1

สรปผลการศกษา สภาพเศรษฐกจสงคม ภยคกคาม ความเปราะบาง และการปรบตวของ

ครวเรอนตอภยน าทวมในชมชนรอบแกงละวา Summary Report on Socioeconomic, Hazards, Vulnerability, and Adaptation

to Floods of Kang La Wa Communities

10 กนยายน 2555 โดย

โครงการพฒนาศกยภาพชมชนและความมนคงของระบบนเวศ

เพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในพนทลมน าชและลมน าสงคราม

องคการกองทนสตวปาโลกสากล ส านกงานประเทศไทย

10 กนยายน 2555

2

ค าน า

ดวยโครงการพฒนาศกยภาพชมชนและความมนคงของระบบนเวศเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ เปนกจกรรมการพฒนารเรมโดย องคการกองทนสตวปาโลกสากล ส านกงานประเทศไทย รวมกบมลนธโคคา

โคลา ประจ าประเทศไทย ทไดเลงเหนความส าคญของพนทชมน าแกงละวา และ วถชวตชมชนโดยรอบ กจกรรมการพฒนา

จากอดตถงปจจบนในพนทชมน าแกงละวา ท าใหแกงละวามบทบาทส าคญในการเปนแหลงน าเพอการอปโภคบรโภค

รวมทงแหลงน าเพอการเกษตร รวมทงแกงละวายงเปนแหลงอาศยของพชสตวประจ าถนและสตวอพยพตามฤดกาลหลาย

ชนด

ปจจบนแกงละวามสภาพเสอมโทรม มบทบาทในการเปนแหลงน าส าหรบผลตน าประปาใหชมชนในเขตอ าเภอ

บานไผและอ าเภอบานแฮด รวมทงชมชนใกลเคยง ในขณะเดยวกนกเปนแหลงรองรบน าทงชมชนในขณะเดยวกน สภาพ

โดยรอบพนทชมน าแหงน ชมชนใชพนทเพาะปลกโดยรอบท าใหป ยและสารเคมทางการเกษตรไหลถายเทลงสแหลงน า ท า

ใหคณภาพน าในพนทชมน าแหงนเสอมโทรมลง

นอกจากนในชวงฤดน าหลาก คอ ชวงเดอน กนยายน ถง ตลาคม ทกป ชมชนรอบแกงละวาประสบปญหาอทกภย

ท าใหทรพยสนและพนทเพาะปลกเสยหาย ท าใหชมชนรอบแกงละวามสภาพเปราะบาง ออนไหว จากภยคกคามและ

ผลกระทบปญหาอทกภย รวมทงบางปไดรบผลกระทบจากภยแลงดวย

การศกษานมเปาประสงคเพอ ศกษาขอมลสภาพเศรษฐกจสงคมพนฐานชมชนรอบแกงละวา ศกษาภยคกคาม

สภาพความเปราะบาง ความออนไหว และผลกระทบของปญหาอทกภย ตลอดจนการปรบตวของชมชนตอภาวะอทกภย

ซงภยคกคามทรนแรงในชมชนพนทรอบแกงละวา ซงอทกภยดงกลาวเกดจากความแปรปรวนสภาพภมอากาศ และ

กจกรรมการพฒนาของมนษย

3

บทสรปส าหรบผบรหาร

แกงละวาเปนพนทชมน าส าคญของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เดมเปนแหลงน าธรรมชาตรบน าจากพนทรบน าใน

เขตพนทอ าเภอบานแฮดและอ าเภอบานไผ รวมทงน าหลากจากแมน าชทไหลผานมาจากพนทรบน าในเขตจงหวดชยภม ใน

อดตแกงละวาเปนแหลงเพาะพนธสตวน าตามธรรมชาต รวมทงเปนแหลงอาศยของนกอพยพตางถน ชมชนบรเวณรอบแกง

ละวาไดใชน าเพอการอปโภคและบรโภค แตเนองจากปรมาณความตองการน าเพอการอปโภคและบรโภคของชมชนเมองใน

เขตอ าเภอบานไผและอ าเภอบานแฮดมมากขน หนวยงานราชการจงไดสรางเขอนดนเพอเพมปรมาณน าเกบกกในแกง

ละวาใหมากขน เพอใชเปนแหลงน าดบเพอผลตน าประชาใหสองชมชนขนาดใหญดงกลาว แกงละวาปจจบนยงเปนแหลง

