03 Proceedings Humanity & Social Sciences(THA)

CONFERENCE PROCEEDINGS

HUMANITY AND SOCIAL SCIENCES

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[ 96 ]

การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน

(Scientific Conceptual Change on Reproduction of Flowering Plants of

Mathayomsuksa V Students Using Model-Based Learning Activities)

ธนารตน สงฆะมณ1* และ ผศ.ดร.ไพโรจน เตมเตชาตพงศ2 1 สาขาวชาการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002

2 สาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร และศกษาการเปลยนแปลงมโนมตทาง

วทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน กลมเปาหมาย คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนอนกลนาร จ านวน 28 คน รปแบบการวจยเปนแบบไมเขาขนการทดลอง (Pre-experimental Design) แบบกลมเดยวทมการทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One Group Pretest-Posttest Design) เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย แบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก และแผนการจดการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน จ านวน 8 แผน รวมเวลา 13 คาบเรยน ผลการวจย พบวา คะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก กอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน มความแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05 โดยคะแนนเฉลยหลงเรยนสงกวาคะแนนเฉลยกอนเรยน ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยน พบวา กอนเรยน นกเรยนมความเขาใจมโนมตกอนเรยน ตงแตระดบทคลาดเคลอนไปจนถงความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองแตไมสมบรณ แตหลงเรยน พบวา นกเรยนมความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองมากยงขน และมความเขาใจมโนมตทคลาดเคลอนลดลง เมอพจารณาการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนรายบคคล พบวา จากจ านวนนกเรยน 28 คน มนกเรยน 15 คน มการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร

ค าส าคญ การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร การสบพนธของพชดอก

บทน า

วทยาศาสตรมบทบาทส าคญอยางมากในโลกยคปจจบนและในโลกของอนาคต เพราะวทยาศาสตรเกยวของกบการด ารงชวตประจ าวน และวทยาศาสตรชวยใหมนษยมการพฒนาความคด ทงการคดวเคราะห คดสงเคราะห คดสรางสรรค และคดอยางมวจารณญาณ เพอใหมนษยมความสามารถในการแกปญหา และความสามารถในตดสนใจโดยการเลอกขอมลทหลากหลาย และมประจกษพยาน หรอมหลกฐานทถกตองสามารถตรวจสอบได เปาหมายหนงทส าคญในการจดการเรยนรวทยาศาสตร คอใหผเรยนเขาใจ หลกการทฤษฎทเปน

พนฐานในวทยาศาสตร (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551) ซงความสามารถทางวทยาศาสตรนมสวนส าคญตอความส าเรจในการประกอบอาชพในอนาคต และสามารถรองรบความตองการแรงงานไดอยางหลากหลาย (Bao et al., 2009) การจดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรในปจจบน มการจดกจกรรมการเรยนรทเนนใหผ เรยนเปนศนยกลาง เพอใหผเรยนสามารถสรางความรดวยตนเองได ซงความรทผเรยนสรางขนมาน นจะเปนความรทคงทน โดยมครชแนะ และสง เสรมการจด กจกรรมการ เ รยน รให ม รปแบบท

mailto:[email protected]


[ 97 ]

หลากหลาย แตละรปแบบยอมมขอจ ากด และมประสทธภาพตอการสรางความรของผเรยนแตกตางกน

วชาชววทยาเปนวชาหนงทมความส าคญของกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ทศกษาเกยวกบสงมชวต ใหสามารถน าความรไปแกปญหา เพอใหด ารงชวตอยางราบรน ผลจากการเรยนการสอนวชาชววทยาในระยะทผานมายงประสบปญหา เนองจากเนอหาวชาชววทยามความเปนนามธรรมสง เปนวชาทมเนอหาทคอนขางเยอะ และมความซบซอน ท าใหผเรยนไมสามารถเรยนรมโนมตทส าคญ หรอรวบรวมความคดไดอยางเปนระบบ อาจสงผลใหผ เ รยนมมโนมตทคลาดเคลอน (misconception) จากการศกษาของละมย โชคชย และคณะ (2557) ไดสะทอนใหเหนวา แนวคดเปนสงทส าคญมากในการเรยนร ถานกเรยนมแนวคดทคลาดเคลอนในแนวคดพนฐาน กจะสงผลท าใหเขาใจแนวคดอน ทเชอมโยงกนคลาดเคลอนไปดวย ซ งจากการ ศกษาของ Driver, Squires, Rushworth & Robinson (1994) พบวา เนอหาเรอง การสบพนธของพชดอกมแนวคดทคลาดเคลอน เชน นกเรยนเขาใจวาพชดอกมการสบพนธแบบไมอาศยเพศโดยใชรากเทานน ไมสามารถใชสวนของล าตนหรอใบได หรอมความเชอวาเมลดเปนสวนทตายแลว แตเมอเราใสลงไปในดน และใหอาหาร เมลดจะเรมมชวตอกครง สวนในเรองการกระจายของเมลดพช นกเรยนมกจะบอกวาเปนการกระจายของผล ชใหเหนวาเดกมความเขาใจผดคดวาผลสามารถพฒนาไปเปนตนพชใหมไดเลย แตในแนวคดทถกตอง เมลดตางหากทสามารถเจรญเตบโตกลายเปนตนใหมได เปนตน เมอนกเรยนมมโนมตทคลาดเคลอน ควรแกไขใหนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรทถกตอง ขณะน น เพอใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย และเตมศกยภาพ ซงจากการศกษางานวจยเกยวกบการสอนเพอเปลยนมโนมตทคลาดเคลอนน น พบวา มอยหลายรปแบบ เชน งานวจยของ สมควร ขนชยภม. (2545) และนวฒน ศรสวสด (2548) ทพบวา การสอนเพอเปลยนมโนมตของนกเรยน สงผลใหนกเรยนมคะแนนเฉลยหลงเรยนสงขนกวากอนเรยน การทนกเรยนมความเขาใจมโนมตทถกตองเชงวทยาศาสตรมากขน เนองจากนกเรยนเกดการเปลยนมโนมต (Conceptual Change)

ของนกเรยนเอง แตในดานการเปลยนมโนมตทคลาดเคลอนของนกเรยนนน ยงไมมการสรปแนชดวา เทคนควธสอนใด เหมาะสมทสดทจะน ามาใช

จากการศกษาคนควาทฤษฎการเรยนการสอนโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ซงเปนกระบวนการเรยนรทเกดขนอยางตอเนอง เพอสรางแบบจ าลองในการอธบายปรากฏการณตางๆ ทเกดขนโดยการจดการเรยนการสอนโดยใชแบบจ าลอง ท าใหบทเรยนมความนาสนใจ และยงชวยใหนกเรยนเขาใจบทเรยนไดดขน (ปยะณฐ นนทการณ, 2551) ท งนเนองจากการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานใหความส าคญกบการใชค าถ าม ในการตรวจสอบความ ร เ ด ม ห รอประสบการณเดมของนกเรยน เนนใหมการลงมอปฏบตจรง เพอใหนกเรยนไดสงเกตผลทเกดขนจรง ซงจะน าไปสการสรางหลกฐานเชงประจกษ ครตองจดกจกรรมทหลากหลายใหนกเรยนมสวนรวม เนนกระบวนการสราง การแสดงออก และการอภปรายเกยวกบแบบจ าลอง เพอใหเกดการทดสอบ การประเมน และการปรบปรงแกไขแบบจ าลองทสรางขน (ฮามดะ มสอ, 2555)

จากงานวจยของ ละมย โชคชย และคณะ (2557) ไดจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน เพอพฒนาแนวคด เรองเซลล ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 พบวา นกเรยนสวนใหญมแนวคดทางวทยาศาสตรทถกตองมากขน อาจเปนเพราะการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานน น มการกระต นดวยค าถาม และนกเรยนมการส ารวจตรวจสอบความรของตนเอง มการลงมอปฏบต วาดภาพ และสรางแบบจ าลองตางๆ ดวยตวของนกเรยนเอง

ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร และการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนใน เรอง การสบพนธของพชดอก โดยการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ท งนเพอใหนกเรยนมมโนมตทางวทยาศาสตรทถกตองสมบรณ สามารถน าผลการวจยนไปใชเปนแนวทางในการจดกจกรรมการเรยนรในอนาคต


[ 98 ]

วธด าเนนการวจย กลมเปาหมาย กลมเปาหมายทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนช น

มธยมศกษาปท 5 ทก าลงศกษาอยในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนอนกลนาร จ านวน 28 คน ไดมาจากการเลอกตวอยางแบบเจาะจง ( specified sampling) เ นองจากทางโรงเรยนอนกลนารใหความอนเคราะหผวจยในการเกบขอมล

รปแบบการวจย การวจยทใชในครงนเปนการวจยแบบไมเขาขนการ

ทดลอง (Pre-Experimental Design) แบบกลมเดยวทดสอบกอนและหลงเรยน (One Group Pretest–Posttest Design) คอ เลอกตวอยางมา 1 กลม ท าการทดสอบกอนเรยนโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน และทดสอบหลงเรยน

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบวด

มโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ซงเปนแบบทดสอบแบบวนจฉยตวเลอกสองล าดบขน (Two tier Diagnostic Concept Test) แบบปรนย จ านวน 2-4 ตวเลอก ชนดทใหนกเรยนใหเหตผลในการเลอกตวเลอก จ านวน 19 ขอ ทผวจยสรางขนเอง

2. เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก แผนการจดการเรยนร โดยการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน จ านวน 8 แผนการเรยนร ใชเวลาสอน 13 คาบเรยน ม 5 ขนตอน ไดแก 1) ตอบสนองตองานทไดรบ 2) การสรางแบบจ าลอง 3) ตรวจสอบและประเมน 4) การปรบปรงแกไขแบบจ าลอง และ 5) ขยายแบบจ าลอง

การเกบรวบรวมขอมล 1. น าแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธ

ของพชดอก ไปทดสอบกอนเรยน (Pretest) ลวงหนา 1 สปดาห

2. ด าเนนการจดกจกรรมการเรยนรตามแผน จ านวน 8 แผนการเรยนร ใชเวลาสอน 13 คาบเรยน

3. หลงจากจดกจกรรมการเรยนรเสรจสนทกแผนแลว ใหนกเรยนท าแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก เพอทดสอบหลงเรยน (Posttest)

การวเคราะหขอมล ในการวเคราะหขอมล ผวจยตรวจใหคะแนนแบบวดมโน

มตทางวทยาศาสตร โดยใชเกณฑการใหคะแนนของ Wancharee Mungsing (1993 อางถงใน ทวป บรรจงเปลยน, 2540) ซงจดเปน 5 กลม ตามล าดบความเขาใจ ดงน 1) ความเขาใจมโนมตในระดบทสมบรณ (Complete Understanding : CU) 2) ความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองแตไมสมบรณ (Partial Understanding : PU) 3) ความเขาใจมโนมตในระดบทคลาดเคลอนบางสวน (Partial Understanding with Specific Alternative Conception : PS) 4) ความเขาใจมโนมตในระดบทคลาดเคลอน (Alternative Conception : AC) และ 5) ความไมเขาใจ (No Understanding : NU) โดยเกณฑการเปลยนแปลงมโนมต ผวจยไดก าหนดเกณฑขนดงน

1. เกณฑการเปลยนแปลงมโนมตเปนรายขอ ถาหลงเรยนนกเรยนมการเปลยนแปลงระดบความเขาใจมโนมต จากคะแนน 0 คะแนน (NU หรอ AC), 1 คะแนน (PS) และ 2 คะแนน (PU) ไปเปน 3 คะแนน (CU) ถอวานกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตในขอนน

2. เกณฑการเปลยนแปลงมโนมตทงชดขอสอบ ถาหลงเรยนนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตรายขอ 10 ขอขนไป จากท งหมด 19 ขอ (มการเปลยน แปลงมโนมตรายขอเกนครงหนงของจ านวนขอสอบทงหมดของแบบวดมโนมต) ถอวานกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมต

จากการวจยในครงน จะท าการวเคราะหคะแนนความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนเปนรายบคคลวเคราะหระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนเปนรายขอในแตละมโนมตกอนและหลงการจดการเรยนร เพอเปรยบเทยบการเปลยนแปลงระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรกอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน โดยใชสถตพนฐาน ไดแก คาเฉลย (��) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คา t-test และคารอยละ


[ 99 ]

(%) และวเคราะหการเปลยนแปลงความเขาใจมโนมตของนกเรยนเปนรายบคคล โดยวเคราะหเปนรายขอ และท งชดขอสอบ ซงใชเกณฑการเปลยนแปลงมโนมต

ผลการวจยและการอภปรายผล

ผวจยน าเสนอผลการวจยและอภปรายผล ดงน 1. ผลการวเคราะหคะแนนความเขาใจมโนมตทาง

วทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนอนกลนาร กอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวา คะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เ รอง การสบพนธของพชดอก กอนการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน นกเรยนมคะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตเทากบ 7.71 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.00 สวนคะแนนเฉลยหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน มคะแนนเฉลยเทากบ 39.25 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 6.43 และเมอทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของคะแนน พบวา คะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร กอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน มความแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05 ดงตารางท 1

ตารางท 1 คะแนนความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก กอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน

ผลการทดสอบ

จ านวน (คน)

�� S.D. t-test Sig.

กอนเรยน หลงเรยน

28 28

7.71 39.25

2.00 6.43

28.388

0.000

หมายเหต คะแนนเตมของแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตรเทากบ 57 คะแนน

2. ผลการวเคราะหระดบความเขาใจมโนมตของนกเรยนในแตละมโนมตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงระดบความเขาใจมโนมตกอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวา กอนเรยน นกเรยนมความเขาใจ

มโนมตกอนเรยน ต งแตความเขาใจมโนมตในระดบทคลาดเคลอน ไปจนถงความเขาใจมโนมตในระดบทระดบทถกตองแตไมสมบรณ แตหลงจากทนกเรยนไดเรยนรจากกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวา นกเรยนมมโนมตหลงเรยนทมความเขาใจมโนมตทถกตองมากขน และมความเขาใจมโนมตทคลาดเคลอนลดลง โดยมโนมตทจ านวนนกเรยนมการเปลยนแปลงมากทสด คอ มโนมตหลกท 6 การสบพนธแบบไมอาศยเพศของพชดอก มจ านวน 21 คน ทมการเปลยนแปลงความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร

3 . ผลการว เคราะหการ เป ลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนเปนรายบคคล หลงจากการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน โดยวเคราะหเปนรายขอ และท งชดขอสอบ พบวา จากจ านวนนกเรยนทงหมด 28 คน มนกเรยนจ านวน 15 คน (รอยละ 53.57) ทมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ตามเกณฑ

สรปผลการศกษาวจย จากการศกษาการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร

เรอง การสบพนธของพชดอก ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน สามารถอภปรายและสรปผลการวจย ไดดงน

1. ผลการศกษาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 กอนและหลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวา กอนเรยนนกเรยนมความเขาใจมโนมตกอนเรยน (Pre-conception) ต ง แต ค ว าม เขา ใ จมโนม ต ในระดบ ทคลาดเคลอน ไปจนถงความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองแตไมสมบรณ ทงนเนองจากนกเรยนจะมความคด มมมอง หรอการอธบายใหเหตผลมโนมต ตามความเขาใจเดม อาศยความรทมอยเดม หรอประสบการณเดมทพบเหนในชวตประจ าวน ซงมโนมตทมอยเดมนนอาจมสวนทคลาดเคลอนไป โดยจะพบไดจากแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร ทใชในการเกบรวบรวมขอมลกอนเรยน เมอนกเรยนไดเรยนรจากกจกรรมการเรยนร


[ 100 ]

โดยใชแบบจ าลองเปนฐาน นกเรยนมความเขาใจมโนมตเปนความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองมากขน และมความเขาใจมโนมตทคลาดเคลอนลดลง ซงสอดคลองกบผลการวจยของ กฤษณา โภคพนธ (2554) ทพบวา เมอจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน นกเรยนมการพฒนาแนวคดทางวทยาศาสตร และพฒนาตนเองใหมเจตคตทางวทยาศาสตรทดขน ฮามดะ มซอ (2555) พบวา กจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ชวยพฒนาแบบจ าลองทางความคด ของนก เ รยนใหสอดคลองกบแบบจ าลองทางความคดเ ชงวทยาศาสตรมากขน และยงสอดคลองกบผลงานวจยของ (Verhoeff, Waarlo & Boersma, 2008 และ Ross, Tronson & Ritchie, 2005)

2. ผลการศกษาการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวา มนกเรยนทมการเปลยนแปลงมโนมตตามเกณฑ จ านวน 15 คน คดเปนรอยละ 53.57 จากนกเรยนทงหมด 28 คน ซงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน สงผลใหนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมต ทถกตองเพมขน โดยสอดคลองกบการวจยของ ภรทพย สภทรชยวงศ และคณะ (2558) พบวา หลงจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน นกเรยนมแบบจ าลองทางความคดทถกตอง เพมขน สอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรและมความเขาใจสอดคลองกบแนวคดทนกวทยาศาสตรยอมรบเพมขน โดยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานมการสรางสถานการณทนาสนใจ เพอกระตนใหนกเรยนสรางแบบจ าลองทางความคด รวมกบการใชค าถามเพอตรวจสอบความรเดม รวมไปถงมการใชสอการเรยนรทเนนใหนกเรยนเชอมโยงเ นอหา และ Arnold and Millar (1996) พบวาการสรางแบบจ าลอง ท าใหผเรยนมความรความสามารถและทกษะในการคนควาหาความรไดมากขน มการท างานเปนกลมรวมกนไดอยางด มแนวคดเพมมากขน และนกเรยนเกดการพฒนาความเขาใจทางวทยาศาสตรดขน (Julia, 2008)

ถงอยางไรกตาม แมวาผลการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน จะสงผลใหนกเ รยนทมมโนมตคลาดเคลอนใหมมโนมตทถกตองเพมขนได แตพบวา นกเรยนบางคนยงคงมมโนมตทคลาดเคลอน หรอยงไมสมบรณ ทงนอาจเปนผลจากมโนมตทคลาดเคลอนน น ไดฝงใจในตวนกเรยนแนน ท าใหเปลยนแปลงแกไขไดยาก อาจเนองจากนกเรยนยงไมสามารถตความขอมลทไดรบมาได หรอความเขาใจมโนมตทเ กยวกบปรากฏการณตางๆ อยางแทจรง นกเรยนมความเชอในความรเดม หรอประสบการณทเชอมโยงในชวตประจ าวนเดมทมอยกอนแลว ท าใหนกเรยนตความ สรปความ และสรางมโนมตทคลาดเคลอนไป

ดงนน จากการวจย การศกษาการเปลยนแปลงมโนมต เรอง การสบพนธของพชดอก หลงจากการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน สงผลใหนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสบพนธของพชดอก ทเปนความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรในระดบทถกตองมากขน และมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอนลดลง

ขอเสนอแนะและแนวทางการน าไปใชของการวจย 1. กอนการจดกจกรรมการเรยนร ครควรตรวจสอบความ

เขาใจมโนมตของนกเรยนในบทเรยนนนกอน เพอทครจะไดทราบมโนมตเดมของนกเ รยนกอน และวางแผนการจดกจกรรมการเรยนรใหเหมาะสม ครตองมความรความเขาใจเนอหาทถกตองดวย สามารถปรบแกไขเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอนของนกเรยนใหความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรอยในระดบทถกตองสมบรณ เพอใหนกเรยนสามารถน าความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทถกตองน ไปใชเปนพนฐานความรเชอมโยงในการศกษาบทเรยนอนๆ ตอไป

2. ผลการวจยพบวา กจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ชวยใหนกเ รยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรทถกตองมากขน ดงนน ควรมการศกษาผลของการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน กบนกเรยนในระดบชนอนๆ เนอหาวชาอนๆ หรอในรายวชา


[ 101 ]

ชววทยาบทเ รยน อนๆ ได เพ อใชเ ปนแนวทางในการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยน

3. ควรมการศกษาตดตามผล และประเมนผลความคงทนของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนทมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร หลงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน เพอใหเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

4. ควรใชวธในการเกบรวบรวมขอมลทหลากหลาย เชน การสมภาษณนกเรยนเปนรายบคคล และอนทนสะทอนความคดของนกเรยน เปนตน เพอศกษาผลของการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานทมผลตอการเรยนรในดานตางๆ ของนกเรยน

กตตกรรมประกาศ

การวจยในครงนสามารถส าเรจลลวงไดดวยด เนองจากความเมตตาและความกรณาจากทานผอ านวยการ และคณะคณครโรงเรยนอนกลนาร ทใหความอนเคราะหในการทดลองใชเครองมอส าหรบการท าวจยและเกบรวบรวมขอมล และขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกนทสนบสนนทนในการท าวจย

เอกสารอางอง

กฤษณา โภคพนธ. (2554). การพฒนาแนวคด เรองดาราศาสตรและอวกาศ และเจตคตทางวทยาศาสตรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนร โดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษามหาวทยาลย เกษตรศาสตร.

ทวป บรรจงเปลยน. (2540). การศกษาการเปรยบเทยบความเขาใจมโนมตวทยาศาสตร เรอง โลกสเขยวของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ระหวางกลวธการสอนเพอเปลยนมโนมตตามทฤษฎของ Posner และคณะกบการสอนปกต. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร

มห า บณ ฑ ต ส า ข า ว ช า ว ท ย า ศ า ส ต ร ศ ก ษ า บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ขอนแกน.

นวฒน ศรสวสด. (2548). การปรบเปลยนมโนมต เรอง แรงและกฎการเคลอนท โดยใชการจดการเรยนรบนเครอขายทพฒนาตามแนวคอนสตรคตวสซม. วทยานพนธป รญญา ศกษาศาสตรมหาบณ ฑต สาข าว ช าว ท ย า ศ า ส ต ร ศ ก ษ า บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย มหาวทยาลยขอนแกน .

ปยะณฐ นนทการณ. (2551). ผลของการเรยนรดวยการอ อก แบบท ม ต อ ม โนท ศ นท า ง ช ว ว ท ย าและความสามารถในการสรางแบบจ าลองของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการศกษาวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภรทพย สภทรชยวงศ, ชาตร ฝายค าตา และพจนารถ สวรรณรจ. (2558). การจดการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานเพอพฒนาแบบจ าลองทางความคด เ รอง โครงสรางอะตอมและความเขาใจธรรมชาตของ แบบจ าลองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4. วารสารนวตกรรมการเรยนร 1(1), 97-124.

