16 cahier 3Kiswahili - eduquepsp.education · VALIYOMO DIBAJI l INGILIO 2 KIPINDI CA 1: KUISHI VIZURI NAFASI YAKO Juma ya 1 : Kijiji 4 Juma ya 2: Mji 8 Juma ya 3: Ndoa 12 Juma ya

Ministere de l'Enseignement Primaire,Secondaire et Professionnel

lW-so·'·---•,·

-.. 1,·• m··-----

•.-,1,a?,a.-·.•· /{· ? I . 11 I , -'l I . ·, :

- ' J '\ I 1 .

,,I 1- i ' t ,.-_, I

'

Buku ya mwanafunzi

IW60MA NA IWANDIKABuku ya mwanafunzi

Direction des Programmes Scolaires et Materiel Didactique

VALIYOMO

DIBAJI l

INGILIO 2

KIPINDI CA 1 : KUISHI VIZURI NAFASI YAKO

Juma ya 1 : Kijiji 4

Juma ya 2 : Mji 8

Juma ya 3: Ndoa 12

Juma ya 4 : Sherehe ya ceti 16

Juma ya 5 : Usafi wa mwili - Usafi wa nguo no cumba 20

Juma ya 6 : Matunzo - Vituo vya afya 24

KIPINDI CA 2 : KUKINGA MAZINGIRA

Juma ya 8 : Mapishi 30

Juma ya 9 : Vinywaji 34

Juma ya 10 : Mimea - Mavuno 38

Juma ya 11: Kukinga mazingira 42

Juma ya 12 : Nyama za ufugo 46

Juma ya 13 : Nyama za pori 50

KIPINDI CA 3: KUENDELESHA JIMBO MBELE

Juma ya 15 : Kazi ya shamba 56

Juma ya 16: Kazi ya mikono 60

Juma ya 17: Barabara - wanda - maji 64

Juma ya 18: Vyombo vya usafiri 68

Juma ya 19 : Micezo za asili 72

Juma ya 20 : Micezo 76

DIBAJI

Kifungo cha mwisho ya kanuni ya tano ya sheria muhimo ya mafunzo ya taifa,inchini ya Kidemokrasia ya Kongo, kinajulisha kwamba, maadibisho ya shule inaukomo ya kuelimisha kimuhimu na kiusawa kila mtu kusudi ya kumfanya awemwenye mafaa kwake yeye mwenyewe, pia kumuingiza ndani ya shirika.

Kwa kufikia ukomo hii, yapashwa, kwa mwisho ya masomo ya msingi, mtotomkongomani aelewe , kusoma, kuandika, kuhesabu, kusikiya na kusema kwa Luga lakikingomani na kifaransa.

Kwa hivi, hadi Leo tena, kuna mwanafunzi anaye maliza masomo ya msingi na angalibado na magumu kati ya usomi-mwandiko; uwezo aliopata katika majifunzo yakusoma na kuandika haifike kwenye kiwango za kanuni ya kimataifa.

Tokeo hii, inahakikishwa na mitiani mbalimbali ya taifa (TENAFEP) na ya kimataifa(EGRA). Kiwango ya chini ya mafanikio inayo rikodiwa katika elimu zingine za shule,inazingatiwa kuwa matukio mbovu, ya wanafunzi, kukosa ujuzi wa kusoma nakuandika.

Uwezo wa usomi-mwandiko, inabaki shurti inayoitajika kwa kuhakikisha majifunzoya elimu zingine.Kwa kutengeneza hali hii, Wizara ya mafundisho ya msingi, sekondari na kazi,ilikamata hatua muhimu inayo lengo la kuboresha hali ya mafunzo-majifunzo, hasakwa kutosha usomi-mwandiko kuwa elimu ndogo, na kuiinua kwa ngazi ya elimukubwa ya majifunzo.Ndio sababu, wizara ya mafundisho ya msingi, sekondari na kazi, anashukurumchango ya washirika wake kiufundi na kipesa, kumuunga mkono kwa uboreshajiwa hali ya majifunzo na kwa ubadili ya mfumo kielimu ya Kongomani.

