12
$ATS Et COUTUMES \* . LE c#E1IIE îu GRAND-BEÀULIEU 1 6 \y\• Àv, JYbSIECL!,.4,. LI e l;$oii'e (le la !éproe 'je (le la à, cleleine dit. (;Yirid-Bei idieil, P prèe Cita r n'p pa n6ùreété iile. Les dôurfteii'ts réhitifs 'Q cett' maison oi :cep nttnombè x. La hilihiotl1è4uebrniu_ de Char es ossè e cdrta?airc noir il couvent(nïs:ioSq) e if y n aux S e ive ' ure-et-Loir 'x copies 'di'Gaiulaii-e rouge (G. 2959), ain e p jours actes originaux presque tous iné- dits. iI.n'a encore paru, à iia canna sance, qu'une courte étude sur cet établissement': elle e intitule Notice. historique sur la fan- dation de la rna1adreric ' ou léproserie du and-Beaulicu, au diocèse de Chartres, par . M.. Lejeune(1). C& trav 1 très sanhinairè laisse le champ ouvert aux recherches des érudit churtraiit: • Je ne veux pas nftepre&dre'ici 'l'hi oire dû'Gtand-BMulieu; mais je . désirerais mettre. eu lumièr que ries documents, extraits du cartulaire rouge, qui fournis4nt de curieux renseignements l'état et l'adrninistration intérieure d'une léproserie au xiii' siècle. Le Grand-Beiulieu, fondé, à ce que l'on croit ' , vers l'année ioSA par le comte de Chartres, Thibaut III, devint au cours du su' siècle une des plus riches maisons religieuses de la contrée. Mais celte richesse inêiiie', comme pou"r'beal 'suit up de monastères, ne larda p à G5e ,. 1!ç é ause , 4e r e liche.de la di4pline, et, dans les prenhères annes du xaïr siècijp4ediensioassurvenues entre 'le &icur M les frèresM re x ouj9inie l'intervention du ('I Celte n;(ie w paru dfin (o inï ide ii Société eoyale des sciences, belles-lettres et arts d' ru jk. Uten tira 'pnrt à Or.Mans, chez Danicoiii't-I-luet, i833, in-8'. ô Çes. S LA / I P4I1J MEJITIET... et philolngique, 1895. 9°4 Gel (41) - - = 'o - r.J - C - o os - o E o s - o u - o o = o o - o r t. 'o \(o 4 4&

1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

$ATS Et COUTUMES

\* .LE c#E1IIE îu GRAND-BEÀULIEU

1 6 \y\• Àv, JYbSIECL!,.4,.

LIe l;$oii'e (le la !éproe 'je (le la à, cleleine dit. (;Yirid-Bei idieil,P prèe Cita r n'p pa n6ùreété iile. Les dôurfteii'ts réhitifs

'Qcett' maison oi :cepnttnombè x. La hilihiotl1è4uebrniu_de Char es ossèe cdrta?airc noir il couvent(nïs:ioSq)

e if y n aux S e ive ' ure-et-Loir'x copies 'di'Gaiulaii-e rouge(G. 2959), ain e p jours actes originaux presque tous iné-dits. iI.n'a encore paru, à iia canna sance, qu'une courte étudesur cet établissement': elle e intitule Notice. historique sur la fan-dation de la rna1adreric' ou léproserie du and-Beaulicu, au diocèse deChartres, par. M.. Lejeune(1). C& trav 1 très sanhinairè laisse lechamp ouvert aux recherches des érudit churtraiit:• Je ne veux pas nftepre&dre'ici 'l'hi oire dû'Gtand-BMulieu;mais je . désirerais mettre. eu lumièr que ries documents, extraitsdu cartulaire rouge, qui fournis4nt de curieux renseignementsl'état et l'adrninistration intérieure d'une léproserie au xiii' siècle.

Le Grand-Beiulieu, fondé, à ce que l'on croit ', vers l'année ioSApar le comte de Chartres, Thibaut III, devint au cours du su' siècleune des plus riches maisons religieuses de la contrée. Mais celterichesse inêiiie', comme pou"r'beal

'suit

up de monastères, ne lardap à G5e ,. 1!ç

éause ,4e re liche.de la di4pline, et, dans les

prenhères annes du xaïr siècijp4ediensioassurvenuesentre 'le &icur M les frèresM re x ouj9iniel'intervention du

('I Celte n;(ie w paru dfin(o inï ide ii Société eoyale dessciences, belles-lettres et arts d' ru jk. Uteniùtira'pnrt à Or.Mans,chez Danicoiii't-I-luet, i833, in-8'. ô Çes.S

LA/I P4I1J

MEJITIET...

et philolngique, 1895.

