1

1. OPŠTE INFORMACIJE

o Podaci o nosiocu projekta o Glavni podaci o projektu o Rješenje o imenovanju multidisciplinarnog tima o Izvod iz sudskog registra za preduze e o Dokaz o ispunjenju propisanih uslova

2

o Podaci o nosiocu projekta

a) NOSILAC PROJEKTA: „CHINA ROAD&BRIDGE CORPORATION“ D.O.O. - PODGORICA

ODGOVORNO LICE: HEI SHIQIANG ADRESA: NOVA DALMATINSKA bb, PODGORICA MATI NI BROJ NOSIOCA PROJEKTA: 03016480 KONTAKT OSOBA: JELENA ŠLJUKI TEL/FAX: 069-328-204 e-mail: jelena.sljukic@cijevnakomerc.com

o Glavni podaci o projektu NAZIV PROJEKTA: „POSTROJENJE ZA PROIZVODNJU BETONA -

BETONJERKA“ LOKACIJA: Katastarske parcele broj 257, 258, 261, 263 i 264, KO Jabuka ADRESA: OPŠTINA KOLAŠIN

3

Na osnovu lana 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br. 80/05, „Sl. list CG“, br. 40/10, 73/10, 40/11, 27/13 i 52/16) donosim

R J E Š E NJ E O formiranju multidisciplinarnog tima za izradu Elaborata procjene uticaja postrojenja za proizvodnju betona na životnu sredinu u sastavu:

1. Mr Dragan Radonji , dipl. ing tehn. 2. Prof. dr Mihailo Buri , dipl. ing geol. 3. Prof. dr Refik Zejnilovi , dipl. hem. 4. Dr Snežana Vuksanovi , dipl. biol. 5. Ivana Rai evi , specijalista zaštite životne sredine

Saradnik:

6. Milan Maraš, specijalista hemijske tehnologije 7. Miljana Vukovi , BSc. bilogije

Multidisciplinarni tim, prilikom izrade Elaborata procjene uticaja, mora se u svemu pridržavati Zakona o životnoj sredini („Sl. list CG“, broj 52/16), Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu i drugih zakonskih i podzakonskih propisa koji regulišu ovu oblast. Imenovani ispunjavaju uslove predvi ene lanom 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu. Za odgovorno lice u multidisciplinarnom timu odre ujem Mr Dragana Radonji a, dipl. ing tehn. Preduze e „MEDIX“ Direktor Ljiljana Vuksanovi , dipl. ecc

MP

4

2. OPIS LOKACIJE

2.1. Plan katastarskih parcela na kojima se planira izvo enje projekta

Lokalitet na kojem je planirano postavljanje postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka nalazi se na prostoru koji ine katastarske parcele broj 257, 258, 261, 263 i 264, KO Jabuka. Predmetna lokacija se nalazi u zoni u okviru koje se ve nalaze izgra eni objekti kampa Jabuka i postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke podizvo a „Montenegro petrol“. Lokacija na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka je sa desne strane regionalnog puta R19, na koji e ista biti priklju ena. Predmetna lokacija je u zoni koridora dionice autoputa Smokovac-Uva -Mateševo. 2.2. Potrebna površina zemljišta Ukupna površina lokacije na kojoj je planirano postavljanje postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka iznosi 3.897,00 m². Pristup predmetnoj lokaciji bi e omogu en preko pristupnog puta do priklju ka na regionalni put R19. Na slici 1 prikazan je prostor gdje e se vršiti proizvodnja betona, sa okolinom, dok je na slici 2 prikazan google snimak prostora u okviru kojeg e biti izgra eno postrojenje za proizvodnju betona-betonjerka. Kako se sa datih slika vidi, radi se o prostoru u okviru kojeg ve postoji postrojenje za proizvodnju betona-betonjerka, objekti kampa Nosioca projekta, a u okolini ima manji broj objekata, kao i objekat restorana, koji je lociran sa lijeve strane regionalnog puta R19 Veruša-Mateševo, ija lokacija je na nešto višoj koti u odnosu na lokaciju projekta.

5

Slika 1. Izgled prostora i njegove okoline na kojem je predvi ena izgradnja

postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke

6

Slika 2. Prikaz sa google earth-a okoline prostora u okviru kojeg je predvi ena izgradnja postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke(crna zona)

a) Kao što se vidi sa slike 2, do predmetne lokacije e se dolaziti pristupnim putem, koji e biti priklju en na regonalni put R19. Lokacija predvi ena za izgradnju betonjerke se, kao što se vidi sa slike 2 grani i sa lokacijama na kojima nema izgra enih individualnih stambenih objekata. Sa isto ne strane predmetna lokacija se grani i sa parcelama na kojima se nalaze postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke podizvo a „Montenegro petrol“, koja se nalazi na udaljenosti od oko 100 m, a na udaljenosti od oko 150 m se nalazi kamp Jabuka za smještaj radnika Nosioca projekta. Sa sjevero-isto ne strane lokacije projekta, na nešto ve oj koti nalazi se restoran Pirun, dok se sa južne strane lokacije projekta nalazi prostor na kojem su smješteni odre eni materijali Nosioca projekta potrebni za rad na autoputu. Tako e, sjevero-zapadno, na udaljenosti od oko 200 m, se nalazi nekoliko objekata koji se koriste za individualno stanovanje lokalnog stanovništva. Južno od lokacije projekta, kako to prikazuje slika 2 proti e rijeka Tara na udaljenosti od lokacije projekta oko 100 metara. Na udaljenosti od oko 500 m nalazi se objekat namijenjen za preradu drvne gra e. Na prostoru lokacije projekta nema šumskog rastinja. Projekat se realizuje u zoni koja nije urbanizovana i privremenog je karaktera. Na lokaciji je predvi en prostor zna ajne površine koja e se koristi za manipulaciju i parking vozila Nosioca projekta koja e opsluživati rad postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke, kao i za parkiranje vozila.

7

2.3. Prikaz pedoloških, inženjersko – geoloških, hidroloških i seizmoloških karakteristika terena 2.3.1. Pedološke karakteristike Zemljišni pokriva okoline Jabuke karakterišu dva tipa zemljišta: a) disti ni kambisol na flišu na dolinskim stranama rijeke Tare i Drcke, b) aluvijalna pjeskovita zemljišta u dolinskom dnu rijeke Tare i Drcke. Površina sme eg kiselnog zemljišta - disti nog kambisola na flišu u Crnoj Gori iznosi oko 61.000 ha. Poklapa se, uglavnom, sa pojavom gornjokrednog ili tzv. durmitorskog fliša. Gornjokredni fliš se pojavljuje u laporovito-pjeskovitoj i kre nja koj faciji. U prvom su najviše zastupljeni pješ ari, glinci, škriljci, pjeskoviti laporci i konglomerati, rje e i razni kre njaci, a u drugoj razni pjeskoviti i laporoviti knje njaci, kre nja ke bre e i konglomerati i laporci. Dominantno u eš e pješ ara, glinaca, konglomerata i laporca u pješ arskoj faciji fliša, kao i njihov sastav sa visokim u eš em kvarca (80-90 % u pješ arima), hlorita, granata, tumalina i drugih silikatnih minerala uti u da se na ovoj vrsti fliša obrazuje disti ni kambisol. Mnogim svojim osobinama sli an je disti nom kambisolu na pješ arima paleozojske i verfenske starosti. Disti ni kambisol na durmitorskom flišu u odre enoj površini zahvata sliv rijeke Tare oko Jabuke. Hemijske osobine disti nog kambisola na flišu su neujedna ene što je karakteristika i drugih disti nih zemljišta. One su uslovljene mehani kim sastavom, odsustvom kre a u zemljištu i podlozi, nekim procesima, posebno erozijom i akumulacijom humusa. Nedostatak kre a u zemljištu uti e da je ono kisele i slabo kisele reakcije. U izvjesnom broju profila reakcija je jako kisela. Aktivna kiselost se naj eš e kre e u rasponu od 4,5 do 5,5, s tim što rje e pH u vodi dostiže vrijednost 6,5, odnosno spušta se ispod 4. u KCl pH je niži za jednu pH jedinicu, ali je naj eš e kiselost u granicama 3,5-5,0. Nizak sadržaj baza, koji se kre e svega nekoliko do 15, rijetko kada i do 25 m. ekv. na 100 g zemlje, posledica je nedostatka kalcijuma i drugih baznih elemenata u flišnoj podlozi, a i uticaja visinske klime sa obiljem padavina koje uslovljavaju poja ano ispiranje baza.

8

Sadržaj humusa u sme em kiselom zemljištu na flišu je viskom, sem na obradivim i površinama sa ja om erozijom. Na terenima koji su sa o uvanom šumom i planinskim pašnjacima humusa ima, prosje no, od 5-10 %, s time što u sloju šumske prostirke od 2-5 ili 8 cm može ga biti i više. U prorije enoj hrastovoj šumi, kao i na strmim obradivim površinama, usled erozije, sadržaj humusa je nešto niži, kre e se od 1,5-5%. U ve ini profila, izuzev onih na terenima sa jakom erozijom, opadanje humusa sa dubinom je postepeno. Zbog toga i dublji slojevi, na primjer od 20-50 cm, sadrže od 2-6 % humusa. Na osnovu toga se može izvu i zaklju ak da je zemljište na flišu bogato humusom na svim onim mjestima gdje nije izražena ja a erozija. Zemljište na flišu je jako siromašno fosforom, jer ga sadrži u neznatnoj koli ini.

esto P2O5 je ispod 1 mg, a kre e se do 5, rijetko kada i 10 mg na 100 grama zemljišta. Ovako nizak sadržaj na obradivim površinama se mora na nadokna ivati ubrenjem organskim i mineralnim ubrivima. Kalijumom je ovaj kambisol, oglavnom, srednje i dobro obezbije en. Ve ina profila ili površinskih horizonata ima preko 20 mg K2O, dosta njih je sa sadržajem od 10-20 mg na 10 grama zemljišta, dok je rijedak slu aj da u cijelom profilu bude manje od 10 mg K2O. Aluvijalno pjeskovito zemljište, pjeskoviti aluvijalni nanos, kako karbonatni, tako i beskarbonatni, zastupljen je u dolinama svih važnih vodotoka u Crnoj Gori i njihovih pritoka. Kod ve ine vodotoka, u uskim dolinama, pjeskovitim nanosom je, prakti no, ispunjena skoro cijela aluvijalna zona. U koritima vodotoka, osobito u zavojima, preovla uje šljunkovito-pjeskoviti nanos u vidu sprudova i ostrva, a dalje od korita sitniji i finiji nanosni materijal. U proširenjima re nih dolina šljunkovito-pjeskoviti nanos se nalazi neposredno uz korito rijeke i rukavca koje one stvaraju usled linijske erozije i donošenja materijala za vrijeme visokih vodostaja. Pjeskoviti nanosi su karakteristi na pojava kod svih brdsko planinskih vodotoka koji su manje više buji nog karaktera, a tako se upravo ponašaju Tara i Drcka. Pored uzanih dolina, ovi vodotoci se na mnogim dionicama odlikuju velikim padovima korita, pa je to razlog pokretanja i nošenja ve ih koli ina grubljeg materijala, koji se odlaže u proširenjima i drugim djelovima rje nih dolina. Buji ni karakter vodotoka je osnovni uzrok taloženja aluvijalnih nanosa u kojima preovla uju frakcije šljunka i pijeska. Sa strmih terena škriljaca, pješ ara, fliša i drugih silikatnih podloga erozionim procesima sa lakih, pjeskovitih i erodibilnih zemljišta se pokre u i odnose znatne koli ine materijala, a potom ih prenose i istalože u dolinama vodotoka.