Vitabu hivi, vimeundwa na chumba inchini, kinacho usika na mipango ya shule navyombo vya mafunzo (DIPROMAD) ikisaidiwa na washirika wanao jiusisha namafunzo ya usomi-mwandiko kwa Luga la taifa. Vitabu hivi, ni mali ya Wizara yamafundisho ya musingi, sekondari na kazi, pia ni kwa wanafunzi na walimu wadarasa la kwanza, la pili na la tatu ya shule zote ya msingi ya kiserkali na ya msingi

ya kipekee yenye kukubaliwa. Tuna amini,watashiriki kwa uboreshaji wamafundisho na majifunzo.Walimu wanaume na wanawake, wanaitwa kwa kufanyiziya na kutumia kwa upeovyombo hivyo vya bei vya mafundusho kwa kufanya kazi zao zaidi kwa faida yawanafunzi

<]aston 9rf.'VS'E9rf.P..'N,A <BO!N?'Waziri wa :Mafa:natsfioya

:Msinei, Se?rufari na :Mtaalamu

INGILIO

Waziri wa Jamuhuri ya kidemokratia ya Kongo aneye husika namafunzo ya msingi, sekondari na kikazi, anainua elimu ndogo yakusoma na kuandika kwa kiwango ya elimu kubwa incini. Alikamata

mpango huu, iii ajibu ku maendeleo ya kikanda na kimataifa,kulingana na kanuni zilizo cukuliwa duniani kote pornolc na yanayo fanyikainchini mwetu.

Kwa kuboresha hali ya mafunzo-majifunzo ya kusoma na kuandika kunako shulela msingi, uwaziri huo, umeandalia mwanafunzi na mwalimu vitabu kufuatanana mpango wa mafunzo ya taifa.

Kwa darasa ya kwanza na ya pili ya shule la msingi, luga ya taifa iko kwaujumla, luga ya mafunzo na elimu inayo fundishwa. Kwa darasa izo mbili,kifaransa inafundishwa tu sawa elimu. Mafunzo yoke, inaishia tu kwakusemabila kuandika.

Ni kuanzia kwa darasa ya tatu ndipo majifunzo kwa luga ya taifa yanahamishwakwa luga la kifaransa. Ni wakati misingi ya ufundi wa kusoma luga la taifalimekwisha tiwa, ndipo, wanafunzi watajifunza sasa bila shida na kwa harakaluga la kifaransa.

Maendeo ya mafunzo-majifunzo inatiya msingi kwa kulinganisha luga la kwanzana lile la pili. Kwa hivyo, vikundi tatu vya herufi vilitambulishwa:

- Herufi za kufanana kwa sauti na kwa maandiko;

- Herufi za kufanana kwa maandiko lakini zina sauti mbalimbali;

- Herufi za kipekee.

Buku la usomi la mwanafunzi, pamoja na kitabu cha mwalimu na chamwanafunzi, viliundwa kwa misingi wa ugunduzi wa kisayansi ya sasa, inayohakikishwa na kucunguzwa.

Ndani ya maendeleo ya mafunzo-majifunzo, msingi ni juma ya majifunzo. Kilo

juma ya mafunzo-majifunzo, ina mada ndogo inayo fundishwa katika siku sitaya kifaransa na siku ine ya luga la taifa. Siku ya kwanza ya juma, wanafunziwanasikiliza usomi wa mwalimu. Siku ya mwisho, wanafunzi wanakamilisha yalewaliojifunza juma nzima, na wanafanya mazoezo ya kuandika.

Kitabu hiki, ni chombo nzuri kiliotungwa kwa kuimarisha mazoezo mbalimbaliyalio fanyika somoni. Tunaalika walimu pia wazazi kusindikiza wanafunzi nakuwapa nguvu ya kumiliki yalio ndani ya kitabu hiki Tajiri kwa mazoezo ya kusomana kuandika, ambao, bila shaka kitawaruhusu kupata ujuzi unayo hitajika.

