100 ára afmæli Háskóla Íslands

100 ára afmæli Háskóla Íslands

Framtíð menntunarnæstu 25-30 árin

2010-2040

Jón Torfi JónassonMenntavísindasviði HÍ

[email protected] http://www3.hi.is/~jtj/Framtíð menntunar 2010-2040 JTJ

mailto:[email protected]



Umfjöllunarefnin

I. BaksviðII. Spá um framtíðina, tregðuspáIII. Hugleiðingar um tilefni meiri breytingaIV. Form eða skipulag menntunar: skóli?V. Nokkur umhugsunarefni

Framtíð menntunar 2010-2040 JTJ

Baksvið

• Horft til baka, sett í samhengi

Jón Torfi Jónasson. (1990). Menntun á Íslandi í 25 ár, 1985 - 2010. Reykjavík: Framkvæmdanefnd um framtíðarkönnun. [143 síður]

• Menntun – skólakerfi, skólastarf – Grunnstigið (leik-, grunn-, framhalds- og háskólar) og símenntunin

• Dómur um skólastarf eða menntun nútímans?


Staðan tekin


0

20

40

60

80

100

120

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28

%

Hlutfall hvers aldurshóps 0-29 ára í skóla 2010

Leikskóli

Grunnskóli

Framhaldsskóli

Háskóli

Frh+háskóli

Gögn fengin úr skrám Hagstofu Íslands, september 2011


y = 1771x + k

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Fjöldi nemenda í skólum á Íslandi 1997-2010




1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

Mannfjöldi og fjöldi nemenda í skólum á Íslandi 1997-2010

Fjöldi í skólum

Mannfjöldi

Hlutfall nemenda af fólksfjölda



0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

50.000

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Fjöldi nemenda á fjórum skólastigum

Grunnskólastig

Framhaldsskólastig

Háskólastig

Leikskólastig


y = 0,92x - k1

y = 0,72x - k2

y = 0,45x - k3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1940 1960 1980 2000 2020 2040

%

Skólasókn ólíkra aldurshópa 1950-2010

13–15 ára

16–19 ára

20–24 ára

25–29 ára

Linear (16–19 ára )

Linear (20–24 ára )

Linear (25–29 ára )Gögn fengin úr Hagskinnu og skrám Hagstofu Íslands,september 2011


Hvernig lítur kerfið út? Hverju mætti breyta?


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27Leikskóli Grunnskóli Framhaldsskóli Bakkalár Meist PhD

1 7 13 19

1 4 7 10 13 16 19 22

Framtíðin

I. Spár um framtíðina; klisjan

II. Spár, a.m.k. tvenns konar spár

I. Laissez fair (afskiptaleysis) spá, eða öllu heldur tregðuspá, þar sem hefð og eldri gildi ráða ferðinni; af þessari ætt er sú spá sem ég gerði fyrr og ætti sennilega að setja fram nú.

II. Spá eða framtíðarsýn byggð á virkri tilraun til framþróunar.


Er hægt að spá?

Já og nei, en í mikilvægum efnum já, tökum dæmi

Allt dæmi um veldisvöxt! (Albert Bartlett)

Hverjir í “kerfinu” eru að fylgjast með slíkum breytingum með það í huga endurnýja menntunina?

I. Fjölgun nemenda í skólakerfinu ― en ekki endilega hvað þeir veljaII. Notkun hráefna ― en ekki endilega verðlag þeirra III. Framþróun tiltekinnar tækni, sbr. lögmál Moores ― en ekki endilega til

hvers hún er notuð

Það sem sýnt er hér sýnir mikinn stöðugleika, ekki aðeins í 25 ár heldur nær því í 125 ár.


http://www.albartlett.org/


Háskólamenntun: íslenskir stúdentar 1911-1970

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

19

10

19

20

19

30

19

40

19

50

19

60

19

70

19

80

19

90

20

00

20

10

20

20

Pro

po

rtio

n (%

) bas

ed o

n o

ne c

hoho

rt (a

vera

ge

20-2

4 ye

ars)

All Icelandic university students in Iceland and abroad as % of average of 20-24 yr cohorts

Exponential trend. All Icelandic university students in Iceland and abroad as % of average of 20-24 yr cohorts based on the years 1911-1970


