Tirmizî, Ebu Davud, Nesaî]

(Altın ve gümüşün zekâtı kırkta birdir.) [Buharî, Ebu Davud, Nesaî]

Her fıkıh kitabında (Balın zekâtı onda birdir) diyor. Bir hadis-i şerifte, (Balın zekâtı onda birdir)

buyuruldu. (Tirmizî)

Görüldüğü gibi, Resulullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, zekâtta ölçüyü bildirmiştir. Bu

ölçüleri kimsenin değiştirmeye hakkı yoktur. Mezhepler, farklı hadisleri dikkate alarak farklı bazı

ictihatlarda bulunmuşlarsa da, kırkta bir ölçüsüne hiçbiri dokunmamıştır. Bu ölçüyü değiştirmek

dinde reform olur. Dinde reform ise dalâlettir/sapkınlıktır.

2 Fitre/Fıtra

Fıtrayı kimler verir

Soru: Kimlerin fitre vermesi gerekir? Hangi ürünlerden verilebilir?

CEVAP

İhtiyacı olan eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar malı, parası bulunan

Müslümanın fitre vermesi vacib olur. Nisaba malik değilse fitre vermesi vacib olmaz, fakat

vermesi iyidir. Birkaç hadis-i şerif meali:

(Sadaka-i fıtr, zenginlerinize bir tezkiyedir. Fakirleriniz de verirse, Allahü teâlâ onlara daha

çoğunu verir.) [Ebu Davud] (Tezkiye, temize çıkarma, temizleme demektir.)

(Ramazan orucu, gökle yer arasında durur. Sadaka-i fıtr verilince yükselir.) [Ebu Hafs]

(Sadaka-i fıtr, oruçlunun, uygunsuz sözlerinden hâsıl olan günahları temizler.) [Beyheki]

Hanefi dışında üç mezhepte, bir günlük yiyeceği olanın fitre vermesi farzdır. Hadis-i

şerifte, (Sadaka-i fıtrı, küçük büyük, zengin fakir herkesin vermesi gerekir) buyuruldu. (Ebu Davud)

Dinen zengin olmayan herkes, fitre, zekât alabilir. İhtiyacı olan eşya ve borçlarından

fazla olarak, zekât nisabı kadar malı, parası bulunan Müslümanın, fitre vermesi vacib olur. Fitre,

zekât alması, haram olur. Fitre nisabına katılacak malın ticaret için olması şart olmadığı gibi,

elinde bir yıl kalmış olması da gerekmez. Hastalık gibi herhangi bir özürden dolayı oruç tutamayan

kimsenin de, zenginse fitre vermesi gerekir.

Ticaret için olmayan malların zekâtı verilmez. Gelirleri nisaba dahil edilir.

Nisaba malik olmayan herkes fakir sayılır, zekât alabilir. Nisaba malikse fitre vermesi

vacip olur. Asgari maaş alan bir kimse, borçları çıktıktan sonra, nisaba malik ise, zengin sayılır,

fitre vermesi gerekir. [Nisap, 96 gr altın veya bu değerde para, ticaret malı demektir.]

Sadaka-i fıtr, Ramazan-ı şerifte verilir. Ramazandan önce ve bayramdan sonra da vermek

caizse de bayram namazından önce verilmiş olması daha çok sevabdır.

Şâfiî’de Ramazandan önce verilmez. Bayramdan sonraya da bırakılmaz.

Fıtra miktarı

Sadaka-i fıtrın miktarı her yıl değişmez. Bir kişinin fitresi olarak her gün için değil, bir ay için

yarım sa’ buğday veya un, yahut bir sa’ arpa, hurma veya kuru üzüm verilir. Yarım sa ölçek, ihtiyatlı

olarak 1750 gramdır. 1750 gram buğday veya un yahut 3500 gram arpa, kuru üzüm veya

hurma verilir. Ya bu ürünlerden birini veya tutarını vermek gerekir. Her sene, (Bu yıl fitre kaç lira?)

diye sormaya lüzum yoktur.

Fıtrayı, çoğunluğun sözüne uyarak, altın veya gümüş vermelidir. Bunları vermek güç olursa,

başka maldan veya kâğıt para vermeyip, yarım sâ’, yani [1750 gram] buğday veya un vermelidir.

Buğday, un vermek de güç olursa, bunların kıymeti kadar, ekmek veya mısır verilebilir.

Bir kimse, yanında kalan ana babasının ve âkıl bâliğ olan oğlunun fitresini, onlardan

habersiz verse, sonradan bildirmek şartıyla caiz olur. Başkalarınınkini, onlar ver demeden

veremez. Seferi yani yolcu olan kimsenin de, nisaba malikse fitre vermesi gerekir.

Soru: Fitre ne zaman vacip olur?

CEVAP

Kurban bayramının üçüncü günü nisaba malik olan zengindir. Nisap, zekât nisabı gibidir.

Kurbanda farklılık şöyledir:

İhtiyacı olan eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar malı, parası bulunan

her hür Müslümanın, Ramazan bayramının birinci günü sabahı, tan yeri aydınlanırken, (Fitre)

vermesi vacip olur. Daha önce ve daha sonra vacip olmaz. Fitre ve kurban nisabı hesabına katılacak

malın ticaret için olması şart olmadığı gibi, elinde bir yıl kalmış olması da lazım değildir. Bayramın

birinci günü sabah namazı girdiği anda, nisap miktarı kadar mala malik olmak şarttır.

Fıtra, kimlere verilir?

Soru: Zekât, fitre ve oruç fidyesi kimlere verilir?

CEVAP

Fıtra, dinen fakir olana yani nisap miktarı malı olmayana verilir.

Ana babaya, dedeye, büyükanneye, evlada, toruna, hanıma ve kâfire fitre verilmez.

Fakir olmak şartıyla geline, kardeş, hala, amca, dayı, teyze gibi akrabaya, damada,

kayınvalideye, kayınpedere, kayınbiradere, üvey çocuğa verilebilir. Eğer salih iseler, yakın

akrabaya vermek, daha çok sevab olur. İmameyn’e göre, borçlu ve fakir kimseye, hanımı fitre

verebilir. (Mevkûfat)

Kurumlara fıtra verilmez.

Fitre kimlere verilmez

Soru: Fitre kimlere verilmez

CEVAP

Fakir olmak şartı ile kardeşe, geline, damada, kayınvalideye, kayınpedere,

kayınbiradere, üvey çocuğa, üvey babaya, üvey anneye fitre verilir.

Hala, amca, dayı, teyze, kardeş, kardeş çocuğu gibi akrabaya fitre vermek daha çok

sevap olur.

İmameyne göre, borçlu ve fakir kimseye, hanımı fitre verebilir. (Mevkufat)

Soru: Fitredeki vekalet, zekâttaki gibi mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Zekât gibi, fitreyi de hediye diye vermek caiz mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Hurma ile iftar eden fitresini hurmadan mı verir?

CEVAP

Hayır. Senenin ekserisinde yediği şeyden verir.

Soru: Telefonda vekalet olur mu?

CEVAP

Olur. E-maille de olur.

Soru: 4 kişinin adam başı 1750 gram un vererek toplam 7 kilogram ile bir kişiye vekalet

vererek fitresini ödemesi doğru mu?

CEVAP

Doğru.

Soru: Bir kişiye verip (ya da daha sonra vermek üzere anlaşıp) bu parayla payıma düşen

miktarda un alarak dilediğine dilediğin kadar adıma fitre olarak vermeye seni vekil tayin ettim

dersek o da kabul ettim dese bu şekilde verilen fitre caiz midir?

CEVAP

O adam da un alıp verirse mesele yok. Daha kolay yol: 15- 20 kişinin vekaleti alınıp, alınan

para ile bir çeyrek altın alınıp fakire verilirse bu iş halledilmiş olur.

Soru: Teyzeye halaya amcaya dayıya fitre ve zekât verilir mi?

CEVAP

Verilir.

Soru: Fitre sadece fakirlere mi verilir?

CEVAP

Evet.

Soru: Fakirler için arkadaşımdan vekil olarak fitre nasıl alabilirim?

CEVAP

Zenginlerin vekili de olabilirsin, fakirlerin de. Bir fakirden vekalet alırsın. Yani fitremi almak

ve dilediğin yere harcamak üzere seni vekil ettim der, sen de herkesten fitre alıp dilediğin yere

verirsin.

Soru: Eşimin ve akıl baliğ olmamış çocuklarımın onlardan habersiz ve vekaletsiz fitrelerini

verebilir miyim?

CEVAP

Eşiniz ve çocuklarınıza bakmak mecburiyetinde olduğunuz için habersiz verebilirsiniz.

Soru: Ağabeyimin ve evli kız kardeşimin fitresini onlardan habersiz verebilir miyim?

CEVAP

Veremezsiniz. Bir kimse, kendi malından, başkası için fitre verince, o önceden emretmiş ise,

caiz olur. Emri ile vermemiş ise, sonradan razı olsa da, caiz olmaz. Onların malı veya parası ile

vermiş ise, razı olunca caiz olur. Yahut onların sizi, (Sadaka-i fıtramı vermek üzere seni vekil ettim)

demeleri gerekir.

Soru: Beş kişinin fitrelerini vermek üzere vekilim. Fitreleri toplu olarak mı yoksa herbiri için

ayrı ayrı mı vermeliyim?

CEVAP

Hepsini birden verebilirsiniz.

Soru: Şafii mezhebinde olan kimse ne kadar ve nasıl fitre vermesi gerekir?

CEVAP

1680 gram buğday, pirinç, hurma, nohut, peynir verilebilir. Bunların yerine kağıt para

verilemediği gibi altın ve gümüş de verilemez. Ayrıca sekiz sınıfa verilmesi gerekir. Üç sınıfa

verilmesini caiz gören âlimler de varsa da bu üç sınıfı bulmak çok güçtür, yok gibidir. Onun için

Hanefi mezhebi taklit edilerek vermelidir.

Soru: Geçmiş senelerde verilmeyen fitreler verilir mi? Verilirse nasıl verilir?

CEVAP

Verilir. Kaza edilmiş olur. Aynen altın olarak verilir.

Soru: Seferde olduğum için oruç tutamadım. Fitre vermem gerekir mi?

CEVAP

Bir özrü sebebi ile oruç tutmayanın da, sadaka-i fıtr vermesi gerekir.

Soru: Doğmamış anne karnındaki çocuğun fitresini vermek gerekir mi?

CEVAP

Verilmez.

Soru: Nisap miktarı param var fakat 1 sene dolmadı, fitre vermem gerekiyor mu?

CEVAP

Fıtra için bir sene gerekmez. O an nisaba malikseniz vereceksiniz.

Soru: Ramazan ayında bayram namazından önce verilmesi gereken fitreyi, caiz olmayan

kişilere verdiğini bayramdan sonra öğrenen bir kişinin ne yapması gerekir?

CEVAP

Yeniden bir fakire verir.

Soru: Zekâtım fitrelerimizle birlikte bir çeyrek altın tutuyor. Bir çeyrek altını hem zekâtım için

hem de fitrelerim için verebilir miyim?

CEVAP

Evet verilir.

Soru: Fitreyi fazla vermek iyi olur mu?

CEVAP

Elbette.

Soru: Fitreyi yıllarca kağıt parayla veren kimsenin, altınla devir yapması lazım mı?

CEVAP

Devir yapmak iyi olur.

Soru: Zekât ve fitre aynı kişiye verilebilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Fakir kardeşe fitre verilir mi?

CEVAP

Evet.

Soru: Kız kardeşime fitre verebilir miyim?

CEVAP

Fitrenizi zengin değilse kız kardeşinize veya çocuklarına vermenizde mahzur yoktur.

Başkasının fitresini vermek

Soru: Bir kimse, yanında kalan ana babasının ve âkıl bâliğ olan oğlunun fitresini, onlardan

habersiz verse, caiz olur mu?

CEVAP

Sonradan bildirmek şartıyla caiz olur.

Delinin fitresi

Soru: Delinin, fitre vermesi gerekir mi?

CEVAP

Evet, malı varsa fitresi kendi malından verilir. Velisi vermezse, deli iyileşirse, eski fitrelerini

de kendisi verir. İyileşmezse, zaten sorumlu olmaz. (Dürr-ül-muhtar)

Yolcu fitre verir mi?

Soru: Seferi yani yolcu olan kimsenin, nisaba malikse fitre vermesi gerekir mi?

CEVAP

Evet, gerekir.

Çocuğun fitresi

Soru: Küçük çocuk ve deli zengin ise, fitreleri kendi mallarından verilebilir mi?

CEVAP

Küçük çocuğun ve delinin malları varsa, yani zenginse, bunların fitreleri kendi mallarından

verilir. Velileri vermezse, çocuk büyüyünce, deli iyileşince, eski fitrelerini de kendileri verir. Deli

iyileşmezse zaten sorumlu olmaz.

Fıtrayı kâğıt parayla vermek

Soru: İlmihal’de, Cevhere kitabından alınarak, (Sadaka-i fıtr olarak, arpa, buğday yerine

kıymetleri kadar altın, gümüş veya fülus, yani bakır, bronz para [kâğıt para] ve her çeşit mal

verilebilir) deniliyor. İhtiyaç hâlinde, fıtrayı bu kavle göre, kâğıt para olarak vermekte mahzur var

mıdır?