รองรบน าทงจากชมชนขนาดใหญทงสองแหงอกดวย ประกอบกบพนทเพาะปลกรอบแกงละวามการใชป ยและสารเคม

ทางการเกษตรมากท าใหน าทงจากแปลงเพาะปลกไหลลงสแกงละวา ท าใหสภาพของแกงละวาในปจจบนมสภาพเสอม

โทรมลง

องคการกองทนสตวปาโลกสากล ส านกงานประเทศไทย รวมกบมลนธโคคา โคลา ประเทศไทย ไดเลงเหน

ความส าคญของพนทชมน าแกงละวา จงไดรเรมจดท าโครงการพฒนาศกยภาพชมชนและความมนคงของระบบนเวศเพอ

การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ในชมชนพนทแกงละวาขน ซงมระยะเวลาด าเนนการ ระหวางป พ.ศ.

2555-2557

การศกษาสภาพเศรษฐกจสงคม ภยคกคาม ความเปราะบาง ผลกระทบ และการปรบตวของชมชนจากภยน าทวม

ครงน เปนกจกรรมหนงในโครงการน เพอน าผลการศกษามาเปนฐานขอมลเพอพฒนากจกรรมการฟนฟระบบนเวศชมชน

แกงละวา รวมทงการพฒนาศกยภาพชมชนเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ การศกษานไดส ารวจ

ขอมลในระดบครวเรอนในเครอขาย 4 หมบาน รอบแกงละวา คอ บานโคกส าราญ หมท 1, 11, 14 บานดอนปอแดง หมท

5, 16 บานเปา หมท 3 และบานชกกคอ หมท 7, 13

ผลการศกษาพบวา ชมชนทง 4 หมบานไดรบแรงกดดนจากภยคกคามตอวถชตความเปนอยอยางมาก คอ น า

ทวม เกดผลกระทบน าทวมพนทเพาะปลกเปนบรเวณกวาง ทง 4 หมบาน ท าใหรายไดครวเรอนของชมชนอยในระดบต า

กวาคาเฉลยรายไดของจงหวดขอนแกนอยางมาก โดยพบวามระดบรายไดเฉลยตอคนตอปเพยงครงหนงของรายไดเฉลย

ของจงหวดขอนแกน หลายครวเรอนมความเปราะบางดานรายไดกบรายจาย คอ รายไดไมพอกบรายจาย โดยเฉพาะบาง

ครวเรอนในหมบานชกกคอ มจ านวนหนสนพอกพนมาก ภยจากน าทวมท าใหหมบานชกกคอไดรบผลกระทบอยางรนแรง

ทงแปลงเพาะปลก ทอยอาศย อปสรรคในคมนาคมสญจร รวมทงปญหาสขภาพจต

ดานการปรบตวตอภยคกคามจากอทกภย พบวาครวเรอนสวนใหญปรบฤดกาลเพาะปลก โดยปลกพชในฤดแลง

รวมทงเตรยมการขนยายทรพยสน การถมดนบรเวณบานใหสงขน รวมทงการใชเรอเปนพาหนะในชวงฤดน าหลาก อยางไร

กตามพบวาในฤดแลงหลายครวเรอนขาดแคลนน าในการเพาะปลก

ผลการศกษายงชใหเหนวาแมครวเรอนทง 4 หมบาน มสภาพความเปราะบาง ความออนไหว จากการไดรบ

ผลกระทบจากภยคกคามหลก คอ อทกภย แตทง 4 หมบาน มทนทางสงคมในระดบด โดยมโครงสรางความสมพนธท

เขมแขงภายในครวเรอนและภายในชมชน ซงประเดนนสามารถน ามาใชเปนปจจยสนบสนนหลกเพอพฒนาศกยภาพชมชน

เพอการฟนฟระบบนเวศและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะยาวตอไป

4

วตถประสงคการศกษา

การศกษาครงนเพอ ส ารวจสภาพเศรษฐกจสงคมชมชนรอบแกงละวา ภยคกคาม สภาพความเปราะบาง

ผลกระทบ และการปรบตวของชมชนตอภาวะอทกภย เพอใชประโยชนเปนขอมลพนฐานในการพฒนาศกยภาพชมชนรอบ

