บทที่ 5

สรุป อภิปรายผล และขอเสนอแนะ

การวิจัยเร่ือง ผลกระทบทางสังคม อันเนื่องมาจากโครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ ที่มีตอชาวบาน ที่โครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ ตัดผานในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี เปนการวิจัยเชิงสํารวจในเชิงพรรณนา โดยมีวัตถูประสงค ดังนี้ 1. เพื่อศึกษาผลกระทบทางสังคมจากโครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ ที่มีตอความเปนอยูและวิถีชีวิตของชาวบาน ที่โครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ ตัดผานในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี 2. เพื่อศึกษาความวิตกกังวลและวิถีชิวิตความเปนอยูของชาวบาน ที่โครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ ตัดผานในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี 3. เพื่อศึกษาความแตกตางของความวิตกกังวลและระดับความรุนแรงของผลกระทบทางสังคมโดยการจําแนกตามสภาพพื้นที่ ลักษณะอาชีพรายได ฯลฯ ของชาวบานที่ไดรับผลกระทบจากโครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ 4. เพื่อศึกษาแนวทางในการปรับปรุงแกไขผลกระทบทางสังคม ที่เกิดจากโครงการกอสรางทอสงกาซธรรมชาติ

สรุปผลการศึกษา

ขอคนพบตามวัตถุประสงคขอท่ี 1 พบวา ผลกระทบทางสังคม ที่เกิดจากการกอสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติ มีไดทั้งผลกระทบในเชิงลบและเชิงบวก ผลกระทบในเชิงลบ ไดแก การเปลี่ยนแปลงอาชีพ สภาพที่ทํากินมีการเปลี่ยนแปลง สวนผลกระทบในเชิงบวก ไดแก การที่มีรายไดที่แนนอน ผลกระทบในเชิงลบ 1. อาชีพของชาวบาน ไดเปลี่ยนแปลงจากการเกษตร คือทํานา ทําสวน ไปสูอาชีพทํางานในโรงงานอุตสาหกรรม กลาวคือ อาชีพในภาคการเกษตรลดลงโดยเฉลี่ย 2.50 โดยอาชีพการทํานาลดลงคิดเปนรอยละ 3.80 และอาชีพการทําสวนคิดเปนรอยละ 0.90 สวนอาชีพนอกการเกษตรเพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ย 1.25 โดยอาชีพลูกจาง/รับจาง เพิ่มขึ้น รอยละ 4.80 สวนอาชีพที่ไมมีการ