CEVAP

Fıtrayı, çoğunluğun sözüne uyarak, altın veya gümüş vermelidir. Bunları vermek güç olursa,

başka maldan veya kâğıt para vermeyip, yarım sâ’, yani [1750 gram] buğday veya un vermelidir.

Buğday, un vermek de güç olursa, bunların kıymeti kadar, ekmek veya mısır verilebilir.

Fitrenin vacib olması

Soru: İlmihal’de, (Bayramın birinci günü sabah namazı girdiği anda, nisap miktarı kadar mala

malik olmak şarttır. O andan sonra nisaba kavuşanın, dünyaya veya imana gelenin fıtra vermesi

vacib olmaz) deniyor. Bayramın birinci günü öğleden sonra, nisaba malik olana da fıtra vermek

vacib olur mu?

CEVAP

Vacib olmaz. (İbni Âbidin)

Vacib olmasa da, fıtra az olduğu için herkesin vermesi iyi olur. Diğer üç mezhepte, bir günlük

yiyeceği olanın fitre vermesi farzdır. Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:

(Sadaka-i fıtr, zenginlerinize bir tezkiyedir. Fakirleriniz de verirse, Allahü teâlâ onlara daha

çoğunu verir.) [Ebu Davud]

Fıtra verirken

Soru: İlmihal’de okuduğumuza göre, yemin kefareti için, (On fakire her gün bir fıtra değerinde

başka mal vermek de olur) deniyor. Kefaret orucunu tutamayan hastalar için de, (Bir günün kefareti

için, altmış fakire bir gün veya bir fakire altmış gün bir fıtra değerinde başka mal vermek de olur)

deniyor. Başka mal denince, din kitabı vermek daha uygun oluyor. İlmihâlde, (Sadaka-i fıtır

verirken, bir fıtra değeri kadar altın, gümüş veya fülüs [kâğıt para] ve her çeşit mal verilebilir)

diyor. Her çeşit malın içine din kitabı da girdiğini anlıyoruz. Fıtra yerine din kitabı verebilir miyiz?

CEVAP

Evet, muteber bir din kitabı mesela İslam Ahlakı kitabı da verilebilir. Ancak, fıtrayı, çoğunluğun

sözüne uyarak, altın veya gümüş vermelidir. Bunları vermek güç olursa, başka maldan veya kâğıt

para vermeyip, yarım sâ’, yani [1750 gram] buğday veya un vermelidir. Buğday, un vermek de

güç olursa, bunların kıymeti kadar, ekmek veya mısır verilebilir.

3 Kurban

Kurban kesmek kimlere vacibtir

Sual: Kimler kurban keser yani kurban kesmek kimlere vacibdir?

CEVAP

Maddeler halinde bildirelim:

1. Mukim olan, akıllı, büluğa ermiş, hür ve Müslüman erkeğin ve kadının, ihtiyaç

eşyasından fazla nisap miktarı malı veya parası varsa, Kurban bayramı için niyet ederek, belli

günlerde, belli bir hayvanı kurban kesmesi vacib olur.

Kurban, davar [koyun, keçi], sığır [manda, inek, dana, öküz, boğa] veya deveyi, Kurban

bayramının ilk üç gününde, kurban niyeti ile kesmek demektir.

Kurban, vacib vazifesini yerine getirerek sevaba kavuşmak için kesilir.

Dine göre karı kocadan hangisi zengin ise kurbanı o keser, ikisi zengin ise ikisi de keser, ikisi

de fakir ise ikisi de kesmez. Fakir kurban kesmek zorunda değildir ama keserse çok sevap olur.

Kurban, dünyada vacib vazifesini yerine getirmiş olmak ve ahiretteki sevabına nail olmak için

kesilir. Babanın, çocuğu için, çocuğun malından da kurban kesmesi gerekmez. Deli ile bunak, çocuk

hükmündedir. Büyük çocuk ve hanımdan izinsiz, onlar adına kurban kesilmez.

2- Kurban kesmenin vacib olmasında, bayramın üçüncü gününe itibar olunur.

Bayramın birinci ve ikinci günü, zengin-fakir, mukim-misafir, akıllı-deli, baygın-ayık olmaya

bakılmaz. Bayramın üçüncü günü nisaba malikse, diğer şartlar da varsa kurban kesmek vacib

olur.

Demek ki, bayramın ikinci günü de baliğ olmayıp, üçüncü günü büluğa erene, bayramın ilk

günü fakirken üçüncü günü zengin olana, bayramın ilk günü seferiyken, üçüncü günü mukim olana,

diğer şartlar da varsa, kurban kesmek vacib olur.

3- Bayramın ilk günü komada iken, üçüncü günü ayılanın, diğer şartlar da varsa, kurban

kesmesi vacib olur. Bayramın ikinci günü bayılıp, üçüncü günü güneş battıktan sonra ayılan zenginin

kurban kesmesi vacib olmaz.

4- Fakir bir kimse, bayramın birinci veya ikinci günü, bir kurban kesse, bayramın üçüncü günü

zengin olsa, bir kurban daha kesmesi lazımdır. Çünkü üstüne vacib olmadan kesmiştir. Ancak,

Bezzaziyye gibi muteber eserlerde, sonradan gelen âlimler, “Fakir, bayramın birinci günü kurban

kesse, üçüncü günü zengin olsa, tekrar kurban kesmesi gerekmez” demişlerdir.

5- Üçüncü günü zengin olacağını bilenin, ilk günü kurban kesmesinde mahzur yoktur.

6- Bir zengin, bayramın birinci ve ikinci günü kurban kesmeden ölse, kurban borcu ile ölmüş

olmaz.

7- Kurban bayramının üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilen kimseye, birinci

günü kurban kesmek vacib olmaz. Keserse vacib olarak eda etmiş olur.

8- Mukim iken, bayramın birinci ve ikinci günü sefere çıkanın, kurban kesmesi vacib olmaz.

Daha önce kesmişse, vacib sevabı alır. Kesmemişse, sefere çıktığı için borç üzerinden düşer.

9- Mukim bir zengin, seferdeki bir vekile kurban kestirse, vacib sevabı alır.

10- Esir iken, üçüncü günü hür olanın, diğer şartlar da varsa, kurban kesmesi vacib olur. Hür

iken, bayramın üçüncü günü esir olup, güneş batana kadar esir kalanın kurban kesmesi vacib olmaz.

11- Tarlasından aldığı mahsul veya tarlanın, evin, dükkanın [atölyenin, kamyonun] bir senelik

kirası, ne kadar çok olursa olsun, bir yıllık ev ihtiyacını veya aylık geliri ve aldığı maaş ve ücret,

aylık ihtiyacını ve kul borcunu karşılamayan kimse, imam-ı Muhammed’e göre fakirdir. Fetva da

böyledir.

Şeyhayn’a göre zengin sayılır. Mülkü olan tarlanın ve bu demirbaş malların değeri, ihtiyacını

karşılar ve nisabı da bulursa, bunun kirayı her alışta, bir miktar ayırıp, biriktirerek fıtra vermesi ve

kurban keserek büyük sevaba kavuşması gerekir. Böyle bir kimse, fıtra vermez ve kurban

kesmezse, imam-ı Muhammed’e göre, günahtan kurtulur. Tarlasından hiç mahsul almayan, kiraya

da veremeyen kimse ve ihtiyacından fazla malı olup da, parası bulunmayan kimse, imam-ı

Muhammed’e uyarak, fıtra vermez ve kurban kesmez. Verir ve keserse, ikinci ictihada göre, fıtra

ve kurban sevabına kavuşur.

Aldığı kira ile güç geçinen kişi, nisaba malik ise, para biriktirip, fıtra vermeli ve kurban

kesmelidir. Etin hepsini kavurma yapıp, birkaç ay et parasından biriktirip gelecek yılın fıtra ve

kurban parası olarak saklamalıdır. Böylece, fıtra ve kurban sevabından mahrum kalmamalıdır. Aile

efradı çok olup güç geçinenin, kurbanın etini evinde bırakması müstehaptır. Birden çok evi olan

erkeğin, nisaptan düşürecek kadar borcu yoksa, kurban kesmesi gerekir.

Sual: Akıl baliğ olma yaşı kaçtır? 13 yaşındaki oğluma kurban düşer mi?

CEVAP

Kızlar 9 yaşında, erkekler 12 yaşında büluğa erebilirler. Bazıları gecikebilir. 15 yaşını geçtiği

halde ergenliğe ermezse artık o ergen kabul edilir.

Büluğa ermişse ve 96 gram altın veya o kadar parası varsa, kurban kesmesi gerekir. Büluğa

ermemişse zengin de olsa kurban kesmez.

Sual: Annem zengin ama şuursuzdur. Kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Şuuru yerinde iken kes derse, kesersiniz. Bilmiyorsa kesilmez.

Sual: Zekât nisabına ulaşmış altınları olan çocukların kurbanlarını babaları mı keser?

CEVAP

Büluğa ermemiş olan çocuğa, zengin de olsa, kurban kesmek vacib olmaz. Babasının da,

zengin çocuğu için kesmesi gerekmez.

Sual: İlmihal’de (Kurban bayramının üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilen

kimseye, birinci günü kurban kesmek vacib olmaz. Üçüncü günü zengin olacağını bilenin, kurban

kesmesi, Zilhiccenin onuncu günü, yani bayramın birinci günü fecr vaktinde vacib olur) deniyor.

Hemen devamla yine (Bayramın birinci günü zengin veya fakir ve mukim veya misafir olmasına

bakılmaz) deniyor. İlk ifadedeki (..fecr vaktinde vacib olur) ne demek?

CEVAP

(Keserse vacib sevabı alır) demektir.

Sual: Zengin ailenin fakir oğlunun da kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Hayır, zengin olan keser. Ana babanın zenginliği, oğlunun kurban kesmesini gerektirmez.

Sual: Elinde mevcut birikmiş parası olmayıp da, evi, arabası olan kimsenin, kurban

kesmesi gerekir mi?

Cevap: İhtiyacı olan eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar malı, parası

bulunan her Müslümanın, fıtra vermesi ve kurban kesmesi vacip olur. Fıtra ve kurban nisabına

malik olana zengin denir. Bunun zekât alması haram olur.

İhtiyaç eşyası demek, kıymetleri ne kadar çok olursa olsun, bir ev, bir aylık yiyecek, her yıl

üç kat elbise, çamaşır, evde kullanılan eşya ve aletler, binecek vasıtası, meslek kitapları ve

ödeyeceği borçlarıdır. Bu eşyanın mevcut olması şart değildir. Eğer mevcut iseler, zekât, fıtra ve

kurban için nisap hesabına katılmazlar. Ticaret için olmayan, ihtiyacından artan eşya, kiradaki

evler, evindeki süs eşyası, yere serili olmayan halılar, kullanılmayan fazla ev eşyası, sanat ve ticaret

aletleri, burada ihtiyaç eşyası sayılmaz. Bunlar fıtra ve kurban için, nisap hesabına katılır. Oturduğu

ev büyük ise, ihtiyacından fazla, kullanılmayan odaların nisaba katılmaması sahihtir.

Köyde, çölde, şehirde mukim olan, akıllı, baliğ, hür ve Müslüman erkek ve kadının,

ihtiyacından fazla nisap miktarı malı veya parası varsa, kurban bayramı için niyet ederek,

belli günlerde, belli bir hayvanı kesmeleri vacip olur. Şeyhayn'e göre, babasının, zengin

çocuğu için de çocuğun malından kesmesi lazımdır. Etini bu çocuktan başkası yiyemez. Çocuktan

artan et satılıp, parası ile çocuğa, elbise gibi, devamlı kullanılabilecek şeyler alınır. Fakat fetva

imâm-ı Muhammed'in ictihadına göredir. Buna göre, babanın çocuğu için kendi malından da,

çocuğun malından da kesmesi vacip değildir.

Kurbanlık hayvanın şartları

Kurban edilecek hayvanda, aranan şartlar şunlardır:

1- Kurban olacak hayvanın; koyun, keçi, sığır, manda ve deve cinsinden olması lazımdır.

Başka cins hayvandan kurban olmaz.

Koyunun ve keçinin kurban olabilmesi için; en az 1 yaşını bitirip 2’ye girmiş olması gerekir.

Sığır ve mandanın, en az 2 yaşını bitirip 3 yaşına girmiş olması gerekir.

Devenin ise, en az 5 yaşını bitirip 6’ya girmiş olması gerekir.

Koyun ve keçi, ancak 1 kişi için kesilebilir. Deve, sığır ve manda ise, 7 kişi için de kesilebilir.

2- Hayvanın; kurban olmasına mani bir kusurunun bulunmaması. Kör, topal, çok zayıf,

hasta; kulağı, kuyruğu, memesi veya dili kesik; dişlerinin tamamı veya çoğu dökülmüş

olan hayvandan kurban olmaz.

3- Kurbanın; zamanında kesilmesi gerekir. Kurban kesmenin ilk vakti; kurban bayramının

birinci günü, güneş doğduktan sonra, iki rekât bayram namazı kılacak ve bayramın hutbesini

okuyacak kadar zaman geçdikten sonra başlar ve bayramın üçüncü günü, güneşin batışına

kadar devam eder. Gece vakti, kurban kesmek mekruhtur.

4- Niyet etmek. Niyet; kurban kesileceği zaman getirilebildiği gibi, daha önce de getirilebilir.

Kurbanı keserken:

“Allahümma hâza minke ve ileyke fetekabbel minnî kema tekabbelte min seyyidina

Muhammedin nebiyyike ve İbrahime halîlike” demek sünnettir.

