طي هاي مالي بر رشد اقتصادي و فقر بررسي آثار سياست 1363-1386ي هدور

فرهاد رهبر rahbar@ut.ac.ir دانشگاه تهراندانشكده اقتصاد، دانشيار

*مصطفي سرگلزايي mostafa.sargolzaee@gmail.com دانشگاه تهران دوره دكتري رشته اقتصاددانشجوي

28/10/89 :تاريخ پذيرش 1/4/89: تاريخ دريافت

چكيده در ) ي ماليـاتي دولـت هـا مخارج دولت و درآمد( ي مالي دولتها با توجه به اهميت سياست

مقالـه بـه بررسـي در ايـن ، ري آن بر سطح رفـاه مـردم گذا تأثيرچنين ري در اقتصاد و همگذا راثدر . شـود خته ميپردا در ايران 1363-1386ي دورهي مالي بر روي فقر در طي ها اثرات سياست

تـوان بـه تغييـرات درنـرخ رشـد اين مقاله با در نظر گرفتن اين نكته كه تغييرات در فقـر را مـي ود رگرسـيوني بـا روش خ ـتجزيه كرد؛ در ابتدا با استفاده از ، اقتصادي و تغييرات در تويع درآمد

ي مالي بر رشد اقتصادي و هم چنين توزيع درآمـد ها سياست تأثير ،)ARDL( 1ي توزيعيها هوقفات ، تـأثير )VAR( 2بررسي شده و سپس با استفاده از سيستم معادلات خود رگرسـيوني بـرداري

نـرخ رشـد اقتصـادي و شـاخص ، )شـاخص سـن ( بين متغيرهاي شاخص فقر زمان هممتقابل و در نظـر گرفتـه ) نسبت ده درصد بالاي درآمدي به ده درصد پايين درآمـدي ( نابرابري درآمدي

ي ماليـاتي هـا ن است كه مخارج مصرفي دولـت و درآمـد آنتايج اين مطالعه حاكي از . شده استچنين مخـارج و مخارج عمراني و هم) افزايش ميزان فقر در جامعه( بدتر شدن شاخص فقر سبب

. شده است) كاهش ميزان فقر در جامعه( بهتر شدن شاخص فقر سبباجتماعي دولت JEL: H39, I38, O23بندي طبقه

، مخارج اجتمـاعي ، درآمد مالياتي، مخارج عمراني، مخارج مصرفي، سياست مالي :كليد واژه VAR روش، ARDLروش ، رشد اقتصادي، توزيع درآمد

مسئول ي نويسنده *1- Auto-Regressive distribution lags. 2- Vectore Auto Regressive.

مقدمه - 1در متون اقتصاد توسعه جايگاه خاصـي دارد و هاي مختلف فقرزداييموضوع فقر و راه

ي اقتصـادي دنيـا هـا ريگـذا سياسـت ي در تـر بيشي اخير اهميت ها هاين جايگاه در دهفقـر و ي مسـأله در ايران نيز توجه به . كشورهاي توسعه نيافته پيدا كرده استويژه در به

فته را بيش از ساير كه كشورهاي توسعه نيا ه استفقرزدايي متأثر از يك موج جهاني بودگسترش فقر و شرايط نامطلوب اقتصادي كشـورهاي . ه استقرار داد تأثيركشورها تحت

ذهن بسياري از اقتصاددانان را معطـوف خـود ،1960و 1950ي دههدر حال توسعه در رشـد ي مسألهتوجه بيش از حد به ،روح حاكم بر تفكرات اقتصادي اين دوره. كرده است

چرا كه بسياري از اقتصاددانان فقر و گسترش آن را ناشـي از پـايين است، هاقتصادي بود 1970ي دهـه . )1383، حكـيم ، فرجـي پـور ( دانسـتند ي رشد اقتصادي ميها بودن نرخ

راهبـرد رشـد . باشـد مـي فقر مسألهبرخورد با ي نحوهدر اي هشاهد تحولات قابل ملاحظچرا كه بسـياري ه است، ترديد قرار گرفتداروي درمان مشكل فقر مورد عنوان بهسالاري

ي هـا نـرخ ، در مقايسه با استاندارد تاريخي 1960ي هاز كشورهاي جهان سوم كه در دهبه تدريج تشخيص دادند كه چنين رشدي فوايد بسيار كمي ،ندا هبالايي داشت اًرشد نسبت

به بحـث عـدالت اجتمـاعي و تر بيشمنظور توجه اين براي رد، بر دا براي مردم فقير دربـه دليـل 1980ي هو آغـاز ده ـ 1970ي هاما از اواخر ده ـ. نابرابري درآمد معطوف شد

سـازي توسـط بسـياري از سـازي و خصوصـي ي اصـلاح سـاختاري و آزاد برنامـه پذيرش در واكـنش . فقر و حمايت از اقشار آسيب پذير مورد توجه قرار گرفـت ، كشورهاي جهان

اي هي و منطق ـالملل ـ بيننهادهاي ، و با هدف جلوگيري از گسترش فقر به چنين وضعيتي . )1381، همكاران، فرهاد، خداداد كاشي( به اقدامات نهادين و عملي روي آوردند

گرايش كشور به رشد اقتصادي همـراه بـا عـدالت اجتمـاعي ، پيروزي انقلاب اسلامينج سـاله توسـعه برخـي اقـدامات هاي پ ـرادر پي داشت كه بر اين اساس علاوه بر برنامه

هاي تمام تلاش با وجودحمايتي ديگر براي مقابله با فقر نيز طراحي شد و به اجرا درآمد قـانون اساسـي 43اصـل تأكيـد چنـين صورت گرفته در جهت از بين بردن فقـر و هـم

جمهوري اسلامي بر ريشه كني فقر و محروميت و بـرآوردن نيازهـاي انسـان در جريـان هـاي ايرانـي طـي دو دهد كه خانواده ها نشان ميبررسي، قتصادي با حفظ آزادگيرشد ا

به نحوي كه امروز فقر در ايران بـه ، اندگذشته به شدت تحت فشار اقتصادي بودهي دهههـادي ( اجتماعي و سياسي قابـل طـرح اسـت ، ي مهم اقتصاديها صورت يكي از چالش

آمارهـاي محاسـبه شـده درصـد افـراد فقيـر در سـال و با توجه به ، )1384، بهروز، زنوز . درصد بوده است 13، با توجه به خط فقر غذايي، 1386

توزيع درآمد و ثـروت ، ميزان فقر جامعهي هبنابراين رفاه اقشار جامعه از طريق مطالع. اخير بـوده اسـت ي دههگذار بر آن از مباحث كانون اقتصادي در تأثيرو ساير متغيرهاي

بهبـود رفـاه عمـومي و بـه طـور ، ري اقتصـادي گـذا سياسـت اهداف مهم هر نوع يكي ازبا توجـه بـه تحـولات سـريع . باشد ميمند جامعه بهره تر كمافزايش رفاه اقشار ، مشخص

بازنگري و اصـلاح در سـاختار و عملكـرد اقتصـادهاي در حـال ، اين مقوله اقتصاد جهانيي اقتصـادي صـندوق هـا سياسـت كـه، ايـن ژهوي ـبه . توسعه را اجتناب ناپذير كرده است

ي هـا ي كـه در بطـن حركـت الملل ـ بـين ي پولي و مـالي ها ي پول و ساير سازمانالملل بيني اقتصـادي جهـت ها هرا ملزم به اجراي يكسري برنام ها دولت، شوند اعمال مي اي هتوسع

وجـود با در اين ميان . 1كنند تعديل و محدود نمودن بخش عمومي مي، خصوصي سازيو 2ي بازخوردها غالباً سيستمها، هي توزيعي در اين برنامها و لحاظ كردن استراتژي تأكيد