40

เปล่ียนแปลง ไดแก อาชีพ คาขาย และอาชีพขาราชการ เนื่องจากภาวะวิกฤตเศรษฐกิจเปนสําคัญ การสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติ มีผลทําใหอาชีพของชาวบานจากภาคเกษตรมาอยูนอกภาคการเกตรมากขึ้นเนื่องจากมีการขยายโรงงานในพื้นที่แนววางทอสงกาซทําใหชาวบานหันเหมาทําอาชีพลูกจาง/รับจาง ในโรงงานอุตสาหกรรมมากขึ้น ลูกจาง/รับจาง 2. สภาพที่ทํากินมีการเปลี่ยนแปลง พบวา คนจนที่ไมมพีื้นที่ทํากินจะมีความเปนอยูที่ลําบากมากขึ้น สวนคนที่มีพืน้ทํากินจะมีความเปนอยูที่ดขีึ้น เนื่องจากพื้นที่ทําการเกษตรลดลงและ วิถีชีวิตความเปนอยูของชาวบานเปลี่ยนไป ขณะที่คนจนกอนกอสรางยงัไมมีความเจรญิเขามาก็ยังสามารถใชประโยชนจากธรรมชาติ เชน การจับปลา หาผักตามหนองน้ํา คลอง ไปขาย หลังการกอสรางนี้แลวทําใหแหลงอาหารทางธรรมชาติลดลง เทากับการกอสราง ไปปดโอกาสการทํามา หากินของคนจน ทําใหคนจนเขาทํางานทีโ่รงงานอุตสาหกรรมเพิ่มขึน้ทําใหมกีารทําลายวิถีชีวิตความเปนอยูของชาวบานและทรัพยากรสิ่งแวดลอมตามธรรมชาติ ผลกระทบในเชิงบวก 1. รายได พบวา รายไดอาชีพหลักและอาชีพรองของครัวเรือนตอเดือน ยังคงเปนรายได นอยกวา 10,000 บาท และจากการเปรียบเทียบรายไดจากอาชพีหลักและอาชีพรอง พบวาหลังการกอสรางโครงการนี้แลว รายไดที่เพิ่มขึ้น อยูในชวง 10,001–20,000 บาท โดยเพิ่มขึ้น รอยละ 2.90 จากการศึกษาอาจสรุปไดวาหลังการกอสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติแลว กลุมที่มีรายไดนอยจะมีจํานวนลดลง สวนกลุมที่มีรายไดมาก จะมีรายไดเพิ่มขึ้น กลาวอีกนัยหนึ่งก็คือการกอสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติทําใหคนจนจะลดลง แตคนที่มีรายไดดีมีแนวโนมทีดีขึ้น การเปลี่ยนแปลงรายได เชนนี้ มีผลมาจากการกอสรางนี้ เนื่องจากการกอสรางเปดโอกาสใหกับคนที่มีทรัพยสิน สามารถนําทรัพยสินมาลงทุนเพื่อกอดอกออกผล เชน การไดเงินจากการขายที่ดินตามแนวทอสงกาซธรรมชาติ ใหแกนักลงทุนชาวตางชาติ เพ่ือใชประโยชนในการสรางโรงงานอุตสาหกรรม ขอคนพบตามวัตถุประสงคขอท่ี 2 พบวา ผลการศึกษาความวิตกกังวลและวิถีชิวิต ความเปนอยูของชาวบานหลังดําเนินการของโครงการ ที่ระบบทอสงกาซธรรมชาติ ตัดผานในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี 1. ปญหาที่ทํากินไมอยูในสภาพเดิม พบวา หลังการกอสรางโครงการสภาพที่ทํากินและวิถีชิวิตความเปนอยูของชาวบาน ชาวบานมีความวิตกวังกลนอย คิดเปนรอยละ 72.20 เนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงบางสวน เชน บอเล้ียงปลา ไมอยูในสภาพเดิมทําใหมีผลกระทบตอการเล้ียงปลา บอน้ําที่ชาวบานใชบริโภคบางสวนอยูในแนวทอกาซธรรมชาติ ทําใหตองมีการยายบอน้ํา และบอน้ําที่ผูรับจางวางทอสงกาซของบริษัท ปตท. จํากดั (มหาชน) ขุดขึ้นมาใหใหม น้ําในบอมีปริมาณนอย ทําใหตองมีการซื้อน้ําเพื่อมาบริโภค 2. ปญหาขยะที่เกิดขึ้นระหวางการกอสราง พบวา หลังการกอสรางโครงการ ชาวบาน