9

Reakcija aluvijalnih nanosa zavisi od prisustva ili odsustva CaCO3. Vrijednosti aktivne i supstitucione kiselosti su ve e u karbonatnim aluvijalnim nanosima, kre u se od 5,2-8,2 u H2O, odnosno 4,6-7,5 u KCl. kod beskarbonatnih reakcija je naj eš e kisela i slabo kisela, ali može biti i neutralna, pa i jako kisela, sa pH u KCl nižim od 4,5. Pjeskoviti nanosi u odnosu na ilovaste i glinovite imaju najmanji sadržaj humusa. Humus je u nanosnom materijalu donešen zajedno sa mineralnim esticama, pa ga ima više u slu aju kada zemljište do kojeg nanos nastaje sadrži

više humusa. Pored ovoga, na sadržaj humusa uti e i premiještanje nanosa, ime se on ispira i humusne materije odnose zajedno sa sitnijim esticama. Sa ovih razloga, iz pjeskovitih nanosa se humus naj eš e gubi i stoga je sadržaj promjenljiv i po slojevima. Pjeskoviti aluvijalni nanosi su slabo snabdjeveni fosforom što je slu aj i sa zemljištima od kojih aluvijum nastaje. Sadržaj P2O5 kre e se do 7 mg na 100 grama zemljišta. Sli no je i u pogledu sadržaja K2O, jer su i ovim elementom oni siromašni. Zemljišta predmetnog terena opisana su citatima iz knjige Zemljišta Crne Gore autora Budimira Fušti a i Grujice ureti a. 2.3.2. Geološke i geomorfološke karakteristike Predmetna lokacija se nalazi u dolinskom dnu rijeke Tare, sa njene lijeve strane. Dolinske strane izdižu se isto no i zapadno od dolinskog dna rijeke Tare. Sa desne strane rje ne doline nalazi se vrh Javorova Glava (trigonometar 1544), a sa lijeve strane Milošev Mramor (trigonometar 1518). Kako se vidi ovdje je zastupljen planinski reljef na visinama oko 1000 do 1500 m. Najmla e stijene ovog prostora izgra uju korito i dolinsko dno rijeke Tare. To su kvartarne tvorevine Holocena sastavljene od sastavljene od rje nog nanosa šljunka, pijeska, mulja i pjeskovite gline. Aluvijalni sedimenti (al) su veoma slabo raznovrsni i veoma varijabilni u pogledu debljine i granulometrijskog sastava. Sjeverno od Ku ke kraljušti razvijena je Gornja Kreda u faciji fliša (K, Pc). On ima veliko rasprostranjenje i ini glavninu geološkog sastava oko dolinskog dna rijeke Tare i Drcke. Teren je ispresijecan rasjedima pretežnog pravca sjeverozapad-jugoistok. To je posledica velikih tektonskih pokreta koje identifikujemo preko regionalnih navlaka i tektonskih krpa. Milovanova glava i

10

Planinica sjeverno od Mateševa su izgra ene od paleozojskog fliša (P1,2) ine i veliku tektonsku krpu. U Durmitorskom flišu dokazano je znatno ve e rasprostranjenje gornje krede na ra un ranije izdvajanih starijih mezozojskih i paleozojskih lanova. Kre nja ke bre e na nekim terenima imaju dominantnu ulogu u odnosu na druge lanove fliša. Sastavljene su od komada, esto veoma krupnih, slabo zaobljenih ili uglastih koji su povezani kalci-magnezijskim ili pjeskovitim vezivom. Komadi sadrže faunu mezozojskih kre njaka po ev od srednjeg trijasa zaklju no sa turonom. Naj eš i su komadi sa kaprinidama i rudistima. Mjestimi no sa njima javljaju sivi bankoviti kre njaci, zatim mrki i crni slojeviti kre njaci sa proslojcima, so ivima i muglama sivožutog i mrkog rožnaca. Skoro uvijek su ja e krasifikovani. Ponekad se me u bre ama javljaju prave lumakele od fragmenata školjaka i druge faune. U normalnim flišnim sedimentima na više mjesta na ene su gimbeline, globotrunkane (Globotruncala stuarti, Globotruncala arca), rotaline, pitonele, sfere (Pitonella ovalis, Stomiosphera sphaerica). Ovakav sastav mikrofaune esta je pojava u laporovitim kre njacima fliša sa ovih terena.

Veliki broj mikropaleontoloških analiza pokazuje pretaloženu faunu koja se javlja u kredi, ali i u starijim mezozojskim lanovima. Tereni sa flišem uglavnom su pokriveni, obrasli vegetacijom ili nepristupa ni za neposredna osmatranja. Podaci iz izdanka esto ukazuju na prevrnute ili zagnjurene bore gdje je bilo reversnog kretanja. Sedimenti uglavnom imaju ponegdje karakter metamorfisanog subfliša u kome se razaznaju sivozeleni i mrko zeleni laporoviti kre njaci; kvarcni, gro ževiti i vapnoviti pješ ari; liskunoviti laporci sa so ivima i proslojcima plavi astih kre njaka, kre nja kih bre a i mikrobre ; zatim crveni uškriljeni laporci i glinci. Po etak fliša nekad ozna avaju nekoliko metara debeli grubozrni kre nja ki konglomerati, koje slijedi tanka zona mrkog laporovitog i pjeskovitog kre njaka, pa zatim grubozrni konglomerati sastavljeni od valupata pješ ara. Iznad njih leže kalareniti i srednjozrni konglomerati sa komadima raznih stijena fliša vezanih pjeskovitim i pjeskovito-laporovitim vezivom. Najviše se u profilu javljaju dobro uslojeni pjeskoviti kre njaci, pješ ari i škriljavi pjeskoviti laporci. Mogu i da se smjenjuju laporci, pjeskoviti i kristalasti kre njaci, a znatno u eš e u gra i ove jedinice imaju bankoviti bra asti kre njaci sa mnogo odlomaka faune. Litološke karakteristike u slovu Tare i Vu jeg potoka imaju iste bitne osobine. M. D. Dimitrijevi i M. N. Dimitrijevi (1968) su utvrdili da je u terenima gornjeg toka Tare uglavnom razvijen miješani fliš ("Mixed Flysch") kao facija

11

posebnog sastava, i da je flavni pravac paleotransporta od jugoistoka prema sjeverozapadu, a znatno manjim dijelom od sjeverozapada ka jugoistoku (Državna osnovna geološka karta R 1:100 000).

12

13

2.3.3. Hidrolološke odlike terena Pored lokacije na kojoj je planirano postavljanje postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka, proti e rijeka Tara. Rijeka Tara je najduža crnogorska rijeka (oko 150 km) koja cijelim svojim tokom od izvorišta u podnožju Komova do

epan Polja gdje se sastaje sa Pivom i obrazuju Drinu proti e kroz Crnu Goru. Sliv rijeke Tare zauzima središnji pojas sjeverne Crne Gore. To je prostor izme u planina Komova, Bjelasice i Ljubišnje sa desne i Durmitora i Sinjajevine sa lijeve strane njenog toka. Nastaje od rijeka Veruše i Opasanice, njihovim spajanjem kod Hana Garan a na koti od oko 1.095 mnm. Do polovine toka Tara ima kompozitnu dolinu sa kotlinastim proširenjima, a od uš a Poljske Bistrice u Taru, oko 18 km nizvodno od Mojkovca, Tara je usjekla veli anstven kanjon dužine 78 km. Gornji sliv Tare (teritorija opštine Kolašin) razvijen je u klasti nim stijenama te je bogat površinskim vodenim tokovima. U ovom proširenom gornjem dijelu toka važnije pritoke Tare su: Drcka (15 km), Skrbuša (7 km), Svinja a (13 km) i Jezerštica sa Biogradskom rijekom (11,5 km), kao desne pritoke, a lijeve Pješ anica (5,5 km), P inja (9,5 km) i Plašnica (14 km). Izvorišni dio rijeke Tare koji se nalazi na teritoriji opštine Podgorice ima površinu od oko 100,00 km2. Na teritoriji opštine Kolašin zahvata slivno podru je površine od oko 450,00 km2. Osnovni hidrološki podaci za rijeku Taru na teritoriji opštine Kolašin daju se preko profila Crna Poljana i Trebaljevo: Proticaj (m3/s) na VS pokazuje da rijeka Tara ima buji ni vodni režim, pošto je razlina izme u Qmax i Qmin ak 1361 puta. Vodomjerna stanica Qmin Qsred Qmax Kmax/min C. Poljana 0,86 12,11 454 528 Trebaljevo 0,62 24,99 844 1361 Podzemne vode se javljaju u 3 oblika. To su malo izvori u šljkriljozno-pješ arskoj seriji (do oko 0,1 l/s), izvori pod pritiskom iz kre njaka, pješ ara i konglomerata (do oko 1 l/s) iz Durmitorskog fliša i kao podzemne akumulacije u mladim aluvijalnim sedimentima pored vodotoka (Kf oko 10-3 m/s). 2.3.4. Seizmološke karakteristike

Na osnovu raspoloživih podataka ura ena je karta seizmi ke regionalizacije Crne Gore za uslove srednjeg tla („Srednje tlo” na urbanim prostorima Crne Gore, sa litološkog aspekta, odgovara glinovito-pjeskovito šljunkovitom tlu, sa brzinom longitudinalnih seizmi kih talasa od 1760 m/s, odnosno transverzalnih

14

talasa od 740 m/s, sa srednjom gustinom od 1.9 t/m3 i prosje nom dubinom podzemne vode od 10 metara).

Slika 5. Seizmi ka rejonizacija Crne Gore (Radulovi V.,Glavatovi B., Arsovski M., i Mihailov V.1982)

Ova karta sadrži parametar osnovnog stepena seizmi kog intenziteta na podru ju Crne Gore, a na njoj se izdvaja nekoliko aktivnih i potencijalno aktivnih seizmogenih zona. Središnji dio Crne Gore sa sjevernim regionom, uklju uju i i opštinu Kolašin, okarakterisan je mogu im maksimalnim intenzitetom od VII stepeni MCS skale.

15

Slika 6. Karta o ekivanih maksimalnih horizontalnih ubrzanja za povratni period od 475 godina, sa vjerovatno om realizacije od 70%

Slika 7. Karta o ekivanih zemljotresa sa maksimalnim magnitudama u

okviru povratnog perioda od 100 godina, sa vjerovatno om realizacije od 70%

16

Po B. Glavatovi u, sa karata se vidi da je maksimalno o ekivana magnituda zemljotresa oko 5,4, a maksimalno horizontalno o ekivano ubrzanje tla oko 0,14. Koeficijent seizmi kog intenziteta Ks za zonu seizmi nosti VII je 0,025. 2.4. Izvorišta vodosnabdijevanja U okviru zone Jabuka, gdje je planirano postavljanje postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka, nema izgra ene vodovodne mreže. Manji broj objekata se snabdijeva vodom individualno. Zbog toga e Nosilac projekta za potrebe kampa koristiti vodu iz rijeke Tare, pumpom klapaciteta 300 l/s. Ova voda e se koristiti za tehni ke potrebe funkcionisanja kampa. Što se vode za pi e ti e, ista e biti obezbije ena tako, što se Nosilac projekta odlu io da koristi flaširanu

vodu koju e dopremati na predmetnu lokaciju. Vodoizdašnost aluvijalnih sedimenata je dobra i prognozirano je Kf na oko 10-3 m/s. To može da obezbijedi potrebne koli ine vode za postrojenje, pa se uz flaširanu vodu pitanje vodosnabdijevanja kampa može smatrati završenim. 2.5. Prikaz klimatskih karakteristika Me u klimatskim faktorima, koji bitno uti u na klimu pojednih krajeva i mjesta u Crnoj Gori, najve i uticaj imaju: geografska širina, udaljenost od mora, reljef, nadmorska visina, jezera, tlo, biljni pokriva i antropogena aktivnost.

Jabuka se nalazi na prelazu izme u Cfs" b i Cfb klimata po Kepenu. Cfs" b klimat karakteriše umjereno topla klima bez naglašenog sušnog perioda tokom godine, sa suvim ljetima. Prosje na temperatura najtoplijeg mjeseca je manja od 22 C, ali bar 4 mjeseca tokom godine imaju srednju mjese nu temperaturu preko 10 C. Cfb klimat karakteriše umjereno topla klima bez sušnog perioda tokom godine. Prosje na temperatura najhladnijeg mjeseca je ve a -3 C, a manja od 18 C. Prosje na temperatura najtoplijeg mjeseca je manja od 22 C i bar 4 mjeseca u godini imaju srednju mjese nu temperaturu ve u od 10 C.

Za dobro poznavanje vremena potrebno je poznavati kretanje klimatskih elemenata i to ne samo njihovih prosje nih ve i ekstremnih stanja. U takva ekstremna stanja spadaju: dnevne maksimalne i minimalne temperature, stanja vazdušnog pritiska, padavina, vjetrova, trajanja padavina itd. Kvantitativna odre ivanja klimatskih elemenata omogu uju podaci dugogodišnjih mjerenja hidrometeoroloških organizacija.

