دوره آموزشی مددکاران اجتماعی

«»دانشگاه علوم پزشکی همدان

»نقش مددکاری در کار با زنان آسیب دیده اجتماعی«

تهیه و تنظیم: معصومه افضلی

مددکاربیمارستان فرشچیان همدان

«94»پاییز

1

فهرست مطالب

مقدمه تعریف آسیب اجتماعی

انواع آسیب اجتماعیتعریفآسیب شناسی اجتماعی

موضوعات مورد بحث در آسیب شناسی اجتماعیاهمیت آسیب شناسی اجتماعی

شیوه عمل آسیب شناسی اجتماعیارتباط آسیب شناسی اجتماعی با سایر علوم

تعریف آسیب دیدگان اجتماعی ضرورت و اهمیت مسأله

تعریف روسپیگریتاریخچه روسپیگری

روسپیگری در ایران، از آغاز تا امروزوضعیت روسپیگری بعد از انقالب

طبقه بندی زنان روسپی از نظر اجتماعیابعاد آسیب: )ابعاد مساله(

انواع روسپیگریاهمیت مسأله

عوامل روسپیگریعوامل روسپیگری در واحد تحلیل

قوانین مرتبط با تن فروشیاقدامات مهم مادر مددکاری ایران در کار با زنان آسیب دیده

رویکرد های حل مسئله زنان آسیب دیده

2

سطوح پیشگیری از آسیب اجتماعی

اقدامات جامعه ی امروز در مورد زنان و دختران آسیب دیدهاجتماعی

در کار با زنان آسیب دیده اجتماعی نقش مددکاران اجتماعی نهادهای متولی زنان آسیب دیده

مركز بازپروري زنان و دختران آسيب ديده اجتماعی اقدامات حمایتی

مقدمه  امروزه جوامع گسترده به دليل پيچيدگيهاي خاصي كه در اين نUUوع جوامUUع وجUUود دارد ، با مشكالت و مسائل فراواني در زمينه هاي مختلف فUUرهنگي و اجتمUUاعي روبرو هستند و هميشه همراه با پيشرفت با انواع آسUUيب هUUاي اجتمUUاعي روبUUرو

مسائل مربوط به آسیب های اجتماعی از دیرباز در جوامع بشری مUUورد بوده اند. توجUUه اندیشUUمندان بUUوده اسUUت. همزمUUان بUUا گسUUترش انقالب صUUنعتی، دامنUUه نیازمنUUدی ها، محرومیت هUUای ناشUUی از نبUUود امکUUان بUUرآورده شUUدن خواسUUت ها و نیازهUUای زنUUدگی بUUاعث گسUUترش شUUدید و دامنه دار فسUUاد، اعتیUUاد، بزهکUUاری،

سرقت، انحرافات جنسی و دیگر آسیب ها شده است. هر یک از آسUUیب هUUای اجتمUاعی کUه بUه تعبUUیر بعضUUی از اندیشUمندان حاصUUل و 

معلول مستقیم انقالب صنعتی است، در بیشتر جوامع وجود دارد و تاثیرات خUUود را می گذارد. اما آنچه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفUUاوت می سUUازد، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسUUیب هUUا و راهکارهUUای اصUUالح و

3

شناسی اجتماعی زنUUان یکی از موضUUوعاتی اسUUت کUUه ازآسیببهبود آن است. قدیم االیام توجه اندیشمندان مختلف را به خود جلب کرده است. در قرون جدید با پیشرفت های گسترده علUUوم و از طUUرف دیگUUر گسUUترش دامنUUه حUUرکت هUUا و اعتراض زنان در کشورهای مختلف توجه هر چه بیشتر محافUUل علمی را متوجUUه

خود کرده است. میالدی در سازمان ملل متحد کنوانسیون رفع هر1975 تا 1945طی سال های

گونه تبعیض علیه زنان به تصویب رسید. مصوبات این کنوانسUUیون لUUوایح جهUUانی در جهت حمایت از حقوق زنان است. به عنوان نمونه به ذکر یک مUUورد از لUUوایح

مجمع عمومی سازمان1963تصویب شده این کنوانسیون می پردازیم:در سال ملل متحد از کمیسیون مقام زن در خواست کUUرد تUUا پیش نUUویس )اعالمیUUه رفUUع

توسط مجمع عمومی1962تبعیض علیه زنان( را تهیه کند. این اعالمیه که سال ماده بود و تبعیض علیه زنان را یUUک بی عUUدالتی اساسUUی11تصویب شد شامل

نامید و ضمن ناهماهنگ خواندن آن با رفاه خUUانواده و جامعUUه خواهUUان مجموعUUه قوانین جدید برای پایان دادن به تبعیض علیه زنان شد. در این اعالمیه تأکید شده بود همه زنان باید از حمایت کامل تحت قانون برخوردار شوند. )کنوانسیون رفع

(1379تبعیض علیه زنان متاسفانه تنوع آسیب های اجتماعی و گسترش آن در کشور مشهود اسUUت، یکی از مهم ترین دالیل آن تکنولوژی و فضای مجازی است که شادی هUUای آنی را بUUه دنبال دارد و باعث گرایش افراد با سنین پایین تر به حوزه آسیب های اجتمUUاعی شده است. در این میان یکی دیگUUر از مشخصUUه هUUای آسUUیب هUUای اجتمUUاعی در ایران زنانه تر شدن آنها نسبت به گذشته است. طبق اعالم ستاد مبارزه با مواد

درصد زنان برای درمان مراجعه کUUرده بودنUUد کUUه6 نزدیک به 86مخدر در سال درصد رسیده بود. در آسیب هUUای اجتمUUاعی ناشUUی از9 به 90این رقم در سال

فضای مجازی نیز زنان و دختران جوان آسیب پذیری بیشری را نسبت به مردان دادند. در حوزه جرائم مالی نیز زنان مجرم نسبت بUUه گذشUUته از رشUUد بیشUUتری برخوردار هستند، البته این به منزله این نیست که آمار زنان بیشتر از مUUردان در حوزه آسیب های اجتماعی است بلکه مبین رونUUد رشUUد گUUرایش زنUUان بUUه حUUوزه آسیب های اجتماعی است و این نگرانی ایجUUاد شUUده کUه زنUان در حUوزه آسUUیب

های اجتماعی در معرض خطرات بیشتری هستند. در حوزه فUرار از مUنزل نUیز مUیزان آسUیب پUذیری زنUان بیش از مUردان اسUت، متاسفانه حتی در حوزه طالق که امروزه شاهد گسترش آن هسUUتیم نUUیز آسUUیب پذیری زنان مطلقه به مراتب بیش از مردان است، چون جامعه نسبت به آسیب های اجتماعی کUUه زنUUان بUUا آن مواجUه می شUUوند بیشUUتر عکس العمUUل و واکنش

نشان می دهد. همچنین در زمینه انتقال ویروس»اچ آی وی« هم متاسفانه شاهد افزایش ابتالی زنان به این بیماری هستیم، بUه طUUوری کUه طبUق آمUار موجUود در زمینUه انتقUUال

درصد انتقال این5/12 حدود 91 تا پایان سال 65ویروس »اچ آی وی« از سال ویروس از طریق روابط جنسی محافظت نشUUده بUUود در حUUالی کUUه این آمUUار در

درصد رسیده است که در این بخش نUUیز مUUیزان آسUUیب36 به باالتر از 91سال 4

ورود بUه مسUاله زنUان ورود بUه آسUUیب هUایپذیری زنان بیشتر از مUردان اسUت. جامعه است، شیوه ها و الگوهای زندگی در حUال تغیUUیر اسUUت و می بایUUد کمیتUUه های کاری مربوط به زنان مسائل آنان را به صورت کاربردی مورد بررسی قرار دهند تا این روند رشد زنانه شدن آسیب های اجتماعی متوقف شود و باز شUUاهد جامعه ای شکوفا، شاد، سرشار از امید و پیشرفت باشیم زیرا زنان، خواهران و

زنان و دخترانی که بUUه دلیUUلمادران این سرزمین جایگاهی بسی ارزشمند دارند. مشکالت و محیط نامناسب خانوادگی دچار فقUUر محبت و اختالالت روانی شUUده، آسیب می بینند و گاهی شرایط آنچنان رغم می خورد کUUه مUUورد سUUوء اسUUتفاده

عده ای فرصت طلب قرار می گیرند.

تعریف آسیب اجتماعی در یک نظUUام اجتمUUاعی بUUه هنگUUامی کUه رفتUUاری بUUه گونUUه چشUUمگیری بUUا هنجUUار همگانی اختالف پیدا می کند و مورد کیفر قرار می گیرد آسیب اجتماعی نامیUUده می شود. اگر هنجاری مراعات نشود کژروی پدید می آید و رفتUUار جنبUUه آسUUیبی پیدا می کند. بسیاری از مUUردم پذیرفتUUه انUUد کUUه جنUUایت ، بزهکUUاری ، الکلیسUUم ، روسپیگری ، مصرف مواد مخدر و اعمال غیر قانونی جنبه هUUای آسUUیبی زنUUدگی جدید است. بUUا این تعUUاریف آشUUکار می شUUود کUUه شUUناخت علمی اختالالت ، بی رویUه گی هUا و نUUا ترازمنUUدیهای مربUوط بUUه کUارکرد زیسUUت اجتمUUاعی را آسUUیب

شناسی اجتماعی می نامند.

آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطالق می شود که در چارچوب اصUUول اخالقی و قواعUUد عUUام عمUUل جمعی رسUUمی و غیررسUUمی جامعUUه محUUل فعالیت کنشUUگران قUUرار نمی گUUیرد و در نتیجUUه بUUا منUUع قUUانونی یUUا قبح اخالقی و اجتماعی روبه رو می گردد. به همین دلیل، کجروان سعی دارند کجرویهای خUUود را از دید ناظران قانون، اخالق عمومی و نظم اجتماعی پنهان کنند زیUUرا در غUUیر

این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخالقی و طرد اجتماعی مواجه می شوند.

آسیبهای اجتمUUاعی پدیUUده هUUایی واقعی، متغUUیر، قانونمنUUد و قابUUل کنUUترل و پیش گیری اند. کنترل پذیری آسیبهای اجتماعی شناخت علمی آنها را در هر جامعه ای برای پاسخ به پرسشهای نظری و عملی و کاربردی از ایدهها و یافته هUUای علمی تولید شده در برنامه ریزی های کوتاه و بلند مدت برای مقابله صحیح با آسیبهای اجتماعی، درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آنها را ضUUروری و پUUر اهمیت

می سازد.

انواع آسیبهای اجتماعی

آسیبهای اجتماعی پدیده هUایی متنUUوع، نسUUبی و متغیرنUUد. پرخاشUUگری و جنUUایت، خودکشی، اعتیاد و قاچUUاق مUUواد مخUUدر، روسUUپیگری، جUUرایم مUUالی، اقتصUUادی و سرقت نمونه هایی از آسیبهای اجتماعی جامعه امروزی ایران اند که کم و کیUUف

5

آنها بر حسب زمان و مکان )یعنی، حال نسبت به گذشته و در شهرها نسUبت بUه روستاها( تغییر می کنند. بنUUابراین، آنچUUه امUUروز در یUUک جامعUUه خUUاص آسUUیب یUUا کجروی تلقی می شود ممکن است فردا در همین جامعه یا همین امروز ولی در

جامعه ای دیگر آسیب یا کجروی شناخته نشود.

“آسUUیب اجتمUاعی” از جملUUه واژه هUایی اسUUت کUه بسUیاری، آن را در مفهUومی مترادف با “کجروی” به کار برده اند; و تعبیر “آسیب شناسی اجتمUUاعی” هم بUUر همین اساس، به عنUUوانی رایج بUUرای مطالعUه علمی و اجتمUUاعی این پدیUUده بUUدل شده است. اما به نظر برخی محققان انتخاب این واژه برای کجUUروی، ریشUUه در “مشابه انگاری” جامعه با جسم انسان دارد و “ناهمسازیهای” موجود در جامعUUه را، در تعبیری مشابه با ناهمسازی در کارکردهای اعضای بدن، آسیب نUUام نهUUاده است. این ایده همچنین سبب شده است تا به تبع علوم زیستی که در میان آنهUUا “آسیب شناسی)پاتولوژی(” وظیفه ریشه یابی بیماریهای تUUنی را بUUر عهUUده دارد، در قلمرو جامعه شناسی نیز نام “آسیب شناسی اجتماعی” بر حوزه مطالعه بی

.نظمی ها و نابسامانیهای اجتماعی نهاده شود

تعریف آسیب شناسی اجتماعی از نیمه دوم سده نوزدهم به بعد بUUا هسUUتی یUUابی جامعUUه شناسUUی بUUه مثابUUه یUUک علم ، تشUUبیه جامعUUه بUUه کالبUUد انسUUانی افUUزون شUUد . هربUUرت اسپنسUUر یکی از پیشگامان جامعه شناسی انگلیسی- آمریکایی مکتب کالبUUدی جامعUUه را بUUر پUUا داشت که بر پایه آن فراشدهای اجتماعی به کارکردهای زیسUUتی جانUUداری جUUون انسانها همانند می شد. با بهره گUUیری از آمUUار تحقیUUق در فUUراوانی، همسUUانی و همانندی پدیده ها و قوانین حاکم بر آنها میسUر شUUده ، تشUUکل زیسUت شناسUی اجتماعی که مUUبین فراشUUدهای مربUUوط بUUه اسUUتقرار ، اسUUتواری ، ترازمنUUدی یUUا

نابسامانی یک جامعه یا یک گروه ممکن می شود. همزمان با تشکل هستی علم جامعUه شناسUUی در سUUده نUUوزدهم و تکامUUل آن در مدت یک قرن ، بهره گUUیری از علUUوم مختلUUف بUUرای بیUUان فراشUUدهای اجتمUUاعی افزون شد و در نتیجه اصطالحات و واژه هUUای معمUUول در علUUوم دیگUUر نUUیز وارد نوشته های جامعUUه شناسUUانه گردیUUد. بهنگUUامی کUUه کUUه جامعUUه بUUه مثابUUه کالبUUد زیستی تلقی شد و وقایع اجتمUUاعی هماننUUد فراشUUد زیسUUتی موجUUود زنUUده مUUورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. و برخی از اصطالحات ریسUUت شناسUUی و علUUوم تن پزشکی و روانپزشکی نیز در جامعه شناسی به کار گرفتUUه شUUد. از جملUUه چUUنین

اصطالحاتی واژه » پاتولوژی « است. » پUUاتولوژی مطالعUUه خاسUUتگاه بی نظمی هUUا و نابسUUامانیها اسUUت. از دیUUدگاه پزشکی به فرا شد و ریشه یابی بیماریها اتالق می شود « از آن جایی که گاهی تشخیص بیماری از تندرستی دشوار است بهمین سان نیز جامعUUه شناسUUانی کUUه

ن » پاتولوژی سوسیال « سUUاخته انUUد بUUهآاین اصطالح را به کار گرفته اند و از

6

سUUختی می تواننUUد بگوینUUد در جامعUUه بهنجUUار )نرمUUال( کUUدام اسUUت و نابهنجUUار همانطوری که گاهی تحت شUUرایط بخصوصUUی در بUUدن انسUUان)آنرمال( چیست.

بی نظمی پدید می آید و عضوی از اعضاء بدن بیمار می گUUردد و در نتیجUUه نمی تواند هماهنگ با سایر ا عضاء به کار معمUUول خUUویش ادامUUه دهUUد در جامعUUه نUUیز گاهی عضوی از کالبد اجتماعی توانائی هماهنگی با سایر اعضاء را از دسUUت می

(1353،25دهد.) شیخاوندی،

مسلم است که در هر زمان و مکان ، بر حسب گروههای اجتماعی ، با توجه بUUه شیوه های زیستی و پایه هUUای فUUرهنگی ، آسUUیبها و کژرویهUUای گونUUاگونی وجUUود دارد که خاستگاه و چگونگی پیدایی آنها از جامعه ای بUUه جامعUUه دیگUUر فUUرق می کند. بنا به قول دورکیم وجود آسیبها و کژرویها تا حد معینی مUUبین روائی کUUارکرد جامعه است و بهنجار شمرده می شود فقط در مواقعی که نسبت آنها بر حسب

جمعیت از حد معمول فراتر می رود حالت نابهنجار به خود می گیرد.

از سوی دیگر، پیش فرض اساسی این مفهوم، اصUالت وضUع موجUود و اختالل و غیرطبیعی محسوب داشتن امور نامتناسب با آن است; یعنی دیدگاهی محUUدود و متناسب با یک نظریه خاص. این محدودیت در جمع با درونمایه ارزشUUگذارانه آن، سبب شده است تا محققان از دو تعبیر “آسUUیب اجتمUUاعی” و “آسUUیب شناسUUی اجتماعی” روی بگردانند؛تا آنجا که کUUوهن از آن دو بUUا عنUUوان “مفهUUومی نسUUبتا”

منسوخ” یاد می کند.

آسیب شناسی اجتماعی مطالعه آسیب های وارد شده بUUه جامعUUه و گUUروه هUUای انسانی است. آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی شUUاخه ای در روانشناسUUی اجتمUاعی و علم مطالعه و بررسی ریشه های بی نظمی اجتماعی، درد، و نابسامانیهای آن و

شیوه های پیشگیری و درمان آن است.

آسUUیب شناسUUی عبUUارت اسUUت از مطالعUUه و شUUناخت ریشUUه بی نظمی هUUا در ارگانیسم . در پزشکی به فرآیند و علت یابی بیماری ها، آسUUیب شناسUUی گوینUUد. در مشابهت کالبد انسانی با کالبد جامعه )نظریه انUUدام وارگی( می تUUوان آسUUیب شناسی اجتماعی را “مطالعه و ریشه یابی بی نظمیهای اجتماعی” تعریف کرد.