แกงละวาในการพฒนากจกรรมการอนรกษและการฟนฟระบบนเวศและวถชวตชมชนอยางยงยนตอไป

วธการศกษา การเกบรวบรวมขอมลในระดบครวเรอนชมชนรอบแกงละวา ดานเศรษฐกจสงคม ภยคกคาม สภาพความ

เปราะบาง ผลกระทบ และการปรบตวของชมชนตออทกภย โดยใชแบบสอบถาม การวเคราะหขอมลใชสถตพรรณนา คอ

ความถ รอยละ รวมทงน าเสนอขอมลวเคราะหโดยใตตางและแผนภมตางๆ

พนทศกษา พนทศกษาด าเนนการส ารวจขอมลระดบครวเรอน 4 หมบาน ในพนท 3 ต าบล เขตอ าเภอบานแฮด และอ าเภอ

บานไผ จงหวดขอนแกน โดยมจ านวนตวอยางครวเรอนทสอบถามทงสน 400 ครวเรอน ดงรายละเอยดใน ตารางท 1 และ

รปภาพท 1

ตารางท 1 พนทศกษา

อ าเภอ ต าบล หมบาน จ านวนหลงคาเรอน อ าเภอบานแฮด โคกส าราญ บานโคกส าราญ หมท 1, 11, 14 96 โคกส าราญ บานดอนปอแดง หมท 5, 16 89 อ าเภอบานไผ บานไผ บานเปา หมท 3 124 เมองเพย บานชกกคอ หมท 7, 13 91

รปภาพท 1 แสดงพนทศกษา

5

ผลการศกษา ก.อาชพและเศรษฐานะของครวเรอน

ผลการศกษาการถอครองทดนเพอการเพาะปลก พบวาครวเรอน 4 หมบาน มพนทเพาะปลกเฉลย 18.37 ไรตอ

ครวเรอน ซงสวนใหญเปนพนทนาขาว โดยครวเรอนหมบานชกกคอมพนทเพาะปลกนอยทสด คอ 10.33 ไร ครวเรอนทง 4

หมบานสวนใหญ รอยละ 86.05 มอาชพหลก คอ การเพาะปลกขาว โดยมรายไดเฉลยตอปจากการขายผลตผลทาง

การเกษตร จ านวน 29,037.57 บาท ตอป ดงรายละเอยดใน ตารางท 2

ตารางท 2 พนทเพาะปลก อาชพหลก และรายไดเฉลยจากผลตผลทางการเกษตร

หมบาน พนทเพาะปลกตอครวเรอน

(ไร) อาชพเกษตรกรรม

(รอยละ) รายไดครวเรอนจากการเพาะปลกตอป

(บาท)

บานโคกส าราญ 30.85 92.71 22,066.49

บานดอนปอแดง 16.97 87.64 58,306.12

บานเปา 15.29 81.45 22,385.19

บานชกกคอ 10.33 82.42 28,373.63

เฉลย 18.37 86.05 29,037.57

ผลการวเคราะหรายไดเฉลยครวเรอนและรายไดเฉลยตอคนใน 4 หมบาน พบวาครวเรอนบานดอนปอแดงม

รายไดเฉลยครวเรอนและรายไดเฉลยตอคนตอปสงทสด โดยทบานโคกส าราญมระดบรายไดนอยทสดและต ากวารายได

เฉลยตอคนตอปตามเกณฑ จปฐ.ของประเทศไทย และรายไดเฉลยตอคนตอปของบานโคกส าราญ บานเปา และบานชกก

คอมคาต ากวาคาเฉลยของจงหวดขอนแกนอยางมาก ดงมรายละเอยดใน ตารางท 3

เมอเปรยบเทยบแหลงรายไดครวเรอนระหวางบานโคกส าราญและบานดอนปอแดง พบวาบานดอนปอแดงมแหลง

รายไดครวเรอนทหลากหลาย และพบวารายไดจากการรบจางทวไปมมลคามากกวาการเพาะปลก ในขณะทบานโคก

ส าราญ มรายไดหลกจากภาคเกษตร ดงมรายละเอยดใน รปภาพท 2

ตารางท 3 รายไดครวเรอนและรายไดตอคนตอปเฉลย

หมบาน รายไดเฉลยครวเรอนตอป

(บาท) รายไดเฉลยตอคนตอป

(บาท)

รายไดเฉลยตอคนตอปจงหวดขอนแกน - 2553

(บาท)

