Upravljanje nestašicama lekova u Evropi

Nenad Miljković

Institut za ortopediju Banjica Sekcija za bolničku farmaciju-SFUS

Evropsko udruženje bolničkih farmaceuta (EAHP)Evropska saradnja u nauci i tehnologiji (e-COST)

Privredna komora Srbije, 3.11.2020.

Sadržaj

• Trenutno stanje u Evropi (regulativa i preporuke)

• EMA podrška u upravljanju nestašicama

• Farmaceuti o nestašicama

• Iskustva u Belgiji i Holandiji

• Proaktivno praćenje nestašica

• COST Action 15105

Nestašice lekova u Evropi

https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20200709STO83006/medicine-shortages-in-the-eu-causes-and-solutions

2008

201820 puta više nestašica

Najčešće nestašice lekova

50% - onkološki lekovi- antimikrobni lekovi

- lekovi za bolesti nervnog sistema

https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20200709STO83006/medicine-shortages-in-the-eu-causes-and-solutions

Geopolitička dimenzija nestašica lekova

• 80% API dolazi iz Indije i Kine

• 40% gotovih lekova u prometu u Evropi dolaze iz Kine i Indije

• U Kini i Indiji se proizvodi:

- 60% svetskih potreba za paracetamolom

- 90% za penicilinom

- 50% za ibuprofenom

https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20200709STO83006/medicine-shortages-in-the-eu-causes-and-solutions

EU zakonska regulativa

Prema članu 23a, Direktive 2001/83/EC proizvođači lekova u Evropi su u obavezi daobaveste regulatorna tela minimum 2 MESECA UNAPRED o privremenom ilitrajnom prekidu u snabdevanju lekom na tržištu lekova

Najveći deo nestašica lekova rešava se na nacionalnom nivou u EU, te se u skladu sačlanom 23a, svi učesnici u prometovanju i primeni lekova na vreme pripremaju zaprimenu alternativne terapije.Prema ispitivanju EMA iz 2015. godine obavezna prijava nestašica je uvedena krozzakonsku regulativu u 21 od tada 28 EU članica. U većini EU zemalja, industrija nijeu obavezi da prijavi razlog nestašice, osim u Italiji i Holandiji.

EU odgovor na nestašice vezane za COVID-19

Izbegavanje stvaranja neracionalnih zaliha

Ukljanjanje prepreka za izvoz lekova

Povećanje i reorganizovanje proizvodnje lekova

Optimalna primena lekova u bolnicama i relokacija zaliha

Uvođenje alternativne terapije

Optimizacija izdavanja lekova

European Parliament's Committee on Environment, Public Health and Food Safety (ENVI)

Izveštaj za 2020 usvojen od strane evropskog parlamenta u septembru

• Nestašice lekova da budu u srži nove „farmaceutske strategije EU | • Nosioci dozvola za lekove i veledrogerije da budu operativni u skladu sa

zahtevima Direktive 2001/83/EC | • Uspostavljanje harmonizovanog plana za prevenciju i upravljanje

nestašicama| Vodiči za članice EU kako da najbolje implementiraju MEAT (Monitoring, Evaluation, Assessment, Treatemnt) kriterijume |

• Sistem nabavke koji dozvoljava ugovor sa više dobavljača | • Razvoj inovativnih i koordinisanih strategija u oblasti upravljanja zalihama

lekova| • Uspostavljanje centralizovane digitalne platforme za priajvu i obaveštavanje o

nestašicama (u realnom vremenu sa ZR i pacijentima) | • Kreiranje funkcionalnog kataloga nestašica u članicama EU koji će koristiti i

EMA.

Preporuke Evropskog parlamenta

• Usmeriti finansijske podsticaje za proizovađače API da proizvodnju vrate u Evropu (investiranje u fabrike)

• Kreiranje EU rezervi lekova od strateškog značaja kako bi se smanjili rizici od nestašica

• Razmena dobre prakse u upravljanju zalihama

• Povećati udeo zajedniče EU nabavke lekova

• Olakšati “protok” lekova između EU članica

EU-farmaceutska strategija 2020

• Zavisnost EU farmaceutske industrije (API) od trećih zemalja• Konsolidacija farmaceutske industrije• Dostupnost inovativne terapije• Kontrola povećanja cena lekova

EMA-Definicija nestašica lekova 2019

‘A shortage of a medicinal product for human or veterinary use occurs when supply does not meet demand at a national level’.