9°4 Gel (41)

--= 'o- r.J-C - oos - oE — os - ou - oo = oo - o

rt.'o\(o 4

4&

Page 2: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

-2—

comte de Chartres, puis celle du pape Innocent III, furent néces-saires pour rétablir l'ordre dans le couvent. C'est ce (lue témoignel'acte suivant

Confirmation de divers statuts de la léproserie du Grand-BeauUeu par , l'archi-diacre de G/uert,'es et Eudes, évêque de Paris, constitués pal' te pape Inno-cent 111 pour régie' un ditTérend survenu entre le prieur et ksfrères duGrand-Beaulicu.

1208 (n. s.).

In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et ego ma-gister N., canonicus Parisiensis, ex assensu utriusque partis, Ioco doniini

episcopi Parisiensis constituti , ([III dictus episcopus judex adomino papafuit, coin archidiacono delegatus super causain pie vertebatur inter G.priorem de Bello .Lnco Carnotensi ex tente parie et quosdnni fratres ejusdemdornas tain sautes qi1.lm teprosos ex citera, de statu mernorate dornus, dili-genti inquisitione Jacta, didicirnns quant, ex assensu Ludovici coiïiitis, pre-sent.e Guilleinso tant (eniporis suhdecano, illius loti archidiacono , prohonestate damas et sainte ariirlianItu fratruin ibidem commoranlinin statu-mm fuit, ne quis leprosoruin in granchuis damas juins naoraretor et tiuodmiros inter sa tins et leprosos fratres construeretur, nec mulieres dornosleprosoruun iiec leprosos donnas earurn intreat, net inulieres lettes lofera-sorten t ffrepaitut; et tom in orreo quant in celario due fuerunt claves con-stitute, • quarunl union saints, aImas leprosius habeat ita larnen quoilIeprbsus borreum vel c/tarium ingredi presumet nullatenus, yod sempermous; liceat tamen lepj-oso extra hostia store et qui intra fuesit respicere.Panni vero sanorum n1m panais leprosorum nequaquam abluerentur, quodo domino patre _itro Petro], Dei gratin Senonensi archiepiscopo, perdiligentem inpuiionem didicirnus esse confurmatuin. Nos -vero, habitoprudentium consilio virorum et in jure peritoruin, prefata statuta tainhonestati dormis quam saluti aniinaruni videntes prodesse,ea approbations,laudamus et consulimus, auctoritate apostolica inhibcntes et sub vinculoanathernatis districte precipienrlo ne aliquis predielis statutis obviare volpredictam domuni super bus de cetero perturbare prosternai.

Actum ann ab inearnaliouie u' oc' septimo, mense fcbruario.-

La cause principale des dissensions survenues dans la léproseriedu Grand-Beaulieu était les réclamations incessantes dirigées parles frères, les soeurs et les lépreux contre les agissements de l'éco-nome, qui, d'accord peut-être avec le prieur, profitait de sa situa-lion pour dilapider les biens du couvent.

\'ets l'an j2 5o, les religieux obtinrent la promulgation d'un

Page 3: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

--3-

règIcnient 11 , les divcres charges de

l'économe et la quantitétit d'al mi en Is de ton te sorte que celui-ci étaittenu de distribuer à chacun.

Gntnines de Pdconome de in Mprosei'ic tin (;a',nd-Benu':.

£250 circa

tisus DiSIESTOltIS RELU mCi L1IPRO.SO5(IU&çOTIi5IlIXL

Quicumque sit dispensator debet adininisLrare, quolibet die, liera primaparlera fratt'ibns et sororihus daustralihus ad volwilatem ipsorum rationa-huiler sicut usitatum est. Insuper bora tertio faciaL vinwn con yentualc, un

quod in ses saclIis un j union j)OIIZII soelluni tique niistini , et exinde admi-nistret cuipte fratri ieproso et laico tannin mensurtiin , scilicet quartantvini, et post traites in i-esiduo vini debet dispensator ponere alitai saciluniaqileliaistilli et exiude adjuinistret sororibus lia quel1 cuilibet unani mcii-5m-ana que quinterenge vocatur, preLer iii5 infirmis qui moi-ho lepre ultramodum vexautti r, (lui consueverunt ha here n natal inensuram que ierterainffe