KIPINDI CA KWANZA

KUISHI VIZURI NAFASI YAKO

Juma ya 1

Nazungumuzia wandugu wangu hadisi hii.

-??----

Naandika majina ya vijiji tutu ya jimbu yenu.

,

...J_

la

-L1.

"""'

.:).

_________I 4l r

Natuzuma.

Nasoma usomi huu: Mapendo ya Kijiji

Paulo ana mapendo ya Kijiji cake. Kilo moro anawazanini otufcnyc. Asubuhi, Paulo alikusanya vijana woteakawaambia: «Sisi ndiyo viongozi vya wokoti ujao».Tukamate mipango iii tutie usaf kijijini. Wamojawatafyagia bcroborc kilo siku. Wengine wctckcto majanirnoboyo. Watoto nao watatupa ucofu ndani ya yololo.Wote wanatumika iii waepuke mbu.

Naandika ile nitafanya kwa kuonyesha uscf wakijiji cangu.

5 I:? 111

Nacagua ndani ya usomi misemwa mbili ya kuhckikisho.

1.

2.

Naandika ingine misemwa ya kuhckikisho.

1.

2.

6 'lJI

-

Naandika jina cinl ya sonomu.

Najaza msemwa huu:

Katika Kijiji cetu muna ..

Naandika misemwa mbili kuhusu sura ya Kijiji cetu.

7r1

•

Juma ya 2


_...

- -

Naandika majina ya miji mikuu ya inci yenu .

..J la

"""'L1.

--..

J .

Natoznmc.

Nasoma usomi huu: Matembezi kutiko mji

Paulo nu wenzake wunaenda matembezi kctiko mji.Wanaona duka mingi inowcshanqnzu.Gari no pikipiki zincpita mbio suno. Wanaogopa kuvukaborobcrc. Wakajiuliza: "Tufanye je iii tuvuke njia?"Wakashikana mikono.

Wanaona pio serkali kubwa ya mji wetu. Wanafurahi jinsinyumba zu gorofa zimejengwa.

Naundik« ile nitcfcnyo kuma nlnoenda matembezikotlko mji mkuu:

9Ill

Nacagua ndani ya usomi misemwa wa Kuuliza.

1.

2.

Ncondlka ingine misemwa ya Kuuliza.

1.

2.

·111- '"

l

___;.•

Naandika jina cini ya sanamu.

'.

?-.1,--.:,1Jf1;1

-·

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Najaza msemwa huu:

Wapi kila posho?

Naandlka misemwa mbili kwa kueleza wapi wazaziwanuenda kilc posho.

1 1

r1

•

Juma ya 3


IS OVI "- - -

• • •

-

--

Naandika majina ya sherehe mbalimbali.

,

..J"'

""""

L1.

_.....

:, .

'

Nctozomo.

Nasoma usomi huu: T 1.k k kumea I vsa u oramuSisi tumealikwa ku korcmu ya ndoo. Tunctoycrishcmavczi yetu vizuri. Tunafika ku karamu tunapelekazawadi yetu.Baadae, tunckulo cokulo nu kunywa vinywaji mbollmboli.Mimi nafurahi kablsu na matunda.Wakati tunamolizu kulo, tunaceza malinga ya kwetu.Nkambo hakuceza sababu ni mgonjwa. Bibi na bwunaurusi wonacezo vizuri scno sabcbu ni siku kuu yao.

Naandika kitu nitcfany« wckati vsa ndoo ya nduguyangu.

13Ill

Natia misemwa hii kwa sure ya kukono.

1. Sisi tumealikwa ku karamu.

2. Nilipeleka zawadi nzuri.

Naandlka misemwa mbili ya kukana.

1.

2.