Háskólamenntun: íslenskir stúdentar 1911-1970-2010

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

19

10

19

20

19

30

19

40

19

50

19

60

19

70

19

80

19

90

20

00

20

10

20

20

Pro

po

rtio

n (%

) bas

ed o

n o

ne c

hoho

rt (a

vera

ge

20-2

4 ye

ars)

All Icelandic university students in Iceland and abroad as % of average of 20-24 yr cohorts

Exponential trend. All Icelandic university students in Iceland and abroad as % of average of 20-24 yr cohorts based on the years 1911-1970

Source: Statistics Iceland

NLS meeting Reykjavík 29. September 2011

Higher education: enrolment in the US 1900-2008

y = be0,0411x

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

Growth rates in US higher education 1900-2008. Actual growth compared to the 1900-1939 exponential and logistic predictions

Males and females corrected for cohort 1900-1939

USA 1900-1939 Males and females exponential prediction

USA 1900-1939 Males and females. S-logistic Limit 700

Expon. (Males and females corrected for cohort 1900-1939)



0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010








0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010







Eilífur veldisvöxtur?Frá Kristínu Völu og Haraldi Sverdrup




Tregðuspá

Menntakerfi breytast mjög hægt; það er deginum ljósara þegar saga þeirra er skoðuð, þetta snertir bæði ramma þeirra, inntak og verklag. Áhyggjuefni og draumar frumkvöðla í menntamálum voru í mörgum höfuð-atriðum þau sömu við lok 19. aldar og við lok þeirrar 20.


Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður.

Hefðir og íhaldssöm viðhorf og verklag halda menntakerfum í viðjum gamals tíma. Hefðirnar eru sterkar, sömuleiðis íhaldsöflin, og þau koma úr mörgum áttum. Þetta tengist að verulegu leyti gömlum gildum, gömlu inntaki og gömlu verklagi. Sumt gamalt ber að halda í heiðri en annað síður.


Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Ástæða 1

Íhaldssöm umræða og hugmyndir fjölmargra hagsmunaaðila bæði innan, en að mestu utan, menntakerfisins sem eðlilega ráða ferðinni að talsverðu leyti.


Hér er m.a. vísað í afstöðu foreldra og stjórnmálamanna; íhaldssamar (en að vísu óljósar) kröfur atvinnulífsins um að menntun eigi að þjóna því; kennaramenntun – bæði hvað varðar inntak og skipulag, sem tengist einnig tímanum síðan þeir útskrifuðust; fornum hugmyndum háskóla um menntun ungs fólks, almennt fornfálegum hugmyndum um inntak og mögulega nýtingu nýrrar tækni og nýrrar þekkingar almennt. Hér koma einnig við sögu of sterk ítök mælikvarða (prófa) sem viðhalda fornum áherslum.

Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Önnur ástæða

Önnur mikilvæg ástæða fyrir hægri framvindu er oft óljósar hugmyndir um það nýja sem ætti að koma í staðinn fyrir það sem fyrir er. Sumar eru heldur ekkert mjög góðar.


Þetta á t.d. við um nýja starfshætti sem einkenndu flestar “nýjar” hugmyndir 20. aldarinnar; auk hugmynda um að efla sköpun, listrænt starf og styrkja siðferði; þetta á við um hugmyndir um “nýja færni “ sem hafa verið reifaðar undanfarin 20-30 ár og mun sennilega eiga við um nýja færni mrn og átta “key competencies” Evrópusambandsins. Þetta gæti orðið fótakefli nýrra námskrárhugmynda menntamálaráðuneytisins.

Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Þriðja ástæða

Þriðja mikilvæga ástæðan fyrir því að erfitt er að vinna nýjum hugmyndum brautargengi er að það sem fyrir er var hvorki óskynsamlegt né gagnslítið og alls ekki metnaðarlítið, þótt rök séu sett fram um að það skuli nú víkja.


Margir geta vitaskuld ekki sætt sig við þau rök; þetta er að hluta til gamlingjavandi, en hann háir mörgum þeirra sem yngri eru, ekki síst ef þeir hafa spjarað sig vel í hinu hefðbundna umhverfi.

Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Fjórða ástæða

Þótt nýjum hugmyndum sé ekki skipt út fyrir gamlar þá gerist ekkert slæmt, þrátt fyrir allt. Það gerist ekkert. Þetta er fjórða ástæðan fyrir því að erfitt er að vinna nýjum hugmyndum brautargengi.