voe,91t9'.lnttr dictas boras rive anle predicta bai-as, ut necesse sive commode

fouit, die, dominical , terupore oportuno caniihus, dehet dis1eissator adminis-trare etiilibet fratruin unain pechiam carniufli, tilagnain rationabiliten, tainsanis quant infirmis; soi-otaim cnhld)et ullaIn pechiam lion equalem pechiefratrum ped minorent rationabiliter. Die nlartis, nisi sit jejutiiuns , 1,1cmpcam et equatem domimce duobus fratribus et simititer pecia sortaisdominice duahus sororihus. Die jovis , nisi sli jejuniulu, administret aientin dicta die dowiniea dictis .fraùibus et soreril)tIs. Si coatiiigerit ùïiseresnovas aduiinistrare, debet administrai-e (le consuetudine quatuor fratribusmiam anserem et lia sot-eribus quatuor; si poreellos de lacte, simili modoquatuor fratribus et sororibus; si agniculos novos quos debout habere de

t') Les règlements relatifs à l'administration intérieure de la léproserie étaientrédigés à la suite de délibéralions prises en plein chapitre où assistaient ta puIS

grande partie des frères et des soeurs. Ainsi, en t n, conrocali, frol,ibia et' taro-

ribus qui internse debuerufli et potnerunt et qui jutaient erocandi, volcifes (r)iciare

de aegottis nomma mare, pselsata ceempana que;ndsns•i coulsuevit pro ea,jrrniendo

capituto, existantes in pICIIO capitule, considerantes, etc. ., il fut statué que, vu ienombre toujours croissant des frères et des soeurs entrant ait cequi constituait ' Inc top lourde charge pour la çnt;soii, nul dorénavant ne seraitadmis, jusqu'à ce que le »ombre des frères fût réduit à vingt et celui dessoeurs à tren:e, salis qu'on pût à l'avenir dépasser Ce nombre, et il fut décidéeu outre qu'aucun malade atteint de la lèpre, homme ou femme, ne serait ttÇuIdans la léprosefie ,t'il s'était nalif de Chartres oui de la lannliouie.(Cartuitaire rouge,p70t8.)

Page 4: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

— 'I —

consuetodine in Pasclia. adnjinislc'ct quatuor frairibus et simililer ita sore-ribus quatuor. Si administret gautinas , quas clebent habere flattes etsororès dominica earniprivii , clebetaçlinirjistr'are duobus fratribus iinaiitganiina w et du abus sororibits ii nain flou Imam in orne j Iciupore. hi d ici n(lie care ipl'ivii , qui ibet fia ter sanus ciii Jeprosiri d ehct haberc tien n inagu nuipechiam e,arniuni, et siniilitcr quelibet sou'rn, et eoleili clic (11,0 fratresunain gaulinain et itu due soi'oi'es e!, quodlihot Iu,s1iilinin fratruin et quod-lihet hospitirnu soi'orurn ululin potine sagirinis et fei'ina: iiuuiu sexioritimfruinenti debet adiuiinistran riicus hospitis opor une, et de ovis cousueve-ru ut limbe re fia tics in ca 'ni pi•i vie, Die rue clic oiercurii, die y en cris, (liesabbati , exceptis 1cm pori bus A d centus et Quadragesirne , deben t babere fia-ires de claustra lep ioscrum c uisqu e 01)0! U ni pro coq L'ina q uadiliet diesupratiiela. Prier, suppnor et quislibet dis1,eusato,' in 'lkpensa comrnuiu(le earnibus et piseibns et vine se i nper baheiil, du pliceni.

De vina erre Sera, post vesperas dehet disl^on.,ator vinuui equivalensvina de rnaii e ad,ninistra,'e , cii ililnt fi'ati tire imam n,ensu 'ail! que c/i.)me\'oea Lur, sorcuibus nohlnisi gratin.

In . arlveutn Doniini ante Natale, debent !,ahere fratres et sorores allecliaqualibet clic tali modo quod qu isq ue frat,'uni qua!1 bet die duo allectiaquelibet soror die dn,niuiea , die ,na,'tis , die jovis duo alleclia , die lune,n1ercIi'ii, \'eneris, sahbati enfin aller, nisi hal,eant piclaneiain ex ami-denti si bahuerint pichuciain , allectia carcan t; so;'or lep iôsa semper duoaileclia debe t ha hei'e. lia debent hahere in Quadi'agèsiina simili modo.auectia , bac addito quoil fiatres de elaustro iepr'osoru'n (lelien t lichait clicdoininiec, martis , jovis, quatuor fratres imam siccam 1mo allectiuni , nisipietanciani habuerun t ex n ceide,iti. lu traute Q undragesiina , debet liaberequislihet tain fratrum quam so,'oruni de cejns rationabiliter et pisis sivefabis et oteo ; ti!i mode quodli bet linspitin in fratrum tin uni sextariu ni oleiai! totam Qnnd ragesi rnam , et quodlibet hospitiu un n iu!ieri 'ni seetniduiiiquanlitateni ipsarnul et bospitii. Tres preshiteri in custodia et soeietaleprions surit qua re non est sciiptuni (le partions ipsurli n.