,... _ '-l___;.•

Nacagua neno isiyo angalia ndoo.

Arusi

Mtumbwi

Cukula

Bwana

Nyimbo

Nojozc msemwa huu:

Ku ndoo tunohiteji .

Naandika misemwa mbili kuhusu vitu rnbolimbolininavyo hitaji ku korurnu ya ndou.

'

II? '----

Juma ya 4


Naandika majina ya sherehe mbalimbali.

,

...I

.

"""'

L.

?J .

Natoznmc.

Nasoma usomi huu:.. h kK11s a arcmu

Karamu ilipita vizuri sane, cckulo ilikua mingi. Tunckula,kunywa na kucezo malinga.Wajumbe wa masomo wanofurahi pie. Mbele warudiwanamtolea Nehema msaodc.Sisi tunaendelea kucezo mpakn mangaribi. Kiishatunasufisha rnusuhanl yote. Tunchesabia mscadc nozawadi. Mcuo ni mingi. Amisi hokuturnika tena analala.

Nocndika kitu nitafanya wakati wa koromu.

17Ill

Nafsi Nyorno Vitu

Naandika misemwa tutu munamo majina mbalimbali.

1.

2.

3.

,1111!11_'-l__

_;.•

Nacagua neno isiyo angalia Korumu.

Vozi

Vigelegele

Furahc

Ceko

Fimbo

Nojozc msemwa huu:

Ku karam u tunah itaj i

.

Naandika misemwa mbili kuhusu vitu mbclimbclininovyofonyc ku koromu.

'

II? '----

Juma ya 5


Naandika matendo totu ya usaf wa mwili.

-I-

-/-..'.:l.

1 20 ?ll.LJ

Natczurnc.

-Nasomo usomi huu:

f d. hMa un 1s o ya mganga

Alina cnafusiri« wczezi soma ya mganga. Mganga clifikosomoni. Alitupatia mashauri ya usafi.

Mganga alitufundisho ginsi tunaweza kuepuka magonjwa.Tukisukua meno no muswagi nc kugoma rnavazi.

Tukibudlllshu nguo ya kitandc kilo mare. Tukifunguamadirisha yo. cumbo. yetu.

No.andiko. misemwo. kuhusu mafundisho ya mganga.

21r1

•

Naandika majina 3 ndani ya kilo cumbu.

Jina la pekee Jina la jam ii

Naandika misemwa totu : na jina la mtu, jina la

nyama na jina la kitu.

1.. .

2. . .

3. . .

1111 .

Andika maneno 5 inayoelekeya uscfi.

Najaza msemwa huu:

Tufue nguo iii.

Noelezo kwa kuandiku misemwa mbili, ya matendo yausafi.

'

II- '----

Juma ya 6


(±)HOP ITHL I MHHERO

/ /l,

,- ,? -' , , ,,,,.-

-

Naandika majina tutu ya vituo vya afya.

,1

...11-.

'""L.

?D.

__________I 24 I_I _

Natuzumc.

Nasomc usomi huu: Waganga wenyi ujuzi

Hopitali ya kijiji cetu ina waganga wengi. Wana ujuzikcblso. Wanatunza magonjwa mbolimboli.

Kilo mganga anakazi yoke ku hospitali. Ukiwatafutawaganga vso: meno, moyo, mace utawopoto, pia kuno

waganga wa watoto.

Hata komo umevunjika mguu, utopnta mganga. Sisituende hospitalini wokoti tunagonjwa, kiisha tufwatemashauri ya waganga.

Naandika maneno rnbclimboli inayo elekeo vituo vyaafya.

25'

Najaza kodi hii no majina ku uwingi co ku umoja.

Nafsi Nyama Vitu

Safi Imbwa cakulc

Naandika maneno 5 inayoelekeya afya.

Nojozc msemwa huu:

Hospitalini kuno.

Nuandiku misemwa mbili kwo kuelezo kuhusucumba ca ofyc.

