4.2.3 Informacioni sistem kao logistikaInformacioni sistem (IS) u principu ne treba vezati za organizacionu formu ija bi se promijena na njega reflektovala, ve za poslovne funkcije koje su i osnova za definisanje njegove strukture. Efikasnost integralnog informacionog sistema preduzea u matematikom smislu znai uspostavljanje algoritma: ponaanje - proces poslovanja - odstupanja informacije - model regulisanje.IS treba da detektuje i identifikuje relevantne promjene poslovnog okruenja radi donoenja pravilnih poslovnih odluka.Prava informacija u pravo vrijeme na pravom mjestu najdragocjenija roba

4.2.4 Projektovanje informacionih sistema Projekti informacionih sistema su vrsto povezani unutar jednog spektruma kompleksnosti, kako je to ilustrovano sledeom slikom:

Sistemi za obradu transakcijaOperativniStrateki

4.2.5 Informacioni sistemi za podrku menadmenta Informacioni sistem za podrku menadmentu (Management Information System MIS) podrazumijeva sistem s osnovnim zadatkom prikupljanja informacija neophodnih za rjeavanje problema. MIS je mehanizam za detekciju problema koji sadri sve neophodne elemente problemske strukture, odnosno mehanizam za analizu problema koji obezbjeuje neophodne podatke menaderima koji donose odluke.MIS sadri neophodne strukturisane metode i algoritme za izbor najbolje alternative od vie dostupnih.

Ekskluzivna podrka odluivanju Sistem za podrku procesu odluivanja (Decision Support System - DSS), kao i ekspertni sistemi (Expert System - EXS), imaju iskljuivu namjenu da ekskluzivno podre menadment u procesima odluivanja. DSS se primjenjuje kod polustrukturisanih problema, gdje postoji neodreenost i neizvjesnost. EXS predstavlja pokuaj spajanja raunarske tehnike i formalizovane ljduske inteligencije vjetaka inteligencija DSS i EXS u stvarnosti raunarski programi za rjeavanje odreenih problema. Osnovne funkcije koje obavljaju ekspertni sistemi prilikom rjeavanja zadatih problema su: interpretacija viih koncepata iz senzorske informacije, predvianje, dijagnostika sopstvenog znanja, ogranienja, tanosti, procjene prihvatjivosti odgovora, posjedovanje sopstvenih pravila izvoenja zakljuaka, planiranje i ponaanje u skladu sa ciljem, upravljako lijeenje (saniranje odstupanje) itd.

Podesnom kombinacijom navedenih elemenata i karakteristika ekspertnih sistema mogue je sljedeom slikom predstaviti njihov bazni koncept:

Upotreba EXS:U funkciji tehnolokih predvianja,Za anticipiranje razvoja novih tehnologija i procesa.EXS koristi 85% multinacionalnih kompanijaDominantna upotreba heuristikog znanja.Dimenzije EXS-a: ekspertiza, manipulacija simbolima, sposobnost uoptavanja, reformulacija i redefinicija, izbor forme i rezonovanje.EXS oponaa eksperta u razmiljanju kod rjeavanja problema zakljuivanje na osnovu pravila.

Obino se smatra da bi ekspertni sistemi trebali da budu u stanju da ispoljavaju i druge aktivnosti kao to su:tumaenje sopstevnog rezonovanja,ispravljanje pogrenog ponaanja,kritika svijest o vlastitim rjeenjima,adaptivno uenje kroz ekstrakciju,specifina pravila ponaanja ekspertna,njihovo unoenje u sistem,svijest o sopstvenoj mjerodavnosti, tanosti i kompetenciji itd.

Izvrni informacioni sistemiKao jedna kategorija izvedbe informacionih sistema razvijen je izvrni informacioni sistem, (Executive Information System - EIS). EIS, u sutini, predstavlja specijalni tip MIS-a koji je namjenski predvien za podrku menadmenta na visokom nivou strateki menadment.