EMA podrška upravljanju nestašicama

1. Guidance for marketing authorisation holders

2. Guidance for regulators on public communication

3. Guidance for regulators on shortages due to manufacturing or quality issues

4. Guidance on detection and notification of shortages of medicinal products for Marketing Authorisation Holders (MAHs) in the Union (EEA)

5. Good practice guidance for communication to the public on medicines’ availability issues

6. Criteria for classification of critical medicinal products

7. Decision tree on escalation from national to European level

8. Points to consider for the overall assessment of a supply shortage of a medicinal product due to GMP Non-compliance /quality defects

9. Closing report on assessment of a supply shortage of a medicinal product due to manufacturing and quality problems

10. Resources for issuing treatment recommendation during shortages of medicinal products

11. Risk indicators for Shortages (Manufacturing and Quality)

12. Guidane to stakeholders on more regulatory flexibility for medicines

Point 9.4

13

EMA/HMA – radna grupa koja prati dostupnost lekova (Značaj transparentne razmene informacija)

EMA- SPOC sistem za razmenu podataka

• Pilot projekat the single points of contact (SPOC) sistem za razmenu podatakaizmeđu EU regulatornih tela

• Faza 1, fokus na razmeni informacija završen krajem avgusta 2019

• Faza 2, EU koordinisana akcija na upravljanju nestašicama Q2 2020 (odloženo)

• Industry single-point-of-contact system (i-SPOC)

• Farmaceutske kompanije prijavljuju problem sa dostupnošću lekova u vezi COVID-19 direktno EMA i regulatornim telima u zemljama članicama EU

Koncept procene rizika u upravljanju nestašicama-EMA

EMA je razvila listu indikatora vezanih za procenu rizika u proizvodnji i uspostavljanju nivoa kvaliteta kako bi se identifikovale situacije koje mogu dovesti do nestašice kritičnih lekova.

11 indikatora odnose se na:

• Broj i lokaciju registrovanih proizvođača API ili proizvođača gotovih lekova

• Podatke o GMP proizvođača

• Faktore koje se odnose na kompleksnost u proizvodnom procesu

• Prethodne probleme sa nestašicama

• Karakteristike leka koje bi mogle da utiču/spreče neki vid terapijske supstitucije

Nestašice remete sve faze u manipulisanju lekovima

Computerized clinical decision support

Electronic medication administration record

Barcode medication administration

Automateddispensingcabinets

MEDICINE SHORTAGES

* Physician Order Entry / Computer Physician Order Entry

Physician order entry

Rodriguez-Gonzalez CG, Martin-Barbero ML, Herranz-Alonso A, et al. Use of failure mode, effect and criticality analysis to improve safety in the medication administration process, J Eval Clin Pract.

2015 Aug;21(4):549-59.

Rizici povezani sa nestašicama

• Neodgovarajuća doza leka/alternative

• Neodgovarajuća primena leka/alternative

• Nove neotkrivene lek-lek interakcije

• Odložen početak dejstva leka nakon uvođenja alternative

• Profil neželjenih reakcija na lek nije razmatran

Canadian Pharmacists Association. Drug Shortages: A Guide for Assessment and Patient Management. Canadian Pharmacists Association: 2010. PDF.

Institute for Safe Medication Practices Canada. The Systems Approach to Quality Assurance for Pharmacy Practice: A Framework for Mitigating Risk. ISMP Canada, 2012.

http://pharmacists.ca/cpha-ca/assets/File/cpha-

Kritične tačke u upravljanju nestašicama

Nina Muscillo, Antimicrobial Shortages Role of the CEC, Clinical Excellence Commission, 2017.

Primer rangiranja rizika po zdravlje pacijenta usled nestašice leka u skladu sa PDA preporukama

Nivo rizika Rizik za pacijenta (uticaj na zdravlje pacijenta/dostupnost leka)

Visok Ireverzibilno oštećenje zdravlja pacijenta ili smrt

Nestašica medicinski neophodnih lekova (lekovi za spašavanje i održavanje života

pacijenta)

Srednji Reverzibilno oštećenje zdravlja pacijenta

Nestašica lekova za indikacije koje podrazumevaju akutnu kratkotrajnu ili hroničnu

dugotrajnu upotrebu

Nizak Bez uticaja na zdravlje pacijenta

Nema nestašica ili postojanje sistema nabavke leka koji nisu medicinski neophodni od

strane više dobavljača

PDA, Technical Report No. 68 (TR 68), Risk-Based Approach for Prevention and Management of Drug Shortages, PDA, 2015.