41

มีความวิตกวังกลนอย คิดเปนรอยละ 82.70 เนื่องจากบางพื้นที่มีขยะเกิดขึ้น สวนใหญเปนขวดของเครื่องดื่มบํารุงกําลัง เชน กระทิงแดง เอ็ม 100 เปนตน ที่เกิดขึ้นจากคนงานกอสรางวางทอกาซธรรมชาติทิ้งไว 3. ปญหากาซรั่วและทอระเบิด พบวา หลังการกอสรางโครงการ ชาวบานมีความวิตก กังกลปานกลาง คิดเปนรอยละ 39.50 สวนใหญจะตอบวา มีความเชื่อมั่นใจการทํางานของบริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) และระบบทอสงกาซธรรมชาติ ฝงอยูใตพื้นดิน โดยมีความลึกไมนอยกวา 1.5 เมตร จึงทําใหชาวบานเกิดความมั่นใจขึ้น 4. ปญหาคุณภาพของน้ําฝนและน้ําเสีย พบวา หลังการกอสรางโครงการ ชาวบานมี ความวิตกวังกลนอย คิดเปนรอยละ 64.50 เนื่องจากชาวบานมีความวิตกวังกลตอคุณภาพของน้ําฝนนอยมาก เหตุผลคือทอฝงอยูใตพื้นดิน สวนความวิตกวังกลตอน้ําเสียมีปานกลาง เนื่องจากเสนทางน้ําเสียที่ชาวบานบริโภคอยูในแนวทอสงกาซธรรมชาติ ทําใหขณะดําเนินการกอสรางโครงการไปปดกันเสนทางน้ําเสียจากการบริโภคของชาวบาน และหลังการกอสรางโครงการแลวเสร็จ เสนทางน้ําเสียไมอยูในสภาพเหมือนเดิม ทําใหไปปดกันเสนทางน้ําเสียจากการบริโภคของชาวบานที่ไหลลงสูคลองสาธารณะ 5. สรุปการเปรียบเทียบระหวางความวิตกกังวลของประชาชนตามแนววางทอสงกาซธรรมชาติ กับตัวแปรอิสระ - จํานวนสมาชิกในครัวเรือน พบวา ผูตอบแบบสอบถามที่มีจํานวนสมาชิกใน ครัวเรือน 1-4 คน มีความวิตกกังวลมากในสัดสวนที่สูงกวาผูตอบแบบสอบถามที่มีจํานวนสมาชิกในครัวเรือนมากกวา 4 คนขึ้นไป - ระดับการศึกษาของสมาชิกในครัวเรือน พบวา ผูตอบแบบสอบถามที่มีความรู ในระดับอนุปริญญา/ปวส. และปริญญาตรีขึ้นไป มีความวิตกกังวลในสัดสวนที่สูงกวาผูตอบ แบบสอบถามที่มีความรูในระดับที่ต่ํากวา - อาชีพของสมาชิกในครัวเรือน พบวา ความวิตกกังวลไมมีความแตกตางกันมากนัก กลาวคือทุกอาชีพจะมีความวติกกังวลอยูในระดับปานกลาง - รายไดของสมาชิกในครัวเรือน พบวา ความวิตกกังวลไมมีความแตกตางกันมากนัก กลาวคือแตละกลุมของรายไดจะมีความวิตกกังวลอยูในระดับปานกลาง - การถือครองที่ดินของประชาชนชนตามแนววางทอสงกาซธรรมชาติ พบวา ผูตอบแบบสอบถามที่มีที่ดินอยูในแนวทอสงกาซธรรมชาติ จะมีระดับความวิตกกังวลมากกวาผูตอบแบบสอบถามที่ไมมีที่ดินอยูในแนวทอสงกาซธรรมชาติ