منطقـي ي رابطـه به خوبي عمل نكرده و همـواره ، يا تورهاي حمايتي 3مكانيسم تعديلرا ملـزم هـا اين وضعيت دولـت . ه استلت اجتماعي را با چالش روبرو كردبين رشد و عدا

در عـين ، با استفاده از ابزارهـاي مـالي خـود بتواننـد ، همگام با اقتصاد جهانيتا ، دكن مي . 4ندكنعدالت اجتماعي را نيز در سطح جامعه برقرار ، رسيدن به رشد اقتصادي بالاتر

بايد توجه كرد كه با افزايش سـطح ، ي مالي دولت بر فقرها ري سياستگذا تأثيربراي توان ميزان فقر در جامعـه را ود در توزيع درآمد ميچنين بهب متوسط درآمد جامعه و هم

ي مالي دولت بر رشد اقتصـادي ها توان با بررسي نقش سياست در نتيجه مي ،كاهش دادبـر روي هـا به اثرات اين سياست، و تغييرات در توزيع درآمد) افزايش در درآمد متوسط(

قبلي و سـپس بـه ي هي انجام شدابتدا به بررسي كارها ،اين مقالهي هدر ادام. برد فقر پيو بعـد از آن اثـرات پرداختـه توزيع درآمد و فقـر ، بحث مباني نظري بين رشد اقتصادي

و در پايان نيـز بـه بررسي ،توزيع درآمد و فقر، ي مالي دولت بر رشد اقتصاديها سياست .شود پرداخته مي ي از اين مطالعهگير نتيجه

ي تحقيق پيشينه -2، مخـارج دولـت ( ي مـالي دولـت هـا انواع سياسـت تأثيردر مورد اي هگستردمطالعات

توامـان تـأثير بـه بررسـي تر كماما ،به صورت مجزا بر روي فقر انجام شده ...)ها، ماليات

1- Richardson, David, 1995. 2- feed back policies. 3- adjusted mechanism. 4- De Nardi, Mariacristia, Ren, Liqian and Wei, chao, 2000,2-20.

با اين وجود برخـي از تحقيقـاتي . ي مالي دولت برروي فقر پرداخته شده استها سياست :شود ميكه در اين زمينه انجام شده است ذكر

ي تعديل اقتصـادي در ها هبرنام تأثيربررسي هب اي هدر مقال، )2000( 1جان گيبسونبراي اين منظور براساس .برروي تغيييرات فقر در كنيا پرداخته شده است 1990ي دههميزان شدت و شـكاف فقـر محاسـبه ،1986-1996ي ها ي مخارج خانوار در سالها هداد

به رشد و توزيع درآمـد تجزيـه ،2براساس تجزيه دتا و روالينتغييرات در فقر . شده استي تعـديل اقتصـادي هـا هيي كه برنامها سالبراساس نتايج اين تحقيق در طي . شده است

ميزان شدت و شكاف فقر اين دهه افزايش يافته ادامه داشته، 1995تا 1990از در كنيادر نـابرابري نقـش مسـتمري در دهد كـه افـزايش تغييرات فقر نشان ميي هتجزي. است

. داشته است تا رشد اقتصاديدر مقايسه با افزايش نرخ فقر چنـين تغييـرات ي دولت و هـم ها بررسي آناليز سياست ،)2004( 3هرمان موساهارا

ري ي جاها شود كه سياست بحث مياين طور در اين مقاله . است پرداخته 4فقر در راواندابين رشد و توزيـع ي رابطه بلكه در به چالش كشيدن، استناكارنه تنها براي كاهش فقر

سـپس بـه تحليـل ،استناتوان چنين كاستن تقابل بين رشد و توزيع درآمد درآمد و هم. شـود كاهش فقر در بلند مـدت مـي سببشود كه يي براي رواندا پرداخته ميها سياست

.شود ي انتخاب ميگذار سياستي هبراي اين منظور يك بستي مالي به عنوان ها در اين مقاله به بررسي نقش قدرت سياست ،)2007( 5بنث اوبي

دراين مطالعه از يك مدل تعـادل . استشده ابزاري براي كاهش فقر در نيجريه پرداخته به عنوان چارچوبي براي بررسي سناريوهاي مختلف استفاده شـده ،عمومي قابل محاسبه

ي هـا هي هزين ـگـذار هدف، ي انتقالي به خانوارهاها ختاست كه اين سناريوها شامل پردا . باشد ميي وارداتي ها هدولت و تنظيم تعرف

يي كـه بـه تقاضـاي كـل وارد هـا كرد كه اثرات شـك تلاش ،6)2008( ايوان آزيس را بر روي فقـر در دو كشـور تايلنـد و انـدونزي ) سياست پولي يا مالي انبساطي( شود مي

لات خـود رگرسـيوني بـرداري دظـور ابتـدا بـا اسـتفاده از معـا نبراي اين م. بررسي كند

1- John Gibson, 2000. 2- data and Ravallion. 3- Herman Musahara,2004. 4- Rawanda. 5- Benneth O. Obi,2007. 6- Iwan Azis,2008.

به استخراج توابع عرضه و تقاضاي كـل در ايـن دو كشـور پرداختـه )SVAR( ساختاري . شده است

، باشـد اهش فقر جزء اهداف رفاهي دولت ميشود كه وقتي كدر اين مطالعه بحث ميي كـلان اقتصـادي بـرروي ها ي كه سياستتأثيرران ميزان گذا سياستضروري است كه

در اين تحقيق با بررسي پيوند نظري . گذارد را بررسي كنندخطر فقر و درآمد خانوار ميبـه هـا، آن هـم گذاشـتن خط فقر و درآمد خانوار و كنـار ها، و عملي بين خروجي قيمت

، براسـاس نتـايج ايـن تحقيـق . شـود ها بر روي فقر پرداخته مي بررسي اثرات تركيبي آن سـبب تواند رشد بدون اثرات تورمي ايجاد كنـد و ي گسترش تقاضاي كل ميها سياست

. افزايش درآمد افراد فقير شودي تعديل بـر فقـر و ها اثرات سياست"با عنوان اي هدر مقال ،)1380( پروين و زيدي

در چـارچوب يـك ) 1372تا 1368(ي دورهبا استفاده از اطلاعات آماري "توزيع درآمد، ي توسـط معيارهـاي مختلـف ساز هبا استفاده از روش شبي) IS-LM( تعادل عموميمدل

اجتماعي ايران و سياست –اقتصادي ي توسعهاول ي برنامههفت گزينه بر مبناي اهداف . جاري اقتصاد در دوره اين برنامه را مدنظر قرار دادند

از ( اجتماعي و فقـر ي ها سياستي رابطه به بررسي، )1383( مهرداد جواهري پوربا بررسي كشمكش بين طرفداران ) ي كاهش فقرها ي تعديل ساختاري تا راهبردها هبرنام

دارد تـا وي سـعي . پـردازد كـاهش فقـر مـي ي نظريهديدگاه معطوف به رشد و حاميان و هـا فقر شهري مطرح و بسـياري از كاسـتي ي هي اجتماعي جديدي را دربارها سياست

ي تعديل ساختاري را كنترل و جبران كندها هشي از اجراي برنامآثار نامطلوب ناي مبارزه با فقـر و هاي دولت در زمينه ارزيابي سياست به ،)1384( دي زنوزها بهروز

هاي نهادي موجود در كشور بـراي اجـراي نابرابري اجتماعي در ايران و سنجش ظرفيتدولت بـراي نتايج اين تحقيق اين است كهاز . ي فقرزدايي در آينده پرداخته است برنامه