Helsti vandinn er að ungu fólki eru fyrir bragðið ekki gefin margvísleg tækifæri til þess að taka frumkvæði í lífi sínu sem það gæti betur ef ný tækifæri hefðu verið gefin; en vitanlega mun margt af því spjara sig.

Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Fimmta ástæða.

Jafnframt þarf nýjabrumsfólkið að gera sér grein fyrir því að nýjar hugmyndir, ný viðfangsefni kunna að ógna verulega hagsmunum þeirra og hugsjónum sem fyrir eru; í þessu kann að felast erfiðasti mótbyrinn.


Hvers vegna tregða; fyrir henni eru nokkrar megin ástæður. Sjötta ástæða

Sjötta ástæðan fyrir því að erfitt er að vinna nýjum hugmyndum brautargengi er hve fáir hafa yfirsýn yfir hin fjölmörgu tilefni til breytinga.


Hér hef nefnt sex ástæður þess að sennilega ætti ég að spá frekar rólegri þróun skólakerfisins; vitanlega er og verður stöðug framþróun og endurnýjun; ég hef gefið til kynna að margt verði til þess að gæta þess að kerfið fari ekki fram úr sér.

Mjög margir þeirra sem véla um menntun og skólastarf fylgjast mjög takmarkað með rannsóknum á umhverfi sínu eða tækni- og þjóðfélags-byltingum samtímans og átta sig ekki á þeim möguleikum eða kröfum sem þetta hefur í för með sér. Sjónarhorn okkar er iðulega mjög þröngt. Alltof þröngt.

Spá byggð á endursköpun, virkri tilraun til framþróunar

Saga menntunar og skólamála segir frá aragrúa tilrauna til þess að endurskapa bæði verklag og inntak menntunar. Eftirtekjurnar hafa orðið mun minni en efni og hugur stóðu til.

Samt er ótrúlega langt síðan síðast var gerð yfirveguð tilraun til þess að umbylta úreltu kennsluefni og verklagi. Þetta er að mínu mati furðuleg staða. Hugsanlega hræða sporin í því efni.

En spurningin er, ætti að prófa enn á ný að breyta inntaki og starfsháttum? Ég tel stjórnvöld raunar standa að ágætri viðleitni í þessu efni með námskránni.


Ætti að prófa aftur að breyta inntaki og starfsháttum?

Já það ætti að gera það, það ætti að vera sameiginlegt átak margra hagsmunaaðila að taka saman höndum (ekki endilega stilla saman strengi) og gera tiltölulega miklar breytingar, þótt þær gerist ekki samstundis.

Ég nefni hér 10 atriði, þrjú þeirra dregin sérstaklega út úr íslenskri umræðu.

Hvert þeirra fyrir sig krefjast ítarlegrar og alvarlegrar umræðu, en hér er aðeins minnst á þau.


Hvers vegna ætti að gera slíka tilraun?

I. Íslensk lög um menntun krefjast þess.

II. Umræða undanfarinna ára krefst þess; m.a. tilmæli um að menntakerfið sinni mun betur siðvæddu uppeldi.

III. Möguleg umsköpun íslensks þjóðfélags og atvinnulífs krefst þess; við vitum að hluta til hvað er að gerast – það eru miklar breytingar og að talsverðu leyti getum við ráðið því hvað verður, eða haft á það áhrif.

Sjá t.d. Rit Ágústar Einarssonar um mikilvægi tónlistar og kvikmyndalistar fyrir íslenskt menningar- og efnahagslíf.


Lög um grunnskóla. Lög nr. 91 12. júní 2008.2. gr. Markmið.