Temperatura vazduha

Temperature, a u cjelini i klimatske prilike, mijenjaju se najviše u zavisnosti od promjene geografske širine, promjene odstojanja od Jadranskog mora, apsolutne

17

visine i raznolikosti reljefa. U godišnjem prosjeku najniže temperature vazduha imaju djelovi doline sa najve om nadmorskom visinom. Tabela 2.5/1. Apsolutna minimalna temperatura vazduha God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 -25,2 -18,9 -13,2 -3,4 1,3 1,4 3,5 2,1 0,6 -4,5 -5,9 -15 2001 -8,3 -12,5 -4,6 -8,5 -2 0,1 6,2 4,9 1,5 -2,3 -13,1 -18,4 2002 -15,7 -7,4 -4,1 -7,2 1,8 3,4 7,3 6,9 0,8 -5,4 -6,6 -12,9 2003 -14,6 -17,4 -10,1 -10,1 2,3 6,8 4,9 5 -0,8 -4,6 -7 -13,9 2004 -15,3 -14,6 -14,5 -2,7 -2,8 5,5 5,6 4,5 -2,1 1 -14,3 -8,8 2005 -14,4 -23,4 -15,5 -5,7 -1,5 0,9 6,4 4 4,6 -5,2 -9,2 -17,9 2006 -24,8 -19,5 -18,6 -2,9 -2,1 0,5 5,1 2,5 4,2 -5,6 -7,5 -14,4 2007 -9,5 -9,6 -4,1 -2,8 1,7 5,4 4,2 3,4 -0,4 -4,6 -11,5 -16,2 2008 -19,3 -15,6 -6,2 -3 -0,1 4,3 6,9 4,9 1 -3 -17,2 -13,5 2009 -18,2 -18,1 -9 -1,8 -0,4 3,2 5,4 7,4 3,7 -7,6 -6,1 -15,7 2010 -15,1 -18,4 -16,1 -1,8 0,5 5,1 5,7 5,2 0,1 -4 -1,2 -15,8

Tabela 2.5/2. Apsolutna maksimalna temperatura vazduha

God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 9,2 13,2 16,6 23,8 25,9 31,8 34,8 36,6 25,1 25,4 19,1 12,5 2001 14,4 13,3 20,3 24,7 25,3 27,9 31,4 34 23,8 24,7 16,6 5,2 2002 14,7 14,1 20,1 18,6 24,2 32,2 30,2 29,5 23,7 21,6 19,6 9,8 2003 11 10,9 16,8 25,2 28,9 29,3 33,3 34,9 26,5 23,6 19,2 13,6 2004 9,9 15,1 18,8 19,3 22,6 29,3 32,6 30,1 28,4 23,6 25,4 12,3 2005 12,5 8,2 16,9 20 25,7 28,3 32,1 33 25,2 22,4 19 10 2006 8 10,1 17,8 20,2 29,3 32,6 29,5 33 28 24,9 17,1 12,6 2007 15,1 15,8 15,8 22,3 28,2 29,8 35 36,4 26,5 24,2 11,7 10,2 2008 11,9 19,3 15,7 21,1 29,9 30,9 30,3 33,3 32,7 21,3 20,8 10,3 2009 9 13,6 15,2 20,9 28 29,2 33,2 31 28,4 24,9 18,2 12,7 2010 11,3 10,6 18 22,9 24,9 32,3 31,4 33,8 21,8 12,2

O svježini ljeta dosta ubjedljivo govori podatak o malom broju dana sa temperaturom ve om od 30 oC (u godišnjem prosjeku oko 15 dana). Me utim, u Kolašinu ima oko 50 dana godišnje sa maksimalnom temperaturom. Najhladniji mjesec u svim djelovima je januar. Zbog opadanja temperature sa visinom temperaturne razlike u djelovima sliva, koji imaju najve u nadmorsku visinu, još su oštrije izražene. Ovdje su zime vrlo oštre i duge, a vrhovi planina su po nekoliko mjeseci pokriveni snijegom. Apsolutno kolebanje temperature vazduha u cijelom slivu je vrlo izrazito. Analiza podataka o vjerovatno i minimalnih temperatura vazduha pokazala je da je u ve em dijelu javljanje minimalnih temperatura u intervalu od 5,1 do 10,0 °C (u godišnjoj vrijednosti). U toku zimskih mjeseci, najve a vjerovatno a trajanja minimalnih temperatura je u intervalu od -4,9 do 0,0 °C, i to sa 30-40 %. Sude i po podacima stanica, najve a vjerovatno a javljanja maksimalnih temperatura je u intervalu od 0,1 do 5,0 i 5,1 do 10,0 °C. Me utim, u julu mjesecu, skoro u svim djelovima sliva, najve a vjerovatno a javljanja maksimalnih temperatura je u intervalima od 20,1 do 25,0 i 25,1 do 30,0 °C.

18

Broj ljetnjih dana sa temperaturom vazduha iznad 25 oC kre e se od 10 dana na planinskim vrhovima, do 40 dana u dolini Tare. Godišnje prosje no ima 45 dana sa maksimalnom temperaturom vazduha iznad 25 0C. Prosje no ima 6 dana sa temperaturom vazduha iznad 30 oC. U termi kom pogledu, jasno se izdvajaju godišnja doba, bez obzira dali se radi o južnim ili sjevernim djelovima sliva. Naro ito su ekstremne sezone ljeto-zima. Godišnji hod temperature, uglavnom, pokazuje neke zajedni ke karakteristike.Srednja temperatura u julu kre e se u Kolašinu 15,9 °C.

Kontintetalnu klimu karakteriše izrazita smjena godišnjih doba, koja je najuo ljivija, na primjeru temperatura. Zimski mjeseci su; decembar, januar, februar; prolje ni - mart, april, i maj; ljetnji - jun, juli i avgust i jesenji-septembar, oktobar i novembar. Prosje na zimska temperatura u Kolašinu iznosi -0,9 oC, prolje na 11,3 oC, ljetnja 21,3 oC i jesenja 12,0 oC. Razlika izme u susjednih godišnjih doba iznosi oko 10 oC. Izraziti prelazi primije uju se i kod srednjih mjese nih temperatura prolje a i jeseni, dok su u ljetnim i zimskim mjesecima mnogo ujedna eniji. Srednje mjese ne temperature u regiji rastu od januara do avgusta i zatim opadaju do kraja godine. Prosje na razlika izme u srednje mjese nih temperatura, odnosno prosje an rast i opadanje iznosi 4,2 oC. Porast temperatura izme u januara i februara je nešto manji od 3 oC; slede ih mjeseci, sve do avgusta, iznosi od 4,2 oC do 5,3 oC.

Kontinentalnost klime ilustruje izrazita razlika izme u najtoplijeg i najhladnijeg mjeseca (22 oC). Srednje mjese ne temperature u pojedinim godinama odstupaju od srednjih vrijednosti. Srednja godišnja temperatura vazduha Kolašina dobijena na, osnovu srednjih mjese nih temperatura iznosi 7,1 °C. Srednja, mjese na temperatura, tri mjeseca je ispod 0 °C. Najtopliji mjesec je jul sa prosje nom temperaturom od 15,7 °C, najhladniji mjesec je januar - 3,1 oC. Toplotni prelaz od zime ka ljetu nešto je brži od odgovaraju eg prelaza ljeta ka zimi. Jesen je toplija od prolje a, što je svakako rezultat znatnog uticaja mediteranskih struja.

Tabela 2.5/3. Srednje mjese ne i godišnje temperature vazduha

Mjesto I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

Kolašin 5,1 6,7 9,7 13,9 18,8 23,0 26,1 25,7 21,5 15,7 10,5 6,8 15,3

Srednja godišnja temperatura Kolašina je 15,3 oC, što je posledica nadmorske visine i uticaja Jadranskog mora. Kretanje srednjih mjese nih temperatura ima ravnomjeran i pravilan hod. Najtopliji mjesec je jul, a najhladniji januar. Ljetnjih dana, kada je maksimalna temperatura ve a od 15 oC ima prosje no 130 godišnje, dok je broj ledenih dana (maksimalna temperatura je niža od 0 oC)

19

rijetko ve i od 5 godišnje. Period u kome se javljaju mrazevi je od 15. novembra do 15. aprila.

estalost mraznih dana na podru ju Kolašina prosje no je godišnje zastupljena sa 127,2 dana, odnosno 34,8% od cijele godine. Period javljanja ovih dana je od septembra do maja. Mraznim danima se ra unaju oni u kojima je minimalna dnevna temperatura ispod 0 oC. U Nacionalnom parku „Biogradska gora” mraznih dana ima prosje no 13,5 i to uglavnom tokom prolje a i jeseni. Prvi mrazevi na najvišim terenima Bjelasice javljaju se prije 16. septembra.

Relativna vlažnost vazduha

Najve u relativnu vlažnost vazduha ima rejon Kolašina 90 %. O igledno da veliki kompleksi šuma uti u na ovako velike vrijednosti relativne vlage. Minimum re ativne vlažnosti je u avgustu, i to u Kolašinu 67 %. Ako se izdvoje ekstremne vrijednosti (maksimum i minimum), kao važne karakteristike godišnjeg hoda, u svim godišnjim dobima skoro da nema bitne razlike vrijednosti relativne vlažnosti. U ekstremno suvim godinama ve e raz ike se pokazuju kod svih stanica, a u ekstremno vlažnim godinama kriva godišnjeg hoda relativne vlažnosti ima skoro identi an oblik u svim djelovima opštine. Vlažnost vazduha predstavlja jedan od važnih klimatskih elemenata i njegove vrijednosti mogu se najbolje sagledati preko tabelarnog pregleda.

Tabela 2.5/4. Srednja mjese na relativna vlažnost vazduha

God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 77 76 71 69 73 69 69 67 78 81 84 81 2001 86 73 76 73 72 72 72 69 82 79 79 82 2002 78 77 69 73 75 74 77 81 83 82 81 87 2003 86 75 68 71 68 74 70 68 75 83 82 85 2004 81 81 78 78 77 77 72 76 77 82 80 83 2005 77 77 77 69 74 72 74 77 81 79 83 87 2006 81 83 83 75 72 78 71 78 78 77 79 85 2007 83 82 78 67 79 78 65 70 80 84 88 85 2008 84 76 85 80 76 78 77 74 80 83 86 86 2009 90 81 84 74 79 79 76 77 80 87 85 92 2010 86 89 82 81 78 80 78 73 82 87 90 90

Pri nižim temperaturnim uslovima, granica izme u suvog i vlažnog vremena je vlažnost vazduha od 72%, tako da se u ovoj regiji smjenjuju dva perioda; vlažni od novembra do februara, i suvi od marta do oktobra. Koli ina isparavanja ve a je na uzvišenjima gdje su ja a strujanja vazduha, za razliku od dolina gdje je cirkulacija slabija. Veli ina isparavanja manja je na odsojnim nego na prisojnim stranama.

20

Obla nost i insolacija

Prosje na godišnja obla nost iznosi 4,8 (izražena u desetinama pokrivenosti neba oblacima). Srednja obla nost po mjesecima kre e se od 2,7 u avgustu do 6,2 u februaru. Relativna vlažnost u gradu, zbog smanjenja vegetacije je niža nego u okolini 5 - 10. Iz tabele koja slijedi prikazane su srednje mjese ne vrijednosti obla nosti za Kolašin.

Tabela 2.5/5. Srednja mjese na obla nost vazduha

God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 4,9 5,9 5,7 5,6 4,3 3,8 3,1 2,6 5,6 6 6,7 5,7 2001 8,1 6,5 7 6,8 6,2 4,5 4,6 3,5 6,8 4,8 7,1 7,7 2002 5,3 5,9 6 6,9 5,9 4,6 5,1 6,2 7,6 6,4 7,5 8,3 2003 7,8 5,9 4,8 6,9 4,7 4,8 3,3 3,3 5,6 7,2 6,3 6,5 2004 8,3 6,7 6,4 8 6,5 5,5 4 4,4 4,6 6,4 6,8 6,9 2005 5,9 6,8 6,5 5,8 6,3 4,6 4,6 6 6,7 6,5 7 8,6 2006 6,4 7,4 7,8 7,1 5,7 5,5 4,6 5,9 6 5,3 5,1 6,5 2007 6,3 7,6 6,8 4,1 6,2 4,5 2 3,8 6,2 7 7,5 6,5 2008 6,3 5,9 7,3 7,9 5,5 5,1 4,6 2,8 6,3 5,7 7 7,4 2009 7,7 8,1 8,1 6,2 5,6 5,8 4 5 6,3 6,8 5,5 8,9 2010 8 8,1 6,9 7 6,7 5,7 5,6 2,8 6,3 7,2 7,5 7,8

Srednja godišnja obla nost, od 50%, svrstava ove predjele u najobla nije djelove Crne Gore. Najve a obla nost je u decembru (70%), u februaru (68%), a u martu i novembru (67%), dok ljetnji mjeseci imaju obla nost ispod 50%. Na podru ju Kolašina najvedriji su ljetnji mjeseci, dok je obla nost u toku zime znatno pove ana. Broj vedrih dana najve i je u julu i avgustu, a tada je insolacija najve a. Najviše vedrih dana ima u avgustu, septembaru i oktobru, a najmanje u februaru i maju. Karakteristi no je da u januaru ima šest vedrih dana. Najviše obla nih dana je u decembru. U Kolašinu najve a obla nost se javlja u decembru (72%), a re e u januaru i novembru. Najmanja obla nost je u julu i avgustu (43%). Podru je opština Kolašin ima godišnje oko 60 vedrih, a dvostruko više obla nih dana. Ostali dani u godini spadaju u grupu mutnih dana. Obla nost je u prosjeku najve a tokom zimskih, a najmanja u ljetnjim mjesecima. Najve a obla nost je u januaru (7,1). Prosje an broj vedrih dana sa srednje dnevnom obla noš u jednakom ili manjom od 2/10 neba. Kolašin u svom godišnjem iznosu bilježi 40,7 vedrih dana. Prekrivenost neba oblacima je najmanja u ljetnjim mjesecima julu i avgustu, a najve a u hladnom periodu godine kad se prekrivenost neba kre e od 60-70 % neba.

21

Tako e važan klimatski element je i sun eva radijacija. Trajanje sijanja sunca u kotlinama i rije nim dolinama smanjeno je zbog pojave magle.

Tabela 2.5/6. Dužina trajanja sun evog sjaja (u asovima) za 1999. godinu

Mjesto I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

Kolašin 118 122 165 195 249 281 341 319 250 198 125 108 2474

Sunce sija oko 2474 asova a navedeni rezultat zavisi od ekspozicije terena i stepena obla nosti. Broj sun anih dana u julu iznosi 341 asova ili 11 asova prosje no po danu, a najmanju je u januaru i decembru, i to po 3 asa po danu. Prema tome, Kolašin odlikuje se ne samo velikim brojem sun anih asova u toku godine, ve i njihovim povoljnim rasporedom po pojedinim mjesecima. Najve i broj sun anih sati je 280,6 (2009) u julu mjesecu a najmanji u decembru iznosi 13,2 sun anih sati. Intenzitet sun eve insolacije je naro ito velik na visokim planinama, gdje je vazduh re i, a njegova zamu enost i vlažnost manja.