4.2.6 Faze razvoja informacionih sistemaivotni ciklus razvoja informacionih sistema- SDLC

ivotni ciklus globalnih sistema - GSLC

ivotni ciklus informacionih sistema - ISLC

ivotni ciklus vie sistema

Dimenzije kontinuiteta informacionih sistema Uspjean informacioni sistem je sistem koji, unutar zadatih tolerancija, zadovoljava odreeni procent mjerljivih sistemskih ciljeva, a da je takve performanse ili rad sistema mogue mjeriti mjerama korisnikog oekivanja. Piggybacking egzaktna slika jednog sistema koji koristi prethodni radijus sistema da iskorai u napredniji status. Svi sistemi umiru Strateki ivotni ciklus Taktiki ivotni ciklus

Piggybacking

4.2.7 Interkonekcija ovjek - maina Interkonekcija ovjek-maina (Man-Machine Interface MMI ili Human-Machine Interface - HMI) Interkonekcija, odnosno komunikacija izmeu sistem dizajnera i krajnjeg korisnika je kompleksna:Krajnji korisnik unosi u okruenje najrazliitije karakteristikeRadno okruenje obuhvata fizike karakteristike i psiholoke faktore.Aplikacijsko okruenje predstavlja odnos izmeu dizajnera i krajnjeg korisnika unutar usvojenih standarda.Programer aplikacije sa sobom donosi svoje fizike i psiholoke karakteristike kojim se kompletiraju konane postavke MMI faktoraKorisniki interfejs predstavlja prozor (window), izmeu svjetova dizajnera i krajnjeg korisnika, iji je cilj izgraditi tehniko okruenje koje je transparentno za korisnika

Pojednostavljeni model funkcionisanja ljudskog umaGrafika i analitika ilustracija pojednostavljenog modela ljudskog uma ima prevashodnu namjenu da pomogne u odabiru najpogodnijih taktika razmatranja MMI faktoram, a grafiki model ljudskog uma se sastoji od sljedeih osam dijelova/komponenti: Ulazni podraaji (detekcija stimulusa koje obrauje um)Sreivanje (klasifikacija, sumiranje i redukovanje podraaja)Kratkorona memorija (veza izmeu ul.podraaja i ljudskog uma)Radna memorija (kreiranje i implementacija rjeenja)Zaboravljanje (brisanje iz ljudskog uma)Pamenje (prenos informacije iz kratkorone u dugoronu memoriju)Dugorona memorija (stalna memorija, neograniena)Podsjeanje (kljuevi do podataka u dugoronoj memoriji)

Pojednostavljeni model funkcionisanja ljudskog uma

4.2.8 Prototipiranje informacionih sistema Prototipiranje predstavlja proces brze izvedbe modela konanog softverskog sistema. Prototipiranje kao komunikacijski alat za evaluaciju i ispunjavanje informacijskih zahtjeva korisnika. Prototipiranjem se rjeavaju problemi nastali kao posljedica konvencijalnog metoda razvoja softvera. Prototipiranje usko povezano sa nastankom i razvojem mikroraunara, programskih jezika IV generacije i migracije obrade podataka ka krajnjem korisniku (end user computing).

Prvi metod je poznat kao Tip I u sutini koncipiran je na jednom iterativnom modelu (iterative model). Drugi metod je poznat pod imenom Tip II prototip i koncipiran je na jednom prolaznom modelu (throwawaway). Faze ivotnog ciklusa Tip I metoda: edukacija i trening, projektno planiranje, rapidnu odnosno kratka analiza, dizajn baze podataka, prototipne iteracije (dizajn, kreiranje i testiranje), implementaciju i odravanje.Procedura prototipiranja bez obzira na metod:Nivo I generisanje tampanih izvjetaja i on-line ekranskih formiNivo II heuristiko prototipiranje (auriranje baza podataka)Nivo III adaptivno prototipiranje (postojanje radnog modela)

Metode prototipiranja

SDLC sa TIP II prototipom :

SDLC sa TIP I prototipom :