هـاي رشـد اقتصـادي و عـدالت اجتمـاعي بايـد ابتـدا اصـلاحات اتخاذ و اجراي سياستساختاري لازم را در درون خود به وجود آورد، به طوري كـه بتوانـد براسـاس معيارهـاي

.هاي خود را به مورد اجرا بگذارد ها و برنامه حكمراني خوب، سياست

نظري مباني -3به ايـن نكتـه توجـه ، ي مالي دولت بر روي فقرها براي بيان ارتباط بين انواع سياست

تـوان را مي) وجود آمده است هي مالي بها كه در اثر سياست( كه تغييرات در فقر شود ميبنـابراين بـراي ، به تغييرات در رشد اقتصادي و تغييرات در توزيـع درآمـد تقسـيم كـرد

، رشـد و بين فقـر ي رابطه ابتدا به بررسي، ي مالي بر روي فقرها تات سياستأثيربررسي :شود پرداخته مي توزيع درآمد ،فقــر بــه تغييــرات در رشــد و توزيــع درآمــدي همختلفــي در مــورد تجزيــ محققــان

2جـين و تنـدالكر ، )1990( 1توان به كـالواني و سـابارو د كه ميان دهيي را ارائه كرها روش . اشاره كرد) 1992( 3روالينو دتا و ) 1990(

آن گـاه نشـان داده شـود، pفقر اگر فرض كنيم كه فقر با نمـاد ي هبراي بيان تجزي :توان نوشت مي

p=p (z,m,l) توان فقر را به صورت تابعي از خط فقـر يعني مي z)( ، سـطح متوسـط درآمـد m)( و :نوشت )(L منحني لورنز

p=p (m, L): در آن صورت ،باشد حال اگر فرض كنيم خط فقر ثابتL,m(pp(فقر به صورت t=0بنابراين در زمان 0000 كـه شـود نمايش داده مـي =

0m 0سطح متوسط درآمد در زمـان ي هنشان دهند=t 0وL منحنـي ي دهنـده نشـان

ــان ــورنز در زم ــي t=0ل ــد م ــهو باش ــور ب ــان ط ــابه در زم ــورت t=1مش ــه ص ــر ب فق)L,m(pp 1111 . خواهد بود =

ـ دهتغيير كر Lو mزيرا هر دوي ،است t=1متفاوت از زمان t=0فقر در زمان . دان :ي متفاوتي فرض كردها توان وضعيت مي به هرحال

اگر فقط درآمد متوسط تغيير كند و از 0m

ولي توزيـع درآمـد ثابـت ،برسيم1mبه

L,m(pp(بنابراين فقر به صورت ، باشد 0110 خواهد بود و در شرايط ديگر اگر فقـط =آن گـاه فقـر بـه صـورت ،ولـي درآمـد متوسـط ثابـت باشـد ،توزيع درآمـد تغييـر كنـد

)L,m(pp 10101 = و بـه طـور 1mبـه 0mوقتي كـه درآمـد متوسـط از . خواهد بود گاه كل تغييرات در فقر به صـورت آن ،كند تغيير مي 1Lبه 0Lمنحني لورنز از زمان هم

: مقابل خواهد بود )L,m(p)L,m(ppp 00110011 −=−

ه موجـب ب ـآمـده در فقـر وجـود بـه اين است كه چه بخشي از تغييرات سئوالحال نحني لونز خواهد بود؟تغييرات در درآمد متوسط و چه بخشي به موجب انتقال م

ه پاسخ داد 01pو 10pتغييرات فقر به سطوح فرضي ي هتواند با تجزي مي سئوالاين :شود

1- Kakwani N. and Subbarroa, 1990. 2- Jain and Tendulker, 1990. 3- Datta G. and M.Ravallion,1992.

:به صورت مقابل تجزيه كردند ، آن را)1990( 1كاكواني و سوبارو)1( )pp(..)pp(pp 1011100011 −+−=−

پيشنهاد كردند كه بـه صـورت مقابـل تجزيـه ) 1990( 2در حالي كه جين و تندالكر :شود)2( )pp()pp(pp 000101100011 −+−=−

موجب تغييرات در تغييرات خالص در فقر را كه به ،)2( و) 1( در بخش اول معادلاتبـا در نظـر ) 1(ي معادلـه رشـد در ي همؤلف ـ. دهـد شده است را نشان مي درآمد متوسط

ي گيـر انـدازه ،ثابـت نگـه داشـته شـده اسـت 0Lطح توزيع درآمد در س ـ كه اينگرفتن رشدي هولي مؤلف ،تغيير كرده است 1mبه 0mدر حالي كه درآمد متوسط از ، دوش مي 0m و باشد ميثابت 1Lتوزيع درآمد در سطح كه اينبا در نظر گرفتن ) 2(ي معادلهدر . ي شده استگير اندازه ،تغيير كرده 1mبه

ي توزيـع درآمـد اسـت، ي مؤلفـه دهنـده طور مشابه بخش دوم هر دو معادله نشان بهدر حـالي كـه نشـان مـي دهـد تغييرات در توزيع درآمد را) 1(ي كه در معادله طوري به

.ثابت است 1mدرآمد متوسط در سطح ) 2(ي معادلـه متفاوت از ) 1(ي معادلهرشد و توزيع درآمد در ي همعمول مؤلف طور به

. وجود ندارد و برعكس t=0است و دليل تئوريكي براي ترجيح دادن مسـتقل از ، انجـام شـده ي هند كه تجزيايراد گرفتبه روش بالا ،)1992( 3دتا و روالن

) توزيـع درآمـد ( كاهش در فقر كـه بـه موجـب تغييـر در درآمـد متوسـط . مسير نيست t=1يـا در زمـان t=0در زمـان ) درآمد متوسط( توزيع كه اينبه ، وجود آمده است به

. است وابسته، ثابت نگه داشته شده است :روش زير را پيشنهاد كردند ها آن، تجزيه از مسير مستقل شود كه اينبراي

)3( R)pp()pp(pp +−+−=− 000100100011 ،كنـد در ايـن حالـت هـر پـارامتر تغييـر مـي . باقيمانـده اسـت ي دهنـده نشان Rكه شـود اين تجزيه مهم است كه توجـه در . ثابت است t=0در ها كه ديگر پارامتر درحالي

بخـش ي دهنـده نشـان يي هـا تواند مثبت يا منفي باشد بنابراين در زمان كه باقيمانده ميبخش بيش از حـد توضـيح ي دهنده نشان ها ديگر زماندر تجزيه و ي هتوضيح داده نشد

. تجزيه استي هداده شد

1- Kakwani N. and Subbarroa,1990. 2- Jain and Tendulker,1990. 3- Datta G. and M.Ravallion,1992.