Padavine

U tabelama 2.5.7 i 2.5.8 prikazane su maksimalne dnevne koli ine padavine i mjese ne sume padavina po mjesecima za period od 2000-2010. godine.

Tabela 2.5/7. Maksimalne dnevne koli ine padavina

God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 40,6 33,5 47,1 62,9 6,2 22,2 32,6 11,1 226,8 36,3 99,3 142,6 2001 71,4 39 43 49,2 16,9 116,3 7,6 3,1 62,8 21,1 102 32,3 2002 39,6 31,5 23 68,1 35 62,9 30,8 21,9 144,6 105 58,4 56,2 2003 99,9 101,2 2,6 55,6 26,5 31,1 23,9 13,6 34,9 168,1 83,4 52 2004 139,8 125,3 33,5 68,5 100,5 12,9 61,3 19,6 61,7 83,6 62 97,7 2005 27,2 50,9 114,3 27,2 31,7 59,7 27,4 49,4 171,8 97,6 195,1 101,6 2006 49,9 81 90 47,4 28 29,7 23,9 97 26,9 9 54,4 81,9 2007 72,8 37,1 81,9 3,1 19,9 41,1 21,4 5,1 59,6 34,5 61,7 56,8 2008 59,8 24,7 99 23,9 11,2 49,7 62 17,3 57 69,5 87,9 101,6 2009 78,2 38,4 71,6 7,3 19,3 50,5 13,7 21,5 19,2 93,2 122,4 70,4 2010 118 56,5 39 29,9 102,8 58,1 7,5 8,7 26,8 25,3 156 142,2

Tabela 2.5/8. Mjese ne sume padavina

God jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 76,8 111,4 114,5 164 26,5 56,2 61,7 19,7 421 109,7 392,8 413,1 2001 274,2 111 233,6 247 107,4 181,7 32,3 9,7 355,9 44,4 469 115,6 2002 61,1 71 45,5 168,6 84,4 127,1 93,8 86,5 346,6 277,7 177,3 156,5 2003 402,3 140,9 5 121,2 74,6 91,2 42,8 19,2 73,3 686,3 307,4 95,5 2004 436,4 325,4 213,3 304,8 294,1 62,7 137,4 57,4 127,6 243,5 227,5 474,1 2005 97,6 269,4 282,2 124,4 107,3 109,6 79 149,5 269,5 157,9 417,2 536,3 2006 121,1 216,9 349 129,4 55,6 145,8 57,6 227,6 81,1 28,1 134,2 166,6

22

2007 205,2 220,7 172,2 8,5 136,9 101 44,9 16,3 232,2 141,5 321,9 120,9 2008 130 55,9 401,5 132,6 37,4 103,5 113,5 20,2 114,4 213 308,5 426,9 2009 359,3 165,4 185,5 36,4 85,8 166,9 43,7 70,7 63,7 289,4 304,6 398,4 2010 433,8 423,6 174,7 185,1 202,2 102,9 34,2 12,1 117,1 145,4 697 593,1

Srednje mjese ne koli ine padavina na kišomjernoj stanici Kolašin se kre e od 71 mm vodenog taloga (mjesec jul) do 302 mm (mjesec novembar). Srednja godišnja suma padavina iznosi 2057 mm vodenog taloga. Najve e kolebanje godišnje koli ine padavina pokazuje stanica Kolašin.

Srednje mjese ne koli ine padavina za cijelo podru je Kolasina ukazuje na odre enu pravilnost u pogledu koli ine izlu enog atmosferskog taloga tokom godine. Izraženi maksimumi padavina su tokom X-III mjeseca, a minimumi tokom VII-VIII mjeseca. Koli ine padavina imaju kontinuitet trenda rasta od IX do XII mjeseca sa laganim opadanjem u zimskom periodu. .Skoro na itavom podru ju u raspodjeli padavina po mjesecima (u prosje nim mjese nim vrijednostima) ne postoji izražen sušni period, ve su padavine dosta ravnomjerno raspore ene u toku godine. Najve e koli ine padavina su u jesenjim i zimskim mjesecima: novembar, decembar, januar. Pored toga mjese ni pregled padavina pokazuje da u navedenom podru ju nema suvih mjeseci i padavine su dosta - ravnomjerno raspore ene. Razumije se, minimum padavina, pada na ljetnje mjesece, osim toga sva tri ljetnja mjeseca zajedno imaju mnogo manju koli inu padavina nego novembar i decembar. Ljetnje kiše su kratkrotrajne u obliku pljuskova, tako da su ljetnji mjeseci veoma povoljni sa aspekta turisti kog prometa. Prosje na godišnja koli ina padavina koja se izlu i iznad ove opštine iznosi 1790 mm. Ve a je u južnom (1850 mm), a manja u sjevernom dijelu. Padavinskih dana (koli ina ve a od 0,1 mm) ima godišnje oko 160, a u vlažnim godinama i do 200. Maksimum dana sa padavinama je u decembru (19) a minimum u avgustu 8. Ljeti se padavine izlu e u vidu kratkotrajnih i jakih pljuskova, a u jesen u vidu dugotrajnih kiša koje traju i po 15 dana. Prosje ne koli ine padavina ne daju pravu sliku ovog klimatskog elementa jer u pojedinim godinama padne mnogo više ili mnogo manje taloga od prosjeka.

Raspored padavina tokom godine je neujedna en. Izdvajaju se dva maksimuma i dva minimuma. Primarni maksimum je jun, sa prosje no 390 mm, a sekundarni je u decembru sa prosjekom od 170 mm. Primarni minimum padavina je u oktobru. Odstupanja od prosje noga stanja su jako prisutna. Razlike u koli ini padavina izme u najsušnije i najvlažnije godine najve e su u maju 231 mm, junu 380 mm i decembru 129 mm. U svim mjesecima bilo je slu ajeva kada je palo više taloga od prosjeka za najvlažniji mjesec (oktobar) ili za najsuvlji mjesec (jun).

23

Padavinski režim odlikuje neravnomjernost raspodjele po mjesecima uz razvijanje ljenjih lokalnih depresija sa nepogodama i pljuskovima.

Tabela 2.5/9. Godišnje kretanje koli ine padavina u mm Mjesto I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

Kolašin 184 180 151 135 92 62 40 63 117 182 232 215 1970

Godišnje koli ine padavina se kre u u rasponu od 2.225 mm do 860 mm.Odstupanja od prosje nog i naj eš eg stanja ve a su u pozitivnom nego u negativnom smislu. Za prou avanu regiju vrlo je svojstven raspored padavina po godišnjim dobima. U prolje e se izlu i u prosjeku 580 mm ili, 25 % godišnjih padavina, ljeti 340 mm ili 23 %, u jesen 213 mm ili 23 % i zimi 238 mm ili 18 %. Ako se uzme u obzir da se u prolje e topi snijeg, i da tada vlaži zemlju, onda su prolje e i jesen najvlažnija godišnja doba. Prosje an broj dana sa kišom je veliki i iznosi 201 ili 65,1 %. Radi se uglavnom o slabim kišama. Obilne kiše padaju 23 dana godišnje ili 7,5 %. Na prostoru prou avane opštine prisutne su znatne oscilacije godišnjih koli ina padavina. U dvanaest godina oscilacije odstupaju od prosjeka za više od 10 %, a u etiri godine za više od 20 % od srednjih vrijednosti. Koli ina padavina je tako rasporedjena da se ljeti izlu i 5-7 % a zimi ak 45-50 % od ukupnih godišnjih padavina. Najve i dio padavina je izlu en u zimskim mjesecima, i pretežno se javlja u obliku snijega.U 1999. godini kiša se javlja 108 dana. Najve i broj dana sa kišom je jesen sa 32 dana, a najmanje ljeto 23 dana.Kolašin godišnje primi u proseku 2429 mm padavina. U Kolašinu se najviše padavina izlu i u novembru i decembru (333 mm i 353 mm), preko 200 mm se izlu i u januaru, februaru, martu, aprilu i oktobru, a mjesec sa najmanje padavina je jul (56 mm). Snijeg Prve pojave snijega mogu se o ekivati i u septembru mjesecu, ali ne dolazi do formiranja snježnog pokriva a. Statisti ki obra eni podaci o maksimalnim visinama sniježnog pokriva a po mjesecima i na godišnjem nivou dati su u tabeli 2.5/10.

Tabela 2.5/10. Maksimalna visina sniježnog pokriva a (cm) jan Feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 2000 77 94 88 12 0 0 0 0 0 0 0 2 2001 26 37 28 24 0 0 0 0 0 0 23 49 2002 58 29 11 2 0 0 0 0 0 0 0 3

24

2003 68 95 76 6 0 0 0 0 0 2 0 15 2004 27 34 58 0 0 0 0 0 0 0 62 13 2005 102 139 156 48 0 0 0 0 0 0 28 42 2006 35 43 57 0 0 0 0 0 0 0 16 13 2007 10 11 42 0 0 0 0 0 0 7 31 10 2008 17 12 33 0 0 0 0 0 0 0 18 6 2009 36 39 47 0 1 0 0 0 0 11 0 45 2010 27 32 48 0 0 0 0 0 0 2 9 33

Pojava sniježnog pokriva a u Kolašinu se javlja sredinom novembra, a poslednji dan je sredinom aprila. Na višim visinama kao prvi sniježni dan se uzima 15. oktobar, a poslednji 16. maj. Po inje naj eš e da pada u novembru i traje sve do aprila. Srednji datum pojave sniježnog pokriva a jeste 4. novembar, poslednji 7. maj, a trajanje sniježnog pokriva a iznosi 128 dana.

Više od 0,1 m padne samo tokom 30 dana, dok se sniježni pokriva zadrži više od 120 dana. To je, u odnosu na period sa negativnim temperaturama znatno kra e. Na površima zadržava se godišnje od 120 do 160 dana a u najnižim djelovima sliva od 60 do 90 dana. U jarugama, uvalama i vrta ama zadržava se tokom cijele godine. Na osnovu svega prethodno istaknutog možemo zaklju iti da se regija odlikuje dosta velikim brojem dana sa prisustvom sniježnog pokriva a. Padavine u obliku snijega su vrlo teža pojava, prosje no se najviše zadržava u januaru i februaru, više od 24 dana, snijeg se može održati u aprilu, a re e u maju i oktobru.

U Kolašinu je broj dana sa sniježnim pokriva em 90,9. Sniježni pokriva se zadržava od novembra (8 dana), do marta (10 dana). Snijeg se može zadržati u aprilu a rje e u maju i oktobru.

Karakteristi no je da se snježne padavine prose no ne javljaju samo u julu i avgustu, iako su zabilježene i u ova dva mjeseca. Zna ajnije u eš e snježnih padavina je od oktobra (21%) do aprila (65%). Ako se uzme u obzir taj fenomen onda se mogu o ekivati povoljni uslovi za skijanje od 20 oktobra do 20 aprila, odnosno punih 6 mjeseci.

Koeficijent kolebanja, koji je odnos godina sa najve om sumom padavina i godine sa najmanjom sumom padavina na primjer za Kolašin iznosi 2,1.Navedene vrijednosti pokazuju da su godišnje sume padavina postojane i da je ekstremno godišnje kolebanje padavina malo.

Vjetar Kao što je prikazano u tabeli 2.5/11 i ružama estina pravaca i brzina vjetra za podru je Kolašina zna ajan dio godine pripada vjetrovima iz sjevernog i sjeveroisto nog i južnog kvaaranta i za iste se može re i da su preovla uju i

25

jetrovi. Malih estina ali veliih brzna i maksimalno ostvarenih brzina vjetra pripada vjetrovima iz južnog, jugoisto nog i jugozapadnog kvadranta. Ukupnom vremenu bez vjetra u Kolašinu pripada 45,3 % u toku godine.

Tabela 2.5/11. Raspodjela prosje ne maksimalne i prosje ne srednje brzine vjetra i njegove estine po pravcima - vmax (m/s), vsr (m/s), estina (%) smjer N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW TIŠ

vmax 15,5 15,5 6,7 6,7 2,4 4,4 9,3 12,3 22,6 18,9 15,5 15,5 9,3 9,3 9,3 12,3

vsr 3,0 3,1 2,8 3,2 1,1 1,2 1,7 2,4 2,8 3,3 3,5 3,4 2,8 2,3 2,2 2,4

est. 17,6 3,9 0,1 0,0 0,1 0,1 0,4 2,5 11,7 4,0 2,4 3,3 1,1 0,5 1,1 5,8 45,3

2.6. Flora i fauna

Osnovu vegetacije u neposrednoj blizini predmetne lokacije ine bukove šume Fagus sylvatica. U sloju drve a pored bukve (Fagus sylvatice) kao glavnog edifikatora javljaju se i javor (Acer pseudoplatanus), (Acer platanoides), gorski brijest (Ulmus montana), obi ni jasen (Fraxinus excelsior),crni jasen (Fraxinus ornus),sitnolisna lipa (Tilia cordata). Sloj žbunja je naj eš e vrlo bogat i u njemu se javljaju pasje grož e (Lonicera xylosteumi i L. alpigena), crvena zova (Sambucus racemosa), likovac (Daphne mezereum), širokolisna kurika (Euonymus latifolius), žestika (Rhamnus fallax). Od zeljastih vrsta su zastupljene medve a šapa (Heracleum sphondylium), ljepljiva kadulja (Salvia glutinosa), žuti gavez (Symphytum tuberosum), lukovi asta režuha (Cardamine bulbifera), ajdu ica (Mycelis muralis), Petrov krst (Paris quadrifolia).