Hlutverk grunnskóla, í samvinnu við heimilin, er að stuðla að alhliða þroska allra nemenda og þátttöku þeirra í lýðræðisþjóðfélagi sem er í sífelldri þróun. Starfshættir grunnskóla skulu mótast af umburðarlyndi og kærleika, kristinni arfleifð íslenskrar menningar, jafnrétti, lýðræðislegu samstarfi, ábyrgð, umhyggju, sáttfýsi og virðingu fyrir manngildi. Þá skal grunnskóli leitast við að haga störfum sínum í sem fyllstu samræmi við stöðu og þarfir nemenda og stuðla að alhliða þroska, velferð og menntun hvers og eins. Grunnskóli skal stuðla að víðsýni hjá nemendum og efla færni þeirra í íslensku máli, skilning þeirra á íslensku samfélagi, sögu þess og sérkennum, högum fólks og á skyldum einstaklingsins við samfélagið, umhverfið og umheiminn. Nemendum skal veitt tækifæri til að nýta sköpunarkraft sinn og að afla sér þekkingar og leikni í stöðugri viðleitni til menntunar og þroska. Skólastarfið skal leggja grundvöll að frumkvæði og sjálfstæðri hugsun nemenda og þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við aðra. Grunnskóli skal stuðla að góðu samstarfi heimilis og skóla með það að markmiði að tryggja farsælt skólastarf, almenna velferð og öryggi nemenda.


Lög um grunnskóla. Lög nr. 91 12. júní 2008.24. gr. Aðalnámskrá Ráðherra setur grunnskólum aðalnámskrá sem er endurskoðuð reglulega. Í henni er m.a. kveðið nánar á um uppeldishlutverk grunnskólans og meginstefnu í kennslu og kennsluskipan í samræmi við hlutverk grunnskólans, sbr. 2. gr. Í aðalnámskrá skal m.a. leggja áherslu á:

Í aðalnámskrá og við skipulagningu náms og kennslu og við gerð og val námsgagna skal þess sérstaklega gætt að allir nemendur fái jöfn tækifæri til náms og eigi þess kost að velja sér viðfangsefni og nálgun í eigin námi. Markmið náms og kennslu og starfshættir grunnskóla skulu vera þannig að komið sé í veg fyrir mismunun vegna uppruna, kyns, kynhneigðar, búsetu, stéttar, trúarbragða, heilsufars, fötlunar eða stöðu að öðru leyti. Í öllu skólastarfi skal stuðla að heilbrigðum lífsháttum og taka mið af persónugerð, þroska, hæfileikum, getu og áhugasviðum hvers og eins. Framtíð menntunar 2010-2040 JTJ

h. leik barna sem náms- og þroskaleið, i. nám sem nýtist nemendum í daglegu lífi og

við frekara nám og starf, j. undirbúning beggja kynja jafnt undir virka

þátttöku í samfélaginu, fjölskyldulífi og atvinnulífi,

k. margvíslegar leiðir við öflun þekkingar með notkun tæknimiðla, upplýsingatækni og safna- og heimildavinnu,

l. náms- og starfsfræðslu og kynningu á atvinnulífi og námsleiðum til undirbúnings náms- og starfsvali.

a. sjálfsvitund, siðgæðisvitund, félagsvitund og vitund nemenda um borgaralega ábyrgð og skyldur,

b. líkamlega og andlega velferð, heilbrigða lífshætti og ábyrga umgengni við líf og umhverfi,

c. þjálfun í íslensku í öllu námi, d. leikræna og listræna tjáningu, e. hæfni nemenda til að skilja orsakasamhengi og

draga rökréttar ályktanir, f. skilning og frjótt og skapandi starf, nýsköpun og

frumkvöðlanám, g. jafnvægi milli bóklegs og verklegs náms,

Lög um grunnskóla. Lög nr. 91 12. júní 2008.25. gr. Markmið náms

Í aðalnámskrá skal kveðið á um meginmarkmið náms og kennslu, uppbyggingu og skipan náms, svo og hlutfallslega skiptingu tíma milli námssviða og námsgreina í grunnskóla. Þess skal gætt að námið verði sem heildstæðast, en hver grunnskóli ákveði hvort námsgreinar og námssvið eru kennd aðgreind eða samþætt. Í aðalnámskrá skal skilgreina þekkingar- og hæfniþætti á hverju námssviði. Nemendur skulu eiga þess kost að uppfylla námsmarkmið einstakra námsgreina og námssviða með mismunandi hætti. Í aðalnámskrá skal setja árangursviðmið um það hvenær nemandi telst hafa lokið einstökum námsgreinum eða námssviðum. Einnig skal setja viðmið vegna nemenda sem ljúka grunnskólanámi á skemmri tíma en tíu árum. Í aðalnámskrá skal gera grein fyrir samstarfi grunnskóla við leikskóla og framhaldsskóla og hvernig skuli staðið að aðlögun og flutningi milli skólastiga.