Metodologija prototipiranja1. FAZA:obuhvata korisniki interfejs, definisane i specifikovane sistemske funkcije, neophodni raunarski resursi , vrijeme potrebno za generisanje prototipa

2. FAZA: izvedba prototipa sa svim raspoloivim alatima

3. FAZA: testiranje prototipa

4. FAZA : koritenje prototipa (Tip I ili Tip II) kao modela za izvedbu finalnog sistema

4.3 Sistem obezbjeenja i inenjeringa kvaliteta4.3.1 Moderno poslovanje Usvajanje koncepta kvaliteta predstavlja jedan od najvanijih standarda.William Edwards Deming primjetio da kad se unaprijeuje kvalitet, lanano se uveavaju bogatstvo i znanje.Prema Demingu, kvalitet predstavlja visedimenzionalnu kategoriju koja je mnogo vise od jednostavnog tehnicistickog poimanja , jer obuhvata tehnicki, trzisni i upravljacki pristup, tako da predstavlja skup svih karakteristika izlaza koji se odnose na definisane potrebe.Upravljanje kvalitetom je dio sistema odlucivanja I upravljanja sistemom tako da sistem upravljanja kvalitetom treba da obezbijedi integraciju I interakciju glavnih procesa i njihovih podprocesa.Moderni koncept poimanja kvaliteta svoje interesovanje prenosi na na nivo menadzmenta, gdje se posmatra kvalitet poslovanja kroz trzisnu, poslovnu I drustvenu perspektivu kao dimenziju koja se odnosi na trzisnu poziciju (konkurentsku prednost), povecanje efikasnosti (profit) i zastitu ljudi I sredine (cuvanje prirodnih i drustvenih dobara).

4.3.2 Standardizacija Savremeni aspekti kvaliteta poslovanja usvajanje normi, obrazaca i mjera, uslova i zahtjeva koje treba da zadovoljava, tj. ispunjavanje normi za odreeni proces, proizvod, usluge, materijal, sirovine, dokument, nalog, sistem upravljanja, kriterije odluivnja itd. Osnovni efekti standardizacije - racionalizacija rada i sredstava, unapreivanje ekonomije i zaliha, potpunije korienje kapaciteta i fondova, olakano servisiranje, ujednaavanje kvaliteta, zatita ljudi i dobara, funkcionisanje po usvojnim principima, ujednaavanje uslova i metoda rada, olakanje razmjene informacija i robe, internacionalizacija, unifikacija, tipizacija, standardi za tehniko sporazumijevanje i poslovno omuniciranje, sistem upravljanja poslovanjem (QES, EMS), metod kontrole, nain pakovanja, manipulacija itd.

Standard kao nauno-pravni dokument sadri precizno definisane zahtjeve koje mora da ispuni odreeni izlaz iz sistema ili sam sistem.Standard usvaja nadlena organizacija, a moe biti interni, nacionalni i meunarodni.Prvi standardi u vojnoj industriji SAD-a1982.god. prvi nacrt standarda Meunarodne organizacije za standarde (ISO)1987.god. serija standarda ISO 9000 za upravljanje kvalitetom.Revizije 1990, 1994, 2000 i 2004.godineVerzija standarda iz 1994 godine se sastjala iz sljedea tri modela: ISO 9001 Obezbjeivanje kvaliteteta u projektovanju razvoja proizvodnji, ugradnji i servisiranjuISO 9002 Obezbjeivanje kvaliteta u proizvodnji, ugradnji i servisiranju ISO 9003 Obezbjeivanje kvaliteta u zavrnij kontorli i ispitivanje (testiranje).

