Limbik Sistem ve Hipotalamus

Do. Dr. Ramazan KOZANTp F-2/ubat 2013

*

Limbik sistem; duygusal davranlar, motivasyonel gdleri kontrol eden nronal devrelerin tmn ifade eder.Limbik sistemin en nemli paras hipotalamustur. Hipotalamus bir ok vejetatif ilevlerden de sorumludur.

Kortikal blmOrbitofrontal korteksSubkallosal girusSingulat girusParahipokampal girusUnkus

Subkortikal blmHipotalamus Paraolfaktor alanSeptum alanTalamusun n ekirdeiBazal ganglionlarHipokampusAmigdala

Limbik sistem

Hipotalamus limbik sistemin merkezi elemanlarndan biridir. evredeki limbik alanlara limbik korteks denir. (Orbitofrontal korteks, subkallozal girus, singulat girus, parahipokampal girus ve unkus)

Limbik korteks, neokorteks ile aa limbik yaplar arasnda iki ynl balant kurar.

HipotalamusHipotalamus ve komu yaplar sinallerini 3 yne gnderirler:1- Beyin sapna; Retikler alanlara, ponsa, medullaya ve otonom sinir sistemine2- Serebruma, anteriyor talamus ve limbik kortekse3- Hipofizin infundibulumuna (n ve arka hipofizin salg fonksiyonlarn kontrol etmek iin).

HipotalamusHipotalamus; endokrin, vejetatif ve birok duyusal davran kontrol eder.Baz hipotalamik blgelerin uyarlmas eksitasyon bazlar da inhibisyona yol aar.

Posteriyor hipotalamus:Kan basncnn artmasPupil dilatasyonuTitreme Dorsomediyal ekirdek:Gastrointestinal uyarmaPerifornikal ekirdek:AckmaKan basncnn artmasHiddet Ventromediyal ekirdek:DoymaNroendokrin kontrolMamiller cisim:Beslenme refleksi

Paraventrikler ekirdek:Oksitosin salglanmasSu tutulmasPosteriyor preoptik ve anteriyor hipotalamik alan:Vcut ssnn dzenlenmesiSolumaTerlemeTirotropin inhibisyonu

Mediyal hipotalamik alan:drar kesesinin kaslmasKalp hznn azalmasKan basncnn dmesiSupraoptik ekirdek:Vasopressin salglanmasArkuat ekirdek ve periventrikler alan:Nroendokrin kontrolLateral hipotalamik alan:Susama, ackma ve birok emosyonel duygu

Hipotalamusun Vejetatif ve Endokrin Kontrol Grevleri1- Kardiyovaskler dzenleme:Posteriyor ve lateral HT uyarlrsa Kan basnc ve kalp hz artarPreoptik alan uyarlrsa Kan basnc ve kalp hz azalr2- Vcut temperatrnn dzenlenmesi:Preoptik alan vcut ssyla ilgilidir.Bu alandan geen kann ss fazlaysa termosensitif nronlarn aktivitesi artar. Aksi durumda azalr.

(n hipotalamus sya, arka hipotalamus soua yant verir.)

3- Vcut suyunun dzenlenmesi:Susama duygusuLamina terminalisin organum vaskulosumunda yer alan osmoreseptrler ile subformikal organn anjitensin-II ile kontrol edilir.Lateral hipotalamus Susama merkezidir ve ESS nn elektrolit younluuna gre su ime duyusu oluturur.Su atmn kontrolSupraoptik ekirdek Vcut svs elektrolit younluuna gre bu alandaki nronlar uyarlrlar. ADH (Vasopressin) salgs arka hipofize kadar uzanan aksonlar ile tanr. Nrofizin-2 adl tayc protein ile akson boyunca tanr ve arka hipofizde ekzositoz sonras nrofizin-2 den ayrlan ADH kana verilerek buradan salglanr. ADH suyun bbreklerden geri emilimini artrr.

4- Uterus kaslmasnn ve memeden st boalmasnn dzenlenmesi:

Paraventrikler ekirdekler uyarlrsa oksitosin salglanr. Nrofizin1 adl protein ile tanan oksitosin aksonal yol ile arka hipofize getirilir.

a- Uterus kontraktilitesini artrrb- Meme alveollerini evreleyen miyoepitel hcrelerin kaslmasn salayarak stn dar atlmasn salar.c- Gebelik sonunda doum eyleminin balamasnda rol alr.

Bebein emmesi ile HT sa ulaan uyarlar ile oksitosin salgs balar.