كاهش فقر

رشد اقتصادي كاهش نابرابري

سطوح درآمد متوسط و تغييـرات اگر كل تغييرات در فقر را بتوان توسط تغييرات در بنابراين دليلي وجود ندارد كـه تجزيـه داراي جـزء باقيمانـده ، در توزيع درآمد بيان كرد

در ،امـا از مسـير مسـتقل نيسـتند ،كامل هسـتند ) 2( و) 1( در معادلات ها تجزيه. باشد . اما داراي باقيمانده نيست باشد، مياز مسير مستقل ) 3(ي معادلهمقابل

)4(

−+−+

−+−=−22

00011011011100100011

)PP()PP()PP()PP(PP

. 1اردي است تا تجزيه از مسير مستقل شودگرفتن يك ميانگين يك روش استاند سـبب نشان داد كـه ايـن روش تجزيـه تنهـا روشـي اسـت كـه ) 1999( 2شوروكس

تجزيه بايد از مسـير مسـتقل باشـد ) 1: دنداراي دو خصوصيت زير باش ها هشود تجزي مي . باشدتجزيه بايد كامل ) 2

توان تغييرات در فقـر را بـه صـورت كامـل بـه بنابراين به اين نتيجه رسيديم كه ميتوزيع درآمد ، مثلث رشد اقتصادي. تغييرات در رشد اقتصادي و توزيع درآمد تقسيم كرد

دهد تا اثرات كـاهش فقـر اجازه مي ،پيشنهاد شد )2004( 3و فقر كه توسط بورجيجنون . بررسي كنيمرا آمد بر روي رشد و توزيع در

مخارج ، اري دولتگذ سرمايهمخارج ( ي ماليها بتوان اثرات سياست كه اينحال براي بـه صـورت رد، بايـد بـرروي فقـر را محاسـبه ك ـ ) هـا هياران، درآمد مالياتي، مصرفي دولت

را بـه دسـت آورده ي مالي دولت بر روي رشد و توزيـع درآمـد ها جداگانه اثرات سياستاثـرات ))(VAR خـود رگرسـيوني بـرداري (زمـان همسيستم معادلات ي وسيله بهسپس

. درآمد را برروي فقر محاسبه كردتغييرات رشد و توزيع زمان هم . شود ي مالي دولت برروي رشد بررسي ميها ات سياستتأثيربنابراين در ابتدا

1- Kakwani, 1997, Muculloh et at,2000, Shorrocks & Kolenkov, 2001. 2- Shorrocks, 1997. 3- François,Bourguignon, 2004.

سياست مالي و رشد اقتصادي -4

ي مالي بر روي رشـد اقتصـادي انجـام ها سياست تأثيردر مورد اي هتحقيقات گسترد شده است كه بخشي از اين تحقيقات فقط به دنبال بررسي يكي از اجزاي سياست مـالي

ـ ، دان دهبرروي رشد بو) يا مخارج دولت ها ماليات( ي هاما قبل از بيـان مبـاني نظـري و ارائو مخارج دولـت بـه وضـوح بـر سـطح توليـد ها الگو بايد توجه داشت كه هرچند ماليات

ولي ارتباط تئوريك ميان ايـن متغيرهـا و نـرخ رشـد در ،گذارند مي تأثيرناخالص داخلي ي كـه در جـاي آن به بيـان ديگـر از . الگوي استاندارد رشد نئوكلاسيك تبيين نشده است

تواننـد از ي مـالي نمـي هـا ست و سياسـت زا نات فني بروتغيير 1الگوي نئوكلاسيك سولو، قـرار دهنـد تأثيرمدت را تحت نرخ رشد بلند، ري بر نرخ انباشت سرمايهگذا تأثيرطريق

زا و دولت، بر نقش سياسـت مـالي هاي اخير در ادبيات رشد درون ولي به هرحال نوآوريد، بـدين ترتيـب كـه در ايـن ان ـ گذاري بر نرخ رشد اقتصادي تأكيد داشـته از جهت تأثير

.گذارند طور مستقيم براي توابع توليد خصوص تأثير مي الگوها، مخارج دولت بهمبـاحثي را ،)1997( 4و دولافونته) 1993( 3دوريك، )1991( 2در اين خصوص بارو

هـا آن. دان ـ دهي مالي بر رشد اقتصادي مطـرح كـر ها ري سياستگذا ردر مورد چگونگي اثند كه رشد اقتصادي چگونه با تركيب و سـطح مخـارج ا هموضوع را دنبال كرد اينويژه به

. باشد بخش عمومي در ارتباط مي

في الگومعر -5

آن هستيم تا بتوانيم اثرات بلند مدت مخارج دولـت و ماليـات دنبال بهدر اين قسمت اين منظـور از براي .مورد بررسي قرار دهيم، بر نرخ رشد توليد زا نرا در فضاي رشد درو

. جوييمبهره مي ،استفاده كرده است) 1995( 5مدلي كه كاشينشود اقتصاد از افراد مشابهي با يك تـابع مطلوبيـت داراي كشـش جانشـين فرض مي

:شود بين زمان ثابت به صورت زير تشكيل مي)5( ∫∞ ρ−

=o

te)]t(c[uU

چنين همنرخ ذهن ثابت ترجيحات زماني است و ρ، مصرف سرانه ،cكه در آن

1- Solow, R.M.1956. 2- Barro, R.J.1991. 3- Dowrick, S.1993. 4- De la fuente, A.1997. 5- P.Cashin,”Government spending, taxes and economic growth”.

)6( σ−

−=

σ−

111)t(c

)]t(c[u

كه در آن σ

. ثابت است، كشش جانشين بين زماني، 1

بنگـاه از تـابع توليـد –يكسان و هـر خـانوار ها هتعدادخانوارها و بنگااين فرض كه با :باشدفرآورده نهايي به صورت زير برخوردار يجهت توليد اي هسران)7( βα

= ])t(K

)t(T[.]

)t(K

)t(G[)t(K.A)t(y

موجـودي K(t) . دهـد را نشـان مـي پارامتري است كه سطح تكنولـوژي Aكه در آن موجودي K(t)عمومي كل، ي هموجودي سرماي G(t)ها، بنگاهي هفيزيكي سراني هسرماي

كشـش توليـد نسـبت بـه αها، بنگاهي هكل سرماي)t(K

)t(G،T(t)، هـاي انتقـالي پرداخـت

كشش توليد نسبت بـه β عمومي كل،)t(K

)t(T و )t(K.N)t(K تعـداد ثابـت Nكـه =در توصـيف تـابع توليـد فـوق بـه . باشد در اقتصاد مي) ها بنگاه(كنندگان توليد -خانوارها

ويژگي ازدحام در مصرف كالاهاي ارائه شده از ) 1992( 1تبعيت از بارو و سالا آي مارتينمـورد توجـه قـرار گرفتـه ) انتقـالي هاي فيزيكي و پرداختي هاعم از سرماي(سوي دولت

. ولي تخصيص ناپذيرند پذير رقابت ،است كه بر اساس آن كالاهاي عمومي :زير رسيدي رابطه توان به در پايان با عمليات رياضي مي

)8()()()()(A)( β−α−

ββ−α−αβ−α−α−β−α− ττγτ−τ−=γσ+ρ 1211

111

211 :است يعني yو k ،G ،Cبرابر با نرخ رشد مشترك ميان متغيرهاي γكه در آن

ycGk γ=γ=γ=γ=γ

GIRفـوق ي معادلهكه در Y

G==τ1، مخـارج مصـرفي و ( نسـبت مخـارج عمـومي

SEبــه توليــد ناخــالص داخلــي و ) اري دولــتگــذ ســرمايهمخــارج YT==τ2 ، نســبت

)()RTAX(ي انتقالي دولت به توليد ناخالص داخلي وها پرداختي −=τ−τ− 11 كـه 21RTAX، است داخلي نسبت درآمد مالياتي دولت به توليد ناخالص .

1- Barro .R.J., Mankiw, G.G. and Sala – I – Martin, X. 1992.