Kurban etini veya derisini satmak caiz değildir. Kesen kimse, adak olmayan kurbanın

etinden yiyebilir, ailesine ve hatta zenginlere de verebilir.

Kurban kesme zamanı

Sual: Kurban ne zamana kadar kesilebilir?

CEVAP

Maddeler hâlinde bildirelim:

1- Kurban, bayramın ilk günü bayram namazından itibaren üçüncü günü, güneş batıncaya

kadar kesilir. Cuma kılınmayan küçük köylerde, fecirden sonra, bayram namazından önce de

kesilebilir. Gece kurban kesmek, caizse de mekruhtur. Şafii’de, bayramın dördüncü günü de,

kesilebilir.

2- Nafile, akika ve adak hayvanı, her zaman kesilebilir, ama bayramda kesilmesi iyi olur.

3- Bayram, cumaya rastlasa da, yine kurban, bayram namazı kılındıktan sonra kesilir.

4- Kurban Bayramı’nın üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilene, bayramın

birinci ve ikinci günü kurban kesmek vacib değilse de, keserse vacib olarak eda etmiş olur.

5- Fakir, bayramın ilk günü kurban kestikten sonra, 3. günü zengin olsa, iade gerekmez. Vacib

yerine gelmiş olur. 3. günü zengin olacağını bilenin de, ilk günü kurban kesmesi caizdir.

Sual: Gece kurban kesmek caiz midir?

CEVAP Mekruhtur. İhtiyaç veya zaruret olmadan kesilmez. Gündüz kesme imkanı

bulunamamışsa, ertesi günü kesme imkanı da yoksa gece kesmek caiz olur.

Kurban, üçüncü günü akşam ezanına kadar kesilir. Daha sonra kesilmez. Bu vakte kadar

herhangi bir sebeple kesilememiş olan kurbanı kesebilmek için Şafii mezhebi taklit edilerek gece

veya ertesi gün yani dördüncü gün de kesilebilir. Böyle durumlarda mekruh da olmaz. Ancak,

bir ihtiyaç olmadan Şafii mezhebi taklit edilemez.

Sual: Kurbanlık hayvanlar, bayram namazı kılınmadan önce kesilebilir mi?

Cevap: Kurbanlarını şehirde kesenlere, bayram namazından sonra kesmek vacip olur.

Bayram namazdan evvel kesmeleri caiz değildir. Üçüncü günü güneş batıncaya kadar kesebilirler.

Köylerde oturanlar, kurbanlık hayvanlarını fecirden sonra, bayram namazından önce de

kesebilirler. Bayramın ikinci günü kesmek ise, ihtiyatlı olur.

Kurban kesmede zenginliğin ölçüsü

Sual: Kurban kesmede zenginliğin ölçüsü nedir?

CEVAP

Maddeler halinde bildirelim:

1- Fıtra ve kurban nisabına malik olana zengin denir. Bunun fıtra vermesi vacib olur.

Mükellef ise, yani akıl, baliğ ve mukim ise, yalnız kendisi için kurban kesmek de vacib olur. Bunun

zekât alması haram olur ve fakir olan kadın mahrem akrabasına ve çalışamayan fakir erkek

akrabasına yardım etmesi vacib olur.

2- Miras ve mehir malları, nisap hesabına katılır. Nisap miktarı malı teslim aldıktan bir yıl

sonra yalnız o yılın zekâtı verilir.

3- İhtiyacı olan eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekât nisabı kadar malı veya

parası bulunan her hür müslümanın kurban kesmesi vacibdir. Kurban nisabı ve eşyanın kıymeti,

altın ve gümüş ile tespit edilir.

4- Kurban nisabı hesabına katılacak malın, ticaret için olması şart olmadığı gibi, elinde

bir yıl kalmış olması da lazım değildir. Borçlar alacaklardan ve mevcut maldan çıkarılır. Kalan

alacaklar, zekâtta olduğu gibi, kurban nisabına dahil edilir.

5- İhtiyaç eşyaları kurban nisabına dahil edilmez. İhtiyaç eşyası demek, kıymetleri ne

kadar çok olursa olsun, bir ev, bir aylık yiyecek, her yıl evdeki 3 kat elbise, çamaşır, evde

kullanılan eşya ve aletler, binecek vasıtası, meslek kitapları ve ödeyeceği borçlarıdır. Bu

eşyanın mevcut olması şart değildir. Eğer mevcut iseler, zekât, fıtra ve kurban için nisap hesabına

katılmazlar.

6- Ticaret için olmayan, ihtiyacından artan eşya, kiradaki evler, evindeki süs eşyası, yere

serili olmayan halılar, kullanılmayan fazla ev eşyası, sanat ve ticaret aletleri, burada

ihtiyaç eşyası sayılmaz. Yani, bunlar kurban nisabına dahil edilir. Hepsi hesaplanınca 96 gr altın

değerinde olursa, böyle kimsenin kurban kesmesi vacib olur. Oturduğu ev büyük olsa, ihtiyacından

fazla, kullanılmayan odaları olsa, nisaba katılmaz.

7- Kadınların, altın ve gümüş olan ziynetleri zekât ve kurban nisabına katılır. İnci,

mercan, pırlanta, zümrüt gibi ziynet eşyaları ise, sadece kurban nisabına katılır, zekât

nisabına katılmaz.

8- Bilgisayar, telefon, tabanca, teyp, kaset, CD, DVD, saat, buzdolabı, çamaşır makinesi,

bulaşık makinesi, temizlik robotu, kıymetli dini levha, avize gibi ev eşyaları, kullanıldıkları için

kurban nisabına dâhil edilmez. Hiç kullanılmayıp kenarda duran eski, yeni ev eşyaları, kap kacak

nisaba dahil edilir.

9- Nisap değerinde Mushafı, hadis, fıkıh ve diğer ilim kitapları bulunan kişi, bunları okuyorsa,

nisaba dahil etmez. Okumuyorsa, okumayı bilmiyorsa, dahil eder.

10- Evde kullanılmayan eşyalar nisabın üzerinde olursa, kurban kesmek vacib olur. Mesela

çeyiz olarak alınan eşyalar, kimin ise, o kurban keser. Baba, çeyiz olarak aldığı halde, kızına

hediye etmemişse, çeyiz hâlâ babanın malıdır. Babanın kurban kesmesi gerekir. Hediye etmişse,

kızının kesmesi gerekir. Çeyiz, nisabı buluyorsa böyledir.

11- Her yıl evdeki 3 kat elbise ihtiyaç eşyasıdır. Fazlası eski de olsa nisaba dahil edilir.

Kullanılmayan eski ev eşyaları, kapkacak da, kurban nisabına dahil edilir. (Üç kat elbise demek, üç

ceket, üç pantolon, bir palto, üç gömlek, üç atlet, üç don ve bir kazak demektir. Bundan fazla

olanlar kurban nisabına katılır.)

12- Bir evi olan evli kadın, İmam-ı a’zam ve İmam-ı Ebu Yusuf'a göre zengin sayılır,

içinde otursa da, oturmasa da, kurban kesmesi gerekir. Bir evi olan erkek zengin sayılmaz; ama

evli hanım için ev, nafakadan değildir. Kocası, onu bir ev bulup oturtmaya mecburdur. Parası varsa

İmam-ı a'zamla imam-ı Ebu Yusuf'a göre kurban keser. İmam-ı Muhammed'e göre ise,

bir evi olan kadının, kurban kesmesi gerekmez. Fetva da böyledir. Yani keserse vacib sevabı

alır, kesmezse günaha girmiş olmaz. Kadının kocası yoksa, oturduğu evi nafakadan sayılır. İmam-

ı a'zamla imam-ı Ebu Yusuf'a göre de kurban kesmesi gerekmez.

13- Bir kimsenin, biri kışlık biri de yazlık olmak üzere iki evi olsa, yazın yazlıkta, kışın öteki

evde otursa, bunlar iki ayrı ev hükmünde sayılmaz. Kurban kesmek vacib olmaz. (Hindiyye)

Şüpheli alacaklar

Sual: Ne zaman verileceği belli olmayan nisabın çok üstünde alacağı olan, borcu da yoksa,

bu alacağını nisap hesabına katacak mı, zekâtını verecek mi, kurban kesecek mi?

CEVAP

Senetli veya inkâr edilmeyen alacaklar, iflas edende ve fakirde de olsa, nisaba katılır. Ele

geçince, geçmiş yılların zekâtı da verilir. Eğer kurban kesecek kadar parası varsa, kurban da keser.

İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:

Şirkette çok malı olup da alamayanın, kurban kesecek kadar parası, malı varsa, keser.

Sual: Reklam şirketim var. Sipariş üzerine reklam hazırlıyor, film çeviriyor, tercüme yapıyor,

web sitesi hazırlıyoruz. Bunlarda yapacağımız iş ve iş sonunda alacağımız bedel anlaşmada yazılı.

Bu bedeli zekât ve kurban nisabına dahil edecek miyim?

CEVAP

Hayır. Ancak anlaşmasını yaptığınız işi veya hizmeti yapıp teslim ettikten sonra

alacak tahakkuk eder. Bu tahakkuk eden miktarı zekât ve kurban nisabına dahil edersiniz. İş

teslim edilmeden böyle alacaklar nisaba dahil edilmez.

Sual: Kurban nisabı 96 gr. ama neden bazıları 80 gr. diyor? 80 gr olursa altınlarım nisap

miktarını buluyor. Şimdi kurban bana vacib mi oluyor?

CEVAP

Nakli esas almadıkları için yanlış konuşuyorlar. Borçlarınızı düştükten sonra nisap miktarı 96

gramı bulunca kurban size vacib olur.

Kurbanın kesildiği günler

Sual: Kurban edilecek hayvanı, Kurban Bayramından önce veya sonra kesince de kurban

kesilmiş olur mu?

Cevap: Kurban, Zilhicce ayının onuncu günü bayram namazından sonra başlayıp, on

ikinci günü güneş batıncaya kadar devam eden üç gün ve aralarındaki iki gecede kesilen deve,

sığır, koyun veya keçidir. Bildirilen bu üç günden önce veya sonra kesilen hayvan, kurban olmaz.

Bir deveyi veya sığırı yedi kişiye kadar birkaç kimse ortaklaşa kesebilir. Koyun ve keçiyi bir kişi

kesebilir. Kadın da, kendi kurbanını ve vekil olarak başkasının kurbanını kesebilir.

Kurban kesmede üçüncü gün

Sual: Bir fakir, kurban bayramının üçüncü günü zengin olsa veya bir zengin üçüncü günü

fakirleşse yahut ölse kurban kesmek vacib olur mu?

CEVAP

Fakirlik, zenginlik ve ölüm için, vaktin sonuna itibar edilir; bayramın başında zenginken

üçüncü günü fakirleşse veya ölse, o kimsenin üzerine kurban vacib olmaz. Üçüncü günü zengin

olana da, kurban kesmek vacib olur. (Dürer ve gurer)

KURBAN ve VEKÂLET

Sual: Kurban satın almak için, umumi vekil olan kimse, bir başkasına, o da bir başkasına

umumi vekâlet verebilir mi?

CEVAP

İlmihal’de, İbni Abidin’den alarak deniyor ki:

Vekil, sahibinin izniyle başkasını vekil yapabilir. Kurban satın almaya vekil olan başkasını, bu

da başkasını vekil edip, sonuncu vekil satın alsa, sahibi izin verirse caiz olur. (Redd-ül-muhtar)

Demek ki, umumi vekil edilince, zincirleme vekâlet verilebiliyor. Umumi vekil olmayınca,

sonuncu vekilin, vekâlet verenden izin alması gerekiyor; ama umumi vekâlet verilince, otomatik

olarak sonuncuya izin verilmiş oluyor. Bu incelik bilinmeyince, vekâlet sahih olmaz sanılıyor. Böyle

yanlış düşünenlere itibar etmemelidir.

Sual: 7 kişiyiz. Keseceğimiz kurbanı paylaştırmanın kolay bir yolu var mı?

CEVAP

Kolay yolu var. Ortaklar ilk size vekalet verirken, Bayram kurbanımı kesmeye, kestirmeye

(derisini istediğin yere vermeye) ve etini pay etmeye seni umumi vekil ettim denirse, çok iyi

olur. Yedi ortağa (adalet ölçülerine uyularak) göz kararı ile de verilebilir. Ancak ortaklara

(et, kemik ve ciğer) paylarını verirken/ayırırken adaleti gözetmelidir. Tartı ile vermek en

uygunudur.

Sual: Biri adak hayvanı, biri akika, biri de bayram kurbanı kesmem için bana vekalet verdi.

Alacağım ineğe bunları da ortak etmem caiz midir?

CEVAP

Evet caizdir.

Sual: Kurban vekaletimi verdiğim kişi, 3 defa "kabul ettim" demesi mi lazım?

CEVAP

Hayır, bir kere demek yeter. Başını sallaması da yeter veya itiraz etmemesi kabul etmesi

demektir.

Sual: 7 kişi, vacib kurbanlarını, almaya, aldırmaya, kesmeye kestirmeye, eti pay etmeye

Veli’yi umumi vekil etse; bu 7 kişiden birinin vekaleti vacib değil de Adak olsa, bu kesilen

tosunun eti, fakirlerle birlikte zenginlere de verilmiş olsa, ne olur?