در واقع، آسیب شناسی اجتمUUاعی، مطالعUUه ناهنجUUاری هUUا و آسUUیبهای اجتمUUاعی همراه بUUا علUUل…نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طالق، ولگردی، گدایی و

و شیوه های پیشگیری و درمUUان آنهUUا بUUه انضUUمام مطالعUUه شUUرایط بیمارگونUUه و نابسامان اجتماعی است.. بUUه عبUUارت دیگUUر آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی مطالعUUه خاستگاه اختالل ها و بی نظمی ها و نابسامانیهای اجتماعی است. اگر در جامعه ای هنجارها مراعات نشود، کجروی پدید می آید و رفتار آسیب می بیند. مطالعه علمی اینگونUUه نابسUUامانیها و نارسUUائیها را در جامعUUه انسUUانی آسUUیب شناسUUی اجتمUاعی می گوینUUد. آسUیب شناسUUی اجتمUاعی در مفهUوم متعUارف آن عبUUارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمیها در کالبد و ارگانیسUUم اجتمUUاعی. بUUه عبارت دیگر آسیبهای اجتماعی مطالعه بی سازمانی ها و نابسامانیهایی است که در بستر اجتماع به دالیل مختلف به وجود می آید. این اصطالح ارتبUUاط تنگUUاتنگی

7

با واژه انحرافات اجتماعی دارد به طوری که حتی در بعضUUی مUUوارد این دو واژه به جای یکدیگر به کار می روند. در واقع آسیبهای اجتماعی محدوده وسیعتری را

در بر می گیرد و شامل انحرافات اجتماعی نیز می شود.

آسیب شناسی اجتماعی مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفتUUه شUUده و مبتنی بر تشUUابهی اسUUت کUUه بین بیمUUاری هUUای عضUUوی و آسUUیب هUای اجتمUUاعی )کجروی ها( قائل می شوند. واژه آسیب شناسی از دیUUدگاه پزشUUکی بUUه فرآینUUد ریشه یابی بیماری ها گفته می شود، اما به سبب اینکه گاهی تشخیص بیماری از سالمتی دشوار است، لUUذا جامعUUه شناسUUانی کUUه این واژه را وام گرفتUUه و از آن “آسیب شناسی اجتماعی” ساخته اند، بUUه سUUختی قادرنUUد بگوینUUد کUUه در جامعUUه مرزهای تثبیت شده هنجارهای فرهنگی چگونه است. با این همه این نکته مسلم است که اگر هنجار پذیرفته شده از سوی افراد جامعه نادیده گرفته شود، آنگUUاه کژرفتاری به وجود می آید و کردار و رفتار انسان شکل و شمایل بیماری به خود

می گیرد.

آسیب شناسی در علوم اجتمUUاعی مشUUابهت خاصUUی بUUا آسUUیب شناسUUی در علم پزشکی دارد. همچنان که مطالعه بیماری جسمی بUUرای حفUUظ سUUالمت جسUUمی ضروری است، سالمت اجتماعی نیز ممکن نیست بدون معرفUUتی گسUUترده تUUر و مشخص تر نسبت به بیماری اجتماعی و با اطمینان پایدار بماند. آسیب شناسUUی عمومی در پزشکی می آموزد که بسیاری از بیماریها ویژگیهUUای مشUUترک زیUUادی دارند و فرآیندهای مرضUUی گونUUاگون و همچUUنین بیماریهUUای خاصUUی بUUرای بحث و بررسUUی وجUUود دارد.در آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی، رابطUUه متقابUUل بین طبقUUات

نابهنجار، از مهم ترین واقعیتهاست.

آسیب شناسی اجتماعی اگر شناخت دقیقی نسبت به واقعیتها، اصول و راههUUای حل مشکالت اجتماعی که به کشف ابزار برطرف کردن علUل اجتمUاعی بیمUاری منتهی می شوند، ارائه نکند، کUUار بی فایUUده ای خواهUUد بUUود. راههUUایی کUUه بتUUوان افراد ضعیف را به لحاظ اجتماعی طوری تقویت کرد کUUه در نهUUایت و دسUUت کم به عنوان هدفی مطلوب پیکUUری اجتمUUاعی و سرشUUار از سUUالمت در اذهUUان آنهUUا وجود داشته باشUUد کUUه در آن حUUتی یUUک موجUUود زنUUده پیUUدا نشUUود کUUه در جریUUان

عمومی سالمت و قدرت جامعه شریک نباشد.

موضوعات مورد بحث در آسیب شناسی اجتماعی

آنچUUه روشUUن اسUUت اینکUUه بحث آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی عمUUدتا بUUا مسUUائل و مشکالت سر و کار دارد. پژوهشUUها و تحقیقUUات متعUUدد بUUرای شUUناخت انUUواع این آسUUیبها و علUUل بUUروز آنهUUا صUUورت می دهUUد و نظریUUاتی را بUUرای حUUل آن مسUUائل

پیشنهاد می کند.

بUUر این اسUUاس زمینه هUUایی چUUون فرهنUUگ و هنجارهUUای یUUک جامعUUه ، ویژگیهUUای اقتصUUادی و سیاسUUی و جغرافیUUایی یUUک جامعUUه نUUیز در حUUوزه مطالعUUات آسUUیب شناسی اجتماعی قرار می گیرد. چرا که بررسی آسیبهای اجتماعی بدون در نظر

گرفتن شرایط زمینه ای یک جامعه میسر نخواهد بود.8

چه چیزی به عنوان آسیب شناخته می شود؟ حدود ثغور آن چقدر است؟ عوامUUل زمینه ساز و علل آشUUکار کننUده آن کUدامها هسUUتند؟ در کUدام طبقUUات گسUUترش بیشتری دارند؟ در کدام سUUنین گسUUترش بیشUUتری دارنUUد؟ توانUUایی جامعUUه بUUرای کنترل و نظارت بر آنها چقUUدر اسUUت؟ از چUUه راههUUایی می تUUوان بUUه کUUاهش آنهUUا مبادرت کرد؟ همه اینها سواالتی هستند کUه در حUوزه آسUUیب شناسUUی اجتمUاعی

مورد بررسی قرار می گیرند.

اهمیت آسیب شناسی اجتماعی

هر جامعه ای متناسب با شرایط خود ، فرهنگ ، رشد و انحطاط خUUود بUUا انUUواعی از انحرافات و مشکالت روبروسUUت کUUه تUUاثیرات مخUUربی روی فرآینUUد تUUرقی آن جامعه دارد. شناخت چنین عواملی می تواند مسیر حرکت جامعه را بسوی ترقی و تعامل هموار سازد، بطوری که عالوه بر درک عمل آنهUUا و جلوگUUیری از تUUداوم آن عمل با ارائه راه حلهایی به سالمت جامعه کمک نماید. به عنوان مثال مسأله اعتیاد را در نظر بگیریم. این مساله هم به عنUUوان یUUک مشUUکل فUUردی و هم یUUک معضل اجتماعی مطرح است. روشن است در سطح اجتمUUاعی منجUUر بUUه از بین رفتن نیروها و انرژی بارآور جامعه می شود. شناسایی علل اساسی و کنترل آنها می تواند بسیاری از نیروهای از دست رفته جامعه را تجدید نموده ، در مسیر کار

سالم جامعه هدایت کند.

شیوه عمل آسیب شناسی اجتماعی

اجتمUUاعی و عللی ، از شUUیوهآسیب شناسی اجتماعی همچUUون سUUایر حوزه هUUای عملی برای بررسی موضوعات مورد نظر خود استفاده می کند. به عبارتی بUUرای مطالعه و بررسی علل ، زمینه ها و راه حلها در زمینه کجرویهUUا و آسUUیبها ، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص و هم به کمک ابزار وسUUایل تحقیUUق عینی به صورت پژوهشهای علمی استفاده می شود. چنین پژوهشUUهایی پUUیرامون

سUUال پیش بUUاز۹۰ – ۸۰انحرافات اجتماعی به صUUورت تحقیUUق علمی بUUه حUUدود می گردد. البته در آن زمان این پژوهشها کمتر جنبUUه واقUUع بینانUUه داشUUته اند. ولی پس از مUUدتی پژوهشUUها بUUر شUUالوده ای صUUحیح تر اسUUتوار شUUد و تالش شUUد از شیوه هایی که دقت و اعتبار بیشتری در برآورد مشکالت اجتماعی دارند استفاده

گردد.

پرسشنامه های مختلف تهیه شد، شUUیوه های اعتبUUار یUUابی و اسUUتفاده از روشUUهای معتبر معمول شد و از اصول روش تحقیق که در علUUوم انسUUانی کUUاربرد مفیUUدی دارد استفاده گردید. بUUه این تUUرتیب اطالعUUات الزم در زمینUUه انUUواع انحرافUUات و

این فعالیتها سیر تکاملی خود را مشکالت در سطح یک جامعه جمع آوری گردید. سیر می کند و همچون پیشرفت سایر علوم شیوه های متکاملتری برای بررسی و

ارزیابی در زمینه آسیبهای اجتماعی بدست می آید.

ارتباط آسیب شناسی اجتماعی با سایر علوم

9

وعلوم اجتمDDاعیدر وهلUUه اول ارتبUUاط کامUUل و نزدیUUک این حUUوزه بUUا رشUUته کامال واضح و روشن است. هر چند این حوزه عمدتا به عنUوانجامعه شناسی

یک شاخه میان رشته ای معرفی می شود، امUUا در واقUUع یکی از مبUUاحث اساسUUی جامعه شناسی محسوب می شود. از سوی دیگر آسیب شناسی اجتماعی ارتباط

دارد. از آنجUUایی کUه عمUUل فUUردی و روانی نقشروانشناسیبسیار نزدیکی بUا بسUUزایی در بUUروز جUUرم و انحUUراف دارنUUد، آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی از ارتبUUاط نزدیکی با روانشناسی بهره می برد و تالش می کنند در یافته ها و نظرگاههUUای آن

برای بررسیهای خود مورد استفاده کند.

کمکهUUای شUUایان تUUوجهی درروانشناسی اجتمDDاعیدر این راسUUتا یافته هUUای نظریات مربوط به آسیب شناسی اجتماعی داشته است. از سUUوی دیگUUر آسUUیب

ارتبUUاط دارد. بUUه… ، روانشناسی و حقوقشناسی اجتماعی با علوم پزشکی ، بUUه عنUUوان یUUک معضUUل اجتمUUاعی ،ایدزعنوان مثال در بررسی پدیده ای بUUا نUUام

نظریUUات مربUUوط بUUه آسUUیب شناسUUی اجتمUUاعی در کنUUار اطالعUUات پزشUUکی و اطالعUUات روانشUUناختی قUUرار می گUUیرد. همچUUنین مUUددکاری اجتمUUاعی از جملUUه

شاخه هایی است که با آسیب شناسی اجتماعی در ارتباط است. تعریف آسیب دیدگان اجتماعی

در جوامع مختلف افرادی زندگی می کنند که در شرلیط خاص نیUUاز بUUه حمUUایت  ویژه دراند تا بتوانند بدون اتکا بUUه دیگUUران بUUه زنUUدگی سUUالم ادامUUه دهنUUدو حUUتی بتوانند در چرخه توسعه کشور مفید باشند. این گروه از افراد در معرض آسUUیب یا آسیب دیده اجتماعی نام گرفتUUه انUUد. و شUUامل زنUUان آسUUیب دیUUده اجتمUUاعی ، کودکان خیابانی ، همسران و کودکان آزار دیده ،کسانی که اقUUدام بUUه خودکشUUی

می کنند و .. هستند. آسیب دیدگان اجتماعی تمام افرادی هستند کUUه رفتارشUUان بUUه دلیUUل فشUUارهای مختلف روانی ، اجتماعی ، اقتصادی ، نقص یا فقدان مهارتهای زندگی، ضعف در به کار گیر ی شیوه های مقابله ای ، ابتال به اختاللهای و بیماریهای روانی و ... با هنجارهای اجتماعی مغایرت دارد و از مسیر زندگی مناسب و سالم خUUارج شUUده اند و بدن مداخالت تخصصی امکUUان زنUUدگی مسUUتقل و سUUالم بUUرای آنهUUا میسUUر

، (1385نیست .)موسوی چلک، شاخصهای مربوط به وضعیت آسیب شناختی زنان و رونUد بUرخی نابسUامانیهای اجتماعی آنان مثل خشونت خانوادگی ، طالق ، اعتیاد ، قاچاق زنUUان و دخUUتران ، تن فروشی دختران فراری ، کاهش سن فحشاء و اختالالت رفتاری روانی رو بUUه فزونی نهاده است ، چنان که به عنوان مثال پرونUUده هUUای مختومUUه بUUه طالق از

افUUزایش یافتUUه1380 مورد در سUUال 134613 به 1373 مورد در سال 98309(23 ،1383است.)محمدی اصل ،

10

آسیب های زیادی در کمین زنان یک جامعه است؛ آسیب هایی که در خیلی مواقع تن فروشی مهم ترین آسUUیبحتی نام بردن از آن ها هم تابو محسوب می شود.

اجتماعی ویژه زنان و دختران است که امروز به دلیUل رواج عقایUد سUUهل گUیر و اغماض گر نسبت به روابط جنسی با وجود آگاهی از خطUUرات و زیانهUUای بسUUیار آن گسترش یافته و موجب انحطاط جوامع شده اسUUت.گUUروه زنUUان تن فUUروش یکی از گروههای آسیب دیده موجود در جامعه است . . در ایران بر اساس منابع

زن تن فروش زندگی می کننUUد . سUUن ورود بUUه تن فروشUUی در80000رسمی سال است و هنوز باالتر از سن موجود معیارهای جهانی ماننUUد16-22ایران بین

1/14 UU،5/15 ن9/15 وUUه این سUUسال می باشد. اما تحقیقات نشان می دهد ک زندر ایران در حال کاهش اسUUت و نبایUUد از گسUUترش چشUUمگیر آن غفلت کUUرد.

ضربان حیات خانواده است و قلب جامعه در سینه خانواده می تپد . از همین رو صUUعود یUUا سUUقوط هUUر جامعUUه ای را بایUUد بUUه چگUUونگی معیشUUت زنUUان و جایگUUاه اجتماعی آنان نسبت داد .بشریت برای ادامUUه حیUUات شUUرافتمندانه خUUود نیUUاز بUUه جامعه سالم دارد ، جامعه ای که در آن نظم باشد و باید ضابطه ای اندیشید کUUه

.دچUUار شUUدن زنUUان بUUه آسUUیب هایجلUUوی نUUاامنی هUUا و اضUUطرابات گرفتUUه شUUود اجتماعی نه تنهUا بUUر آنUUان بلکUUه بUUر وضUعیت کUUل خUUانواده و جامعUه تUUاثیر منفی می گذارد؛ بنابراین حمایت و توانمندسازی آنان بر کاهش جرایم سUUایر گروه هUUای جامعه نیز می تواند تاثیر مثبت بگذارد این در حالیست که به گفته کارشناسان به

وجود فحشا در جامعه حکUUایت اززنان آسیب دیده اجتماعی توجه کافی نمی شود. بیماری آن جامعه دارد و در جامعه بیمار زندگی سالم بسی دشوار خواهUUد بUUود . بدین سان ضرورت عقلی ایجاب می کند که در رابطه با ریشه کن کردن فحشUUا

تدابیری بیندیشیم.ضرورت و اهمیت مسأله

دالیل بسیاری بر رشUUد آسUUیب های اجتمUUاعی در ایUUران وجUUود دارد. بUUرخی آن را ناشی از دوره گذار و برخی فقر را عامل اصلی می دانند. هر دلیلی بر این اتفاق وجUود داشUUته باشUUد، تبعUات اجتمUUاعی آسUUیب های اجتمUاعی را نمی تUUوان نادیUUده گرفت. در این میان روسپیگری آسیبی اسUUت کUUه هم بUUا نقض الگوهUUای ارزشUUی جامعه و هم با رشد دیگUUر آسUUیب ها نسUUبت جUUدی ای دارد. پژوهش هUUای اخUUیر در مورد ایدز نشان می دهد که در موج سوم این بیمUUاری، روابUUط خطرنUUاک جنسUUی نقش جدی ای دارد. اما جدای از تمامی این اتفاقات، روسپیگری بنا بUUر بUUرخی از اظهارنظرهای رسمی، دامان کودکان را گرفته است. اگر روسپیگری تا بUUه حUUال تضییع حقوق زنان بود، اکنون کودکان در معرض آسیب قرار گرفته انUUد. همچUUنین این کUUه کودکUUان مUUورد توجUUه مشUUتریان روسUUپیگری قUUرار گرفته انUUد، نشUUان از

انحطاط اخالق در جامعه دارد. توجه و نگرانی نسبت به درد و رنج های انسانی، بخشی از ذات و سرشت همه ی ما انسان هاست. چنین دغدغه ای هر یک از ما را بر آن می دارد که بپرسUUیم: چUUرا

11

گروهی از انسUUان ها در وضUUعیت و شUUرایطی دردآور و فروبسUUته قUUرار دارنUUد؟ وبرای رفع چنین رنجی چه باید کرد و من در این میانه چه سهمی دارم؟

"تن فروشی"، مسئله ای اجتماعی نUیز هسUت و بUرای داشUتن جUامعه ای سUالم و انسانی، الزم است که عوامل و شرایطی کUUه سبب سUUاز شUUکل گیری این آسUUیب

هستند را شناخته و راهکارهایی برای اصالح وضعیت بیابیم. تمامی جوامع در طول تاریخ، به گونه های مختلف با مسئله ی تن فروشUUی مواجUUه بوده اند. در جامعه ی ما نUUیز، در سUUال های اخUیر، معضUUالتی چUون فUUرار دخUتران، قاچاق دختران ایرانی به کشورهای عربی و مسئله ی زنان خیابUUانی، خUUود را بUUه نحUUو پررنگ تUUری نشUUان داده انUUد. رونUUد رو بUUه رشUUد این گونUUه آسUUیب ها کUUه گریبان گیربرخی از زنان و دختران جامعه ی ما شده است، وجدان های بسیاری را

ضرورت انجام اقدامی اصولی و فراگUUیر را آشUUکار نمUUوده اسUUت. متأثر کرده و چشم فروبستن بر این امUUور، عالوه بUر آن کUه بی تفUاوتی را در جامعUه نهادینUUه و همه گیر می کند، سبب خواهد شد که دختران و خواهران ما بUUا سUUرعت بیشUUتری

به کام این باتالق کشیده شوند. خطر فحشا بسیار و اثرات زیانبار آن بر فرد و اجتمUUاع و هم بUUر نظUUام و زنUUدگی دیگران فوق العUUاده اسUUت . در جنبUUه فUUردی و اخالقی فحشUUا روحیUUه فضUUیلت و تقوی را در افUUراد می کشUUد ، خUUانواده هUUا را تهدیUUد بUUه نUUابودی می کنUUد ، چUUون زناشویی و جذابیت ازدواج از بین می رود . زندگی جمعی را مالل انگیز می کنUUد زیرا که در آن هتک حیثیت و اهانت است . فحشUUا زمینUUه را بUUرای بUUرای وازدگی جنسی فراهم می کند که آن خود سببی بUUرای تمایUUل بUUه همجنس بUUازی اسUUت . دوام و تباهی نسل دستخوش تزلزل می شود ، زیUUرا حیUUات عUUاطفی در معUUرض تزلزل است و موجد تولد کودکان نامشروع می شود که عوارضUUی چUUون ، عUUدم تUUربیت صUUحیح در پرورشUUگاه ، عUUدم تناسUUب مسUUأله تغذیUUه و مسUUکن و زنUUدگی نابسامان ، خصومت های بسیار در رابطه بUUا غUUیرت ناموسUUی پدیUUد می آیUUد ، در هتک ناموسی گاهی جراحاتی شدید بر قربانیان وارد می آید و علت بUUرای نجUUات از بی آبرویی است . در مواردی بسیار بیماریهای مقاربتی پدید می آید و باالخره مسUUأله فحشUUا در جوامUUع مشUUکالت بسUUیاری آفریUUده اسUUت و موجبUUات نUUابودی سازمان جامعUه را فUUراهم آورده اسUUت و بنUUابر این در جوامUUع مختلUUف و جامعUUه ایUران در پی رفUع و حUل این مشUکل هسUتند . بUا توجUه بUه مطUالب بیUان شUده

ضرورت واهمیت آین مسأله روشن می گردد .