รายไดเฉลยตอคนตอปตามเกณฑ - 2554 จปฐ (บาท)

บานโคกส าราญ 58,068.62 14,517.15 82,211.00 23,000.00 บานดอนปอแดง 403,013.12 100,753.28 บานเปา 150,749.97 37,687.49 บานชกกคอ 108,450.47 27,112.62

เฉลย 180,070.54 45,017.64 หมายเหต แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (2555-2559) ก าหนดรายไดเฉลยตอคนตอปของคนไทย ไมต ากวา 30,000 บาท

6

รปภาพท 2 เปรยบเทยบแหลงรายไดครวเรอนเฉลยตอประหวางหมบานโคกส าราญและบานดอนปอแดง

เมอเปรยบเทยบรายรบกบรายจายครวเรอนเฉลยตอป ในพนท 4 หมบาน พบวา บานโคกส าราญมรายจายเฉลย

สงกวารายรบ ในขณะทบานดอนปอแดงมสดสวนความแตกตางระหวางรายรบและรายจายสงมากทสด ดงมรายละเอยดใน

รปภาพท 3

7

รปภาพท 3 เปรยบเทยบรายรบและรายจายครวเรอนเฉลยตอปใน 4 หมบาน

เมอวเคราะหคาใชจายรายครวเรอน พบวาครวเรอนใน 4 หมบาน มคาใชจายดานอาหารและคาเลาเรยนบตร

หลาน ในสดสวนมากทสด รองลงมา คอ คาใชจายดานคาพาหนะเดนทาง คาน าไฟ คาของใชประจ าวนในครวเรอน และคา

ท าบญ ตามล าดบ ดงรายละเอยดใน รปภาพท 4

เมอวเคราะหความแตกตางหมวดคาใชจายครวเรอนตอป พบวาหมบานทมระดบรายไดนอยกวา คอ หมบานโคก

ส าราญ และหมบานชกกคอ มสดสวนรายจายคาสาธารณปโภค คอ น าน า ไฟ คาโทรศพท และอปกรณสอสาร เปนสดสวน

ทสง ดงรายละเอยดใน รปภาพท 5

เมอเปรยบเทยบสดสวนรายจายครวเรอนดานคาท าบญและการพนน พบวาบานโคกส าราญมสดสวนความ

แตกตางระหวางคาใชจายครวเรอนในการท าบญมากกวาคาใชจายดานการพนน เชนเดยวกบบานเปา ในขณะทบานชกก

คอมสดสวนคาใชจายดานการพนนมากกวาคาการท าบญ ดงรายละเอยดใน รปภาพท 6

ผลการวเคราะหขอมลรายไดครวเรอนกบหนสนเฉลยรายหมบาน พบวาบานโคกส าราญและบานเปามปรมาณ

หนสนมากกวารายได ในขณะทบานดอนปอแดงมสกสวนรายไดมากกวาหนสน ประมาณ 5 เทา ดงรายละเอยดใน รปภาพ

ท 7

ดานแหลงทนเพอการกยม พบวาหมบานทงสหมบาน ใชบรการกองทนหมบาน และธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณเปนแหลงทนหลก ดงรายละเอยดใน รปภาพท 8 โดยสาเหตการกยมเพอใชลงทนเพอการเพาะปลกและใชจาย

ภายในครวเรอน

รปภาพท 4 เปรยบเทยบรายรบและรายจายครวเรอนเฉลยตอปใน 4 หมบาน

8

รปภาพท 5 เปรยบเทยบรายจายคาอาหารและคาสาธารณปโภคระหวาง 4 หมบาน

รปภาพท 6 เปรยบเทยบรายจายสดสวนคาท าบญและการพนนเทยบกบรายจายครวเรอน ระหวาง 4 หมบาน

9

รปภาพท 7 เปรยบเทยบรายไดกบหนสนเฉลยรายหมบาน

รปภาพท 8 แหลงทนส าหรบกยม

10

ข.ระดบการศกษาและสขภาพครวเรอน

ผลการส ารวจระดบการศกษาของสมาชกครวเรอน พบวา สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา รองลงมา คอ

ระดบมธยมตน และมธยมปลาย และยงพบวามผไมไดเรยนหนงสอในระบบโรงเรยนถง 92 คน หรอ รอยละ 6.53 จาก