ละมย โชคชย , เอกรตน ทานาค และ พรรณนภา ศกดสง. (2557). การพฒนาแนวคดเรองเซลลของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา มหาวทยาลย เกษตรศาสตร.

สมควร ขนชยภม. (2545). การเปรยบเทยบความเขาใจมโนมตวชาฟสกส เรอง ปรากฏการณคลน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 เมอใชกลวธการสอนตามทฤษฎการปรบเปลยนมโนมต ของโพสเนอร และคณะเทยบกบการสอนปกต. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.


[ 102 ]

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2551). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว.

ฮามดะ มสอ. (2555). การพฒนาแบบจ าลองทางความคด เรองกรด-เบส ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน . วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต ส า ข า ว ช า ว ท ย า ศ า ส ต ร ศ ก ษ า มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Arnold, M. and Millar, R. (1996). Learning the scientific 'story': A case study in the teaching and learning of elementary thermodynamics. International Journal of Science Education, 80(3), 249-281.

Bao, L., Cai, T., Koenig, K., Fang, K., Han, J., Wang, J., Liu, Q., Ding, L., Cui, L., Luo, Y., Wang, Y., Li, L. & Wu, N. (2009). Learning and scientific reasoning. Education forum 323. Retrieved January 30, 2009, from http://www.physics.

ohiostate.edu/~lbao/Papers/Bao_Learning-Scientific-Reasoning.pdf.

Driver, R., Squires, A., Rushworth, P. & Robinson, V., W. (1994). Making Sense of Secondary Science: Research into Children’s Ideas. New York: Routledge.

Julia, P. (2008). Students’ Development of Astronomy Concepts across Time. Astronomy Education Review, 7(1), 139-148.

Ross, P. A., Tronson, D. & Ritchie, R. J. (2005) Modelling Photosynthesis to Increase Conceptual Under- standing. International Journal of Science Education, 40(2), 80-88.

Verhoeff, R. P., Waarlo, A.J. & Boersma, K. Th. (2008). Systems Modelling and the Development of Coherent Understanding of Cell Biology. International Journal of Science Education, 30(4), 543–568.


[ 103 ]

การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรองการล าเลยงในพช ของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน

(Scientific Conceptual Change on Transport in Plant of Mathayomsuksa V

Students Ssing 7E’s Learning Cycle)

วชชดา พลยางนอก1 และ ผศ. ดร. ไพโรจน เตมเตชาตพงศ2 1สาขาวชาการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002

2สาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002

*ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช ของนกเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนร แบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน และ 2) ศกษาการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง

การล าเลยงในพช ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนร แบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน กลมเปาหมายคอ นกเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 โรงเรยนขอนแกนวทยายน จ านวน 37 คน รปแบบการวจยเปนแบบไมเขาขนการทดลอง (Pre-experimental

design) ใชกลมเดยวในการทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One group pretest-posttest design) เครองมอวจยประกอบดวย

แผนการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน จ านวน 7 แผน รวม 10 คาบ และ แบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร แบบวนจฉย

ตวเลอกสองล าดบขน (Two-tier diagnostic concept test) จ านวน 18 ขอ ผลการวจย พบวา 1) ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร

กอนเรยนนกเรยนมคาเฉลยความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเทากบ 11.62 และหลงเรยนนกเรยนมคาเฉลยความเขาใจมโนมต

ทางวทยาศาสตรเทากบ 53.81 เมอเปรยบเทยบพบวาคะแนนเฉลยหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทระดบ .05 และ 2)

การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร ของนกเรยนรายบคคล โดยวเคราะหผลเปนรายขอ และทงชดของแบบวดมโนมตทาง

วทยาศาสตร พบวา มนกเรยน 16 คน จากทงหมด 37 คน ทมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร

ค าส าคญ การจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยน 7 ขน การล าเลยงในพช การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร ความเขาใจ

มโนมตทางวทยาศาสตร

บทน า วชาชววทยาเปนวชาหนงของกลมสาระการเรยนร

วทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เนอหาวชาชววทยาสวนใหญเปนการศกษากระบวนการตางๆ ทเกดขนในสงมชวต ซงมความเปนนามธรรมสง ท าใหนกเรยนไมสามารถเรยนรมโนมตทส าคญได และไมสามารถรวบรวมความคดอยางเปนระบบได การสอนชววทยาทดไมควรใหผเรยนไดรบเฉพาะเนอหา แตควรปลกฝงกระบวนการทกษะทางวทยาศาสตร สงคม และ

วฒนธรรมทสอดคลองกบปจจบน เพอใหนกเรยนไดนาไปใชไดจรง (ศรพรรณ ศรวรรณวงษ, 2553)

จากการศกษางานวจยเกยวกบการจดการเรยนการสอนเรอง โครงสรางและหนาทของพชดอก โดยเฉพาะเนอหาการล าเลยงในพช พบวานกเรยนยงมมโนมตทคลาดเคลอน จากงานวจยของ Barker (1998) พบวานกเรยนยงมความเขาใจทไมสมบรณเกยวกบการล าเลยงน าของพช ซงสงผลตอความเขาใจในกระบวนการตางๆ ของพช นอกจากนงานวจยหลายๆ ในงานวจยยงรายงานวา นกเรยนมความสบสนซงเกดจากการเปรยบเทยบระหวางการไหลเวยนเลอดของสตว


[ 104 ]

และการล าเลยงในพช โดยพบวาการล าเลยงในพชมการล าเลยงเปนแบบระบบปด เชน เดยวกบการไหลเวยนเลอด หรอเกดการใชค าศพท เชน vascular tissue, veins อาจจะน ามา เป รยบเ ทยบกน และพฒนา เ ปนความเขาใจ ทคลาดเคลอน และนกเรยนยงมความเขาใจทคลาดเคลอนเกยวกบการจดสรรน าในพช (Yip, 2003 และ Case, 2006)

การจดการเรยนการรแบบวฏจกรการเรยนร 7ขน เปนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรทพฒนามาจากการจดการเรยนการรตามแบบวฏจกรการเรยนร 5 ขน ซงเปนการสอนทเนนการถายโอนการเรยนรและ ใหความส าคญเกยวกบ การตรวจสอบความรเดมของนกเรยน ซงเปนสงทครละเลยไมไดและการตรวจ สอบความรพนฐานเดมของนกเรยนจะท าใหครคนพบวานกเรยนตองเรยนรอะไรกอน กอนทจะเรยนรใน เ นอหาบทเรยนน นๆ ซงจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ ขนของการเรยนรตามแนวคดของ Eisenkraft (2003) ประกอบดวย 7 ขน ดงน 1) ขนตรวจสอบความรเดม (Elicitation) ในขนนจะเปนขนทครจะตงค าถามเพอกระตนใหนกเรยนไดแสดงความรเดมออกมา เพอครจะไดรวา นกเรยนแตละคนมพนความรเดมเทาไร จะไดวางแผนการสอนไดถกตอง และครไดรวานกเรยนควรจะเรยนเนอหาใดกอนทจะเรยนในเนอหานนๆ 2) ขนเราความสนใจ (Engagement) เปนการน าเขาสบทเรยนหรอเรองทสนใจจากความสงสย หรออาจเรมจากความสนใจของตวนกเรยนเองหรอเกดจากการอภปรายภายในกลม เรองทนาสนใจอาจมาจากเหตการณทก าลงเกดขนอยในชวงเวลาน น หรอเปนเรองทเชอมโยงกบความรเดมทนกเรยนไดเรยนรมาแลว ครเปนคนกระต นใหนกเรยนสรางค าถามก าหนดประเดนทจะกระตนโดยการเสนอประเดนขนกอน แตไมควรบงคบใหนกเรยนยอมรบประเดนหรอค าถามทครก าลงสนใจเปนเรองทจะใชศกษา 3) ขนส ารวจและคนหา (Exploration) ในขนนจะตอเนองจากขนเราความสนใจ ซงเมอนกเรยนท าความเขาใจในประเดนหรอค าถามทสนใจจะศกษาแลวตองมการวางแผนก าหนดแนวทางการส ารวจตรวจสอบ ตงสมมตฐาน ก าหนดทางเลอกทเปนไปได ลงมอปฏบตเพอเกบรวบรวมขอมล ขอสนเทศ หรอปรากฏการณตางๆ วธการตรวจสอบอาจท าไดหลายวธ เชน ท าการทดลอง

ท ากจกรรมภาคสนาม การใชคอมพวเตอรเพอชวยสรางสถานการณจ าลอง (Simulation) การศกษาหาขอมลจากเอกสารอางองจากแหลงขอมลตางๆ เพอใหไดมาซงขอมลอยางเพยงพอทจะใชในขนตอไป 4) ขนอธบายและสรป (Explanation) ในขนนเมอผเรยนไดขอมลมาอยางเพยงพอจากการส ารวจตรวจสอบแลว จงน าขอมล ขอสนเทศทไดมาวเคราะห แปลผล สรปผล และน าเสนอผลทไดในรปตางๆ เชน บรรยายสรป สรางแบบจ าลองทางคณตศาสตร หรอรปวาด สรางตาราง ฯลฯ การคนพบในดานนอาจเปนไปไดหลายทาง เชน สนบสนนสมมตฐานทต งไว โตแย งกบสมมตฐานทตงไว หรอไมเกยวของกบประเดนทไดก าหนดไว แตผลทไดจะอยในรปทสามารถสรางความรและชวยใหเกดการเรยนรได 5) ขนขยายความคด (Elaboration) เปนการน าความรทสรางขนไปเชอมโยงกบความรเดมหรอแนวคดทไดคนควาเพมเตม หรอน าแบบจ าลองหรอขอสรปทไปใชอธบายสถานการณหรอเหตการณอนๆ ถาใชอธบายเรองตางๆ ไดมากแสดงวาขอก ากดนอย ซงจะชวยในการเชอมโยงเรองราวตางๆ ไดกวางมากขน 6) ขนประเมนผล (Evaluation) ในข น น เ ปนการประเ มนการ เ รยน รดวยกระบวนตางๆ วานกเรยนมความรอะไรบาง อยางไร และมากนอยเพยงใด จากข นนจะน าไปสการน าความรไปประยกตใชในดานอนๆ และ 7) ข นน าความรไปใช (Extension) ในขนนเปนทครจะตองมการจดเตรยมโอกาสใหผ เ รยนไดน า สง ทไดเ รยนมาไปประยกตใชใหเ กดประโยชนในชวตประจ าวน

นอกจากนในการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขนนนครมบทบาทส าคญในการตรวจสอบความรเดมของนกเรยนซงเปนขนตอนทส าคญ และเปนสงทครไมควรละเลย เนองจากการตรวจสอบพนความรเดมของนกเรยนจะท าใหครไดคนพบวานกเรยนจะตองเรยนรอะไรกอนทจะเรยนในเนอหาน นๆ โดยนกเรยนจะสรางความรจากพนความรเดมทนกเรยนม ท าใหเกดการเรยนรอยางมความหมายและไมเกดแนวความคดทผดพลาด ถาหากไมสามารถตรวจสอบความรเดมของนกเรยนไดกจะท าใหยากแกการพฒนาแนวความคดของนกเรยน ซงจะไมเปนไปตามจดมงหมายทครวางไว และการจดการเรยนรแบบวฏจกรการ


[ 105 ]

เรยนร 7 ขน ยงเนนใหนกเรยนสามารถน าความรทไดรบไประยกตใชใหเกดประโยชนในชวตประจ าวนได จากงานวจยของ Hofstein & Lunetta (2004) พบวาในการจดการเรยนรแบบสบเสาะมศกยภาพในการพฒนาและสงเสรมความเขาใจในแนวความคดทางวทยาศาสตร นอกจากน นฏฐกานต ดวงพร (2549) ไดศกษาผลการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขนทมตอแนวความคดเรองงานและพลงงาน พบวาการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขนมผลตอการพฒนาแนวความคดในเรองงานและพลงงานในบางสวนและยงพบวาความเขาใจทคลาดเคลอนลดนอยลงเมอเทยบกบการจดการ เ ร ยน รตาม รปแบบสถาบน สง เส รมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย

จ ากการ ศ กษา ง านว จย ด านก ารจดก าร เ ร ยน รวทยาศาสตร พบวา การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรเปนหวใจส าคญในการจดการเรยนรวทยาศาสตร ทจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรวทยาศาสตรอยางแทจรง ดวยเหตนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาผลของการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ซงเปนการสอนแบบสบเสาะหาความร รปแบบหนง ในการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช

วธการด าเนนการวจย

กลมเปาหมาย กลมเปาหมายในการศกษาครงน คอ นกเรยนช น

มธยมศกษาปท 5 โรงเรยนขอนแกนวทยายน จงหวดขอนแกน จ านวน 37 คน โดยไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง (Specified sampling) เ น อ ง จ า ก ไ ด ร บ ค ว า มอนเคราะหจากโรงเรยนขอนแกนวทยายนในการใหผวจยการเกบขอมลวจย

รปแบบการวจย รปแบบการวจยทใชในครงนเปนแบบไมเขาขนการ

ทดลอง (Pre-experimental Design) แบบกลมเดยวทมการทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One Group Pretest-Posttest Design) คอเลอกกลมตวอยางมา 1 กลม ท าการทดสอบกอนการทดลอง แลวจดการเรยนรแบบวฎจกรการ

เรยนร 7 ขน หลงจากนนท าการทดสอบหลงการทดลองอกครงหนง

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก แผนการจดการ

เรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน เรอง การล าเลยงในพช จ านวน 7 แผน รวม 10 คาบ

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช ทผวจยสรางขนเปนแบบทดสอบ แบบวนจฉยตวเลอกสองล าดบขน (Two tier diagnostic concept test) แบบปรนย จ านวน 2-4 ตวเลอก ชนดทใหนกเรยนใหเหตผลในการเลอกตวเลอก จ านวน 18 ขอ

การเกบรวบรวมขอมล 1. น าแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยง

ในพช ไปทดสอบกอนเรยน (Pretest) ลวงหนา 1 สปดาห กบนกเรยนกอนด าเนนการจดการเรยนร จ านวน 18 ขอ ใชเวลา 2 ชวโมง

2. ท าการทดลองโดยด าเนนการจดการเรยนรในชนเรยน ตามแผนการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน จ านวน 7 แผน รวม 10 คาบ คาบละ 55 นาท

3. หลงจากเรยนจบบทเรยน เรอง การล าเลยงในพช ใหนกเรยนท าแบบวดความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช เพอทดสอบหลงเรยน (Posttest) ซงเปนขอสอบชดเดยวกนกบแบบทดสอบกอนเรยน

4. ตรวจใหคะแนน ตามเกณฑการใหคะแนน การวเคราะหขอมล 1. วเคราะหมโนมตทางวทยาศาสตร เรองการล าเลยง

ในพช กอนและหลงการจดการเรยนรแบบวฎจกรการเรยนร 7 ขน โดยวเคราะหคะแนนเปนรายขอ และจดกลมตามระดบความเขาใจมโนมต ตามเกณฑของ Calik et al. (2009) ซงแบงเปน 5 กลม ดงน

1.1 ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทสมบรณ (Sound Understanding: SU)

1.2 ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทไมสมบรณ (Partial Understanding: PU)


[ 106 ]

1.3 ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทมความคลาดเคลอนบางสวน (Partial Understanding with a Specific Alternative Conception: PUSAC)

1.4 ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอน (Specific Alternative Conception: SAC)

1.5 ไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร (No understanding: NU)

2. การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรทผวจยก าหนดขน โดยใหคะแนนระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเปนรายขอ ถาหลงการจดการเรยนร นกเรยนตองมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรจากระดบไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร (NU) ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอน (SAC) ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทมความคลาดเคลอนบ า ง ส วน (PUSAC) ร ะ ดบ ค ว าม เ ขา ใ จม โนม ตท า งวทยาศาสตรทไมสมบรณ (PU) ไปเปนระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทสมบรณ (SU) จงจะถอวานกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรในขอน น โดยการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรในขอนนและถาหลงการจดการเรยนรนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรเปนรายขอ 9 ขอขนไปจากทงหมด 18 ขอ ถอวานกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร และสามารถสรปไดดงรปท 1

ระดบ NU SAC PUSAC PU SU

คะแนน 0 1 2 3 4

รปท 1 เกณฑการเปลยนแปลงมโนมตเปนรายขอ

3. วเคราะหคะแนนมโนมตทางวทยาศาสตร โดยใชเกณฑของ Calik et al. (2009) เพอเปรยบเทยบมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช ของนกเรยนกอนและหลงการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ของกลมเปาหมาย โดยใชสถตพนฐาน คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และคา t-test

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล 1. ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การ

ล าเลยงในพช ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน

จากการจดการเรยนร เ รอง การล าเลยงในพช ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน พบวา กอนการจดการเรยนร นกเรยนมคาเฉลยความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเทากบ 11.62 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2.36 ซงความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยนนนจะอยในระดบไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร (NU) ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอน (SAC) ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทมความคลาดเคลอนบางสวน (PUSAC) และระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทไมสมบรณ (PU) โดยไมพบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรในระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทสมบรณ (SU) และหลงการจดการเรยนร นกเรยนมคาเฉลยความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเทากบ 53.81 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 6.19 โดยนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรจากระดบไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร (NU) ไปสระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทสมบรณ (SU) ในหลายขอของแบบวดความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร และความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอนลดลง และเมอน าคาเฉลยของคะแนนกอนและหลงการจดการเรยนรมาทดสอบความแตกตางทางสถต (t-test) พบวานก เ รยนมคะแนนเฉ ลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช หลงการจดการเรยนรสงกวากอนการจดการเรยนร ซงมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.05 จากผลการวเคราะหทางสถตนมความสอดคลองกบงานวจยของ นงนาฏ วงคค า (2554) นนตพร วดศรศกด (2555) และสนตสข คอยช (2558) ทพบวาการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ท าใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนรทสงขน


[ 107 ]

ตารางท 1 คะแนนความเขใจมโนมตทางวทยาศาสตร กอนและหลงการจดการเรยนร เรอง การล าเลยง ในพช ของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 5 โดยใชการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน

Test N 𝒙 S.D. t-test Sig.

Pretest 37 11.62 2.36 40.92 0.000

Posttest 37 53.81 6.19

หมายเหต คะแนนเตมของแบบวดมโนมตทางวทยาศาสตรเทากบ 72 คะแนน

นอกจากนยงพบวา มโนมต เรอง การคายน าของพช

เปนมโนมตทางวทยาศาสตรทนกเรยนมาการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรมากทสด คอ ในขอท 1 และขอท 3 มนกเรยนทเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรจ านวนขอละ 20 คน จากจ านวนนกเรยนทงหมด 37 คน คดเปนรอยละ 54.05 และในมโนมต เรอง การล าเลยงน าของพช ในขอท 6 และการล าเลยงสารอาหารของพช ในขอท 16 มนกเรยนเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรนอยทสด โดยพบวา มนกเรยนทเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรจ านวนขอละ 9 คน จากจ านวนนกเรยนท งหมด 37 คน คดเปนรอยละ 24.32

2. การเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยใชการจดการเรยนรแบบวฎจกรการเรยนร 7 ขน

การวเคราะหการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช ของนกเรยนเปนรายบคคล โดยท าการวเคราะหเปนรายขอ และทงชดของแบบวดความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร พบวา มนกเรยนจ านวน 16 คน จากนกเรยนท งหมด 37 คน ทมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร จากระดบตางๆ ของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร ไปสระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทสมบรณ (SU) ซงเปนการผานเกณฑการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรทก าหนดไว

กอนการจดการเรยนร มนกเรยนทมระดบความเขาใจมโนมตทไมสมบรณ (NU) ทมากกวารอยละ 50 ทงหมด 11 ขอของแบบวดความเขามโนมตทางวทยาศาสตร นอกจากน

ย งพบวานก เ ร ยน ท มระดบความ เขา ใจมโนมตท างวทยาศาสตรทคลาดเคลอน (SAC) ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทมความคลาดเคลอนบางสวน (PUSAC) และระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทไมสมบรณ (PU) ในขณะทหลงการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน นกเรยนมการพฒนาระดบความเขาใจทางวทยาศาสตรทสงขนจากกอนการจดการเรยนร ท งนมนกเรยนจ านวน 16 คน ทมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรไปสระดบความเขาใจทางวทยาศาสตรทสมบรณ และมากกวา 9 ขอ ซงเปนเกณฑทผก าหนดไว ในการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงในพช

สรปผลการศกษาวจย

จากผลการวจยพบวา การจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขนในเรอง การล าเลยงในพช สามารถพฒนาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร และท าใหนกเรยนเกดการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรได ซงผลการวจยแสดงใหเหนวา กอนการจดการเรยนรนกเรยนสวนใหญอยในระดบไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร และไมมนกเรยนทมระดบความเขาใจมโนมตทสมบรณ แตหลงจากการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน พบวานกเรยนมการพฒนาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรจากระดบไมมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรไปเปนระดบความเขาใจมโนมตทสมบรณ จนน าไปสการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรตามเกณฑทผวจยก าหนดไว นอกจากนการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ยงชวยสงเสรมใหนกเรยนสรางองคความรดวยตนเอง เนองการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน เปนยทธวธในการจดการเรยนรทเนนนกเรยนเปนศนยกลาง (Eisenkraft, 2003) และท าใหความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรทคลาดเคลอนลดลง ซงจะสงผลตอการเรยนรเรองอนในชววทยาตอไป

ผลการวจยยงแสดงเหนวา พบวา มโนมต เรอง การคายน าของพช เปนมโนมตทางวทยาศาสตรทนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรมากทสด แตมโนมต เรอง การล าเลยงน าของพช และการล าเลยงสารอาหารของพชนกเรยนมการเปลยนแปลงมโนมตทางวทยาศาสตรนอย


[ 108 ]

ทสด ทงนเนองจากในมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การคายน าของพช สามารถน าปรากฏการณธรรมชาตทเกดขนมาออกแบบกจกรรมการจดการเรยนร และท าใหนกเรยนเกดการเรยนรไดงายขน แตส าหรบมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การล าเลยงน าของพช และ การล าเลยงสารอาหารของพช มความเปนนามธรรมสง เนองจากเปนกระบวนการทเกดขนภายในของตนพช และมความซบซอน สอดคลองกบงานวจยของ Yip (2003), Clifford (2004) และ Wang (2006)

กตตกรรมประกาศ การวจยในครงนสามารถส าเรจลลวงไดดวยด เนองจาก

ความเมตตาและความกรณาจากทาน ผอ านวยการโรงเรยนขอนแกนวทยายน ทใหความอนเคราะหในการทดลองใชเครองมอส าหรบการท าวจยและเกบขอมล ขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกนทสนบสนนทนในการท าวจย

เอกสารอางอง นนตพร วดศรศกด. (2556). ผลการจดการเรยนรดวยกลม

แบบ TGT และการจดการเรยนรแบบวฏจกรารเรยนร 7 ขน ตอความสามารถในการคดวเคราะห ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร แ ล ะผลสมฤทธ ทางการเรยน เรอง หนวยของชวตและชวตพช กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1. ารสารมหาวทยาลยนครพนม. 3(1): 73-78.