Í aðalnámskrá skal setja ákvæði um inntak og skipulag náms í íslensku, íslensku sem öðru tungumáli eða íslensku táknmáli, stærðfræði, ensku, dönsku eða öðru Norðurlandamáli, list- og verkgreinum, náttúrugreinum, skólaíþróttum, samfélagsgreinum, jafnréttismálum, trúarbragðafræði, lífsleikni og upplýsinga- og tæknimennt.


Tilraun til þess að setja markmiðsgreinar grunnskólalaga fram á mynd

Markmið grunnskólans2. gr

Aðalnámskrá24. gr.

Markmið náms25. gr.

Grunnþættirnir


I. Breytingar í umheiminum krefjast þess, m.a. hreyfanleiki innan menningarsvæða og á vinnumarkaði

Hreyfing vinnuafls á milli svæða og landa; hreyfing á milli starfa, auk þess sem störfin sjálf breytast hratt. Landslagið er þegar gjörbreytt frá því sem það var fyrir 10 árum.


II. Ofnýting auðlinda krefst þess og almennt krafan um sjálfbæran heimSjálfbærni, nýting auðlinda, orkuframleiðsla; sjá t.d. UNESCO verkefnið Teaching and Learning for a Sustainable Future.

III. Þróun vísindalegrar og tæknilegrar þekkingar kallar á gagngera endurskoðun námsefnis í fjölmörgum greinum; sennilega þó enn frekar á algjörlega ný viðfangsefni

Tvöföldunartími þekkingar er eru örfá ár í fjölmörgum greinum (í öðrum lengri); verklag breytist stöðugt, en gæti breyst meira. Það eru miklu meiri breytingar að ég tel en flestir gera sér grein fyrir; samt er engin grundvallar endurskoðun í gangi.

http://www.unesco.org/education/tlsf/


IV. Tækniþróun leyfir algjöra byltingu í verklagi á fjölmörgum sviðumTvöföldunartími þekkingar og þróunar í þessum geira eru iðulega tvö ár, sbr. reiknigetuna; 30 faldast á 10 árum; við vitum ekki hvaða möguleikar opnast með þessari auknu reiknigetu, en vitum að þeir margfaldast líka og þar með möguleg nýting tækninnar. Temjum ungu fólki t.d. að nota verkfæri.


V. Umbylting samskiptatækninnar kallar á breytingarNýtt vefumhverfi stundum, kallað Web 2.0, og horft fram á 3.0 (semantic web) , 4.0 (symbiotic web) og sv. frv. Þróun farsíma og tafla (tablets) síðastliðin ár undirstrikar að þar eru undanfarar verkfæra sem 10-12 ára börn nú munu telja algjörlega úrelt þegar þau koma á tvítugsaldurinn.


VI. Krafan um nýja færni í þágu kviks atvinnulífs og breytts samfélags er sterk.

Þetta er umræða sem kannski er í senn komin lengst og styst. Það eru yfir 20 ár síðan farið var að gera kröfu um færni 21stu aldarinnar (21st century skills), en lítið hefur gerst þar til nú að komnir eru fram grunnþættir aðalnámskrár mennta- og menningarmálaráðuneytisins.


VII. Aragrúi rannsókna á menntun, kennslu og skólastarfi býður upp á gjörbreytta starfshætti og inntak.

Þúsundir rannsókna eru birtar árlega á mörgum sviðum uppeldis- og menntamála; en hvernig finna þær sér farveg inn í menntastarfið? Það er óljóst og það gerist mjög hægt. En þær bjóða upp eða kalla á talsverðar breytingar á skólastarfi. En látum rannsóknir á því sem er ekki taka öld völd, heldur láta þær sá fræum nýrra hugmynda; og þær eru margar sjá t.d. Menntakviku á morgun.