Item fa Ires leprosi et laici quolibet aune deben!, babere quilihet unu nvestimentum de duobus niais et dimidiurn , et debet habere quilibet frat.rniuJeprosorium quolibel, aune c1uosdain Iiouseilos de bexunnia vei nieliOle9 Siprier veinent. Soi'ores de consuetudine lichent Lilium vestinientuin de duo-bus niais iii dnohus criais tantuiumodo plia opera ma nuuoi suai-uni Sua

'surit, preter lias que sequuntw leprose debent calciari et provideri iniieSssmriis, et !oti'ices communes debeni bahere quelibet miam pai'iarn sotu-iai'ium vacce in duobus alinis, non quolibet amie.

F'i'atres et sorores lichent ligua ,ad erenianduni sine mensura. Jantdiuhabehat quodilbet liospitiuru ci. saceos earbonis.

In quindeua ima vice opertet Javari vesti nieuta bominu w et maharaniet sotebaut lavani qualihet septirnarna una vice.

___ I

Page 5: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

J ii celai'ir, et ex peina mouillai sont due clave et dito dispensa Lnreènous sonos et aller léprostis , et omnia adrninistrat et recipit sonos similiteriii gran n ri is.

item in sigiliis alicujus fest.i jrjtintabilis Sciilper consueverunt liabereIalrcs et soi-ores aliqunni pietaticiani de caseis aoL de avis que Siiini p05-

sont in grandis Jielli Loci. Si forte dicta vigilia niicuijus festi jejuniahulisin die martis nuL jovis eve,erit licialiciom de pisciinis arit allectibus eticeis liabere consuevenunt ]OCQ]OC carniuru pas debent liohere. Vigilia Pasclie

ovo debent liabere die jovis absointo antern pictanciam de piscihus. Simi-liter vigilia .Peiïthecosfes pictaneiaiu de ovk aoL caseis , et sinniiter injejuniis Rogatioi]um debout liobere ova oui cascos pro pietancia et ils injejuniis quatuor teinporum que sunt in feriatis Penthecostes. Si de avis tintpLetancla , trio riva uni .lratri et sirniliter sorori. Si de ebseis , duobns Ii'alri-bus iinus caseus et quatuor sororilius utitis. Die domiuiea eariuprivdehent liabere fral.res et sorores vinum puruin et duplex et unani gnu li-non t duobus frai uibus et nourri suroribus dualius , et cjiiod lihet ltospitiiimtain fra t ni n I qitain surorui ru jieriann cirais sa] sa f am Pro go iii na la id o liftaiuifirÇnis mulierihus aliqund hetueilcium. Die bine et niartis sequentiuni duofiatres union peciaun camus et due sorores unaun peeiam earnis, ut leslantut,Ysahol de Gasis, Odeliuia de M urei., Theophania de Leuigis et pltires abc.In Quadra esinia qiioti lihet hospitiuna inlirinoru un dehet lia here nation sex-tarium olei pro loti Quadragesirna , pro hospitio aliquantoiurn olei proinflrinis ultra unoduni quicquid , ut voluerit dispensator de repu rationa-biliter et secundo ni q flan Li ta tem inhr,norum. lit elaustro ninlieruuu cuilibetIi ospit.io sceunduni 1111 utero un earui iii : Si dccciii ont ,averti no tion sextariumQlei pro Iota Qondragesiina et de cepis rat.ionalihiter iofurniis unulieribusal quant u] u ni dci ni tua coi n ii ninita loin n I ia ru ni nTu lier!, iii.

In stimula aloi sont oclo lagene que vocaritur jalces dci et delient,haheri wnndo emptum est oleuin unirn sextarium de afficz, pro somma,et soient suiflicere due somme olei ail Lotuni min 0m w] conventu ni et ailgranchiain et ad iampadas ecciesiet".

Il est probable que le prieur et l'économe du G rand-Beaulieun'ohservèreu L pas scrupu!eusenien t ce règlement. En effet, au moisde janvier s 9.6o, le prieur, en son nom et au nom des frères, lesous-prieur, en son nom et au nom des lépreux, la prieure, en sonnom et ai, foui des soeurs, s'engagèrent par serment en plein cita-pitre ?t ohsetver de nouveaux statuts au sujet tic la distribution des

00 hue noie, insérée au cartulaire dons le texte de ce règlement, est ainsiconçue ,tnno Domirii j, ' ce' if, ,oitlierc] habiteront deceut, r pietas cEci; et oetl]tnuulires, p , pictai cEci; Zea, ,o,,liercx, 1171cm piettum cEci, xecuod,,in qnanKt,iten,en rit,,,; et uijirine alu1 tuant dut in cEci per gratiani dnpensctori.