CEVAP

Adak olan payı fakirlere vermesi gerekir. Zenginlere yedirirse yedirdiği kadarını tazmin

etmesi gerekir. O kadar et alıp fakirlere vermesi gerekir. Kurbana zarar gelmez.

Sual: Bir kimse vatan-ı aslisinin dışında, mesela İzmirli biri Bursa’da birine vekalet verip orada

kestirebilir mi?

CEVAP

Evet kestirebilir, kendisi mukim ise vacib sevabı alır, kendisi seferi ise nafile sevabı alır.

Sual: Almanya’dan kurbanın parasını Türkiye’ye memleketime gönderdim. Onlar da kurbanlık

hayvanı alıp yoksul müslüman bir aileye vermişler. Tabii bu kurban benim ismime kesiliyor,

yaptığımız bu iş caiz midir?

CEVAP

Kurban vekalet verenin adına kesiliyorsa, eti kime verilirse verilsin kurban sahihtir. Kesilmeyip

canlı bir hayvan birine hediye edilirse, kurban olmaz, hayvan hediye edilmiş olur. Adınıza kurban

diye kesilmişse sahih olur.

Sual: Bazı sebeplerden dolayı vekaleti verirken gerçek isim verilmeyip takma bir isim

verilebilir mi?

CEVAP

Evet takma isim de verilebilir. Çünkü Allahü teâlâ onu kimin verdiğini bilmektedir.

Sual: Kurban vekaleti verirken: “Benim kurbanımı al, kes, dağıt, bu görevi sana

veriyorum” denilmiş, umumi vekalet kelimesi kullanılmamış. Vekil edilen kişi de ben senin kurban

işini hallettireceğim demiş, o da tamam istediğin gibi yap demiş. Bu durumda umumi vekil olmuş

sayılır mı?

CEVAP

Evet, umumi vekil olmuş demektir.

Sual: Bir dernekte kurban vekaleti alıyoruz. Bazı kimselere, (Kurbanını almaya, kesmeye

kestirmeye bana vekalet verdin mi?) diyoruz. Sadece evet diyorlar. O cümleyi tekrar

etmiyorlar. Böyle bir vekalet sahih olur mu?

CEVAP

Sahih olur.

Sual: Ailece kurbanlarımızı hep vekaletle memlekette kestiriyoruz. Bazı kimseler aklımızı

karıştırdılar. Bir kaza geçirmiştim. “Bak kurbanınızın kesildiğini bile görmediniz. Kurban belaları def

eder. Sizin ki belki de kabul olmadı. Bu sene kurbanınızın kanını görün, kendi elinizle alın kestirin”

dediler. Acaba kurbanı görmek, keserken başında bulunmak şart mıdır?

CEVAP

Öyle bir şart yok. Kurbanın kanını görmeyince kurban kabul olmaz diye bir şey yok. Vekil,

asıl gibidir. İmkan olursa, kurbanın başında bulunmak iyi olur.

Sual: Almanya’da çalışıyorum ve kurbanımı Türkiye’deki ablama göndermek için ne yapmam

gerekiyor?

CEVAP

Ablanıza bir kurban parası gönderirsiniz. (Benim adıma bir kurban almaya, etini ve

derisini istediğin yere vermeye seni umumi vekil ettim) dersiniz. O da bir kurbanlık aldırır,

istediğine kestirir. Etini de dilediği gibi yer. İsterse başkasına da verebilir.

Sual: Bir kişi kurban vekaleti verdi, fakat parasını eksik verdi. 100 lirayı sonra vereceğim

dedi, veremedi. Başka 2 arkadaş 100 lirayı verdi. Bunu götürüp verdik bu oldu mu?

CEVAP

Evet. Kurban vekaleti verenin para verme şartı yoktur. Eğer gücünüz yetiyorsa, kesecek

paranız varsa, o kişiden hiç para almasanız da onun kurbanı sahih olur.

Sual: Zengin, seferde iken, kurbanını vekile kestirse, adak olur mu?

CEVAP

Hayır. Nafile olur.

Sual: Birine, (Benim için bir kurban al, kes) dedim. Alıp kesmiş. (Alacağımı da hediye ettim)

dedi. Kurban sahih oldu mu?

CEVAP

Evet.

Sual: Birine (Bana bir koyun getir. Fakat bayramdan önce getirme! Bakacak yerim yok)

dedim. O da, ben yok iken, bayramdan önce eve bırakıp gitmiş. Koyun gece ölmüş. Bu koyunu kim

öder?

CEVAP

Alışveriş tahakkuk etmemiştir. Siz ödemezsiniz.

Sual: Zengin, bayramın ilk günü, kurbanını kesmek üzere birine verse, vekil de kesmese,

bayram da geçmiş olsa ne yapmak gerekir?

CEVAP

Bu hayvanı tasadduk gerekir. Hayvan alınmamışsa bedeli altın olarak yine bir fakire

verilir. Böylece borçtan kurtulmak mümkün olur ise de, kurban sevabına kavuşamazlar.

Sual: Eşimden vekâlet almadan, onun adına vacib kurban kesmesi için, bir arkadaşa vekâlet

verdim. Sonra hanımdan vekâlet aldım. Böyle yapmam sahih oldu mu?

CEVAP

Sonra eşiniz bunu kabul etmişse sahih olur.

Birini vekil yapmak, îcâb ve kabul ile olur. Yani, (Seni vekil yaptım) ve (Kabul ettim) sözleri

veya yazıları ile olur. Vekil, cevap vermeden, işi yapmaya başlasa, kabul etmiş olur. İş habersiz

yapıldıktan sonra, sahibinin, izin verdim demesi ile de, vekil etmiş olur.

Kurban için vekalet nasıl verilir?

Sual: Kurban için vekâlet nasıl verilir?

CEVAP

Maddeler hâlinde bildirelim:

1- Kurbanı başkasına kestirirken, kalben niyet edip, (Allah rızası için bayram kurbanımı

kesmeye seni vekil ettim) demek yeterlidir. Kurbanı başkası alıp başkası kesecekse, (Bayram

kurbanımı almaya, aldırmaya, kesmeye ve kestirmeye seni umumi vekil ettim) der. Yahut

kısaca, (Kurban işimi hâlletmek için seni umumi vekil ettim) demek de yetişir.

2- Bir kimse, kendisine kurban kesmesi vacib olmasa da, vekil, vacib diye kesse, kurban yine

nafile olarak sahih olur. Adak, akika veya nâfile kurban, yanlışlıkla vacib diye kesilse mahzuru

olmaz.

3- Kurban kesmeye vekil olan, sahibinden ayrıca izin almadıkça veya umumi vekil

edilmedikçe, başkasını kendine vekil yapamaz. Umumi vekil ise başkasını, o da bir başkasını vekil

yapabilir.

4- Vekâleten kurban kesene, kimi çok, kimi az para verebilir. Vekil, vekâlet aldığı kimseler

adına kurban keser veya başkasına da kestirebilir. Daha sonra vekil, ondan para ister veya istemez,

kendi verebilir. İki kurbana yetecek para veren için de, iki kurban alır veya ona iki hisse verir. Yahut

iyisinden bir kurban alır, çünkü umumi vekil, tam yetkilidir.

5- Birden çok kişiye vekâlet vermek sahihtir. Bir işe vekil olan iki kişiden biri, tek başına

yetkili olamaz. Ancak emaneti vermede, borcu ödemede, kurban kesme gibi işlerde, biri tek

başına yetkili olabilir, çünkü bu işlerde vekillerden birinin, diğerinin görüşünü sorması gerekmez.

Bir kimse, kurbanını kesmek üzere 4 kişiye vekâlet verse, bu vekillerden biri kesince, ötekilerin

görüşünü almaya ihtiyaç yoktur. Kurban, dinimize uygun kesilmiş olur.

6- Bir kimse birine, (Kurban işimi hallet) dese, ona para vermese bile vekâlet vermiş olur.

O kişi de bir hayvan alıp kesebilir.

7- Bir kimsenin kendi hayvanını başkası adına kesmesinin caiz olması için, bu kimsenin, kendi

hayvanını başkasına veya onun vekiline hediye etmesi, onların da teslim alması, sonra bunu vekil

ederek geri verip kestirmeleri gerekir.

8- Başkasının hayvanını ondan habersiz, onun için kurban etmek caizdir.

9- Vekâlet almadan, hanımının adına vacib kurban kesen bir kimse, daha sonra hanımına

anlatsa, o da razı olsa, kurban sahih olur.

10- Başkasının hayvanını, ondan izinsiz, kendi için kurban eden, sonra kıymetini öderse, caiz

olur. Sahibi kıymetini kabul etmeyip, kesilmiş hayvanı alırsa, sahibi için kurban edilmiş olur.

11- Üzerinde birçok kimsenin vekaleti bulunan kimse, herhangi bir mazeretle bayramın

üçüncü günü de kesememişse, Şafii’yi taklit edip dördüncü günü de kesebilir.

12- Kurbanda kanın akması yeter, etin dağıtılması şart değildir. Kan akıtılmakla vacib olan

kurban kesilmiş olur. Eğer eti de uygun yerlere verilirse daha çok sevab olur. Etin üçte birini evde

bırakmak, üçte birini komşulara, gerisini fakirlere vermek müstehabdır. Hepsini fakirlere vermek

veya hepsini evde bırakmak da caizdir.

13- Derisi namaz kılan fakire verilir. Ne olduğu bilinmeyen kimselere verilmez. Veya evde

kullanılır. Yahut devamlı kullanılacak bir şey karşılığı verilir. Tükenen bir şey veya para karşılığı

satılmaz. Derisi, eti satılırsa, parası fakire sadaka verilir.

Sual: Kurbanını hayır kurumuna hediye etmek isteyen kimse nasıl vekalet verir?

CEVAP

Kurbanını, bir hayır kurumuna hediye etmek isteyen kimse, kurban parasını, bu işle vazifeli

kimseye teslim ederken, Allah rızası için bayram kurbanımı almaya aldırmaya, kesmeye ve

kestirmeye ve etini ve derisini dilediğine vermeye seni umumi vekil ettim demelidir.

Vekalet, mektupla, faksla, e-maille veya telefonla da verilir. Kurban parası, önceden

verilebildiği gibi, daha sonra da gönderilebilir. Vazifeli kimse, satın aldığı kurbana bir numara

bağlar. Bu numarayı ve kurban sahibinin ismini deftere yazar. Kesilirken sahiplerinin ismini

söyleyerek kasapları vekil eder. Ancak böyle kesilen kurbanlar sahih olur.

Kurbanda vekil

Sual: İbni Âbidin’de, (Kurban satın almaya vekil olan, başkasını, bu da başkasını vekil

edip, sonuncu vekil satın alsa, sahibi izin verirse caiz olur) deniyor. Buna göre, vakfa vekâlet

yoluyla kestirilen kurbanlar sahih olmaz. Bazı dernek ve vakıfların yaptığı yanlış olmuyor mu?

CEVAP

Doğrusunu açıklayalım:

Vakfın yetkilisine vekâlet veren, sadece satın almaya vekil etmiyor. Kurbanı almaya,

aldırmaya, kesmeye, kestirmeye, etini ve derisini dilediği gibi tasarruf etmeye umumi

vekil ediyor. Vekil eden zaten sonuncu vekile de izin vermiş oluyor. Ayrıca izin almak gerekmiyor.

Kasaba vekâlet

Sual: Kurbanı kasaba götürüp, (Bunu kes!) demekle vekâlet verilmiş olur mu?

CEVAP

Evet, olur. Bunun gibi, bir kimse birine, (Kurban işimi hâllet!) dese, vekâlet vermiş olur.

Vekil, bir hayvan alıp kesebilir. (Kurbanı almaya aldırmaya, kesmeye kestirmeye, etini

dilediğin gibi tasarruf etmeye seni umumi vekil ettim) demek şart değildir. Denirse daha iyi

olur.

Sual: Birine kurbanlık hayvanı satın alıp kesmesi için, (Benim kurban işini hallet) dense,

vekâlet verilmiş olur mu? O kimse, satın alıyor, kesiyor ve etini bize getiriyor. Bu kurbanlık sahih

oluyor mu?

CEVAP

Evet, öyle söylemekle vekâlet verilmiş olur. Vekil, onun adına bir hayvan alıp kesebilir. Hattâ

para almasa da, kurban dine uygun kesilmiş olur. (Kurbanı almaya aldırmaya, kesmeye

kestirmeye, etini dilediğin gibi tasarruf etmeye seni umumi vekil ettim) demek şart değildir.

Denirse daha güzel olur. Denmese de kurban yine sahih olur.

Topluca kurban alınıp kesilirken

Sual: Kurbanların vekâlet yoluyla topluca kesileceği yerlerde, kurbanları satın alırken, kurban

sahipleri adına satın almak şart mıdır?

CEVAP

Şart değildir. Bu lüzumsuz bir iş olur. Kurban satın alınırken, mesela (Bayram günü kesmesi

vacib olan kurbanı almaya) diye niyet etmeli. Adaksa, akikaysa, nafileyse, ona göre niyet

etmelidir. Artık keserken, tekrar niyet etmek şart değildir. Satın alırken, hiç niyet etmese de olur;

fakat kesecek olanı vekil ederken niyet etmelidir. İkisinden biri yeter.

Sual: Toplu olarak kurbanlıkları satın alan kimsenin, kesim yapılmadan önce, kesim

yaptıracak kimseye birer birer satış yapması gerekir mi?