Efnisatriði sem verður að gera hátt undir höfði í námskrá nýrrar aldar

• Ný færni? New skills, 21st century skills• http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/ll-learning/keycomp_en.pdf • http://www.p21.org/ • http://www3.hi.is/~jtj/greinar/JTJ%20DISCUSSION%20PAPER%20May%2031-2010.pdf


The Partnership for 21st Century Skills; from the USA

Somtimes put as:

3 Rs

4 Cs

Core Subjects

Reading, writing, artimetic

Critical thinking and problem solving, communication, collaboration, and creativity and innovation

21st century interdisciplinary themes into core subjects

Information, Media and Technology Skills

Learning and Innovation Skills

Life and Career Skills

3. Mathematical competence and basic competences in science and technology

4. Digital competence

5. Learning to learn

6. Social and civic competences

7. Sense of initiative and entrepreneurship

8. Cultural awareness and expression

European Framework for Key Competences for Lifelong Learning, suggests these key areas:

1. Communication in the mother tongue

2. Communication in foreign languages

http://www.p21.org/

En hvað með skólann sem stofnun?

Mun hann lifa þessar breytingar allar? Hlýtur hann að breytast?

Vandasamt að setja allt skólakerfið undir einn hatt í þessu efni.



Menntun, fræðsla: Hvers vegna skóli?

o) Grunnskólar í nágrenninup) Framhaldsskólar með heimavistq) Háskólar í öðrum löndumr) Öldungadeildir, fullorðinsfræðslas) Sjónvarpt) Framhaldsskólar í nágrenniu) Fjarkennslav) Háskólar í nágrenniw) Netiðx) SímenntunarmiðstöðvarKerfið vex, margvíslegir möguleikar aðrir, skólarnir halda velli, þeim vex ásmegin þegar maður gæti haldið að hallaði undan fæti, eða hvað?

a) Kynslóðirnar kennab) Sófistar, kennarar fyrri aldac) Prestar fræðad) Sjálfsnáme) Nám hjá meistaraf) Upplýsingin, bækur, tímaritg) Lestrarfélögh) Heimafræðslai) Einkakennslaj) Farskólark) Útvarpiðl) Skólar í nágrenninum) Heimavistarskólar


Nokkrar ástæður fyrir því að hafa skóla yfirleitt

a) Hagkvæmni stærðarinnar, sbr. t.d. einstaklingskennslu yfirstétta fyrri aldab) Sérhæfing kennara; sérfræði ― þeir fylgist meðc) Sérstök aðstaða til kennslu (einkum þegar bekkir eru stórir, en einnig í ýmsum greinum svo

sem smíði, líffræði og leikfimi o.fl. o.fl.d) Félagsmótun barna og unglinga; skapa menningarumhverfie) Umönnunar- og uppeldishlutverk skóla, að sumu leyti barnagæsluhlutverk þeirraf) Kennsluhlutverk, það er það hlutverk sem felst í útskýringu og leiðsögng) Skóli sem stofnun, sem veit hvað á að gera skv. óskum eða kröfum samfélagsins, sér til

þess að allt gangi eftir, læri af öðrum, fylgist með, hafi burði til þess að framkvæma allt sem á að gerast; tryggir eftir því sem kostur er að öllum sé sinnt

h) Ögunar og verkstjórnarhlutverk skólanna (skipulagshlutverk) þ.e. það sérhæfða verkefni að stýra námi, hafa eftirlit með námi, sjá til þess að námskrá sé fylgt, sjá til þess að þeir fái aðstoð sem þurfi, þegar þeir þurfi o.fl.

h) Hvað vantar?



• -500 ár -50 ár Framtíðin

Fyrir löngu Áður NúNæst Fjær

• a) Hagkvæmni X X ??

• b) Sérfræði X X X ??

• c) Aðstaða X X ??

• d) Félagsmótun X X X ??

• e) Umönnun X ??

• f) Kennsluhlutverk X X X ? ?

• g) Stofnanahlutverk X ? ?

• h) Skipulagshlutverk X X ??





• a) Hagkvæmni X X X?

• b) Sérfræði X X X X?

• c) Aðstaða X X X?

• d) Félagsmótun X X X X?

• e) Umönnun X X?

• f) Kennsluhlutverk X X X X ?

• g) Stofnanahlutverk X X ?

• h) Skipulagshlutverk X X X?