:به شكل زير خواهد شد) 8(ي معادلهبنابراين )9( tU)RTAX(ln)SE(ln)GIR(lnGDPR +β+β+β= 321

دست به از حل مدل پيشنهادي مستقيمر متغيرهاي توضيحي فوق كه به طور در كنانـد بـه نتوا متغيرهاي ديگري نيز به عنوان متغيرهـاي كنترلـي يـا شـرطي مـي ، دان دهآم

:دنرشد افزوده شوي معادلهبنابراين درآمـدهاي نفتـي ، با توجه به اين كه ايران كشوري با درآمدهاي نفتي است

ورود جريان سرمايه به كشور در طي ،علاوهه ب. د شدندولت نيز در تابع توليد وارد خواهبنـابراين ،بر عملكرد رشد در كشور داشته است اي هي مختلف نيز اثر قابل ملاحظها ههد

. شود براي اين منظور از نرخ ارز استفاده مي سياست مالي و توزيع درآمد - 6

، مـع جوا تـر بيشدر ، مورد توجه قرار گرفته است 1»دولت رفاه«از زماني كه ضرورت در . نقـش تـوزيعي نيـز بـر عهـده دارد ، دولـت ، ي تخصيصـي و تثبيتـي هـا در كنار نقش

تخصـيص منـابع و تثبيـت ، تنها بحـث نارسـايي در كـارايي ، ي بازارها چارچوب نارساييمشـكل هـا، اقتصادي مطرح نيست؛ بلكه مشكلات ديگري نيز وجود دارد كه يكـي از آن

معروف است كه بخش خصوصي با استفاده از مكانيسم . باشد ، و نابرابري ميتوزيع درآمدكافي براي رسـاندن جامعـه بـه ي هاما انگيز، تواند كارايي اقتصاد را تحقق بخشد بازار مي

، ي اختيـاري ثروتمنـدان بـه فقـرا هـا كمك. درآمد را نداردي هيك وضعيت توزيع عادلان اند مشـكل نـابرابري و توزيـع نيست كه بتو اي هنيز به گون ها صدقات و امثال آن، خيرات

عادلانه را حل كند؛ زيرا در اين نوع اقدامات بخش خصوصـي در چـارچوب بـازار بـه غيرخود را موظـف ،د؛ يعني بخش خصوصي و بازارروجود دا» 2سواري مجاني«نوعي ارتباط

داننـد و امكـان شـانه خـالي به اقدام در راستاي رسيدن به يك وضع توزيع عادلانه نمـي با توجه به شرايط توزيع درآمد در كشورهاي . وجود دارد ها از اين موضوع براي آن كردن

حقيقـت در . اين مقوله از اهميت بالاتري برخوردار اسـت ، در حال توسعه از جمله ايرانكشـورهاي جهـان تـر بـيش علت نهايي چنين توزيع نابرابري در درآمدهاي شخصي در

در داخـل ايـن كشورهاسـت هـا بسيار متمركـز دارائـي سوم توزيع بسيار نابرابر و الگوي . )250ص ، 1370، مايكل، تولارد(

1- Welfave state. 2- Free rider.

رشد اقتصادي و توزيع درآمد -7مدت زيادي است كه مشخص شده است كـه نـرخ رشـد اقتصـادي در يـك جامعـه

كه آيا ، وجود دارد سئوال مبهميك . نابرابري در درآمد و ثروت نيستي درجهمستقل از مقيـاس منطقـي در يك . )Baumol, W. J. 2007( محركي براي رشد است ،ذاتينابرابري

گويـد اين قياس منطقي مي. مربوط به كوزنتس است ،رشد و توزيع درآمدي رابطه مورد . كند يابد و سرانجام شروع به كاهش مي نابرابري افزايش مي، كشورهاي هكه ابتداي توسع

سـببي از رشـد بـه ي رابطـه يـك ي هبيان كنندكوزنتس ي فرضيه. معكوس Uي فرضيه كـلان اقتصـادي ي توسـعه وجـود نـابرابري در مراحـل گـر يعنـي بيـان ، نابرابري اسـت

)Qin, D. et al. 2009( . تـوان بـا توجـه بـه را مـي ، وال كه آيا نابرابري مانع رشد اسـت يـا مشـوق آن ئساين اري و گـذ ، سـرمايه ازانـد پـس بري درات مفيد نـابرا تأثيري اقتصادي با تمركز بر ها تئوري

ي هت؛ با اين حـال در دو ده ـ دانسي مختلف تا حدودي حل و فصل شده ها هايجاد انگيزتوسط كوئينتين ،ي جديد ارتباط بين نابرابري و رشدها گذشته تحقيقاتي در مورد كانال

. ده استانجام ش )2008( 1و سوينپايين نيروي كار وري بهره -1 :وجود داردگذاري نابرابري بر رشد تأثيردو منبع مهم

ي بزرگ مـالي بـه عنـوان ها پاداش -2و ) فقر به عنوان يك معلول جسمي و رواني( فقيرات در جهت مخالف هم كار تأثيربديهي است كه اين . ي شديد مولدها براي تلاش انگيزه

در حالي ،ي رشد استگويد كه نابرابري به عنوان مانع قوي برا اولين عبارت مي. كنند مي، ايجاد انگيزه براي رسـيدن بـه طبقـات بـالاي درآمـدي كند كه كه عبارت دوم بيان مي

شود تلاش فرد بـراي دريافـت مي سببكه باشد ميوجود يك نابرابري شديد در جامعه . )Baumol, W. J. 2007( ي بزرگ و رسيدن به طبقات بالايي افزايش يابدها پاداش

اقتصادسنجي يها تخمين -8 رشدي هتخمين معادل - 1

مـدل زيـر را ، با توجه به مباحث گفته شده در قسمت مباني نظري و شواهد تجربـي :زنيم براي رشد اقتصادي تخمين مي

)10( GDPR=F (CPI , ER , GC , GI , RTAX, ROIL) :كه در آن

1- Quintin, E. & Saving J. L. 2008.

GDPR: نرخ رشد توليد ناخالص داخلي؛CPI : نرخ شـاخص قيمـت كـالا و خـدماتاري بـه توليـد گـذ سـرمايه نسبت مخـارج :GIنرخ برابري ارز بازار رسمي؛ :ERمصرفي؛

نسـبت :GCنسبت درآمد مالياتي بـه توليـد ناخـالص داخلـي؛ ،RTAXناخالص داخلي؛ نسبت درآمد نفتي بـه توليـد ناخـالص ROIL و مخارج مصرفي به توليد ناخالص داخلي

داخلي

رشدي معادلهنتايج تخمين خطـي تخمـين -مدل را به صورت لگاريتم، ARDLبا توجه به تجزيه و تحليل روش

:ه استآمددست به و بلند مدت به صورت زير 1نتايج تخمين پويا. زنيم مي

پويا ي معادلهنتايج - 1جدول )نرخ رشد اقتصادي: متغير وابسته (

ضريب تخمين tي آماره شدهزده

متغير توضيحي

37/4- 76/0- GC

05/5- 582/0 - RTAX

44/3 389/0 RTAX (-1)

52/4 335/0 GI

39/1- 118/0 - ER

16/2- 66/0- C

بلندمدت ي رابطهنتايج -2ل وجد )شاخص نابرابري: متغير وابسته(

ضريب تخمين tي آماره زده شده

متغير توضيحي

37/4- 76/0- GC

66/1- 193/0 - RTAX

52/4 335/0 GI

39/1- 118/0 - ER

16/2 66/0- C

توان گفت كه در كوتاه مي، )1جدول ( پوياي معادلهآمده از دست به با توجه به نتايجو دارنـد مدت مخارج مصرفي و درآمد مالياتي دولت اثرات معكوسي بـر رشـد اقتصـادي

. مخارج عمراني دولت داراي اثرات مثبتي بر رشد اقتصاد استبا توجه به اين كه هدف ما بررسي اثرات بلنـد مـدت ابزارهـاي مـالي بـر روي رشـد

اما قبـل ، پردازيم رشد ميي معادلهبلند مدت ي رابطه بنابراين به بررسي، اقتصادي استكـه در نبـا توجـه بـه اي ـ . حاصـل كـرد بلند مدت اطمينـان ي رابطه وجود ازاز آن بايد

بنـابراين بـراي اسـت، ي متغيـر وابسـته وارد نشـده هـا هوقف، آمدهدست به پوياي معادلهدر اين روش ابتـدا . شود بلند مدت از روش هاشم پسران استفاده ميي رابطه اطمينان از

،اين الگـو آمده از دست به Fي آمارهكوتاه مدت مدل برآورد و سپس مقدار ECMالگوي

1- Dynamic.