42

ขอคนพบตามวัตถุประสงคขอท่ี 3 พบวา ผลการศึกษาความวิตกกังวลและระดับความรุนแรงของผลกระทบทางสังคมโดยการจําแนกตามสภาพพื้นที่ ลักษณะอาชีพรายได ฯลฯ ของชาวบานที่ไดรับผลกระทบวามีความแตกตางกันหรือไม 1. จากการศึกษา พบวา ความวิตกกังวลและระดับความรุนแรงของผลกระทบทางสังคม โดยการจําแนกตามสภาพพื้นที่ทํากินของชาวบาน กอนการกอสรางและหลังการกอสราง ไมพบ ผลกระทบทางสังคมวามีความแตกตางกันมาก ชาวบานยังทํามาหากินตามปกติ 2. จากการศึกษา พบวา ความวิตกกงัวลและระดับควานรนุแรงของผลกระทบทางสังคม ตามลักษณะอาชีพรายไดของชาวบาน กอนการกอสรางและหลังการกอสราง ไมพบผล กระทบทางสังคมวามีความแตกตางกันมาก ชาวบานยังมีรายไดเทาเดิมไมมีความแตกตางกันมาก ขอคนพบตามวัตถุประสงคขอท่ี 4 พบวา ผลการศึกษาแนวทางในการปรับปรุงแกไข ผลกระทบทางสังคม ที่เกิดจากการกอสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติ ประชาชนตองการใหแตละหนวยงานดําเนินการในเรื่องตาง ๆ ดังนี้ 1 ประชาชนตองการให บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) มีการดําเนินการในเรื่องการ ประชาสัมพันธของโครงการมากที่สุด รองลงมาคือเรื่องการจายคาลิดรอนสิทธิ์ และการเพิ่ม ทางเชื่อมเขาบานและที่ดิน ตามลําดับ 2. ประชาชนตองการให เทศบาลและองคการบริหารสวนตําบล มีการดําเนินการในเรื่องการจัดส่ิงสาธารณูโภคในหมูบานใหมากขึ้น เชน ระบบน้ําประปา แสงสวางตามถนน และสนามเด็กเลนรวมทั้งอุปกรณเครื่องเลนภายในหมูบาน

อภิปรายผลการศึกษา

จากการศึกษาเรื่อง ผลกระทบทางสังคม อันเนื่องมาจากการกอสรางระบบทอสงกาซธรรมชาติ ศึกษาเฉพาะ ในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี นั้นในการศึกษาครั้งนี้ ตองการ ทราบปญหาและสาเหตุตาง ๆ และขอคิดเห็นของประชาชนในทองถ่ิน ในขณะที่โครงการกอสรางแลวเสร็จ เพื่อเสนอให บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) นําไปแกไขปญหาในการกอสรางโครงการวางทอสงกาซธรรมชาติ คร้ังตอไป ผลการศึกษาครั้งนี้ ปรากฏวา ประชาชนในเขตอําเภอพานทอง และอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ไมทราบมากอนวาจะมีโครงการ ทําใหเกดิคําถามวา โครงการนี้เกดิขึ้นเพื่ออะไร ทําไปแลวประชาชนจะไดอะไร ทําใหประชาชนเกิดความวิตกกังวลขึน้ เกี่ยวกับเมื่อกอสรางโครงการนี้แลว สภาพที่ทํากินจะมสีภาพเหมือนเดิมหรือไม ปญหาสิ่งแวดลอมที่จะเกดิขึ้นตามมา เพื่อเกิดนคิมอุตสาหกรรมตามแนวทอสงกาซฯ ฯลฯ และจากการศึกษายังคนพบในเร่ืองการเปลี่ยนแปลงอาชพีวามีการเปลีย่นแปลงเล็กนอย สวนเรื่องรายไดของประชาชนมีการ

43

เพิ่มขึ้นเพยีงเลก็นอยแตประชาชนจะมีรายไดที่แนนอนมาขึ้นจากการทาํงานในโรงงานอุตสาหกรรม ขอคนพบดังกลาวสอดคลองกับการวจิัยของ ลักษณ เสงีย่มจิตต (2542) ซ่ึงศึกษาผลกระทบกอสรางทางหลวงพิเศษ (มอเตอรเวย) คือการเปลี่ยนแปลงอาชีพจากอาชีพเกษตรกรรมไปสูอาชีพนอกภาคการเกษตรกรรม (อาชีพรับจางในภาคโรงงานอุตสาหกรรม) และธรรมชาติรายไดของคนจนลดลงแตคนมีพื้นที่ถือครองจะมีรายไดเพิ่มขึ้น การสูญเสียที่ดินเพิ่มขึ้น การถือครองที่ดินลดลง