• a) Hagkvæmni X X X

• b) Sérfræði X X X X

• c) Aðstaða X X X

• d) Félagsmótun X X X X

• e) Umönnun X X

• f) Kennsluhlutverk X X X X

• g) Stofnanahlutverk X X

• h) Skipulagshlutverk X X X





• a) Hagkvæmni X X XX

• b) Sérfræði X X X X



• e) Umönnun X X









• b) Sérfræði X X X XX



• e) Umönnun X X










• c) Aðstaða X X XX


• e) Umönnun X X











• d) Félagsmótun X X X XX

• e) Umönnun X X












• e) Umönnun X XX













• f) Kennsluhlutverk X X X X X













• g) Stofnanahlutverk X X X












• g) Stofnanahlutverk X X X

• h) Skipulagshlutverk X X XX

Hvar erum við stödd? Að öðru jöfnu?


Urður

Skuld

Verðandi

Sennilega er eitt brýnasta verkefnið að flytja nútíma skólann betur og ákveðnar inn í framtíðina.

Nýr heimur, ný átök um námskrá


Faggreinar skólakerfis 19. og 20. aldar

Endurnýjun faggreinanna, m.a. sem kennslugreina

Nýjar greinar, sjálfbærni, samfélagsþátt-taka, siðfræði, mannréttindi, …

Ný verkfæri

Ný færni, grunnþættir menntunar

Hlutverk skólans sem mennta- og menningarstofnunar samfélagsins verði áréttað, sbr. markmiðsgreinar laga

Kennaramenntunin

Stofnun sem annast kennaramenntunin verður að vera í forystusveit þeirra sem ryðja þeirri nýbreytni braut sem hér er gert ráð fyrir.

Kennarar eiga að vera í fararbroddi nýrrar hugsunar, nýrra viðhorfa; þeir eiga að bera á borð nýtt efni, nýtt verklag. Kennarar í þeirri stofnun sem menntar kennara verða vera a.m.k. fetinu á undan.

Kennaramenntunin verður að miða að því að móta heilsteyptan fagmann, sem hefur yfirsýn yfir verkefni sitt, hefur undirbúið sig undir það í námi sínu og er jafnframt sífellt undir það búinn að þróa sitt starf.


Fagmenntun kennaraGrunnmenntun


Menntunarfræði

Markmið menntunar Skólafræði

Skólinn sem stofnun

Fag-mennska

Almenn kennslufræði

Faggrein

Fag sem kennslugreinKennslufræði

fagsins

Almenn kunnátta

Rannsóknir

þróunarstarf

Nám tengt vettvangi

Grunnþættir menntunar

Nemandinn

Ein heild

Kennaramenntunin

Kennaramenntun verður að samanstanda af bæði menntun fyrir starf og stöðugri vel skipulagðri endurmenntun. Seinni þátturinn skiptir ekki síður máli, einkum vegna alls þess sem ég hef nefnt hér áður.

Mikilvægar nýlegar alþjóðlegar skýrslur og rannsóknir undirstrika mikilvægi umbóta í menntakerfum heimsins og í öllum tilvikum reiða menn sig á breytingar meðal þeirra sem eru við störf.

Sjá t.d. McKinsey skýrsluna frá 2010. Mona Mourshed, Chinezi Chijioke Michael Barber. (2010): How the world’s most improved school systems keep getting better. McKinsey&Company.

Sjá einnig umræðu á alþjóðaráðstefnunni í New York, mars 2011 og bakgrunnsskýrlsu OECD. A ndreas S chleicher. (2011). Building a High-Quality Teaching Profession Lessons from around the world. OECD.


http://ssomckinsey.darbyfilms.com/reports/schools/How-the-Worlds-Most-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Final.pdf

http://www2.ed.gov/about/inits/ed/internationaled/teaching-summit.html





http://www2.ed.gov/about/inits/ed/internationaled/background.pdf

Lokaorð -samantektÞað er hægt að spá, við vitum býsna mikið um hvað verður. En hver á að

standa fyrir sífelldri og nauðsynlegri endurnýjun?


Sennilega munu skóli og menntun breytast hægt, en þá dregst hann og menntunin smám saman aftur úr.

Skrýtnasta vandamálið er við vitum ekki hvernig á að flétta saman grunnmenntun og símenntun í kerfunum okkar.

Skóli er mennta- og menningarstofnun, hann er verkfæri samfélagsins og verður gefa þessu hlutverki sínu sífellt meiri gaum. Þess vegna verður að ræða af mikilli alvöru hvernig hann uppfyllir þau markmið sem honum eru sett, en jafnframt að ætla honum ekki hlutverk sem hann ræður ekki við. Hann verður, með stuðningi hagsmunaaðila, að standa að sífelldri endurnýjun. Spurningin er hvernig verður hún tryggð?