26

Iznad pojasa bukovih šuma, ali i niže zahvaljuju i temperaturnoj inverziji, javljaju se bukovo-jelove šume sa asocijacijom Abieto-Fagetum. Dominantne drvenaste vrste su bukva (Fagus sylvatica) i jela (Abies alba). Uz njih rastu gorski javor (Acer pseudoplatanus) i gorski brijest (Ulmus glabra). Sloj žbunja, je vrlo siromašan drugim vrstama te se javljaju sporadi no lijeska (Corylus avellana), crno pasje grož e (Lonicera nigra), jarebika (Sorbus aucuparia), planinska ruža (Rosa pendulina), likovac (Daphne mezereum). U prizemnom spratu pored uobi ajenih šumskih vrsta srije e se i borovnica Vaccinium myrtillus. Južno od predmetne lokacije proti e rijeka Tara na udaljenosti od oko 100 m. Predmetnu lokaciju od vodotoka rijeke Tare dijeli zajednica crne jove (Alnetum glutinosae) sa drvenastim vrstama: crna jova (Alnus glutinosa), siva vrba (Salix eleagnos), bijela vrba (Salix alba), glog (Crataegus monogyna), crna zova (Sambucus nigra), obi na kurika (Euonymus europaeus), glog (Cornus mas), lijeska (Corylus avellana), pasja ruža (Rosa canina), orlovi nokti (Lonicera caprifolium) itd. Pojedina stabla su obrasla puzavicama: pavit (Clematis vitalba) i bršljan (Hedera helix). Na pomenutoj lokaciji nisu zabilježene rijetke, prorije ene, endemi ne i ugrožene biljne vrste koje su navedene u "Službeni list Republike Crne Gore", br.76/2006. Fauna Na širem prostoru je zastupljena fauna šumskih sisara, kao što su medvjed (Ursus arctos), srna (Capreolus capreolus), vuk (Canis lupus), lisica (Vulpes vulpes), vjeverica (Sciurus vulgaris), zec (Lepus europeus), divlja svinja (Sus scorfa), kuna zlatka (Martes martes), vidra (Lutra lutra), lasica (Musteal nivalis), puh (Glis glis), slijepi miš (Rhinolophus hipposideros, Vespertilio murinus, Myotis myotis, Nycalus sp.), jazavac (Meles meles), divlja ma ka (Felis silvestris), šumska rov ica (Sorex araneus), šumski puh (Dryomyes nitedula), a u neposrednoj blizini, tj.na okolnim livadama i u žbunastoj vegetaciji se mogu na i: šumski jež (Erinaceus concolor), krtica (Talpa europea), doma i miš (Mus musculus), poljski miš (Microtus arvalis), šumski miš (Apodemus sylvaticus), pacov (Epimys rattus), crni pacov (Ratus ratus), doma a rov ica (Crocidura russula), sniježna voluharica (Chynomyes nivalis), hermelin (Mustela erminea). U šumama se od karakteristi nih vrsta ptica srije u šumska sova (Strix aluco), jastreb (Accipiter gentilis), sivi soko (Falco peregrinus), planinski detli (Dendrocopos leucotos), crna žuna (Dryocopus martius). Registrovane su i golub grivnaš (Columba palumbus), kukavica (Cuculus canorus), planinska siva

27

sjenica (Parus montanus), brgljez (Sitta europea), kratkokljuni puzi (Certhia familiaris), cari (Troglodytes troglodytes), drozd imelaš (Turdus viscivorus), drozd pjeva (Turdus philomelos), kos (Turdus merula), obi na crvenrepka (Phoenicurus phoenicurus), crnokapa grumuša (Sylvia atricapilla), kralji (Regulus regulus), vatroglavi kralji (Regulus ignicapillus), zimovka (Pyrrhula pyrrhula), zeba (Fringilla coelebs), obi ni mišar (Buteo buteo), kobac (Accipiter nisus), veliki detli (Dendrocopus major). U okolini predmetne mikrolokacije prisutne su slede e vrste gmizavaca: šumska kornja a (Testudo hermanni), zidni gušter (Podarcis muralis), zelenba (Lacerta viridis), blavor (Ophisaurus apodus), sljepi (Anguis fragilis), mrki smuk (Malpolon monspessulana), obi ni smuk (Elaphe longissima), poskok (Vipera ammodytes) i dr. Prisutne su i vrste žaba: travnja a (Rana temporaria), gr ka žaba (Rana graeca), žutotrbi muka (Bombina variegata). Prema Riješenju Republi kog zavoda za zaštitu prirode o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Sl. List RCG, br. 76/06), vrste koje su stavljene pod zaštitu, a koje se mogu na i u blizini lokacije betonjerke su: šareni daždevnjak (Salamandra salamandra), krasta a (Bufo bufo), zelena krasta a (Bufo viridis), gatalinka (Hyla arborea), zelena žaba (Rana ridibunda), gr ka žaba (Rana graeca), šumska kornja a (Testudo hermanni), zidni gušter (Podarcis muralis), livadski gušter (Lacerta agilis), zelenba (Lacerta viridis), sljepi (Anguis fragilis), barska bjelouška (Natrix natrix), rije na bjelouška (Natrix tessellate), obi ni smuk (Elaphe longissima). Iz pregleda navedenih vrsta, može se zaklju iti da najve u pažnju prilikom realizacije projekta treba posvetiti zaštiti vodozemeaca i gmizavaca. Rijeka Tara

Neposredno uz obalu rijeke Tare formira se linijska vegetacija u kojoj se dominicijom isti u jove-crna (Alnus glutinosa) i siva (Alnus incana), i samo mjestimi no siva vrba (Salix elaeagnos). Na pojednim mjestima se obalska vegetacija prekida prodorom bukove šume. U sastav zajednice gotovo razvopravno ulaze Alnus glutinosa, Alnus incana, Fraxinus excelsior, a kao prate i elementi se javljaju Cornus mas, Tilia cordata, Salix ealeagnos, Malus sylvestris, Clematis vitalba, Crataegus monogyna, Carpinus betulus, Prunus spinosa...

Nemamo podataka o ihtiofauni rijeke Tare u predmetnom podru ju, ali rijeku Taru naseljavaju mladica Hucho hucho, lipljen, Thymallus thymallus, skobalj Chondrostoma nasus, crnomorska pastrmka poto ara Salmo trutta (labrax), mrena Barbus sp.

28

Ovaj tip staništa je na listi staništa prioritetnih za zaštitu propisanih Direktivom o zaštiti prirodnih staništa i divlje faune i flore (Council Directive 92/43/EEC). Slivno podru je rijeke Tare (182.899 ha) je zašti eno kao Svjetski rezervat biosfere (Program “ ovjek i biosfera” - M&B, UNESCO, od 17 januara 1977. godine), po osnovu Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO). 2.7. Karakteristike pejzaža Prema pejzažnoj regionalizaciji Crne Gore (Sektorska studija 4.3. Prirodne i pejzažne vrijednosti i zaštita prirode u Crnoj Gori, 2005), geografsko podru je Komova, sa jasnom i prepoznatljivom šemom predionih elemenata, pripada pejzažnoj jedinici Dolina Tare sa okolnim planinama i površima. Posmatran iz udaljenih pozicija, ovaj makropejzaž se doživljava kao harmoni na kompozicija rijeka, šuma, pašnjaka i golih planinskih vrhova. Osnovna odlika pejzaža prostora Komova je razli itost njegovog reljefa, klime, zemljišta, vode i vegetacije. Raznolikost ovog prostora uslovljava njegovu jedinstvenost i neponovljivost. Egzogene i endogene sile koje su kroz vrijeme djelovale na ovom prostoru ostavile su zapise u panorami planinskih visova, u dolinama rijeka i potoka, u bogatom živom svijetu. Tu su mnoge visoke planine sa svojim vrhovima, a neke rijeke na Komovima imaju duboke kanjone duge više kilometara. Planinski grebeni i kose uzdižu se sa prostranih karsnih zaravni. Na zaravnima su travni pašnjaci i livade, a niže ispod njih su pojasevi gustih listopadnih i etinarskih šuma. Zbog dubokih dolina rijeka koje se zrakasto pružaju sa planina, prevoja i visova, ovo podru je je prohodno i privla no svojim geomorfološkim, klimatskim, hidrološkim i biodiverzitetskim motivima. Na osnovu razli itosti brojnih elemenata, na prostoru Komova mogu se izdvojiti sljede i pejzažni tipovi: ravni arski, brdsko-silikatni, mezofilni, planinski, visokoplaninski i antropogeni. 2.8. Zašti eni objekti i dobra kulturno-istorijske baštine

U dijelu zone gdje se nalazi lokacija za realizaciju projekta “postrojenja za proizvodnju betona-betonjerka“ nema zašti enih objekata ni dobara iz kulturno-istorijske baštine.

2.9. Naseljenost i koncentracija stanovništva

Projekat se realizuje u ruralnoj zoni sa malom gustinom izgradnje i naseljenosti. U okolini lokacije projekta nalazi se kamp za smještaj radnika koji

29

rade na izgradnji autoputa, a sa sjeverozapadne strane, na ve oj udaljenosti, ima nekoliko izgra enih objekata namijenjenih za stanovanje i za ugostiteljske usluge. Sa isto ne strane lokacije projekta nalazi se pogon za obradu drveta. Za vodosnabdijevanje lokacije betonjerke i drugih sadržaja ura ena je bušotina. Snabdijevanje elektri nom energijom bi e obezbije eno dovo enjem nove elektro mreže do lokacije betonjerke i drugih sadržaja.

Projekat se realizuje u zoni koja nije urbanizovana i privremenog je karaktera.

30

3. OPIS PROJEKTA Na katastarskim parcelama broj 2530, 255, 256, 257, 258, 261, 263, 264 KO Jabuka, Opština Kolašin, predvi ena je izgradnja postrojenja za proizvodnju betona. Ukupna površina lokacije projekta iznosi 3.897,00 m2. 3.1. Opis postrojenja Predmetna betonjerka je kapaciteta 120 m3/h, tip MODULMIX 3000 C, proizvo a FRUMECAR, Španija. U neposrednoj blizini postrojenja nalaze se 2 silosa za cement (1. silos= 320t, 2. silos =120 t, ukupno: 440 t). Tehni ke karatkeristike betonjerke: Broj predozatora za agregat 4 Kapacitet predozatora za agregat 80 m3 Kapacitet mješalice 3 m3 Kapacitet vage za agregat max 60 m3 Kapacitet vage za vodu max 70 l Kapacitet vage za cement 1.500 kg Kapacitet vage za aditive 20 kg Ukupna snaga (kw): 188 Postrojenja za proizvodnju betona (betonjerke) su jedinstvena cjelina koju ine slede e komponente: mješalica, boksovi za granulate pijeska, podizni skip ure aj, vaga za kameni agregat, silos za cement, pužni transporter za cement, vaga za cement, ure aj za doziranje vode, hidrauli na inastalacija, elektri na instalacija, komadni orman i kabina rukovodioca. Princip rada postrojenja za proizvodnju betona je takav da se u odgovaraju e boksove, dovodi kameni agregat odre ene granulacije. Agregat koji e se koristiti pri proizvodnji betona je agregat iz pozajmišta Lopate. Materijal e se privremeno skladištiti na dijelu lokacije projekta. Kameni agregat odgovaraju e granulacije se zatim transportuje u mješalicu. Silos za cement je namijenjen za skladištenje cementa i sli nih praškastih materijala. Na krovu silosa nalazi se otprašiva cementa. Cement u rinfuzi se smješta u silose. Punjenje silosa cementom vrši se pneumatskim putem, na taj na in što se na priklju noj spojnici cijevi za punjenje veže fleksibilna cijev cistijerne za cement, koja mora da ima ure aj za