จ านวนสมาชกครวเรอนทส ารวจใน 4 หมบาน

เมอประเมนสภาวะสขภาพของสมาชกครวเรอน ในรอบ 3 เดอนทผานมา (มนาคม-พฤษภาคม 2555) พบวาม

อบตการณการเจบปวยเกดขนในครวเรอน โดยพบวาสดสวนจ านวนครวเรอน รอยละ 50.00 ของบานเปา มปญหาสขภาพ

ซงเปนสดสวนมากทสดเมอเปรยบเทยบกบ 3 หมบาน ในขณะทสดสวนครวเรอนบานโคกส าราญมปญหาสขภาพนอยทสด

ดงรายละเอยดใน รปภาพท 9

ครวเรอนระบสมาชกมโรคและอาการเจบปวย สวนมากจากโรคจากการประกอบอาชพ คอ โรคกระดกและขอ

รวมทงปวดเหมอย รองลงมา คอ โรคเรอรง คอ โรคเบาหวานและความดนโลหตสง

รปภาพท 9 การศกษาของสมาชกครวเรอน

11

รปภาพท 10 การเจบปวยเมอ 3 เดอนทผานมา (มนาคม-พฤษภาคม 2555)

รปภาพท 11 จ านวนผปวยจ าแนกตามตามโรคและอาการ

ค.ทรพยสนครวเรอนและแหลงพลงงาน

ผลการส ารวจทรพยสนครวเรอนทง 4 หมบาน พบวา ครวเรอน รอยละ 97.62 มเครองรบโทรทศน และรอยละ

93.92 มเครองท าน าอน มรถยนต รอยละ 60.12 โดยบานครวเรอนบานโคกส าราญมรถยนตมากทสด รอยละ 70.83 และ

บานดอนปอแดงนอยทสด รอยละ 52.81 ครวเรอนทง 4 หมบาน รอยละ 21.04 มรถจกรยานยนต ดงรายละเอยดใน ตาราง

ท 4

ดานแหลงพลงงานพบวาครวเรอนใชแหลงพลงงานหลายแหลงพรอมกน โดยพบวาครวเรอนเกอบทงหมดใช

พลงงานไฟฟาเปนแหลงพลงงานหลก ทนาสงเกต คอ ครวเรอนมการใชถานเปนแหลงพลงงานมากถง รอยละ 82.24

รวมทงไมฟนทใชถง รอยละ 97.37 สวนวสดเหลอใชทางการเกษตรครวเรอนใชแหลงพลงงาน รอยละ 35.94 ดง

รายละเอยดใน ตารางท 5

12

ตารางท 4 ทรพยสนครวเรอน (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน พดลม โทรทศน เครองท าน าอน เครองซกผา รถยนต รถจกรยานยนต

บานโคกส าราญ 95 94 90 6 68 24

บานดอนปอแดง 88 87 87 6 47 21

บานเปา 122 123 118 3 74 25

บานชกกคอ 89 87 81 0 52 14

ตารางท 5 แหลงพลงงานทใชในครวเรอน (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน ไฟฟา น ามนเชอเพลง แกสหงตม แกสตดรถยนต ถาน เศษวสดเกษตร ไมฟน

บานโคกส าราญ 96 83 79 6 74 32 94

บานดอนปอแดง 89 64 71 6 75 33 88

บานเปา 123 92 93 8 107 46 119

บานชกกคอ 89 72 66 5 74 33 88

ง.สมพนธภาพครวเรอนและเครอขายชมชน

ผลการศกษาความสมพนธภายในครวเรอนพบวา รอยละ 92.80 มความสมพนธในระดบด โดยครวเรอนบานดอน

ปอแดงมสดสวนจ านวนครวเรอนนอยกวาหมบานอน คอ มรอยละ 88.76 ดานความสมพนธครวเรอนกบเพอนบาน พบวา

โดยเฉลย รอยละ 93.44 ระบวาอยในระดบด เมอเปรยบเทยบความสมพนธในสามลกษณะ พบวาครวเรอนมความสมพนธ

กบผน าชมชน ในสดสวนนอยกวาสดสวนระดบความสมพนธภายในครวเรอนและเพอนบาน โดยพบวาสดสวนครวเรอนทม

ความสมพนธในระดบดกบผน าชมชน มรอยละ 90.95 โดยเฉพาะครวเรอนบานโคส าราญและบานดอนปอแดง มเพยงรอย