'

II- '----

KIPINDI CA PILI

KUKINGA MAZINGIRA

Juma ya 8


Naandika majina tutu ya cokulo:

l..a

l .

i-.lL.

?n.

\

Natazama.

Nasoma usomi huu: Cakula kawaida

Nyuma ya nyumba yetu, kuna bustani. Chiza alicumamajani ya viazi ya bustani. Majani ya viazi ni mbogakawaida. Inakinga mwili wetu kwa matatizo ya afya.

Chiza anapiga majani ya viazi. Anaongeza viungo: tomato,matungulu na kazalika. Wakati inaivia Chiza anaonja,anaruka ruka na furaha. Anasema: «Huum! Mcuzi huu nitamu sana!»

Naandika msemwa kuhusu cakula.

31r1

•

Nccndika majina hizi kotiko uwingi co umoja.

Umoja Uwingi

Kinywaji

Viazi

Kiungo

vitabu

Kiti

Kidole

·-- '-l___;.•

Noandikc jina cini ya sanamu.

' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Najaza msemwa huu:

Nyumbani tunokulo.

Naandika misemwa mbili kwa kueleza cakulckawaido ninayopenda.

33r1

•

Juma ya 9


Naandika majina tutu ya vinywaji.

,

...J

,_

'"""'

L,.

?J.

Natoznmc.

Nasoma usomi huu: Kisima ca kijiji cetu

Kijiji cetu kina kisirno ya rnoji scfi. Kila mwanakijijianatega maji ku kisima. Tunafanya angalisho wckotitunatega maji. Sababu ni maji ya kunywa, hatupendiucofu uingie ndani.

Kwa kukinga usaf wa kisirna, kilo jamaa ino posho rnojo

ya kutia usofi. Kweli maji ya kisima cetu ni born.

Naandika msemwa kuhusu kisima ca kijiji.

35Ill

Noandikc mujlno hizi kctiko uwingi co umoja,

Umoja Uwingi

Mwanakijiji

Wanaume

muke

Watoto

mutu

Naandika jina cini ya sonomu.

' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Najaza msemwa huu:

Kila asubuhl tunakunywa .

Naondikc misemwa mbili kwo kuelezo vinywajininavyotumia baada ya kulo.

37r1

•

Juma ya 10


--???-

Naandika majina mbalimbali ya miti.

..1,.

-L,.

-?-

----------..?,?------

Natazama.

Nasoma usomi huu: Mafaa ya poriLeila na Davido wanaenda kulunguza pori. Wanabebakibiriti. Ni wakati wa kipwa. Njia ni nyembamba na miti nimirefu. Matawi ni mengi na na yenyi kukauka. Wanasikiamlio mzuri wa ndege, wa wanyama na vidudu vya kila

omo.Ctlvido akasema: «Tukiunguza pori, miti itaungua nawandege watafariki.»Leila anasema: «Pori yatupatlc cakula. Wanyama ni mali

ya inci yetu.»Na hivi,wanarudi kwao.

Naandika misemwa kuhusu mimea mbalimbali.

39r1

•

Naandika mcjina hii kctiko uwingi co umoja.

Umoja Uwingi

Mhogo

Miguu

Mhindi

Miti

Mlima

Nacagua neno isiyo angalia mimea no mavuno.

Maboga

Kupanda

Avokati

Sarnaki

Maharagi

Najaza msemwa huu.

Kwa kukinga mazingira, tunopashwc .

Naeleza kwa kuandikc misemwa mbili, ncmno nitotumic.rmmeo nc mavuno.

'

41 'I!,.

-

Juma ya 11


Noondikc matendo nitafanya kwa kukinga mazingira.

,

--J_

la

-L1.

"""

:, .

Natazama.

Nasoma usomi huu:Tuheshimu mto

Mto ni yenyi mafaa kwetu. Inascidio watu, nycmo piemimea. Watu wunaish] kcndokando ya mto. Wanajioshano kuivisha cokulo kwa maji yake.