นฏฐกานต ดวงพร. (2549). การเปรยบเทยบผลการเรยน แบบวฎจกรการ เ รยน ร 7 ข นและการ เ รยน สบเสาะเบบ สสวท . ทมตอแนวความคดลอกเกยวกบมโนมตฟสกส: งานและพลงงาน และ ทกษะระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการข อ ง น ก เ ร ย น ช น ม ธ ย ม ศ ก ษ า ป ท 4 วทย า นพน ธป รญญาการ ศกษามหาบณฑตสาขาวชาวทยาศาสตรศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหาสารคาม.

นงนาฏ วงคค า . (2554). ผลการใชว ธการจดการเรยนร แบบ 7 อ ทเนนกจกรรมการคดอยางมวจารณญาณ เ รองการรกษาดลยภาพของสงมชวต ท มตอผลสมฤทธทางการเรยน และ ความสามารถดานการคดอยาง มวจ ารณญาณ ของนก เ รยนช นมธยมศกษาป ท4 โรงเรยนพรยาลยจงหวดแพร จงหวดแพร . ใน: การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ค ร ง ท 2. ห น า 87-100. มหาวทยาลยสโขทย ธ ร ร ม า ธ ร า ช , กรงเทพมหานคร.

ศ รพรรณ ศ รวรรณวงษ . (2553). ความ เ ข า ใจมโนมต วทยาศาสตร เ รอง การถายทอดลกษณะทาง พนธกรรม ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 เมอใชยทธศาสตรการสอนเพอเปลยนมโนมต. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

สนตสข คอยช . (2558). การพฒนากจกรรมการเรยนร เ รองพนธศาสตรและเทคโนโลยชวภาพ ของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โดยใชวฏจกรการ เรยนรแบบสบเสาะ 7 ขน. วทยานพนธปรญญา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการศกษา วทยาศาสตรและเทคโนโลย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

Barker, M. (1998). Understanding transpiration more than meet the eye. Journal of Biological Education, 33(1), 17-20.

Calik, M. Ayas, A and Coll, C.K. (2009). Investigating the effectiveness of an anlogy activity in improving students’ conceptual solution chemistry concepts. International Journal of Science and Mathematics Education, 7, 651-676.

Case, S. B. (2006). Leaf stomata as bioindicators: Stimulating student research. The American Biology Teacher, 68(2), 88–91.


[ 109 ]

Clifford, P. (2004). Teaching the pressure-flow hypothesis of phloem transport in a problem solving session. Journal of Biological Education, 39(1), 35-39.

Eisenkraft, A. (2003). Expanding the 5E model: A proposed 7E model emphasizes “transfer of learning” and the importance of eliciting prior understanding. The Science Teacher, 70(6), 56-59.

Hofstein, A and Lunetta, V.N. (2004 ). The laboratory in science education: foundations for the twenty- first century. Science Education, 8(1), 28-54.

Wang, J.R. (2006). Students’ thinking and alternative conceptions of transport systems in plants: a follow-up study. International Journal of Science and Mathematics Education, 5, 307-328.

Yip, D.Y. (2003). Developing a Better Understanding of the Relationship Between Transpiration and Water Uptake in Plants. Journal of Science Education and Technology, 12(1), 13-19.


[ 110 ]

การพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐานส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

(Development of Activity Packages Entitled “Rate of Reactions” by Using

Problem - Based Learning for Matthayomsuksa 5 Students)

พจมาพร คะเลรมย 1 พชน กลฑานนท 2 และ เทพพร โลมารกษ 3 1สาขาวชา หลกสตรและการจดการเรยนร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎบรรมย ถ.จระ อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย 31000

2กลมวชา หลกสตรและการสอน คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎบรรมย ถ.จระ อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย 31000 3สาขาวชา วทยาศาสตรทวไป คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎบรรมย ถ.จระ อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย 31000

*ผน าเสนอผลงาน Email : [email protected]

บทคดยอ การวจยนศกษาเรอง การพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5/1 โรงเรยนสะแกพทยาคม อ าเภอสตก จงหวดบรรมย ทก าลงเรยนวชาเคมเพมเตม รหสวชา ว30223 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 จ านวน 25 คน ไดมาโดยการสมอยางงายดวยวธจบสลากโดยใชหองเรยนเปนหนวยการสม เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย ชดกจกรรม จ านวน 5 ชด แผนการจดการเรยนร จ านวน 10 แผน แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเปนแบบปรนยชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ และแบบสอบถามความพงพอใจของนกเรยน จ านวน 20 ขอ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน E1/E2 ดชนประสทธผล และการทดสอบสมมตฐานโดยใช t-test แบบ Dependent Samples ผลการวจยพบวา 1) ชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน มประสทธภาพเทากบ 82.46/81.07 2) นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยนแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3) ดชนประสทธผลของการเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 มคาเทากบ 0.6773 4) ความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม โดยรวมอยในระดบมากทสด

ค าส าคญ : ชดกจกรรม, การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน, อตราการเกดปฏกรยาเคม

บทน า ความรทางวทยาศาสตรพฒนาใหมนษยเ ปนผ ม

ความคดทเปนเหตเปนผล คดสรางสรรค คดวเคราะห คดวจารณ มทกษะทส าคญ ในการแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตดสนใจ โดยใชขอมลทหลากหลายและประจกษพยานทตรวจสอบได วทยาศาสตรเปนวฒนธรรมของโลกสมยใหมซงเปนสงคมแหงการเรยนร (Knowledge Based Society) ท กคน จ ง จ า เ ป นตอ ง ได ร บก ารพฒนา ให รวทยาศาสตร เพอทจะมความรความเขาใจโลกธรรมชาตและเทคโนโลยทมนษยสรางสรรคขนและน าความรไปใชอยางมเหตผล มคณธรรม [1]

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดระบจดมงหมายในการจดการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายวาเปนระดบการศกษาทมงเนนการเพมพนความรและทกษะเฉพาะดาน สนองตอบความสามารถ ความถนด และความสนใจของผ เ รยนแตละคน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรเปนสาระหนงทตอบสนองตอจดมงหมายหลกสตรและความตองการของผเรยน เพราะวทยาศาสตรมความส าคญตอโลกและการด าเนนชวตของมนษย และมบทบาทส าคญยงตอการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา ฉะนนพลเมองทกคนของประเทศจ าเปนตองมความรความ


[ 111 ]

เขาใจพนฐานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอชวตและสงคมทมคณภาพทงในปจจบนและอนาคต [2]

แมวทยาศาสตรจะมความส าคญ แตปจจบนพบวาการจดการศกษาวทยาศาสตรไมประสบความส าเรจและมอปสรรคอยมาก และยงพบวาสมรรถนะของนกเรยนไทยในการแกปญหาจากการประเมนผลนกเรยนระดบนานาชาต (PISA) สวนใหญ มทกษะการแกปญหาอยในระดบพนฐานและระดบต า คดเปนรอยละ 81 สนย คลายนล [3] ซงจากผลการประเมนชชดวาทงครและนกเรยนตองปรบเปลยนวธการเรยนรใหเหมาะสมเพอพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนควบคกบการพฒนาการคดแกปญหาทางวทยาศาสตร

โรงเรยนสะแกพทยาคม อ าเภอสตก จงหวดบรรมย ในปการศกษา 2553 ไดรบการประเมนคณภาพภายนอกจาก สมศ.พบวา ผเรยนมความรและทกษะทจ าเปนตามหลกสตรในกลมสาระวทยาศาสตรมคาเฉลยรอยละ 27.16 ซงเปนระดบคณภาพทตองปรบปรง จากประสบการณการสอน พบวานกเ รยนสวนใหญขาดทกษะในการคดแกปญหา ขาดความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง และไมความเอาใจใสตอการเรยนวทยาศาสตร ซงสงผลตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในกลมสาระวทยาศาสตร ปการศกษา 2555-2557 มคาเฉลยเทากบ 2.27 2.20 และ 2.08 ตามล าดบ เมอวเคราะหแยกเปนรายวชา พบวาคาเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ตงแตปการศกษา 2555-2557 อยในระดบต า เชนเดยวกน ซงสงผลตอการเรยนในระดบตอไป ดไดจากผลการรายงานการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ในปการศกษา 2557 พบวาระดบชนมธยมศกษาปท 6 มคะแนนเฉลยวชาวทยาศาสตร เทากบ 29.30 ซงต ากวาคาเฉลยระดบเขตพนทการศกษา ระดบจงหวดและระดบประเทศ ซงมคาเฉลยเปน 30.18 30.48 และ 30.77 ตามล าดบ โรงเรยนสะแกพทยาคม [4]

หากวเคราะหเนอหาวชาเคมจะพบวา เกยวของกบการแกปญหา หลกการและการทดลอง โดยเฉพาะเรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม ทประกอบดวยหลกการ ทฤษฎ ระบบสญลกษณ การค านวณ การแกปญหา และการทดลอง ซงเปนเรองยาก ท าใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนอย

ในระดบต า จากการสงเกตสภาพปญหา พบวา มาจากการจดกจกรรมการเรยนรทเนนบรรยายมากกวาเนนการฝกใหแกปญหาจากสถานการณปญหาทเหมะสม การเรยนการสอนทเนนการอธบายหลกการและบอกเนอหาความรใหนกเรยนท าใหขาดโอกาสในการคนพบความรดวยตนเอง นอกจากนแลวยงพบวาสอการสอนของครสวนใหญยงไมสามารถกระตนความสนใจผเรยนเทาทควร [4] จากสาเหตดงกลาวจงสงผลใหผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมอยในระดบทตองปรบปรง

การจดการเรยนรวทยาศาสตรจ าเปนตองใหนกเรยนไดตระหนกถงความส าคญของการเรยนร เอาใจใสตอการเรยนและยดผเรยนเปนส าคญ ซงสอดคลองกบ กรมวชาการ [5] ทวา จ าเปนตองเปลยนพฤตกรรมการเรยนการสอนท งครและนกเรยน คอ ลดบทบาทของครจากผ บอกเลา เปนผ วางแผนกจกรรมใหนกเรยนเกดการเรยนร เนนใหนกเรยนไดม สวนรวมในการเรยนรมากทสด ซงส านกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา [6] กลาวถงแนวทางการจดการเรยนร ทชวยใหการจดการเรยนรวทยาศาสตรประสบผลส าเรจ โดยการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐาน ถอเปนการเรยนรวธหนงทท าใหผลสมฤทธทางการเรยนสงขน ทงยงชวยใหเกดทกษะตาง ๆ เชน กระบวนการคดแกปญหา คดวเคราะหสงเคราะห คดอยางมวจารณญาณ เปนตน

การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน เปนการเรยนรเพอฝกกระบวนการแกปญหา เปดโอกาสใหผเรยนสรางความรใหมโดยใชปญหาทเกดขน ซงวชรา เลาเรยนด [7] ไดเสนอวาการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน เปนวธการเรยนรทเนนผ เ รยนเปนส าคญ ชวยพฒนาทกษะการแกปญหาโดยใชจดเรมตนจากปญหาเราความสนใจและสรางความรดวยตนเอง ซงปญหาตองเปนปญหาทนาสนใจ ตองการหาค าตอบและหาเหตผลมาแกปญหา เปนผลท านกเรยนสามารถผสมผสานความรน นไปประยกตใชไดอยางมประสทธภาพ

นวตกรรมทสามารถชวยสงเสรมใหผเรยนเกดการเรยนรไดดอยางหนงคอ ชดกจกรรม ซงสคนธ สนธพานนท [8] เสนอวา ชดกจกรรมเปนนวตกรรมทครใชประกอบการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ ชดกจกรรมเปนรปแบบของการ


[ 112 ]

สอสารระหวางผสอนและผเรยน บญเกอ ควรหาเวช [9] กลาวถงการน าชดกจกรรมมาจดการเรยนการสอนเพอใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ โดยใหผเรยนไดประกอบกจกรรมดวยตนเอง และมผลยอนกลบทนทวาตอบถกหรอตอบผด มการเสรมแรงท าใหผเรยนเกดความภาคภมใจ ไดเรยนรทละนอย ๆ ตามล าดบขน

จากความเปนมาและความส าคญของปญหาดงกลาว ท าใหผวจยสนใจทจะพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 เพอปรบปรงการเรยนการสอนส าหรบเพมผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมควบคกบการพฒนาทกษะการแกปญหาของนกเรยนและเปนแนวทางในการพฒนาการเรยนการสอนวทยาศาสตรตอไป

วตถประสงคของการศกษาวจย 1. เพอพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยา

เคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80

2. เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมของนกเรยนกอนและหลงเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

3. เพอศกษาดชนประสทธผลการเรยนรของนกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

4. เพอศกษาความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

ระเบยบวธการศกษาวจย

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ไดแก นกเ รยนทก าลงศกษาอยในช น

มธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนสะแกพทยาคม ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 32 บรรมย จ านวน 3 หอง ประกอบดวย มธยมศกษาปท 5/1 จ านวน 25 คน มธยมศกษาปท 5/2 จ านวน 25 คน และ

มธยมศกษาปท 5/3 จ านวน 24 คน รวมนกเรยนทงหมด 74 คน

กลมตวอยาง ไดแก นกเรยนทก าลงศกษาอยในชนมธยมศกษาปท 5/1 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนสะแกพทยาคม ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 32 บรรมย จ านวน 1 หองเรยน ไดมาโดยการสมอยางงาย (Simple Random Sampling)ดวยว ธการจบสลากโดยใชหองเรยนเปนหนวยการสม

ตวแปรทใชในการวจย ตวแปรอสระ (Independent Variables) การ เ ร ยนดวย ชด กจกรรม เ ร อ ง อต ร าการ

เกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

ตวแปรตาม (Dependent Variables) ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรม

ระยะเวลาทใชในการวจย ระยะเวลาทใชในการวจย ภาคเรยนท 2 ปการศกษา

2558 ระหวางเดอนธนวาคม พ.ศ. 2558 ถง เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2559 ใชเวลาสอนสปดาหละ 3 ชวโมง รวมทงสน 15 ชวโมง

เนอหาทใชในการวจย เนอหาทใชในการวจย คอ เนอหาวชาเคมเพมเตม ชน

มธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 2 ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ซงผวจยไดจดท าเปนชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จ านวน 5 ชด ดงน ชดท 1 เรอง ความหมายอตราการเกดปฏกรยาเคม ชดท 2 เรอง พลงงานกบการด าเนนไปของปฏกรยา ชดท 3 เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยา ชดท 4 เรอง ผลของความเขมขนและพนทผวทมตออตราการเกดปฏกรยา

ชดท 5 เรอง ผลของอณหภมและตวเรงทมตออตราการเกดปฏกรยา


[ 113 ]

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 1. ชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จ านวน 5 ชด 2. แผนการจดการเรยนรเพอประกอบการใชชดกจกรรม จ านวน 10 แผน 3. แบบทดสอบวดผลสมฤท ธทางการ เ รยน เ ปนแบบทดสอบทใชว ดความสามารถในการเรยนดวย ชดกจกรรม ซงเปนแบบ ทดสอบแบบปรนย ชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ 4. แบบสอบถามความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม ซงเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) 5 ระดบ จ านวน 20 ขอ วธการวจย/ทดลอง

1. แบบแผนการวจย การวจยนใชรปแบบการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) โดยผวจยไดใชแบบแผนการทดลองแบบ One Group Pretest- Posttest Design พวงรตน ทวรตน [10] ดงตารางท 1 ตารางท 1 แบบแผนการทดลอง

กลม ทดสอบกอนเรยน

ทดลอง ทดสอบหลงเรยน

กลม 1

T X 2

T

สญลกษณทใชในแบบแผนการทดลอง

1T แทน การทดสอบกอนเรยน (Pretest)

X แทน การเรยนดวยชดกจกรรม (Treatment)

2T แทน การทดสอบหลงเรยน (Posttest)

การด าเนนการทดลอง

1. กอนท าการทดลอง ผ วจยไดท าความเขาใจกบนกเรยนเกยวกบข นตอนการเรยนดวยชดกจกรรม ใหนกเรยนไดทราบถงวธการเรยน การวดและประเมนผล

2. ท า ก า รทดสอบ กอน เ ร ยน (Pretest) โ ด ย ใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนทผวจยไดสรางขน จ านวน 30 ขอ

3. ด าเนนการจดกจกรรมการเรยนรกบกลมตวอยางก อน เ ร ยน ในแต ล ะค ร ง จะทดสอบ กอน เ ร ยนดวยแบบทดสอบยอย ชดละ 10 ขอ หลงจากน นจงเรยนตามขนตอนโดยใชชดกจกรรม โดยใชปญหาเปนฐาน ทผวจยสรางขนสปดาหละ 3 ชวโมง 5 สปดาห เมอจดกจกรรมการเรยนรแตละแผนจบ ผวจยบรรยายสรปและท าการทดสอบนกเรยนดวยแบบทดสอบยอยหลงปฏบตกจกรรมแตละชด ซงเปนแบบทดสอบชดเดยวกบแบบทดสอบกอนเรยน

4. เมอจดการเรยนรครบทกแผนแลว ท าการทดสอบหลงเรยน (Posttest) โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนร จ านวน 30 ขอ ซงเปนฉบบเดมทใชในการทดสอบกอนเรยน

5. น าแบบสอบถามความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม โดยใชปญหาเปนฐาน ทผวจยสรางขน จ านวน 20 ขอ แลวรวบรวมขอมลเพอการวเคราะหในขนตอไป

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล ผลการศกษาวจย การวจยเรอง การพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการ

เกด ปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ผลการวจยไดดงน ตอนท 1 ประสทธภาพของชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ตามเกณฑมาตรฐาน 80/80 ดงตารางท 2 ตารางท 2 ประสทธภาพของกระบวนการ แลประสทธภาพของผลลพธของชดกจกรรม

รายการประเมน

คะแนน เตม

S.D. คาเฉลย รอยละ

ป ร ะ ส ท ธ ภ า พ ข อ งกระบวนการ (E1)

250 206.16 6.06 82.46

ป ร ะ ส ท ธ ภ า พ ข อ งผลลพธ (E2)

30 24.32 1.11 81.07


[ 114 ]

ประสทธภาพของชดกจกรรม (E1/E2) = 82.46 / 81.07

จากตารางท 2 พบวา ชดกจกรรม เ รอง อตราการ

เกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ทน าไปใชกบนกเรยนมประสทธภาพของกระบวนการ (E1) เทากบ 82.46 และประสทธภาพของผลลพธ (E2) เทากบ 81.07 แสดงวา มประสทธภาพเทากบ 82.46 / 81.07 ซงผานเกณฑทก าหนด

ตอนท 2 เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยนดวยชดกจกรรมของกลมตวอยาง ดงตารางท 3 ตารางท 3 เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนระหวางกอนเรยนและหลงเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ร า ย ก า รประเมน

n ค ะ แ น นเตม

S.D. t

ก อ น เ ร ย น (Pretest) ห ล ง เ ร ย น (Posttest)

25 25

30 30

12.40 24.32

1.55 1.11

30.14*

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 4.4 พบวา นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยน

หลงเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 สงกวากอนเรยน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ตอนท 3 ศกษาดชนประสทธผลของการเรยนรดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดงตารางท 4 ตารางท 4 ดชนประสทธผลของการเรยนรดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใช ปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

การทดสอบ

N คะแนนเตม

คะแนนรวม

S.D. E.I

กอนเรยน หลงเรยน

25 25

30 30

310 608

1.55 1.11

0.6773

จากตารางท 4 พบวา ดชนประสทธผลของการเรยน

ดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 เทากบ 0.6773 แสดงวา นกเรยนมความรเพมขน เทากบ 0.6773 หรอคดเปนรอยละ 67.73 ตอนท 4 ศกษาความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 พบวา ความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยน

ชนมธยมศกษาปท 5 อยในระดบมากทสด ( = 4.52 ) และเมอพจารณารายขอ พบวา อยในระดบความพงพอใจมากทสด จ านวน 13 ขอ ระดบความพงพอใจมาก จ านวน 7 ขอ โดยขอทมคาเฉลยสงสด คอ ขอ 11 การเรยนดวยชดกจกรรมเปดโอกาสใหนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรม

การเรยนมากขน ( = 4.84 ) รองลงมาคอ ขอ 9 นกเรยนไดปฏบตอยางมขนตอน ตามรปแบบการเรยนรโดยใชปญหา

เปนฐาน ( = 4.80) และขอ 12 ชดกจกรรมท าใหนกเรยน

รจกการท างานเปนกลม ( = 4.76) ตามล าดบ

การอภปรายผล จากการวจยเรอง การพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 สามารถอภปรายผลการวจยได ดงน 1. ประสทธภาพของชดกจกรรม เ รอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 มประสทธภาพ (E1/E2) เทากบ 82.46 / 81.07 ซงผานเกณฑ 80 / 80 เนองจากชดกจกรรมทผวจยสรางขนมการพฒนาและจดเตรยมการไวอยางเปนระบบ


[ 115 ]