ละ 88..54 และ 89.89 ตามล าดบ ดงรายละเอยดใน ตารางท 6

การชวยเหลอและแลกเปลยนแรงงานระหวางครวเรอนภายในหมบาน พบวาครวเรอนมการชวยเหลอแลกเปลยน

แรงงานระหวางกนเปนสดสวนทสง โดยพบวาครวเรอนไปชวยแรงงานครวเรอนอน โดยเฉลย รอยละ 97.48 ใน

ขณะเดยวกนมแรงงานมาชวยครวเรอนตนเอง โดยเฉลย รอยละ 97.86 ดงรายละเอยดใน ตารางท 7

ตารางท 6 ความสมพนธภายในครวเรอน เพอนบาน และผน าชมชน (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน จ านวนครวเรอน ครอบครว % เพอนบาน % ผน าชมชน % บานโคกส าราญ 96 88 91.67 88 91.67 85 88.54 บานดอนปอแดง 89 79 88.76 82 92.13 80 89.89 บานเปา 124 118 95.16 117 94.35 114 91.94 บานชกกคอ 91 87 95.60 87 95.60 85 93.41

13

ตารางท 7 การแลกเปลยนและการชวยเหลอแรงงานภายในหมบาน (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน จ านวนครวเรอน ไปชวยแรงงาน

% มแรงงาน มาชวย

%

บานโคกส าราญ 96 90 93.75 93 96.88 บานดอนปอแดง 89 88 98.88 88 98.88 บานเปา 124 122 98.39 120 96.77 บานชกกคอ 91 90 98.90 90 98.90

ผลการศกษาการเปนสมาชกองคกรเครอขายของครวเรอน พบวารอยละ 80.00 องครวเรอน เปนสมาชกกลม

ฌาปนกจสงเคราะห รองลงมารอยละ 66.75 เปนสมาชกกองทนหมบาน รอยละ 35.50 เปนสมาชกสหกรณการเกษตร รอย

ละ 35.30 เปนสมาชกกลมแมบาน และ รอยละ 33.00 เปนสมาชกกลมผใชน า ดงรายละเอยดใน ตารางท 8

ตารางท 8 จ านวนครวเรอนเปนสมาชกกลมเครอขาย (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน

กองท

นหมบ

าน

กลมอ

อมทร

พย

เครดตย

เนยน

กลมฌ

าปนก

จสงเค

ราะห

สหกรณการเก

ษตร

กลมอ

าชพเกษ

ตรกร

กลมอ

นรกษ

กลมแ

มบาน

กลมผ

ใชน า

บานโคกส าราญ 49 15 1 74 42 9 2 25 38

บานดอนปอแดง 64 16 1 74 32 9 5 31 27

บานเปา 91 55 4 112 44 23 23 61 47

บานชกกคอ 63 9 2 60 24 8 5 24 20

จ.ภยคกคามและการปรบตวของครวเรอน

ผลการวเคราะหขอมลครวเรอนพบวา ครวเรอนทง 4 หมบาน มภยคกคามหลกรวมกน คอ อทกภย แตยงมภย

คกคามภายในครวเรอนทเปนผลสบเนองจากภยน าทวม ภยคกคามส าคญทพบ คอ ครวเรอนบานชกกคอ รอยละ 13.19

ประสบปญหาหนสนลนพนตว และครวเรอนบานโคกส าราญ มปญหาสญเสยสงทรก รอยละ 10.42 ดงรายละเอยดใน

ตารางท 9

ตารางท 9 ภาวะคกคามภายในครวเรอน (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน จ านวนครวเรอน ถกเลกจาง % สญเสยสงทรก % หนสนลนพนตว % บานโคกส าราญ 96 2 2.08 10 10.42 6 6.25 บานดอนปอแดง 89 2 2.25 3 3.37 8 8.99 บานเปา 124 2 1.61 10 8.06 7 5.65 บานชกกคอ 91 5 5.49 8 8.79 12 13.19

14

ภยคกคามทกดดนครวเรอนทง 4 หมบาน คอ น าทวมนาและนาแลง โดยพบวาครวเรอนทง 4 หมบาน รอยละ

56.75 ประสบภยคกคามจากน าทวมนาในฤดน าหลาก และรอยละ 26.15 ประสบภยนาแลง ในชวงเพาะปลกขาวนาปรง