CEVAP

Hayır, gerekmez. Bu da yukarıdaki gibi lüzumsuzdur. Vekil asıl gibidir. Vekil, vekâlet

verenden para alsa da, almasa da, onun adına kurban keserse, kurban sahih olur. Mutlaka para

alması da lazım değildir. Vekil, hayvanları kesene, vekâlet vererek kestirebilir. Hepsi bu kadardır;

ama şöyle yapılsa da olur:

Görevli, satın aldığı kurbanlara birer numara bağlar. Vekil asıl gibi olduğu için, deftere

yazdığı her numaraya bir kurban sahibinin ismini yazar. Her numaralı hayvan kesilirken,

sahiplerinin ismini söyleyerek kasapları vekil eder. Yahut numara yazılı kâğıdı kasaplara verir,

bunları bu şahıslar adına kesmeye seni vekil ettim diyebilir. Kesene kurbanı satmak lüzumsuz bir

iştir. Asıl gibi olan vekil, zaten bunları satın almıştır. Tekrar birilerine satması gerekmez. Satın

aldığı hayvanları kestirmesi yeter.

ADAK

Sual: Adak denilince her zaman kesilebiliyor da, kurban denilince niye bayramdan başka

günde kesilmiyor? Bu koyunu Şaban ayında keseceğim diyenin Şaban ayında mı kesmesi gerekir?

CEVAP

Hayır, Şaban ayında kesmesi gerekmez; ama kurban denilirse kurban bayramında kesmesi

gerekir. Çünkü İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:

Kurban, dinimizin bildirdiği özel bir vakitte kesilen hayvanın adıdır, onda vakti kaldırmak söz

konusu olmaz. O hâlde (Şu hayvanı kurban edeceğim) diye adadığı takdirde, onu o vakitte, yani

bayram günü kesmesi gerekir. Yoksa adağını yerine getirmiş olmaz; çünkü kurban kesim günleri

geçtikten sonra, artık ona kurban denilemez. Kurban vakti çıktıktan sonra onu canlı olarak bir

fakire tasadduk eder; ama bunun aksine, falan vakitte [mesela Şaban ayında] bir koyun

kesilmesini adasa, vakti zikretmesi geçersizdir. İstediği ayda kesebilir.

Bundan dolayı Hanefi âlimleri, adakta yer ve zamanın tayinini geçersiz saymışlardır. [Mesela

Cuma günü Sultanahmet’teki bir fakire bir altın sadaka vereceğim dese, başka gün başka yerdeki

fakire bir altın verebilir.] Ama kurban bunun aksinedir; çünkü vakit, kurbanın mefhumundan bir

parçadır. O zaman kurbanda vakte itibar etmek gerekir.]

Biri bir hedy kurbanı adasa, durum farklı olur. Hedy, Harem-i şerifte kesilmek üzere

gönderilen kurbanın ismidir. Kurban ise, bayram günlerinde kesilen hayvanın ismidir. Eğer hedy

Harem-i şerifte kesilmezse hedy ismi; kurban, bayram günlerinde kesilmezse, kesilen o hayvanda

kurban ismi bulunmamış olur; çünkü fakihler demiştir ki, bu kimsenin bu adaktan kurtulması için

onu ancak haremde kesmesi ve tasadduk etmesi gerekir.

Eğer bir kimse Mekke’nin fakirlerine verilmek üzere bir miktar para adamış olsa, o kimse

Mekke fakirlerinden başkasına da onu tasadduk edebilir. Hedy, kurbanı Mekke’ye hediye edilen,

orada kesilip tasadduk edilen hayvana denilir. O zaman yer, bunun mefhumunun bir parçası olmuş

olur. Zamanın kurbanın bir parçası olması gibi. Hedy olarak adadığı bir hayvanı Mekke dışında kesip

tasadduk etse, adadığını yerine getirmiş olmaz.

Mekke’de para sadaka vermeyi adamak bunun aksinedir; çünkü yer, para mefhumunun bir

parçası değildir. İster Mekke'de tasadduk etsin, ister başka yerde. Hedy bunun aksinedir. Harem-

i şerifte kesilmesi gerekir. Kurban denilince de hayvanı kurban kesmek gerekir. (Redd-ül-muhtar)

Adak kurban

Bir kimse; kurban bayramında kurban kesmeyi adarsa, artık onun kurban kesmesi farz

olur, kesmezse günahkar olur.

Adak kesen kimse; farz olan kurbanın etini yiyemez, bakmakla mükellef olduğu kimselere

ve zenginlere yediremez.

Derisi dahil tamamını fakirlere vermesi gerekir. Ne farz ne de sünnet olan kurbanın hiçbir

şeyi satılmaz. Fakir kimse, kendisine verilen kurban etini satabilir, fakat zengin satamaz.

Memleketinde kurban kesmek

Sual: Birçok insan Kurban bayramlarında memleketine gidip kurban kesiyor. Bunlar

yaşadıkları şehre yerleşmeye niyet etmişse ve bayram vesilesiyle gittikleri memleketlerinde kurban

kesseler, vacib olan kurban borcundan kurtulur mu?

CEVAP

Sefere gidene, kurban vacib olmuyor. Kesmesi iyi olur. Kesmese de günah olmaz.

Başka şehirdekine kurban kestirmek

Sual: Vatan-ı aslimiz İstanbul. Hanımım nisab miktarı mala sahip olduğu için kurban kesmesi

vacib. Bayramda Tekirdağ'a gidiyoruz. Tekirdağ'da birine kurban için vekâlet verdik; fakat

Tekirdağ'da seferi oluyoruz. Vacib sevabı almak için ne yapmak gerekir?

CEVAP

Tekirdağ'da kurban kesilirken İstanbul’da bulunursanız, yani mukim olursanız kurban vacib

olur. Telefonla öğrenirsiniz. Kestik derlerse buradan hareket edersiniz.

Şafii'de kurban

Sual: Şafii'de, ailenin geçimini sağlayan kişi kurban kesse, diğer ev halkı kesmeyebilir mi?

CEVAP

Bir ev halkı için bir kurban kesilmesi sünnet-i kifâyedir. Aile reisi kesince diğerlerinin

kesmesi gerekmez. Hanefi'de ise, ailede, kurban nisabına malik olan herkesin kesmesi vacibdir.

Kurban; Kurban bayramı günlerinde, Allahü tealanın rızasını kazanmak niyetiyle kesilen

hayvandır. Kurban kesmek, sünnet-i müekkededir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

“Adem oğlu, Nahr günü, kan akıtmaktan, Allahü tealaya daha sevimli bir amel işlememiştir.

Şüphe yok ki kurban edilen hayvan kıyamet günü; boynuzları, kılları ve ayakları ile gelir. Onun

kanı daha yere düşmeden, Allah onu kabul eder. Binaenaleyh onun için gönlünüzü hoş tutun.”

“Ben, kurban kesmekle emrolundum. Sizin için de sünnettir.”

“Kurbanlarınızı tazim edin! Çünkü onlar, Sırat üzerinde bineklerinizdir.”

Maliki’yi taklit eden

Sual: Namazda Maliki’yi taklit eden bir zengin, 10 gün kaldığı yerde kurban kesmesi gerekir

mi?

CEVAP

Kurbanda taklit edilmiyor. 10 gün kalan Hanefi’de seferi olur, kurban kesmesi gerekmez.

Sual: Bir zengin, bayramın ilk günü kurban kesmeden sefere çıksa günaha girer mi?

CEVAP

Hayır.

Nafile de olsa kurban kesmeli

Sual: Bir zengin, kurban kesmek niyetiyle bir koyun satın aldıktan sonra, sefere çıksa ve

bayramın üçüncü günü de seferde olsa, vekâlet verip o koyunu kestirmesi gerekir mi?

CEVAP

Kestirmesi gerekmez, yani seferde olduğu için kurban kesmesi vacib olmaz ama alınmış bir

kurbanı kesmek, nafile de olsa çok sevabdır, Sırattan geçirir. Bu bakımdan zengin olanın,

sevabdan mahrum kalmamak için seferde de olsa kurban kesmesi iyi olur. Kendi

kesemezse, kesen birine vekâlet verip kestirebilir.

Hacıya kurban vacib mi?

Sual: Hacca giden kimsenin, fakir de olsa, kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Hayır, kurban nisabına malik olmayanın kurban kesmesi vacib olmaz. Hacda seferi olan da

kurban kesmez.

Hac ve şükür kurbanı

Sual: Hacca giden kimse, vacib kurbanını Türkiye'de kestirebilir mi?

CEVAP

Mekke’de 15 günden fazla kalmışsa, mukim olduğundan, kendine vacib olan bayram kurbanını

kestirmek üzere telefonla Türkiye’deki bir yakınına vekâlet verip kestirebilir. Ancak Mekke’de

genelde 15 günden aşağı kalınıyor, seferi olunuyor. Seferi olanın, bayram kurbanını kesmesi

gerekmiyor. Kesilmesi gereken şükür kurbanını ise, Harem’de kesmesi gerekir, vekâletle

Türkiye’de veya başka yerde kestiremez.

SEFERİLİK ve KURBAN

Sual: Kurban Bayramı'nda sefere çıkacak olan nasıl hareket eder?

CEVAP

Maddeler hâlinde bildirelim:

1- Bir zengin, bayramın birinci, ikinci veya üçüncü günü kurban kesip sefere çıksa vacibi yerine

getirmiş olur. Üçüncü günü seferden dönse de, artık tekrar kurban kesmesi gerekmez.

2- Kurban bayramının üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilen kimseye,

birinci günü kurban kesmek vacib olmaz.

3- Kurban kesmeden sefere çıkan zengin, seferdeyken kurban kesmiş olsa bile, bu kestiği

nâfile olduğundan bayramın üçüncü günü memleketine gelip mukim olursa, tekrar ona kurban

kesmek vacib olur.

4- Bir zengin, kurban kesmek niyetiyle bir koyun satın aldıktan sonra, sefere çıksa ve

bayramın üçüncü günü de seferde olsa, vekâlet verip o koyunu kestirmesi gerekmez, yani seferi

olduğu için kurban kesmesi vacib olmaz. Ama yine kestirmesi iyi olur, çok sevab olur. Sırat’tan

geçirir. Bu bakımdan zengin olanın, sevabdan mahrum kalmaması için seferde de kurban

kesmesi iyi olur.

5- Sefere çıkarken kurbanını kesmek için birini vekil eden zengin, gittiği yerde mukim olsa,

vekilin kestiği hayvan, vacib kurban olur; çünkü bu zengin mukimdir ve vekâletle istediği

şehirde kestirebilir. Kendisi bulunduğu yerde de kestirebilir.

6- Seferi olan vekil, vekâleten mukim kimsenin kurbanını kesebilir, vekilin seferi olmasının

önemi yoktur.

7- Hacca giden kimse, Mekke’de 15 günden fazla kalmışsa, mukim olduğundan, kendine vacib

olan bayram kurbanını, telefonla Türkiye’deki bir tanıdığına vekâlet verip kestirebilir. Ancak

Mekke’de genelde 15 günden aşağı kalınıyor, seferi olunuyor. Seferi olanın, bayram kurbanını

kesmesi gerekmiyor. Kesilmesi gereken şükür kurbanını ise, Harem’de kesmesi gerekir.

Vekâletle Türkiye’de veya başka yerde kestiremez.

8- Seferde olan zengin, Kurban bayramının üçüncü günü vatan-ı aslisinin içinden transit

geçse, şehir küçükse, içinden geçiyorsa kurban kesmesi vacib olur. Büyük şehirse, evleriyle

çevre yolu arasında mezarlık, fabrika, kışla, ırmak, deniz, harman yeri, futbol sahası gibi yerler

varsa, o zaman vatan-ı aslisine girmemiş olur, vacib olmaz.

Seferde kurban kesmek

Sual: Evli olup ailesiyle beraber gurbette bulunduğu şehirde, uzun yıllar bulunsa; fakat ömür

boyu yerleşmeyi düşünmese, buradan doğup evlendiği yere bayramlarda 15 günden az süreyle

gidip orada kurban kesse, kesilen kurbanlar vacib kurban olur mu?

CEVAP

Bir günlüğüne de gitse, orada mukim olur, kestiği kurban vacib olur.

Seferde mukim olunca

Sual: Zengin, sefere çıkarken kurbanını kesmek için birini vekil etse, gittiği yerde mukim olsa,

vekilin, kestiği hayvan vacib kurban olur mu?

CEVAP

Evet, vacib olur; çünkü zengin mukim olmuştur. Misafir olana bile kestirebilir.

Seferde kurban kesmek

Sual: İstanbul’a temelli yerleştik. Bayramda, memleketim olan Ankara’ya gidip, orada kurban

kesmemde mahzur var mıdır?

CEVAP

Hiç mahzuru yoktur. İstanbul’a temelli yerleşmekle, memleket olan Ankara, vatan-ı asli

olmaktan çıkar. 15 günden az kalmak üzere, memlekete yani Ankara’ya gidince orada seferi olunur.

Seferde, kurban kesmek gerekmez. Kesilirse sevab olur.

Seferi olan vekil

Sual: Seferi olan vekil, vekâleten kurban kesebilir mi?

CEVAP

Kesebilir, vekilin seferi olmasının önemi yoktur.

Sual: Hac için Mekke’ye gidenlere, bayram kurbanı kesmeleri vacip midir?