31

pneumatsko pražnjenje. Na otvor za izlaz vazduha, iz otprašiva a hermeti ki je vezano gumeno armirano crijevo odgovaraju eg pre nika. Drugi kraj crijeva je uronjen u rezervoar sa vodom. Na ovaj na in, prilikom punjenja silosa cementom, lebde e estice cementa, koje pro u kroz otprašiva , obaraju se u rezervoaru sa vodom te samim tim se sprje ava njihovo širenje u okolni prostor. Cement iz silosa odvodi se pomo u pužnog transportera na vagu za cement. Spoj pužnog transportera sa silosom je obezbije en gumenom zaptivkom. Cjevasti pužni transporteri su specijalne namjenske konstrukcije za transport materijala. Svaki pužni transporter ima pogonski sklop, otvore za punjenje i pražnjenje. Otvori za punjenje i pražnjenje snabdjeveni su prirubnicama koje obezbje uju potpuno brtvljenje sistema transporta, tako da ne postoji mogu nost rasipanja materijala koji se transportuje. Posude za skladištenje i doziranje te nih aditiva su od vrste plastike u eli noj konstrukciji. U opremi za doziranje aditiva postoji jedna pumpa koja prema zadatoj recepturi vrši doziranje pripremljenog aditiva u betonsku masu (plastifikator, cementol). Komplet sistema za dodavanje aditiva cementnoj masi je potpuno zatvoren, opremljen ure ajem za automatsko i ru no doziranje, tako da ne postoji nikakva opasnost od nekontrolisanog rasipanja aditiva. 3.2. Organizacija rada na prostoru lokacije za betonjerku Organizacija rada na postrojenju za proizvodnju betona je takva da se jedan dio koristi za odlaganje pijeska razli itih frakcija u boksove, zatim prostora na kojem su postavljeni silosi za cement i mješalica za spravljanje betona sa korpom za podizanje pijeska i njegovo doziranje u mješalicu. Tako e, postoji prostor sa bazenom za taloženje otpadnih voda od pranja opreme betonjerke, zatim objekat za osoblje, plato za manipulaciju vozilima (kamionima) i prostor za parking vozila i kamiona. Ovaj prostor ini jednu zajedni ku cjelinu neophodnu za funkcionisanje postrojenja za proizvodnju betona. Važniji prostori koji ine cjelinu projekta, a koji su zna ajni sa aspekta životne sredine su prostor na kojem je instalirano postrojenje za proizvodnju betona (boksovi za odlaganje pijeska razli itih frakcija, silosi za cement, mješalica za beton i sli no). Unutrašnji transport unutar lokacije projekta zavisi od neophodnosti pojedinih operacija i može se pratiti po pojedinim segmentima. Tako na primjer kamioni dovoze agregat i odlažu ga u boksove. Odatle se agregat transportuje utovariva em do usipnog dozirnog bunkera, odakle se pomo u pužnog

32

transportera transportuje do mješalice gdje se vrši spravljanje betona. Putem cistijerni cement u rifuzi se doprema na lokaciju i sipa se u silose. Nakon spravljanja beton se sipa u miksere-kamione koji ga dalje odvoze do mjesta njegove ugradnje. Kada se završi proces rada vrši se pranje opreme (mješalice i sli no) pri emu se stvaraju otpadne vode koje se odvode do taložnika i separatora ulja i lakih naftnih derivata, iz kojih se iste nakon taloženja vra aju putem recirkulacije na ponovno koriš enje uz dodatak „svježe“ vode (proces je detaljano prikazan u okviru poglavlja 3.8.). Unutrašnji transport na lokaciji projekta odvija se tako što se vrši dovoz granulata pijeska i šljunka do boksova. Transport pijeska i šljunka do mješalice za pripremu betona vrši se pomo u cjevastih pužnih transportera. 3.2.1. Doziranje sastavnih materijala Doziranje cementa Cement iz silosa se pužnim transporterom dovodi do vage za cement. Doziranje cementa u mješalicu vrši se pnematskim sistemom (hermeti ki zatvoren sistem). Miješanje betona vrši se u mješalici. Punjenje, prema zadatoj recepturi ta no odvaganih koli ina sirovina, vrši se samo u vrijeme rada mješalice. Mješalica se prvo puni cementom i vodom, a potom se dodaju frakconisani kameni agregati. Kako bi sav cement bio ispražnjen u mješalicu nakon dodanih 90% koli ine cementa uklju uje se vibrator. Slijede e doziranje cementa kre e kada je vaga cementa prazna što se kontrolira pokaziva em težine na vagi. Ako je zaostalo cementa na vagi, novo doziranje ne može startati. Kapacitet doziranja cementa je 1.500 kg. Doziranje agregata Agregat se dozira iz boksova za pojedine frakcije agregata. Na temelju izmjerene vlage koriguje se koli ina potrebne vode s obzirom na zadani v/c omjer, odnosno zadanu koli inu vode. Doziranje je težinski preko vage, maksimalnog kapaciteta max 60 m3. Doziranje vode Voda se dozira preko vage, maksimalnog kapaciteta do 750 l. Hemijski dodaci Posude za skladištenje i doziranje te nih aditiva su od vrste plastike u eli noj konstrukciji. U opremi za doziranje aditiva postoji jedna pumpa koja prema

33

zadatoj recepturi vrši doziranje pripremljenog aditiva u betonsku masu (plastifikator, cementol). Komplet sistema za dodavanje aditiva cementnoj masi je potpuno zatvoren, opremljen ure ajem za automatsko i ru no doziranje, tako da ne postoji nikakva opasnost od nekontrolisanog rasipanja aditiva. Doziranje je težinski preko vage, maksimalnog kapaciteta 20 kg. 3.2.2. Punjenje bubnja mješalice Kada su sve komponente odvagane kre e pražnjenje iz vaga u mješalicu. Miješanje betona vrši se u mješalici. Punjenje, prema zadatoj recepturi ta no odvaganih koli ina sirovina, vrši se samo u vrijeme rada mješalice. Mješalica se prvo puni cementom i vodom, a potom se dodaju frakconisani kameni agregati. 3.2.3. Proces miješanja Proces miješanja koje se dokazuje ispitivanjem proizvodne sposobnosti zapo inje kada su svi materijali izdozirani u bubanj mješalice. Vrata bubnja mješalice otvaraju se automatski nakon završenog vremena miješanja. Beton ulazi u auto mikser. Vrata bubnja se automatski zatvaraju kada je cijela koli ina betona ispražnjena iz bubnja mješalice u mikser. 3.2.4. Planirana proizvodnja betona Planirana ukupna (za 12 mjeseci), odnosno mjese na proizvodnja data je u tabeli 3.2.4/1. Tabela 3.2.4/1. Procijenjene ukupne koli ine proizvedenog betona na mjese nom nivou (za period 12 mjeseca)

Mjesec Koli ina betona u m3 April 24.000 Maj 24.800 Jun 24.000 Jul 24.800

Avgust 24.800 Septembar 24.000

Oktobar 24.800 Novembar 24.000 Decembar 24.800

Januar 24.000 Februar 24.800

Mart 24.000 Ukupno 292.800

34

Proizvodnja betona podrazumijeva proizvodnju razli itih vrsta, odnosno marki betona. U predmetnoj fabrici betona proizvodi e se MMB30V8M100, MB45 V8M200, MB30V8M100 0-16mm, MB30V8M100 0-32mm, MB30V6M100, MB10, MB15, MB20. Receptura spravljanja pomenutih betona data je za: suv agregat, agregat sa 5% i 10% vlage. Recepturni sastav dat je u sljede im tabelama. Tabela 3.2.4/2. Potrebne koli ine materijala za proizvodnju obi nog betona u zavisnosti od sadržaja vlage u kamenom agregatu Za 1m3betona Obi ni beton MB20/32 Obi ni beton MB25/32 Obi ni beton MB30/32 frakcija (mm) eš e

(%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg)

Za suv agregat 0-4 33 662 33 645 33 629 4-8 17 341 17 332 17 324 8-16 25 501 25 489 25 476 16-32 25 501 25 489 25 476 Cement 230 280 330 Voda 156 165 173 Za agregat sa vlažnoš u do 5% 0-4 33 697 33 679 33 662 4-8 17 341 17 332 17 324 8-16 25 501 25 489 25 476 16-32 25 501 25 489 25 476 Cement 230 280 330 Voda 122 131 140 Za agregat sa vlažnoš u do 10% 0-4 33 735 33 717 33 698 4-8 17 348 17 339 17 330 8-16 25 506 25 494 25 481 16-32 25 506 25 494 25 481 Cement 230 280 330 Voda 83 94 103 Gustina(kg/m3 2392 2400 2408 Agregat za 1m3(kg)

2006 1955 1905

W/C 0.680 0.590 0.525 Tabela 3.2.4/3. Potrebne koli ine materijala za proizvodnju obi nog betona u zavisnosti od sadržaja vlage u kamenom agregatu Za 1m3betona Obi ni beton MB35/32 Obi ni beton MB40/32 frakcija (mm) U eš e

(%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg)

Za suv agregat 0-4 33 612 33 598 4-8 17 315 17 308 8-16 25 463 25 453 16-32 25 463 25 453 Cement 380 420 Voda 181 187 Za agregat sa vlažnoš u do 5% 0-4 33 644 33 630 4-8 17 315 17 308 8-16 25 463 25 453

35

16-32 25 463 25 453 Cement 380 420 Voda 148 155 Za agregat sa vlažnoš u do 10% 0-4 33 680 33 665 4-8 17 322 17 315 8-16 25 468 25 458 16-32 25 468 25 458 Cement 380 420 Voda 113 120 Gustina(kg/m3 2414 2420 Agregat za 1m3(kg)

1854 1813

W/C 0,475 0,445 Tabela 3.2.4/4. Potrebne koli ine materijala za proizvodnju pumpanog betona u zavisnosti od sadržaja vlage u kamenom agregatu Za 1m3betona Pumpni beton MB30/32 Pumpni beton MB35/32 Pumpni beton MB40/32 frakcija (mm) U eš e

(%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg) eš e (%) Masa (kg)

Za suv agregat 0-4 45 867 45 822 45 809 4-8 16 298 16 292 16 288 8-16 21 391 21 383 21 378 16-32 18 335 18 329 18 324 Cement 365 400 430 Voda 183 188 191 Za agregat sa vlažnoš u do 5% 0-4 45 881 45 865 45 852 4-8 16 298 16 292 16 288 8-16 21 391 21 383 21 378 16-32 18 335 18 329 18 324 Cement 365 400 430 Voda 138 145 149 Za agregat sa vlažnoš u do 10% 0-4 45 930 45 913 45 899 4-8 16 304 16 298 16 294 8-16 21 395 21 387 21 382 16-32 18 338 18 332 18 327 Cement 365 400 430 Voda 76 84 88 Gustina(kg/m3 2408 2414 2420 Agregat za 1m3(kg)

1861 1826 1799

W/C 0,500 0,470 0,445 Izvršeni su prora uni dnevnih koli ina kako agregata, sa 10% vlage, tako i cementa i betona i prikazali broj vozila sa kojima se mogu realizovati mjese ni planovi. Prora un je ra en za radne dane u mjesecu izuzev nedelje. Potrebe za koli inama osnovnih materijala za spravljanje betona date su u narednim tabelama kao dnevne i mjese ne koli ine.

36

Tabela 3.2.4/5. Procjena potrebnog agregata i broja vozila Mjesec Koli ina agregata (m3/dan) Broj vozila na dan April 1.040 70 Maj 1.075 72 Jun 1.040 70 Jul 1.075 72

Avgust 1.075 72 Septembar 1.040 70 Oktobar 1.075 72

Novembar 1.040 70 Decembar 1.075 72

Januar 1.040 70 Februar 1.075 72

Mart 1.040 70 Tabela 3.2.4/6. Procijenjene koli ine agregata na mjese nom nivou

Mjesec Koli ina agregata u m3 April 31.200 Maj 32.240 Jun 31.200 Jul 32.240

Avgust 32.240 Septembar 31.200

Oktobar 32.240 Novembar 31.200 Decembar 32.240

Januar 31.200 Februar 32.240

Mart 31.200 Tabela 3.2.4/7. Procijenjene koli ine cementa na mjese nom nivou

Mjesec Koli ina cementa (t) April 9.240 Maj 9.548 Jun 9.240 Jul 9.548

Avgust 9.548 Septembar 9.240

Oktobar 9.548 Novembar 9.240 Decembar 9.548

Januar 9.240 Februar 9.548

Mart 9.240

37

Tabela 3.2.4/8. Procijenjene dnevne koli ine cementa i potrebni broj cisterni Mjesec Koli ina cementa (t/dan) Broj cisterni na dan April 308 10 Maj 318 11 Jun 308 10 Jul 318 11

Avgust 318 11 Septembar 308 10 Oktobar 318 11

Novembar 308 10 Decembar 318 11

Januar 308 10 Februar 318 11

Mart 308 10 Tabela 3.2.4/9. Procijenjena proizvodnja dnevne koli ina betona i broja miksera

Mjesec Koli ina betona (m3/dan) Broj automiksera na dan April 800 80 Maj 827 83 Jun 800 80 Jul 827 83

Avgust 827 83 Septembar 800 80 Oktobar 827 83

Novembar 800 80 Decembar 827 83

Januar 800 80 Februar 827 83

Mart 800 80 3.3. Skladištenje i rukovanje materijalima Cement se skladišti u dva silosa za cement kapaciteta 1. silos = 320t, 2. silos = 120 t, ukupno: 440t, koji su ozna eni brojem i nazivom cementa (oznakom vrste i razreda vrsto e). Silosi se jednom godišnje provjeravaju na ispravnost i isto u u skladu s planom pregleda, što provodi operater. U slu aju promjene

vrste cementa silos se isprazni, o isti promjeni mu se oznaka u skladu s novom vrstom i razredom vrsto e. Ageregat se skladišti u krugu fabrike betona, u 4 zasebna koša kapaciteta 80m3. Frakcije se skladište odvojeno da se izbjegne miješanje. Deponije su jasno ozna ene kako bi se izbjegle greške prilikom upotrebe. Hemijski dodaci skladište se u plasti nim kontejnerima u skladištu. Svaki kontejner je jasno ozna en nazivom da se sprije i zamjena.