PDA, Technical Report No. 68 (TR 68), Risk-Based Approach for Prevention and Management of Drug Shortages, PDA, 2015.

Trijaža rizicima

Nivo rizika Terapijska primena leka Dostupnost alternativnog

leka

Verovatnoća za nastanak

nestašice leka

Visok Lek koji je potreban za

očuvanje ili održavanje

života

Nema dostupnih

alternativa

Visoka verovatnoća za

nestašicu leka

Srednji Lek za akutnu kratkotrajnu

primenu i hroničnu

dugotrajnu primenu

Alternativna terapija

dostupna; slična terapija

Umerena verovatnoća za

nestašicu leka

Nizak Druge indikacije Identičan lek dostupan ali

u drugoj farmaceutsko-

tehnološkoj formi

Niska verovatnoća za

nestašicu leka

Uticaj nestašica na sprovođenje zdravstvene zaštite

Bolnička farmacija – EAHP Upitnik o nestašicama lekova 2019

Uticaj nestašica na sprovođenje zdravstvene zaštite

Primarni nivo – PGEU Upitnik o nestašicama lekova 2019

Evropski primeri• IRSKA- HPRA publikuje nedeljno nove informacije o nestašicama. HPRA je razvila

okvirni dokument za saradnju ključnih učesnika u prometovanju i primeni lekova. Svi mogu prijaviti nestašice HPRA

• Italija-lekari neinformisani o nestašicama, farmaceuti ih obaveštavaju o opcijama• Češka republika-farmaceuti automatski menjaju lek ukoliko postoji generička

zamena• Finska- FIMEA objavljuje podatke o registrovanim nestašicama. Industrija i

veleprodaje u obavezi da prijave nestašicu FIMEA. Još uvek nema alerta u EPS.• Norveška i Švedska –poruka o nestašicama će se pojaviti tokom propisivanja leka

u EPS• Portugalija- farmaceuti mogu da prijave nestašicu mailom i putem web-platforme• Švajcarska- Lekari imaju uvid u bazu podataka o zalihama lekova u apotekama pre

propisivanja/supstitucije leka• Velika Britanija- centralni kaskadni sistem gde lekari i farmaceuti imaju uvid u

nestašice pre propisivanja/izdavanja

EU katalozi nestašica

Holandija

Holandija-rešenja za nestašice

Tokom 2019, zdravstveni radnici u Holandiji su bili u mogućnosti da obezbede kontinuitet u terapiji u 99% nestašica:

•73%: generička supstitucija;

•21%: terapijska supstitucija u saradnji sa lekarima;

•4%: uvoz iz inostranstva;

•1%: galenska/magistralna izrada

Broj nestašica u Holandiji udvostručen u 2019 (769 -> 1492) Izvor: KNMP Farmanco

https://www.knmp.nl/actueel/nieuws/nieuws-2020/geneesmiddelentekorten-in-2019-verdubbeld

Centralni pristup KNMP

Kreiran na bazi „mišljenja“ zdravstvenih radnika

Centralizovana informacija o nestašicama

Kriterijumi:

• efikasno

• „sveže“

• pouzdano

• podaci:

– Uzrok nestašice

– Trajanje nestašice

– Rešenja za pacijente

KNMP Farmanco

• www.farmanco.knmp.nl

• Iniciran tokom 2004. godine

• 2018: 1 milion pregleda

• 300-400 aktuelnih nestašica se objavljuje

• Objavljene nestašice:

– na nacionalnom nivou

– > 14 dana nedostupnosti

– verifikovana informacija sa dobavljačem

Belgija

Belgija – Drvo za odlučivanje „decision tree“ za upravljanje nestašicama

Novi zakon usvojen (decembar 2019) za korišćenje drveta za odlučivanje od strane FAMHP za donošenje odluka o vidu upravljanja nestašicom u zavisnosti od kritičnosti leka.

Platforma Pharmastatus je uvedena, koja omoguća centralnu prijavu nestašia, a gde pacijenti takođe mogu da dobiju inofrmacije o nestašici leka.

Razmena dobre prakse

Europe – COST action CA15105: European Medicines Shortages Research Network

Projekat pokrenut u 2016 za sistematsku razmenu podataka vezanih za upravljanje nestašicama lekova.

Srbija inicirala COST Akciju 2016:Institut za ortopediju BanjicaKCS SrbijeInstitut za majku i dete Srbije

31 zemlja (Finska, Bugarska, Slovačka, Turska se pridružile tokom 2019)

HVALA NA PAŽNJI!