تعریف روسپیگری

روسپی در لغت به معنی زن بزهکار و فاحشه آمده اسUUت و معUUرب آن روسUUپیباشد.می

روسپی در واقع مخفف رو سپید است.که بر زنUUان هUUرزه و رو سUUیاه بUUه عنUUوان تUUوان تن دادن بUUه رابطUUهطعنه و تمسUUخر اطالق شUUده اسUUت. روسUUپیگری را می

جنسی در ازای دریافت پول تعریف کرد.12

واژه روسپی در اواخر سUUده هجUUدهم رایج شUUده اسUUت.روسUUپی یUUک تن فUUروش است. او فردی است که از طریق ایجاد روابط جنسِی نامشروع و بی بندو باری

بین روسپی و مشUتری نUوعی جنسی و اخالقی، تامیِن معاش می کند. رابطه ی عUUاطفی تحقیر متقابل است دراین رابطه محبتی وجUUود نUUدارد و اگUUر رابطUUه ی

برقرار شود فَحشا نامیده نمی شود و روسUUپیگری معمUUوال بUUا دیگUUر آسUUیب هUUایاجتماعی مثِل اعتیاد، جرم، جنایت، قاچاق همراه است.

سعید مدنی، پژوهشگر آسیب های اجتماعی معتقد است کUUه کلمUUه ی "روسUUپی" واجد بار معنایی منفی برای این زنان است و بنا بUه دغدغUه هUای اخالقی بایUد از

را اصUUطالحتن فDDروشکUUاربرد این کلمUUه خUUودداری کUUنیم. مUUدنی، کلمUUه ی (۱۱۳: 1389 )مدنی ،.مناسب تری می داند

روسUUپیگری بیش از چهUUار هUUزار سUUال در تمUUامی صUUفحات تUUاریخ(فروشی تن) حضوری ملموس دارد، عالوه بر روسپیگری زنان، روسUUپیگرِی مUUردان و کودکUUان نیزقابل مشاهده بوده است اما تا این لحظه از تاریخ تن فروشِی زنUUان حضUUوری به مراتب ملموس تر و عیان تر داشUUته اسUUت. زایش و فرزنUUدپروری و بنUUابراین

اجتماعی همواره او را به لحUUاظ اقتصUUادی وابسUUته و تحرک کمتر زن در پهنه ی دست نشانده ی مرد کرده و زمینه را برای گسUUترش فرهنUUگ مردسUUاالر فUUراهم آورده اسUUت، در سUUایه ی گسUUترش فرهنUUگ مردسUUاالرانه، ضUUایع شUUدن حقUUوق اجتماعِی زنان از بدیهیات است .حاکمان و صاحب منصبان به صورت نهUUان و یUUا عیUUان بUUاالترین بهUUره ی اقتصUUادی و سیاسUUی را از روسUUپیگری زنUUان بUUرده انUUد. امروزه نیز همانند گذشته بهره گیری روزافزون از جمِع زنان و کودکان در قUUالب

گسترش "سیاحت جنسی" راه کسب درآمد برای متنفذان و حاکمان است.

بین عرضUUه و تقاضUUا حضUUور عیUUان و چشUUمگیر پدیUUده ی با عنایت بUUه رابطUUه ی روسUUپیگری زنUUان در طUUول تUUاریخ چنUUد هUUزار سUUاله نشUUانگر وجUUود گسUUترده ی متقاضیان مرد است. اوج مظلومیت زن بدانجا رسید که حتی در زمان هایی کUUه در بUUرخی از جوامUUع روسUUپیگری الاقUUل بUUه ظUUاهر مUUذ مت شUUده اسUUت تنهUUا زن

او، تنها بUUه عنUUوان یUUک روسپی را به محاکمه کشانید ه اند و از مرد همخوابه ی سUUازمان ملUUل طی                                             شاهد استفاده کرده اند. تصUUویب کUUرد، کسUUانی را کUUه روسUUپیگری را1951بیانیUUه ای کUUه در سUUال

سازماندهی می کنند یا از فعالیت های روسپیان نفع می برنUUد محکUUوم می کنUUد، اما خود روسپیگری را منع نمی کند. جمعا پنجاه و سه دولت عضو سازمان ملل، از جمله بریتانیا، به صورت رسمی این بیانیه را پذیرفته اند هر چند که قوانین آن

روسپیگری تفاوت های زیادی با هم دارند. سایر کشورها نیز همانند ها درباره ی بریتانیا، فقط برخی از انواع روسپیگری مثUUِل ولگUUردی در خیابUUان یUUا روسUUپیگری

کودکان را ممنوع کرد ه اند.

برخی از حکUUومت هUUای محلی و یUUا ملی بUUه عشUUرتکده هUUا یUUا افUUرادی کUUه حUUائز 1999شرایط قانونی باشند مجوز رسمیمی دهند، مثل آلمان یUUا هلنUUد. در اکتUUبر

زن که30000رسمِی بیش از  پارلمان آلمان، روسپیگری را به عنوان حرفه ی در صنعت سکس کار می کردند به رسمیت شناخت.

13

خUUدمات جنسUUی اکنUUون تحت نظUUارت و امUUاکن و مجراهUUای عرضUUه ی  همUUه ی مراقبت حکومت های محلی قرار دارند. کشورهای اندکی هستندکه به روسUUپیان مرد نیز مجوز کار می دهند.قوانین ضد فحشا معموال مجازاتی برای مشتریان در نظر نمی گیرند، کسانی که خریدار خدمات جنسی هستند دستگیر یا تعقیب نمی شوند، و در جریان رسیدگی قضایی نUUیز هUUویت آنهUUا مخفی می مانUUد. دربUUاره ی مشتریان بسیار کمتر از روسپیان مطالعه شده اسUت و کمUتر کسUی هسUت کUه معتقد باشد مشتریان روسپی ها دچار اختالِل روانی هستند، چیزی کUه دربUاره ی روسپیان غالبا به صراحت یا بUUه طورضUUمنی گفتUUه می شUUود. این عUUدمِ تUUوازن و تناسب در تحقیق یقینا بیانگر پذیرش غUUیر انتقUUادی باورهUUای کلیشUUه ای مرسUUوم

گرایش جنسی است که طبق آن مردان "طبیعی" است که فعاالنه در درباره ی پی انواع و اقسام ارضا های جنسی باشند اما کسانی که این نیا زها را بر طرف

می کنند محکوم می شوند.

تاریخچه روسپیگری روسپیگری درجهان باستان

بسیاری از تاریخ نویسان روسپیگری را قدیمی ترین شUUغِل جهUUان معUUرفی کUUرده دیگری معتقدند که تا قبل از اختراع پUUول، روسUUپیگری اند. اما در مقابل عده ی

اساسا نمی توانسته وجود داشUUته باشUUد. این گUUروه از تUUاریخ نویسUUان، مشUUاغلی همچون کشاورزی و آموزش را اولین مشاغل جهان بشریت می دانند. دسUUته ی

خUUدمات جنسUUی در ازای کUUاال و بUUه خصUUوص اول استدالل می کنند که ارائUUه ی مواد غذایی بوده است؛ شیوه ای که می تواند تا هزاران سال رایج بوده باشد به هر حال گذشته از این اختالف نظرها، همگان متفق القول هستند که روسپیگری عمUUری بUUه درازای آفUUرینِش انسUUان و وجUUود جوامUUع بشUUری دارد. کارشناسUUان روسپیگری را با نوعی رفتار در گونه هUUای خاصUUی از جانUUداران مثUUل پنگUUوئن هUUا مقایسه می کنند؛ پنگوئن ها در ازای به دسUUت آوردن سUUنگ هUای مناسUUب بUرای

جنسی با پنگUUوئن نUUری هسUUتند ساختن النه ای امن حاضر به برقراری رابطه ی که این سنگها را در اختیار آنها قرار دهد.

هرودت، از شیوه ی خاصی از روسپیگری که موسUUوم بUUه "روسUUپیگرِی مUUذهبی" خUUدمات است نام می برد که هزاران دخUUتر جUUوان در معابUUد آییUUنی بUUه ارائUUه ی

جنسی مشغول بوده اند. هرودت تمدن فنیقی را خاستگاه این نوع از روسپیگری می داند که در تمامی تمدن های دریUUای مدیترانUUه رایج بUUوده اسUUت. دراسUUرائیل باستان نیز، روسپیگری علی رغم منع صریح دین یهود از دیر باز رایج بوده اسUUت و عده ای از پیامبران این قوم نیز شدیدا علیه روسپیگری موضع منفی داشUUته و با آن مبارزه می کردنUUد. در مصUUر باسUUتان نUUیز دخUUتران در ده سUUالگی آمUUاده ی ازدواج می شدند و دختران و پسران پیش از ازدواج آزادانه بUUا یکدیگرمعاشUUرت می کردند. ویUUل دورانت در جلUUد اول تUUاریخ تمUUدن از دخUUتران رقاصUUی در مصUUر

خUUدمات باستان می نویسد که در مجامع مUUردان رده بUUاالی کشUUور بUUه ارائUUه ی جنسی و رقصندگی می پرداخته اند؛ این دختران غالبا لباسی نیز بر تن نداشته و خود را تنها با دستبند و گوشواره و خلخال می آراسته اند. هرودت نUUیزمی گویUUد که بر هر زن بابلی واجب بوده است که ال اقل یک بUUار در عمUUر در معبUUد ونUوس

14

بنشیند و با مردی بیگانه ارتباط جنسی برقرار کند.امUUا مهم تUUرین مUUورد مUUذهبی روسپیگری به هند بر می گردد، در جنوب هند نیازهای جنسی مردان را موسسه

خدایی برآورده می کرد که زناِن این موسسUUه"چUUاکراِن خداونUUد" نامیUUده می ی شدند. هر معبد "تامیل" نیز یک گروه "زنان مقدس" داشت که عالوه بر این کUUه

بت ها می رقصیدند و آواز می خواندند،نیازهای جسمانی مUردان را هم در برابر برآورده می کردند. در یونان باستان اما روسپیان زنان مستقلی بودند کUUه لبUUاس هایی متفUUاوت از سUUایر زنUUان بUUر تن می کردنUUد وسUUالیانه بUUه دولت مالیUUات می پرداختند. این زنها معموال در آمدهای قابل تUUوجهی نUUیز داشUUتند، یکی از معUUروف ترین روسپی های مصر باستان با درآمUUد خUUود معبUUدی را سUUاخت کUUه بUUه یکی از خدایان یونانی تقدیم کرد. در یونUUان باسUUتان روسUUپی هUUا را "پUUورن" خطUUاب می

یونانی آمده است. در روم باستان، کردند، لغت پورنوگرافی نیز از این ریشه ی دستگاه امپراتوری خود بزرگ ترین متولی روسUUپیگری بUUود؛ آنهUUا بUUرد ه هUUا را از دوران طفولیت تحت آموزش قرار می دادند تا بعد ازبلوغ به روسپیگری گمارده شUUوند. در ژاپن نUUیز گیشUUاها عالوه بUUر رقصUUندگی و آوازه خUUوانی بUUه ارائUUه ی خدمات جنسی نیز می پرداختند، هرچند گروه دیگری نیزوجود داشتند که کار آنها صرفا روسپیگری بUUود. این دسUUته از زنUUان پUUاپیوِن کیمونوهUUای خUUود را در جلUUوی

لباس گره می زدند که نشان دهنده شغل آنها بود..قرون وسطی؛ محدودیت روسپیگری

با شکل گیرِی هرچه بیشتر نظام شهر نشUینی، روسUUپیگری نUUیز بیشUUتر در بUUافت شهری متمرکز شده و مشاهده می شد. در این دوران، با اینکه کلیسای کاتولیک

جنسِی خارج از چارچوب ازدواج را گناه و مسUUتحقق مجUUازات هرگونه رابطه ی روسUUپیگری مUUدارا می شUUد؛ چUUرا کUUه معرفی می کرد، به وضUUوح بUUا مسUUاله ی

کشیش های کلیسا معتقد بودند که وجود روسUUپی هUUا از گناهUUان بزرگUUتری چUUون شUUیطان جلوگUUیری می کنUUد. کلیسUUا روسUUپیگری را تجUUاوز و زنUUا و وسوسUUه ی

"شUUیطاِن واجب" می نامیUUد و بUUرای توصUUیف آن مثUUال می آورد کUUه زیبUUاترین شهری متمدن نیز نیازبه قصرهای دنیا نیز نیاز به توالت دارند، پس یک جامعه ی

روسپی خانUه هUا و روسUUپیان دارد ! در اواخUر قUرون وسUUطی بUUود کUه آرام آرام کشورهایی همچون فرانسه دست به تاسیس خیابا ن های خاصUUی بUUرای احUUداث

روسپی خانه ها و سکونت روسپیان زدند.

در اواخر قرن پانزدهم، برخورد با روسپی خانه ها شدت گUUرفت و بعUUد از رفUUرم های کلیسای پروتسUUتان در جنUUوب آلمUUان روسUUپی خانUUه هUUا یکی پس از دیگUUری بسته شدند. در این دوره سیاسUUتی اتخUUاذ شUUده بUUود کUUه روسUUپیان بایUUد ظUUاهری متفاوت از سایر زنان داشته باشند تا در جامعه قابِل شناسایی باشUUند؛ برایمثUUال عده ای از زنان روسپی موهای خود را یا از ته می زدند یا بسیار کوتUUاه نگUUه می

در بUUرخی از جوامUع از حضUUور این زنUان در عرصUUه هUUای عمUومی داشتند. حتی ممانعت می شد.

قرن هجدهم، آغاز تحول روسپیگری

15

شUUاید بتUUوان اسUUتفاده از کانUUدوم در روسUUپی خانUUه هUUای شUUهر ونUUیز را نقطUUه ی عطفی در بررسی تاریخ روسپیگری دانست. در این قرن رفته رفته به مساله ی بیماری های واگیرداری که روسپیان به آن مبتال می شوند توجه صورت گUUرفت و

گاو ساخته شده بودنUUد، مUUورد اولین کاندوم ها که معموال از چرم نازک شده ی استفاده قرار گرفت. از اواخر این قرن، رفتUUه رفتUUه زنUUانی کUUه بUUه عنUUوان مUUدل نقاشی ها یا تصویرهای اروتیک ظاهر می شدند نیز به روسپیگری مشغول شدند در قرن نوزدهم بود که بحث قانونی شدن روسپیگری باب شUUد و فرانسUUه اولین

بهداشUUتی روسUUپیان را تصUUویب و بUUه اجUUرا در کشوری بود که قUUانون معاینUUه ی آورد. فرانسه و انگلستان که پیشUUگامان قUUانونی کUUردن روسUUپیگری هسUUتند، این

خUUود نUUیز اعمUUال کردنUUد. امUUا در دهUUه ی قUUانون را در کشUUورهای مسUUتعمره ی ، روسپیگری در ایUUالت هUUای آمریکUUا ممنUUوع اعالم شUUد، مهم تUUرین۱۹۲۰و ۱۹۱۰

زنان مسیحی" بود کUUه " اتحادیه ی  دلیل این ممنوعیت فعالیت های گسترده ی علیه روسپیگری و مصرف الکل حضUUوری بسUUیار فعUUال داشUUتند. هرچنUUد کUUه این

ممنوعیت ها به تدریج کمرنگ تر شد.

، بسیاری از کشورها و بUUه ویUژه ایUUالت هUای امریکUUا قUUانونی را۱۹۸۰ از دهه ی تصویب کردند که هر روسپی که بازداشت می شود باید تست اچ آی وی بدهUUد و

بعUUدی کUUه بازداشUUت شUUود بUUا اگر جواب آزمایش مثبت بUUود، روسUUپی مرتبUUه ی جریمه های سUUنگین رو بUUرو می شUUود. بUUاالترین مجUUازاتی کUUه بUUرای این امUUر در نظرگرفتUUه شUUد، ده تUUا پUUانزده سUUال حبس بUUود .امUUروزه، روسUUپیگری یکی از سودآورترین صنعت های جهان است که در کشورهای بسUUیاری رسUUمی یUUا نیمUUه رسمی محسوب می شود و روسپی ها همچونسایر شاغلین به دولت مالیات می

اسUUاطیری، عاشUUقی و پردازند. روسپیگری در گذر تUUاریخ، بUUه تUUدریج از جنبUUه ی جنبه های مذهبی فاصله گرفته و هرچUUه بیشUUتر بUUه عنUUوان یUUک آسUUیب اجتمUUاعی

مطرح شد.