5- Gastrointestinal sistem ve beslenmenin dzenlenmesi:Lateral hipotalamik blge alk merkeziVentromedyal ekirdek doyma merkeziMamiller cisimler dudak yalama, yutma gibi beslenme reflekslerini kontrol eder.

Glikoz tketim hzna duyarl glikostat hcreler;Leptin ve dier polipeptitlere duyarl reseptrler.

6- n hipofizden hormon salglanmasnn Hipotalamik kontrol:Kan hipofize gelmeden nce HT dan geer. Periventrikler blge, arkuat ekirdek ve ventromedyal ekirdekten kan aksonlar hipofiz sapnn genilemi blgesi olan median eminense uzanr. Burada hipotalamus-hipofiz portal sistemi yer almaktadr. Median eminense blgesine braklan uyarc/inhibe edici hormonlar portal sistem ile n hipofize tanr.

TRH ------------ TSHCRH ------------ ACTHGnRH----------- FSH ve LHGHRH----------- GHGHIH------------ GHPIH (Dopamin) Prolaktin

7- Hipotalamusun davranla ilgili fonksiyonlar ve ilgili limbik yaplar:

a- Lateral hipotalamus uyarlrsa;Susama ve alk duygusuHiddet ve kavga davran oluur. (Zayf uyarldnda dllenme davran oluur.)b- Ventromediyal ekirdek ve evresinin uyarlmas;Doyma hissi, yemenin azalmasSakinlik (yukardakinin tersi)c- Periventrikler ekirdek ince blgesinin uyarlmas (3. ventrikl yannda);Korku ve cezalanma cevab uyandrr.d- n ve arka hipotalamusta eitli alanlarn uyarlmas;Seksel drt uyandrr.

Bu alanlarn lezyonunda ise tam tersi etkiler ortaya kar.

Limbik sistemin dl ve ceza ilevi

Limbik sistemin dl ve ceza ilevi

dl merkezleri:Lat. HT; zayf uyarldnda dllenme kuvvetli uyarldnda iddet davrankincil dllenme merkezi; Septum, Amigdala, Talamusun baz alanlar, bazal ganglionlar

Ceza merkezleri :Aquaductus sylvii yi evreleyen santral gri alandadr. Bu alann uyarlmas; korku, terr, ar, cezalanma gibi huzursuzluk belirtilerine neden olur.kincil ceza merkezleri; amigdala ve hipokampustadr.Cezalanma blgesinin uyarlmas dl ve haz merkezlerini tamamen inhibe eder. Bu durum ceza ve korkunun, haz ve dllden daha baskn olduunu gsterir.

fke ve fkenin ceza merkeziyle balantsCezalanma ile ilgili davran biimi fke dir.Beynin cezalanma merkezi zellikle periventrikler alan ve lateral hipotalamus uyarldklarnda hayvanda grlen davranlar:1-Savunma postr oluur,2- Peneler gerilir3- Kuyruk kaldrlr4- Tslama5- Salya salgs6- Homurdanma7- Piloereksiyon, gzlerin almas ve pupilla genilemesi

Bu durumdaki cezalandrlm bir hayvan en hafif bir kkrtmayla vahice saldrr. Bu bir hiddet davran modelidir.HT Ventromedial nc gelen uyarlar basklayc etki gsterir.

Sukunet ve Uysallk:dllenme merkezleri uyarldnda sukunet ve uysallk oluur.

dl ve ceza, davranlarmz son derece fazla etkilerler. Ceza grdmz ii brakr, dllendiimiz davranlar zevkle yaparz.

Transkilizanlar (klorpromazin gibi) hem dllenme hem de cezalanma merkezini inhibe eder. Hayvann affektif tepkisi azalr.

Bir davrana kar, dl veya ceza grlmezse, hayvan bu duysal uyarana alr (habituasyon) ve sonra onu ihmal eder.

Eer dl ve ceza, davrana gre iddetlenirse, cevabn pekitiinden (konsolidasyonundan) bahsedilir. Kuvvetli bellek izleri oluur.

Limbik Sistemin Dier Blmlerinin zel levleriHPOKAMPUS

Hipokampusun serebral korteks, amigdala, hipotalamus, septum, mamiller cisim gibi temel limbik blgelerle saysz direkt olmayan balantlar vardr ve bu balantlara hipokampal formasyon ad verilir.

Her trl duysal deneyim hipokampusun kkte olsa bir blmn aktive eder.n talamus, hipotalamus ve dier limbik yaplara sinyal gnderir.

Limbik Sistemin Dier Blmlerinin zel levleri

HPOKAMPUS

Hipokampus hipereksitabilite gsterir yani kolay uyarlr.Hipokampus elektiriksel olarak uyarldnda epileptik nbetler oluturur. Bu nbetler srasnda koku, grme, iitme, dokunma gibi halsinasyonlar oluur.

