8/17/2019 155 171 225

1/15

Pengendalian Bahaya Lingkungan Kerja

Analisis Hazard di Industri Informal “ Dito Laundry”

Disusun Oleh :

Dwi Nikmah Lestari 25010114120155

Chaca Ramadhani 25010114120171

Puti Andam Dewi 2501011410225

FAKL!A" K#"#HA!A$ %A"&A'AKA!

$I(#'"I!A" DIP)$#*)')

"#%A'A$*

+,-.

BAB I

8/17/2019 155 171 225

2/15

P#$DAHLA$

1!1 Latar "elakan#

$ndustri laundry atau %inatu adalah &asa 'encucian 'akaian (an# 'ada

awaln(a han(a ter%atas 'ada 'encucian %a&u %iasa se'arti keme&a) ka*s) celana

dan se%a#ain(a! +ekaran# ini %isnis laundry  men&adi industri kecil (an#

ke%eradaann(a sudah men&amur dimana ,mana! -al ini %isa dise%a%kan *leh

mulai 'adatn(a hunian *leh mas(arakat atau 'enduduk (an# memiliki

kesi%ukan tin##i sehin##a tidak sem'at untuk mencuci sendiri di rumah!

-al seru'a ter&adi di .em%alan#) +emaran#! .em%alan# meru'akan

hunian (an# 'adat *leh mahasiswa karena adan(a /niersitas Di'*ne#*r*!

ehidu'an mahasiswa (an# san#at si%uk) serta kemandirian dan asilitas

untuk mencuci 'akaian sendiri san#at rendah) maka &asa laundry  san#at

di%utuhkan! euntun#an (an# %esar %isa dida'at melalui %isnis laundry  di

.em%alan#! "aik %isnis industr( kecil rumahan mau'un  franchise keduan(a

sama,sama men&an&ikan sehin##a %an(ak *ran# (an# mem%uka %isnis

laundry!

+aat ini laundr( sudah men&adi ke%utuhan mas(arakat di k*ta 3 k*ta!Den#an adan(a kema&uan tekn*l*#i dan 'en#etahuan) kini laundr( 'un tidak 

han(a mencuci 'akaian sa&a) namun &u#a %isa mencuci tas) se'atu) %*neka)

kar'et dan lan se%a#ain(a! -asil cucian di laundr( 'un %ersih dan wan#i

sehin##a *ran# akan le%ih memilih laundr( dari'ada mencuci sendiri di

rumah! Peralatan (an# di#unakan *leh &asa laundr( sudah can##ih! ereka

men##unakan mesin cuci (an# m*dern! -al ini ditu&ukan untuk menun&an#

hasil cucian (an# memuaskan 'elan##an!

"ahkan saat ini) hasil cucian laundr( men##unakan %er%a#ai macam

 'ewan#i (an# da'at di'ilih sendiri *leh 'elan##an! Pewan#i (an# di#unakan

*leh &asa laundr( 'un tidak mudah men#ua' la(akn(a 'ewan#i 'akaian (an#

 %iasa di#unakan dirumah!

 Namun) tan'a disadari keadaan dan asilitas 3 asilitas terse%ut &ustru

da'at memicu munculn(a %aha(a ker&a! "er%a#ai kecelakaan ker&a dan

 'en(akit ker&a da'at ter&adi di %isnis laundr( atau %inatu! "aik itu dari akt*r 

er#*n*mi) isik) kimia mau'un %i*l*#i!

2

8/17/2019 155 171 225

3/15

1!2 Rumusan asalah

1!2!1 "a#aimanakah 'en#*r#anisasian ker&a di industri %inatu atau laundr(

1!2!2 A'a sa&a ha6ard (an# ada di tem'at ker&a 'ada industri %inatu atau

laundr(

1!2! A'akah risik* (an# %isa di'er*leh 'eker&a (an# %eker&a di industri

 %inatu atau laundr(

1!2!4 "a#aimanakah tin#kat ke'arahan risik* terse%ut

1!2!5 Adakah keterkaitan antara cara ker&a di laundr( den#an kesehatan

1!2! "a#aimanakah tindakan 'en#endalian terhada' risik* (an# ada di

industri laundr(

1! .u&uan

1!!1 /ntuk men#etahui 'en#*r#anisasian ker&a di industri %inatu atau

laundr(!

1!!2 /ntuk men#etahui a'a sa&a ha6ard (an# ada di tem'at ker&a 'ada

industri %inatu atau laundr(!

1!! /ntuk men#etahui risik* (an# %isa di'er*leh 'eker&a (an# %eker&a di

industri %inatu atau laundr(!

1!!4 /ntuk men#etahui tin#kat ke'arahan risik* terse%ut!