روسپیگری در ایران، از آغاز تا امروز

روسUUپیگری ابتUUدا بUUا آب و تUUاب هUUای مUUذهبی درآمیختUUه در ایUUران باسUUتان نUUیز، این بUUود.دخUUتراِن بسUUیاری در معابUUد آناهیتUUا در خUUدمت معبUUد بودنUUد، گسUUتره ی

خدمات از رقص و آوازتا برآورده کردن میل جنسی مردان را شامل می شد. به گواهی اسناد تاریخی، در دوره های تسلط قوم مغUUول در ایUUران نUUیز روسUUپیگری یکی از پر رونق ترین مشاغل بوده است و در مجالس بزم سران مغول همواره تعداد بسیاری از زنان جوان به رقص، پذیرایی و برآورده کUUردن نیازهUUای جنسUUی مUUرداِن حاضUUر مشUUغول بUUوده انUUد.یکی از معUUدود منUUابعی کUUه بUUه مسUUاله ی

ایUUرانی نسUUبتا مفصUUل پرداختUUه اسUUت، سUUفرنامه ی روسUUپیگری در جامعUUه ی شاردن جهانگرد غربی بوده است کUUه در دوران صUUفویه راهی ایUUران شUUده بUUود.

خUUود می گویUUد : » دخUUتران روسUUپی خانUUه هUUا بیشUUتر از شاردن در سفرنامه ی روسUUپی هUUای ایرانی، گرجی و سخت خوش قد و قامت و زیبUUا بودنUد. محلUUه ی

اصفهان از سه کوچه و هفت باب کاروانسرای بزرگ به نUUام کاروانسUUرای لخUUتی ها تشکیل شده و دوازده هزار روسپی رسمی، یعنی پرداخت کننده مالیات وجود دارد، و این ها غیر از پنهانی ها و معاف شدگان از مالیات هستند. « تنها شUUهری که در دوران تسلط صفویه از روسپیگری به دور بود، شهر اردبیل بUUود کUUه دلیUUل

16

این امر وجود آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی در این شهر بود. تاریخ می گوید روسUUپی هUUا را بUUه دربUUار فUUرا  هجUUری همUUه ی ۱۰۱۷شاه عباس صفوی در سال

خواند و به آنها سه روز مهلت داد که از کار خود دست بکشند و توبUUه کننUUد. امUUا کسی نمی داند سرنوشت این زنUان بعUد توبUه چUه شUUد و یUUا آن دسUUته کUه توبUUه

 نکردند به چه سرنوشتی دچار شدند.

محمود افغUUان بUUه ایUUران، حاصUUلی جUUز قحطی، فقUUر، در بUUه دری و بی حمله ی خانمانی مردم نداشت. بعد از آن که نادر شاه افشار زمUUام کشUUور را بUUه دسUUت

دخUUتران و گرفت،در دشت مغان تاج گذاری کرد و در این مراسUUم بUUه مهمانUUان زنان گرجی که به اسارت و بردگی گرفته شده بودند بUUه عنUUوان هدیUUه پیشUUکش

شوهرهای خود باردار شده بودند و در شد.تعداد بسیاری از این زنان در خانه ی دشت مغان فرزندان خود را به دنیا آوردند.

در دوران قاجاریه، روسپیگری در حقیقت از خود دربار شUUروع می شUUده اسUUت. تن از زنان او را فردی بUUه نUUام "زال محمUUد۱۸۸بعد از مرگ ناصرالدین شاه نیز

"چاله آبی" می برده است؛ این محله خان" به روسپیگری کشانده و به محله ی "شهر نو" آن جا بنUUا شUUد. در دوران پهلUUوی همان جایی است که بعدها محله ی

شهر نو رسمیت یUUافت. حUUدود چهUUار هUUزار زن در این محلUUه بUUه بود که قلعه ی روسپیگری مشغول بودند، این زنان تقریبUUا بUUه گونUUه ای رسUUمی روسUUپیگری می کردند و کارت بهداشت نیز داشتند. در دوران پهلوی به طUUور کلی بUUا سUUه گUUروه

. روسUUپیان خانUUه۲. روسUUپیان خیابUUانی ۱دیگر زنان روسپی نیز رو بUUرو هسUUتیم : . روسUپیان کافUه هUا و کابUاره هUا. در سUال پنجUاه و هفت، بعUد از۳هUای تلفUنی

این محلUUه بUUه آتش کشUUیده شUUد. پیروزی انقالب اسالمی حدود چهارصد خانه ی آن تخUUریب شUUد و زن دو خیابان اصلی قلعUUه و کوچUUه پس کوچUUه ی  کمی بعدتر

های این محله ناگزیر به خیابان های اطراف رفته و ساکن شدند. تاسال هUUزار و سیصد و شصت و هفت نیز این زنان در مناطق همجوار شهر نو زندگی کUUرده و

کوچه ها و خیابان های اطUUراف منطقUUه۱۳۶۷به کار مشغول بودند، اما در سال جمشید تخریب و حدود چهار هزار زن که تعداد بسUUیاری از آنهUUا نUUیز روسUUپی ی

نبودند دستگیر شدند.

وضعیت روسپیگری بعد از انقالب

شهر نوبر می قلعه ی  .اتصال روسپیگری در اوایل انقالب به دوران گذشته ی ١ اول در سUUال گردد.شهر نو در دو مرحله در زمان انقالب تخریب شد مرحلUUه ی

هکتUUار کUUه در٤٠ بUUه وسUUعت ٦٧دوم در سال   هکتار و مرحله ی ١٤ بوده که ٥٨ مUUرد٤ نفر ) ٨این میان تعدادی به حبس های کوتاه مدت و میان مدت محکوم و

که زن ها در شفق و مردها در شورآباد به دار آویخته شدند.  زن( ٤و

وضعیت زنانی که بعد از انقالب به روسپیگری مشغول شده اند

اقتصUUادی و روسپیگری در دوران گذشته پدیUUد ه ای فUرهنگی  وجود و اشاعه ی فقر، بیکاری و تUUورم بUUر آن دامن لیکن امروز عالوه بر علل قبلی  اجتماعی بود

زده و می توان گفت که روسپیگری در حال حاضر پدیده ای اقتصادی ، فرهنگی

17

و اجتماعی است، به عبارت دیگر می تUUوان گفت مشUUکالت اقتصUUادی مقUUدم بUUر سایر مسائل است، امروز تعدادی از روسپیان زنUUاِن شUUوهرداری هسUUتند کUUه بUUه

علت فقر، دامن خویش را آلوده کرده اند.

سنی قابل تقسیم اند.  به بعد به دو دسته ی ٥٧زنان روسپی از سال

سال٣٠زنان روسپی زیر -1 سال٣٠زنان روسپی باالی -2

ساله بوده اند و قطعا روسپی نبوده٨یا ٧ ٥٧ سال در سال ٣٠زنان روسپی زیر ١٥اند متاسفانه در وضع موجود روسپیانی مشاهده شده اند که سن آنهUUا حUUدود

سال می باشد.

سال، گروهی هستند که برخی از ایشUUان روسUUپیان دوران٣٠اما روسپیان باالی گذشته هستند و برخی نیز در دوران انقالب روسپی شده اند.

طبقه بندی زنان روسپی از نظر اجتماعی

زنان روسپی از نظر دسته بندی مUوقعیت اجتمUاعی و خUانوادگی بUه گUروه هUایزیر قابل تقسیم اند :

. زنان روسپی بی خانمان١

- زنان روسپی مطَلقه یا متارکه کرده٢

- زنان روسپی دارای خانواده٣

زنان روسپی بی خانمان، این دسته از زنان یا از روسپیان دوران گذشته اند و یUUا خویش را از دست داده انUUد اغلب آنهUUا سUUنی بUUاالی به عللی اقوام و خانواده ی

سال دارند و از مهمترین عللی که می توان پیرامون ایشان برشمرد عبارتنUUد٣٥از : اعتیاد زن ، اعتیاد شوهر در گذشته و منحرف نمودن وی

ازدست دادن والدین و شوهر، طرد از خانواده به علت مسائل اجتماعی.

زنان روسپی طالق یا متارکه

این دسته از زنان که در بین آن ها زنان جUUوان هم بUUه وفUUور مشUUاهده می شUUود اغلب مطلقUUه هسUUتند و یUUا خانUUه و کاشUUانه را تUUرک کUUرده انUUد و در جامعUUه دچارمشکلی شده اند که قادر به بازگشت به خانواده نمی باشند و خUUانواده آنهUUا را نمی پذیرد بیکاری و سایر مشکالت اجتماعی و نیاز بUUه رفUUع مشUUکالت فUUردی

فعالیت روسپیگری شده اند. باعثانحراف و ادامه ی

زناِن روسپی دارای خانواده

18

این دسته از زنان که متاسUUفانه تعداشUUان کم نیسUUت بUUه علUUل زیUUر بUUه جرگUUه یروسپیان پیوسته اند

اعتیاد شوهر یاخودش، فقر و بیکاری شوهر، 

تورم بیش از حد که تاثیر بسیار عمیقی در اقتصاد خانواده گذاشته است

 تقسیم بندی روسپیان از نظر درآمد

- روسپیان با درآمد کم1

- روسپیان با درآمد متوسط٢

- روسپیان با درآمد زیاد٣

: روسپیانی هستند که ظاهری ناخوش آیند دارند، سUUنروسپیان با درآمد کم ایشان باال است و مشتریان کمتری دارند، این افراد در حد بخUUور و نمUUیرپول بUUه

قابUِل دست می آورند، درآمد ایشان بیشتر خرج اعتیUاد می شUود . امUا نکتUه ی ذکر این که این دسته از روسپیان بUUدون مشUUتری نیسUUتند ، اغلب ایشUUان بیمUUارو

حتی در بین این افراد ایدز هم مشاهده شده است.

این دسUUته از روسUUپیان اغلب زنUUان خانUUه دار وروسپیان با درآمد متوسط : شوهردار می باشند که گاهی بدون اطالع شوهر دست به عمل فحشUUا می زننUUد تا پولی کسب کننUد تUا چUرخ اقتصUاد خUانواده را بچرخاننUد و گUاهی هم بUا اطالع

شوهر دست به اعمال منافی عفت می زنند و متاسفانه در برخی موارد

شوهر وی را وادار به روسپیگری می نماید و فعالیت این گUروه بیشUتر ناشUUی ازاعتیاد شوهران است.

: این دسته از روسپیان جز روسپیان خیابUUانی و تلفUUنیروسپیان با درآمد باال هستند، اغلب آنها جوان و زیبا هستند و تشکیالت آنها در حال شکل گUUیری اسUUت محلی برای این کار دارند، خانم رئیس دارند، بیا دارند، و حتی رفیق شخصی کUUه

رفته رفته می رود تا مفهوم باج خوار به خود بگیرد.

اطالعات کسب شده نمایانگر آن است که اینگونه زنان برای هر بار مراجعه بین هزار تومان دریافت می نمایند کUUه قسUUمت اعظم آن را سردسUUته یUUا٣٠ الی ٥٠

قواد برای خود نگه می دارد.

 

ابعاد آسیب: )ابعاد مساله(

تحقیر و به انزوا کشانده شدن زنUUان و دوری از گUUروه هUUا وبعد اجتماعی: -1سازمانهای تصمیم ساز و خالصه شدن جایگاه زنان در حد کاالی مصرفی.

19

توسعه و گسUUترش فحشUUا و آثUUار فUUرهنگی بUUا نمUUود بUUارز آنبعد فرهنگی: -2تعیین افزایش محصوالت دیداری و شنیداری جنسی و هرزه نگاری مطرح است.

: قاچاق زنان و کودکUان بUه عنUوان یUک امUر تجUUاری سUازمانبعد اقتصادی -3یافته یا سودآوری های کالن اقتصادی طرح می گردد.

انواع روسپیگری

U سادیسم5- فاحشه ها، آزار جنسی 3- اتفاقی 2- روسپیگری موقتی 1 

اهمیت مسأله:

از طریق کارکرد موضوع:

مساله روسپیگری بطور کلی از آنجایی که بنیان خانواده و تولید مثل ها را دچUUار مشکل می کنUUد و کUUارکرد مUUادر بUUودن و همسUUر بUUودن را دچUUار اختالل می کنUUد

بررسی این آسیب اهمیت پیدا می نماید .

اهمیت مساله از طریق پیامدهای فقدان موضوع

اگر روی این آسیب اجتماعی بررسی و اقدامی صورت نگیرد بجز پیامدهای قیUUد شده در ادامه مطلب ممکن است این موضوع و ناهنجاری تبدیل به هنجار شUUده و قبح مسئله از بین برود و در این صورت است که در جامعه اینگونUUه ناهنجUUاری

را بسیار زیاد خواهیم دید .

اثبات مسأله

از طریق آمار

آمارهای اعالمی از سUUوی مراکUUز مربUUوط بUUه جلوگUUیری از فعUUالیت این مشUUکل مانند بهزیستی نشانگر وجود این آسیب می باشد .

از طریق استدالل

در سطح جامعه وجUUود روسUUپیان معمUUوالً کنUUار بUUرخی پارکهUUا نشUUانگر وجUUود اینمعضل اجتماعی است.

عوامل روسپیگری

بایUUد گفت در دریUUافت تحلیUUل، علUUل، عوامUUل بUUروز مشUUکالت اجتمUUاعی از قبیUUل روسپیگری اصوالً الگوی سه سطحی وجود دارد. که توضیح دهنده بروز و شUUیوع مشکالت اجتماعی است. نخست عوامل در سطح کالن که در این سUUطح مUUا بUUا ساختارهای موجود و تأثیر آنها در بUUروز و ظهUUور مشUUکالت اجتمUUاعی سUUر و کUUار

افتد که برای برطرف نمUUودن فقUUرداریم مثالً در ساختارهای جامعه اینگونه جا می

20

یا یکی از راه های برطرف نمودن فقر عمل روسUUپیگری اسUUت. دوم: در سUUطح میانی در این سطح نهادهای اجتماعی هستند که فاقUUد کUUارایی و اثربخشUUی الزم

تواننUUد کUUارکرد مناسUUبی داشUUته باشUUند. بUUه همین دلیUUل هم وضUUعیتهستند و نمیًموجود را از جهت شیوع و بروز مشUUکالت اجتمUUاعی نمی تواننUUد کنUUترل کننUUد. مثال

باشد. یا مدرسUUه در درجUUه دوم و غUUیرهخانواده به عنوان مهمترین نهاد میانی می که هر کدام اگر ندانند یا مهارت کافی را نداشته باشند، باعث بروز مشUUکالت از

هUUای فUUردیباشUUد کUUه بUUا ویUUژگیشوند. سUUوم: سUUطح خUUرد میجمله روسپیگری می مرتبط بوده است و در برگیرنده عوامل فردی است. مانند کمبود روانی یا ذهنی

فرد یا فقر و نداری فرد.

بنابراین در مشکالت اجتماعی ما با الگوی سه سطحی سر و کار داریم. و مهم  این است که تحلیل سطح خرد، میانی بدون توجه به سطح کالن ما را دچار خطا خواهد نمود. حتی مداخالت برای کنترل مشکالت اجتمUUاعی بUUدون اصUUالح در هUUر

توانUUد وضUUعیت موجUUود را بهبUUود بخشUUد. ازسه سطح اثربخشی نخواهد بود و نمی این رو هم در تحلیل علت شناختی و هم در تحلیل نتایج آثار و در ارائه راه کارهUUا

باید به این الگوی سه سطحی توجه داشت.

فرد بصورت ژنتیکی بی قید و بند بوده و در اجدادشان کسانی بوده اند کهخرد:اند.پرداختهبه روسپیگری می

خانواده شان از هم گسسته بوده و خواهر بزرگ وی نیز سابقه فUUرار ازمیانی: منزل و انحراف اخالقی نیز دارد.

در محله ای بوده اند که همیشه در آن حداقل چند روسUUپی وجUUود داشUUتهکالن: است نظارت سازمانها به آن مناطق ضعیف می باشد.

سرکشی و انتقامجویی از پدر و مادر و شوهر یا کینه توزی نسبت به اجتمUUاع -1 - جاه طلبی و داشتن رویاهUUای شUUهرت و ثUUروت و2و نظامهای تربیتی و اخالقی

- خشUUونت4- جنUUون یUUا عقUUده روسUUپیگری )فUUردی( 3قدرت و عشق بUUه تجمUUل ای از هم پاشیده و عUUدم توانUUایی بUUهوالدین و بدرفتاری آنان و دارا بودن خانواده

- قرارگUUرفتن در معUUرض تجUUاوز جنسUUی در دوران5پرداختن به یک زندگی عادی - سرکوبی شدید و غیرعادی میل جنسی و نUUیز محرومیتهUUای6کودکی )خانواده(

-8- وجود محلهای فساد و افراد فاسUUد در جامعUUه 7احتمالی برای ارضای نیازها فقر و بیکاری و نداشتن درآمد ثابت

عوامل زمانی

به لحاظ تاریخی محله آنها روسپی پرور بوده است.

به لحاظ میانی االن برخی از افراد آن منطقه روسپی می باشد.

به صورت آنی هم این فرد خودش روسپی شده است و روسپیگری می کند.

21

سپس در نهایت زمینه های فردی، خانوادگی، محیطی باعث شUUده فUUرد روسUUپیشود.

ایعوامل زمینه

عوامل زمینه ای در فرد مانند داشتن بیماری روانی و نبUUود شUUوهر و در خUUانواده ای مUUتزلزل و تUUک والUUدی و در محیUUطنبود خانواده ای گرم مانند داشتن خانواده

عدم وجود محله پاک و داشتن محیطی فاسد

پیامدها

در سطح تحلیل

فرد در کوتاه مUUدت دچUار بیماریهUای گونUاگون شUUده و دچUار افسUردگی وخرد:رود.گردد که معموالً در سنین پایین از دنیا میمشکالت می

شUUود و در محلUUه ایزولUUه خانواده ایشان را تحویل نگرفته و فUUرد تنهUUا میمیانی:کنند.شده و سازمانها نیز به چشم دیگری به وی نگاه می

در درازمدت فرد یا بدلیل بیمارهای مختلف یا خشونت اشخاصی از دنیUUا می رودیا دست به خودکشی می زند.