Kucafua mto imekatazwa. Tukumbuke watu wanaoishicini ya mto. Sarncki plo wanahitaji maji safi.

Nuandikc msemwa kuhusu kukingamazingira.

43r1

•

Kutokana na usomi wetu, naccquc maneno 4 inayoonyesha mwenyi wa tendo.

Nocndiko msemwa omboo mwenyi wa tendo ni jina.

44'I lJ

-

Nacagua neno isiyo angalia mazingira.

mfereji

shombo

kij ij i

nyumba

.pon

Najaza msemwa huu:

Pori inatusaidia kwa.

Nanndike misemwa mbili kwa kuelezo vitendo vyakukinga mazingira.

'

II? '----

Juma ya 12


Naandika majina totu ya nyama zc ufugo.

,

...J

-

?L.""""'

J .

Nntozama.

Ncsoma usomi huu: Pako yetu

Nyumbani tunuishi na pok« pembeni, jinn lake Tomi.Mama no babe wamemubeba kilajioni. Wakati alikuwomdogo,tulimulisha kwo mcziwo.

Leo amewinda ponyo mwenyewe. Tomi hapendi majilakini ni msofi. Amejiosha no ulimi wake. Nyumbani,tuncmupendo Tomi sisi wote.

Naondik« msemwa kuhusu poke yetu.

47II

Kutokana na usomi yetu, nacagua misemwa mbili: mojainayo timizo la karibu, ingine timizo la mbali.

1.

2.

Tunga misemwa mbili; moja inayo timizo la karibu,ingine inayo timizo la mbali.

1.

2 .

48'I lJ

-

Ncondikc maneo tone inayoelekea nyama zu ufugo.

Najaza msemwa huu:

Nyama wamej i Ii sho kwa.

Naandika misemwa mbili kwa kueleza kuzi ya pokenyumbani.

'

II? '----

Juma ya 13

Nazungumuzia wandugu wangu hudisi hii.

Naandika mojino ya nycma nlnozoono kunako sanornu.

,...1

.

i-.lL

.

?D.

Natazama.

Nasoma usomi huu:Mamba na Kima

Mamba anaomba kima wawe marafiki. Tutaishi namnagani? Ulizo la kima kwa mamba. Mimi nukoo mitini,nimejilisha kwa mbegu. Ila wewe umelula majini, noumejilisha kwa samaki.

Mamba akasema: «tutaishi rncanc, nokuoccnc usiku.»Verna, inawezekana tuwe morofiki, kwakuwa tunaishiporini. Mamba na klrna wakawa marafiki wazuri.

Naandika maneno mbalimbali inayo elekea nyama.zc port.

===========?? 51 '?,==========

Ndani ya usomi yetu, nccoquo misemwa mbili: mojoionoyo timizo la rnohcli no ingine la timizo la wokoti.

1.

2.

Natunga misemwa mbili; mo]o unao timizo la mahuli,ingine unao timizo la wakati.

1.

2 .

52'I lJ

-

Ncundikc rnaneno incyoelekea nyuma zc pori.

Najaza msemwa huu:

Nyama wamej i I isha kwa .

Nocndiko misemwa mbili kwa kuelezo nini ninowezckufunyio mtu ckinlombo mscodo.

'

II- '----

KIPINDI CA TATU

KUENDELESHA JIMBO MBELE

Juma ya 15


Naandika majina ya vyombo vya kazi ya shamba.

,

.._l la

?L .

...,.

:, .

Natoznmc.

Nasoma usomi huu: Mavuno

Mashauri ya babe inasoidie watoto. Wakati wa mavunowanajaza tele mifuko ya cakula. Mavuno hio ndiyo utajiribobo yao aliwaambia.

Kusudi isioze, wanaweka maharagi ndani ya mifuko.Wanapanga mihogo kwenye juo iii ikauke vizuri. Matundanu mamboga wanoziweka pa nofcsi nzuri. Kwa furaha,wcnoepuke kobiso njaa mwcko huu.