1!!5 /ntuk men#etahui keterkaitan antara cara ker&a di laundr( den#an

kesehatan!

1!! /ntuk men#etahui tindakan 'en#endalian terhada' risik* (an# ada di

industri laundr(!

1!4 anaat

1!4!1 Da'at men#etahui 'en#*r#anisasian ker&a di industri %inatu atau

laundr(!

1!4!2 Da'at men#etahui a'a sa&a ha6ard (an# ada di tem'at ker&a 'ada

industri %inatu atau laundr(!1!4! Da'at men#etahui risik* (an# %isa di'er*leh 'eker&a (an# %eker&a di

industri %inatu atau laundr(!

1!4!4 Da'at men#etahui tin#kat ke'arahan risik* terse%ut!

1!4!5 Da'at men#etahui keterkaitan antara cara ker&a di laundr( den#an

kesehatan!

1!4! Da'at men#etahui tindakan 'en#endalian terhada' risik* (an# ada di

industri laundr(!

3

8/17/2019 155 171 225

4/15

BAB II

HA"IL P#$*A%A!A$ DA$ P#%BAHA"A$

2!1 -asil Pen#amatan

A! .em'at

$ndustri in*rmal (an# diamati adalah 8D$.O LA/NDR9 (an# %erada di

;alan "an&arsari)

8/17/2019 155 171 225

5/15

Pem%a#ian ker&a +emua diker&akan %a'ak sendiri

C! Pr*ses er&a

1! Penerimaan cucian k*t*r 

2! Pemilahan &enis 'akaian

! Pencucian

4! Pem%ilasan

5! Pen#erin#an

! Pen&emuran

7! Pen(etrikaan

>! Pen#emasan?inishin#

5

8/17/2019 155 171 225

6/15

@!

2!2 Pem%ahasan

A! -a6ard 'ada Pen#*r#anisasian er&a

1 +emua 'en#er&aan laundr( diker&akan "a'ak sendiri) %aik men&a#a

t*k* dan melakukan 'r*ses 'encucian! -al terse%ut da'at

men(e%a%kan kelelahan isik dan mental karena kele%ihan ker&a!

2 "a'akn(a serin# melakukan 'encucian sam'ai larut malam sehin##a

da'at men(e%a%kan #an##uan kesehatan se'erti anemia) 'en(akit

 &antun# dan lain,lain!

10!

"! -a6ard 'ada Pr*ses dan *ndisi .em'at er&a

1! Penerimaan /u0ian Kotor

11! Pr*ses :

a! Penerimaan cucian

 %! Pen#hitun#an &umlah helai cucian) %aik keme&a) %a&u) celana)dll untuk 

men#hindari 'erselisihanBdis'ute &umlah 'akaian den#an 'elan##an

laundr( kil*an lainn(a!

c! Penandaan 'akaian 'elan##an

d! Pisahkan cucian 'elan##an laundr( kil*an satu den#an lainn(a)

men##unakan keran&an# ter'isah 'er k*nsumenn(a

12! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .erkena &arum (an# menem'el 'ada 'akaian

 %! akt*r "i*l*#i

1 .ertular %akteri dari 'akaian k*t*r c! akt*r r#*n*mi

1 en#an#kat %e%an 'akaian (an# terlalu %erat

2! Pemilahan 1enis Pakaian

-23 Pr*ses :

a! enali tanda?la%el 'ada 'akaian) %iasan(a ada instruksi 'encucian dan

 &enis kainn(a

 %! Pisahkan 'akaian luntur atau tidak luntur!

8/17/2019 155 171 225

7/15

c! Pisahkan 'akaian 'utih dan %ukan!

d! Pisahkan 'akaian %ern*da %erat (an# memerlukan 'r*ses

 'en#hilan#an n*da khususBs'*ttin#

14! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .erkena &arum (an# menem'el 'ada 'akaian

 %! akt*r imia

1 .er'a'ar %ahan kimia (an# ada 'ada 'akaian k*t*r 

c! akt*r "i*l*#i

1 .ertular %akteri dari 'akaian k*t*r 

d! akt*r r#*n*mi

1 en#an#kat %e%an 'akaian (an# terlalu %erat

! Proses Pen0u0ian

15! Pr*ses :

a! Pr*ses 'encucian men##unakan mesin cuci

 %! Pr*ses 'encucian men##unakan deter&en dan 'ewan#i 'akaian a#ar 

 'akaian harum dan %ersih

1! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 Di tem'at 'en#er&aan cucian %an(ak keran&an# 3 keran&an# %erisi

cucian (an# diletakkan sem%aran#an! -al ini da'at memicu

ter&adin(a kecelakaan ker&a se'erti tersandun# dan &atuh

2 .an#an ter'utar mesin cuci

.er'eleset air cucian

 %! akt*r imia

1 Deter&en atau 'ewan#i 'akaian masuk ke mulut atau hidun#

sehin##a da'at men(e%a%kan keracunan!