38

3.4. Kontrola proizvodnje Kontrolu proizvodnje vrši laborant u skladu s Planom uzorkovanja i ispitivanja na betonjerci. 3.5. Zalihe sastavnih materijala Minimalne zalihe: cement 200 tona, aditiv 2.100 kg, agregat 10.000 m3. U zavisnosti od potreba, minimalne zalihe se mogu pove avati. 3.6. Analiza podataka proizvodnje Podaci proizašli iz procesa proizvodnje, prikupljaju se i analiziraju na dnevnom, mjese nom i godišnjem nivou. Kontinuirano, odmah nakon ispitivanja se vrši analiza podataka usporedbom s Planom uzorkovanja i ispitivanja. Ostvarenje dnevnog plana proizvodnje se analizira usporedbom planiranih i realiziranih koli ina. Izvještaj proizvodnje se priprema za prethodni dan prema zapisima. Na osnovu zaliha na skladištu i definiranih minimalnih koli ina materijala na skladištu, te dnevnog plana proizvodnje, operater naru uje potrebne materijale. 3.7. Opis opreme za smanjenje negativnog uticaja na okolinu Za smanjenje zaprašenosti koja se javlja kao posljedica uzvitlavanja prašine, vrši e se vlaženje površina (polivanje i prskanje) mjesta nastajanja, a to su: transportni i pristupni putevi. Vlaženje površina e se vršiti stacionarnim sistemom koji je opremljen raspršiva ima vode, odnosno autocistijernom. Silosi za cement su opremljeni filterima koj spre avaju širenje cementne prašine izvan silosa. Filteri su tipa Catridge - type filter CV000241. 3.8. Vrste i koli ine ispuštenih gasova, otpadnih voda i drugih vrstih i štetnih materija koje nastaju u procesu proizvodnje betona U toku tehnološkog procesa, pri radovima zbog vremenske i prostorne dimenzije izvjesne koli ine mineralne prašine, pogonskog goriva i maziva, gasova i drugih materija mogu dospjeti u vazduh, u vode, deponovati se na okolno zemljište, tj. dospijeti u životnu sredinu. Primijenjenim mjerama zaštite taj uticaj e se ograni iti i dovesti u prihvatljive granice. Agregat se dijeli na sitan i krupan. Sitan ima zrna koja prolaze kroz sito otvorima 4 mm, dok krupan agregat ima zrna koja ne mogu pro i kroz sito otvora 4 mm.

39

Agregat za beton mora da bude dovoljno vrst i postojan. Zapreminska masa zrna agregata treba da se kre e izme u 2.000 i 3.000 kg/m3. Granulometrijski sastav kamenih agregata treba da je takav da sitna zrna što potpunije popune me u prostore izme u krupnih zrna šljunka. Time se obezbje uje ve a homogenost i vrsto a betona. Kombinovanjem nekoliko frakcija agregata obezbje uje se najbolje mogu e "pakovanje" zrna i na taj na in u znatnoj mjeri smanjuje trenje u masi. Granulometrijski sastav agregata za odre eni beton dobija se eksperimentalnim putem na bazi kombinovanja odre enog broja frakcija, što podrazumijeva da se raspolaže agregatom koji je prethodno separiran na odre ene frakcije. Prilikom spravljanja betonskih smješa naj eš e se koriste etiri frakcije agregata, i to: I frakcija: od 0 do 4 mm, II frakcija: od 4 do 8 mm, III frakcija: od 8 do 16 mm, i IV frakcija: od 16 do 31,5 mm. Za projektovanje granulometrijskog sastava agregata za beton, postoje tehni ki propisi koji se oslanjaju na primjenu odre enih referentnih granulometrijskih krivih. Na osnovu naprijed prikazanih podataka najve u potencijalnu opasnost po životnu sredinu (vazduh i zemljište) mogle bi predstavljati koli ine dizel goriva (skladištenje, odnosno produkti njegovog sagorijevanja) kao i ulja i maziva (skladištenje, odlaganje prije i nakon upotrebe) koji se koriste u procesu eksploatacije mehanizacije. Ukupne godišnje koli ine dizel goriva, maziva i rashladne te nosti, mogle bi, eventualno predstavljati potencijalnu opasnost po okolinu i životnu sredinu, ukoliko bi se skladištile odjednom. Me utim, navedene koli ine, budu i da se koriste na godišnjem nivou, dopremaju se sukcesivno, odnosno po potrebi i u koli inama neophodnim za nesmetano odvijanje tehnološkog procesa eksploatacije. Na predmetnoj lokaciji, poklanja e se velika pažnja i poštovati propisane procedure. Tako e i gorivo sa benzinskih pumpi doprema se do stacionarnih mašina sa namjenskom cisternom za snabdijevanje koja je opremljena sa volumetrom i neophodnom opremom. Zamjena ulja stacionarnih mašina može se vršiti na licu mjesta sa specijalnom cistijernom uz sve predostrožnosti. Kapacitet cistijerne za privremeno

40

skladištenje otpadnih ulja je 1 t. Otpadno ulje se predaje ovlaš enom preduze u koje posjeduje dozvolu za obradu otpadnih ulja. Potrošnja guma je bezna ajna u koli inama od nekoliko komada godišnje. Isto tolika je i potrošnja olovnih akumulatora. One e se privremeno skladištiti, a uklanjanje obavlja preduze e ovlaš eno za preuzimanje ovih vrsta otpada. Te ne otpadne materije javijaju se u obliku upotrijebljenog motornog ulja i maziva. Isto e se mijenjati i skladištiti, na mjestu i na na in strogo propisan za takvu vrstu otpada, što e maksimalno doprinijeti zaštiti, odnosno bezbjednosti životne sredine. Nosilac projekta je dužan da potpiše Ugovor o preuzimanju svih vrsta otpada sa ovlaš enim preduze em. Sanitarne i fekalne vode u ovom podru ju rješavaju se individualno, uglavnom se odvode u septi ke jame, jer nema izgra ene kanalizacione mreže. Zaposleni na lokaciji projekta koristi e gradilišni toalet iz kojeg ne e biti otpadnih sanitarnih i fekalnih voda, jer e se isti redovno održavati od strane specijalizovanog preduze a. Sve ne isto e sa manipulativnih površina, pri pranju ovih površina, sakupljaju se u sabirni i odvode do taložnog bazena koji ima 3 komore i separatora ulja i lakih naftnih derivata. Nakon tretmana pre iš ena voda oti e u bazen odakle se pumpama vra a u rezervoar kapaciteta 150 m3, a zatim u proizvodni proces. Talog iz taložnika e se periodi no uklanjati. Koli ina vrstog materijala koji se ispere pri pranju miksera iznosi oko 4 kg po mikseru. Ovaj materijal nakon va enja iz taložnika se periodi no uklanja i odvozi sa lokacije na za to predvi eno mjesto. Otpadne vode javljaju se u toku procesa pranja opreme i miksera kamiona i u njima može biti sastojaka masti i ulja usled pranja. Pri dimenzionisanju taložnika i separatora uzete su u obzir i otpadne vode koje nastaju pri pranju kamiona miksera i manipulativnih površina. Maksimalni protok instaliranog separtora je 3 l/s. Kako se za pranje kamiona miksera i manipulativnih površina koristi kompresor koji ima protok od 600-1200 l/h ili 0,16-0,32 l/s, može se zaklju iti da instalirani separator ima dovoljan kapacitet za prihvat otpadnih voda koje nastaju na lokaciji. Na osnovu Pravilnika o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“ br. 45/08 , 9/10, 26/12, 52/12 i 59/13), u tabeli 3.8/1 dati su parametri sa maksimalno dopuštenim koncentracijama u otpadnim vodama prije ispuštanja u recipijent.

41

Tabela 3.8/1. Maksimalne dopuštene koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim vodama koje se smiju ispuštati u površinske vode („Sl. list CG“ br. 45/08 , 9/10, 26/12, 52/12 i 59/13) Redni broj

Parametar

Jedinica mjere

Maksimalno dopuštena koncentracija (MDK)

1 pH 6,5-8,5 2 Temperatura ºC 30 3 t , ne više od ºC 2 4 Boja mg/l Pt skale 5 5 Miris bez 6 Taložive materije ml/lh 0,5 7 Ukupne suspendovane materije mg/l 35 8 BPK5 mgO2/l 25 9 HPK mgO2/l 125 10 Ukupni organski ugljenik (TOC) mgC/l 15 11 Aluminijum mg/l 3,0 12 Arsen mg/l 0,1 13 Bakar mg/l 0,5 14 Barijum mg/l 3,0 15 Bor mg/l 2,0 16 Cink mg/l 1,0 17 Kobalt mg/l 1,0 18 Kalaj mg/l 0,75 19 Kadmijum mg/l 0,01 20 Živa mg/l 0,005 21 Ukupni hrom mg/l 1,25 22 Hrom 6+ mg/l 0,1 23 Mangan mg/l 2,5 24 Nikal mg/l 1,25 25 Olovo mg/l 0,5 26 Selen mg/l 0,03 27 Srebro mg/l 0,15 28 Gvož e mg/l 2,0 29 Vanadijum mg/l 0,05 30 Ukupni fenoli mg/l 0,1 31 Fluoridi mg/l 2,0 32 Sulfiti mg/l 2,0 33 Sulfidi mg/l 0,25 34 Sulfati mg/l 20 35 Aktivni hlor mg/l 0,05 36 Mineralna ulja mg/l 2,0 37 Ukupna ulja i masno e mg/l 10 38 Aldehidi mg/l 1,0 39 Alkoholi mg/l 1,0 40 Ukupni aromati ni ugljovodonici mg/l 0,05 41 Ukupni nitrirani ugljovodonici mg/l 0,025

42

42 Ukupni halogeni ugljovodonici mg/l 0,25 43 Ukupni organofosfatni pesticidi mg/l 0,025 44 Ukupni organohlorni pesticidi mg/l 0,025 45 Ukupne površinski aktivne supstance mg/l 4,0 46 Ukupni deterdženti mg/l 0,5 47 Radioaktivnost Bq/l 0,5 Sav vrsti otpad koji je komunalnog karaktera odlaže se u kontejner, koji je lociran na lokaciji betonjerke, odakle ga preuzima komunalno preduze e iz Kolašina. 3.9. Emisije u vazduh Proizvodnjom betona mogu se o ekivati emisije u vazduh: prašine, polutanata iz energenta (dizel goriva) i buke. Navedene emisije nemaju kontinualan karakter i ispuštanje zaga uju ih materija u vazduh, u smislu kontinualne industrijske proizvodnje. Izvori zaprašenosti u zoni pripreme betona i betonskih proizvoda su: Doprema cementa istovar i skladištenje u silos Transfer agregata Vaganje i doziranje Centralni mixer, emisija pri utovaru kamiona Transport saobra ajnicama

Vrste i emisije prašine i gasova u toku rada betonjerke procijenjene su na osnovu prikupljenih savremenih saznanja iz sli nih aktivnosti na pojedinim lokacijama i me unarodnih i doma ih normi i propisa. Svi pogonske mašine moraju zadovoljavati odrednice standarda grani nih emisija EU Direktivom 97/68/EC kojom su za proizvo e definisani standardi. Implementacija propisa otpo ela ja 1999. g. sa EU Stage I, dok je EU Stage II od 2001. godine. Primjena mnogo strožijih standarda dopuštenih emisija štetnih materija EU Stage III i Stage IV vezana je za 2006. odnosno 2014. g. prema Direktivi 2004/26/EC. Ukupne emisije u nastavku su prora unate prema grani nim vrijednostima za vanputnu mehanizaciju tj. radnu opremu za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NOx i PM10. Radne mašine koje e se koristiti zadovoljavaju odrednice standarda EU Stage IIIB.

43

3.9.1. Emisije gasova, prašine i buke u toku procesa proizvodnje betona U prethodnim poglavljima detaljno je opisan proces proizvodnje betona.

igledno je da osnovne emisije zaga uju ih materija mogu da poti u od manipulacije sa cementom i mineralnim agregatom. Emisije gasova pri radu gra evinskih mašina Gra evinske mašine, kao energetsko gorivo, koriste naftu. Potrošnja goriva pri radu ovih mašina je oko 0,2kg/kWh. Sagorijevanjem goriva u motoru mašine osloba aju se odre ene koli ine gasova, odnosno emituje se izduvni gas i vrste estice.