ISO 9001:2000 zasniva se na sljedea etiri mega procesa koji definiu sistem upravljanja kvalitetom: Odgovornost rukovodstvaUpravljanje resursimaRealizacija proizvodaMjerenje, analiza i unapreivanje ISO 9000:2000 standardi imaju sljedeu strukturu: ISO 9000 : 2000 Sistem upravljanja kvalitetom (Osnove)ISO 9000 : 2000 Sistem upravljanja kvalitetom (Zahtjevi)ISO 9004 : 2000 Sistem upravljanja kvalitetom (Upustva za unapreivanje) Osnovni zahtjevi definisani u standardu ISO 9001:2000 su: predmet i podruje primjene, normative reference, termini i definisanje, sistem upravljanja kvalitetom, odgovornost rukovodstva, menadment resursi, mjerenje, analiza i poboljanje.

Grafiki prikaz infrastrukture modela sistema upravljanja kvalitetom, zasnovanog na procesima rada

Upravljanje kvalitetom na bazi implementacije standarda ISO 9000 podrazumijeva dokumentovani pristup, s toga dokumentima se opisuju aktivnosti, procesi i nain rada organizacije, dok struktura dokumentacije ima tri nivoa: Poslovnik o kvalitetuProcedura i Radna uputstvaProces uvoenja sistema kvaliteta se sastoji od etiri faze: Priprema za razvoj sistema kvaliteta Razvoj sistema kvaliteta Uspostavljanje i odravanje sistema kvaliteta Atestiranje sistema

Proces mjerenja efiksnosti primjenjenog sistema kvaliteta se vri provjerama sistema, i to na dva naina:Provjerom dokumentacije sistema kvaliteta i Provjerom primjene dokumentacije sistema kvaliteta

Provjere sistema kvaliteta mogu biti: interne provjere unutar organizacije eksterne provjere provjere od strane druge organizacije provjera tree strane nezavisna provjera koja se obavlja sa ciljem dobijanja sertifikata od akreditovanih sertifikacionih tijela.

Sertifikacija sistema kvaliteta predstavlja proces ocjenjivanja uvedenog sistema kvaliteta u jednu organizaciju.

4.3.3 Koncept TQM TQM- upravljanje ukupnim kvalitetom (total quality management) EFQM- evropska fondacija za upravljanje kvalitetom- odreuje TQM kao metod menadmenta u kompaniji za ostvarenje poslovne izvrsnosti. Preduzea u savremenom poslovanju moraju da zadovolje iri spektar interesa koji vladaju u njegovom drutvenom okruenjuOvaj koncept predstavlja sljedee osnovne elemente:Zadovoljenje potreba potroaa,Permanentno unapreivanje kvaliteta poslovanja,Bezbjednost zaposlenih i zatitu ivotne sredine i Obrazovanje zaposlenih i kreiranje i korporativne kulture

Prikaz strukture koncepta odovornost organizacije u odnosu na zahtjev interesnih grupa dato je u sljedeoj tabeli:Poseban doprinos u razvoju TQM-a imali su: Deming, Juran, Iikava, Krozbi, Garvin, Fegenbaum i Tagui.

AKTERIZAHTJEVIMENADMENT TEHNIKEDrutvoIntegritet pojedincaZatita ivotne sredinePoslovanje u skladu sa propisimaDrutveni marketingZatita ivotne sredine (ISO 14000)

PotroaiZadovoljenje potrebaIspunjenje zahtjevaIspunjenje specifikacijePrevazilaenje oekivanja kupacaUpravljanje marketingomUpravljanje kvalitetom (ISO 9000)PartneriFer odnosiFinansijski rezultatiRastMarketing usmjeren ka izgradnji partnerskih odnosa (relationship marketing)AkcionariFinansijski rezultatiPoveanje vrijednosti preduzeaRast i razvojStrateki menadmentFinansijski menadment

Sedam osnovnih alata kvaliteta, nastali iz Iikavinih radova, su sljedei: Dijagram toka procesa Flowcharts, Lista sakupljenjih greaka Check Sheets Histogram Histograms Pareto dijagram Pareto Diagrams Iikava dijagram Cause and effects diagrams Korelacioni dijagram Scatter Diagrams Kontrolne karte kvaliteta Control Charts Kvalitet nije poklon, besplatan je i donosi profit Nekvalitet kota, greke skupe zbog nepreuzete odgovornosti. Zadatak menadmenta nije da stvori efa od svakog, vc nekog ko doprinosi zajednikom cilju.