Page 6: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

-6-

pitances aux jours anniversaires de la mort des bienfaiteurs duC ra nd-Bea u lieu. jusque-là le prieur seul était chargé de cette dis-.tribu Li on, mais il la faisait d'une manièreière très p2u rigtrl ière et degraves dispu ea étaient résultes entre lui et les religieux. Il futalors décidé que désormais Forgent nécessaire h pater les fiais (lespitances serait recueilli par un lépreux et un frère du Grand-Beanljeu ; que cet ;iiterrt serait plis sur les revenus de la ferme deIloissa y et que les deux , procureurs seraient tenus de fournir eux-mémes les pitances il confrères h chaque anniversaire (Car-hilaire rouge, • iii et t t

Ces contestations continuelles, entre le prieur et les religieuxciusaient iffi état latent de révolte dans le couvent. Pour éviter defart et d'autre de nouveaux murmures, l'évèque de Chartres, Pierrede Minci, édicta en janvier s Q64 des statuts généraux régiaut dunemanière définitive les rapports (lui devaient exister entre le prieuret les frères, ainsi qu'entre les lépreux et les infirmiers, clercs oulaïcs, hommes ou femmes. Ces statuts restèrent en vigueur j usqu'etil'année ib3o, époque où l'évèq ne Louis . G uillard opéra une réftrrnegénérale dans la Léproserie du Grand-Beaulieu.

Statuts rie Puiu de Minci, érdqre de Glrartre.spour la léproserie du Grand-Ikaulicu.

C}rnni bus prsntes I itteras inspecturis , Petrus , iniseratione divina Car'-notensis epistop us, sol utent in . flonoiuo. Quonia in per cAlcium uiiscrationisnosire, quad in dame Belli Loci ]eprosorum Caruo(ensiuin feciinus dili-genter, outilla invenini us correptione digria , aride conteutiones et murmuraet eliain auiinarum pericula jacebantur, nos, vulenles priflio et principa]iteraninlanini periduhis obviare , paci et honestoti dicte domus providere , debonorum et discretorrim consilio, predicte dojnui duximus ordiurindum sicutinferius est expression. Sd , uoaiaiu1 confusio est tain intellectis quantmeniorie iniuntea , ordinal.ivnem nostram duxinuis ad articulas ordinandam.

liabeant prior et fratres derici capas de nigro et 'vestes de roussetnclousas;liaheant estivallos et non alias sotulares parvos. Leprosi Irabeantvestirnenta dansa sine colore secuiidum rlspositi ncrn prions. Mulieres lia-b' ast. 1)01 11 8 alba et alias vestes de rousseto. Fratres laid sani babea,,t vestesde rousseto clamas a1i 1uau,tulurn tissas et hal,eant crines sectos in roton-(litote. Si quis vero vestes patter concessas veJ sotulares preter eoncessosporl_lvcriI.. prior eidein o,ilTrat et lion restiluat, et ail bec firuniter te-lie;' trip'.

Page 7: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

-7—

De modo snte.rius co givepsundi Jejtunent fratres Jaici et sorores salle in:tdventu Doniini et inOnadragesiine, aliisjcjuniis, cd que tencntur ai, con-stitulione ecelesic, non ohniissts : ail qtte tamet) jejuuia non teiIefltLiI' quiinflrniitntc vol riccessitate alla son[ detenti. Nullus iniret oflicinas :muliertirnnisi de naudato prions et coin consonlio tiouiesto. Nulle mulicres mirentdames, ortos sive purpnusia ieprasorum nisi necessitate et cum consone-Lote bonesta de prions licentia speciali. Si quis vero cura cliqua muliereinventas fuerit contra prohibitiones supentus auniotatas, licet bonis in-spectis ionien u] trique eorurn tain V:LrO quart ni uliei-i pro quolibet vice vi-nam cura eannibus distrahatur truc die, et unairi in capit&o recipiet (lisci-plinam. Personis nittein notatis de colloquriis subspectis, consortiis etconsiliis, si ammoniti se non cornexeruuit, a priore una 'die in qualihet septi-mania, douce v prelictis cessaverunt, viunni curn carnibus atiferatiur etunain in capitula recipicut disciplinant Si quis von), quod absit, honis etlacis subspectis curni iunlierc fuerit ileprehensus sive suotahile furium nom-rusent , si vin firent emittatur cd aliquani doinurru aticujus religionis sibi