โดยศกษาเอกสาร หลกการ ทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดกจกรรม ท าการวเคราะหเนอหาตามหลกสตร แลวจดเนอหาใหมความเหมาะสมกบสถานการณปญหา เวลาทใช ตลอดจนลกษณะการเรยนรของนกเรยน อกทงไดจดเ รยงเ นอหาใหงายตอการเรยนร พรอมท งผานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ประเมนคณภาพจากผเชยวชาญและผานการทดลอง (Try-Out) เพอหาประสทธภาพของชดกจกรรมถง 3 ครงโดยน าไปทดลองกบนกเรยนทไมใชกลมตวอยาง แลวปรบปรงแกไขใหสมบรณกอนน าไปใชจรงกบกลมตวอยาง จงท าใหไดชดกจกรรมทมคณภาพและเหมาะสมกบการจดกจกรรมการเรยนรใหนกเรยน นอกจากนชดกจกรรมยงมกจกรรมทหลากหลาย สอดแทรกสถานการณปญหาใหนกเรยนเผชญหนาเพอคนควาหาค าตอบดวยตนเอง พรอมสอททาทายความสามารถของนกเรยน เปดโอกาสใหนกเรยนเปนผลงมอปฏบตกจกรรมการเรยนรทกขนตอนดวยตนเองใหมากทสด โดยครเปนผ คอยใหค าแนะน าและเสรมแรง เนนใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนรดวยตนเองตามแนวคดของสคนธ สนธพานนท [8] ทกลาววา ชดกจกรรมเปนนวตกรรมทครใชประกอบการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ โดยผเรยนศกษาและใชสอตาง ๆ ในชดกจกรรมทผสอนสรางขน 2. ผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมของนกเรยนกอนและหลงเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 มผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยส าคญทระดบ .05 แสดงวาชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทผวจยสรางขนมประสทธภาพ สามารถพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนใหเพมขน โดยกระต นใหนกเรยนเกดความสนใจเรยนรและสามารถแกปญหาไดดวยตนเอง ทงนไดมการศกษาเอกสารแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ท าใหชดกจกรรมมความเหมาะสมกบการเรยนร มเนอหาสาระชดเจน และนกเรยนไดมโอกาสลงมอปฏบตกจกรรมตามล าดบขนตอนของการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานตามทส านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา [11] ซงก าหนดขนตอนการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานไว 6 ขนตอน ดงน ขนท 1 ก าหนดปญหา ขนท 2 ท าความเขาใจกบปญหา ขนท 3 ด าเนนการศกษาคนควา ขนท 4 สงเคราะหความร ขนท 5 สรปและประเมนคาของค าตอบ และข นท 6 น าเสนอและประเมนผลงาน นกเรยนเกดการเรยนรโดยการแสวงหาความรและค าตอบดวยตนเอง เชนเดยวกบวธการเรยนทวลล สตยาศย [12] กลาวไววาการจดประสบการณการเรยนรไมจ าเปนตองเนนการถายทอดเนอหาวชาจากผช านาญการ แตควรเนนเปนลกษณะโครงสรางทใหผเรยนไดฝกคดและศ กษ าห าค ว าม ร ม า แก ป ญห าด ว ย ตน เ อ ง เ พ อ ให มประสบการณจรง เปนไปตามลกษณะการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานของประพนธศร สเสารจ [13] ทกลาวถงลกษณะของการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน ตองเรมตนการจดการเรยนรดวยการใชปญหาเปนตวกระต นใหเกดการเรยนร นกเรยนเรยนรโดยการชน าตนเองคนหาและแสวงหาความรค าตอบดวยตนเอง 3. ดชนประสทธผลของนกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรม เ รอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 เทากบ 0.6773 แสดงวานกเรยนมความรเพมขน เทากบ 0.6773 หรอคดเปนรอยละ 67.73 เนองจากชดกจกรรม ไดผานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอจากผเชยวชาญ รวมถงการน าเครองมอไปทดลองกบนกเรยนทไมใชกลมตวอยาง จงท าใหชดกจกรรมมประสทธภาพสามารถพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนไดและยงกระต นความสนใจใหนกเรยนใฝเรยนรไดดขน เปนไปตามแนวคดของชยยงศ พรหมวงศ [14] ทกลาววาชดกจกรรมสามารถเราความสนใจ สงเสรมและฝกหดใหผเรยนรจกการแสวงหาความรดวยตนเองและมความรบผดชอบตอตนเองและผ เรยน โดยผ เ รยนทเรยนดวยชดกจกรรมไดประกอบกจกรรมดวยตนเอง และบญชม ศรสะอาด [15] ทกลาวถง วธการตรวจสอบคณภาพของสอ เพอใหทราบวาสอ วธการสอนหรอนวตกรรมทผวจย พฒนาขนสงผลใหผเรยนมความกาวหนาทางการเรยนมากนอยเพยงใด โดยการน าสอทพฒนาขนนนไปทดลองกบผเรยนทอยในระดบทเหมาะสมกบสอทสรางขน แลวน าผลจากการทดลองมาวเคราะหหาคา


[ 116 ]

ดชนประสทธผล เพอใหทราบถงความสามารถในการใหผลอยางชดเจนและแมนย าจากการใชสอ 4. ความพงพอใจของนกเรยนทมตอการเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน อยในระดบมากทสด มคาเฉลยเทากบ 4.52 ท งนเปนเพราะวาการจดการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐาน ไดเปดโอกาสใหนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนมากขน นกเรยนไดลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ตามล าดบขนตอนของรปแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน และชดกจกรรมสงเสรมใหนกเ รยนรจกการท างานเปนกลม รวมกลมเ พอแกสถานการณปญหาตาง ๆ ท าให เ กดความสมพนธทดระหวางเพอน เปนบรรยากาศทอสระไมมการก าหนดขอบเขตของการเรยนร นกเ รยนไดเ รยนรแลกเปลยน อภปรายความรทคนความาได เรยนรการรบฟงความคดเหนของผอน อกทงนกเรยนมพฤตกรรมการเรยนรทแตกตางไปจากการเรยนแบบเดม คอ มความสนใจในสถานการณปญหา กระตอรอรนในการเรยนเพอคนควาหาค าตอบดวยตนเอง เกดบรรยากาศททาทายตอการเรยนร ท าใหนกเรยนมงมนในการหาค าตอบ และรจกรบผดชอบตอการเรยนรของตนเอง สนกสนานและพงพอใจตอการท ากจกรรมตาง ๆ ซงเปนไปตามแนวคดของมาสโลว [16] ไดเสนอทฤษฏความตองการตามล าดบโดยกลาววา มนษยมความความตองการตลอดเวลาไมมท สนสด และความตองการของมนษยจะมลกษณะเปนล าดบขนจากต าไปหาสง

สรปผลการศกษาวจย การวจยเรอง การพฒนาชดกจกรรม เรอง อตราการ

เกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 สรปผลการวจยไดดงน

1. ประสทธภาพของชดกจกรรม เ รอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาป ท 5 มประ สท ธภาพ (E1/E2 ) เ ท ากบ 82.46/81.07 ซงผานเกณฑ 80/80 ทตงไว

2. นกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 มผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทระดบ .05

3. ดชนประสทธผลการเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกดปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเ รยนช นมธยมศกษาปท 5 เ ทากบ 0.6773 แสดงวา นกเรยนมความรเพมขน เทากบ 0.6773 หรอคดเปนรอยละ 67.73

4. นกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรม เรอง อตราการเกด ปฏกรยาเคม โดยใชปญหาเปนฐาน ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 มความพงพอใจอยในระดบมากทสด

หนงสออางอง [1] กระทรวงศกษาธการ. 2551. หลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551, กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด.

[2] กรมวชาการ. 2546. การวจยเพอการพฒนาการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ.

[3] สนย คลายนล. 2549. สมรรถนะการแกปญหาส าหรบโลกวนพรงน : รายงานสรปเพอการบรหาร . กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

[4] โรงเรยนสะแกพทยาคม. 2557. รายงานการประเมนคณภาพการศกษาโรง เ รยนสะแกพทยาคม. บรรมย: โรงเรยนสะแกพทยาคม.

[5] กรมวชาการ. 2545. การวจยเพอการพฒนาการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ.

[6] ส านกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาข น พนฐาน. 2550. โครงการหน ง อ า เภอหน ง โ ร ง เ ร ยน ใน ฝน . กรงเทพฯ: ฝายโครงการพเศษ มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต.


[ 117 ]

[7] วชรา เลาเรยนด. 2550. เทคนคและยทธวธพฒนาทกษะการคดการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ. นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.

[8] สคนธ สนธพานนท. 2553. นวตกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาคณภาพของเยาวชน. กรงเทพฯ: เทคนคพรนตง.

[9] บญเกอ ควรหาเวช. 2545. นวตกรรมการศกษา. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: เอสอาพรนตง.

[10] พวงรตน ทวรตน. 2543. วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคม. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: ส านกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

[11] ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2550. แนวทางการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การเรยนร

แบบใ ช ปญหา เ ปนฐาน . ก ร ง เทพฯ: ชม นมการเกษตรแหงประเทศไทย.

[12] วลล สตยาศย. 2547. การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน. กรงเทพฯ: บคสเนท.

[13] ประพนธศร สเสารจ. 2553. การพฒนาการคด. พมพค รง ท 4. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด 9119 เทคนคพรนตง.

[14] ชยยงค พรหมวงศ. 2543. กระบวนการสอสารการเรยนการสอน. นนทบร : ส านกนเทศ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[15] บญชม ศรสะอาด. 2553. การวจยเบองตน. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน.

Maslow, A.H. 1970. Motivation and Personality. New York : Harper and Row Publisher.


[ 118 ]

การเปดเสรสนคาอาหารเพอความมนคงทางอาหารของสงคโปร (Free Trade of The Food Products for Singapore’s Food Security)

สดารตน เกศสรกล1* และ กงกนก ชวลตธ ารง2 1นสตปรญญาโท สาขาวชาความสมพนธระหวางประเทศ ภาควชารฐศาสตรและประศาสนาศาสตร คณะสงคมศาสตร,

2อาจารยภาควชารฐศาสตรและประศาสนาศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร E-mail: [email protected]

บทคดยอ งานวจยเรองการเปดเสรสนคาอาหารเพอความมนคงทางอาหารของสงคโปรมวตถประสงค 2 ประการดงน 1. เพอศกษา

การเปดเสรสนคาอาหารของสงคโปร 2. เพอศกษาแนวทางการสรางความมนคงทางอาหารของสงคโปร ซงการวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยใชการเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทางเอกสาร หนงสอ วารสาร บทความ แหลงขอมลทางอนเตอรเนตจากหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของของสงคโปร และการสมภาษณเชงลก 2 กลมเปาหมาย ไดแก 1. ผแทนจากหนวยงานภาครฐของสงคโปร 2. ผแทนจากภาคเอกชนของสงคโปร

ผลการศกษาพบวาสงคโปรมขอจ ากดทางดานกายภาพ ผลผลตในประเทศไมเพยงพอตอการบรโภค สงคโปรจงไดน านโยบายการคาเสรและนโยบายการสรางความหลากหลายของแหลงน าเขาสนคาอาหารมาใชเพอน าเขาสนคาอาหาร แมปจจบนจะมสนคาอาหารทไดจากการน าเขาเพยงพอ แตดวยความกงวลตอประเดนความมนคงทางอาหารในระยะยาวสงผลใหสงคโปรไดจดท าแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารขน โดยแผนยทธศาสตรน ประกอบไปดวย 3 ยทธศาสตรส าคญ คอ 1. ยทธศาสตรหลก ทมงเนนในการจดสรรดานปรมาณอาหารใหเพยงตอความตองการบรโภค ท งจากการน าเขาและการผลตภายในประเทศ 2. ยทธศาสตรสนบสนน ทมงเนนการพฒนาเพอใหเกดความมนคงทางอาหารแกสงคโปรในระยะยาว 3. ยทธศาสตรสงเสรมความสามารถ ทจะสนบสนนการด าเนนงานและกจกรรมตางๆของ 2 ยทธศาสตรแรก ในป ค.ศ. 2015 สงคโปรไดรบการจดอนดบใหเปนประเทศทมความมนคงทางอาหารเปนอนดบท 2 ของโลก แตหากพจารณาความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารของสงคโปรแลว พบวาสงคโปรยงมความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารทต า รฐบาลสงคโปรจงมความพยายามทจะยกระดบขดความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารใหสงขน ดวยการสนบสนนภาคเกษตรกรรมของประเทศและสงเสรมใหเกดฟารมคนเมองในสงคโปร โดยมเปาหมายเพอลดปรมาณการน าเขาสนคาอาหารและผลกดนใหเกดความมนคงทางอาหารในระยะยาว

ค าส าคญ การเปดเสร, ความมนคงทางอาหารของสงคโปร

บทน า ประเดนปญหาความมนคงในปจจบน ไมไดมเพยง

ปญหาความมนคงแบบด งเดม อนไดแก ความมนคงทางทหาร หรอการเมองเทานน แตไดมประเดนททาทายความมนคงอกหลากหลายมต เชน สงแวดลอม สทธมนษยชน ความมนคงทางพลงงาน และความมนคงทางอาหารซงเปนปญหาทหลายประเทศก าลงเผชญ รฐบาลของแตละประเทศ

ตางหาทางรบมอปญหาความมนคงทางอาหาร แมในประเทศทมความมนคงทางเศรษฐกจ มระบบการจดการทดแตปญหาความมนคงทางอาหาร นย งสร างผลกระทบไมนอย ตวอยางเชน ประเทศสงคโปร

ในกลมสมาชกอาเซยน แมประเทศสวนใหญเปนประ เทศ ทประชากร มอา ชพ เกษตรกรรม เ ปนหลก ตวอยางเชน อนโดนเซย และ สปป.ลาว ตางกเผชญปญหา


[ 119 ]

ความมนคงทางอาหาร โดยอนโดนเซยดวยมลกษณะภมประเทศทเปนหมเกาะ พนทเพาะปลกกระจดกระจาย มจ านวนประชากรทมากกวา 254 ลานคน [1] เมอเปรยบเทยบความสามารถในการเพาะปลกและการผลตอาหารแลวยงมปรมาณอาหารไมเพยงพอ จงตองพงพาการน าเขา ส าหรบ สปป.ลาว แมมจ านวนประชากรไมมาก แตกลบมประชากรอยต ากวา เสนความยากจนมากถง รอยละ 26 [2] ท าใหประชาชนผมรายไดนอยมความเสยงทจะไมสามารถเขาถงอาหารได

แมแตสงคโปรประเทศผม งคงทางเศรษฐกจ แตมขนาดของประเทศทเลก เปนขอจ ากดของภาคการเกษตรพนทท าการเกษตรมเพยง รอยละ 1 ของพนททงหมด สนคาอาหารทสามารถผลตไดไมเพยงพอสงคโปรจงตองน าเขาอาหารจากตางประเทศ ท าใหรฐบาลสงคโปรไดอาศยกลไกทางการคาเสรมาขบเคลอนการน าเขาอาหารจากตางประเทศ โดยสนคาอาหารทชาวสงคโปรบรโภคกนในปจจบน มาจากการน าเขาจากประเทศตางๆทวโลกถง รอยละ 90

อยางไรกตาม แมสงคโปรจะมความสามารถในการผลตอาหารทต า และตองน าเขาสนคาอาหารในปรมาณมาก แตในป ค .ศ . 2015 สงคโปรไดรบการจดอนดบจาก EIU ใหเปนประเทศทมความมนคงทางอาหารสงเปนอนดบท 2 ของโลกรองจากสหรฐอเมรกา

ตารางท 1 อนดบความมนคงทางอาหารของประเทศตางๆ ใน ป ค.ศ.2015 [3]

ประเทศ ล าดบท คะแนน

สหรฐอเมรกา 1 89.00

สงคโปร 2 88.20

มาเลเซย 34 69.00

ไทย 52 60.00

เวยดนาม 65 53.40

ฟลปปนส 72 49.40

อนโดนเซย 74 46.70

แมสงคโปรจะเปนประเทศทมความมนคงทางอาหาร

สง แตหากพจารณาในรายละเอยดจะพบวาสงคโปรเปน

ประเทศทไมมความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารเนองจากสงคโปรมพนทเพาะปลกและผลผลตทไดมไมเพยงพอตอความตองการของพลเมอง ท าใหสงคโปรตองเผชญกบความทาทายในการแสวงหา น าเขา จดสรรอาหาร รวมถงความไมแนนอนของราคาสนคา เพอใหมปรมาณสนคาอาหารในประเทศเพยงพอตอความตองการบรโภคของชาวสงคโปร อกท งหากเกดวกฤตเศรษฐกจ ปญหาทางการเมองภายใน ภาวะโลกรอนหรอภยพบตรนแรงทางธรรมชาตในประเทศผผลตสนคาอาหาร สงคโปรยงเผชญกบความเสยงทจะเกดความไมมนคงทางอาหารเชนกน

ดวยเหตนผวจยจงตองการศกษาการการเปดเสรสนคาอาหารเพอการสรางความมนคงทางอาหารของสงคโปร ผลการวจยสามารถน าไปใชประโยชนตอการด าเนนการคาสนคาอาหารระหวางไทยกบสงคโปร ไมวาในหนวยงานระดบนโยบายหรอผประกอบการ รวมถงเกษตรกรไทย เพอใชเปนฐานขอมล ความรในการวางแผนธรกจใหสนคาอาหารของตนมคณภาพ มาตรฐาน ปลอดภย และตรงกบความตองการของตลาดสงคโปร เพอการสงออกสนคาอาหารและการเกษตรไปยงสงคโปร วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาการเปดเสรสนคาอาหารของสงคโปร 2. เพอวเคราะหแนวทางการสรางความมนคงทาง

อาหารของสงคโปร

การทบทวนวรรณกรรม ทฤษฎการคาระหวางประเทศแนวคลาสสก ไดอธบาย

วา การคาระหวางประเทศไดเกดขนมาเปนระยะเวลานานจากการทประเทศคคาพบประโยชนในการแลกเปลยนซอสนคาทผลตจากหลายแหลงผลต อยางไรกตามการวเคราะหถงผลไดจากการเปดเสรทางการคาไมเคยปรากฏการตพมพมากอนจนกระทงปลายศตวรรษท 18 ถงตนศตวรรษท 19 ผลงานส าคญชนแรกทตพมพในป 1776 คอ ขอเขยนของนกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษชอ อดม สมธ(Adam Smith) ในหนง สอ ชอ An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations อดม สมธ ชใหเหนวาการคาเสรกอใหเกดประโยชนสองประการคอ


[ 120 ]

1. การจดสรรทรพยากรการผลตอยางมประสทธภาพทงภายในและระหวางประเทศ

2. การแลกเปลยนซอสนคาระหวางแหลงผลตทมความไดเปรยบในการผลตสงสดหรอตนทนการผลตตอหนวยต าทสด

การคาระหวางประเทศเปนการเปดโอกาสใหประเทศคคาสามารถไดรบประโยชนจากการคาระหวางกน แตในการท าการคาระหวางกนมกจะพบเจออปสรรคทางการคาระหวางกนหลายประการ ทแตละประเทศสรางขนเพอปกปองสนคาและคมครองอตสาหกรรมหลกในประเทศตน อาท ภาษ การคาเสรจงเปนวธหนงในการแกไขอปสรรคการคาระหวางกน ซงจะเปนการเปดโอกาสใหสามารถท าการคากนอยางเสร ไมมขอจ ากด สงผลใหประเทศตางๆไดรบประโยชนสงสดจากการคา โดยกลไกลตลาดจะเขามาท าหนาทขบเคลอนใหเกดการแขงขนทสมบรณ [4]

นโยบายการคา เสร มรากฐานมาจากทฤษฎการไดเปรยบโดยเปรยบเทยบ (The Theory of Comparative Advantage) ทเสนอวา แตละประเทศควรจะเลอกผลตแตเฉพาะสนคาทตนมตนทนการผลตไดเปรยบโดยเปรยบเทยบมากทสด แลวน าสนคาทผลตไดนนไปแลกเปลยนกบสนคาประเทศอน นอกจากน นโยบายการคาเสรไมสนบสนนการเกบภาษศลกากรในอตราทสง โดยมเปาหมายเพอลดภาษศลกากรระหวางกนใหเหลอนอยทสด หรอเปน รอยละ 0 [5]

ดวยสงคโปรมขอจ ากดหลายประการสงผลใหผลผลตสนคาอาหารทไดจากภายในประเทศมไมเพยงพอตอความตองการของประชากร สงคโปรตองน าเขาสนคาอาหารจากตางประเทศ เพอลดความขาดแคลนสนคาอาหารในประเทศลง ความส าคญของการน าเขาอาหารนไดผลกดนใหสงคโปรน านโยบายการคาเสรนมาเปนตวกลางในการน าเขาสนคาอาหารจากตางประเทศ มการลดภาษน าเขาสนคาอาหารใหเหลอ รอยละ 0 เพอจงใจประเทศผผลต ท าใหการคาเสรไดกลายมาเปนเครองมอส าคญในการจดการปญหาปรมาณสนคาอาหารในปจจบนของสงคโปร อยางไรกตาม แมสงคโปรจะสามารถขจดการปญหาขาดแคลนสนคาอาหารไดในปจจบน แตยงพบวาสงคโปรมความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารในระดบต า ความมนคงทางอาหารใน

ปจ จบนลวนเ กดจากการ พงพาการน า เขา สนคาจ ากตางประเทศ สงคโปรจงมความเสยงทจะเกดความไมมนคงทางอาหารอยตลอดเวลา ดงนน การวางแผน การหาแนวทางในการลดความเสยง และการสรางความมนคงทางอาหารดวยการพงพาตนเองทางดานอาหาร เพอใหเกดความมนคงทางอาหารอยางแทจรง จงมความส าคญมากตอสงคโปร

แนวคดความมนคงทางอาหาร (Food security) เกดขนครงแรกในทประชมสดยอดอาหารโลก (World Food Summit) ป ค.ศ. 1996 ซงทประชมไดใหนยาม ความมนคงทางอาหารวา หมายถง สภาวะททกคนมความสามารถท งทางดานกายภาพ เศรษฐกจ ในการเขาถงอาหารไดอยางเพยงพอในทกเวลาซงอาหารตองมความปลอดภย มคณคาทางโภชนาการตอการรกษาสขภาพและการด ารงชวต โดย มตของความมนคงทางอาหารถกแบงออกเปน 4 มต คอ ปรมาณอาหารทเพยงพอ ความสามารถในการเขาถงอาหาร ทงทางดานกายภาพและดานเศรษฐกจ การใชประโยชนจากอาหาร และการมเสถยรภาพดานอาหาร [6] นอกจากทประชมสดยอดอาหารโลกไดใหนยามความมนคงทางอาหารแลว สงคโปรกไดมการก าหนดนยามความมนคงทางอาหารของตนเองเชนกน คอ การทพลเมองสงคโปรและผพกอาศยในสงคโปร มความสามารถในการเขาถงอาหารทปลอดภยและมคณคาทางโภชนาการในราคาทเหมาะสมทงในระยะส นและระยะยาว ซงนยามความมนคงทางอาหารของสงคโปรน มตนแบบมาจากค านยามความมนคงทางอาหารขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO)