2 ulit terlalu lama terkena deter&en atau 'ewan#i 'akaian sehin##a

da'at men(e%a%kan keracunan Bmelalui kulit atau iritasi kulit!

8/17/2019 155 171 225

8/15

17!

1>!

c! akt*r "i*l*#i

1 .ertular %akteri dari 'akaian k*t*r sehin##a da'at men(e%a%kan

ineksi!

2 .ertular %akteri dari air %ekas cucian k*t*r sehin##a da'at

men(e%a%kan ineksi!

d! akt*r r#*n*mi

1 .erlalu lama %erdiri da'at men(e%a%kan kete#an#an *t*t ?

kelelahan!

2 .erlalu lama mem%un#kuk da'at men(e%a%kan kelelahan dan

kelainan tulan# %elakan#!

43 Proses Pem5ilasan

1@! Pr*ses :a3 Pr*ses 'em%ilasan 'akaian men##unakan mesin cuci

+,3

21! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .an#an ter'utar mesin cuci

2 .er'eleset air %ilasan cucian

 %! akt*r imia

1 ulit terlalu lama terkena deter&en atau 'ewan#i 'akaian sehin##a

da'at men(e%a%kan iritasi? tera%s*r'si lewat kulit!

c! akt*r "i*l*#i

1 .ertular %akteri dari 'akaian k*t*r 

2 .ertular %akteri dari air %ekas cucian k*t*r 

d! akt*r r#*n*mi

1 .erlalu lama %erdiri men(e%a%kan kete#an#an *t*t!

8/17/2019 155 171 225

9/15

2 .erlalu lama mem%un#kuk men(e%a%kan kete#an#an *t*t dan

kelainan tlan# %elakan#!

5! Proses Pengeringan

22! Pr*ses 'en#erin#an men##unakan mesin cuci

2! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .an#an ter'utar mesin cuci

2 .er'eleset air cucian

 %! akt*r imia1 Deter&en atau 'ewan#i 'akaian masuk ke mulut atau hidun#

sehin##a men(e%a%kan keracunan!

2 ulit terlalu lama terkena deter&en atau 'ewan#i 'akaian sehin##a

men(e%a%kan keracunan Ba%s*r'si lewat kulit atau iritasi!

c! akt*r "i*l*#i

1 .ertular %akteri dari air %ekas cucian k*t*r 

24!d! akt*r r#*n*mi

1 .erlalu lama %erdiri men(e%a%kan kete#an#an *t*t!

2 .erlalu lama mem%un#kuk men(e%a%kan kete#an#an *t*t dan

kelainan tulan# %elakan#!

! Proses Penjemuran

25! Pr*ses :

a! emasukkan cucian ke dalam keran&an# 'er 'elan##an

 %! en#an#kut cucian ke lantai untuk di &emur 

c! en#atur cucian tia' 'elan##an di %eri &arak a#ar tidak tercam'ur 

d! en#an#kut 'akaian kerin# ke lantai satu

2!

8/17/2019 155 171 225

10/15

27!

2>! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .er&atuh dari tan##a aki%at ter'eleset Bkaki %asah atau tersandun#

anak tan##a dan tan##an(a'un tidak ada 'en#ham%at ? 'e#an#an!

2 .erin&ak %atu atau 'ecahan kaca karena tidak men##unakan alas

kaki sehin##a da'at terluka!

 %! akt*r imia

1 .er'a'ar sinar matahari Bsinar ultrai*let dalam waktu (an# lama!2@!

c! akt*r r#*n*mi

1 en#an#kat %e%an (an# %erat ke lantai da'at men(e%a%kan

kete#an#an *t*t!

2 .erlalu lama %erdiri dan mem%un#kuk untuk men&emur 'akaian

da'at men(e%a%kan kete#an#an *t*t dan kelainan tulan# %elakan#!

.e#an# *t*t 'ada tan#an karena terlalu %an(ak men#an#kat tan#an

saat men&emur 

7! Proses Penyetrikaan

0! Pr*ses :

a! Pr*ses 'en(etrikaan 'akain 'elan##an den#an men##unakan setrika

 %iasa ditam%ahkan 'ewan#i) 'elicin dan 'elem%ut 'akaian

1! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .erkena setrika 'anas

 %! akt*r imia

1 .er'a'ar 'ewan#i 'akaian sehin##a da'at men(e%a%kan

keracunan!

c! akt*r r#*n*mi

1 .erlalu lama duduk da'at men(e%a%kan kete#an#an *t*t!