competentis , ut iii rum cmiii humil ilote et patien tic agat penitentiain protelieto secundurn culpe sire quantitat.eni, nec redire possit douce a pniore deassensu episcopi liront revocatus. Muflier antein ,que curai viro fuerit depre-lidnsa , non emittatur, set ni suo claustra ardus pugniatur et perla ejUS Lobssit iii quolibet- septimania ter jejunet in pane et aqua, videlieet secundo,quarta et sexto Feria, et predictis Inihurs dielius, presontihus et convocatissor'orihus, totideni in capitule necipiat disciphnarn istam nuteui penam sub-stineat doriec prior dictain penani deassensu episcopi duxerit revocandam.Nùllus de domo sanas vol extraueurs sanus curri leprosis comedat volbibat, nec in dornibus eoruni lien pernoctet nec possit super Iroc dictas prierdispeusare. Si plis yoyo contra lèeet'it, vino canent uno tue; leprosus voitqua euun luvitaver-it sive recepent pena consiniili puniatur. Leprosi non in-ti-ent oQicinas sanorum et eiharia communia tangere non presumant; percuniam non diseur-rani nec. transcaut petrountu uhi oueraturbladum;nonirrt,'ent logiam que (I mit n fogia per qucutu itm versus dictann petronum clversus capellain, aisi rate ettantutnmodo tnansseundd; et, si quis contra:hoc fecerit, (et vicihus quoi contra hoc presumpsenii attcmptare, per sub-stractioneni et carrera - puniatur. -

Sorores sanc non hibant nec comedantuec jriceant-cmn mulienibus Je-prosis - tamen sauie mulienes tenentur sen-ire leprosisinulieribus-secundumdispositrimpriorisse. Terientur aubin priorissa providere 4emirlienibus so-rorihus cd faciendos lecios ieprosonrrm secundirm qrrod honeltiusvidebitunexpedire, nec- intrent mulieres ad faciendum lentos bospitia lepnosorum,donec Icprosi,qui commode exire potenint, exierint universi. Nulla sororinlavendenia rernaneat nisi usquà ad salis occasum; seil aile mnlieres quéit.ra-unit aptani remauearrt ihi de viode et, si cliqua soionhi de, iioctereman-

Page 8: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

-8-

set-il ,-ilIa die qua reruatisetit sihi vinant c''tu catitibus aulîeratiir, et unajatin capitule recipint disciplina In. Pan!] j verc, sautolu ni cum panais leprôsorumnnl!atenus abluanlur. -

Pest sonnai alicujus ennipane factum a prion ornnes luttent jectos, net1wesurnant diutius vigilare et si guis contra fecerit vina carent illa die.Bus autem terniinis , vide! icet in Pascha , in Pen I hecoste, in AssurnplioneVirginis , in lesta Oninium Sancloruin et in Natale, aulnes confuteantut' etCOutIfllt]niceflt, f151 reu]lnnsennt fi COnlulinfliOlte de priuris licentia speciaiet, si quis sine prions licenlin reman gent, vina careat uni die.- Plier volejl]s vieariuls seine] in ehdoniznla leneat capitttlnni , primo de cenicis, posleade leprosis, pestea de mulienibus, et bec totum, si fien possit bono modo,una (lie, alioquin die sequetati, jtenliciat, et es que fuenint corrigcnda,-cer-rigat cutnpetenter. Graves autruiexcessus pnio rur eendare tenehitun iii coin-muni. In c%pttulo veto tain Cintres para sorres de cominunihus-et cotidianisexcessibus se accusent, et Sc accusari suhatineant, patienter, et, ne aliquidtepreliensihile ahscondatnr, Iet]eatnr prier diligenter visilarc dames et offi-cinas tain vi l'arn u guam n] ulieruin , tain sauoruu quantt le nosoniim set ne!in mense vol phiries si vident expedire. Gravitez' infunnantes mm viroguam ]uulieres seine1 it' ebdomada prier tenelittur misericorditer visi-tare.

De anode excuncli Nulles \:ir vol iimijer de dama exeat nisi de licejatiapuions et tom consorlio !]onesto et in habita concesso , vi elicet sacerdotesin tapis choisis, cienici iii capulanibus ejusdena coloris, !eprosi in capisclansis de rousseto grosso, unu!teres in habita sibi superiuts comme, netextra demain comedant, hihant, nisi de licentia prions; et, si quis vol siqua contra fecerit, daubas diehus eidem vinurn Guai caruibus sulitrahatur.Si guis vol si qua sine !icentia exienit vol per.uoctavenit., w damna,, reven-tens, nuflatenus admittatnt', nisi pet' nosftienit j'evocatus. Si guis vol si qua!iccntiatus exienil et ultra term inum sibi prefuxu 'u ad t'evertendu nt pen]]oc-lavent': cadeni peau puniatur nisi legiti]t]o impedimenta fuenit itnpedititsvol peu' nos revocatus.