Cevap: Hac için Mekke’ye gidenler, eğer Mekke’de onbeş günden az kalmaya niyet

etmişlerse seferi olurlar ve kurban kesmeleri vacip olmaz. Mekke’de onbeş günden fazla kalmaya

niyet edenler ise, mukim olur ve bayram kurbanı kesmeleri de vacip olur.

Vatan-ı asliden geçmek

Sual: Seferde olan zengin, Kurban bayramının üçüncü günü vatan-ı aslisinin içinden transit

geçse kurban kesmesi vacib olur mu?

CEVAP

Şehir küçükse, içinden geçiyorsa vacib olur. Büyük şehirse, evleriyle çevre yolu arasında

mezarlık, fabrika, kışla, ırmak, deniz, harman yeri, futbol sahası gibi yerler varsa, o zaman vatan-ı

aslisine girmemiş olur, vacib olmaz.

Seferilik ve kurbanın vacib olması

Sual: Seferde, mesela öğle namazını kılan, öğle çıkmadan mukim olsa, öğleyi tekrar kılması

gerekmediği hâlde, seferde nâfile olarak kurban kesen zengin kimsenin, üçüncü günü mukim

olunca, yeniden kurban kesmesi niye gerekiyor?

CEVAP

Seferde namaz kılmak farzdır. Seferde farzı yapınca elbette yeniden kılmaz. Kurbanı

seferde kesmek ise nâfiledir, bayramın üçüncü günü mukim olunca, zengine kurban kesmek

vacib olur. Kurbanı vacib olarak kesmediği için yeniden kesmek vacib oluyor.

Fıkıh kitaplarında deniyor ki: Büluğa ermemiş bir çocuk, vakit girince o namazı kılsa, vaktin

sonuna doğru büluğa erse, o namazı tekrar kılması farz olur, çünkü öncekini nâfile olarak kılmıştır.

Bunun gibi, vaktin sonunda ayılan baygına, hayzı veya nifası vaktin sonunda biten kadına, o namazı

kılmak farz olur. (Dürr-ül-muhtar)

Bir çocuk, yatsı namazını kılar da, sonra ihtilam olur yani büluğa ererse, sabah namazına

kadar yatsıyı tekrar kılması farz olur. İmam-ı Muhammed, bunu İmam-ı a'zam Ebu Hanife'ye

sormuş, o da, (Evet, yatsıyı tekrar kılması farz olur) buyurmuştur. (Redd-ül-muhtar)

Kurban Bayramı’nın üçüncü günü sefere çıkacağını bilen kimseye, birinci günü kurban kesmek

vacib olmaz. Ama kesilirse, yine vacib yerine gelmiş olur Kesmeden sefere çıkarsa, seferi olduğu

için kurban kesmesi vacib değildir. Seferde keserse nâfile olur, vacib olmaz. Seferden dönüp

mukim olunca üçüncü günü kurban kesmesi vacib olur. Çünkü yukarıda, Dürr-ül-muhtar'da

bildirildiği gibi, namaz, vaktin sonunda farz olduğu gibi, kurban da, bayramın üçüncü günü vacib

olur. Daha önce nâfile olarak kesilen kurban, vacib yerine geçmez. Namaz seferde de farzdır.

Seferde namaz kılmak nâfile olsaydı, bu kıyas o zaman uygun olurdu. Şimdiki kıyas tamamen

bâtıldır. Bu hususu merhum Hocamıza da sormuştuk:

Sual: İlmihal’de, bayramın birinci günü mukim veya seferî olmaya bakılmayacağı bildiriliyor.

Buna göre, bayramın birinci günü seferde kurban kesip, bayramın üçüncü günü memleketine

gelerek mukim olan zenginin, tekrar kurban kesmesi vacib midir?

CEVAP: Evet.

Sual: Sadece maaşı olan ve bununla da zar zor geçinen fakat kurban nisabına malik olan bir

kimse, kurban kesecek midir?

Cevap: Aldığı kira veya maaşla güç geçinen bir kimse, nisaba malik ise, para biriktirip, fıtra

vermeli ve kurban kesmelidir. Etin hepsini kavurma yapıp, birkaç ay et parasından biriktirerek

gelecek yılın fıtra ve kurban parası olarak saklamalıdır. Böylece, fıtra ve kurban sevabından mahrum

kalmamalıdır. Kurban kesen, kendini Cehennemden azat etmiş olur. Bir hadis-i şerifte;

(Hasislerin, cimrilerin en kötüsü, kesmesi vacip olduğu hâlde kurban kesmeyendir)

buyuruldu.

Sual: Kurban Bayramının üçüncü günü sefere çıkacağını veya fakir olacağını bilen bir kimseye,

bayramın birinci günü kurban kesmek vacip olur mu?

Cevap: Kurban Bayramının üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilen kimseye,

birinci günü kurban kesmek vacip olmaz. Bunun aksine bayramın üçüncü günü zengin olacağını

bilenin, kurban kesmesi, Zilhiccenin onuncu günü, yani bayramın birinci günü fecir vaktinde vacip

olur. Bayramın birinci günü zengin veya fakir ve mukim veya misafir olmaya bakılmaz.

Kurbanı kesip sefere çıkmak

Sual: Bayramın birinci veya ikinci günü kurbanını kesip sefere çıkan, vacib sevabı alır mı?

Üçüncü günü seferden dönenin, tekrar kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Bayramın birinci veya ikinci günü kurbanını kesip sefere çıkarsa, vacib sevabı alır. Üçüncü

günü seferden dönene, artık tekrar kurban kesmek gerekmez.

Vatan-ı aslide seferi olunmaz

Sual: Vatan-ı aslim Van; ama bir yılı aşkın bir zamandır yurt dışındayım. Birkaç yıl daha

kalırım. Kurban bayramı için gideceğim Van’da 10 gün kalırsam seferi miyim, kurban kesmem vacib

mi?

CEVAP

Vatan-ı aslide bir saat bile kalan seferi olmaz. Kurban kesmek vacib olur.

Sual: İstanbul’da oturuyorum. Her yıl bayramda memleketim olan Kayseri’ye gidip kurban

kesiyorum. Bir mahzuru oluyor mu?

CEVAP

Kayseri vatan-ı asliniz ise, bir günlük için de gidilse mukim olursunuz ve kurban kesmeniz

vacib olur. Eğer İstanbul’a temelli yerleşmişseniz, Kayseri vatan-ı asli olmaktan çıkar. Gittiğinizde

seferi oluyorsanız kurban kesmek gerekmez. Şayet keserseniz çok sevap alırsınız.

Mukimken kurban kesmek

Sual: Bayramın üçüncü günü seferden memleketine gelen zengin, kurban keser mi?

CEVAP

Kurban kesmeden sefere çıkan zenginin, seferdeyken kurban kesmiş olsa bile, üçüncü günü

mukim olunca, tekrar kesmesi vacibdir.

Fakirin kurbanı ölse

Sual: Fakirin aldığı kurban, Arefe günü ölse, bunun yerine başka bir kurban kesmesi gerekir

mi?

CEVAP

Fakir olduğu için, gerekmez.

Şuuru yerindeyse

Sual: Dinen zengin olan bir alzheimer hastasının bayramda kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Fıkıh kitaplarında, (Bayramın üçüncü gününü baygın halde geçiren zengine kurban kesmek

vacib olmaz) deniyor. Üçüncü günü ayık olmak önemlidir. Birinci günü ayık olsa ve kurban kesse,

üçüncü günü baygın geçirse de, kestiği kurban vacib olur.

“Bunayan”ın da, üçüncü günü şuuru yerindeyse, (Bugün kurban bayramıdır, bana kurban

kesin) diyorsa, kurban kesmek gerekir. Bayramın, kurbanın ne olduğunu anlamıyorsa, kurban

kesmesi gerekmez. Kurban kesmek, zengin olan akıllı Müslümana vacibdir.

Geçen yılın kurbanı

Sual: Bir ineğe ortak olan yedi kişinin bir kısmı o yılın kurbanına, bir kısmı da geçen yılın

kesmediği kurbanına niyet etse, kestikleri kurban sahih olur mu? Bir kısmının geçen yıla ait

kestikleri bilinmezse ne olur, bilinirse ne olur? Adak hayvanı yedi kişilik kurbana dahil edilebilir mi?

CEVAP

İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:

Biri aynı yılın kurbanını, diğerleri ise, geçmiş yılların kurbanını murat etseler, aynı yılın

kurbanını irade edenin kurbanı caiz, diğerlerininki bâtıldır. Çünkü diğer ortaklarınki nafile

olur. Bu kurbanın etinin tamamını tasadduk etmeleri gerekir. Çünkü onun hissesi de

hayvanın etine dahildir. Haniye'de de böyle bildirilmiştir. (Redd-ül muhtar)

Yukarıdaki durum, geçmiş yılların kurbanı olduğu bilindiğine göre böyledir. Bilinmezse, geçen

yılın kurbanına niyet edenler, öğrendikleri zaman tevbe ederler. Geçmiş yıllarda kesmedikleri

kurbanlarının bedelini bir veya birkaç fakire altın olarak verirler.

Adak hayvanı yedi kişilik kurbana ortak edilebilir.

Ölü için kurban kesmek

Sual: Ölü için kesilecek kurbanda aranan şartlar nelerdir?

CEVAP

Maddeler halinde bildirelim:

1- Sevabını ölüye göndermek için kesilecek kurban da, her kurban gibi, yalnız Allah rızası için

kesilir. Kesilen kurbanın sevabı, ölüye ve ölülere gönderilebilir. Farz olsun, nafile olsun, herhangi

bir ibadeti yaparken veya yaptıktan sonra, sevabı, ölü, diri herkese hediye edilebilir. Namaz, oruç,

hac, umre, sadaka, Kur'an-ı kerim okumak, evliyanın kabrini ziyaret, kurban, zikir gibi

ibadetlerin sevabları başkasına hediye edilebilir. Hediye edenin kendi sevabından hiç azalma

olmadan, bütün müminlere de sevabı erişir. Yani sevab, hediye edilen kimselere, taksim edilmeden,

her birine bütünü kadar erişir.

2- Bir kurban kesip, sevabını ölü diri bütün Müslümanlara göndersek, hiç eksilmeden

herkese birer kurban sevabı gider. Bu Allahü teâlânın bizlere bir lütfudur. Onun için, kazandığımız

sevabları ölü diri bütün Müslümanlara bağışlamalıyız.

3- Resulullah efendimiz için de kurban kesmek, müstehabdır ve çok sevabdır. Resulullah

efendimiz iki kurban keserdi. Biri kendisi için, biri de ümmeti için idi. Kestiği iki kurban için, (Biri

kendim ve evlatlarım için, biri de kurban kesemeyen ümmetim için) buyururdu. Resulullah

efendimiz, Veda haccına giderken yüz kurbanlık deve götürdü. 63’ünü kendi kesti. Sonra bıçağı

Hazret-i Ali'ye verdi. Geri kalanı o kesti. Böylece 63 yıl yaşayacağına işaret etmiş oldu. Peygamber

efendimiz için kurban keserken, (Allah rızası için kurban kesmeye ve sevabını Resulullah efendimize

hediye etmeye) diye niyet edilir.

4- Bir kimse, biri adak, biri akika, biri vacib olan bayram kurbanı, biri nafile, biri ölü

için, biri de Peygamber efendimiz için kurban kesmek istese, bir inek alıp kesebilir.

5- Kurban kesemeyen Müslüman, ölürken, bıraktığı maldan kendi için kurban kesilmesini

vârisine vasiyet ederse, vasiyet edilen kurban, bayram günleri kesilir. Bunun etinden, kesen

kimse, fakir olsa da yiyemez. Etinin hepsini fakirlere vermesi gerekir.

6- Vasiyet etmemiş ölü için, vârisi veya başkaları, her zaman kendi malından hayvan kesip

sevabını ölüye hediye edebilir. Sevabı, kesenin olur. Bunların etinden, kesen de yiyebilir.

7- Sevabı ölüye gönderilecek olan hayvan, her zaman kesilir.

Kurban demek, bayramın ilk üç gününde zengin için vacib, fakir için ise nafile olarak kesilen

koyun, keçi, sığır veya deve demektir. Kurban adayan kimse, bayramın ilk üç günü içinde keser.

Bundan sonraya kalırsa, mevcut ise, diri olarak sadaka verir. Adak kurbanı, bayramın ilk üç

gününde kesilmesi lazımdır. Bu günler gelmeden önce kesilirse, kurban olmaz ve adak yerine

getirilmiş olmaz. Adak kurbanı, belli üç günde kesilemedi ise, altın, gümüş olarak değeri veya

diri olarak kendisi fakirlere verilir.

Belli üç günden sonra kesilip de, eti fakirlere dağıtılırsa, etin değeri, diri kurban değerinden

az olmamalıdır. Az olursa, aradaki fark kadar para da dağıtılır. Kurban denmeden adanırsa, mesela

bir koyun keseceğim denirse, gün ve yer belli etse de, kurban bayramı günleri dâhil, istediği zaman

ve istediği yerde kesebilir.

Sual: (Ömründe hiç kurban kesmeyen kimse, ölmüş yakınları için kurban kesemez) diyorlar.

Böyle bir şey var mıdır?

CEVAP

Öyle bir şey yoktur. Kendine vacib değilse kendi için elbette kesmez, keserse nâfile sevabı

alır. Ölmüş yakınları için de keser.