در موارد فوق یا روسپی شدن فرد برنامه ریزی شده است مانند درآمUUدزایی یUUا برنامه ریزی نشده است و فرد بصورت اتفاقی و غیر برنامه ریزی شUUده بUUه این

عمل دست می زند مانند قاچاق دختران و فروش آنها.

یا خواسته و عمدی است با هماهنگی خود. یا غیرعمدی و ناخواسته است.

هزینه

- جسمی است که فUUرد کUUل سUUالمت1هزینه های صورت گرفته در این خصوص -- هزینه زمان است که تمام عمر فUUرد بUUه بUUاد می2گذارد.خود را روی این کار می

هزینه مادی -U 4- هزینه معنوی است که معصومیت فرد لکه دار می شود 3رود. برای دولت است که باید مقابله و پیشگیری از افUUزایش و رواج این عمUUل نمایUUد

هزینه درمانی می باشد. - 5

امل زمانیعو

های باستانی عUUواملی ماننUUد اعتقUUادات وجUUود داشUUتدر زمانهای قدیم در جامعه مثالً در مصر و بابل مردم بر این بUUاور بودنUUد کUUه رابطUUه جنسUUی بUUا یUUک کشUUیش

شود یا در یونان باستان روسپیانی بودند که به آنهاموجب نزدیک شدن به خدا می شد. اینان کسانی بودند که از طبقه باالی جامعUUه و در» دوستان خوب« گفته می

کردنUUد. درمناطق مسکونی لوکس و مجلل که متعلق به خودشان بود زنUUدگی می شUد. در معبUد » راجUههندوستان روسپیگری بUUه طUUور کلی محUUدود بUه معUابر می

22

راجه« هندوستان، رسمی وجود داشت که به مردم به مرور زمان اعتقUUادی داده بود که جنبه تقدسی پیدا کرد و آن رسم این بود که گاه و بی گاه زنان متشUUخص یکی از دخUUتران خUUود را کUUه بUUه آنهUUا »دیUUوه داس« می گفتنUUد وقUUف پیشUUه

کردند. در این اواخر در دنیای غرب فرصت برقراری روابطروسپیگری، معابد می جنسی بین افراد ازدواج نکUUرده بUUه طUUور روز افUUزون در حUUال گسUUترش بUUوده و هست در حال حاضر در بیشتر جوامع و حUUتی در ایUUران علت روسUUپیگری کسUUب

باشد. )بدلیل فقر U بیکاری U عدم حمایت از زنUUان سرپرسUUت خUUانوار ،در آمد میطالق، باالرفتن سن ازدواج(

قوانین مرتبط با تن فروشی

بUUا تصUUویب بیUUانیه ای اعالم کUUرد کUUه کسUUانی کUUه۱۹۵۱سUUازمان ملUUل در سUUال روسپی گری را سازماندهی می کنند و یا از فعالیت های روسپیان نفUUع می برنUUد را

دولت عضUUو۵۳محکوم می کند اما خود روسUUپی گری را جUUرم نمی انگUUارد. جمعUUا سازمان ملل، به صورت رسمی این بیانیه را پذیرفته اند؛ هرچند کUUه قUUوانین هUUر یک از این کشورها درباره روسپی گری تفاوت های بسیاری با هم دارد. پیمان نامه سازمان ملل علیه جرایم سUUازمان یUUافته ی داد و سUUتد انسUUان، بUUه ویUUژه زنUUان و

              (۲۰۰۰ دسامبر ۱۵- ۱۲کودکان. )ایتالیا، پالرمو، قوانین در ایران

در قوانین کیفری ایران قبل از انقالب )مبتنی بر قانون مجازات عمومی مصUUوب (، روسUUپی گری رسUUما جUUرم محسUUوب۱۳۱۲ و اصالحات بعدی آن در سUUال ۱۳۰۴

نمی گردید اما معاونت و همدستی با یک زن برای وارد کردنش بUUه این عرصUUه و راه انUUدازی فاحشUUه خانه جUUرم محسUUوب می شUUد)کUUه البتUUه از ضUUمانت اجUUرایی

، پس از انقالب اسUUالمی، قUUوانین کیفUUری۱۳۵۷چندانی برخوردار نبUUود .از سUUال ایران در حیطه جرایم جنسی با تغییرات بنیUUادینی روبUUرو گردیUUد. روابUUط جنسUUی خارج از ضوابط شرعی و ازدواج، تحت عنوان جUUرم مطUUرح شUUد. قUUانون گUUذار، رابطه جنسی بین مرد و زن )بدون جاری شدن صیغه ازدواج دایم یUUا مUUوقت( را جرم انگاشته و هیچ تعریفی از تن فروشUی)روسUپی گری( ارایUه نمی دهUد. در این قوانین، مجازات زنان تن فروش در صورت اثبات جUUرم، بUUا مجUUازات زنUUا یکسUUان است و نقش دریافت پول و دیگر زمینه ها و شرایط متفاوت کننUUده ی تن فروشUUی با زنا، نادیده گرفته شده است. به دلیل خأل قانونی و نیز یکسان گرفتن شUUرایط و احکام تن فروشی و زنا، در قوانین فعلی مجازات زن روسپی متأهل، سنگسUUار و مجUUازات شUUوهر قUUوّادش کUUه خUUود دسUUت همسUUرش را در دسUUت مشUUتریان

ضربه شالق خواهد بود.!۷۵می گذارد، قوانین سایر کشورها  

23

تقریباً تمام کشورها، روسپی گری اطفال را ممنوع و غیرقUUانونی اعالم کرده انUUد. اما در مورد تن فروشی زنان و دختران، در کشورهای مختلUUف، قUUوانین متفUUاوتی

وجود دارند. نمونه هایی از قوانین کشورهای مختلف بدین شرح اند:جهانگردی جنسی

به سفرهای تفریحی و توریستی ای که عالوه بر سرگرمی و وقت گUUذرانی هUUای مرسوم، با هدف ارضای جنسی توریست هUUا و بهUUره بUUرداری آن هUUا از روسUUپیان مقصد، صورت می گیرد، "جهانگردی جنسی" می گویند. در بسیاری موارد، چنین هUUدفی بUUه طUUور غUUیر صUUریح وجUUود دارد و اغلب از بیUUان علUUنی و رسUUمی آن،

خودداری می شود. جهانگردی جنسی )توریسم جنسUUی( در نقUUاط مختلUUف جهUUان وجUUود دارد؛ بUUرای مثال در تایلند و فیلیپین. تورهای دربست، که هدف شان معطوف به فحشاسUUت، مردان را از اروپا، امریکا، ژاپن و سUUایر نقUUاط دنیUUا بUUه این نUUواحی می کشUUانند. اعضای جنبش های زنان آسیایی، اعتراضاتی عمUUومی علیUUه این تورهUUا سUUازمان

داده اند، ولی این گونه تورها هم چنان ادامه دارند. منشأ توریسم جنسی در شرق آسیا به تدارک روسپی بUUرای سUUربازان امریکUUایی در طی جنگ های کره و ویتنام بر می گردد. بUUه این منظUUور، مراکUUز موسUUوم بUUه "استراحت و تفریح" در تایلند، فیلیپین، ویتنام، کUUره و تUUایوان ایجUUاد گردیدنUUد. در

زن روسUUپی در تایلنUUد، در هDDزار۴۰۰، پلیس تایلنUUد تخمین زد کUUه ۱۹۷۴سUUال خدمت ارتش نظامی امریکا در جنگ علیه ویتنام به خدمت گرفتUUه شUUده انUUد. در

، یک مقام غیررسمی اعالم کرد که در تایلند، درآمUUد بUUومی و ملّی دو۱۹۹۳سال میلیون روسپی، وابسته به توریسم جنسی است.

Sex هUUزار توریسUUت بUUا عنUUوان توریسUUت جنسUUی )۴۰۰ میلیUUون و ۵هUUر سUUاله، TouristمUی، توریسUم جنسUرای توریسUوند. واژه ی واقعی بUوارد تایلند می ش )

روسپی گری است. از این رو باید گفت که یک بخش بسیار مهمِ مسئله ی تن فروشی، مشتریان آن

در حقیقت بازار روسپی گری را مشتریانی کUUه متقاضUUی روابUUط جنسUUیهستند. هستند به وجود می آورند.

 آرژانتین 

در آرژانتین، تن فروشی به لحاظ قانونی جرم محسوب نمی شود. مطابق با اصل قانون اساسی آرژانتین:۱۹

»اعمال خصوصی ای که به هیچ وجه تجاوز به نظم و اخالقیات عمومی محسوب نمی گردند یا خسارتی به شخص ثالثی وارد نمی کنند، کنUUار گذاشUUته می شUUوند تUUا

24

خداونUUد در مUUورد آن هUUا قضUUاوت کنUUد. امUUا درخواسUUت تن فروشUUی، معUUاونت یUUا همدسUUتی بUUا یUUک تن فUUروش و اسUUتفاده از درآمUUد او و راه انUUدازی روسUUپی خانه

غیر قانونی است.)قوانین در نیوزلند، و سنگال نیز تقریباً به همین شکل اند.مصر

تن فروشی غیر قانونی و مجازات آن زندان اسUUت. امUUا طبUUق قUUوانین مصUUر، اگUUر مUUردی بUUه همUUراه یUUک زن تن فUUروش دسUUتگیر شUUود، زنUUدانی نمی گUUردد و حUUتی می توان از شهادت او برای محکومیت و زنUUدانی نمUUودن زن تن فUUروش اسUUتفاده

کرد!ترکیه

تن فروشی در ترکیه، قانونی است و روسپی خانه های دولUUتی در نقUUاط معیUUنی از شهر وجود دارند. روسپی گری برای صاحبان روسپی خانUUه هUUا، بسUUیار پUUر سUUود است و در سه سال گذشته، بیشترین پرداخت کننده ی مالیات در ترکیه، صUUاحبان

روسپی خانه های استانبول بوده اند!پرو

در پرو، تن فروشی در روسUپی خانه های دارای مجUوز، قUانونی اسUت. این مراکUز تن فروشی، به وسیله وزیUر کشUور اداره و کنUترل می شUوند. روسUUپیان بایUد بUه وسUUیله ی دولت ثبت شUUده و کUارت شناسUUایی داشUUته باشUUند و هUUر پUUانزده روز، کUUUارت کنUUUترل سUUUالمت خUUUود را ارائUUUه دهنUUUد. دولت از راه دادن مجUUUوز بUUUه

 روسپی خانه ها، کسب درآمد می کند.

سوئد

برای قرن ها این کلیشه گفته شده اسUUت کUUه :سوئد؛ تجربه مبارزه با تن فروشی "تن فروشی همیشه بوده و خواهد بود"؛ اما سوئد کشوری است که تنها در طول پنج سال توانسته است با تصویب برخی قوانین و اجرای طرح های جUUامع، شUUمار

زنان تن فروش را به طرز چشمگیری کاهش دهد. پیش از تصویب مجموعه قوانین جدید، رویه ی جاری به این شکل بUUود کUUه پلیس شماری از زنان تن فروش را دستگیر می کرد و بUUه نظUUام قضUUائی کشUUور تحویUUل می داد. امUUا علی رغم این گونUUه اقUUدامات، کماکUUان همUUان اوضUUاع پیشUUین ادامUUه

داشت. قانون فعلی راتصویب کرد۱۹۹۹پس از سال ها تحقیق و مطالعه، سوئد در سال

که بر پایه آن، "خرید سکس" جرم محسوب می شود، اما فUUروش آن به هیچ وجUUه جرم نیست. در نگاه دولتمردان سوئد، پدیده ی تن فروشی در حقیقت "خشUUونت

25

و بهره کشی از زنان و کودکان" است )نه صرفا گناه شخص تن فUUروش و فسUUاد اخالقی او(و در واقع مردی که از زنی سکس می خرد، مرتکب جرم می شود. بUUههمین خاطر در سوئد با بیشتر زنان تن فروش به مثابه "قربانی" رفتار می شUUود؛

قربانیانی که نیاز به کمک و یاری دارند. عالوه بر تصویب قوانین جدید، دولت سوئد بUUه منظUUور تغیUUیر ذهUUنیت نسUUبت بUUه مسأله ی تن فروشی، به آموزش عموم مردم پرداخت. هم چنین، نیروهUUای پلیس، دادستان و کارکنان نظام قضائی، افسران درجه پایین و تمامی افUUراد مرتبUUط بUUا

این مسأله، برای درک بهتر این قوانین، آموزش های گسترده ای دیدند. دولت سوئد بودجه قابل مالحظه ای به منظور حمایت از این طUUرح اختصUUاص داد تا عالوه بر راهکارهای مشخصاًقانونی و آمUUوزش جامعUUه، تمهیUUدات مهم دیگUUری نUUیز در این زمینUUه فUUراهم شUUود. بUUه مUUوجب این تمهیUUدات، خUدماتی اجتمUUاعی و

امکاناتی مالی به منظور کمک به تن فروشان در نظر گرفته شد. در نUUتیجه ی اجUUرای این طUUرح، تن فروشUUی در اسUUتکهلم، پUUایتخت این کشUUور، دو سوم کاهش یافته است و در دیگرشهرهای بزرگ نیز به طور کامUUل حUUذف شUUده اسUUت. این در حUUالی اسUUت کUUه در سUUه دهUUه گذشUUته، بUUه سUUبب قUUانونی بUUودن

تن فروشی، روسپی خانه ها در سوئد رشد زیادی کرده بودند. هم اکنون شمار زنان خارجی ای که برای تن فروشی بUUه سUUوئد قاچUUاق می شUUوند، بسیار کاهش یافته است. مقامات دولتی در سوئد تخمین می زنند کUUه در ظUUرف

زن و دختر در هر سال، بUUه این کشUUور قاچUUاق۴۰۰ تا ۲۰۰سال های گذشته، تنها هUUزار زن و دخUUتری کUUه بUUه کشUUور۱۷ تUUا ۱۵شUUده اند. این آمUUار در مقایسUUه بUUا

همسایه، فنالند قاچUUاق شUUده اند، رقم نUUاچیزی اسUUت.در حUUال حاضUUر بUUر اسUUاس درصUUد مUUردم مUUدافع عملکUUرد دولت در این زمینUUه۸۰ نظرسنجی های موجUUود ،

هستندو عالوه بر آن خود نیروهای پلیس و مجریان قانون که به طور مستقیم بUUا.این طرح درگیر هستند نیز از آن حمایت می کنند

بارها این کلیشه گفته شده است که "روسپیگری همیشه بوده و خواهد بود"، اما اینک، موفقیت یک کشور در از میان برداشتن روسپیگری همانند فانوسUUی اسUUت که راه را روشن کرده است. سوئد تنها در طول پنج سال توانسته اسUUت شUUمار

زنان روس - پ - ی در این کشور را به طرز چشمگیری کاهش دهد روسپیگری در اسUUتکهلم، پUایتخت این کشUUور، دوسUUوم کUاهش یافتUUه اسUUت و در دیگر شهرهای بزرگ نیز به طور کامل حذف شده اسUUت. این در حUUالی اسUUت کUه در سه دهه گذشته، به سبب قانونی بUUودن روسUUپیگری، فاحشUUه خانه ها و مراکUUز

ماساژ در سوئد رشد زیادی داشتند.

26

این نکته جالب است که هم اکنون شمار زنان خUUارجی کUUه بUUرای روسUUپیگری بUUه سوئد قاچاق می شوند بسیار کم است. مقامات دولتی در سUUوئد تخمین می زننUUد

زن و دخUUتر در هUUر سUUال، بUUه این۴۰۰ تا ۲۰۰که در ظرف سال های گذشته، تنها هزار زن و دختری کUUه بUUه۱۷ تا ۱۵کشور قاچاق شده اند. این آمار در مقایسه با

کشور همسایه، فنالند قاچاق شده اند، رقم ناچیزی است. سوئد چگونه این مسئله پیچیده را مدیریت کرده است؟ نکته جالب اینجاست که راهکار اجرایی، به هیچ وجه "پیچیده" هم نبوده است. اصولش آنقدر سUUاده اسUUت

که این پرسش مطرح می شود: چرا تا حاال کسی آن را امتحان نکرده بود؟ ۱۹۹۹قوانین مترقی سال

قانونی را تصویب کرد کUUه۱۹۹۹پس از سال ها تحقیق و مطالعه، سوئد در سال بر پایه آن، "خرید سکس" جUUرم محسUUوب می شUUود، امUUا فUUروش آن به هیچ وجUUه جرم نیست. بدین معنی که اگر یUUک فاحشUUه بUUا مشUUتریش دسUUتگیر شUUود ، مUUرد مشتری را بازداشت و جریمUUه یUUا زنUUدانی می کننUUد ولی بUUا آن زن مثUUل قربUUانی برخورد می شود و نه مجرم. یعنی فرضا او را به خانه امن یا مراکز بUUاز آمUUوزی

و غیره...می فرستند.این قانون اینچنین می گوید:

"هر کسی که در ازای پرداخت وجه،خدمات جنسی دریUUافت کنUUد، اگUUر اقUUدامش تحت قوانین جنUUایی عمUUومی قابUUل تعقیب نباشUUد، براسUUاس این قUUانون گناهکUUار

شناخته شده و به جریمه ی نقدی یا حد اکثر شش ماه حبس محکوم میشود". بخش اول این قانون حساسUUیتهای بین المللی را بUه خUود جلب کUرده اسUUت کUه طی آن اوال خریداران روابط نامشروع-اکثریت قریب به اتفاق مردان هسUUتند-را در ردیف جنایتکاران قرار میدهUد و ثانیUا روسUUپیان-بUا اکUثریت مطلUق زن-از هUر

گناهی مبرا شناخته شدهاند. اینکUUه چUUرا در این قUUانون فقUUط مشUUتریان،مجUUرم شUUناخته شUUدهاند در الیحهی

اینگونه توضیح داده شده است که:1997-98مربوطه دولت در سال "دولت معتقد است که هم خریدار و هم فروشنده در تجUUارت جنسUUی بایUUد تحت تعقیب قرار گیرند ولی از آنجا که زنان در این تجارت طUUرف ضUUعیفتر محسUUوب میشوند و انگیزهی خریداران در این میان نقش اصلی را ایفا میکنند،لذا تصUUمیم گرفته شده که زنان به جای مجازات،به سمت کانونهای مشاوره و درمUUان بUUرای