Hipokampus 6 deil 3 sinir tabakas ierir.

Hipokampusun renmedeki rol:

Anterograd renmede rol vardr.Baz epilepsi hastalarnda ift tarafl karlm ve szel girdiye dayal yeni bilgi renilmesini engeller (anterograd amnezi).Hipokampus lezyonlarnda retrograd amnezi de grlr. Buda genelde 1 yllk bilgileri ierir. ok eski bilgiler hatrlanr.Hipokampus, duysal sinyallerin nem derecelerini belirleyen ve kritik kararlar alan bir nronal mekanizma gelimitir. Bir nronal sinyalin nemli olduunu belirlediinde bu bilgi bellee alnr. Hipokampus szl yada sembolik uzun sreli anlarn kalc olmalarn salar.

NMDA, Glukortikoid reseptrleriRetrograd transmisyon (zellikle NO)

Amigdala

Koku yolunun en byk kolu amigdalann kortikomedyal ekirdeklerinde sonlanr.

nsanda amigdallerin bazolateral ekirdekleri ok daha fazla gelimitir ve koku uyaranlar ile balantl olmayan aktivitelerle ilgilidir.

Amigdala

Amigdala, limbik sistem, temporal, parietal ve oksipital kortekslerden, zellikle akustik ve vizel asosiasyon alanlarndan sinyaller alr.

Amigdala kiinin dnyadaki yerini grd pencere ad verilir.

Amigadala sinyalleri Yukardaki kortikal alanlara, hipokampusa, septuma, talamusa, zellikle hipotalamusa iletilir.

Amigdala uyarlrsa 2 yolla etkiler oluur:

1) Hipotalamus aracl ile oluan etkiler

arter basncnda art ya da azalKalp atm hznn artmas veya azalmasGIS motilite ve sekresyonunun artmas veya azalmasDefekasyon ve miksiyonPupillada genileme ya da nadiren daralmaPiloereksiyonn-hipofiz hormonlarnn salglanmas (Gonadotropinlar ve ACTH)

2- Hipotalamus aracl ile olmayan etkiler;

Ba kaldrma, vcudu bkme gibi tonik hareketlerDnme hareketleriKlonik, ritmik hareketlerKoku, yeme, yalanma, ineme ve yutma hareketleri

Baz amigdala ekirdeklerinin uyarlmas;Kama, cezalanma, korku gibi hiddet tablosuna neden olur.Baka nukleuslarn uyarlmas da dl ve zevk reaksiyonlar oluturur.Dier baz blgelerinin uyarlmas; ereksiyon, iftleme, ejeklasyon, ovlasyon, uterus faaliyeti ve erken doum gibi cevaplara sebep olur.

Limbik korteks davran kontrol eden serebral assosiyasyon alan gibi fonksiyon yapar. n temporal korteks karldnda amigdala da zarar grr ve Kluver Bucy sendromu oluur.

Hayvan tketici, korkusuz, her eyi yoklayan, canl cansz eylere seks gds gsteren, uysal bir hayvan olur.

Klver Bucy Sendromu

Amigdalann ift tarafl karlmas ile ortaya kar.

Ar korkusuzlukAr merakabuk unutma Nesneleri azla yoklama meyli artarRuhsal krlk olur Ar seksel drt grlr.

Temporal lobdan evre bilgisi AmigdalayaHipotalamusdan i ortam bilgisi

Amigdaladan da kalc bellee aktarlr.

Figure 50-9 The direct connections between the central nucleus of the amygdala and a variety of hypothalamic and brain stem areas that may be involved in different animal tests of fear and anxiety. ACTH = adrenocorticotropin; CER = conditioned emotional response; EEG = electroencephalographic; N = nucleus. (From Davis 1992.)

Subkortikal limbik yaplar saran serebral korteks halkasdr.Korteks ile limbik sistem arasnda iki ynl sinyal ileten limbik korteks, davran kontrol eden bir asosiyasyon alan gibi i grr.

Limbik korteks

Arka orbitofrontal korteks karlrsa hayvan uyumaz, srekli dolar ve ar hareketlidir.n singulat ve subkortikal girusun karlmas hayvan hrnlar, hiddet nbetleri geirir.

Limbik korteksin;n temporal korteksinde tat ve koku asosiyasyonlar,Orta ve arka singular kortekste sensorimotor asosiyasyonlar bulunur.Parahipokampus girusunda iitsel asosiyasyonlar,Arka temporal lob Wernicke merkezinden alnan dnce asosiyasyonlar,

*