8/17/2019 155 171 225

11/15

>! Proses Finishing

2! Pr*ses :

a! Pakaian 'elan##an dimasukan ke dalam 'lastik kemasan dan di%eri

la%el

 %! Pakaian 'elan##an (an# sudah selesai dikemas ditim%an# dan dihitun#

har#an(a

03 enaruh 'akaian (an# sudah di kemas ke rak 

! -a6ard :

a! akt*r isik 

1 .an#an terluka alat 'em*t*n# sel*ti'

2 .ertim'a 'akaian dari rak 'en(im'anan

 %! akt*r r#*n*mi

1 en#an#akat %e%an cucian (an# terlalu %erat ke 'enim%an#an dan

ke rak 'en(im'anan!

4!

2! Pen#endalian

1! en##unakan APD sarun# tan#an ketika memilah 'akaian) mencuci)

mem%ilas dan men(etrika 'akaian!

2! en##unakan APD %eru'a masker ketika memilah) mencuci) mem%ilas

dan men(etrika!

! en##unakan APD %eru'a alas ? 'elindun# kaki ketika mencuci)

mem%ilas) men#erin#kan dan men&emur 'akaian!4! era'ikan tata 'eletakan keran&an# atau cucian su'a(a tidak men#halan#i

 &alan!

5! emilih deter#en) 'elem%ut dan 'ewan#i (an# le%ih aman %a#i kesehatan!

! Pen#adaan kar(awan untuk men#uran#i %e%an ker&a sehin##a %isa %a#i

tu#as!

7! em%uat rak (an# le%ih %esar) kuat dan mem'un(ai 'unutu'!

>! emindahkan tem'at 'en&emuran ke tem'at (an# le%ih dekat ? ke lantai

 %awah) atau mem%eri 'e#an#an 'ada tan##a!

@! en##unakan 'enutu' mesin cuci ketika 'en#er&aan!

10! "erhati,hati ketika men##unakan 'em*t*n# sel*ti' ketika 'en#emasan!

8/17/2019 155 171 225

12/15

11! en#atur &am ker&a dan tidak melakukan 'en#er&aan 'ada larut malam!

12! $stirahat ketika merasa lelah!

5!

!

7!

263

273

4,3

4-3

4+3

423

443

4.3

483

493

463

473

.,3

.-3

.+3

.23

.43

..3

.83

.93

.63

.73

8,3

8-3

8+3

823 BAB III

4! P#$!P

8.3 23- Kesim:ulan

! Dalam industr( in*rmal 8Dit* Laundr( masih %an(ak 

ditemukan ha6ard 'ada setia' 'r*ses 'en#er&aann(a) %aik itu akt*r 

er#*n*mis) isik) kimia mau'un %i*l*#i! -a6ard terse%ut da'at

mem%aha(akan &ika tidak se#era ditindaklan&uti! +elain itu

 'en#*r#anisasian ker&a (an# ada di 8Dit* Landr( &u#a %elum

8/17/2019 155 171 225

13/15

ter*r#anisir den#an %aik) karena 'r*ses %eker&a dalam industr(

terse%ut dilakukan sendiri *leh 'emilik!

893 23+ "aran

>! /ntuk men#hindari %er%a#ai ha6ard (an# mun#kin ter&adi)

maka 'erlu dilakukan u'a(a,u'a(a se'erti :

a! Pen#*r#anisasian ker&a (an# %aik Bdurasi waktu) 'em%a#iam ker&a) waktu

istirahat

 %! Pen##unaan APD (an# sesuai den#an &enis ha6ard

@!

70!

71!

72!

7!

74!

75!

7!

77!

7>!

7@!

6,3 DAF!A' P"!AKA

6-3

>2! re'*sit*r(!wima!ac!id?1705?2?"a%E201!'d 

>! htt's:??id!wiki'edia!*r#?wiki?"inatu

>4!

>5!

>!

8/17/2019 155 171 225

14/15

>7!

>>!

>@!

@0!

@1!@2!

@!

@4!

@5!

@!

@7!

@>!

@@!

100!

101!

102!10!

104!

105!

10!

107!

10>!

10@!

110!

---3 LA%PI'A$ D)K%#$!A"I

--+3

--23--43

--.3

--83

--93

--63

--73

-+,3

-+-3

-++3

-+23

-+43

8/17/2019 155 171 225

15/15

-+.3

-+83

-+93

-+63

-+73-2,3

-2-3

-2+3

-223

-243

-2.3

-283

-293

-263

-273

-4,3-4-3

-4+3

-423

-443

-4.3

-483

-493

-463

-473

-.,3

-.-3

-.+3

-.23

-.43

-..3

-.83

-.93

-.63

-.73

-8,3161.