ترک این حرفه هدایت شده و مردان تحت تعقیب قانونی قرار گیرند." منطق پشت این قانون نیز کامالً روشن اسUUت: روسUUپیگری در سUUوئد بUه عنUUوان "خشونت مرد علیه زن و کودک" تلقی می شود. روسپیگری به عنUUوان شUUکلی از

27

"بهره کشی از زنUUان و کودکUUان" تعریUUف می شUUود و خUUود عامUUل بUUروز مشUUکالت اجتماعی بسیار است. چراکه برابری های جنسی تا زمانی که درصدی از مUUردان، زنUUان و کودکUUان جامعUUه را خریUUد و فUUروش می کننUUد و مUUورد بهره کشUUی قUUرار

می دهند، به نظر دست نیافتنی می رسد. عالوه بUUر راهکارهUUای مشخصUUاً قUUانونی، تمهیUUدات مهم دیگUUر نUUیز در این زمینUUه مطرح است. بUUه مUUوجب این مقUUررات، خUUدمات اجتمUUاعی و امکانUUات مUUالی بUUه

منظور کمک به روسپیان و نیز آموزش جامعه در نظر گرفته می شود. واقعیت این است که سوئد طی سال های طوالنی برای تحقق حقوق برابر زنUUان

، سوئد به مسئله "تجUUاوز در ازدواج"۱۹۶۵تالش کرده است. برای مثال در سال ، هنوز در آمریکا، در چنUUد۱۹۸۰پرداخت. این درحالی است که حتی پس از سال

ایالت برای زنان "حق بر بدن" و کنترل آن را به رسمیت نمی شناختند. سوئد با روسپیگری به عنوان فرمی از خشونت علیUUه زنUUان برخUUورد می کنUUد. در واقع مردی که از زنی سکس می خرد، مرتکب جرم می شود. به خاطر همین نیز در سUUوئد بUUا بیشUUتر زنUUان روس - پ - ی بUUه مثابUUه "قربUUانی" رفتUUار می شUUود؛

قربانیانی که نیاز به کمک و یاری دارند. از سویی دیگر، به منظور از میان برداشUتن این ذهUنیت تUاریخی کUه روسUپیگری امری است عادی و گریز ناپذیر، عموم مردم آموزش می بینند. در واقUUع مقUUررات مربوط به منع روسپیگری و خرید سکس، بخشUUی از برنامUUه قUUانونی جUUامع تر در

تصویب شد. ۱۹۹۹راستای مبارزه با خشونت علیه زنان بود که در سال با توجه به الگوی موفق سوئد در زمینUه مبUارزه بUا روسUپیگری، چUرا کشUورهای دیگUUر چUUنین رویه ای را پیش نگرفته انUUد؟ البتUUه، بUUرخی از کشUUورها تالش هUUایی کرده اند. بUرای نمونUه فنالنUد و نUروژ در حUال بررسUUی این قUانون هسUتند و اگUر اسکاتلند نیز از نتیجه تحقیق انجUUام شUUده درس بگUUیرد، بUUه همین سUUمت خواهUUد

رفت. برای اینکه روسپیان را در شمار قربانیان خشونت قلمداد کنیم، الزم اسUUت ابتUUدا مقامات دولتی، بUUه جUUای آنکUUه مسUUئله را از نقطه نظUUر مUUردان جامعUه ببیننUUد، از دیدگاه زنان آن را تحلیل کنند. نکته محوری این اسUUت کUUه در بیشUUتر کشUUورهای

دنیا )البته نه در همه جا( هنوز نگاه غالب به روسپیگری، نگاه مردانه است. دولت سUUوئد هم چUUنین بUUاالترین شUUمار سیاسUUتمداران زن را در تمUUامی سUUطوح

، وقتی دولت قانون مترقی منع روسپیگری را تصویب۱۹۹۹دولتی دارد. در سال درصد از نمایندگان پارلمان، زن بودند.۵۰کرد،

اقدامات مهم مادر مددکاری ایران در کار با زنان آسیب دیده

28

اولین پژوهشUUی جUUامع و علمی کUUه در مUUورد روسUUپيگری در ایUUران انجUUام شUUده صورت1347 و دانشجویانش در سال است، توسط خانم ستاره فرمانفرمایان

گرفت .تّاره فرمانفرمائیUUان فرزنUUد عبدالحسUUین مUUیرزا فرمانفرمUUا، از شUUاهزادگان و َUUس

هجری شمسی در شهر شUUیراز متولUUد شUUد. او1299مردان متنفذ قاجار درسال تحصیالت ابتدایی و متوسطه را در ایران تمام کرد و سUUپس از طریUUق هنUUد و بUUا کشتی، راهی امریکا شد و به عنوان اولین دانشجوی ایرانی دانشگاه کالیفرنیUUای جنوبی در رشته روانشناسی ثبت نام کرد. وی سپس برای ادامه تحصیل به شUUهر شیکاگو رفت و در رشته مددکاری اجتمUUاعی از دانشUUگاه شUUیکاگو فوق لیسUUانس

وی به حق »مادر مددکاری اجتماعی ایران« شناخته می شود و از سوی .گرفت دانشUUگاه هUUاروارد بUUه عنUUوان یکی از زنUUان پیشUUرو در علم مUUددکاری اجتمUUاعی شناخته شده و در فهرست زنان تأثیرگذار در تUUاریخ امریکUUا قUUرار گرفتUUه اسUUت.

در امريكا درگذشت.1391 خرداد 3ستّاره فرمانفرمائیان در تاريخ میالدی به عنUUوان مUUددکار اجتمUUاعی بUUرای60 و 50خانم فرمانفرمائیان در دهه

اجرای پروژه های مددکاری اجتماعی به کشورهای خاورمیانه سفر کرده و سپس بUUه دعUUوت دولت وقت بUUه ایUUران بازگشUUت و آموزشUUگاه عUUالی1341در سUUال

.خدمات اجتماعی را تأسيس كرد تأسیس آموزشگاه عالی خUUدمات اجتمUUاعی کUUه بعUUدها بUUه دانشUUگاه ارتقUUا یUUافت نقطه شروع خدمات مددکاری اجتماعی در ایران است کUUه بUUا تUUربیت مUUددکاران اجتماعی و اعزام آنها به مناطق محUUروم، ارائUUه خUUدمات اجتمUUاعی را به صUUورت

نظام مند و حرفه ای U علمی درآورد. تأسیس مراکز رفاه خانواده در مناطق فقیرنشین و آسیب خیز تهران و بخصوص مراکUUز تجمUUع و زنUUدگی روسUUپیان و نUUیز درگودهUUای جنUUوب شUUهر، راه انUUدازی مهUUدکودک مبتUUنی بUUر سیسUUتم آموزشUUی مUUدرن در منUUاطق فقUUیر شUUهر، اعUUزام دانشجویان به بیمارستان ها و زندان ها و مراکز اصالح و تUUربیت بUUرای آمUUوزش و

.نیز ارائه خدمت از جمله اقدامات مهم ستّاره فرمانفرمائیان در ایران است پیرامون روسپیگری در شهر تهران« اولین بررسی علمی و جامع درزمینه»

روسپیگری درایران است که توسط دانشجویان آموزشگاه عالی خدمات شمسی و به سرپرستی ستّاره فرمانفرمائیان انجام1347اجتماعی در سال

گرفت. این تحقیق در سطح شهر تهران انجام شد و ابتدا به شناسایی مکان های تجمع روسپیان و طبقه بندی آنها پرداخت. آنها براساس محل کار و زندگیشان به

چهاردسته تقسیم شده اند که عبارتند از: »قلعه نشینان«،»خیابانی ها«،»گودنشینان«و»روسپیان تفریحگاه های

(شبانه«)کاباره ها

29

روسپیان قلعه نشین زنانی بودند که در »قلعه شUUهرنو« زنUUدگی می کردنUUد. قلعUUه شUUهرنو محله ای در جنUUوب غUUربی تهUUران و ضUUلع جنUUوبی بیمارسUUتان فUUارابی در

.نزدیکی میدان قزوین قرار داشته است در تحقیق »پیرامون روسپیگری در شهر تهران« به طUUور مفصUUل بUUه سUUازمان و

.عرف و مناسبات حاکم بر زنان ساکن این محله پرداخته شده است آموزشUUUگاه عUUUالی خUUUدمات اجتمUUUاعی بUUUرای انجUUUام این تحقیUUUق تعUUUدادی از دانشجویانش را برای مصاحبه با زنان ساکن محله به قلعه شهرنو اعزام کUUرد تUUا به مصاحبه و تکمیل پرسشنامه بپردازند. با وجود بدبینی اولیه سUUاکنان محلUUه بUUه این دانشجویان و عدم همکاری با آنها، بعد از راه اندازی مرکUUز رفUUاه خUUانواده در این محله و شروع ارائه خدمات مددکاری اجتماعی در آنجا، بUUه تUUدریج روسUUپیان

.ساکن در شهرنو، برای همکاری با این محققان متمایل شدند اقدام آموزشگاه عالی خدمات اجتمUUاعی در واقUUع نخسUUتین کUUار تخصصUUی ارائUUه خدمات به زنان روسپی است که سعی در شناسایی عوامل مؤثر بر آسیب دیدن این زنان نموده و می کوشیده در قالب مراکUUز رفUUاه خUUانواده بUUه کUUاهش آسUUیب

.کمک کند و در جهت توانمندسازی »جامعه هدفش« اقدام نماید زن در سUUنین1180طبق آمارهایی که گرفته شده در محله قلعUUه شUUهرنو تعUUداد

سال و بیشتر، به کار و زندگی مشغول بودند و مشUUتریان51 سال و کمتر تا 15این زنان از نقاط مختلف شهر به شهرنو مراجعه می کرده اند.

روسپیان خیابانی در این تحقیق به زنانی اطالق می شUUده کUUه در هنگUUام شUUب در خیابان ها و گذرگاه های خاص بUUا »بUUزک غلیUUظ« و پوشUUش هایی کUUه از لباس هUUای شیک و گران قیمت تا چادر های گلدار و سیاه متغیر بوده به انتظUUار مشتریانشUUان

.می ماندند زنانی که در تفریحگاه های شبانه و کاباره ها کار می کردند به سه دسته زنان بUUار، رقاصه ها و بازیگران، پیشخدمت ها تقسیم می شدند که در همان محیط کاباره هUUا

به جذب مشتری می پرداختند. روسUUپیان گودنشUUین کسUUانی بودنUUد کUUه در گود هUUای جنوب شUUهر، کUUار و زنUUدگی می کردند. این گودهUا در نقUUاط جنUUوبی تهUران و در حUوالی میUUدان شUUوش قUرار داشته اند که در دیوارهای این گودها افUUراد بUUا کنUUدن زمین و اسUUتفاده از مقUUوا و حلبی و پارچه بUUرای خودشUUان سUUرپناهی ایجUUاد می کردنUUد. بUUه زنUUانی کUUه در این گودها تن فروشی و زندگی می کردنUد در این تحقیUUق عنUUوان روسUUپیان گودنشUین

.داده شده است در این تحقیUUUUUUUق بUUUUUUUه ترسUUUUUUUیم یUUUUUUUک سUUUUUUUیمای کلی از وضUUUUUUUعیت اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،خانوادگی مبادرت شده، به این منظور تمام مواردی

30

که به نظر در بروز این پدیده مؤثر بوده اند به طور جزئی بUUرای هUUر زن روسUUپی .مورد بررسی قرار گرفت

عواملی که در این تحقیق به مطالعه آن اقدام شد عبارت اند از: U دوران کودکی هر عضو از جامعه مورد مطالعه شامل وضعیت سرپرستی فUUرد در کودکی و میزان رضایت هUUر فUUرد از آن و مUUیزان برخUUورداری از سرپرسUUتی، محل رشد فرد، سواد هریک از والدین، مشاغل هریک از والدین، روابUUط والUUدین با هم و با فرزندان، وجود سابقه جرم در خانواده، وضعیت فیزیکی محل زنUUدگی زن روسپی در کودکی و جمعیت خUانواده بUر حسUب اتاق هUا بUا تأکیUد بUر امکUان

آگاهی کودکان از روابط جنسی در کودکی U وضعیت ازدواج و طالق این زنان و علUUل و عوامUUل مUUؤثر بUUر ازدواج و طالق و

دفعات آن و میزان رضایت از آن و نیز وضعیت سواد و شغل شوهران زنانU وضعیت اشتغال زنان جامعه هدف، پیش از روی آوردن به روسپیگری

U سیمای کلی زنان در دورانی که روسپیگری می کردند بر اساس سUUن، مUUیزان و چگونگی سواد، میزان سال های روسپیگری، میزان اقامت در شهر تهران، میزانو چگونگی وابستگی این زنان به مردان، علت کشیده شدن به روسپیگری و ...

U وضعیت و تعداد فرزندان و افراد تحت تکفل روسپیان و نیز دفعات حUUاملگی ونتایج حاملگی این زنان

U بررسی شرایط مالی زنان روسUUپی بUUر حسUUب تعUUداد مشUUتری در شUUبانه روز ودرآمد آنها و هزینه های زندگی آنها

U شرایط کار بر حسب ساعات روسپیگری و روابط کار و سن آنها U وضع اجتماعی زنان روسپی بر حسب سابقه جرم و سن و نUUوع جUUرم و عقایUUد

مذهبی و تفریحات و ارتباطات اجتماعی آنها U وضع بهداشت و تعداد دفعات و نوع بیماری هUا و اعتیUاد و مUیزان دسترسUی بUه

خدمات بهداشتی و تنظیم خانواده براي پیشگیری از حاملگی در زنان روسپی U وضعیت بازتوانی زنان روسپی بر حسب میزان رضایت از روسUUپیگری و تمایUUل به ترک یا حفظ جای روسپیگری و میزان آگUUاهی آنهUUا از مهارت هUUای حUUرفه ای و

کارآموزی نفUUر زن کUUه مشخصUUاً بUUه روسUUپیگری1548بUUه طUUور کلی در این تحقیUUق از

.می پرداختند مصاحبه به عمل آمده و نتایج آن استخراج شده است

31

در انتهای این تحقیق نتUUایج کلی کUUه بUUر اسUUاس تجزیUUه و تحلیل هUUای آمUUاری و بUUا رویکرد اجتماعی به دست آمده اند آورده شده است روسپیگری به نظر محققان این پروژه پدیده ای کامالً شهری عنوان شده و ربطی بUUه مهUUاجرت از روسUUتا بUUه شهر نداشته است. در واقع بیشتر این روسپیان، شهری یUUا بUUزرگ شUUده شUUهرها

بود. U فقدان والدین نیز در بروز این مسئله نقشی نداشته و علت این ادعا رشد اکثر

این روسپیان با والدینشان بوده است. U جهل و بی سوادی والUUدین بUUه عنUUوان یکی از عوامUUل مهم در بUUروز روسUUپیگری

زنان معرفی شده است . U جدایی از خانواده پدری در سال های اولیUUه نوجUUوانی بUUه علت ازدواج نامناسUUب باعث بروز نابسامانی در زندگی این زنان شده است. علت این نابسامانی عUUدم توافUUق فکUUری و اخالقی و اختالف سUUنی زوجین و فشUUار والUUدین بUUرای ازدواج

.دختران بوده است U نبود سازمان ها و قوانین حمایتی از زنان جوان بی سرپرست باعث گUUرایش این

.زنان به روسپیگری شده است U سواد روسپیان در سطح بسیار پایینی قرار داشUUته کUUه بUUاعث ضUUعف در سUUطح فرهنUUگ و وجUUدان اخالقی و اجتمUUاعی بUUرای درمUUان این آسUUیب اجتمUUاعی شUUده

.است U شیوع بیماری های مقاربتی در بین روسپیان با توجه به نUUرخ بUUاالی سUUقط جUUنین

غیرعمد و مرده زایی مشاهده شده است U وضعیت مالی روسپیان با وجود »انگل های اجتمUUاعی کUUه از اسUUتثمار این زنUUان

.ارتزاق می کنند« بسیار بد و نابسامان گزارش شده استU شیوع و وفور اعتیاد به مواد مخدر در بین روسپیان مشاهده شده است.

محقق در انتها به نقUUاط قUUوت و امیUUدی نUUیز می رسUUد کUUه از جملUUه آنهUUا پایبنUUدیروسپیان به پاره ای اعتقادات مذهبی و تمایل آنها به نوتوانی است.