De modo vivendi Hommes leprosi habeant de vina quilihet mensttrammnagnaun et mediam (1uaLltaet die. Graviter autena lepr'osi qui!ibet, (p]ahihetdie, niagttain et anediain et parvam mensuram. Mulieres anteni graviter le-prnse quelihet bis in die ,ncdiaau mensuram et abc ]eprose inognam mea-surâm setueL Mulieres sane quolibet merliam mensnt'asn qu'alihet die; et sisint-a!ique in seni!i etate, faciat prier gratinai pm'out videt'it expedtrc. Etdistrihuetur idem vinum omnibus predicus pei'sonis sine agita. et in neces-sitate patent dictas pria!' augmentare vol tiiminuere, si necessitas lice de-pascal vol vident expedire.'Leprose gra'iter infirme hubeant quehhetqualihet septmtania duos douanes sicut et -leprosi. Prier atitein omnibuspet'senis de pané ad suflie-ientia,n administret nullus cairn possit dare

Page 9: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

nom vol vel u etc , et priai' te aea ('t r f' S in u ecessa rus pro y I e 'a , vi d elicetpolis, scutellis saporihus et luijusuiodi lu opter que panein engebantur"endeut ut diceI)nt. Vinitu, disribuatiir omnibus peronis tani Sauts quamleprnsis ail mensuras taxa las, flCC dis pensa tor trahirt li9 unnaodo vanna adpotum leprosoru 'u sen fia leu ni sanoru ni, laicaruni 'cl sororuni , SCCI 01110estain leprosi quain fatras, tain laid quant sorares , teiteantu r reci1tc.re vintiniextra celarium in loen contractai. Si aiiteni (lispensator coutrafecerit, caventvina suo codera die quo contra Jresuln pserit altenLire. Viii leprosi liabe'1)11111 pro u t I iabe e cons neveru ri t , quolibet n 0110 , q iii i bel pro ves ti bus la n ci s.deeern solidos , et citna lus quilibet cornai quatuor solidos quolibet annopio vestibns lineis. Mu lieres vero bahebun t pin vestihus laneis , priaitactenusliabuciunt videlicet non anno media pats Conveiittis quolibetode solidos , et alla media pars eonventits aune sequenti oeto solides,et eu w h us q uelibet ipsaitual ha bebit quolibet afin lies solidos pro.vestihus lineis. Tenebitur mitent dietus prioi facere pictancias in festissoleiiipnihus et in diecarniprivui, et pictariciam iii qua qmiibn hahct ursuntfrusu'iim cai'nis et dimidinin sextarium viiii. cl duo insimul illiain gaulimaru

in cena rielinlas et chu Lis. item liaheliun L in inui pietancia n quadra-giuta solidoruin die aunivei'sai'ii conailis Tlieobalili. Item liuhebunt IinanaØctaueiaun quadiaginta solidorum die ;unniversarii comitisse Ysabellis. Rouii ahel in ut illialil p cia ici aol dccciii sol id cru ni die tmijiversarii G u il leim i

.vicedoniini Ctnnotensis. Iteni habehunt u nain pietanciana dccciii solidoru o

.parisieiisittin de aoniversaiio Mathei (le Milliaco. item ]iabehunt unem pic-Lancina i Irigiuta solidorum de nnlnversario leberti de Monte Leberico.Item liabebunt nulain pictanciani qoadragirita solidoi'umn die ,,nuiversariiSymonis, quondam doiniiii Puissiaci et vicedoruini (I) Carnotensis , quosquadragiiila solidos niulicres dicte donnes dicuuit ad ipsas ierliiiere. liahe-lient Datent pro 1uictancia I otam pecuniam ad In, ucuin obven icuteni. Etbec mania ,lebebaijt halicte ilicti fuatres pro pictanciis ante leinpus presen-tin w litterartim et I empore confectionis earu indein.

De divine o/flcio Gicrici fiacient divinuin officitini tali modo. Ouates sut-gant ad inatiitivas de nocte n festo Omnium. Sanctorum usque ad Rcsui'-

- rectionem floinini n lus auteni toraporibus, summo mett e, et ,:, issas celebrent,-priait est actenus consuetu na , videlicot quali bel die actant unissant eu in notapie defunctis, et aliain pro l3eata Maria Virgule; et luagoarn missain dedie vel de l'osto, et vigilias pro defunctis in communi , nisi in vigiliis apos-toloa'uin et alus festis solempnibns et die sahbati. Occultes vero tain fratresquanti sororos, tain sain plain leprosi, ail boras maint et ad missas, nisiinfirmitato vel necessitate alia sut detenti; Laici vero pro o innibus horis

Il y t là u"ie erreur de transcription Simon du Puiset fut vicomte ci nonvidame de Chartres..