ระเบยบวธการศกษาวจย การวจยเรอง การเปดเสรสนคาอาหารเพอความมนคง

ทางอาหารของสงคโปร ผวจยไดก าหนดแนวทาง ขนตอน และวธการด าเนนการศกษาไว ดงน

1. รปแบบการวจย การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ ซงท าการศกษาโดย

ใชวธการวจยเอกสาร และการสมภาษณเชงลก ดงรายละเอยดดงตอไปน

1.1 การวเคราะหเอกสารจาก ต ารา หนงสอ ค มอ วารสาร บทความ และเวบไซตของหนวยงานทเกยวของทง


[ 121 ]

จากภาครฐและเอกชนของสงคโปรท งภาษาไทยและภาษาองกฤษ

1.2 การสมภาษณเชงลก 2. ขอมลทใชในการวจย แหลงขอมลทผวจยใชศกษาเพอเกบรวบรวมขอมล

ประกอบดวย 2.1 ขอมลทตยภมทไดจากการศกษาเอกสาร วารสาร

หนงสอ ต ารา รายงานจากสวนราชการ และเอกชนของสงคโปร งานวจยทเกยวของ

2.2 ขอมลปฐมภม ขอมลทไดจากการสมภาษณ 3. ผใหขอมลส าคญ ผใหขอมลส าคญมทงหมด 2 กลม ดงน 3.1 ผแทนหนวยงานภาครฐไดแก ผแทนจากหนวยงาน

การเกษตรอาหารและสตวแพทยแหงสงคโปร (Agri-Food & Veterinary Authority of Singapore)

3.2 ผแทนภาคเอกชน ไดแก ผแทนจากฟารมผกในเขตเมองของสงคโปร (บรษท Comorop)

4. ระยะเวลาในการเกบรวมรวมขอมลระหวางเดอนมกราคมป พ.ศ.2558 ถง เดอนมนาคม ป พ.ศ.2559

5. วธการและเครองมอทใชในการวจย การวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพใชการเกบ

ขอมลดวยวธการสมภาษณ 5.1 การสมภาษณ ใชการสมภาษณเชงลก ในรปแบบ

แบบกงโครงสราง มการก าหนดค าถามปลายเปดไว และการสนทนาอยางไมเปนทางการ

5.2 เครองมอและอปกรณในการเกบรวบรวม ไดแก เครองบนทกเสยง สมดบนทก อปกรณเครองเขยน และกลองถายภาพ

6. การเกบรวบรวมขอมล โดยแบงการเกบรวบรวมขอมลออกเปนแตละประเภท

ดงน 6.1 แห ล งขอ ม ลประ เภท ส ง พมพและ เอกสาร

อเลกทรอนกสทน าเสนอผานอนเทอรเนต ผวจยไดใชทฤษฎการคาระหวางประเทศ การคาเสร

และแนวคดความมนคงทางอาหาร ตลอดจนงานวจยทเกยวของกบการเสรสนคาอาหารและความมนคงทางอาหาร

ของสงคโปร เพอน ามาใชในการวเคราะหประกอบกบขอมลทไดจากการสมภาษณ

6.2 แหลงขอมลประเภทบคคลทไดจากการสมภาษณ 7. การตรวจสอบขอมล ในการวจยครงนหลงจากไดศกษาแนวคด บทความ

วารสาร ต ารา เอกสารขององคกร ทเกยวของในการเกบขอมล และรวมถงขอมลจากการสมภาษณเพอใหไดขอมลทสมบรณ

8. การวเคราะหขอมล ในการวเคราะหขอมลผวจยใชวธวเคราะหเชงเนอหา

จากนนแบงขอมลออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทเกยวของกบการคาเสรและการน าเขา

สนคาอาหารของสงคโปร ตอนท 2 ขอมลทเกยวของกบความมนคงทางอาหาร

และระดบความมนคงทางอาหารของสงคโปร 9. การรายงานผลการวจย ผวจยไดรายงานผลการวจยเปน 2 บท ตามวตถประสงค

กลาวคอ บทท 4 รายงานการเปดเสรสนคาอาหารของสงคโปร และบทท 5 รายงานแนวทางการสรางความมนคงทางอาหารของสงคโปร พรอมกบขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล แมสงคโปรจะมขอจ ากดทางดานกายภาพ อนไดแก

ขนาดของประเทศ สดสวนพนทเกษตรกรรม ปรมาณผลผลต ความสามารถในการผลตสนคาอาหาร แตดวยความสามารถทางการคาระหวางประเทศ ประกอบกบการน านโยบายการคาเสรมาใช ดวยการลดภาษการน าเขาสนคาอาหารทกรายการใหอยในอตรา รอยละ 0 (ยกเวนเครองดมทผสมแอลกอฮอล) นอกจากน สงคโปรไดน านโยบายการสรางความหลากหลายของแหลงน าเขาสนคาอาหารมาใชควบคกบการเปดเสรทางการคา ซงการสรางความหลากหลายของแหลงน าเขาสนคาอาหารน สงคโปรจะกระจายการน าเขาสนคาอาหารแตละประเภทไปยงประเทศตางๆ ท งในและนอกภมภาค จะไมน าเขาหรอผกขาดการน าเขาสนคาอาหารใดๆไวทประเทศผผลตรายใดเพยงประเทศเดยว เนองจาก


[ 122 ]

ความจ าเปนในการน าเขาสนคาอาหารเปนจ านวนมาก ประกอบกบราคาสนคาอาหารทสามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา การกระจายแหลงน าเขานจะชวยเพมอ านาจการตอรองทางการคาใหสงคโปรไดมากยงขน อกทง การน าเขาสนคาอาหารจากหลายประเทศน จะเ ออประโยชนใหสงคโปรสามารถน าเขาสนคาอาหารไดหลากหลายและไดปรมาณตรงตามความตองการ รวมถงสามารถกระจายความเสยงทจะเกดความขาดแคลนอาหารอยางเฉยบพลน เมอเกดภยธรรมชาตหรอสภาวะไมปกตในประเทศผผลตอกดวย

จากการพงพาการน าเขาสนคาอาหารกวารอยละ 90 จากตางประเทศ สงผลใหสงคโปรตองเผชญกบความเสยงทจะไมมนคงทางอาหารอยตลอดเวลา ความเสยงนไดผลกดนใหสงคโปรจดท าแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารของประเทศขน เพอเปนแนวทางในการจดสรรสนคาอาหารใหมปรมาณเพยงพอส าหรบการบรโภคในประเทศ อกทงเพอเปนแนวทางในการกษาและยกระดบความมนคงทางอาหารของสงคโปร ซงแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารของสงคโปรนประกอบดวย 3 ยทธศาสตรส าคญดงตอไปน [7]

1. ยทธศาสตรหลก เปนยทธศาสตรทมงเนนในดานการจดสรรอาหารใหมปรมาณมากเพยงพอ ทงจากการน าเขา และจากการผลตในประเทศ ในสวนของการน าเขาสนคาอาหารมนโยบายส าคญๆ ไดแก นโยบายการสรางความหลากหลายของแหลงน าเขาสนคาอาหาร ดวยการกระจายแหลงน าเขาสนคาอาหารแตละประเภทไปยงประเทศตางๆไมผกขาดการน าเขาสนคาอาหารไวทประเทศใดประเทศหนง เชน การน าเขาเนอหมจากสหรฐอเมรกา เนเธอรแลนด จน บราซล ฝรงเศส อนโดนเซย ออสเตรเลย น าเขาผกจากสหรฐอเมรกา เนเธอรแลนด จน ไทย เวยดนาม ฝรงเศสอนเดย มาเลเซย อนโดนเซย ออสเตรเลย นวซแลนด เปนตน นอกจาก นย ง มนโยบายการสนบสนนการลงทนในตางประเทศ อาท การลงนามท าการเกษตรพนธสญญากบประเทศตางๆ เพอน าผลผลตทไดกลบมายงสงคโปรและเพมทการเกษตรในตางประเทศใหแกสงคโปร

นอกจากการมงเนนกจกรรมเพอประโยชนในการน าเขาสนคาอาหารแลว ยทธศาสตรหลกยงสงเสรมและสนบสนนกจกรรมอนๆ เพอเพมผลผลตภายในประเทศอก

ดวย อาท การผลกดนใหฟารมตางๆของสงคโปรสามารถเพมปรมาณผลผลตใหไดจ านวนและคณภาพทสงขน อกทงมการสนบสนนใหเกดฟารมผกในเขตเมอง เพอสงเสรมใหเกดการใชพนทเปลาประโยชนทกตารางนวของสงคโปรใหเกดประโยชนมากทสด เชน การสนบสนนใหใชพนทดาดฟาของตก อาคาร หางสรรพสนคาเปนพนทส าหรบการเพราะปลก

2. ยทธศาสตรสนบสนน มแผนการด าเนนงานเพอสรางความมนคงทางอาหารใหแกสงคโปรในระยะยาว โดยมนโยบายทส าคญๆ ไดแก การวจยและพฒนา โดยจะเปนการวจยเพอยกระดบความสามารถในการผลตสนคาอาหารภายในประเทศของสงคโปรใหสงขน มการจดตงกองทนเพอสนบสนนเกษตรกร ผประกอบการใหมเงนทนในการพฒนาและเพมปรมาณผลผลต นอกจากนยงมนโยบายลดปรมาณอาหารทถกทง ซงเปนนโยบายทจะรณรงคใหพลเมองของสงคโปรตระหนกถงความส าคญของอาหาร โดยนโยบายนมความส าคญมากตอสงคโปรทงในปจจบนและในระยะยาว เนองจากในปจจบนสงคโปรมปรมาณอาหารทถกทง ซงมาจากกก ารเนาเสยจากการกกตน การรบประทานอาหารไมหมดในปรมาณทสงมาก

3. ยทธศาสตรสงเสรมความสามารถ โดยยทธศาสตรนจะท าหนาทเปนตวกลางในการสนบสนน 2 ยทธศาสตรขางตน ซงมนโยบายส าคญๆ ไดแก นโยบายแผนส ารองฉกเฉนเพอรองรบ และลดความเสยงทจะขาดแคลนอาหารในสภาวะภยพบต นโยบายการเฝาระวงและตดตามความเคลอนไหวของตลาดโลก เพอเปนขอมลในการรบมอเพอลดผลกระทบ หรอความเสยงทจะเกดความไมมนคงทางอาหารของสงคโปร นอกจากนยทธศาสตรสงเสรมความสามารถนยงครอบคลมถง การประชาสมพนธขอมล ขาวสาร ความเคลอนไหวเกยวกบสนคาอาหารจากทางภาครฐไปยงภาคประชาชนอกดวย

ปจจบนสงคโปรไมไดประสบปญหาขาดแคลนอาหาร เนองจากปรมาณสนคาอาหารทไดจากการน าเขามเพยงพอตอการบรโภค มการกกตน เกบส ารองสนคาอาหาร เพอปองกนการขาดแคลนเมอเกดสภาวะไมปกต ในสวนของประชากร ไมพบปญหาในการเขาถงอาหารแตอยางใด


[ 123 ]

เนองจากประชากรของสงคโปรสวนใหญมรายไดสงท าใหสามารถเขาถงอาหารไดดวยตนเอง ประกอบกบความมเสถยรภาพของการเมอง ระบบเศรษฐกจมความมนคง อตราการคอรปชนต า จงท าให ในป ค.ศ. 2015 ทผานมา EIU ไดจดอนดบใหสงคโปรเปนประเทศทมความมนคงทางอาหารเปนอนดบท 2 ของโลกในปจจบน

แตดวยความกงวลตอประเดนความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารของสงคโปร ทในปจจบนยงมขดความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารทนอย และประเดนความมนคงทางอาหารของสงคโปรในระยะยาวน ท าใหรฐบาลสงคโปรมความพยายามทจะลดปรมาณการน าเขาสนคาอาหารจากตางประเทศ ดวยการผลกดน สงเสรมใหภาคการเกษตรของประเทศมความเขมแขงยงขน พรอมท งมงหวงทจะยกระดบความสามารถในการผลตอาหารภายในประเทศใหสงยงขน เพอเพมขดความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหารของสงคโปรใหสงขน


1. การเปดเสรสนคาอาหารของสงคโปร สงคโปรไดใชนโยบายการคาเสร โดยการลดภาษการ

น าเขาสนคาอาหารทกรายการใหอยในอตรารอยละ 0 ยกเวนเครองดมทผสมแอลกอฮอล มาเปนตวขบเคลอนใหเกดการน าเขาสนคาอาหารแตละประภทจากหลาหลายประเทศ เชน น า เขา เ นอววจากสหรฐอเมรกา บราซล ออสเตรเ ลย นวซแลนด น าเขาเนอไกจากสหรฐอเมรกา เนเธอรแลนด บราซล ฝรงเศส มาเลเซย น าเขาผกจากสหรฐอเมรกา เนเธอรแลนด จน ไทย เวยดนาม ฝรงเศส อนเดย มาเลเซย และน าเขาผลไมจากสหรฐอเมรกา เนเธอรแลนด จน ไทย เวยดนาม บราซล ฝรงเศส เปนตน การน าเขาสนคาอาหารเปนจ านวนมากจากตางประเทศ ท าใหปจจบนสงคโปรมการจดท าขอตกลงการคาเสร และลงนามขอตกลงการคาเสรกบประเทศตางๆ ทงในและนอกภมภาคหลายฉบบ

นอกจากน การจดสรรการน าเขาสนคาอาหารใหปรมาณสนคาอาหารในทองตลาดมเพยงพอตอการบรโภคของประชากรสงคโป รท งหมดแลว สงคโปรไดใหความส าคญตอคณคา และความปลอดภยของอาหารอกดวย

เนองจากสนคาอาหารทน าเขาจากตางประเทศสงคโปรไมไดเขาไปควบคมในกระบวนการผลตทงหมด อกทงความกนด อยดและสขภาพของประชากรเปนสงส าคญ ท าใหสงคโปรมการน ามาตรการทมใชภาษอนๆ มาใชเพอควบคม และจ ากดการน าเขาสนคาอาหารจะอนญาตใหสามารถน าเขาสนคาอาหารไดเฉพาะสนคาทผานการตรวจสอบความปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการ

2. การสรางความมนคงทางอาหารของสงคโปร การพงพาการน าเขาอยางหนก ท าใหสงคโปรเลงเหน

ถงความส าคญของความมนคงทางอาหาร เพอใหเกดความมนคงทางอาหารขนอยางแทจรงทงในระยะสนและระยะยาว ทางรฐบาลสงคโปรจงไดจดท าแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารของสงคโปรขน เพอขบเคลอนสงคโปรไปสความมนคงทางอาหารอยางแทจรงไดในทสด

โดยแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารของสงคโปรประกอบดวย 3 ยทธศาสตรส าคญ ดงตอไปน

1. ยทธศาสตรหลก ท มงเนนในเรองการจดสรรอาหารใหมปรมาณเพยงพอตอความตองการบรโภค ทงจากการผลตภายในประเทศ และจากการน าเขาจากตางประเทศ ซงการผลตภายในประเทศสงคโปร รฐบาลไดใหการสนบสนน เงนทน ความรความสามารถจากการวจยพฒนา และเทคโนโลยสมยใหม เ พอ ชวยให เกษตรกรและผประกอบการสามารถเพมปรมาณผลผลตได ในสวนของการน าเขาสงคโปรไดน านโยบายการสรางแหลงน าเขาสนคาอาหารทหลากหลายมาใชในการน าเขาสนคาอาหาร โดยจะไมน าเขาสนคาอาหารประเภทใดประเภทหนง จากประเทศผผลตเพยงรายเดยว โดยมเปาหมายเพอกระจายความเสยงทจะขาดแคลนอาหาร และเพอเพมอ านาจการตอรองในการน าเขาสนคาอาหารใหแกสงคโปร

2. ยทธศาสตรสนบสนน มมาตรการตางๆ เ พอสนบสนนและ มงเนนใหเกดกระบวนการพฒนาทางดานอาหารในสงคโปรขน ทงการพฒนาคน ไดแก การรณรงคใหชาวสงคโปรเหนถงความส าคญของอาหาร ซงมเปาหมายเพอลดปรมาณการสญเสยอาหาร อาท จากการกกตน การรบประทานอาหารไมหมด นอกจากนยงมการสนบสนนการพฒนาดานอนๆ อาท การสงเสรมการวจยพฒนาเกยวกบ การ


[ 124 ]

เ พมปรมาณผลผลต การเ กบรกษาผลผลต คณคาทางโภชนาการ เปนตน

3. ยทธศาสตรเสรมสรางความสามารถ เปรยบเสมอนยทธศาสตรทมการด าเนนกจกรรมตางๆ เพอสนบสนน และสงเสรมยทธศาสตรขางตนท ง 2 ยทธศาสตรใหสามารถด าเนนกจกรรมไปไดอยางราบรน อกทงเปนยทธศาสตรทมการก าหนดแผนส ารองใหสงคโปรเพอใชลดผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการจดท าแผนยทธศาสตรและการด าเนนการตามแผนยทธศาสตรความมนคงทางอาหารนอกจากน ยทธศาสตรเสรมสรางความสามารถยงครอบคลมถงแผนงานการประชาสมพนธความร ขอมลขาวสารทเกยวกบอาหาร เพอเผยแพรขอมลจากทางภาครฐไปยงประชาชนอกดวย

แมสงคโปรจะไดรบการจดอนดบใหเปนประเทศทมความมนคงทางอาหารเปนอนดบท 2 ของโลก แตปรมาณการน าเขายงมอตราสวนทสงมากในปจจบน สงผลใหรฐบาลสงคโปรพยายามทจะลดปรมาณการน าเขาสนคาอาหาร ดวยการสงเสรมใหเกษตรและผประกอบการภายในประเทศสามารถยกระดบและเพมปรมาณผลผลตใหสงขน อกท งผลกดนใหพลเมองเปลยนแปลงพนทเปลาประโยชนของสงคโปรไปเปนฟารมส าหรบคนเมองเพอเพมปรมาณผลผลตสนคาอาหารอกทางหนง เพอน าไปสการพงพาตนเองทางดานอาหารทมากขนและลดปรมาณการน าเขาสนคาอาหารจากตางประเทศลงในทสด


วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยกรณาอยางยงของอาจารย ดร.กงกนก ชวลตธ ารง ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ทเปนผใหค าปรกษาและชแนะแนวทางในการท าวจยครงนอยางละเอยด ต งแตเรมตนจนเสรจสนกระบวนการวจยทกอยาง ผวจยขอขอบพระคณคณาจารยและผทรงคณวฒทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรใหกบขาพเจา ขอขอบพระคณตวแทนจาก ส านกงานการเกษตรอาหารและสตวแพทยแหง

สงคโปร (Agri-Food & Veterinary Authority of Singapore) และตวแทนผ ประกอบการบรษทเอกชนของสงคโปร (บรษท Cromcrop) ซงเปนผใหขอมล ทถอไดวาเปนสวนส าคญมากทท าวทยานพนธฉบบนเสรจสมบรณ

เอกสารอางอง [1] World Bank. 2558. Indonesia population. คน เ ม อ18

กมภาพน ธ 2558. จากhttp://data.worldbank.org /indicator/SP.POP.TOTL

[2] สรนทพย นรทรศลป. 2555. บทบาทความรวมมอดานอาหาร กบการสงเสรมการพงพาตนเองของขาวในประเทศฟลปปนส ในชวงป ค.ศ. 2550 - 2555.

วทยานพนธ คณะรฐศาสตร สาขาวชาระหวางประเทศ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

[3] The Economist Intelligence Unit. 2 0 1 5 . 2 0 1 5 GFSI overall rankings table. Global food securities index an annual measure of the state of global food security, 10-12

[4] ไพฑรย วบลชตกล2555. การคาระหวางประเทศ ทฤษฎ นโยบายและการวจยเชงประจกษ. พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร. คณะเศรษฐศาสตร โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[5] นพรตน กลดเจรญ. 2552. มารจกกบเขตการคาเสร (Free Trade Area: FTA) คนเมอ 30 สงหาคม 2558. จากhttp://logisticscorner.com/index.php?option=com_content&view=article&id=434:-q-free-trade-area-ftaq-

[6] Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). 2006. Food Security. FAO Policy Brief. June 2006 Issue 2.

[7] Agri-Food Veterinary Authority of Singapore. 2013. AVA’s Food Security Roadmap for Singapore. AVA Vision 2013 (Issue 1), 1-2.