در پایUUان تحقیUUق، راهکارهUUای ارائUUه شUUده در دو بخش کوتاه مUUدت و فUUوری و راهکارهUUای مسUUتمر بلندمUUدت فهرسUUت شUUده اسUUت. راهکارهUUا و برنامه هUUای کوتاه مدت شامل ارائه خدمات فوری بهداشتی درمUUانی بUUه روسUUپیان و بررسUUی وجود بیماری ها در آنها، ارائه آموزش هUUای پیشUUگیری از بUUارداری بUUه آنهUUا و دادن وسایل پیشگیری به روسUUپیان، مراقبت هUUای پزشUUکی از زنUUان روسUUپی در مUUورد

. .پیشگیری از سرطان ها و بیماری های مرتبط با زنان پیشنهاد شده است

32

برنامه ها و راهکارهای بلندمدت در قالب توسUUعه خUUدمات مUUددکاری اجتمUUاعی و حمایت های اجتمUUاعی از زنUUان بی سرپرسUUت و بدسرپرسUUت و تشUUکیل بیمه هUUای

.درمانی به منظور آسان سازی درمان روسپیان پیشنهاد شده است پیشنهاد تصویب قUUوانین و کنUUترل و مجUUازات روسپی فروشUUان و افUUرادی کUUه در نظام روسپیگری دخالت دارند و از آن منتفع می شوند نUUیز در زمUUره راهکارهUUای

.بلندمدت آورده شده است هUUا بUUهآافزایش سطح مهارت روسپیان با آموزش هUUای فUUنی حUUرفه ای و هUUدایت

مراکز کاریابی برای یافتن شغل و کسب درآمUد از این راه و نUیز همزمUان ارائUه خدمات مددکاری اجتماعی به این زنان و ارتباط بUUا خانواده هUUای این زنUUان بUUرای بازتوانی آنها و نیز تأمین مسکن و امنیت بUرای زنUانی کUه حاضUر بUه رهUا کUردن روسپیگری می شوند، مبارزه با رشوه خواری وابستگان به دولت و تشدید کنUUترل رشوه خواری احتمالی مقاماتی که ممکن است با رشوه خواری در ارتباط باشند، آموزش جوانان در مدارس و خانواده ها در مUUورد ارتبUUاط و میUUل جنسUUی و امUUور مربوط به این مسائل و نیز آگاه نمودن جوانان از انواع بیماری هUUای مقUUاربتی در سطح خانواده، مUUدارس و پادگان هUUا مUUواردی هسUUتند کUUه توسUUط تیم تحقیUUق بUUه

پیشنهاد شده است.1347سرپرستی فرمانفرمائیان در سال آنچه در این تحقیق به نظUUر مUUورد غفلت واقUUع شUUده اوضUUاع اجتمUUاعی و فقUUر و اختالف طبقاتی شدید در بین اقشار مختلف مردم بوده است که به عنوان مUUادر تمام تباهی ها شناخته می شود. با این حال این تحقیق به عنوان یکی از مهمترین منابع پژوهشی معتبر در حوزه آسیب های اجتماعی می تواند مدنظر قرار گUUیرد و نتایج و یافته هUای آن علی رغم گذشUUت نزدیUUک بUه نیم قUرن از آن همچنUUان قابUUل

.استناد است با توجه به گسترش شهرنشینی و مسائل مربوط بUه آن واضUح اسUت کUه پدیUده روسپیگری در سطح شهرها همچنان بUUه قUUوت خUUود بUUاقی اسUUت و حUUتی بنUUا بUUه مشاهدات مددکاران اجتماعی فعال در عرصه اجتماع ابعاد وسیع تر و پیچیده تری نیز یافته است که دالیل آن نیز نیاز به مطالعه و بررسی عمیق دارد تا بتوانیم به راهکارهای اساسی برسUUیم. در این راه می تUUوان از تجربیUUات کشUUورهایی ماننUUد سوئد هم استفاده کUرد کUUه توانسUUته اند بUUا اتخUاذ تUدابیری مUUیزان روسUUپیگری در

جامعه شان را به کمترین حد خود برسانند.

رویکرد های حل مسئله زنان آسیب دیده اجتماعی

در میان مردم و مسئوالن جامعه ی ما، دو رویکرد کلی نسبت به زنان تن فUUروشوجود دارد:

33

رویکرد نخست، تن فروشی را صرفا گناهی اخالقی دانسته و به زنUUان تن فUUروش هم چUUون افUUرادی بی بنUUد و بUUار و مجUUرم می نگUUرد. در این دیUUدگاه، بUUه عوامUUل و زمینه های سوق دهنده به تن فروشی توجهی نمی شود و راهکاری که برای مقابلUUه با این معضل در نظر گرفته می شود، قهری و تنبیهی است. استفاده از نیروهUUای انتظامی و راهکارهای قضائی برای جمع آوری و دسUUتگیری این زنUUان، بUUه زنUUدان افکنUUدن و دیگUUر مجازات هUUای سUUنگین، از اقUUداماتی هسUUتند کUUه بUUر اسUUاس این

رویکرد صورت می گیرند. رویکرد دوم، به عUUوض آن کUUه بخواهUUد بUUه حUUذف زنUUان تن فUUروش و پUUاک کUUردن جامعه از وجود آن ها بیندیشد، سعی دارد بUUا نگUUاهی همUUدالنه تر بUUه وضUUعیت آنهUUا بنگUUرد و از منظUUری محبت-محUUور در پی اصUUالح و بهبUUود وضUUعیت باشUUد. در این رویکرد، زمینه های وقوع تن فروشی شناخته می شوند و سعی می شود تا با تغییر عوامل زمینه ساز، هم بازگشت زنان تن فUUروش بUUه جامعUUه میسUUر گUUردد و هم از

ایجاد و رشد این پدیده، پیشگیری به عمل آید. طبیعتاً سUUهم اخالقی ای کUUه هUUر یUUک از مUUا انسUUان ها در انتخاب هUUای زنUUدگی مان 

داریم را نباید نادیUUده گUرفت و یUUک تن فUUروش را صUUرفاً قربUUانی منفعUUِل شUUرایط زیستی منحرف کننده و دردناک نباید پنداشت؛ اما این نیز واقعیUUتی مسUUلم اسUUت که "انتخاب درست"، به پیش زمینه هایی همچون عقل رشUUد یافته، آگUUاهی، امUUنیت روانی و حضور افراد یا امکانات حمایتگر اجتماعی وابسته است؛ امUUوری کUUه در میان این زنان و نیز والدین، خانواده، معاشرین و امکانات اجتماعی طبقه ای کUUه

ایشان از آن برخاسته اند، به شدت نایاب است. در جامعه ما، نوع نگاه و برخUUورد رایج نهادهUUا و مUUردم بUUا مسUUئله ی تن فروشUUی، نگاهی مجرم مدار است که در پی خUUود، برخUUوردی قهUUری و تنUUبیهی را بUUه دنبUUال دارد؛ نUUیروی انتظUUامی بUUه جمع آوری زنUUان تن فUUروش می پUUردازد و بهزیسUUتی بUUه عنوان پشتیبان، در بهترین حUUالت، فقUUط جUUایی بUUرای اسUUکان و سUUاماندهی آنهUUا

فراهم می نماید. پیش قدم شدن نیروی انتظامی در برخورد بUUا زنUUان خیابUUانی از این منظUUر و در 

نتیجه ی این باور بوده اسUت کUه "آنUان، مجUرم و مخUUل نظم اجتمUاعی هسUتند و نیروی انتظامی موظف است که امنیت و نظم را برای شهروندان فراهم آورد". چنین شیوه ای، ممکن است در کوتاه مدت و بUUا برخوردهUUای مقطعی، منجUUر بUUه پاکسازی چهره شهر از وجUUود زنUUان و دخUUترانی شUUود کUUه جامعUUه رفتUUار آنUUان را برنمی تابد، اما این حذف فیزیکی و ظاهری، عالوه بر اینکه با وظیفه ی انسانی و دینی ما سنخیتی ندارد، به معنای حل شدن مسئله و محو پدیUUده تن فروشUی نUیز نیست. علی رغم انجام مکّرر چنین برخوردهایی در طی سال های گذشته، مسئله هم چنان پابرجاست و گاه ابعاد وخیم تری یافته است. در سال های گذشUUته تعUUداد زنان و دخترانی که جذب باندهای بی شمار فحشا شده اند افUUزایش یافتUUه و سUUن

34

شروع تن فروشی کاهش پیدا کرده است. هم چنین، بUUا انجUUام چUUنین برخوردهUUای امنیتی و قضائی با این زنان، فعUUالیت و حضUUور آنUUان بUUه شUUبکه های زیرزمیUUنی و مخفی هدایت شده و اقدامات آنان در چهاردیواری خانه ها پنهان گشته است کUUه

نتیجه ی آن آسیب پذیری هر چه بیشتر زنان و دختران جذب شده است..سطوح پیشگیری از آسیب اجتماعی

برای پیشگیری از آسیب اجتماعی ، سUUه سUUطح می تUوان در نظUر گUرفت ، پیشگری سطح اول درسطح جامعه عمUUل می نمایUUد و شUUامل آمUUوزش مهUUارت های زندگی برای کل افراد جامعUUه بUUویژه کودکUUان ونوجوانUUان اسUUت .پیشUUگیری سطح دوم شامل تشUUخیص زود رس آسUUیب هUUای اجتمUUاعی همUراه بUUا اقUدامات هماهنگ اجتماعی می باشد . پیشگیری سطح سUUوم در پی جلUUو گUیری از شUUدت یافتن آسیب های اجتماعی و کاستن از تنش های آن در خانواده و جامعه فعالیت می نماید .نظر به اینکه در مورد هر آسیب اجتماعی در این قسمت به پیشگیری درسطح اول یعنی آموزش مهارتهای زندگی که از اهمیت خاصی برخوردار است

می پردازیم .موزش مهارت زندگیآ

بUUه1960نگاهی به تاریخچه آموزش مهارتهای زندگی نشان می دهد که از سال اجتمUUاعی–بعد یعنی درست پس از فراغت از جنUUگ جهUUانی و بUUروز آثUUار روانی

جنگ ها ، آموزش هایی از این دست آغاز شده است . نخستین کشUUوری کUUه بUUه آموزش مهارت زنUUدگی اقUUوام محلی در سUUطح اجتمUUاع و مدرسUUه اقUUدام کUUرد ، ایاالت متحده و پس از آن کشور انگلستان بود . این کشUUورها و دیگرکشUUورهایی که به گروه آموزش دهنUUدگان مهUارت هUUای زنUUدگی پیوسUUتند ، چنUUان برضUرورت فراگیر شده این مهارتها تاکید ورزیدنUUد کUUه بUUه ناچUUار بهداشUUت جهUUانی آمUUوزش مهارتهای زندگی را جزء طرح های آموزشی بنیادی خود قUUرار داد ، این سUUازمان

اقدام به انتشار دستورالعملی تحت عنUUوان » آمUوزش مهارتهUای1997در سال زندگی برای کودکان و نوجوانان در مدارس « نمود که اینک ضمن ارائه تعUUریفی

از مهارتهای زندگی به محور های آن به طور خالصه اشاره می گردد.مهارتهای زندگی

مهارتهای زندگی ، توانایی هایی است برای رفتار مثبت و سازگار که افراد را قادر می سازد کUUه بUUا نیازهUUا وچUUالش هUUای زنUUدگی روز مUUره بUUه طUUور مUUوثر

برخورد کنند . تصمیم گیری    -1

به ما کمک می کند که بUUه طUUور سUUازنده و مفیUUد بUUه تصUUمیمات زنUUدگی خUUودبپردازیم .

حل مساله    -2 ما را قادر می سازد که به طور سازنده و مفید با مسUUائل )مشUUکالت زنUUدگی خود ( برخورد کنیم ، مسائلی که حل نشده رها گشته اند ، می تواننUUد عامUUل

فشارهای روحی شوند و آسیب های فیزیکی توام با آن را پیش آورند .- تفکر خالق 3

35

با قادر ساختن ما به کشف جUUایگزین هUUای موجUUود و در دسUUترس و همچUUنین پیامدهای اعمال یا ترک اعمال مان ، هم به تصمیم گیری و هم به حل مساله

کمک می کند . تفکرخالق به ما کمک می کند به فراسوی تجربیات بی واسطه خود بنگUUریم و حUUتی اگUUر هیچ مشUUکلی نداشUUته باشUUیم ویUUا تصUUمیم گUUیری در پیش نباشUUد و بتوانیم سازگارانه همراه با انعطاف بUUه وضUUعیت هUUای زنUUدگی روز مUUره خUUود

عکس العمل نشان دهیم .

اقدامات جامعه ی امروز در مورد زنان و دختران آسیب دیدهاجتماعی

-اقدامات حمایتی3-اقدامات تنبیهی2اقدامات پیشگیرانه-1

مثل استفاده از وسایل ارتباط جمعی جهت آگاه کردنقدامات پیشگیرانه : ا وظایف نسبت به فرزندان یا ایجاد موسسات برای تشویق خانواده ها والدین از

جهت جلوگیری از کثرت اوالد شناساندن مذهب به نوجوانان تعدیل نابرابری های                                                                               طبقاتی و.. .

پلیس و دستگاه قضایی می تواند بااقدامات تنبیهی یا سرکوبگرانه : رفتار صحیح از قربانی شدن دختران در معرض آسیب جلوگیری کند و باعث

بازگشت آنها به خانه شود بهتر است شرایطی حاصل شود که زندان آخرین راه باشد چون در زندان نه تنها اصالحی صورت نمی گیرد بلکه اثار مخربش

. مشکالت تازه می آفریند

در کار با زنان آسیب دیده اجتماعی نقش مددکاران اجتماعی  مUددکاران اجتمUاعی تأکیUد دارنUد کUه برخUورد بUا زنUان تن فUروش، بایUد بUه نحUو تخصصی، مددکارانه و به شیوه ی تربیت اصUUالحی انجUUام گUUیرد تUUا بUUه این افUUراد، بUUرای رفUUع آسUUیب هایی کUUه بUUه آنهUUا وارد شUUده، کمUUک شUUود و برایشUUان امکUUان

 بازگشت به زندگی عادی فراهم گردد. دکتر قندی مددکاری را چنین تعریف می کند:مددکاری اجتماعی خدمتی است

خاص قرار گرفته است. هدف آن، حرفه ای که بر »پایه دانش و مهارت های کمک به افراد، گروه ها و یا جامعه است تا بتواننداستقالل شخصی، اجتماعی و

رضایت خاطر فردی واجتماعی به دست آورند. مددکاری اجتماعی حرفه ای است مبتنی بر دانش،اصول، مهارات و روش هUUایی

که هدف از آن کمک به افراد، گروه ها و جامعه است تا بتوانند با تکیه بر توانUUایی هUUا وامکانUUات موجUUود، بUUرای حل مشکل و یا رفع نیاز خود اقدامکننUUد و بUUه اسUUتقالل نسUUبی و رضUUایت خUUاطر

(1383فردی دست یابند (موسوی چلک، مددکاری اجتماعی دارای روش های مستقیم و غیرمستقیم می باشد.

روش های مستقیم در مددکاری اجتماعی عبارتند از: - مددکاری فردی یا مددکاری اجتماعی کار با فرد1

36

- مددکاری گروهی یا مددکاری اجتماعی کار باگروه2 - مددکار اجتماعی یا مددکاری اجتماعی کار باجامعه3

روش های غیر مستقیم مددکاری اجتماعی: مدیریت مؤسسات1-

تحقیقات اجتماعی2 - اقدام اجتماعی3 -

دارای نقش هUUای مUUددکاران اجتمUUاعی در کUUار بUUا زنUUان آسUUیب دیUUده اجتمUUاعی مختلفی می باشند که این نقش ها درکار فرد، خانواده، گروه، جامعه مطرح می

باشد.

رابط در این نقش مددکار اجتماعی به عنوان یک عامل ارتباطی بین مددجو و منUUابع و

. ایفUUای این نقش مسUUتلزم آن می باشUUد کUUه است امکانUUات موجUUود درجامعه مددکاراجتماعی از خدماتی که سازمان ها، مؤسسات دولتی وغUUیر دولUUتی ارائUUه می دهند و می تواند در کمک به فرد آسیب دیده نتیجه بخش باشد، آشنا بUUوده و تأکید بر ارتباط بااین مؤسسات داشته و به تناسب مشUUکل و خUUدماتی کUUه ارائUUه می دهنUUد از آنهUUا بهUUره بگUUیرد.مUUددکار اجتمUUاعی می توانUUد بUUا سUUایر مUUددکاران مراکزمختلف ارتباط داشته و جلساتی را جهت تشریح مشکالت این زنان داشته تا آنها نیز بتوانند همدلیهای الزم را در جهت کمک انجUUام دهنUUد.مUUوفقیت مUUددکار اجتماعی در این نقش منجر به ارتباط مداوم زن آسیب دیده با مUUددکار شUUده و با این راهکارمددکار اجتماعی می توانUUد همیشUUه در ارتبUUاط مسUUتقیم بUUوده و در

جریان مشکالت زنان آسیب دیده قرار گیرد.یاری دهنده

در این نقش مددکار اجتماعی با تکیه بر توانایی های زنان آسیب دیده و ارزیابی ایجاد تغییرات مطلوب یاری دهد.در این آن سعی می کند که آنها را درجهت

مرحله تأکید مددکار بر توانایی هایی می باشد که با تشویق و حمایت و اطمینان بخشیدن به زنان درموقعیتی که قرار گرفته اند تا مطلوب ترین تغییرات رابه

وجود آورند. اصل برمشارکت خود زنان آسیب دیده می باشد ومددکاراجتماعی نقش راهنما را دارد.

مدافع مددکار اجتماعی در این نقش سخنگوی زنان آسیب دیده می باشد و در

صورتی که بیماران جهت دفاع از حقوق خودمشکل داشته یا در جهت توجه بیشتر جامعه به آنها اقدام می کند.مددکار اجتماعی ضمن توجه به خواسته های

.از جمله اقدامات زنان آسیب دیده،منافع اجتماعی را نیز در نظر می گیردمددکار اجتماعی در این نقش:

سعی در جهت سیاستگذاری و برنامه ریزی کاربردی جهت مشارکت زنان آسیبدیده در جامعه و ضرورت توجه ویژه به آنها

- ایجاد ارتباط با مسئوالن و متخصصان در جهت رفع مشکالت زنان آسیب دیده - سعی در ایجاد رابطه با خانواده، دوستان، متخصصین در جهت پذیرش زنان

آسیب دیده و حل مشکالت و اختالفات موجود

37

- تغییر نگرش جامعه نسبت به زنان آسیب دیده و ایجاد نگاهی نو و همه جانبهبه مشکالت آنان به جای طرد و انکار مسائل و نگاه حذفی به آنها

- تالش برای توانمند سازی اقتصادی فرهنگی و اجتماعی زنان از طریق بسیجمنابع موجود در سازمانهای دولتی و سازمانهای مردمی

- تالش برای احقاق حق زنان و از بین بردن تبعیضهای جنسیتی به خصوص آزادی مردان در روابط جنسی از طریق تغییر نگرش قانون گذاران و

سیاستمداران و روشنفکران جامعهآموزش دهنده

مددکار اجتماعی هم در جهت آموزش برای خودزنUUان آسUUیب دیUUده ، و هم بUUرای جامعه و خانواده کار می کند. مددکاربا ایفای درست و برنامUUه ریUUزی شUUده این

نقش بسUUزایی از آسUUیب دیUUدن دخUUتران و زنUUانفرآینUUد می توانUUد در پیشUUگیری . مددکار در کار با زنان آسیب دیUUده همUUواره متوجUه تقUUویت توانUUاییدداشته باش

های آنان بوده ومشابه نقش یاری دهنده می باشد. در بحث آموزش مددکار اجتماعی با برگزاری کارگاهUUه او کالس هUUای آموزشUUی

در مدارس، فرهنگسراها و اطالع رسانی نقش بسزایی داشته باشد. . - تشکیل گروه با زنان آسیب دیده ازاهمیت باالیی برخوردار می باشد. زنان

تبادل اطالعات و تجربیات و معرفی منابع و امکانات با آسیب دیده در گروهموجود برای کمک آشنا می شوند.