โดยพบวาครวเรอนบานชกกคอ มภยคกคามจากน าทวมนาเปนสดสวนมากทสด คอ รอยละ 83.50 ในขณะทครวเรอนบาน

เปามสดสวนประสบปญหานาแลงมากทสด คอ รอยละ 41.90 ดงรายละเอยดใน ตารางท 10

น าทวมแปลงเพาะปลกถอเปนภยคกคามรวมทง 4 หมบาน โดยพบวา รอยละ 76.50 ของครวเรอนทส ารวจม

ปญหาน าทวมแปลงเพาะปลก และเมอศกษาผลกระทบภยน าทวมเปรยบเทยบระหวางหมบานพบวา บานชกกคอ ประสบ

ปญหาผลกระทบจากภยน าทวมรนแรงมากทสด โดยพบวาครวเรอนในหมบานน แปลงเพาะปลกเสยหาย รอยละ 86.81 ท

อยอาศยและทรพยสนเสยหาย รอยละ 85.71 มปญหาการเดนทางสญจร รอยละ 76.50 และปญหาสขภาพจต รอยละ

63.74 ดงรายละเอยดใน ตารางท 11

ผลการศกษาการปรบตวของครวเรอนพบวา ครวเรอนปรบเปลยนฤดกาล เพาะปลก จากขาวนาปเปนนาปรง รอย

ละ 35.50 เคลอนยายทรพยสน รอยละ 26.00 น าดนมาถมพนทบรเวณบาน รอยละ 23.50 และใชเรอเปนพาหนะในการ

เดนทาง รอยละ 22.50 ดงรายละเอยดใน รปภาพท 12

ตารางท 10 ภาวะคกคามน าทวมนาและนาแลง (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน จ านวนหลงคาเรอน น าทวมนา นาแลง

ครวเรอน % ครวเรอน %

บานโคกส าราญ 96 59 61.50 27 28.10

บานดอนปอแดง 89 32 36.00 22 24.70

บานเปา 124 57 46.00 52 41.90

บานชกกคอ 91 76 83.50 9 9.90

400 224 56.75 110 26.15

ตารางท 11 ผลกระทบครวเรอนจากภยน าทวม (หนวย : ครวเรอน)

หมบาน จ านวนครวเรอน

ทอยอาศย

% แปลง

เพาะปลก %

การคมนาคม

% สขภาพจต

%

บานโคกส าราญ 96 5 5.21 83 86.46 10 10.42 26 27.08

บานดอนปอแดง 89 6 6.74 60 67.42 16 17.98 17 19.10

บานเปา 124 30 24.19 81 65.32 38 30.65 32 25.81

บานชกกคอ 91 78 85.71 79 86.81 72 79.12 58 63.74

รวม 400 119 30.46 303 76.50 136 34.54 133 33.93

15

บทสรป ผลการศกษาสภาพเศรษฐกจสงคม ภยคกคาม ความเปราะบาง และการปรบตว ระดบครวเรอนในหมบาน

เครอขาย 4 หมบาน รอบแกงละวา คอ บานโคกส าราญ หมท 1, 11, 14 บานดอนปอแดง หมท 5, 16 บานเปา หมท 3

บานชกกคอ หมท 7, 13 พบวาทง 4 หมบาน ประสบภยคกคามจากภาวะน าทวม โดยพนทเพาะปลกไดรบผลกระทบอยาง

กวางขวาง ท าใหครวเรอนมความเปราะบางดานรายได โดยพบวารายไดครวเรอนในหมบานโคกส าราญ (14,517.15 บาท

ตอคนตอป) บานเปา (37,687.49 บาทตอคนตอป) และบานชกกคอ (27,112.62 บาทตอคนตอป) มรายไดเฉลยตอคนตอป

ต ากวาคาเฉลยของจงหวดขอนแกนอยางมาก (82,211.00 บาทตอคนตอป) สวนบานดอนปอแดงมรายไดเฉลยตอคนตอป

(100,753.28 บาทตอคนตอป) สงกวาคาเฉลยของจงหวดขอนแกนเลกนอย

ผลการศกษายงชใหเหนวาครวเรอนหมบานบานโคกส าราญ บานเปา บานชกกคอ อาศยแหลงรายไดจากการ

เพาะปลกเปนแหลงรายไดหลก สวนบานดอนปอแดง ครวเรอนปรบตวในการแสวงหารายไดโดยการประกอบอาชพรบจาง