[ 125 ]

การพฒนาเครองมอ Labeled Discrete Choice Experiment ส าหรบศกษาการตดสนใจเลอก เจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงคของเภสชกร

(Development a Labeled Discrete Choice Experiment Eliciting Pharmacists'

Preference in Pharmacy Technicians' Attributes)

สกณฑา หมวดทอง1*นศราพร เกษสมบรณ2,Tsutomu Kitajima3 กมลนทธ มวงยม4 และ สรฉตร งอสรเชษฐ5

1เภสชกรช านาญการพเศษ วทยาลยการสาธารณสขสรธร จงหวดขอนแกน 2รองศาสตราจารย สาขาวชาเภสชศาสตรสงคมและการบรหาร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

3Professor of Faculty of Social Sciences, Kyorin University, Tokyo, Japan 4เภสชกรช านาญการพเศษ วทยาลยการสาธารณสขสรธร จงหวดชลบร

5Associate Professor of School of Pharmacy, University of Wisconsin-Madison, United States *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอรายงานขนตอนการพฒนาเครองมอ Discrete Choice Experiment(DCE) ตามแนวทาง

ของ WHO 2012[1] ซงมทงสน 5 ขนตอนไดแก 1.คดเลอกคณลกษณะ(attribute) และระดบของคณลกษณะ(Level of attribute) 2.เลอกชนดของ DCEและโมเดลทใช 3.ออกแบบเครองมอ DCE เพอใชในการตดสนใจเลอกเจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงคของเภสชกร โดยใชโปรแกรม 4.Face validity 5.ศกษาน ารอง(Pilot study) ผวจยเลอกใชเครองมอ Labeled DCE ทมชดสถานการณสมมตสองทางเลอกระหวางเจาพนกงานเภสชกรรมสองแบบไดแก ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสงสาธารณสขศาสตร(เทคนคเภสชกรรม)และระดบปรญญาตรจ านวนทงสน 15 ชด แตละชดประกอบดวยคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรมจ านวน 3 คณลกษณะ ไดแก สมรรถนะงานสนบสนนงานบรการเภสชสนเทศ สมรรถนะงานสนบสนนงานบรหารเวชภณฑและอตราเงนเดอนแรกรบทแตกตางกน ผลการทดสอบ Face validityไดปรบรปแบบของแบบสอบถามเพอใหเขาใจยงขนและเสนอตวแปรทเกยวของในการตดสนใจเลอกเจาพนกงานเภสชกรรมของเภสชกรเพมขนจ านวน 3 ตวแปร ผลการศกษาน ารองมอตราการตอบกลบรอยละ 65 (39 ราย จากท งหมด 60 ราย) พบการตดสนใจเลอกทางเดยวจ านวน 9 ราย (รอยละ 23.08) ผลการวเคราะห internal consistency คดเปนรอยละ92.31และ ทศทางสมประสทธของตวแปรพบวาอตราเงนเดอนแรกรบมทศทางตรงขามกบความตองการจางงาน จงสรปผลการศกษาไดวา เครองมอ Labeled DCE ในการพฒนาครงนมความเหมาะสมและสามารถน าไปใชศกษาในการตดสนใจเลอกเจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงคของหวหนากลมงานเภสชกรรมและหวหนาฝายเภสชกรรมชมชนและคมครองผบรโภคทวประเทศตอไป

ค าส าคญ labeled discrete choice experiment, face validity ,think aloud technique, preference

บทน า Discrete Choice Experiment(DCE) เปนวธการด าเนน

วจยประเภทหนงใน Conjoint Analysis มการใชเพมขนในการศกษาทางสขภาพในทศวรรษทผานมา[2] ถกพฒนาในสาขาเศรษฐศาสตรจลภา(microeconomic)จากทฤษฎความตองการของอปสงค (Characteristics theory of demand)และทฤษฎอรรถประโยชนทเกดขนอยางสม (Random theory

utility :RUT) ต อ ม า ม ก า ร ป ร ะ ย ก ต ใ ช ใ น ท า ง ด า นเศรษฐศาสตรสาธารณสขเพอเปนขอมลส าหรบนโยบายสาธารณสขเพมขน จากการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบในสามชวงเวลาไดแก พ.ศ.2533-2543 พ.ศ.2544-2551 และพ.ศ.2552-2555 พบวาสหราชอาณาจกรมสดสวนจ านวนรายงานการใช DCE ในงานวจยทางสาธารณสขมากเปนหลก รองลงมาเปนสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย แคนนาดา เดนมารก



[ 126 ]

เนเธอรแลนด เยอรมนและอนๆ ตามล าดบและมจ านวนเฉลยงานวจยตอปเพมขนอยางรวดเรว(จ านวน 3 ฉบบตอป 14 ฉบบตอปและ45 ฉบบตอป ตามล าดบ) แตยงพบการไมรายงานกระบวนการพฒนาการใช DCEในการวจย โดยเฉพาะในสวนของทมาของการออกแบบเครองมอ(Design source) ซงพบวาสดสวนการไมรายงานยงคงเทาเดมท งสามชวงเวลา[3]ขณะเดยวกนในป พ.ศ. 2554 สถาบน International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research ( ISPOR) ไ ด น า เ ส น อ ร า ย ก า ร ต ร ว จ ส อ บกระบวนการในการศกษาโดยใชวธการ Conjoint Analysis ท งหมด 10 ขนตอน และปพ.ศ. 2555 องคกรรวม 4 สวน ป ร ะ ก อบด ว ย United States Agency for International Development (USAID),Capacity Plus, World Health Organization(WHO)และ The World Bank ไดจดท าคมอแนวทางการใช DCE ส าหรบการวจยเพอดงดดก าลงคนทางดานสาธารณสขใหคงอยในเมองชนบท (How to conduct a discrete choice experiment for health workforce recruitment and retention in remote and rural areas: a user guide with case studies) ดงนนผวจยจงน าแนวทางจากคมอของ WHO 2012 [1] มาประยกตใชในรายงานการพฒนาเครองมอ Labeled Discrete Choice Experiment นส าห รบศกษาการตดสนใจเลอกเจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงคของเภสชกรตอไป

ระเบยบวธวจย

งานวจยนผานคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยขอนแกนวนท 24 สงหาคม 2558 และด าเนนงานพฒนาเครองมอ DCE ท งสน 5 ขนตอน ตามแนวทางของ WHO 2012[1] ดงตอไปน ขนตอนท 1 คดเลอกคณลกษณะ(attributes)และ ระดบของคณลกษณะ(Level of attributes)

ผวจยน าสมรรถนะเจาพนกงานเภสชกรรมระดบปรญญาตรจากรางการประชมโดยสถาบนพระบรมราชชนก พบวา เจาพนกงานเภสชกรรมระดบปรญญาตรจะเพมสมรรถนะตามสายงานจ านวน 2 ดานไดแก ดานการจดการสารนเทศทางสขภาพ (Health informatics) และดานการ

จดการผลตภณฑสขภาพโดยใชหลกการโลจสตกส (Health logistic)[4] ส าหรบสมรรถนะตามสายงานสนบสนนของเจาพนกงานระดบปรญญาตรทเหลอ และเจาพนกงานเภสชกรรมระดบประกาศนยบตรสาธารณสขศาสตรสาธารณสขชมชน(เทคนคเภสชกรรม) (ปวส.สศ.) มทงสน 6 ดานไดแก งานบรการเภสชกรรมคลนก งานบรการเภสชสนเทศ งานบรการเภสชกรรม งานผลต งานเภสชสาธารณสขและงานบรหารเวชภณฑ ดงนนจงเลอกเฉพาะสมรรถนะตามสายงานสนบสนนจ านวน 2 ดานทแตกตางกนชดเจนระหวางเจาพนกงานเภสชกรรมระดบปรญญาตรและระดบ ปวส.สศ. ไดแก งานบรการเภสชสารสนเทศและงานบรหารเวชภณฑ จากนนผวจยทบทวนวรรณกรรมและงานวจยในสวนของเจาพนกงานเภสชกรรมระดบ ปวส.สศ. และเพมคณลกษณะทส าคญในการจางงานอกจ านวน 1 คณลกษณะไดแก อตราเงนเดอนแรกรบ รวมคณลกษณะของเจาพนกงานท งสองระดบแตกตางกนทงสนจ านวน 3 คณลกษณะ หลงจากนนน าคณลกษณะทไดตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผเชยวชาญจ านวน 4 ทาน สรปไดคณลกษณะและระดบของคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรมดงตารางท1และ 2


[ 127 ]

ตารางท 1 คณลกษณะและระดบของคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรมระดบ ปวส.สศ. คณลกษณะท 1 สามารถท าได 6 ดาน และท าไดดเดน

ดานสนบสนนงานบรการเภสชสนเทศ แบบท 1

สนบสนนการใหขอมลความรดานยาและผลตภณฑสขภาพแกผรบบรการทงภายในและภายนอกของสถานบรการสขภาพโดย -รวบรวม บนทก และจดท ารายงานเสนอตอเภสชกร

แบบท 2 สนบสนนการใหขอมลความรดานยาและผลตภณฑสขภาพแกผรบบรการในเชงรก โดย -จดท าสอและพฒนาสอการศกษาฝกอบรมและการใหความรรปแบบตางๆ

แบบท 3 ชวยจดท าขอมลและสถตตางๆ รวมทงดแลฐานขอมลตางๆ ในระบบ hospital information system ทเกยวของกบการใชยา โดย -ชวยท าความสะอาดขอมล และจดการขอมลเพอใหอยในรปแบบทพรอมใหเภสชกรน าไปวเคราะห -ชวยดงขอมลจากฐานขอมลการใชยาตามโจทยทเภสชกรตองการค าตอบ -ชวยดแลความถกตองของรหสยา การออกรหสยาใหมของโรงพยาบาล การแกไขรหสยาเดม การลบรหสยาเดมทไมไดใชออกจากฐานขอมลตามทเภสชกรมอบหมาย คณลกษณะท 2 สามารถท าได 6 ดาน และท าไดดเดน

ดานสนบสนนงานบรหารเวชภณฑ แบบท 1

จดท าขอมลเพอใชในการควบคมและประเมนระบบงาน โดย -ประเมนคณภาพโปรแกรมตางๆทน ามาใชในงานเภสชกรรม -ออกแบบการใชขอมลสารนเทศทางเภสชกรรมเพอควบคมและประเมนระบบงาน -ดแลฐานขอมล

แบบท 2 ใชฐานขอมลสารนเทศทางสขภาพเพอพฒนางาน โดย -วเคราะหขอมล สถตตางๆและดชนชวดประสทธภาพการด าเนนงาน -สนบสนนขอมลเพองานประกนคณภาพ เชน HA และมาตรฐานอนๆ

แบบท 3 ประมวลผลทางสถต จดท ารายงาน น าเสนอและเผยแพรขอมล โดย -ประมวลผลทางสถต จดท ารายงาน น าเสนอขอมลเพอพฒนางานและเพอใชในการตดสนใจได -เผยแพรขอมลสขภาพเชงรกใหผรบบรการ บคลากรทางการแพทย และประชาชน

แบบท 4 ประยกตใชเทคโนโลยเพอแกปญหาและพฒนางานทเกยวของ โดย - ใชขอมลสารสนเทศในการบนทกและรายงานความเสยง ระบปญหาเพอพฒนางานของโรงพยาบาลโดยอาศยเทคโนโลยใหมๆ - วเคราะหปญหา ปรบปรงการปฏบตงานและประเมนผลเพอพฒนางานของโรงพยาบาล - ประยกตใชเทคโนโลยเพอพฒนานวตกรรม สออเลกทรอนกสทใชท างานและบรการผปวย

คณลกษณะท 3 อตราเงนเดอนแรกรบ 8,985 บาท 13,800 บาท

ตารางท 2 คณลกษณะและระดบของคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรมระดบปรญญาตร คณลกษณะท 1 สามารถท าได 8 ดาน และท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรการเภสชสนเทศ

แบบท 1 ด าเนนงานจดเตรยมเอกสารและขอมลเพอด าเนนการดานจดซอจดหาเวชภณฑ โดย

-รายงานความตองการเวชภณฑทถงเกณฑจดซอ แบบท 2


[ 128 ]

ด าเนนงานดานคลงเวชภณฑ โดย -วางระบบ จดเกบและดแลรกษาเวชภณฑตามมาตรฐานการบรหารเวชภณฑ -ลงทะเบยนรบและเกบรกษาเวชภณฑจากผขนสงเพอรอการตรวจรบ -เบกจายและตรวจสอบความถกตองของการเบกจายเวชภณฑ

แบบท 3 ด าเนนงานจดการระบบการกระจายเวชภณฑ โดย -จดการระบบการกระจายเวชภณฑรวมถงการจดสงใหกบหนวยรบบรการ/สถานบรการสาธารณสขในระบบเครอขายบรการและน าเสนอตอเภสชกร

แบบท 4 รวมด าเนนงานดานคณภาพสถานพยาบาลในดานงานบรหารเวชภณฑทรบผดชอบ โดย -รวบรวมบนทก รายงานตดตามและประเมนผลการจดการความเสยงในงานบรหารเวชภณฑทเจาพนกงานเภสชกรรมรบผดชอบ -บนทกและรายงานความเสยง วเคราะหปญหาปรบปรงการปฏบตงาน เฝาระวง ตดตามและประเมนผลการจดการความเสยงในงานบรหารเวชภณฑทรบผดชอบ

คณลกษณะท 2 สามารถท าได 8 ดาน และท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรหารเวชภณฑ

แบบท 1 บรหารจดการหวงโซอปทานผลตภณฑสขภาพ โดย -วเคราะหโครงสรางและลกษณะของหวงโซอปทานของผลตภณฑสขภาพ -วเคราะหกระบวนการทางธรกจของโครงสรางหวงโซอปทาน -วเคราะห ออกแบบการไหล และสอบยอนกลบผลตภณฑสขภาพ -ค านวณตนทนโลจสตกสของผลตภณฑสขภาพ -เชอมโยงระบบสารสนเทศดานการจดการผลตภณฑสขภาพ

แบบท 2 จดการคลง โดย-วเคราะหทตง โครงสราง และองคประกอบของคลง -ออกแบบการใชพนทและการจดวางวสดในคลง

-ดแล ก ากบ ตดตาม ประเมนระบบและสงอ านวยความสะดวกในคลง

แบบท 3 วางระบบ พยากรณและจดการวสดคงคลง โดย -จดกลมวสดคงคลงตามระบบตางๆ เชน ABC Inventory analysis และ VEN analysis -วเคราะห และออกแบบการกระจายวสดคงคลง -เพมประสทธภาพการบรหารจดการตนทนวสดคงคลงดวยวธตางๆ เชน Lean technique, Inventory theory , Value Steam Mapping -บรหารจดการการจดซอ -รวมก าหนดมาตรฐาน ระเบยบและวธปฏบตในการด าเนนงานโลจสตกส

แบบท 4 ใชเทคโนโลยทางดานโลจสตกส โดย -เลอกใชเทคโนโลยทางดานโลจสตกสไดเหมาะสม -ดแล ก ากบ ตดตามและประเมนผลการใชเทคโนโลยทางดานโลจสตกส -ตดตามความเปลยนแปลงเทคโนโลยทางดานโลจสตกส คณลกษณะท 3 อตราเงนเดอนแรกรบ

11,000 บาท 15,000 บาท 18,000 บาท

ขนตอนท 2 การเลอกชนดของเครองมอ DCE และโมเดลในการออกแบบ

ผ วจยจงเลอกใชเครองมอ labeled DCE แบบบงคบเ ลอกจ านวน 2 ทางเ ลอกถงแมวาจะไมไดตอบสนองอรรถประโยชนสงสดกตาม เนองจากเครองมอนจะมความยากในการทตองจ าคณลกษณะในแตละทางเลอกเพอเปรยบเทยบ การทออกแบบเปน 3 ทางเลอกอาจท าใหผตอบเหนอยลากบการตอบแบบสอบถามท าใหไดขอมลทไมมคณภาพ นอกจากนเพอใหสะทอนความเปนจรงวาเจาพนกงานเภสชกรรมระดบ ปวส. สศ.เปนหลกสตรเดยวทมในปจจบน สวนระดบปรญญาตรนนเปนสมรรถนะทอนมตโดยสภาเภสชกรรมดงนนจงไมมทางเลอกท 3 ส าหรบเภสช


[ 129 ]

กรนอกจากน ดงน นผ วจยจงออกแบบโมเดลเพอการประเมนมลคาและการท านายการเลอกจางงานเจาพนกงานเภสชกรรมดงน

V (ba) = 0 + 9 inf4+10 inf5+11inf6+12 inf7+13

log5+14 log6++15 log7+16 log8+17 salary_ba +bai

V(cer)=1inf1+2inf2+3inf3+4log1+5 log2+6

log3+7 log4+8 salary_cer+ceri

V หมายถง อรรถประโยชนทเภสชกรไดรบจากการเลอกเจาพนกงานเภสชกรรม หมายถง คาความคลาดเคลอนทเกดจากการตวแปรอนทไมไดถกสงเกต หมายถง คาสมประสทธของความพงประสงคในแตละระดบของคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรมทเกดจากการทเภสชกรยอมแลกเปลยนคณลกษณะเจาพนกงานเภสชกรรมกบเงนทจายเพอจางเจาพนกงานเภสชกรรมเขาท างาน(trade-offs) ขนตอนท 3 ออกแบบโดยโปรแกรม N-gene

3.1 พจารณาประเภทตวแปร ตวแปรทพบในเครองมอทดลองเลอกจะแบงเปน 3

ชนด ไดแก ตวแปรหน(Dummy variable) ตวแปรเปนล าดบ (Order categorical) และตว แปรต อ เ น อ ง (Continuous variable) ดงนนผวจยจะตองพจารณาตวแปรกอนทจะน าเขาโปรแกรม N-gene ตารางท 3และ 4

ตารางท 3 ชนดของตวแปรทใชในการออกแบบเจาพนกงานเภสชกรรมระดบ ปวส.สศ.

คณลกษณะ ระดบของคณลกษณะ

ประเภทตวแปร (ตวยอ)

1.ท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรการเภสชสนเทศ

แบบท1 ตวแปรหน (inf1) แบบท2 ตวแปรหน (inf2) แบบท3 ตวแปรหน (inf3)

2.สามารถท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรหารเวชภณฑ

แบบท1 ตวแปรหน (log1)




3.อตราเงนเดอนแรกรบ

8,985 บาท ตวแปรตอเนอง

(salary)

13,800 บาท

ตวแปรตอเนอง (salary)

ตารางท 4 ชนดของตวแปรทใชในการออกแบบเจาพนกงานเภสชกรรมระดบปรญญาตร

1.ท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรการเภสชสนเทศ

แบบท4 ตวแปรหน (inf4) แบบท5 ตวแปรหน (inf5) แบบท6 ตวแปรหน (inf6) แบบท7 ตวแปรหน (inf7)

2.สามารถท าไดดเดนดานสนบสนนงานบรหารเวชภณฑ

แบบท4 ตวแปรหน (log4) แบบท5 ตวแปรหน (log5)




3.อตราเงนเดอนแรกรบ

11,000 บาท

ตวแปรตอเนอง(ba_salary)

15,000 บาท


18,000 บาท


3.2 ค านวณขอค าถาม ผวจยใชสมการ[5] ดงน

S = K/J-1 S= จ านวนชดขอค าถาม (number of choice situations) K=จ านวนตวแปร (maximum number of parameters) J=จ านวนทางเลอก (number of alternatives) แทนคาดงน S = 14/ (2-1)

3.3 ออกแบบค าสง ผวจยน าตวแปรดงกลาวมาออกแบบสอบถามเครองมอ

ทดลองเลอกดวยโปรแกรม N-gene โดยใชค าสง


[ 130 ]

Design ;alts=cer, ba ;rows=14 ;eff = (MNL, D) ;model: U(cer) =b1.dummy[0 0]*inf1 [1,2,3] +b2.dummy[0 0 0 ]*log1 [1,2,3,4] +b3[0]*salarycer[8985,13800] / U(ba) = b0+b4.dummy[0 0 0 ]*inf2 [4,5,6,7] +b5.dummy[0 0 0 ] *log2 [5,6,7,8] +b6[0]*salaryba[11000,15000,18000] $ ไดจ านวนชดค าถาม 14 สถานการณสมมต ดงตวอยางชดค าถามในภาพท 1

ภาพท 1 แสดงตวอยางชดค าถามเครองมอทดลองเลอกเจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงค ขนตอนท 4 Face validity

ข นตอนนผ วจยไดท าเ พมจากแนวทางของ WHO 2012[1] ซ ง เ ป นก ารน า ผลของก ารออกแบบค าถ าม(Experiment Design)ไปสการออกแบบแบบสอบถามส าหรบใชกบกลมเปาหมาย(Instrument Design) โดยใชรายการตรวจสอบกระบวนการศกษา Conjoint Analysis ทสถาบน International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research (ISPOR) ไดแนะน าซงประกอบดวย 10 ขนตอน

และในขนตอนการออกแบบซง ISPOR กลาไววา ผวจยควรท า ก า รทดสอบก ลม เ ป าหม าย ว า ขอ ม ลท ว ไปข อ งกลมเปาหมายเหมาะสมหรอไม กลมเปาหมายเขาใจค าอธบายในชดค าถามหรอไม ตวแปรทใชออกแบบครอบคลมหรอไมและในภาพรวมของชดค าถามมความเหมาะสม[2]และการตรวจสอบการออกแบบของ ISPOR น ยงสอดคลองกบ Lancsar E and Louviere J[6] ทไดท ารายการตรวจสอบในการออกแบบเครองมอทดลองเลอก ทงหมด 14 รายการ และแนะน าความจ าเปนตองท าการสมภาษณโดยตรงกบกลมเปาหมาย (face-to-face pilot testing) เพอทดสอบวาคณลกษณะและระดบของคณลกษณะครอบคลมหรอไม กลมเปาหมายมความเขาใจและความยากในการตอบแบบสอบถามและระยะเวลาในการท าแบบสอบถามนานแคไหน

การศกษานผวจยไดคดเลอกอาสาสมครแบบเจาะจงทประกอบดวยหวหนากลมงานเภสชกรรมและหวหนาฝายเภสชกรรมชมชนและคมครองผ บรโภคจ านวน 20 ราย คดเลอกจากคณลกษณะของขอมลพนฐานแตกตางกน ผวจยขออนญาตอาสาสมครลงนามในแบบยนยอมเพออดเทปในการสนทนาพรอมชแจงวตถประสงคในการสมภาษณและใชว ธการTraditional/Classical protocols ซง เ ปนการทผ วจยรบกวนอาสาสมครใหนอยทสด อาสาสมครท าแบบสอบถามโดยคดออกเสยง(think aloud) ในกรณทอาสาสมครเงยบไปสกระยะ ผวจยจะขออนญาตถามเพอกระตนใหคดออกเสยง[7] และทดสอบ internal consistency ของเครองมอโดยเพมสถานการณสมมตทเปนขอเดยวกนจ านวน 1 ขอ(repeated choice) รวมจ านวนชดค าถามทงสน 15 สถานการณสมมต

ผลการทดสอบ Face validity พบวาอาสาสมครสวนใหญไมเคยตอบแบบสอบถามแบบเครองมอทดลองเลอกทมลกษณะทางเลอกสองทางเลอกหรอมากกวานรอยละ 95(19 ราย) มเพยงอาสาสมครจ านวน 1 ราย ไมแนใจวาเหมอนเคยตอบแบบสอบถามทมลกษณะคลายกนน เวลาเฉลยทอาสาสมครใชตอบค าถามเฉพาะจ านวน 15 สถานการณสมมต 22.49 นาท ความยากงายในการตอบแบบสอบถามนพบวาสวนใหญจะตอบวาปานกลางถงยากรอยละ 85 (17 ราย) อาสาสมครมการตดสนใจเลอกแบบทางเดยวทง 15


[ 131 ]