Peygamber efendimiz için kurban kesmek

Sual: Resulullah için kurban keserken nasıl niyet etmeli, nelere dikkat etmelidir?

CEVAP

(Sevabı Peygamber efendimizin mübarek ruhuna olmak üzere, Allah rızası için

kurban kesmeye niyet ettim) denir. (Bedâyî) Diğer ölülerimiz için de böyle niyet edilebilir.

Mesela, ölmüş baba için hayvan keserken, (Sevabı babamın ruhuna olmak üzere, Allah rızası

için kurban kesmeye niyet ettim) denebilir.

Resulullah efendimiz için kurban kesmek müstehabdır ve çok sevabdır. Peygamber efendimiz

iki kurban keserdi. Biri kendisi için, biri de ümmeti içindi. Kestiği iki kurban için, (Biri kendim ve

evlatlarım için, biri de kurban kesemeyen ümmetim için) buyururdu. Resulullah efendimiz,

veda haccına giderken yüz kurbanlık deve götürdü. 63’ünü kendi kesti. Sonra bıçağı Hazret-i

Ali’ye verdi. Geri kalanı o kesti. Böylece 63 yıl yaşayacağına işaret etmiş oldu. (Cevhere, Rûh-ul-

beyân)

Her ibadetin sevabı, Resulullah efendimizin mübarek ruhuna da gönderilebilir. İbni

Ömer hazretleri, Peygamber efendimiz için umre yapmıştır. İbn-is Serrac, Resulullah efendimiz için

onbin hatim okumuş, mübarek ruhu için kurban kesmişti.

Şu halde, her mümin yaptığı ibadetlerin sevaplarını, başta Resulullah efendimiz olmak

üzere, ana-babasına ve bütün Müslümanlara hediye etmelidir! Sevabı hepsine de gider.

Kendi sevabından da bir şey eksilmez. Bu Allahü teâlânın bizlere bir lütfudur.

Sual: (Peygamberimize nafile kurban keseceğiz) diye iyi niyetle, herkesten 5–10 lira

toplayanlar oluyor. 50–100 kişinin bir koyunu kurban etmesi caiz midir?

CEVAP

Hayır, caiz değildir.

Peygamberimize kurban kesmek ifadesi de uygun değil. Evliyaya, peygambere veya

başkalarına kurban kesilmez. Kurban kesip sevabı onlara bağışlanır.

Sevabı Peygamberimize olmak üzere veya başka nafile niyetiyle de olsa, bir koyunu ancak

bir kişi kesebilir. Sığırı ise, en fazla yedi kişi kesebilir. Nafile kurban olarak da, bir koyunu iki ve

daha çok kişi, sığırı ise sekiz veya daha çok kişi kesemez.

Kurban, koyun, keçi, sığır, deveden birini, kurban bayramının ilk üç gününde, kurban

niyetiyle kesmek demektir. Bir sığır veya deve, yedi kişiye kadar ortak olarak da kesilebilir.

Hiçbirinin hissesi yedide birden az olamaz. Sekiz kişinin yedi sığırı ve iki kişinin iki koyunu satın alıp

ortak olarak kesmeleri caiz olmaz; çünkü her birinin her hayvanda hissesi vardır.

Ayrıca faiz olmaması için, etini tartarak, eşit ağırlıkta paylaşmak gerekir.

Dinde böyle bid’atler çıkarmamalı. Müslüman dinin emrine uyar. Benim niyetim iyidir demek

insanı kurtarmaz. Hadis-i şerifte, (Cehennem iyi niyetlilerle doludur) buyruluyor. Yani iyi niyetle

dine aykırı iş yapan kimse, cehenneme gider demektir. Mesela, gayrimüslim kadınları, Müslüman

etmek gibi iyi bir niyetle onlarla zina eden veya düşmana karşı kuvvetlenmek gibi iyi bir niyetle

şarap içen kimse, haram işlemiş olur, iyi niyeti onu asla kurtarmaz. (Ameller niyete göre iyi veya

kötü olur) hadis-i şerifi, mubahlar içindir, haramlar için değildir. Çok kimse, bu hadis-i şerifi yanlış

anlayarak, (Niyet önemli, benim niyetim iyi) diyerek işledikleri bid’at ve haramları normal

göstermeye çalışıyorlar. İyi niyetle haram, helal hale gelmez.

Sual: Sevabı Peygamber efendimize olmak üzere kurban kesilebilir mi?

Cevap: Resûlullah efendimiz iki kurban keserdi. Biri kendisi için, biri de ümmeti için idi.

Resûlullah efendimiz için de kurban kesmek müstehabtır ve çok sevaptır.

Bayramdan sonra

Sual: Şu anda nisab miktarı malı olmayan ancak Kurban bayramından hemen sonra eline

nisab miktarından çok fazla para geçecek kimsenin kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Gerekmez. Vacib olması için, bayramın üçüncü günü eline geçmesi gerekir.

Sual: Nisabı aşan alacağım var ama alamıyorum. İhtiyacımdan fazla malım var ama param

yok. Kurban kesmem vacib mi?

CEVAP

Alacaklar zekâtta olduğu gibi nisaba dahil edilir, fakat elinde parası olmayan, ihtiyacından

fazla malı olsa da fıtra vermeyen, kurban kesmeyen imam-ı Muhammede göre günahtan kurtulur.

Ödünç alıp veya bir malı satıp keserse Şeyhayn’a göre vacib sevabı alır.

Arsa ve kurban

Sual: Nisabın üstünde çok kıymetli bir arsam var. Kurban kesmem vacib midir?

CEVAP

İmam-ı Muhammed’e göre kurban kesmek vacib olmaz. Şeyhayn’a göre vacib olur. Vacib

sevabı kazanmak için Şeyhayn’a göre kesmelidir.

Ev, araba nisaba katılmaz

Sual: Oturduğu bir evi, bir binek otomobili, borsada hisse senetleri ve borçları da olan kişinin

kurban kesmesi vacib olur mu?

CEVAP

Bir ev ve araba, kurban nisabına dâhil edilmez. Borçlar mevcut paradan ve hisse senetlerinden

çıkarılır, geriye nisab kadar para kalırsa kurban kesmek gerekir.

Sual: Borsada hisse senetlerim var. Kooperatife ödemem gereken borcum var. 30 ay ödemem

gereken araba taksiti var. Kirada oturuyorum. Bu durumda kurban kesmem gerekir mi?

CEVAP

Bütün borçlarınızı, mevcut paranızdan ve hisse senetlerinin rayiç değerinden çıkarırsınız,

geriye nisap miktarı paranız kalırsa, kurban kesmeniz gerekir.

Sual: Çeyiz eşyalarım var. Beyaz eşya, mobilya, süs eşyaları, halı, mutfak malzemeleri,

bunlar kullanılmadığı için tamamı mı nisaba dahil olur, yoksa sadece beyaz eşyalar mı?

CEVAP

Kullanılmayan her eşya dahil edilir.

Faturalar ve nisab

Sual: Kurban bayramına tekabül eden ama bayram tatil olduğu için bayramdan sonra

ödenmesi gereken elektrik, telefon, su vb... paraların tutarı cebimizde iken bunları da kurban

nisabına dahil edecek miyiz?

CEVAP

O paraları hesaba katmazsınız. Çünkü o paraları bayramdan sonra vereceksiniz. Yani o para

sizde emanet gibi durmaktadır. O paralardan fazla nisap miktarı kadar parası olanın kurban kesmesi

vacib olur.

Önce borcunu öder

Sual: Nisab miktarı borcu olanın, elinde, nisab miktarı parası olsa, kurban kesmesi gerekir

mi?

CEVAP

Borcu olan önce borcunu öder, kalanı nisab miktarını bulmuyorsa kurban kesmez.

Para vermeden kurban kestirmek

Sual: İki bin lira alacağı olup, elinde parası olmayan kimse, alacağı olan şahsa, (Bir hayvan

500 lira, benim için bir tane kurban kes, 500 lirayı da hesabımdan düş!) dese caiz olur mu?

CEVAP

Evet, caiz olur. Hatta hiç alacağı olmasa, nisaba malikse, birine, (benim için bir kurban kes!)

dese, o şahıs da kesse, kestiren vacib sevabına kavuşur.

Zekât verirken de böyledir. Birini vekil etseniz, benim için şu kadar zekât ver deseniz o da

verse, zekâtınız verilmiş olur. Para vermekle ilgisi yok. Yani vekil kendi parasından verebilir. Vekil

kendi parasıyla kurban kesebilir. Daha sonra sizden para isteyebilir veya hediye de edebilir.

Borcu olan zengin

Sual: 96 gr. altını olanın, borcu da varsa, vacib olan kurbanı kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Borcu olan, borcunu çıkardıktan sonra nisabı bulmazsa, kurban kesmesi gerekmez.

Sual: Babamın gecekondu tipi iki katlı evi var başka ihtiyaç fazlası malı, parası yok.

Altta kiracı var. İhtiyaç fazlası evdir diye babam kurban kesiyor. İhtiyaç fazlası ev denilince böyle

altlı üstlü evler iki ev hükmünde mi tek ev hükmünde mi?

CEVAP

Alt kattaki müstakil ise ayrı ev demektir. Bir evin odaları hükmünde ise bazı evler öyledir

onlar bir ev kabul edilir. Bir merdivenle yukarı çıkılan evler gibi.

Sual: Altını olan bir kişinin zekâtını verdiği takdirde kurban kesmesi de gerekir mi?

CEVAP

Zekât ayrı, kurban ayrı. Altın hem kurban nisabına dahil edilir hem de zekât nisabına. Yani

nisabı buluyorsa, hem zekât vereceksiniz, hem de kurban keseceksiniz.

Sual: Bana ait, beyaz eşya gibi çeyizlerim var. Kurban kesecek miyim, bunların zekâtını

verecek miyim?

CEVAP

Fırın, çamaşır makinesi, buzdolabı, bulaşık makinesi gibi çeyizlerinizi kullanıyorsanız,

kurban nisabına katılmaz. Kullanmıyorsanız, nisabı da buluyorsa, her yıl kurban kesmeniz gerekir.

Çeyiz için zekât olmaz.

Altın para demektir

Sual: Kurban nisabına malik olanın, elinde parası yoksa ödünç alarak kurban kesmesi gerekir

mi?

CEVAP

İhtiyaçtan fazla eşyaları, tahsil edemediği alacakları veya bunlar gibi başka bir sebeple nisaba

malik olan kimsenin, kurban kesecek parası yoksa ödünç alarak kesmesi gerekmez. Keserse, yine

vacib sevabı alır. Fakat altını varsa, parası da vardır demektir. Kâğıt parası olmaması mazeret

olmaz. Altınlarından bozdurarak kesmesi gerekir. Dövizi olanın da bozdurup kesmesi gerekir.

Gümüş nisabı ve kurban

Sual: Gümüş nisabına göre zengin olan kimsenin, kestiği kurban vacib olur mu?

CEVAP

Zengin olduğunu biliyorsa vacib sevabı alır.

Arı, bal ve kurban

Sual: Arı kovanları ve balı olan kimsenin Kurban kesmesi vacib midir?

CEVAP

Eğer, elindeki para ve balla birlikte, kovanların kıymeti, nisabı buluyorsa kurban kesmek vacib

olur.

Devre mülk ve kurban

Sual: Bir evinden başka, bir de devre mülkü veya bir arsası olan yahut başka bir eve de ortak

olan kimsenin, bunları kurban nisabına dâhil edip, kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

İmam-ı Muhammed’e göre dâhil etmez, yani kurban kesmesi gerekmez, fetva da böyledir.

İmam-ı a’zam ve İmam-ı Ebu Yusuf’a göre ise dâhil ederek kurban keserse vacib sevabı alır. Bu

büyük sevaba kavuşmak isteyen, ikinci kavli tercih etmelidir.

Tarlası, bahçesi olanın kurban kesmesi

Sual: Elinde dinin bildirdiği zenginlik ölçüsüne göre parası olmayan kimsenin, bahçesi,

tarlası varsa, kurban kesmesi gerekir mi?

Cevap: Konu ile alakalı olarak İbni Âbidînde buyuruluyor ki:

“Tarlasından aldığı mahsul veya tarlanın, evin, dükkânın, atölyenin, kamyonun bir senelik

kirası, ne kadar çok olursa olsun, bir yıllık ev ihtiyacını veya aylık geliri ve aldığı maaş, ücret,

aylık ihtiyacını, kul borcunu karşılamayan kimse, imam-ı Muhammede göre fakirdir. Fetva

da böyledir. İmam-ı a'zamla imam-ı Ebu Yusufa göre zengin sayılır. Çünkü mülkü olan tarlanın

ve bu demirbaş malların değeri, ihtiyacını karşılar ve nisap kadar da artar. Bunun kirayı her alışta,

bir miktar ayırıp, biriktirerek fıtra vermesi, kurban kesmesi ve büyük sevaba kavuşması lazımdır.

Fıtra vermez ve kurban kesmezse, imam-ı Muhammede göre, günahtan kurtulur.”

Görülüyor ki, her iki ictihad da yerindedir ve Müslümanlara rahmettir. Bu hâlde olan kimse,

fıtra vermezse veya kurban kesmezse, imam-ı Muhammedin ictihadı, bunu azaptan kurtarır.