ทวไป เปนแหลงรายไดหลก ดานความพอเพยงระหวางรายรบและรายจาย พบวาครวเรอนบานโคกส าราญมรายจายเฉลย

มากกวารายรบ เมอประเมนประเภทรายจายของทง 4 หมบาน พบวารอยละ 35.52 เพอเปนคาอาหาร รองลงมา คอ คา

การศกษาบตร รอยละ 16.68 เมอเปรยบเทยบคาใชจายการพนนเสยงโชคกบคาท าบญ พบวาบานชกกคอใชจายเพอการ

พนน (รอยละ 3.95 ของรายจายทงหมด) มากกวาการท าบญ (รอยละ 2.52)

เมอวเคราะหเปรยบเทยบภาระหนสนพบวา บานโคกส าราญและบานเปามภาระหนสนมากกวาระดบรายไดตอป

ในขณะทครวเรอนบานดอนปอแดงมสดสวนหนสนนอยกวารายไดมาก ดานแหลงเงนทนเพอการกยมพบวาครวเรอนใน 4

หมบาน ใชบรการกองทนหมบานกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณในสดสวนทเทากน

ผลการศกษาตนทนทางการศกษาและสขภาพครวเรอนพบวา สมาชกครวเรอนสวนมากจบการศกษาระดบ

ประถมศกษา ดานสขภาพครอบครวพบวารอยละ 50.00 มอาการและเจบปวยเปนโรค โดยเฉพาะโรคกระดกและขอ ซงเปน

โรคจากการประกอบอาชพ และโรคเรอรง คอ เบาหวาน และความดนโลหตสง

เมอประเมนทรพยสนครวเรอนพบวาครวเรอนสวนใหญมเครองรบโทรทศนเพอรบฟงขอมลขาวสาร ทนาสงเกต

คอ หมบานโดนปอแดงทมรายไดเฉลยตอคนตอปมากทสดตอมปรมาณรถยนตนอยทสด คอ รอยละ 70.83 ของครวเรอน

16

ในขณะทหมบานโคกส าราญทมรายไดตอคนตอปนอยสดกบมสดสวนปรมาณรถยนตมากทสด คอ รอยละ 52.81 ดานแหลง

พลงงานทใชภายในครวเรอนพบวา ครวเรอนทง 4 หมบานรอยละ 82.24 ยงพงพาถาน และรอยละ 97.37 ใชฟน

ผลการวเคราะหโครงสรางความสมพนธภายในครวเรอน ครวเรอนกบเพอนบาน และครวเรอนกบผน าชมชน

พบวาครวเรอนทง 4 หมบาน มความสมพนธในมตเหลานในระดบด รวมทงมการชวยเหลอแรงงงานระหวางครวเรอนใน

ระดบดมาก และพบวาครวเรอน รอยละ 80.00 เปนสมาชกกลมฌาปนกจสงเคราะห รองลงมารอยละ 66.75 เปนสมาชก

กองทนหมบาน

ดานความเปราะบางประการส าคญในระดบครวเรอนพบวา ครวเรอนบานชกกคอ รอยละ 13.19 มภาวะหนสนลน

พนตว มความเปนอยอยางยากล าบาก ซงครวเรอน รอยละ 83.50 ของหมบานแหงนประสบปญหาแปลงเพาะปลกน าทวม

เกดความเสยหายในแปลงเพาะปลก รอยละ 86.81 และทรพยสนเสยหาย รอยละ 85.71 นอกจากนยงพบวา ครวเรอนบาน

ชกกคอ รอยละ 63.74 มปญหาสขภาพจตจากภาวะน าทวม

ผลการศกษาการปรบตวของครวเรอนโดยสรปพบวา ครวเรอนสวนใหญปรบเปลยนฤดการเพาะปลก จากการ

ปลกขาวนาปเปนนาปรง มการเตรยมการเคลอนยายทรพยสนในฤดน าหลาก รวมทงปรบปรงบรเวณบานทอยอาศยโดย

การถมดนใหสงขน รวมทงเตรยมเรอเพอเปนพาหนะในการสญจร อยางไรกตามการเพาะปลกพชในฤดแลง ครวเรอนรอย

ละ 26.15 ประสบปญหาภยแลงขาดน าในการเพาะปลก