محاسـباتي در Fاگـر ، دشـو مقايسه ميي كه توسط هاشم پسران محاسبه شده، با جدولكه بستگي به وجود عرض از مبـدا و رونـد در معادلـه ( از مقادير اين جدول، ECMمدل بلنـد ي رابطـه مبنـي بـر عـدم وجـود ( رد فرض صفري دهنده نشان ،باشد تر بيش) داردكـه از مقـادير جـدول ه،بود ECM ،23/17محاسبه شده از مدل Fي آماره. است) مدت

شود و بنابراين بلند مدت رد ميي رابطه بنابراين عدم وجود، است تر بيشهاشم پسران . بلند مدت بين اين متغيرها وجود داردي رابطه

بـا افـزايش يـك ، تـوان گفـت كـه در بلنـد مـدت مي) 2( بنابراين با توجه به جدولنـرخ رشـد ، ر سهم مخارج مصـرفي و درآمـد ماليـاتي از توليـد ناخـالص ملـي درصدي د

و 76/0بـه ترتيـب بـه ميـزان ،)با ثابت بودن ساير شـرايط ( طور متوسط بهاقتصادي به چنـين بـا افـزايش يـك درصـدي در سـهم مخـارج و هـم يابـد واحد كاهش مـي 19/0

بـا ثابـت بـودن ( به طور متوسطنرخ رشد اقتصادي ، گذاري از توليد ناخالص ملي سرمايه . يابد واحد افزايش مي 33/0به ميزان )ساير شرايط

ي توزيع درآمد تخمين معادله -2خطـي بـراي توزيـع درآمـد -مدلي زير به صورت لگاريتم، با توجه به شواهد تجربي

:شود تخمين زده مي )11( I=f (GDP, PCI, PI, ROIL, RTAX, GC, GI, SE)

:نكه در آI: تمندترين به ده درصد فقيرترينوسهم ده درصد ثر( شاخص نابرابري درآمد(

GDP: 1376ي هتوليد ناخالص داخلي به قيمت سال پاي ،PI: اري گـذ سـرمايه نسبتنسبت مخارج اجتمـاعي دولـت بـه توليـد :SE، بخش خصوصي به توليد ناخالص داخلي

ناخالص داخلي

درآمدتوزيع ي معادلهنتايج تخمين

)شاخص نابرابري: متغير وابسته (ي پويا نتايج معادله - 3جدول

متغيرهاي توضيحي ضريب تخمين زده شده tي آماره

51/2 324/0 I (-1)

74/3 41/31 GDP

94/3- 48/32 - GDP (-1)

86/2- 1981/4- ROIL

53/2- 61/5- RTAX

17/1 86/2 RTAX (-1)

01/2 86/4 RTAX (-2)

48/0- 3/2 - ES

54/0 19/3 ES (-1)

21/2- 94/8- ES (-2)

58/0- 005/0 - CPI

14/1- 65/5- GC

6/2 59/10 GC (-1)

09/3- 65/11- GC (-2)

32/3 15/8 GI

- 92/0 2R Fي آماره 00. 18 -

)شاخص نابرابري: متغير وابسته(بلندمدت ي رابطهنتايج -4جدول

ضريب تخمين tي هآمار زده شده

متغيرهاي توضيحي

46/0- 58/1- GDP

49/2 21/6- ROIL

73/0 14/3 RTAX

99/1- 92/11 - ES

59/0- 007/0 - PCI

08/1- 93/9- GC

98/2 07/12 GI

امـا قبـل از تحليـل ، آمده است 4و 3توزيع درآمد در جداول ي معادلهنتايج تخمين بلند مدتي بين اين متغيرهـا وجـود ي رابطه حاصل كنيم كه آيا نتايج ابتدا بايد اطمينان

دارد يا نه؟ بلنـد ي هعـدم وجـود رابط ـ ) واحـد ي ريشه وجود( صفري هبدين لحاظ آزمون فرضي

زيرا لازمه آن كه الگوي پوياي برآورد شـده بـه سـمت ، شود انجام مي) هم جمعي( مدت

ي هـا هضرايب متغيـر وابسـته در وقف ـ تعادل بلند مدت گرايش يابد آن است كه مجموع :شود زير استفاده ميي آمارهبراي اين منظور از ، از يك باشد تر ، كممتفاوت

iˆ

pi

ipi

S

ˆt

α=

=

Σ

−αΣ=

1

1 1 چنـين ي مختلـف و هـم ها همتغير وابسته در وقفي هضريب برآورد شدiα̂ كه در آن

iˆSα مقـادير ايـن آمـاره در سـطوح . انحراف معيارهاي اين ضرايب اسـت ي دهنده نشان، محمـد ، نوفرسـتي ( دولادو و مستر محاسبه شده اسـت ، مختلف اطمينان توسط بنرجي

1378( . :داريم، دولادو و مستر محاسبه شده است، بنرجيكه توسط اي هبا توجه به آمار

7241430

13240/

//

t −=−

=

، از مقادير جدولي است كه توسـط بنرجـي تر بيشمحاسبه شده ي هچون مقدار آماربلند ي رابطه مبني بر عدم وجود( بنابراين فرض صفراست، آمدهدست به دولادو و مستر

. بلند مدت بين اين متغيرها وجود داردي رابطه يعني ،شود رد مي) مدت

ي مالي بر روي فقرها برآورد اثرات سياست -9

بر فقر را بررسي ) ها مخارج و ماليات( ي مالي دولتها سياست تأثيربتوان كه اينبراي تـأثير بـه ، )VAR( در ابتدا با استفاده از سيستم معادلات خود رگرسيوني بـرداري رد،ك

نسبت ده درصـد ( شاخص نابرابري، )شاخص سن( شاخص فقر زمان همي متقابل و پذير . شود پرداخته مي خ رشد اقتصادي و نر) ثروتمندترين به ده درصد فقيرترين

روش برآوردجـز ، شـباهت دارد زمان همي معادلات ها زيادي به مدلي هتا انداز VARمتدولوژي

زا ناما هر متغير درو. سروكار داريم زا نبا تعدادي متغير درو) VAR( در اين روش كه ايني زا ني دروهـا تمامي ديگر متغيـر خود و مقادير با وقفه از ي هبا استفاده از مقادير گذشت

. شود توضيح داده مي، مدل :به صورت زير است VARشكل كلي معادلات

)12( tktktttt eXA...XAXAXAAX ++++++=−−−− 332211o

� nبـا ابعـاد زا نبرداري از متغيرهاي دروي دهنده نشان �� كه در آن 1 (n : تعـداد

، )است زا ني دروها متغيرo

A 1 ضـرايب ثابـت بـا ابعـاد بـردار×n 12و A,A,...,Ak

در مـدل هـا هتعداد وقف ـي دهنده نشاننيز kهستند كه ×nnد بردارهاي ضرايب با ابعاVAR است وX��� برداري از وقفه ي دهنده نشاننيزk است زا نام متغيرهاي درو .