Tarlasından hiç mahsul almayan, kiraya da veremeyen kimse ve ihtiyacından fazla malı olup

da, parası bulunmayan erkek veya kadın, imam-ı Muhammedin ictihadına uyarak, fıtra vermez

ve kurban kesmez. Verir ve keserse, ikinci ictihada göre, fıtra ve kurban sevabına kavuşur. Üzerine

vacip olmayan ibadeti yapan, yalnız nafile ibadet sevabı kazanır. Vacip sevabı kazanmaz. Etini

fakirlere verirse, sadaka sevabı da kazanır. Vacip olan fıtra ve kurban sevabı ise, nafile ve sünnet

sevabından kat kat daha fazladır. Her ibadet de böyledir.

Evde kimler kurban kesecek

Sual: Hali vakti yerinde olan bir aile, kaç kurban kesmesi lazım?

CEVAP

Herkesin zekât ve kurban hesabı ayrıdır. Evde kaç zengin varsa, o kadar keserler.

Zengin olan kurban keser

Sual: Geliri iyi olan bayanın kurban kesmesi gerekir mi? Yoksa eşi keserse ona gerekmez mi?

CEVAP

Nisaba malik olanın kesmesi gerekir. Karı koca zengin ise, ikisinin de kesmesi gerekir. İkisi de

fakirse, ikisinin de kesmesi gerekmez. Yani zengin olan keser, fakir olanın kesmesi gerekmez.

Keserse mahzuru olmaz, sevab olur.

Çalışan bayan ve erkek

Sual: Çalışan bayan ve erkeğin kurban kestirmesi mecbur mu?

CEVAP

Kurban nisabına malik olanın kurban kesmesi gerekir, çalışmakla alakası yoktur. Fakir bir

kapıcının hanımının 100 gram bileziği varsa, borcu da yoksa bu kadının kurban kesmesi vacib olur.

Aksine, arabası evi olan adamın parası nisabı bulmuyorsa kesmez.

Sual: Ailesi zengin olan bir öğrencinin de kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Hayır, zengin olan herkes kendi keser. Ana babanın zenginliği ile olmaz.

Dinen zengin olan keser

Sual: Bir evde kadın kocası oğlu ve kızı var. 4 tane kurban kestirmek istiyorlar. Bu dört kişinin

adına, evin erkeği nasıl vekâlet vermesi lazım?

CEVAP

Hepsi zenginse hepsinin kurban kesmesi gerekir. Hepsi fakirse hiç birinin kesmesi gerekmez.

Kimi fakir, kimi zenginse zengin olanlar keser. Fakirler de kesse zararı olmaz. Hepsi birine vekâlet

verebilir. O da başkasına vekâlet verebilir.

Nafile kurban

Sual: Babam yıllardır kendisine vacib olmadığı halde, çocuklarım çalışıyor diyerek kendine

kurban kesmiş. Annenize hiç kesmedim, bu sefer ona keselim diyor. Anneme de vacib değil. Uygun

mu?

CEVAP

Babanıza vacib değilse, anneniz için nafile olarak kesebilir. Mahzuru olmaz, iyi olur

Sual: Aylığı az olan karı kocanın kurban kesmesi gerekir mi?

CEVAP

Aylığın az veya çok olmasının hiç önemi yoktur. Kişi nisabın üstünde maaş alsa; fakat harcayıp

elinde para kalmazsa, zekât da vermez, kurban da kesmez. Nisabın altında maaş alan birinin elinde

96 gram altın değerinde para veya bileziği varsa, borcu da yoksa, zengin olduğu için hem zekât

verir, hem de kurban keser.

İkinci bir husus, kadın erkek dinen birbirinden ayrıdır, herkesin kazancı kendinedir. Diyelim

ki hanımın yüz gram altını varsa, borcu yoksa dinen zengindir, zekât verir ve kurban keser.

Bayram günü borçlar mevcut paradan çıkarılır, geriye elinde nisap kadar para kalan zengin

demektir, kurban keser.

Çocuk için kurban kesmek

Sual: Almanya’da 154 Euro kindergeld (çocuk parası) veriliyor. Burada bazı derneklerin

dağıttıkları broşürlerde, çocuklar için kurban kesmek vacib deniyor. Çocuk için kurban parası

topluyorlar. Çocuğun kurban kesmesinin vacib olduğu Dürer’de yazıyor diyorlar. Dedikleri doğru

mu?

CEVAP

Hayır, yanlıştır. Büluğa ermemiş çocuk için, zengin de olsa kurban kesmek gerekmez.

Şeyhayn’a göre, babasının, zengin çocuğu için de, çocuğun malından kesmesi gerekirse de, fetva

İmam-ı Muhammed’in kavlidir. Fetva verilen bu kavle göre, babanın, zengin çocuğu için, kendi

malından da, çocuğun malından da kurban kesmesi gerekmez. (Dürer)

AKİKA KURBANI

Sual: Akika kurbanı nedir?

CEVAP

Akika, çocuk nimetine karşılık, Allahü teâlâya şükretmek için hayvan kesmektir. Akika

hayvanı, kurbanlık hayvan gibi olmalıdır.

Sonra da kesilebilir. Her zaman kesilebilir. Kurban bayramında da kesilebilir. Resulullah

efendimizin nübüvvetten sonra, kendisi için akika kestiği (Şir’a)da yazılıdır.

Akika kurbanı akikanın adı olduğu için akika kurbanı denilince kurbanda kesilmesi

lazım değildir. Onu da kurban olarak söylenirse o zaman kurbanda kesmek gerekir. Akika

kurbanını kurban edeceğim derse kurbanda keser.

Akika, çocukları belalardan, hastalıklardan korur. Kıyamette, anaya, babaya, ayrı bir şefaat

ederler. Erkek çocuk için iki, kız çocuk için bir akika hayvanı kesilir. Kesilen akikadan kendisi ve

zengin fakir herkes yiyebilir, pişmiş veya çiğ olarak zengin fakir herkese verebilir.

Akikayı kesmeyip bedelini fakire tasadduk etmek, akika yerine geçmez. Akika bedeli kadar

din kitabı tasadduk etmek, akika yerine geçmez.

Şefaat etsin diye ölmüş çocuk için, torun için, hatta yaşlı kimse, kendisi için de kesebilir.

Peygamber efendimiz de, kendisi için akika kesmiştir. Bunun için hangi mezhepten olursa olsun,

herkesin akika kesmesi çok iyi olur.

Adak, akika veya ölüler için kesilecek kurban da, ilim neşri ile meşgul bir vakfa

kestirilebilir. Böylece ilim neşrine katkımız olduğu için farz sevabı alırız. İlim tahsili yapılan yerlere,

zekat, fıtra, adak, akika veya sadaka şeklinde yapılan yardım, insanı kazalardan, belalardan

korur. Dünyada, sıhhat ve afiyet içinde bir ömür sürmeye sebep olur. Ayrıca farz olan ilim yayma

sevabına kavuşulur.

Sual: Ölmüş olan çocuk için de akika kesilir mi?

CEVAP

Kesilirse iyi olur, şefaat etmesine sebep olur.

Sual: Akikayı kesmeyip, bedelini fakire tasadduk etmek, akika yerine geçer mi?

CEVAP

Hayır geçmez. Ancak farz olan ilimleri neşreden kurumlara vermek caiz olur. Çünkü akika

müstehabdır, ilim neşri ise farzdır. Farz, müstehaba tercih edilir.

Sual: Çocuk nimetine karşılık, Allahü teâlâya şükretmek için, kesilen akika hayvanı, çocuk

baliğ olduktan sonra da kesilebilir mi?

CEVAP

Evet, kesilebilir. Hatta şefaat etsin diye ölmüş çocuk için yahut yaşlı kimse, kendisi için de

kesebilir. Peygamber efendimiz de, kendisi için akika kesmiştir. Bunun için herkesin akika

kesmesi çok iyi olur.

Sual: Çocukları belalardan, kazalardan korumak maksadıyla, erkek çocuk için, iki akika

hayvanı kesmek gerekiyor. Durumu müsait olmayan kimse, bir tane de kesse mahzuru olur mu?

CEVAP

Fakir olan, bir tane de kesebilir. Yahut ikincisini daha sonra da kesebilir. Yani ikisini aynı anda

kesmesi şart değildir.

Sual: Akika kesmek isteyen kimse, (Allah rızası için akika kurbanı keseceğim) dese,

kurban kelimesini kullandığı için kurban bayramında mı kesmesi lazımdır?

CEVAP

Akika kurbanı, akikanın adı olduğu için, akika kurbanı denilince kurban bayramında kesilmesi

gerekmez. Eğer (Allah rızası için akika hayvanını kurban edeceğim) denirse, o zaman kurban

bayramında kesmek gerekir.

Akika kesmek sünnettir

Bebeği olan kimsenin, akika kesmesi sünnet-i müekkededir. Akikayı, doğumun yedinci günü

kesmek sünnettir. Çocuğun doğduğu gün, bu yedi güne dahildir. Çocuk ergenlik çağına varıncaya

kadar akikası, onun nafakasını vermekle mükellef olan kimse tarafından kesilir. Bu süre içinde

kesilmediği takdirde, ergenlik çağından sonra, kendisi kesebilir. Erkek çocuk için iki, kız için bir

hayvan kesilir. Güneş doğarken kesmek müstehabdır.

Sual: Akika nedir, niçin kesilir, belli bir zamanı var mıdır, kurban bayramında da kesilebilir mi

ve etini kimler yiyebilir?

Cevap: Akika, çocuk nimetine karşılık, Allahü teâlâya şükretmek niyeti ile hayvan

kesmektir. Çocuğa nafaka vermesi vacib olan kimsenin, yedinci günü isim koyması ve başını

kazıyıp, saçının ağırlığı kadar, erkek için altın veya gümüş, kız için gümüş sadaka vermesi ve kendi

malından, erkek için iki, kız için ise bir akika hayvanı kesmesi, Hanefi mezhebinde müstehabtır.

Akika hayvanı, kurbanlık hayvan gibi olmalıdır. Daha sonra ve her zaman da kesilebilir. Akika,

Kurban Bayramında da kesilebilir. Resûlullah efendimizin nübüvvetten sonra, kendisi için

akika kestiği Şir'ada yazılıdır.

Ölü olarak doğan çocuğa isim konmaz ve akikası kesilmez. Akika olarak kesilen hayvanın

etlerinden, kesen yiyebilir ve pişmiş veya çiğ olarak zengin, fakir herkese verilebilir. Akika kesmek,

Şafii ve Maliki mezheplerinde sünnet-i müekkededir. Şafii ve Hanbeli mezheplerinde, kemikleri

atılmaz, kırılmaz. Oynak yerlerinden ayrılıp toplanır. Bir temiz, beyaz bez içinde gömülür. Hanefî

ve Maliki mezheplerinde kemikleri kırılabilir.

Akika, çocukları belalardan, hastalıklardan korur. Kıyamette, anaya, babaya, ayrı bir şefaat

ederler. Mevâhib-i ledünniyyede deniyor ki:

“Hicretin sekizinci yılında İbrahim dünyaya gelince, yedinci günü, Resûlullah efendimiz

İbrahim’in başını tıraş ettirip, saçının ağırlığı kadar gümüş sadaka verdi ve akika olarak iki koç

kesti. Saçlarını gömdü.”

Akikayı keserken şöyle denir:

“Bismillahi vallahü ekber Allahümme hâze minke ve ileyke Allahümme hâzihi

akikatü fülan.”

Meali:

(Allah’ın ismiyle, Allah en büyüktür. Allah’ım! Bu, sendendir ve sanadır [senin rızan için

kesiliyor.] Allah’ım! Bu, falancanın akikasıdır.)

Akika kesilince kemikler kırılmadan, eti sıyrılır ve pişirilip dağıtılır. Eti fakirlere göndermek,

onları eti yemeğe davet etmekten efdaldir. Sadece sağ ayağı, uyluk’un köküne kadar çiğ olarak

ebeye verilir.

Kurban olacak hayvanda aranan şartlar, akika olacak hayvanda da aranır. Ancak akika her

zaman kesilebilir. Kurban ise, sadece kurban bayramında kesilir.

Doğumun yedinci günü akika kesildikten sonra, bebeğin saçının tıraş edilmesi, kesilen saçın

ağırlığınca altın, bu mümkün değilse gümüş sadaka verilmesi sünnettir. Sonra çocuğa güzel bir isim

verilir.

Bebek ilk doğduğu zaman; sağ kulağına ezan, sol kulağına da ikamet okumak ve ağzına

hurma sürmek sünnettir. Hurma yoksa, başka bir tatlı sürülür. Doğumdan sonra babayı tebrik

etmek de sünnettir.

Kurban parası azsa

Sual: Vekâletle kurban kesiyoruz. Mesela kurban başına 400 lira gönderiyorlar. 400 liraya

kurban almamız imkânsızdır. 100 lira kendimizden katarak 500 liraya alsak veya bir hayvan için bin

lira veren de olsa, biz ona bir tane kurban kessek, dinen bir mahzuru olur mu?

CEVAP

Vekil asıl gibidir. Birine vekâlet verince, ona para versek de, vermesek de; az versek de, çok

versek de, kesilen kurban sahih olur. Bunun gibi birine hiç para vermeden (Zekâtımı ver!) desek,

o da bizim adımıza zekât verse, zekâtımız verilmiş olur. Bu işlerin parayla değil, vekâletle ilgisi

vardır. Vekil bu işleri paralı da, parasız da, kendinden para katarak da yapabilir.