Danas postoje tri modela TQM-a:japanski- Demingova nagradaameriki- Boldriova nagradaevropski- nagrada Evropske fondacije za upravljanje kvalitetomOsnovni elementi koji se ocjenjuju kod dodjele ovakvih nagrada za poslovni sistem su: korporativna kultura, organizacija, stvaranje i irenje znanja, primjene, efekti i orjentacija na budunost.

Model za dodjelu nacionalne nagrade za poslovnu izvrsnost- Boldridova nagrada kao priznanje za rezultate postignute u oblasti unapreivanja kvaliteta.Zasniva sa na sedam kriterija internog procesa organizacije: liderstvo, strateko planiranje, fokus na kupce i trite, menadment ljudskih resursa, menadment procesa, informisanja, analiza i poslovni rezultat, odnosno trini domet, to podrazumijeva da se kupcu uvijek isporuuje poboljana vrijednost kao rezultat trinog uspjeha.

Zadovoljenje kupcaFinansijske i marketinke performansePerformanse proizvoda i uslugaProduktivnost, operativna efektivnost i odgovornostRazvoj/menadment kadrovskim resursimaPerformanse/razvoj isporuilacaJavna i drutvena odgovornostGrafiki prikaz Boldridove nagrade(izvor: Heleta Milenk TQM Model za poslovnu izvrsnost, Beograd, 1999, str.12.)

EFQM je usvojila Evropski model za ocjenu poslovne izvrsnosti preduzea koji se sastoji od: liderstvo, upravljanja zaposlenima, politike i strategije, resursi, procesi, zadovoljstvo zaposlenih, zadovoljstvo kupaca, uticaj na drutvo i poslovni rezultat.

4.3.4 Alati kvaliteta Dijagram toka procesa je najjednostavniji i najkoriteniji alat kvaliteta koji slui za analizu toka svih resursa i procesa. Lista sakupljenih greaka se koristi kada je potrebno sakupiti sve vrste greaka koje se javljaju u nekom procesu kao i utvrditi njihovu uestalost. Histogram prikazuje distribuciju greaka odreenih pojava ili aktivnosti prema frekvenciji pojavljivanja, prikazom u odgovarajuoj tabelarnoj ili grafikoj formi. Pareto dijagram se koristi za identifikaciju relativne vanosti odreenih podataka u okviru kontrolisanog procesa, kao i za utvrivanje prioriteta u masi injenica, u cilju korektivnog djelovanja. Dobio je naziv po Vilfredu Paretu (vajcarski ekonomista) koji se bavio analizom distribucije prihoda i optimizacije suprostavljanjenih ekonomskih injenica, tako da u nekoj varijanti predstavlja modifikovani histogram.

Iikava dijagram na veoma jednostavan, sistematizovan i uoljiv nain stvara preduslove za analizu problema otkrivajui stvarne uzroke nastalih posljedice (okolina, organizacija, metode, materijal, ovjek, oprema itd). Korelacioni dijagram omoguava analizu uzajamne povezanosti dvije kvantitativne promjenljive sa dvije grupe podataka, na osnovu kojih se izraunava stepen korelacije varijacija posmatranih pojava. Kontrolna karta se koristi za ocjenu stabilnosti nekog procesa, a prvi ju je razvio ukart radei u Belovim laboratorijama, izuavajui varijaciju greke u procesu proizvodnje. Ovdje se pojam stabilnosti procesa shvata kao predskazivanje i predvianje varijacija kvaliteta i kvantiteta funkcionisanja koje se mogu oekivati u budunosti.