ขอเสนอแนะ

จากขอคนพบดังกลาวผูศึกษาจึงไดจดัทําขอเสนอแนะดังนี้ 1. ขอเสนอแนะเชิงนโยบาย 1.1 บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) เจาของโครงการตองจัดใหมีการประชาสัมพันธ ขอมูลโครงการใหประชาชนที่อยูในแนววางทอสงกาซธรรมชาติ ใหรับทราบรายละเอียดของโครงการ ทั้งนี้เพื่อเปดโอกาศใหประชาชนในชุมชนไดแสดงความคิดเห็นกับโครงการโดยตรง 1.2 บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) เจาของโครงการ ในจุดที่บริเวณทอสงกาซธรรมชาติตัดผานพื้นที่ชาวบาน บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) เจาของโครงการ ตองจัดใหมีการ ประชาสัมพันธสรางความเขาในกับผูที่ถูกลิดรอนสิทธิ์ที่ดิน รับฟงความคิดเห็นและความตองการ เพื่อนํามาเปนขอมูลในการตัดสินใจดําเนินการลิดรอนสิทธิ์ที่ดิน โดยพิจารณาคาชดเชยอยาง เหมาะสมและยุติธรรม 1.3 บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) เจาของโครงการ ตองกําหนดมาตรการลด ผลกระทบดานฝุน ดานเสียง ดานน้ําเสีย และความสั่นสะเทือนของเครื่องจักร ควรกําหนดในสัญญาวาจางกับผูรับเหมาแลวใหมีการดําเนินการอยางเครงครัด 2. ขอเสนอแนะเชิงปฏิบัติ 2.1 ตองปฏิบัติงานการกอสรางตามกฎความปลอดภัยอยางเครงครัด 2.2 ควรพบปะพูดคยุกับประชาชนที่อยูตามแนววางทอสงกาซธรรมชาติ อยางสม่ําเสมอ เพื่อรับฟงปญหาความเดือดรอนที่ไดรับจากการกอรางแลวนาํไปปรับปรุงแผนการกอสรางใหเกดิผลกระทบตอโครงการนอยที่สุด

44

2.3 ขณะทําการกอสรางผูรับเหมาควรใชเครื่องมือที่กอใหเกิดเสียในระดับต่ํา กิจกรรมที่กอใหเกิดเสียงตองเริ่มเวลา 8.00 น. จนถึง 18.00 น. และในกรณีที่ไมสามารถหลีกเล่ียงการเกิดเสียงดังได ตองมีคําเตือนประกาศใหสาธารณะชนทราบกอนเริ่มงาน 2.4 การขนสงวัสดุอุปกรณตาง ๆ ควรดําเนนิการในชวงจารจรไมหนาแนน กําหนดใหมกีารอํานวยความสะดวกแกผูใชเสนทางจารจรในพืน้ที่กอสรางและควบคุมใหพนกังานขับรถปฏิบัติตามกฎจราจรอยางเครงครัด 2.5 ติดตั้งสัญญาหรือปายเตอืนภัยระบุบริเวณกอสรางที่ชัดเจน สามารถที่จะมองเหน็ไดทั้งกลางวนัและกลางคืน และควรจดัใหมีทางเขา-ออกของชุมชน บริเวณพื้นที่กอสรางโครงการ ควรตรวจสอบอุปกรณเครื่องจักรสัปดาหละ 1 คร้ัง ในขณะกอสรางตองปองกันการแพรกระจายของฝุน 3. ขอเสนอแนะในการทําวิจัยคร้ังตอไป 3.1 ควรศึกษาสํารวจดานคุณภาพ คุณภาพชีวิตและทัศนคติของราษฏรและองคกรทองถ่ินโครงการวางทอสงกาซฯ เสนตอไป 3.2 ควรศึกษาการวิจัยเชิงประวัติศาสตรของชุมชน เพื่อจะไดเขาถึงการเปลี่ยนแปลงของชุมชน และเขาถึงผลกระทบทางสังคมจากการกอสรางโครงการใหชัดเจนและลึกซึ้งมากขึ้น