Page 10: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

—Il-

(litant quilibet qualihet die qiiniquagunta vicubus Pater nosler cl to:nkni vi-cubas Ave Maria, et tirent pro dehi utelis.

Nullus mutoum coritraliat, ennui, yendat sive de bonis iloluiu atienetaiiquid 11181 de ierunissit prions. Si quis vero contra bac fecerit une diesi hi v jnu ru coin carnibus an feratu r, vol pluribus diebus secu ndom dispo-sitioneni priois si d&icti quaritilas lioc (leposeat. ltna prier zenetur redderccompotum quolibet mense tarera fratribus dicte doutas, et cura hue trace! isduobus burgensibus, de receptis et misiis dicte dou,us t»•

Supprior nui lent .leprosoruni non po-;sit dare licentiain exeundi. 11cmvolumes quod arinun tiantur anniversania in counmu iii. Liuiusquisque te-neolur obedirepr on in ODIUJItUS que ad ejns oflicium pertinent, et rnaxirnéin bus que ad observationeni uiostre oi'dinationis pertinent ci tenentur abc-(lire. Si qUIS vero contumax fnerit et pilori - obednv eontempserit, persnbstnaciionern oni ni ni n bonorri iii que pro vicia et vestitu debent recipereq unndiu sic peruianserit , pu riiatnr. Si (luis veuo fiai ri vol sorori couamia-tiones feccrit vol duxerit convitia vcl opprobria , vina careat uuia die vol plu-ribus tiiebus , sectniduun dispositioneni prions, si ilelicli quantitas liocdeposcat. Si quis vero quoit absit, in fratrein vol in sororeni menus injece_rit violentas, ail - o rbitriuin doniini episcopi puniator.

Prior cavent diligeur lei qimod porte firnienl:iva' rero bora eompe1nntil.claves portaiurn recipiat omni servi et cas custoiliat de norte diligenter.Oranes pretaxatas penas tliccus prier teneatw facere custodiri auictoritolenosira; jiossit lanien ex causa ,raro cl non de facili , dispensare cnun qijibusvinent dispensandum , exceptis iBis de quibus non potrst dispensare Foutsupei'ius est cxpressum. Omuiia que potest facere dictas prion possit hectoet ejus vicarius oh co cnnstitntus, qnaudo pnor domuni exierit vel ipsumconlierit infirmari , bus exceptis quod nec de bonis domus 1ioterit alienarenec de statu damas nec personarum aliqnud immature.

Ordinationem -islam dctus prier anctonitate liosira Taciat observari , et,ne ignorantia sit fratribus vol sororibns occasio delinquendi , dictas priordiligenter ex jIniI al in capitula o rd inalionein islam in vulgari seine! -j n ruen sevol pi ies-sl vident expedire. Et, ne labor nostcr sit inanis, dictus priorortliiiationem islam sigiilatam peines se diligenter studeat observarc. Vo-timin g coi n' quod omnibus ignotcscat quoi1 nos iatione presenti roi statu-tourin aurions illos tain viros prain mulieres ad qnos nostra ou'dinatiodigooscilur pertinere non sni culpani sed ad pensai tantu,nmodo ivatcn-

(O Ces mots, imprimés en italique, oui dIA grattés sur le cartulaire et transcritsà nouveau en l'année r !iàq, comme l'apprend une note marginale ainsi conçueSnbscripta clausida, je rasura liirearion piesentis pagine deleta, per dorainum Ho-I;ertnm Rcnrcsjoyè, prioiem Belli-Loci, est ïftpatata per ordilrntioireni dorniniàffioatisCarnoie,isix de sabbati . xxr r ,ite,isis mirll anni inittesimi ecce"' i.r r.

Page 11: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

- il -

4imus obligare, nisi forte ex certa scientia vel contempla delinquerint inpreFa Lis.

In cujus ici tcstimoniurn,nos sigillum nostrutn una cuni sigillo conventusdicti loci presentibus duximus apponendum.

Patum anno Dominimillesimo ce sexagesimo tertio, rnensejanuarii.

JMPRUIEItIE NÂrIoiqÂr,E - Avril t 896.

Page 12: 1 6 LI P4I1J MEJITIET - bibnum.enc.sorbonne.frbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/4dc39d43c1bf8d1afca04b... · In nomine Domini nastri Jesu Christi, ego A. archidiaconus et

0