Dijagram toka procesa

Iikava dijagram

Kontrolna karta

Pored sedam osnovnih pobrojanih alata kvaliteta, postoje i brojni drugi, od kojih su vani: PDCA ciklus QFD, FMEA, brejnstorming, dijagram afiniteta, relacioni dijagram, dijagram stabla, dijagram matrica, kontrola-analiza i dijagram veza.PDCA ciklus (Plan, Do, Check, Act)

4.4 Marketing informacioni sistemRjeavanje marketing problema podrazumijeva proces odluivanja kojim se definie izbor izmeu vie alternativa u pogledu utvrivanja prioriteta usklaivanja izlaznih potencijala i apsorpcione moi trita.Marketing informacioni sistem osigurava pravovremene i istinite informacije o marketing prilikama unutar preduzea, kao i njegovog odnosa sa okruenjem.Ovim se osigurava dotok informacija iz podsistema internih i eksternih marketing izvjetaja, nastalih u podsistemima marketing istraivanja, analize i kontrole.Informacioni sistem podrke marketing odluivanju se moe prikazati kao na sljedeoj shemi:

Simbioza finasijskog menadmenta i procesa odluivanja

4.5 Sistem menadmenta menadersko odluivanjeFunkcija menaderske sposobnosti omoguava preduzetniku uspjenost koja se iskazuje efikasnou i efektivnou.Menaderske slabosti izazivaju gubitak pozicije na tritu, poveanje rizika i neuspjenosti, gubitak ideje i kreativnosti preduzetnika kriza.Prema irini odgovornosti generalni i funkcionalni menaderi.Ocjena razlike stvarnog i eljenog stanja nosi korekciju funkcionisanja u smjeru ostvarivanja eljenog stanja sistema.

5. Idealan sistem Idealan sistem idealna predstava konkretnog sistema, funkcionie u idealnim uslovima, bez trokova i smetnji, bez napora i gubitaka. Slui kao smjernica za izradu stvarnog sistema. Metod idealnog sistema se koristi za; nastanak i razvoj novih sistema (nepostojei sistem), poboljanje postojeeg sistema (unapreenje), i otklanjanje greaka na postojeem sistemu (odravanje, rekonstrukcija)Tri dimenzije svakog sistema koje se realizuju u stavranju idealnog sistema su: materijal, uinak, promjena.Svaki sistem kao organizacionu jedinicu karakteriu: svrha i zadaci (Purpose), sredstva (Resources), radni sistem (System). Radni sistem se definie kao kombinacija ljudskih, materijalnih i operativnih resursa unutar kojih ulaze informacije i na osnovu toga se pravi predstava nivoa idealnosti sistema.

Utvrivanje funkcijaDefinisanje dimenzija promjenaOdreivanje ogranienjaUpoznavanje najeih zadataka i operacijaPostavljanje minimalnog broja ulazaPostaviti minimalan broj izlazaAutomatizovanje procesaPrilagoavanje kontrole procesuIskoritavanje maskimalnih ljudskih sposobnostiRazvijanje sistema za normalne uslovePodjela idealnog sistema na krajnje idealne podsistemeIzabratzi ciljni tehnoloki izvodljiv sistemIzrada (protiv) prijedloga: izrada vie varijanti koje se pribliavaju TWIST-u (ciljni tehnoloki izvodljiv sistem)Postupak razvoja idealnog sistema

6. Karakteristini sistemi u praksi6.1 Sistem nauke, kulture i znanjaBez znanja, nauke i kulture svijet bi zapao u haos i destrukciju.Osnovni modeli drutva zasnovani na autolokim zakonima (red, odranje, ravnotea) i aksiolokim uenjima (obiaji, tradicija, moral, etika, pravo, istina, dostojanstvo, druge vrijednosti).Kulturno civilizacijski sistem vrijednosti ideologija, ekonomija, tehnologija, komunikacija, informacija, organizacija.Znanje intelektualni kapital, sistematizovana nauna informacija, efektivno iskustvo prakse, ima kontekst, dinaminoUpravljanje znanjem (Knowledge Management) proces koji pomae prepoznavanje, odabir, irenje i prenos vanih informacija koje ine nestrukturisani dio pamenja.Ciklus upravljanja znanjem stvaranje, ovladavanje, uvanje, irenje i odlaganje znanja.Menadment socijalnog sistema fondovi znanja i materije konkretne kulture.