و ) ضريب جينـي ( شاخص توزيع درآمد، ي نرخ رشد اقتصاديها متغيرمطالعه اين در . شوند وارد مي زا نبه عنوان متغيرهاي درو) شاخص سن( شاخص فقر

نكتـه . ي بهينـه اسـت هـا هتعيين تعداد وقف، VARاولين مرحله در تخمين معادلات هيچ تلاشـي در جهـت حـذف و يـا كـاهش ، VARي ها مدلقابل توجه آن است كه در ماتريس. گيرد نميانجام پارامترهاي موجود در مدل

oA و باشد ميپارامتر nمشتمل بر

پارامتر برآورد +2knn لذا لازم است. پارامتر دارند 2nنيز iAي ها هريك از ماتريسبيش از اندازه است؛ چرا كه بسـياري VARبدون شك تعداد پارامترهاي يك مدل . دشو

ـ. معنـادار نيسـتند ، از پارامترهاي برآورد شده از نظر آماري هـا، مـدل در ايـن ، عـلاوه ه ب tي آمـاره خطي شديدي با يكـديگر هسـتند و لـذا داراي هم متغيرهاي توضيحي عموماً

و يـا كـاهش متغيرهـا بـه شـمار بـراي حـذف مربوط به تك تك ضرايب؛ ابزار مطمئني . )1386، جلد دوم، والتر، اندرس( آيد نمي

. دهند آزادي مدل را كاهش ميي درجهي زياد به سرعت ها هوقف، VARدر يك مدل ،ضـريب kتعـداد ، موجود در سيستمي همعادل nدر هر يك از ، باشد k ها هاگر تعداد وقف

انتخاب درست تعداد ها لذا در اين گونه مدل، يك جزء ثابت وجود خواهد داشت علاوه به؛ مدل داراي خطا خيلي كوچك باشد kچرا كه اگر ، بسيار اساسي است اي مسأله ها هوقف

يابـد آزادي كاهش مـي ي درجهبيش از اندازه بزرگ باشد؛ kدر تصريح خواهد بود و اگر . )همان(

، 1آكاييـك چـون هـم تـوان از معيارهـايي بهينه در مدل ميي وقفهعيين تعداد براي تتعـداد بهينـه ، بـا توجـه بـه ايـن معيارهـا . استفاده كرد 3كويين-و حنان 2بيزين -شوارتز . برابر يك انتخاب شده استي وقفه

تخمـين زده VARمـدل ، قبـل ي مرحلـه ي تعيين شده در ها هبا توجه به تعداد وقف . )زده شده است Eviewsاين تخمين با استفاده از نرم افزار ( شود مي

، نرخ رشد اقتصادي )SEN( بين سه متغير شاخص فقر VARتخمين معادلات - 5جدول

)GROWTH ( و شاخص نابرابري)I(

1- Akaike. 2- Bayesian-Schwar. 3- Hannan-Quoin.

I (-1) GROWTH (-1) SEN (-1) متغيرهاي توضيحي

متغير وابسته

004/0 )83/2(

196/0- )93/2-(

754/0 )68/6( SEN

012/0 )15/2(

47/0 )1/2(

349/0 - )8/0-( GROWTH

989/0 )7/18(

453/0 - )217/0-(

347/0 )08/0( I

براي هر ضريب است tي ي مقادير آماره اعداد داخل پرانتز نشان دهنده

يافته هاي تحقيق: منبع

دسـت بـه كه نتايجتوان گفت مي ،)5( با توجه به ضرايب تخمين زده شده در جدولبه طوري كه با افزايش يك درصدي در نـرخ رشـد ،است آمده مطابق انتظارات تئوريكي

پس از يك وقفه به طـور متوسـط شـاخص ، )ضريب جيني( اقتصادي و شاخص نابرابريواحـد 138/0 واحـد كـاهش و بـه ميـزان 175/0 به ترتيب به ميزان) شاخص سن( فقر

. يابد افزايش ميبـراي ايـن منظـور . ي مالي بر روي فقر را محاسبه كردها توان اثرات سياست حال مي

:زير استفاده كردي رابطه توان از مي)13(

)(

)sen(

x

)(

)Growth(

)sen(

x

)Growth(

dx

)sen(d

11

∂∂×

∂∂+

∂∂×

∂∂=

ي هـا مخـارج و ماليـات ( ابزارهـاي سياسـت مـالي ي دهنده نشان xكه در فرمول بالا هريك از ابزارهاي سياست مالي را گذاشت و xتوان به جاي بنابراين مي. باشد مي) دولت

. محاسبه كردرا ميزان اثرگذاري بلند مدت اين ابزارها بر روي شاخص فقر ي دولت بر فقرها نقش ماليات

032019601930 /)/()/()RTAX(d

)sen(d=−×−=

توان گفت كه با افزايش يك درصـدي در سـهم نسـبي ماليـات از توليـد بنابراين ميافـزايش 032/0 بلند مـدت بـه طـور متوسـط بـه ميـزان شاخص فقر در ، ناخالص ملي

افـزايش سـبب توان گفت كه افزايش ماليات در بلند مـدت ميحقيقت يعني در ،يابد ميي بـر روي توزيـع دار معنـي داراي اثـرات هـا قابل ذكر است كه ماليـات . (فقر شده است

)درآمد نبوده است نقش مخارج مصرفي دولت بر فقر

12801960760 /)/()/()GC(d

)sen(d=−×−=

كـه بـا افزايش فقر شده است به طوري ، سبببنابراين افزايش مخارج مصرفي دولتبه طور متوسط در بلند ، شاخص سن افزايش يك درصدي در سهم مخارج مصرفي دولت

. دياب يمافزايش 128/0مدت اري بر فقرگذ سرمايهنقش مخارج

00800040071219603350 /)/()/()/()/()GI(d

)sen(d−=×+−×=

بدتر شدن توزيع درآمد شده اسـت و از سو سبباري دولت از يك گذ سرمايهمخارج شده است كه در كل افزايش يـك سببو اين را افزايش دادهاقتصادي سوي ديگر رشد

، شـاخص سـن در اري از توليـد ناخـالص داخلـي گـذ سـرمايه درصدي در سـهم مخـارج . يابد كاهش مي 008/0ي هازاند هبرا مدت بلند

ماعي بر فقرنقش مخارج اجت 047000409211 /)/()/(

)SE(d

)sen(d−=×−=

ي بر نرخ رشد اقتصادي نداشته دار معني تأثيراز آن جايي كه مخارج اجتماعي دولت شده اسـت بـا افـزايش يـك درصـدي در سـهم را بهبود داده، سببو فقط توزيع درآمد

كاهش يابـد 047/0ي هشاخص سن به انداز، مخارج اجتماعي از توليد ناخالص اجتماعي . فقر پايين بيايدو

يگير نتيجه -10، ي مـالي بـر رشـد و توزيـع درآمـد ها آمده از اثرات سياستدست به با توجه به نتايج

ي مالياتي هم در كوتاه مدت و هـم در ها توان گفت كه مخارج مصرفي دولت و درآمد مين است كه آقابل توجه ي هاما نكت ،كاهش نرخ رشد اقتصادي شده است سبببلند مدت

اثـرات ودار بـوده مـدت معنـي اثرات اين ابزارهـا بـر روي توزيـع درآمـد فقـط در كوتـاه تـوان ناشـي از كه اين را مـي است، مدت بر روي توزيع درآمد نداشتهي در بلنددار معني

بنـابراين سيسـتم معـادلات خـود رگرسـيوني بـرداري ،ضعف سيسـتم ماليـاتي دانسـت )VAR( شده است كه مخارج مصرفي دولت و درآمدهاي مالياتي اثرات معكوسـي سبب

افزايش نرخ سو سبباري دولت از يك گذ سرمايهاما مخارج . بر شاخص فقر داشته باشدبدتر شـدن توزيـع درآمـد شـده سببي دار معنيديگر به طور سويرشد اقتصادي و از