نقش مددکار در مواجهه با زنان آسیب دیده نقشUی اسUت کUه در قUالب حمUایت کننده ، راهنما ،آگاهی دادن ، مشوق ، آموزش دهنده ، ارجUUاع کننUUده ، تشUUخیص دهنده و همچنین فراهم سازنده شرایطی که مددجویان بتوانند نسبت به توانایی و استعدادهای خود آگاهی پیدا کرده و در نتیجه در قبال مشکالت آنرا به نفع خود

بهره گرفته و احساس خود رهبری و شایستگی و کفایت نماید .نهادهای متولی زنان آسیب دیده در کشور

کدام نهاد مسئولیت زنان تن فروش)خیابانی( را می پذیرد؟ساعت  ۴۸دختران فراری؛ ملحق شوندگان به توده زنان خیابانی ظرف

ساعت اولیه پس از فرارشان پا به دنیای۴۸ درصد از دختران فراری در ۹۴/۸ تن فروشی می گذارند. برخوردار نبودن از سرپناه علت عمده ی این پدیده

(۳۲، ص ۱۳۸۶است. )علیایی زند، بنا بر گفته های رایج، یک زن حداکثر پنج دقیقه از وقت خود را در خیابان منتظر

مشتری می ماند. نفر از دختران و زنان تحت پوشش بهزیستی را مورد۶۵۰یافته های تحقیقی که

درصد از دخترانی که مرتکب فرار۵۴پژوهش قرار داده بود، نشان می دهد که از منزل شده اند علت این کار را مشکالت درون خانواده )حتی تجاوز پدر( اعالم

کرده اند. آمارهای موجود در خانه ریحانه )یکی از مراکز سرپرستی دختران فراری( نشان

درصد دختران فراری در مقطع تحصیلی راهنمایی هستند.۷۰می دهد که

38

خانUه سUالمت دارد کUه در آن دخUتران و پسUران۴۶در کل کشور، بهزیستی تنها فراری را با پذیرش محدود از خیابان ها می رهاننUUد. آمارهUUای سUUازمان بهزسUUتی

دختر فراری توسط این مراکز ساماندهی3000   ،۸۲نشان می دهد که در سال دخUUتر فUUراری از سUUطح کشUUور بUUه۲۴۰شده اند. به طUUور کلّی نUUیز، در هUUر مUUاه

خانه های سالمت منتقل می شوند اما متاسفانه تعداد واقعی دخUUتران فUUراری کUUه به توده سیاه زنان خیابانی می پیوندند و به سرنوشت آنان دچار می شوند بسیار

نفر در ماه است. مدت اقUUامت این دخUUتران در خانه هUUای سUUالمت۲۴۰بیشتر از حداکثر شش ماه است که نهایتاً برای یUUک دوره شUUش ماهUUه دیگUUر قابUUل تمدیUUد است. بسیاری از آنان به خانواده هایشان بازگردانده می شوند ولی به علت عUUدم پذیرش از سوی خانواده و شرایط نابسامان درون خانUUه دوبUUاره راهی خیابان هUUا

می شوند

مركز بازپروري زنان و دختران آسيب ديده اقدامات حمایتیاجتماعی

به استناد ماده واحده اليحه قانوني راجع به تشكيل سازمان بهزيستي كشور مرداد ماه24 شوراي انقالب با الحاق اصالحيه 24/3/1359مصوب مورخ

مجلس19/11/1375 و اصالحات و الحاقات به عمل آمده در جلسه 1359 شوراي اسالمي، در خصوص تجديد تربيت منحرفين اجتماعي »آسيب ديدگان

اجتماعي« و نظر براجراي نهاد آئين نامه اجرائي مصوب هيأت محترم وزيران به در رابطه با دختران و زنان در معرض3/3/71/هU مورخ 85/ت 60615شماره

آسيب اجتماعي حاد و زنان آسيب ديده اجتماعي مسئوليت بازپروري به منظور اصالح، بازتواني بازگشت به زندگي سالم اجتماعي به سازمان بهزيستي واگذار

گرديد كه در سازمان با عنايت به كمبود اعتبار، كمبود نيروي متخصص، عدم تجهيزات و نداشتن ساختمان مناسب و مطابق استاندارد جهت بازپروري نهايت

 سعي و تالش را در اين امر بكار مي برد. مراكز حمايت و بازپروري دختران آسيب ديده اجتماعي به مراكزی اطالق

ميشود كه طبق وظايف قانوني محوله، اين افراد را نگهداري و يا به صورت شبانه روزي تحت پوشش داشته و از طريق ارائه خدماتي نظيرمددكاري

اجتماعي،روانشناسي، آموزشهاي فني و حرفه اي و فرهنگي زمينه ي بازگشت آنان به زندگي سالم را از طريق پيوند مجدد با خانواده آموزش و ايجاد اشتغال

و كسب درآمد مشروع، ازدواج و تشكيل خانواده فراهم آورده و در تأمينحداقل نيازهاي اقتصادي و حل و فصل مسائل و مشكالت ياري مي نمايد.

                                                                                      خانه سالمت

براي اينكه انسانها بتوانند در جامعه، زندگي سالمي داشته باشند و فرصت الزم براي رشد طبيعي را بدست آورده، بتوانند توان و استعدادهاي بالقوه خويش را

بالفعل ساخته و از گزند هر نوع آسيب در امان بمانند بايد بتوانند از مواهب اجتماعي و اقتصادي موجود در جامعه استفاده كنند حال اگر به هر دليلی، چه

فردي، خانوادگي، فرهنگي و اقتصادي عدده اي از افراد جامعه از جمله زنان و دختران را از حضور در صحنه اجتماعي، تعليم و تربيت و فعاليت هاي اقتصادي

و غيره مانع شوند طبعاً فرصتي براي آسيب بيشتر آنان فراهم خواهد39

شد.بنابراين امور آسيب ديدگان اجتماعي سازمان بهزيستي كشور، به منظور نگهداري و حمايت از دختران نيازمند حمايت هاي اجتماعي تا زمان استقالل و

خودكفايي فردي و اجتماعي آنان اقدام به ايجاد خانه هاي سالمت براي دختراننموده است.

خانه سالمت به مراكزي اطالق ميشود كه طبق وظايف قانوني محوله، دختران در معرض آسيب اجتماعي و فاقد حمايت هاي خانوادگي و اجتماعي را تحت

پوشش قرار داده و از طريق ارائه خدمات زمينه هاي كسب استقالل اقتصادي و اجتماعي را فراهم آورده و در تأمين حداقل نيازهاي اقتصادي و جلوگيري از

.                                            ابتالء به آسيبهاي اجتماعي ياري مي نمايد.

دختران نيازمند حمايت اجتماعي به دختراني اطالق ميشود كه به دالئلي چون فقدان حمايت خانوادگي مؤثر يا وجود سوءرفتار در محيط خانوادگي به طور

موقت آمادگي و درايت اجتماعي و رواني الزم را از دست داده و به دليل عدم توان اجتماعي U اقتصادي الزم براي زندگي مستقل، درمعرض خطر آسيب

اجتماعي قرار دارند.    اهداف

( حمايت از دختران نيازمند حمايت هاي اجتماعي كه مشكالت اخالقي نداشته1  ونيازمند خدمات بازپروري نيستند.

( فUUراهم نمUUودن زمينUUه هUUاي تحصUUيلي، اشUUتغال، خودكفUUائي و اسUUتقالل اين2               افراد

( شناخت استعدادها و توانمنديهاي دخUUتران و هUUدايت آنUUان بسUUوي اسUUتفاده از3   اين توانمندی

                                ( جلوگيري از ابتالء دختران به آسيب هاي اجتماعي4  شرايط پذيرش

( ايراني بودن يا داشتن تابعيت جمهوري اسالمي1  .                                     ايران

( فوت والدين و يا فقدان حمايت خانوادگي مؤثر با ارائة مدارك الزم و قانون2 

( زنداني بودن يكي از والدين با تأييد مقامات قضائي يا انتظامي و عدم3   صالحيت آنها بنابر تشخيص

( بيماري يا فقدان توانمندي جسماني يا رواني والدين يا سرپرست قانوني با4تأييد اداره پزشكي قانوني

( عدم شناسايي و دسترسي به والدين يا بستگان به تأييد مقامات قضائي5

( عدم صالحيت والدين به تأييد مقامات قضائي يا تشخيص كميته امور آسيب6ديدگان اجتماعي استان.

   ( داشتن گواهي پزشكي قانوني مبتني بر باكره بودن دختر7

40

                      ( نداشتن سوءپيشينه كيفري8                                  نحوه پذيرش

به منظور ايجاد هماهنگي در امر پذيرش هاي، خانه سالمت توسط كميته امور آسيب ديدگان اجتماعي استان انجام خواهد گرفت. از ابتداي شروع فعاليتها بايد كوشش در زمينه فراهم آوردن امكانات بازگشت دختر به خانواده و يا بستگان و

يا ساير روشهاي ترخيص به منظور كوتاه نمودن زمان زندگي، مورد                                  نظرباشد.

كميته امور آسيب ديدگان اجتماعي                                                                                                    استان

متشكل از معاونت امور اجتماعي، كارشناس امور آسيبديدگان اجتماعي، كارشناس امور حقوقي، مددكار اجتماعي و روانشناس است كه به منظور ايجاد

هماهنگي بر جريان كار، نظارت مستقيم دارد. ماه ميباشد و76مدت زمان حمايت مالي از دختران در خانة سالمت حداكثر

ظرف اين مدت، كميته امور آسيب ديدگان اجتماعي استان موظف به تأمين شغل و فراهم آوردن زمينه استقالل مالي دختران مي باشد به استثناي زماني

كه دختران خانه سالمتي، با تأييد كمیته امور آسيب ديدگان اجتماعي، توانايي الزم را براي ادامه تحصيل در مقاطع مختلف تحصيلي و دانشگاهي را دارا باشند

U در اينصورت تا پايان سال اشتغال يا تحصيل بايد از حمايتهاي اقتصادي . اجتماعي الزم برخوردار باشند

در اين مركز، زمينه هاي فراگيري آموزشهاي فني و حرفهاي، اشتغال و استقالل اين دختران، بايد فراهم گردد. همچنين تدوين برنامه اوقات فراغت بايد به گونه

اي باشد كه موجب آشنايي هر چه بيشتر اين دختران با ارزشها، آداب و رسوم و                                                            فرهنگ جامعه شود.                         روشهاي ترخيص

   ( تحويل به خانواده يا بستگان نسبي و سببي1

                                 .                           ( زندگي مستقل باحفظ شرايط قانوني2

        ( ازدواج3 

                                               ( ادامه تحصیل4 شرايط و مراحل ترخيص و تحويل به خانواده يا بستگان

( شناسايي خانواده يا بستگان نسبي و سببي با استفاده از مدارك قانوني يا از1طريق مراجع ذيصالح.

( تأييد وضعيت كلي تحويل گيرندگان توسط كميته امور آسيبديدگان اجتماعي2                                   استان و در موارد خاص تأييد از مقامات ذيصالح قضائي الزامي است.

( ارائه راهنمايي هاي الزم به تحويل گيرنده در مورد خصوصيات اخالقي3           دختر

( ارائه اطالعات بهداشتي و پزشكي دختر به فرد تحويل4                          گيرنده

41

( تهيه گزارشات الزم توسط مددكار اجتماعي به استناد بازديد منزل و5    تحقيقات انجام شده

( ارائه خدمات اقتصادي و اجتماعي با استفاده از موارد دستورالعمل6

( گزارشات جامع اقدامات انجام شده به كميته امور آسيب ديدگان سازمان7                 بهزيستي كشور.

( تنظيم صورت جلسه ترخيص توسط اعضاء كميته امور آسيب ديدگان8                 .                    اجتماعي استان

شرایط و مراحل زندگی                                                                                              مستقل

( ارائه راهنماييهاي الزم به دختران در زمينه اشتغال و انتخاب محل1                              سكونت

( ارائه راهنماييهاي الزم به منظور رعايت قوانين و مقررات، عرف و عادات2 موجود در جامعه و توجه به احكام

                                                                                                   اسالمي

( فراهم آوردن زمينه رواني U اجتماعي مناسب براي پذيرش موقعيت جديد3                     اجتماعي

( تهيه گزارشهاي الزم توسط مددكار اجتماعي به استناد بازديدها و پيگيريهاي4انجام شده

( توصيه دختران در مورد اينكه خروج از خانه سالمت بر فراز قطع نظارت بر5 زندگي آنها نبوده و تا هنگام ازدواج، رفتار و سلوك اجتماعي آنان تحت نظارت

سازمان بوده و بعداً نيز به عنوان مشاور و حامي در اختيار آنان خواهد                                                                            بود.

( تكميل صورت جلسه ترخيص توسط اعضاء كميته امور آسيب ديدگان6 اجتماعي استان و اعالم اقدامات انجام شده به دفتر امور آسيب ديدگان

                                    اجتماعي سازمان بهزيستي كشور.                        

شرايط ترخيص از طريق                                                                                                          ازدواج

( فراهم آوردن زمينه مساعد به منظور تسهيل در امر ازدواج دختران، با توجه1به ضوابط شرعي.

( ارائه راهنمايي هاي الزم و كمك به دختران، جهت انتخاب همسر2                                 مناسب

( بررسي موقعيت اجتماعي و اخالقي خواستگار توسط مددكاراجتماعي و3ارائه گزارش هاي الزم.

                             ( طي كردن دوره آموزشهاي مهارتي زندگي زناشوئي4 ( توجيه خواستگار و والدين وي از موقعيت فردي و اجتماعي فرد در جهت5

     تحكيم خانواده ها.42

( ترتيب ديدار طرفين ازدواج و توجه به اصول مذهبي اخالقي و عرف جامعه و6 رعايت اثرات رواني و عاطفي فردي

                                                                                          وجمعي ( ارائه راهنمايي هاي الزم به دختر، جهت پذيرش موقعيت جديد و رعايت7

شئون و روابط خانوادگي با توجه به عرف جامعه و ايجاد تفاهم و جلوگيري از                              بروز اختالفات خانوادگي

( مشاركت در برگزاري مراسم ازدواج و رعايت آداب و رسوم متناسب با8               شئونات طرفين.

( تكميل صورت جلسة ترخيص توسط اعضاء كميتة امور آسيب ديدگان9 اجتماعي استان و اعالم اقدامات انجام شده به دفتر امور آسيب ديدگان

                                                 .                                     اجتماعي سازمان بهزيستي

                        شرايط ترخيص از طريق ادامه تحصيل ( ارزيابي توانايي ها و استعدادها توسط روانشناس و مددكاران1

  .                            جتماعي                                           ( فراهم نمودن زمينه هدايت تحصيلي مناسب2.                 

.                                    ( تأييد كميته امور آسيب ديدگان اجتماعي3

( پذيرش در مراكز آموزشي و دانشگاهي و اطالع از وضعيت تحصيلي و ارئه4 گزارشها و انعكاس آن در پرونده

                    .                                                                    تحصيلي ( در مورد دختراني كه در مراكز دانشگاهي غير دولتي پذيرفته ميشوند كميته5

از محل بودجه حمايت از دانشجويان هزينه هاي مربوط به تحصيل را پرداختمی نماید.

منابع و مآخذآسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات ، دکتر محمد حسین فرجاد -1

43

آسیب اجتماعی ،انحرافات ، جامعه- لبافیان عبدالحمید» 2http://madadkaran.javanpersianblog.ipost/13.

آسیب اجتماعی روسپیگری- لبافیان عبدالحمید 3http://madadkaran.javanpersianblog.ipost/10 .

زنان آسیب دیده اجتماعی اولویت چندم مسئوالن - پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان» 4«هستند؟

(: ما، پنجره و رنج های آن طرف خیابان۲- فرهمند شاهد،در باب تن فروشی)5http://ayat.ir .

زدواج نامناسب؛ بستری زمینه ساز برای روسپی گری"، شهین علیایی زند، فصل نامه - ا6.۱۲۸، ص ۵، سال دوم، شماره ی ۱۳۸۵رفاه اجتماعی،

-»روسپی گری، کودکان خیابانی و تکدی؛ مقاالت اولین همایش ملی آسیب های اجتماعی7 در ایران«، انجمن جامعه شناسی ایران، مقاله ی "عوامل زمینه ساز تن دادن زنان به

.۲۸، ص ۱۳۸۶روسپی گری"، شهین علیایی زند، نشر آگه، چاپ دوم،

- مقایسUUه بUUرخی ویژگی هUUای روسUUپی های بزرگسUUال و کUUودک در شUUهر تهUUران"، سUUعید8 مدنی،پیام روشنفکر، همUUا مUUداح، مجلUUه بررسUUی مسUUائل اجتمUUاعی ایUUران،سUUال اول،شUUماره

.۱۱۳ ،ص ۸۹سوم،پاییز

http://justicewomen.com/cj_sweden.html - با اقتباس از سایت عدالت زنان 9

،۱۳۸۹  آبان۱- خبرگزاری مهر ، 10 http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx

http://sara.jamejamonline.ir » 11 - » به زنان آسیب دیده بایدرمضانیان ، فاطمه نگاهی انسانی کرد

- شیخاوندی داور ، جامعه شناسی انحرافات ،آسیب شناسی جامعوی ،تهران: انتشارات12 مرندیز

- جزایری ، علی فسایه سنگین آسیب های اجتماعی بر سر زنان،13 http://www.jamejamonline.ir

۲۶۸-"روسپیگری؛ تجاوزی مسلم به حقوق بشر"، ص 14

شرافتی پور، ویژگی های اجتماعی و اقتصادی زنان خیابانی شهر تهران، فصUUل نامه رفUUاه -15.۱۸۲، ص ۲۲اجتماعی، سال ششم، شماره

44