สถานการณสมมตตคอนขางนอยรอยละ 5 (1 ราย) เนองจากมเหตผลอนในการตดสนใจเลอกสวนการทดสอบ internal consistency ไดผลดรอยละ 70 (14 ราย) ทตอบไดเหมอนเดมในขอค าถามเดยวกนและตวแปรตนทมความสมพนธในการตดสนใจเลอกของเภสชกรเพมขนจ านวน 3 ตวแปรซงไดแก

1. จ านวนบคลากรทท างานในฝาย/กลมงาน ซงไดจากค าพด “ในอนาคตกตองม ป.ตร ไมใช รพ หนทเดยว รพ อนกตองอยากได คอถาเปน ป.ตร บางอยางเขาจะชวยเภสชไดเยอะมากเลยส าหรบ รพ ทขาดแคลนเภสชเยอะๆ” (เภสชกรช านาญการหญง อาย 38 ป เงนทนส ารองสทธรพ. ตดลบ)

2. จ านวนรพ.สต.ทโรงพยาบาลรบผดชอบ ซงไดจากค าพด “ตอนนเภสชไมพอ อยางท รพ .ม รพ.สต .9 แหง เภสช 5 คนกตองเวยนออกไปจายยา ถามนอง จภ.ทอย รพ.สต.เลยไมวาจะเปนเรองของการด าเนนงานตางๆไมวาจะเปนงานคมครอง งานปฐมภม หรอแมแตงานบรการ กอาจจะมการจดเตรยมยาใหเขามากขน” (เภสชกรช านาญการพเศษหญง อาย 41 ป เงนทนส ารองสทธรพ. บวก)

3. จ านวนชวโมงทตองออกไปใหบรการเภสชกรรม ซงไดจากค าพด “ เขาใหเราออกไปจายยา ยกทมสหวชาชพออกไป หมอกสงจายยาตรงนน เภสชกตองออกไปอาทตยละ 2 วน” (เภสชกรช านาญการพเศษหญง อาย 41 ป เงนทนส ารองสทธรพ. บวก)

นอกจากนการทดสอบ Face Validity ท าใหอาสาสมครเสนอแนะใหผวจยปรบแบบสอบถามเพอใหงายตอการอานและเขาใจยงขน

ขนตอนท 5 ศกษาน ารอง (pilot study)

การศกษาน ารองมวตถประสงคเพอทดสอบการตอบแบบสอบถามกลบทางไปรษณยระหวางวนท 20 มกราคมถง 29 กมภาพนธ พ.ศ. 2559และเพอทดสอบทศทางของสมประสทธของตวแปรวาเปนไปตามทฤษฎหรอเปนไปตามทผ วจยคาดไวหรอไม โดยสมอาสาสมครกลมเดม(ยกเวนทผาน Face Validity) แบบชนภมดวยโปรแกรม excel จ านวน 60 รายและน าแบบสอบถามทไดจากการปรบหลงการทดสอบ Face validity สงแบบสอบถามทางไปรษณย ไดขอมลพนฐานกลมอาสาสมครดงตารางท 5

ตารางท 5 ขอมลพนฐานกลมอาสาสมคร 39 ราย เพศ จ านวน (รอยละ) ชาย 17 (43.59) หญง 21 (53.85) ไมระบ 1 (2.56) อาย 26-39 ป 9 (23.08) 40-52 ป 27 (69.23) ไมระบ 3 (7.69) อายการท างาน 1-10 ป 4 (10.26) 11-20 ป 20 (51.28) 21-35 ป 13 (33.33) ไมระบ 2 (5.13) ระดบการศกษา ปรญญาตร 24 (61.54) ปรญญาโท 14 (35.90) ไมระบ 1 (2.56) ต าแหนงทางวชาการ เภสชกรปฏบตการ 2 (5.13) เภสชกรช านาญการ 17 (43.59) เภสชกรช านาญการพเศษ

19 (48.72)

ไมระบ 1 (2.56)

ทนส ารองสทธของโรงพยาบาล ณ ปงบประมาณ 2558 บวก 19 (48.72) ตดลบ 17 (43.59) ไมระบ 3 (7.69) ประสบการณในการตอบเครองมอทดลองเลอก เคย 2 (5.13) ไมเคย 36 (92.31) ไมระบ 1 (2.56) ความยากงายในการตอบ งาย 1 (2.56) ปานกลาง 20 (51.28) ยาก 18 (46.15) การตดสนใจเลอกแบบ ทางเลอกเดยว

9 (23.08)

Internal consistency 36 (92.31)

หลงจากนนวเคราะหขอมลโดยโปรแกรม Stata 11.0 ใชส ถ ต Conditional Logistic Regression ดงค าส ง clogit


[ 132 ]

choice acs inf2 inf3 inf5 inf6 inf7 log2 log3 log4 log6 log7 log8 salary ba_salary,group( ncs) cluster( id) ไ ด ผ ลก า รวเคราะหโมเดลดงตารางท 6

ตารางท 6 โมเดลการวเคราะหการศกษาน ารอง

Levels of attributes

Coef. Std. Err. P-value

acs 1.552832 0.667558 0.02 inf2 0.023994 0.190215 0.9 inf3 0.233186 0.220277 0.29 inf5 -0.09587 0.154378 0.535 inf6 -0.06781 0.238912 0.777 inf7 0.318036 0.175545 0.07 log2 0.278928 0.204541 0.173 log3 -0.05605 0.221093 0.8 log4 0.479357 0.233622 0.04 log6 -0.07894 0.11758 0.502 log7 0.547822 0.213832 0.01 log8 0.372849 0.234545 0.112

salary -0.00011 3.57E-05 0.002 ba_salary -6E-05 4.27E-05 0.16

Number of obs = 1092 Wald chi2(14) = 36.75 Prob > chi2 = 0.0008 Pseudo R2 = 0.0799 Log pseudolikelihood = -348.20216

จากตารางท 6 จะพบวาทศทางของเงนเดอนของเจา

พนกงานเภสชกรรมทงสองระดบมทศทางตดลบหมายถงยงอตราเงนเดอนแรกรบนอยโอกาสในความตองการจางงานของเจาพนกงานเภสชกรรมท งสองระดบกจะเพมขนซงสอดคลองกบทฤษฎทางเศรษฐศาสตร สวนสมรรถนะตามสายงานของเจาพนกงานเภสชกรรมนนมทศทางแตกตางกนไป ดงน นเครองมอ Labeled DCE นมความตรงและความเทยงทจะใชในการเกบขอมลกบการศกษาตอไป

อภปรายผลและสรป

การพฒนาเครองมอ Labeled DCE ครงนไดด าเนนการตามแนวทางของ WHO2012 [1] เ ปนหลกและเพมการทดสอบ Face Validity ของ ISPOR 2011[2]ในท า การ

ทดสอบความเขาใจของกลมเปาหมาย จากศกษาความตรงและความเทยงของเครองมอนพบวา อาสาสมครมการตดสนใจเลอกแบบทางเดยวคอนขางนอยคอ รอยละ 5 ใน Face validity และ รอยละ 23.08 (9 ราย) ในการทดสอบน ารอง แสดงวาคณลกษณะทคดเลอกมานาจะเพยงพอในการตดสนใจเลอกเจาพนกงานเภสชกรรม สวนผลการทดสอบ internal consistency ในทงสองการทดสอบมคาคอนขางสงคอรอยละ 70 และรอยละ 92.31 ตามล าดบ อยางไรกตามเราสามารถเพมความเชอมนของเครองมอนโดยการสลบล าดบของคณลกษณะในชดค าถาม[8] สลบล าดบชดค าถาม[2] หรอเพมจ านวนชดค าถามเดมเปนสองขอ[9]หรอเพมจ านวนชดค าถามเพอใหกลมเปาหมายคนเคย(warm-up choice) [10]แตอาจตองระวงในเรองของจ านวนขอค าถามทมากเกนไปจะท าใหกลมเปาหมายเหนอยลาและไมอยากตอบค าถาม)[10] ผ วจยจงเลอกการสลบล าดบชดค าถามเปนจ านวน 14 ชดส าหรบประชากรทเหลอในการศกษา กลาวไดวาเครองมอ Labeled DCE นเหมาะสมและสามารถน าไปใชในการศกษาเจาพนกงานเภสชกรรมทพงประสงคของหวหนากลมงานเภสชกรรม/ฝายเภสชกรรมชมชนและคมครองผบรโภคตอไป

กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณอาสาสมครทกทาน ทสละเวลา

ท งในการใหสมภาษณและตอบแบบสอบถามกลบทางไปรษณย และขอบพระคณในความกรณาอยางสงจาก ภก.ดร.พยงค เทพอกษร ภญ.สนนาฏ โคตรบรรเทา และอ.คนธพงษ คนรชนพงศ ในการใหค าปรกษาคณลกษณะของเจาพนกงานเภสชกรรม อ.รจ จารภาชน ในการใหค าปรกษาสมรรถนะตามสายงาน ผศ.ดร.ภมสทธ มหาสวระชยในการใหค าปรกษาการออกแบบ DCE ผศ.ดร.อารวรรณ เชยวชาญวฒนา ในการใหค าปรกษาการใชโปรแกรมค านวณสถต ขอขอบพระคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกนทสนบสนนทนการท าวจยและขอขอบคณครอบครวทสงเสรมและสนบสนนในการศกษางานวจยในครงน

https://us-mg6.mail.yahoo.com/neo/b/message?sMid=0&fid=Sent&sort=date&order=down&startMid=0&filterBy=&ac=IA0lfGpxHJlTSpAWGXA6SRngqy8-&.rand=189988414&midIndex=0&mid=2_0_0_2_618958_AIhK2kIAACouVzqS1Q3DcMLDiPQ&fromId=


[ 133 ]

เอกสารอางอง 1. Ryan M, Kolstad J, Rockers P,et al. How to conduct a

discrete choice experiment for health workforce recruitment and retention in remote and rural areas: a user guide with case studies. World Health Organization & CapacityPlus: World Bank; 2012

2. Bridges, J., Hauber, A., Marshal, D.,et al.Conjoint analysis applications in health — a checklist: a report of the ISPOR good research practices for conjoint analysis task force. Value Health. 2011;14:403–413.

3. Clerk,M.D.,Determann,D.,Petrou,S.,Moro,D.,and de Bekker-Grob,E.W.(2014).Discrete choice experiments in health economics: a review of the literature.PharmacoEconomics,32 883-902.

4. พยงค เทพอกษร และคณะ.สมรรถนะในการปฏบตงานและความตองการของผใชบณฑตตอสมรรถนะบณฑต.จงหวดตรง:วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดตรง(2559)

5. Rose JM, Collins AT, Bliemer MCJ,et al.(2012) Ngene [Computer Program]. Version 1.1.1 ed : ChoiceMetrics Pty Ltd.

6. Lancsar E, Louviere J.Conducting discrete choice experiments to inform healthcare decision making. A user’s guide. Pharmacoeconomics..2008; 26(8): 661–677.

7. Sawetrattanasatian O.Think Aloud Technique and Information System Research.Songklanakarin: E-Journal of Social Sciences & Humanities .2013;19(4):116-187.

8.Kjaer, T., Bech, M., Gyrd-Hansen, D. et al.Ordering effect and price sensitivity in discrete choice experiments: need we worry?. Health Econ. 2006;15:1217–1228.

9. Cheraghi-Sohi S, Hole AR., Mead N.,et al. What Patients Want From Primary care Consultation: A Discrete

Choice Experiment to Identify Patients’ Priorities. Ann Fam Med 2008; 6(2): 107-15.

10. Ryan, M, Gerard, K, Amaya-Amaya, M.Using Discrete Choice Experiments to Value Health and Health Care. Vol. 11. Springer, Dordrecht. The Netherlands; 2008.


[ 134 ]

การพฒนาดชนชวดการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลง (Development of Key Performance Indicators for Drug Procurement and

Inventory Management)

ชตพงศ วาทโยธา1*และ นศราพร เกษสมบรณ2

1 ภ.บ., กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลมกดาหาร

2รองศาสตราจารย สาขาวชาเภสชศาสตรสงคมและการบรหาร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ บทน า: การจดหายาถอเปนรปแบบวธการจดการใหไดมาซงยาและเปนแนวทางการปฏบตทมความส าคญในองคกร

ทางดานสขภาพในทกระดบ การจดการยาคงคลงถอเปนหวใจของระบบอปทานยา (Pharmaceutical Supply System) และเปนองคประกอบหนงในระบบการกระจายยาในระบบสาธารณสขในหลายประเทศ วตถประสงค: เพอจดท าดชนชวดและประเมนผลการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลงทมประสทธภาพ วธด าเนนการวจย: สรปขนตอนการด าเนนงานการวจย 3 ขนตอน ดงน 1) ผวจยทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 2) จดท ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง 3) ตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยการศกษาน ารอง ในโรงพยาบาล 3 แหงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และทดสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยใชผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน เพอสรปดชนชวดการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลง ผลการศกษา: 1) ท าการทบทวนวรรณกรรม จดประชมเภสชกร จ านวนทงสน 72 ทาน เพอจดล าดบความส าคญของดชน 2) ไดรางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง มดชนชวดทงสน 35 ดชน รวมทงมการจดท าเครองมอในการเกบขอมลดชนชวดดงกลาวและคมออธบายรายละเอยดแตละดชน 3) การทดสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) ไดคาความตรงเชงเนอหาทได (CVI) เทากบ 0.40 สรปดชนชวดการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลงส าหรบโรงพยาบาลในจงหวดแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประกอบดวย 35 ดชน แบงออกเปน 4 หมวด ไดแก 1) ดานคณภาพ (quality) จ านวน 14 ดชน 2) ดานความเหมาะสมของระยะเวลา (timeliness) จ านวน 3 ดชน 3) ดานราคา (cost) จ านวน 12 ดชน และ 4) ดานการเพมผลผลตในระบบ (systemic productivity) จ านวน 6 ดชน สรป: ดชนชวดการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลงของโรงพยาบาลจากการศกษาครงนอาจใชเปนแนวทางในการประเมน ตดตามการด าเนนงานส าหรบกระทรวงสาธารณสขตอไป ค าส าคญ key performance indicator, drug procurement, drug inventory management

บทน า กระบวนการในการจดหายาทมประสทธภาพนน ควร

ประกอบไปดวย การจดซอยาทถกตองตามชนดของยาและปรมาณทตองการ การจดซอยาในราคาทประหยดทสดทเปนไปไดในทางปฏบต การสรางความมนใจในยาทท าการจดซอวามคณสมบตตรงตามมาตรฐาน การเตรยมการเกยวกบระบบการขนสงยาในระยะเวลาทก าหนดเพอปองกนการเกดยาขาดได การมการประเมนในประเดนความเอาใจใสของบรษทยาตางๆ ดานการบรการและคณภาพ การจดท าแผนการจดซอทเหมาะสม รวมทงการจดท าระดบสตอกเผอ

ความปลอดภย (safety stock level) เ พอใหเกดมลคาการสงซอรวมทนอยทสดในระบบ [1]

ในกระบวนการของการจดหายานน การตดสนใจในการจดหายาแตละรายการจะขนกบการวางแผนความตองการใชยา ซงเปนตวเลขทชดเจนทถกก าหนดขนกอนมการด าเนนการจดหายา และเพอใหเกดความมนใจในคณภาพของยาทไดรบ หนวยงานทท าการจดหายาจะตองค านงถงรายละเอยดของยา รปแบบบรรจภณฑของยา รวมไปถงความช านาญของผปฏบตงานในสวนของการตรวจสอบยาเมอยาไดมการขนสงมาถง โดยหลงจากกระบวนการในการจดหายาแลวเสรจจะตองมผ ท าหนาทในการตรวจสอบ



[ 135 ]

คณภาพของยาทไดรบกอนน าไปจดเกบ รวมทงยาทท าการจดหามานนจะตองมการด าเนนการช าระเงนกบบรษทผขายยาอยางรวดเรวและชดเจนกอนทจะมการน ายาไปกระจายยงจดตาง ๆ ตอไป [2] และในสวนของคลงยาจ าเปนตองมระบบการจดการยาคงคลงเพอสามารถใชในการตรวจสอบวาจะตองท าการสงซอยาแตละชนดเมอใด ในปรมาณเทาใด รวมทงจะตองมการจดการระดบสตอกยาทเหมาะสมในยาแตละชนดเพอหลกเลยงปญหาจากยาขาดคลงหรอมปรมาณยาคงคลงทมากเกนไปได [3]

องคการอนามยโลก กลาวถงปญหาของระบบการจดหายาวา การจดหายาน นเปนกระบวนการทคอนขางซบซอนและประกอบดวยหลายขนตอน รวมทงการก าหนดนโยบายและกฎระเบยบหรอแนวทางในการปฏบตในภาครฐทเกยวของกบการจดหายานนยงไมเพยงพอ [4]

นอกจ าก น พบ ว า ก า ร จด ก า ร ย า ค ง คล ง ท ข า ดประสทธภาพจะน าไปสผลลพธทางการเงนทไมเหมาะสมและยงท าใหยาบางตวในคลงยามอายการใชงานสนมากขน รวมทงเกดปญหาในสวนของยาหมดอายทเพมมากขน สงผลกระทบตอคณภาพในการดแลผปวยตอไป ซงลกษณะของการจดการยาคงคลงทขาดประสทธภาพ คอ การสงซอยาโดยมความถและปรมาณในการสงซอทไมเหมาะสม การบนทกปรมาณยาคงคลงในสตอกการดทไม ถกตองและขาดกระบวนการในการวดประสทธภาพในการจดการยาคงคลงทเหมาะสม ซงปญหาทเกดขนน เกดจากผปฏบตงานขาดองคความรในวธการด าเนนงานและการเหนคณคาในการจดการยาคงคลง รวมไปถงการขาดระเบยบกฎเกณฑในการปฏบตงานอกดวย [1]

ในสวนตวชวดทเกยวของกบงานจดซอเวชภณฑและงานคลงเวชภณฑนน กระทรวงสาธารณสข ไดมการก าหนดตวชว ดจ านวน 10 ดชน ซงจะพบวาปรมาณตวชว ดมคอนขางนอยเมอเทยบกบตางประเทศ ดงนนผวจยจงไดท าการพฒนาดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงขน เพอใหไดดชนชวดทมประสทธภาพ ซงอาจใชเปนแนวทางในการประเมน ตดตามการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลง ส าหรบกระทรวงสาธารณสขตอไป

ระเบยบวธการศกษาการวจย การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ และม

ขนตอนการด าเนนงานการวจย 3 ขนตอน คอ 1) ผ วจยทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 2) จดท ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง 3) ตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยการศกษาน ารอง ในโรงพยาบาล 3 แหงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และทดสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยใชผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน เพอสรปดชนชวดการด าเนนงานการจดหายาและการจดการยาคงคลง

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

ขนตอนท 1 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการวจย ผ วจยท าการรวบรวมวรรณกรรมและงานวจย

วเคราะหและสงเคราะหขอมลทเกยวของ ไดแก ความหมายของการบรหารเวชภณฑ การจดหายา ยาคงคลง ดชนชวด รวมทงรปแบบการจดซอจดจางในภาครฐ การเปลยนแปลงของระบบการจดซอในภาครฐและเอกชน การจดกลมดชนชวดในระบบ supply chain ทบทวนงานวจยทเกยวของกบการเพมประสทธภาพการจดการสนคาคงคลง และงานวจยทเกยวของกบดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง

นอกจากน ผ วจย ยงไดท าการศกษาปญหาของระบบการจดหายาและการจดการยาคงคลงในระดบสากล ระดบประเทศและระดบจงหวด ตามล าดบ จากนนผวจยไดท าการศกษาฐานขอมลทเกยวของกบการจดหายาและการจดการยาคงคลงในระบบทตองใชในการประเมนผลตามดชนชวดการจดหายาและการจดการยาทถกก าหนดขนโดยขอมลตางๆเหลานมการจดเกบในฐานขอมลของโรงพยาบาลในแตละโรงพยาบาล โดยมรายละเอยดของโปรแกรมฐานขอมล ดงตารางท 1


[ 136 ]

ตารางท 1 ฐานขอมลทเกยวของกบการจดการยาคงคลงในแตละโรงพยาบาล

โรงพยาบาล โปรแกรมคลงยาทใช

VER SION

ระบบการจดการ

ฐานขอมล โรงพยาบาลทวไป

INV / โปรแกรมส าเรจรป

V2.02 / - ACCESS

โรงพยาบาลชมชน ท 1

DRUG.MDE 5.4 ACCESS


DRUG.MDE 5.4 ACCESS


DRUG.MDE 5.4 ACCESS


DRUG.MDE 5.4 ACCESS


DRUG.MDE 5.4 ACCESS


DRUG.MDE 5.4 ACCESS

ผวจยวเคราะหความส าคญของดชนชวดการจดหายา

และการจดการยาคงคลงในแตละดชน ในผจดท าดชนในแตละราย โดยพบวามผ จดท าดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงทงในสวนทเปนองคกรภาครฐ ภาคเอกชนและผเชยวชาญทางดานระบบโลจสตกส ทส าคญ ไดแก 1) กระทรวงสาธารณสข [5] 2) ศนยสารสนเทศและวจยระบบยา (ศสวย . ) [6] 3) The United Stage Agency for International Development (USAID) [7] 4) Management Science for Health (MSH) [1] 5) คณเชยวชาญ รตนามหทธนะ[8] 6) ดร.สาธต พะเนยงทอง[9] 7) Max Muller [10] และ 8) Steven M.Bragg [11]

จากน นผ วจยท าการตดดชน ชว ดบางดชนทไมสอดคลองกบบรบทการท างานของโรงพยาบาลออก ดงตารางท 2

ตารางท 2 การพจารณาลกษณะของดชนทตดออกและสาเหตของการตดดชนบางดชนออก

ลกษณะดชน สาเหตการตดดชนออก

การฝกอบรมของผ ท าหนาททเกยวของ

เกยวของกบการจดสรรงบประมาณในการฝกอบรมทแตกตางกนในแตละโรงพยาบาล

กระบวนการการช าระห นใหกบบรษทยาไดตามระยะเวลาทก าหนด

เปนลกษณะการวเคราะหเกยวกบระบบการจดการดานการช าระหนซงนอกเหนอจากงานเภสชกรรม

การจดการพนทในการจดเกบยาตาง ๆ ในคลงยา

เนองจากในแตละโรงพยาบาล ในสวนทเกยวกบพนทในการจดเกบยาจะมความแตกตางกน ซงจะท าใหเกดค ว าม ย าก ล า บ าก ในก า รน า ม าวเคราะหผลได