كه در اين ، )VAR( رسيوني بردارياست و بنابراين با توجه به سيستم معادلات خود رگمخـارج ، شـود توزيع درآمد و فقر در نظر گرفته مي، نرخ رشد زمان همات تأثيرمعادلات در مـورد مخـارج اجتمـاعي دولـت كـه . داده اسـت كـاهش فقـر را اري دولت گذ سرمايه

امـا بـر روي نـرخ رشـد ،توان گفت يكي از فاكتورهاي مهم كاهش در نابرابري بـوده ميكاهش در فقر شـده سببي نداشته و در كل با كاهش نابرابري دار معنياقتصادي اثرات

. استتوان پي بـرد كـه نقـش رشـد اقتصـادي بـراي مي ،VARي معادلهبا توجه به نتايج

دنبـال بـه درنتيجـه بايـد ، از توزيع درآمد در ايران بوده اسـت تر بيشكاهش فقر بسيار ديگـر توزيـع درآمـد در سـوي يي بود كه رشد اقتصادي را افزايش دهـد و از ها سياست

توان بـه عنـوان تحليـل سياسـتي بنابراين مي، پيش رود تر بيشجامعه به سمت عدالت عنوان كرد كه تركيب مخارج دولتي بايد در جهت كاهش سهم مخارج مصـرفي دولـت و

مخـارج كـه اينچنين با توجه به و همچنين افزايش سهم مخارج عمراني دولت باشد همبايـد دولـت در ، را در بهبود توزيع درآمـد داشـته اسـت تأثيرين تر بيشاجتماعي دولت

ي هدفها هبه گرو ها ين دقت را داشته باشد تا اين پرداختيتر بيش ها هپرداخت اين هزين . براي كاهش فقر برسد) شوند يي كه به عنوان فقير تعيين ميها هگرو(

فهرست منابع ، ي زمــاني بــا رويكــرد كــاربرديهـا ســريســنجي اقتصاد ،)1386( ،والتــر، انـدرس -1

. جلد دوم، انتشارات دانشگاه امام صاق، سعيد، مهدي و شوال پور، صادقيي ترجمه، ي تعـديل بـر فقـر و توزيـع درآمـد هـا اثر سياسـت ، راضيه، سهيلا و زيدي، پروين -2

. 80بهار و تابستان ، 58ي ، شمارهتحقيقات اقتصاديي مجلهي ، ترجمـه »اقتصادي كشـورهاي جهـان سـوم ي توسعه«، )1370(، مايكل، تولارد -3

. غلامعلي فرجادي، )مـوردي ايـران ي مطالعـه ( بـر فقـر مؤثربررسي عوامل ، )1379(، ده عليزا نحس -4

. بهار و تابستان ي اقتصادي ايرانها پژوهش

هـاي تعـديل سياسـت اجتمـاعي و فقـر از برنامـه ، )1383( ، جواهري پور مهـرداد -5 . بهار ،رفاه اجتماعي، ساختاري تا راهبردهاي كاهش فقر

ي فقـر در ايـران ها ي شاخصگير اندازه" ،)1381( ،همكاران، فرهاد، كاشيخداداد -6 . مركز آمار ايران، 1379-1363

-1383ي هـا فقـر در ايـران طـي سـال ،)1386( ،زهرا، ابراهيمي حسين و، راغ فر -7 . بهار ،رفاه اجتماعي، 1368

هاي فقرزدايي اجتماعي به برنامهي هرويكرد توسع، )1384( ، قانعي راد محمدامين -8 . پاييز ،رفاه اجتماعي ،در ايران

ي ماليه عمومي بر رشد بلند مدت ايران در چـارچوب ها سياست ، تأثيرداود، منظور -9 . 1379، اقتصاد دانشگاه تهراني ، دانشكدهدكتريي نامه زا، پايان نالگوي رشد درو

، تهـران ، سـنجي جمعـي در اقتصاد هـم واحد و ي ريشه، )1378(، محمد، نوفرستي - 10 . خدمات فرهنگي رساي مؤسسه

. تابستان رفاه اجتماعي، فقر و نابرابري درآمد در ايران، )1384( ، بهروز، زنوزهادي - 1112- Alesia, A, and Rodrik D, (1994) “Distributive policies and Economic

Growth”. Quarterly Journal of Economics, 1994. 13- Barro, R. J. (1990), “Government spending in a simple model of

endogenouse growth”, Journal of political economy, 98, s103-s125. 14- Barro, R. J. (1991), “ Economic growth in a cross section of countries”,

Quarterly Journal Economic,106, 407-444. 15- Barro. R. J. , Mankiw, G. G. and Sala – I – Martin, X. (1992), “Capital

mobility in neocelasical models of growth”, NBER working paper NO. 4206.

16- Benneth O. Obi, (2007), “Fiscal policy and poverty alleviation: Some policy options for Nigeria”, AERC Research Paper 164 African Economic Research Consortium, Nairobi, February.

17- Benabou, Roland, (2000), “Unequal societies: Income distribution and the social contract”, American Economic Review, Vol. 90, NO. 1, mar, 2000, PP. 96-129.

18- Datta G. and M. Ravallion, (1992), “Growth and redistributive components of change in poverty measures: A decomposition with applications to Brazil and India in 1980”, Journal of Development Economics, Vol. 38, 275-295.

19- De la fuente, A. (1997), “Fiscal policy and growth in OECD”, CERR discussion of paper, No. 1755.

20- Dhongde, Shatakshee Ramesh, (2005) Ph. D. , Essays on growth, income distribution and poverty, University of California, Riverside, 111 pages; AAT 3179373.

21- D. oduro, (2001) “A Note on Public Expenditure and Poverty Reduction in Ghana”, Organised by ISSER and CEPA, in Collaboration with Cornell University, May 2001.

22- Dowrick, S. (1993), “Government consumption: its effects on productivity growth and investment”, Quarterly Journal Economics, 113, 312-329.

23- François Bourguignon, (2004) “The Poverty-Growth-Inequality Triangle”, Research on International Economic Relations, New Delhi, on February 4.

24- Jain and Tendulker, (1990), “Role if growth and distribution in the observed change of the headcount ratio measure of poverty: A decomposition exercise for India”, Technical Report NO. 9004, India statistical institute, Delhi.

25- John Gibson, (2000), “The impact of growth and distribution on poverty in Papua New Guinea” , Department of Economics University of Waikato Private ,Bag 3105.

26- Herman Musahara, (2004), “Poverty and government expenditure: An assessment of the impact of government expenditure and interventions on poor groups with a focus on Rwanda”, November.

27- Iwan Azis, (2008),” Macroeconomic Policy and Poverty”, ADB Institute Discussion Paper, June ,No. 111.

28- Kakwani N. and Subbarroa, (1990),”Rural poverty and its alleviation in India”,Economic and political Weekly,March 31, A2-A16.

29- Meltzer and Richard, (1983), “Tests of a rational theory of the size of government”, Journal public choice, Vol 41 , NO 3.

30- Mushtaq H. Khan, (2009), “Governance, Growth and Poverty Reduction”, Economic & Social Af, DESA Working Paper, June, No. 75.

31- Nicholas Stern, (2003), “Public Policy for Growth and Poverty Reduction”.

32- Shorrocks, (1997), “Decomposition procedures for Distributionnal Analysis: A unified framework based on the shaply Value’, Mimeo, University of Essex.

33- Solow, R. M. (1956),”A contribution to the theory of economic growth”, Quarterly Journal of Economics, 70,65-6.aply Value’, Mimeo, University of Essex.

34- Solow, R. M. (1956),”A contribution to the theory of economic growth”, Quarterly Journal of Economics, 70,65-6.