Menntun framtíðar er óræð m.a. að því leyti að við vitum ekki hve frjó og kvik kerfin okkar verða.

Kærar þakkir



The predicted growth of the world tertiary student population relative to total population: number of students

per million inhabitants

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020 2040

y = 0,82x +k1

y = 0,91x + k2

y = 0,99x + k3

y = 0,35x + k4

y = 0,9x + k5

y = 0,7x + k6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

%

Skólasókn nokkur aldurshópa 1999-2010 skoðuð eftir kyniKonur 16 ára

Karlar 16 ára

Konur 19 ára

Karlar 19 ára

Konur 23 ára

Karlar 23 ára

Konur 29 ára

Karlar 29 ára

Linear (Konur 19 ára)Bl

Besta lína





World population 20096.790 million

Growth of 4% 5%HE students 2000 100 100 million

2010 150 163 million2020 220 265 million2030 324 432 million2040 480 704 million2050 710 1146 million

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

2017

2019

2021

2023

2025

2027

2029

2031

2033

2035

2037

2039

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000

450.00019

9719

9920

0120

0320

0520

0720

0920

1120

1320

1520

1720

1920

2120

2320

2520

2720

2920

3120

3320

3520

3720

39

Fjöldi nemenda í skólum á Íslandi 1997-2040



Lög um framhaldsskóla 2008 nr. 92 12. júní 2. gr. Markmið.

Hlutverk framhaldsskóla er að stuðla að alhliða þroska allra nemenda og virkri þátttöku þeirra í lýðræðisþjóðfélagi með því að bjóða hverjum nemanda nám við hæfi.Framhaldsskólar búa nemendur undir þátttöku í atvinnulífinu og frekara nám. Þeir skulu leitast við að efla færni nemenda í íslensku máli, bæði töluðu og rituðu, efla siðferðisvitund, ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra verðmæta og hvetja til þekkingarleitar. Framhaldsskólar sinna miðlun þekkingar og þjálfun nemenda þannig að þeir öðlist færni til að gegna sérhæfðum störfum og hafi forsendur til að sækja sér frekari menntun.

18. gr. Stúdentspróf.… Námsbraut til stúdentsprófs skal innihalda að lágmarki 45 námseiningar er skiptast milli náms í kjarnagreinum framhaldsskóla, þ.e. íslensku, stærðfræði og ensku, samkvæmt nánari ákvæðum í aðalnámskrá.


Lög um leikskóla 2008 nr. 90 12. júní 2. gr. Markmið.

Í leikskólum skal velferð og hagur barna hafður að leiðarljósi í öllu starfi. Veita skal börnum umönnun og menntun, búa þeim hollt og hvetjandi uppeldisumhverfi og örugg náms- og leikskilyrði. Stuðla skal að því að nám fari fram í leik og skapandi starfi þar sem börn njóta fjölbreyttra uppeldiskosta. Starfshættir leikskóla skulu mótast af umburðarlyndi og kærleika, jafnrétti, lýðræðislegu samstarfi, ábyrgð, umhyggju, sáttfýsi, virðingu fyrir manngildi og kristinni arfleifð íslenskrar menningar.Meginmarkmið uppeldis og kennslu í leikskóla skulu vera: a. að fylgjast með og efla alhliða þroska barna í náinni samvinnu við foreldra, b. að veita skipulega málörvun og stuðla að eðlilegri færni í íslensku, c. að hlúa að börnum andlega, vitsmunalega og líkamlega í samræmi við þarfir hvers og eins svo að börnin fái notið bernsku sinnar, d. að stuðla að víðsýni barna og efla siðferðisvitund þeirra, e. að leggja grundvöll að því að börn verði sjálfstæðir, virkir og ábyrgir þátttakendur í lýðræðisþjóðfélagi sem er í örri og sífelldri þróun, f. að rækta hæfileika barna til tjáningar og sköpunar í þeim tilgangi m.a. að styrkja sjálfsmynd þeirra, heilbrigðisvitund, öryggi og hæfni til mannlegra samskipta.


Documents

100 ára afmæli Háskóla Íslands