Posmatranje dimenzija proizvoda u marketig konceptu, u kontekstu totalnog proizvoda:sutina: potroa kupuje koristmaterijalizacija: kvalitet, oblik, ime, sadraj...obogaenje: kreditiranje, garancija uslovi isporuke...Tri osnovna elementa totalnog proizvoda sa aspekta hijerarhijskog odnosa sa drugim proizvodima:Svrha ili jezgroFormalni (fiziki) proizvodProirena vrijednostKategorizacija proizvoda kao trinog sistemaSistem teorija proizvodaSistem miksa proizvodaSistem grupa proizvodaSistem artikala i makro proizvoda itd

6.2 Sistem proizvoda i proizvodnog sistema

Ako definiemo proizvod kao trini sistem onda je mogua sljedea kategorizacija:Sistem teorije proizvodaSistem miksa proizvodaSistem grupa proizvodaSistem artikala i makro proizvoda itd. Proizvod kao tehniki sistem: prema ponaanju (statiki, dinamiki), prema nainu nastanka (prirodni, vjetaki), prema odreenosti-postojanju (deterministiki, stohastiki)

Sistemski prilaz podrazumijeva povezivanje elemenata i uvid u ukupnost cjeline moe se posmatrati s tri aspekta:Sistemska analiza: obuhvata cilj, alternativu, rjeenja optimalna rjeenja itd.b) Sistem inenjeringa: obuhvata razvoj, plan, izvedbu, koncept, proces, akciju itd.c) Sistem upravljanja: obuhvata razvoj organizacione strukture, izbor metoda, planiranje koordinacije kroz cijeli ciklus, kontorlisanje postupka itd.Dvije faze sistemskog projektovanja sistema:Prethodno projektovanjeIzrada glavnog projekta

Faze metodologije projektovanja:Izrada pristupa projektovanjuRazvoj matematikih modelaStatistika Teorija odluivanjaOperaciona istraivanjaLinearno programiranjeKompatibilnostStabilnostProjektovanje poslovne budunosti

6.3 Tehnoloki sistemTehnologiju (tehne + logos = umijee ili vjetina ostvarenja ideje u praksi) u irem smislu je mogue definisati sa vie aspekata i na vie naina:kao sistematizovan skup znanja,iskustva i vjetine kao ukupnost i metoda dobijanje dobarakao proces u vidu operacija obrade, prerade, transporta, skladitenja itd.kao proizvodni proces sa uputstvima, standardima, pravilima, recepturama.

Sistem tehnolokog razvoja u smislu nauno-tehnike revolucije karaterie:Pretvaranje nauke u proizvodnu silu Pretvaranje nauke u vodeu sferu kultureKvantitativna transformacija svih elemenata Izmjena karaktera rada: porast uloge stavralakog elementa Pronalazak novih izvora energije itd. Osnovne karakteristike tehnolokog sistema: njegove granice, odnos i zavisnost prema okruenju (sistemu vieg nivoa), definisanje njegove strukture, elemenata, atributa i relacija.

Tehnoloki sistem otvoren, vjetaki, dinamian, stohastian.Osnovni smisao tehnolokog sistema transformacija materijala od niih ka viim upotrebnim vrijednostima.U odnosu na stepen upotrebljivosti tehnolokog znanja, razlikuju se dva pravca transfera tehnologije:Vertikalni smjer podrazumijeva prenos znanja i rezultate iz fundamentalne nauke i baznih znanja, preko primljenih, u razvojna istraivanja (tehnoloka piramida na inovacionoj relaciji)Horizontalni smjer podrazumijeva meusoban prenos tehnologija, tj. kupoprodaju prava intelektualne svojine, dugorone proizvodne kooperacije itd.

HVALA NA PANJI !!!