Procjena i prora un emisija gasova sproveden je na osnovu specifikacija i standarda koje moraju zadovoljavati pogonski motori radnih mašina koje rade u procesu proizvodnje betona. Primjena Evropskih standarda dopuštenih emisija štetnih materija EU Stage III i Stage IV vezana je za 2006. odnosno 2014. godinu prema Direktivi 2004/26/EC. Ukupne emisije su prora unate prema grani nim vrijednostima, za radnu opremu, za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NOx i PM10 i date su tabeli 3.9.1/1. Tabela 3.9.1/1. Emisija gasova iz SUS motora gra evinskih mašina koje se koriste pri radu postrojenja za proizvodnja betona i kamenih frakcionih agregata

Vrsta opreme Snaga motora (kW)

Kol. izduv. Gasova (m3/s)

Grani ne emisije gasova (g/h) vr. est. (g/h) CO HC NOx PM 10

Utovariva 126 0,088 630 23,94 415,8 3,15 Cistjerna za cement 215 0,151 709,5 40,85 430 5,38

Kamion 315 0,221 1102,5 59,85 630 7,88 Mikser 265 0,186 874,5 50,35 530 6,63

U prethodnoj tabeli prikazana je emisija gasova iz motora gra evinskih mašina sa unutrašnjim sagorijevanjem koje se koriste u toku rada postrojenja za proizvodnju betona i kamenih frakcionih agregata. Vrijednosti se odnose na slu aj kontinuiranog rada mašina u toku 24 asa. Uzimaju i u obzir efektivni period rada mašina i ako je broj radnih dana u godini 300 dobijene su grani ne vrijednosti izražene u g/s: za CO 0,552; za HC 0,029; za NOx 0,334; za PM10 0,004. Procjena i prora un emisije cementne prašine, ili zaga enja cementnom prašinom mogu a je samo emisijom iz filtera na vrhu silosa, odnosno iz izlaznog otvora za zrak u toku punjenja silosa cementom iz autocistijerne.

44

Prema važe im evropskim standardima maksimalna koncentracija cementne prašine u izlaznoj struji vazduha može da bude do 20 mg/m3. Prema karakteristikama filtera koji e biti postavljeni na silosima koncentracija preostalog sadržaja prašine u vazduhu je

45

3.10. Buka Buka je neželjeni zvuk, odnosno svaka zvu na pojava (larma, šum, galama, lupa, govor i sl.) koja ometa rad ili odmor predstavlja buku. Buka u komunalnoj sredini predstavlja svaki zvuk koji se javlja van radnog mjesta, a to zna i: u stanovima, na ulici, u vozilima, na mjestima za rekreaciju, u školama, bolnicama itd. O igledno je da se radi o vrlo razli itim vrstama buke u životnoj sredini. U konkretnom slu aju radi se o saobra ajnoj i industrijskoj buci, odnosno buci koja nastaje radom mašina na predmetnoj lokaciji. 3.11. Otpad Prema Pravilniku o klasifikaciji otpada i katalogu otpada („Sl. list CG“, br. 59/13, 83/16) na podru ju zahvata e se odvijati slijede e djelatnosti koje generišu otpad (prikazane su grupe otpada sa indeksima):

13 Otpad od ulja i ostataka te nih goriva (osim jestivih ulja iz grupa 05, 12 i 19),

15 Otpad od ambalaže; apsorbenti, krpe za brisanje, materijali za filtriranje i zaštitna odje a, koji nije druga ije specifikovan,

16 Otpad koji nije drugdje specificifikovan, 20 Komunalni otpad (ku ni otpad i sli ni komercijalni i industrijski

otpad), uklju uju i odvojeno sakupljene frakcije. Na podru ju zahvata e nastajati slijede i otpad (kategorisan prema Pravilniku o klasifikaciji otpada i katalogu otpada). Neopasni otpad:

Ambalaža (uklju uju i odvojeno skupljani komunalni ambalažni otpad), kataloški broj 15 01:

papirna i kartonska ambalaža, kataloški broj 15 01 01, plasti na ambalaža, kataloški broj 15 01 02, drvena ambalaža, kataloški broj 15 01 03, metalna ambalaža, kataloški broj 15 01 04, kompozitna ambalaža, kataloški broj 15 01 05, miješana ambalaža, kataloški broj 15 01 06, staklena ambalaža, kataloški broj 15 01 07, tekstilna ambalaža, kataloški broj 15 01 09, Apsorbenti, filtarski materijali, tkanine i sredstva za brisanje i upijanje i

zaštitna odje a koji nisu zaga eni opasnim materijama, kataloški broj 15 02 03

46

Otpadna vozila iz razli itih sredstava transporta (uklju uju i mašine koje rade pored puta) i otpad nastao osloba anjem od otpadnih vozila i od održavanja vozila (izuzev grupa 13 i 14 i podgrupa 16 06 i 16 08), kataloški broj 16 01

Papir i karton, kataloški broj 20 01 01, Staklo, kataloški broj 20 01 02, Odje a, kataloški broj 20 01 10, Tekstil, kataloški broj 20 01 11, Plastika, kataloški broj 20 01 39, Metali, kataloški broj 20 01 40, Miješani komunalni otpad, kataloški broj 20 03 01, Kabasti otpad, kataloški broj 20 03 07,

Opasni otpad:

otpadna motorna ulja, ulja za mjenja e i podmazivanje, kataloški broj 13 02,

sadržaj iz separatora ulje/voda, kataloški broj 13 05, apsorbenti, materijali za filtere (uklju uju i filtere za ulje koji nijesu

druga ije specifikovani), krpe za brisanje, zaštitna odje a, koji su kontaminirani opasnim supstancama, kataloški broj 15 02 02,

filteri za ulje, kataloški broj 16 01 07, ko ione te nosti, kataloški broj 16 01 13, antifriz, kataloški broj 16 01 14, baterije i akumulatori, kataloški broj 16 06.

Na osnovu raspoložive mehanizacije, koja e biti angažovana na lokaciji projekta, na godišnjem nivou mogu se produkovati sljede e vrste i koli ine otpasnog otpada:

otpadna motorna ulja (13 02 06 sinteti ka motorna ulja, ulja za mjenja e i podmazivanje): 120 litara (oko 105 kg)

filteri za ulje (16 01 07 filteri za ulje): 5-10 kg akumulatori (16 06 01 olovne baterije): 40 kg apsorbenti i krpe za brisanje (15 02 02 apsorbenti, materijali za filtere

(uklju uju i filtere za ulje koji nijesu druga ije specifikovani), krpe za brisanje, zaštitna odje a, koji su kontaminirani opasnim supstancama): do 15 kg

antifriz (16 01 14 antifriz koji sadrži opasne supstance): 40 litara (oko 45 kg)

Upravljanje navedenim vrstama otpada obavlja e se u skladu sa Planom upravljanja otpadom, ovog preduze a, na koji je izdata Saglasnost Agencije za zaštitu životne sredine, rješenje broj: 02-UPI-373/4, od 14.04.2015.godine.

47

3.12. Radna snaga Radi e se 24h, 3 grupe radnika, 3 smjene. Radovi se izvode svaki dan u mjesecu (radnici se rotiraju i svako ima odmor u mjesecu). Na predmetnoj lokaciji e biti angažovano: voza i miksera, cicterne za cement 38 voza i kipera 12 operater 3 pomo ni radnici 3 laborant 3 3.13. Snabdijevanje vodom i elektri nom energijom Betonska baza e biti snadbjevena vodom iz rijeke Tare i to preko pumpe kapaciteta 300 l/min. Što se vode za pi e ti e, ista e biti obezbije ena koriš enjem flaširane vode koju e Nosilac projekta dopremati na predmetnu lokaciju. Snadbijevanje elektri nom energijom postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke, vrši e se priklju kom na elektromrežu. Predvi a se koriš enje izvoda TS 630KVA trafostanice Uva , u skladu sa uslovima koje bude propisala nadležna elektrodistribucija. 3.14. Tretman otpadnih voda Sve ne isto e sa manipulativnih površina, pri pranju ovih površina, sakupljaju se u sabirni i odvode do taložnog bazena koji ima 3 komore i separatora ulja i lakih naftnih derivata. Nakon tretmana pre iš ena voda oti e u bazen odakle se pumpama vra a u rezervoar kapaciteta 150 m3, a zatim u proizvodni proces. Talog iz taložnika e se periodi no uklanjati i odvozi sa lokacije na za to predvi eno mjesto. Na predmetnoj lokaciji predvi en je separator sljede ih karakteristika: Tip: AQ AS TOP 3/30 RC/EO/PP Maksimalan protok (l/s): 3 Transportna težina (kg): 97 Dimenzije (mm): 1280 / H=1520 Visina ulaza / izlaza (mm): 1250 / 1150 Oblik: Cilindri ni tip EO Sastav: Polipropilen

48

AS-TOP separator se sastoji od sljede ih dijelova: S – zona sedimentacije (dekanter, prostor za sedimentaciju) O – zona za separaciju ne isto a i hvata masti

Slika 8. Šematski prikaz separatora Svi funkcionalni elementi separatora su smješteni u jedan podijeljeni bazen (kompaktni separator) ili u više bazena, u zavisnosti od veli ine separatora. Prostor za taloženje (S) služi za sedimentaciju i vrste suspenzije. U ovom prostoru se dijelimi no odvajaju vrste materije i ulja. Istaloženi mulj se akumulira u oblasti (1). Ulaz (2) služi za uniformnost protoka. Voda prelazi iz ovog prostora u drugi funkcionalni separator (O). Prostorno odvojeni dio se sastoji od dijela koji služi za smirivanje (3) te nosti i glavnog koalescentnog filtera (4) sa prostorom za prikupljanje mineralnih ulja (R). ista voda te e kroz donji otvor za odvod vode (5). Evakuacija je obezbije ena plutaju im poklopcem (6) koji štiti od slu ajnog prosipanja SP (uljanih supstanci). Gornji dio odvodne linije (7) služi za uzimanje uzoraka za kontorlu kvaliteta izlaznih voda.

49

4. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA Realizacija projekta "Postrojenje za proizvodnju betona" je u zoni koridora za autoput-dionica Smokovac-Uva -Mateševo, odvija se u skladu sa planiranim dinami kim planom rada. Obzirom da je Nosilac projekta zapo eo pripremne radove za potrebe izgradnje pomenute dionice autoputa, to je preko podizvo a preduze a „Cijevna commerc“ d.o.o. Podgorica, obezbijedio predmetnu lokaciju na kojoj e se proizvoditi beton u postrojenju za proizvodnju betona-betonjerci. Na osnovu ovoga su, u projektnoj dokumentaciji, razra ene potrebne faze realizacije projekta uz primjenu odgovaraju ih tehni ko-tehnoloških rješenja, koja se odnose na tehnološki proces rada na lokaciji. Lokacija. Obzirom da je u poglavljima 2 i 3 definisan i opisan prostor lokacije i objekat u okviru kojeg se vrši proizvodnja betona, to je lokacija objekata na lokaciji na taj na in i definisana, tako da nosilac projekta nije imao mogu nost razmatranja druge lokacije za planiranu namjenu. Što se procesa rada na lokaciji ti e, Nosilac projekta je tehnološki proces proizvodnje prilagodio prostornim kapacitetima lokacije i planiranih objekata, pri emu je vodio ra una da na taj na in obezbijedi zaokružen ciklus procesa rada. Proizvodni procesi ili tehnologija. Projekat proizvodnje betona definisan je kroz idejno rješenje za predmetnu lokaciju, pri emu je u tehnološkom smislu izabran na in rada koji u potpunosti zadovoljava kriterijume neophodne, kako za njegovo bezbjedno funkcionisanje, tako i sa aspekta zaštite životne sredine. Uklanjanje projekta i dovo enje lokacije u prvobitno stanje. Planirana lokacija postrojenja za proizvodnju betona nalazi se u zoni koridora za izgradnju autoputa-dionica Smokovac-Uva -Mateševo. Do predmetne lokacije e se dolaziti pristupnim putem, koji e biti priklju en na regonalni put R19.

Lokacija predvi ena za izgradnju betonjerke se, grani i sa lokacijama na kojima nema izgra enih individualnih stambenih objekata. Sa sjevero-zapadne strane predmetna lokacija se grani i sa parcelama na kojima se nalaze postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke podizvo a „Montenegro petrol“, a na ve oj udaljenosti se nalazi kamp Jabuka za smještaj radnika Nosioca projekta. Sa zapadne strane lokacije projekta, na nešto ve oj koti nalazi se restoran Pirun, dok se sa sjevero-isto ne strane lokacije projekta nalazi prostor na kojem su smješteni odre eni materijali Nosioca projekta potrebni za rad na autoputu. Tako e, jugo-isto no se nalazi nekoliko objekata koji se koriste za individualno stanovanje lokalnog stanovništva. Sjeverno od lokacije projekta, proti e rijeka Tara na udaljenosti od lokacije projekta oko 100 metara. Na prostoru lokacije

50

projekta nema šumskog rastinja. Projekat se realizuje u zoni koja nije urbanizovana i privremenog je karaktera. Nakon završetka izgradnje dionice autoputa Smokovac-Uva -Mateševo ukloni e se postrojenje za proizvodnju betona, i lokacija dovesti u prvobitno stanje. Metod rada u toku funkcionisanja projekta. Funkcionisanje projekta je u skladu sa uslovima propisanim zakonskom regulativom, ali je sa druge strane prilago en specifi nostima posmatranog projekta. Zakonska regulativa uklju uje odre ene zakonske odredbe vezane za razli ite oblasti iz do