Naandlko misemwa mbili kuhusu kazi zn shamba.

57Ill

Ndani ya usomi yetu, ncccquo vielezo 3 ninavyotarnbuc.

1.

2.

3 .

Natunga sasc msemwa no kilo kielezo.

1.

2.

3.

,1113:11_'-l__

_;.•

Naandika jina cini ya sanamu.

....................

Najaza msemwa huu:

Tunapanda tele.

o • o o • o o I • • • • • o o • o o • o

Naandika misemwa mbili kwa kueleza namna ninavyotumia mavuno yangu.

59r1

•

Juma ya 16

Nazungumuzia wandugu wangu hodisi hii.

Naandika rncjina ya vyombo vya kozl vya mseremalan i navyopenda.

,

...I,.

-L,.

??-

'

Nctozomo.

Nasoma usomi huu: Mama ni mshonaji

Mama omeniornshc kilc asubuhi nifyagie nofasi yakushonea. Ninapo rnalizu orneniombc pin rnezo na viti.

«Nltoshono leo nguo nyingi!» Asema mama. Watejawangu wnnohitcjl kesho nguo zoo. Nlncpokato nguo,musiokote ovyo vitepe. Kuna vitepe nitckavyo tumikishwaupyo. Mtu osishike mkasi na wembe mezani mwangu.

Ncandikc misemwa kuhusu kozl ya mshonaji.

61Ill

Ndani ya usomi yetu, nacagua Kielezo ya kulinganisha,ya kiasi, ya wakati na ya mahali.

1.

2.

3.

4 .

Natunga soso msemwa no kilo kielezo.

1.

2.

3.

4 .

62'I I

r

Naandika jina cini ya sonamu.

Najaza msemwa huu:

Baba arnerudl kilo na peso nyumbani.

Naandika misemwa mbili kwo kuelezo kazi mbulimboli

ya mikono.

63r1

•

Juma ya 17


Naandika majina mbalimbali ya vyombo vya kusafiri.

...1

-

"'L .........:)

.

Nasoma usomi huu:

Nctozomo.

Mto Kongo

Mto Kongo ni mrefu na mnene. Ni mto unoyo kutilizoKongo-Kinshasa nzimo. Watu wonowezc kusafiri kwamaji yoke.

Tumieni mtumbwi ao rncshuo kwa kusafiri. Wenginewoloe surnaki. Maji yoke ni nzuri na yenye umeme ngumu.Jito Kongo inajaa kwa mvuo pia kwa vijito.

Ncondikc misemwa kuhusu safari niliyofanya.

65Ill

Ndani ya usomi yetu, nacagua maelezo 3 ya hali ninayotambua.

1.

2.

3.

Natunga susa msemwa na kilo elezo la hali.

1.

2.

3.

·-- '-l___;.•

Nccoquc neno isiyo angalia njia.

Barabara

Jito

Kitcndo

Bahari

Njanja

Najaza msemwa huu:

Barabara yetu ni.

Naandika misemwa mbili kwa kueleza njia rnbolimboli

ya kusuf ri.

'

Juma ya 18


Naandika majina ya vyombo vya kusafiri ninavyoonakwenyi sanamu hii:

-l -

-/_ -

-:J •

68,? ,.

Natczurnc.

Nasoma usomi huu: Kinga ya mjomba

Mjomba omepokea kinga nyeusi mpya. Vyumba vyake vyahewa ni vyeusi pio. Jioni mjomba cnccunquzo hewa ndaniya gurudumu.

Kesha nitoendo shambuni kubebo mavuno. Njia ino bondendefu pia milima mbili mirefu. Maperna nitaweka breki nakibeba-mizigo. Nitahitaji pio kombo kwa kufunga mizigo.

Naandika misemwa mbalimbali kuhusu vyombo

vya kusafiri.

69r1

•

Noondikc kwa uwingi.

Umoja Uwingi

Cumba ceusi ............................

Mlima murefu............................

Mutu mupumbavu............................

Bonde mufupi.......................................

Natunga msemwa no kilo elezo la holi: rnpya, rnopyc,mdogo.

1.. .

2. . .

3. . .

,lllflill_'-l__

_;.•

Naandikc maneno kuhusu vyombo vya usofiri.

Nojozo msemwa huu:

Kwa kusofiri tunohitcji .

Naandika misemwa mbili kuhusu vyombo ninccukuokwo kusufiri.

'

II.. '" ---

Juma ya 19


Naandika majina mbalimbali ya micezo ya asili.

...1

-

"'L .........:)

.

Natczurnc.

- -?--.a?/ '' ' ( ,__

Nasoma usomi huu:

I

Kutayarisha mcezo

Tunoteyorishc mcezo ya kukirnbia. Kama sijitayo.rishevizuri, siwezi kushinda. Siwezi kushinda sobabu,wapingaji wangu wonojltcycrlsh« vizuri.

No.vao. vnzi inoyofcc iii ngozi ya mwili ipate hewc, Kamajua ni koli, navaa kofia kicwani. Kofiu yaniso.idia kwakuepuko joto. Sasa niko toycri. Siogope hato. kitu scbabuniko tayari kwa kuceza.

Naandika misemwo. mbo.limbo.li kuhusu micezo ya o.sili.

73r1

•

Naandika matendo hizi ku wokoti utokcokuja.

Wakati vso scso Wakati utckaokujo

Ninatayarisha

Anaceza

Tunawina

Tunavaa

Naandika matendo hizi ku wakati wa snso.

Wakati utckcokujo Wakati wa scso

Nitakula

Atakuja

Tutakimbia

Wataogopa

74'I lJ

-

Naandika maneno kuhusu micezo ya osili.

Najaza msemwa huu:

Mbele ya kucezo tuna .

Naandika misemwa mbili kuhusu mctcyorishoninofunyc kwo kushindo mcezo.

'

Juma ya 20


Naandika hadisi ya leo kwa ufupi.

-.•,.

-L ,.

--?.

76'r I!

Nctozomo.

Nasoma usomi huu: Mcezo inoanz«

Mcezo wa kukimbia unoonzc. Tino no Tina ni wahuzuriaji.Wanatazama ginsi mcezo inupitike.

Wacezaji wanckimbia mbio sawa vile kosha. Gola anambio sana lokini anateuk«. Hukuweza kufika veo kwonzo.Tino no Tina wannpiqc mikono no kuimbo nyimbo.

Tina analalamika wckcti timu yoke inokimblo. Tino yeyeunofurchi ginsi wocezoji wunokimbic.

Naandika misemwa mbili kuhusu micezo.

77Ill

Nacagua ndani ya usomi tendo tutu inayoanza nakitangulizi « Ku ».

1.

2 .

3 .

Naandika misemwa tatu na kila tendo.

1.

2 .

3 .

78 'lJI

-

Nuandik« rnoneno inoyoelekec mcezo vux mpiro.

Najaza msemwa huu:

Kwa kucezu mpiru nina .

Naandika misemwa mbili kuhusu nnmna nincfonyo kwokucezo mpira.

'

II? '----

Ce cohler de lecture a ete lmptlme gt6ce O l'oppui gen8reux du peuple omeflcoln et dupeuple brttonnlque, 0 trovers l'Agence des Etats-Unis pour le OE!-veloppement International (USAIO)

et le Mlnlstere Britonnique de la Cooperation Internationale (OFIO/UKAID).

Documents

16 cahier 3Kiswahili - eduquepsp.education · VALIYOMO DIBAJI l INGILIO 2 KIPINDI CA 1: KUISHI VIZURI NAFASI YAKO Juma ya 1 : Kijiji 4 Juma ya 2: Mji 8 Juma ya 3: Ndoa 12 Juma ya