การวเคราะหในลกษณะของกระบวนการในการผลตยาหรอสนคาใหมๆ

เ ปนลกษณะการด า เ นนงานของโรงงานผลตยา ซงไมตรงตามบรบทการท างานของโรงพยาบาล

ผวจยไดท าการพฒนาใหไดเปนดชนชวดการจดหายา

และการจดการยาคงคลง ซงสามารถแบงดชนชวดท งหมดเปนกลมดชนตามระบบ supply chain แบงออกเปน 4 หมวดหมทส าคญ ไดแก 1) Quality performance หรอ Quality 2 ) Cycle time performance ห รอ Timeliness 3 ) Financial measures of logistics performance ห ร อ Cost แ ล ะ 4 ) Productivity performance หรอ Systemic Productivity

จากนนผวจยท าการแบงกลมของดชนโดยพจารณาตามฐานขอมลและตวแปรทเกยวของ โดยสามารถแบงดชนทไดท งหมด จ านวน 47 ดชน ออกเปน 1) ดชนทสามารถดงขอมลจากฐานขอมลมาท าการวเคราะห จ านวน 25 ดชน และ 2) ดชนทตองท าการเกบขอมลเพมเตม จ านวน 22 ดชน ซงผวจยท าการสรปจ านวนดชนแตละหมวดหมทง 47 ดชน ดงตารางท 3


[ 137 ]

ตารางท 3 สรปจ านวนดชนแตละหมวดหม หมวดหมดชน จ านวน

ดชนทงหมด

จ านวนดชน ของ

กระทรวงสาธารณสข

จ านวนดชนนอกเหนอกระทรวงสาธารณสข

ดชนชวดการจดหายา 1. คณภาพ 4 - 4 2. ความเหมาะสมของ ระยะเวลา

4 - 4

3. ราคา 7 5 2 4. การเพมผลผลตใน ระบบ

3 2 1

ดชนชวดการจดการยาคงคลง 1. คณภาพ 12 2 10 2. ความเหมาะสมของ ระยะเวลา

5 - 5

3. ราคา 7 - 7 4. การเพมผลผลตใน ระบบ

5 1 4

รวมจ านวนดชน 47 10 37

ซงในจ านวนดชน ท ง 47 ดชน นแบงออกเปน 1) ดชน

ของกระทรวงสาธารณสข จ านวน 10 ดชน 2) ดชนทนอกเหนอกระทรวงสาธารณสข จ านวน 37 ดชน และใน 37 ดชนน สามารถแบงไดเปน 2.1) ดชนทไมตองเกบขอมลเพมและสามารถดงตวแปรมาวเคราะหไดเลย จ านวน 12 ดชน 2.2.) ดชนทไมตองเกบขอมลเพมแตตองน าขอมลดบมาสรางเปนตวแปร จ านวน 13 ดชน 2.3.) ดชนทตองเกบขอมลเพมเตมใหมท งหมด จ านวน 19 ดชน และ 2.4.) ดชนในลกษณะ CHECKLIST จ านวน 3 ดชน

จากนน ผวจยไดคดเลอกดชน ในกลมทตองท าการเกบขอ มล เ พม เ ตมใหมท งหมดและดช น ชว ด ในลกษณะ CHECKLIST เ นองจากเปนดชนทตองท าการเกบขอมลเพมเตมนอกเหนอจากทมในฐานขอมล รวมจ านวนทงสน 22 ดชน เพอท าการจดล าดบความส าคญของดชน (priority setting) โดยการส ารวจความคดเหนของเภสชกรทเกยวของ โดยอาศยแบบส ารวจการจดล าดบความส าคญของดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง โดยผวจยไดคดเลอกวธการในการจดล าดบความส าคญของดชน ทเหมาะสม

ครบถวน และครอบคลมประเดนทส าคญส าหรบการพจารณาคดเลอกและเรยงล าดบความส าคญ ไดแก วธของ Essential National Health Research: ENHR. (Council on Health Research for Development : COHRED, 2000) โดยแบงเกณฑการพจารณาออกเปน 4 ประเดน คอ 1) ความเหมาะสมของดช น ( appropriateness) 2) ความสอดคลอ งขอ งดช น (relevancy) 3) ความเปนไปไดในการเกบขอมลของดชน (the change of success) และ 4) ผลกระทบของดชน (Impact of the research outcome)

โดยผวจย ไดจดประชมเพอจดล าดบความส าคญของดชน โดยผเขารวมประชม ไดแก เภสชกร จ านวนทงสน 72 คน ท าการจดกลมทงสน 8 กลม กลมละ 9 คน ซงจะตองท าการใหคาคะแนนในดชนแตละดชน โดยปรบปรงเกณฑของ ENHR มาก าหนดเปนเกณฑการใหคาคะแนนออกเปน 4 ประเดนทส าคญ ไดแก 1) ความยากงายในการเกบขอมล 2)ความสอดคลองของดชนกบปญหาทมในระบบ 3)ความเปนไปไดในการเกบขอมล และ 4) ประโยชนของดชน โดยการใหคาคะแนน ดงน

1) ยากหรอนอย ใหคาคะแนนเทากบ 1 2) กลาง ใหคาคะแนนเทากบ 2 3) งายหรอมาก ใหคาคะแนนเทากบ 3 จากนน ผวจยรวบรวมคาคะแนนทไดในแตละดชน แลว

น ามาหาคาเฉลยของคะแนนทไดในแตละดชน แลวท าการเรยงล าดบคาคะแนนจากมากไปหานอย ซงจะท าใหไดดชนทมการจดล าดบความส าคญจากมากไปนอยตามล าดบ ผวจยไดมการคดเลอกดชนจ านวน 10 อนดบแรก จากทงหมด 22 ดชน เพอใชในการพฒนาเปนดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงตอไป ขนตอนท 2 จดท ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง

เมอผวจยไดท าการจดล าดบความส าคญของดชน เปนทเรยบรอยแลว ผวจยจงไดคดเลอกดชนทมความส าคญอกครง และจดท ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง รางท 1 อนประกอบไปดวยดชนชวดทงสน 35 ดชน รวมทงไดจดท าเครองมอในการเกบขอมลดชนชวดดงกลาว และ


[ 138 ]

คมออธบายรายละเอยดของดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงแตละดชน

ขนตอนท 3 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

ผวจยท าการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยมการด าเนนการใน ขนตอนทส าคญ ดงน ขนตอนท 3.1. การศกษาน ารอง (Pilot Study)

น ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง และเครองมอทใชในการเกบขอมลทไดไปท าการทดลองเกบขอมล ในกลมโรงพยาบาลน ารอง จ านวน 3 โรงพยาบาล เพอหาขอบกพรองและฝกการแกปญหาทเกดขนและพฒนาดชนชวด รวมทงตวแปรทเกยวของ ใหมความชดเจน เขาใจงายมากยงขน

ผลจากการศกษาน ารอง ทง 3 โรงพยาบาล พบประเดนตาง ๆ ทส าคญไดแก 1) ตวแปรทมในฐานขอมลเกอบทงหมด เภสชกรทเกยวของ สามารถเขาใจในความหมายของตวแปรและสามารถดงคาของตวแปรจากฐานขอมล รวมท งกรอกขอมลไดอยางถกตอง แตพบวาในบางตวแปรทตองมการเกบขอมลเพมนน บางโรงพยาบาลไมไดมการเกบขอมลตวแปรในสวนน 2) การใหค าจ ากดความในดชนชวดและตวแปรบางตวยงไมชดเจน ท าใหยากในการเขาใจความหมาย และอาจมผลท าใหการกรอกขอมลเกดความคลาดเคลอนได 3) พบวาเภสชกรทเกยวของ ยงคงสบสนในขอบเขตของการเกบขอมล วาจะเกบขอมลจากจดใดบาง จงตองท าการชแจงวาการศกษาในครงน จะเนนการเกบขอมลทแผนกจดซอยาและคลงยาใหญเทานน ขนตอนท 3.2. การทดสอบความตรง (Validity)

โดยท าการทดสอบความตรงเ ชง เ นอหา (content validity) โดยน ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง ใหผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน ท าการตรวจสอบแกไขความตรงเชงเนอหา รวมทงรายละเอยดการจดหมวดหมของดชน ทง 4 หมวดหมของดชนแตละดชน วามความเหมาะสมของเนอหาทตองการวดหรอไม โดยมขนตอนดงน คอ

1) น ารางดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงใหผเชยวชาญแตละทาน ท าการพจารณาความสอดคลองระหวางดชนกบเนอหา ตามแบบพจารณาความตรงเชงเนอหา

โดยมการก าหนดเกณฑเพอแสดงความคดเหน ดงน 1) ใหคาคะแนน 1 เมอดชนไมสอดคลองกบเนอหาสาระ 2) ใหคาคะแนน 2 เมอ ดชนตองไดรบการแกไขปรบปรงอยางมาก 3) ใหคาคะแนน 3 เ มอดชนตองไดรบการแกไขปรบปรงเลกนอย 4) ใหคาคะแนน 4 เมอ ดชนมความสอดคลองกบเนอหาสาระ

2) ท าการรวบรวมความคดเหนของผเ ชยวชาญท ง 3 ทานมาแจกแจงเปนตารางแสดงผล ตามวธการหาคาดชนความตรงเชงเนอหาของผเชยวชาญ

3) ท าการรวบรวมดชนทผเชยวชาญทกทานใหความคดเหนในระดบคาคะแนน 3 และ 4

4) หาดชนความเทยงตรงเชงเนอหาจากสตรการค านวณ ดงน

เมอ CVI เปนดชนความตรงเชงเนอหา ∑ R 3,4 เปนจ านวนดชนทผเชยวชาญทกคนใหระดบ 3 และ 4 N เปนจ านวนดชนชวดทงหมด

โดยมเกณฑการพจารณาความตรงเชงเนอหาทใชได

ตงแต 0.8 ขนไป [12] ซงคาทไดเปนคาจากการค านวณตามสตร ซงหากคาทไดมคามากกวา 0.8 แสดงวาดชนชวดทไดมความตรงเชงเนอหาและผานเกณฑการพจารณา

จากดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงท งสน 35 ดชน พบวา ผเชยวชาญไดใหคาคะแนนในแตละดชน โดยแบงเปนการใหคาคะแนน 1 – 2 ในบางทานในบางดชน และการใหคาคะแนน 3 – 4 ในทกทานในบางดชน เมอท าการแทนคาตามสตรค านวณจะพบวาคาความตรงเชงเนอหาทได (CVI) เทากบ 0.40 (14/35) ซงนอยกวา 0.8 ท าใหไมผานเกณฑ ดงตารางท 4 ตารางท 4 แสดงการใหคาคะแนนความตรงเชงเนอหา ล าดบท การใหคาคะแนนของ

ผเชยวชาญ จ านวนดชน

1 1 – 2 (บางทาน) 21 2 3 – 4 (ทกทาน) 14


[ 139 ]

จะพบวา มดชน ชว ดทมผ เ ชยวชาญบางทานใหคา

คะแนนอยในเกณฑ 1-2 จ านวนทงสน 21 ดชน โดยสาเหตทผเชยวชาญบางทานใหคาคะแนน 1-2 ในหลายๆดชน เพราะใหความเหนวาบางดชนเปนการวดการด าเนนงานของบรษทยาไมไดวดในสวนของโรงพยาบาล แตผวจย ตองการใหเหนผลการด าเนนงานท งในสวนของบรษทยาและสวนของโรงพยาบาล จงท าการประเมนในสวนทเกยวของกบบรษทยาในบางดชนรวมดวย นอกจากนผวจยพบวาทกดชนเปนดชนทมผน ามาทดลองใชในการประเมนผลไดจรงในอตสาหกรรมอน ๆ และจากการท าการการศกษาน ารอง (pilot study) ยงพบวาสามารถน าดชนดงกลาวในหลาย ๆดชน ไปเกบขอมลไดจรง ดงนนผวจยจงน าดชนชวดทไดทง 35 ดชน มาท าการเกบขอมลจรง เพอศกษาถงประโยชนของดชนทไดท งหมดตอไป

5) น าดชนชวดทไดไปท าการปรบปรงแกไข เพอใหเครองมอวจยทไดมความครอบคลมตวแปรทตองการศกษาทงหมด

จากการทดสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) มขอเสนอแนะจากผเชยวชาญแตละทาน ดงน

ผเชยวชาญทานท 1 ใหความส าคญในประเดนตางๆ ไดแก 1) ความลบของขอมลโดยหามเ ปดเผยชอของโรงพยาบาลทเปนกลมตวอยาง รวมท งเพอใหไดขอมลทถกตองครบถวนผวจยจะตองเปนผท าการเกบรวบรวมขอมลทไดเอง 2) ค าจ ากดความของดชน ตองมความชดเจนเขาใจงาย 3) เกณฑการประเมนผลทน ามาใช จะตองเปนเกณฑทถกยอมรบในกลมตวอยางทงหมด

ผเชยวชาญทานท 2 ใหความส าคญในประเดนตางๆ ไดแก 1) ขอมลตวเลขในบางดชน เชน มลคายาทหมดอายในคลงยา ซงตามระเบยบพสดพบวาหามมยาหมดอายในคลงยา ดงนนขอมลทเสนอในสวนนอาจจะกอใหเกดการผดระเบยบได 2) รปแบบในการเกบขอมลในดชนทตองมการเกบขอมลเพมเตม ตองงายและไมเพมภาระของผเกบขอมล

ผเชยวชาญทานท 3 ใหความส าคญในประเดนตางๆ ไดแ ก 1) เ ร องระ เ บยบกระทรวงสาธารณสข ท มการปรบเปลยนในแตละชวงเวลา 2) การแยกกลมดชนชวดทม

ความชดเจน วาเปนดชนชวดของการจดหายาหรอการจดการยาคงคลง 3) ดชนชวดทไดในแตละดชนสะทอนอะไรหรอเมอมการวดผลเปนทเรยบรอยแลวจะท าใหเกดการพฒนาตอไปหรอไม 5) การใหค าจ ากดความดชนทชดเจน เขาใจงาย 6) มการแนะน ามตตางๆเพมเตมทเกยวกบดชนชวดการจดหายา เชน ดานคณภาพยา ดานความพอเพยงของยา ดานราคายา ดานความโปรงใสเปนธรรมและจรยธรรมในการจดซอยา ซงจะแสดงใหเหนถงประสทธภาพของการจดหายาเพมเตมได

หลงจากไดมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอเปนทเรยบรอยแลว จะท าใหไดดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงทมประสทธภาพ ตามตารางท 5

ตารางท 5 สรปจ านวนดชนแตละหมวดหมทมการพฒนาเรยบรอยแลว

หมวดหมดชน จ านวนดชน

ทงหมด

จ านวนดชน ของ

กระทรวงสาธารณสข

จ านวนดชนนอกเหนอกระทรวงสาธารณสข

ดชนชวดการจดหายา 1. คณภาพ 4 - 4 2. ความเหมาะสมของ ระยะเวลา

3 - 3

3. ราคา 7 5 2 4. การเพมผลผลตใน ระบบ

3 2 1

ดชนชวดการจดการยาคงคลง 1. คณภาพ 10 2 8 2. ความเหมาะสมของ ระยะเวลา

- - -

3. ราคา 5 - 5 4. การเพมผลผลตใน ระบบ

3 1 2

รวมจ านวนดชน 35 10 25


การพฒนาดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลงในครงนถกจดท าขน เนองจากผวจยเลงเหนปญหาทเกดขน โดยพบวาในประเทศทพฒนาแลวจะคาใชจายดานยาจะอยในชวงประมาณ 5-12 % ของคาใชจายท งหมดใน


[ 140 ]

โรงพยาบาล และมากถง 40 % ในประเทศทก าลงพฒนา [13] โดยปญหาทางดานงบประมาณและคาใชจายดานยา เปนอกปญหาหนงทส าคญอนสงผลกระทบตอระบบการบรหารเวชภณฑในสถานบรการดานสขภาพทกระดบ นอกจากนในสวนตวชวดทเกยวของกบงานจดซอเวชภณฑและงานคลงเวชภณฑนน กระทรวงสาธารณสข (2557) ก าหนดตวชวดทเกยวของกบการจดหายาและการจดการยาคงคลงเพยง 10 ตว ซงจะพบวาปรมาณตวชว ดมคอนขางนอยเมอเทยบกบตางประเทศ

จากขนตอนการด าเนนงานทง 3 ขนตอนนน ในแตละขนตอน ผวจยไดมการฝกทกษะ เรยนรในการแกปญหาทเกดขน นอกจากนจะพบวาขนตอนในการตรวจสอบคณภาพของเครองมอนน ถอวามความส าคญอยางมาก เพราะจะท าใหไดเครองมองานวจยทมคณภาพ

จากการพฒนาดชนชวดการจดหายาและการจดการยาคงคลง ผวจยรวบรวมดชนชวดทงในสวนขององคกรตางๆและผเชยวชาญทงในและตางประเทศ ไดจ านวน 47 ดชน โดยแบงออกเปนดชนของการจดหายา จ านวน 18 ดชน และดชนชวดการจดการยาคงคลง จ านวน 29 ดชน แตเมอมการพฒนาดชนชวดเรยบรอยแลวท าใหไดดชนชวดทไดทงหมดจ านวน 35 ดชนโดยแบงออกเปนดชนของการจดหายา จ านวน17ดชนและดชนชวดการจดการยาคงคลง จ านวน 18 ดชน ซงสามารถแบงหมวดหมของดชนชวดออกเปน 4 หมวด ไดแก 1) ดานคณภาพ (quality) จ านวน 14 ดชน 2) ดานความเหมาะสมของระยะเวลา (timeliness) จ านวน 3 ดชน 3) ดานราคา (cost) จ านวน 12 ดชน และ 4) ดานการเ พมผลผลตในระบบ (systemic productivity) จ านวน 6 ดชน


ผ วจย ขอขอบพระคณ อาสาสมคร ผ เ ชยวชาญทเกยวของ และ ภญ.สกณฑา หมวดทอง ซงไดสละเวลาในการใหขอมลอนเปนประโยชน เ พอพฒนาเปนดชนชวดทมประสทธภาพ รวมท งขอขอบพระคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ทใหการสนบสนนทนอดหนนและสงเสรมการท าวจยในครงน

เอกสารอางอง Management Sciences for Health. 2012. MDS-3: Managing

access to medicines and health technologies. Virginia: Management Sciences for Health

The United Stage Agency for International Development. 2011. The logistics handbook : A practical guide for the supply chain management of health commodities. 2 nd ed. Virginia: John Snow.

The United Stage Agency for International Development. 2014. Guidelines for warehousing health commodities. Virginia: John Snow.

World Health Organization. 2014. Medicines supply: Procurement of medicines. Retrieved December 12, 2014, from http://www.who.int/medicines /areas/access/supply/en/index3.html.

ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2557. มาตรการพฒนาประสทธภาพการบรหารเวชภณฑ

ของหนวยบรการสงกดกระทรวงสาธารณสข ปงบประมาณ 2557. นนทบร: ส านกงาน.

ศนยสารสนเทศและวจยระบบยา. 2012. การทดลองใชและปร ะ เ ม น ผล ช ว ด ส า ห ร บ ง าน เ ภ ส ช ก ร รมโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: ศนย.

The United Stage Agency for International Development. 2013. Procurement performance indicators guide. 2 nd ed. Virginia: John Snow.

เชยวชาญ รตนามหทธนะ. 2541. วธการจดการสตอค (Stock management) . วารสารวทยา ยทธจด ซอและบรหารพสด, (7).

สาธต พะเนยงทอง. 2552. หลกการจดการ Supply : การจดหาเชงกลยทธ. กรงเทพฯ: สยาม เอม แอนด บ พบลชชง.

Muller, Max. 2011. Essentials of inventory management. 2 nd ed. New York: American management association.

http://www.who.int/medicines%20/areas/access/supply/en/index3.html

http://www.who.int/medicines%20/areas/access/supply/en/index3.html


[ 141 ]

Bragg, Steven M. 2011. Inventory best practices. 2 nd ed. New Jersey: John Wiley & Sons.

Davis, L. 1992. Instrument review: Getting the most from your panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197.

Eva Ombaka. 2009. Current status of medicines procurement. Am J Health-Syst Pharm, 66(3), 20-8ใ


[ 142 ]

การศกษาคณสมบตการวดของแบบประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะฉบบภาษาไทย (The Study of Psychometric Properties of the Consciousness Quotient Inventory

Thai Version)

รจนนท เหลานยมไทย1* ศภโชค สงหกนต 2 และ สชรา ภทรยตวรรษต 2 1สาขาวชาจตวทยาคลนก คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล,

2ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล เลขท 2 ถ.พรานนก แขวงศรราช เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร 10700


บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอพฒนา The Consciousness Quotient Inventory (CQ-i) ฉบบภาษาไทย โดยท าการแปลเปนฉบบภาษาไทยและน ามาตรวจสอบคณสมบตการวดทงความตรง (validity) และความเทยง (reliability) กลมตวอยางนสตระดบปรญญาตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย จ านวน 250 คน และศกษาคณสมบตการวดทงความตรงและความเทยง ผลการวจย พบวา CQ-i ฉบบภาษาไทย ทง 257 ขอ ผานเกณฑการตรวจสอบเชงเนอหาจากผเชยวชาญทงหมด 3 ทาน มคาความเทยงอยในเกณฑด โดยมคาความเชอมนทงฉบบ .980 และมคาความเชอมนองคประกอบหลก ดงน Physical Consciousness Quotient .910, Emotional Consciousness Quotient .894, Cognitive Consciousness Quotient .882, Social-Relational Consciousness Quotient .890, Self Consciousness Quotient .848, Inner-Growth Consciousness Quotient .847 และ Spiritual Consciousness Quotient .904 จากงานวจยน แสดงใหเหนวา CQ-i ฉบบภาษาไทย มคาความตรงและความเทยงอยในระดบด และเปนทยอมรบ สามารถน าแบบประเมนไปใชในงานวจยตอไปในอนาคตได

ค าส าคญ CQ-i ฉบบภาษาไทย, ความฉลาดทางสตสมปชญญะ, คณสมบตการวด

บทน า

ความส าคญของปญหา ในภาวะปกต คนเราสามารถเพงสมาธหรอสนใจอยกบ

สภาพแวดลอมและความนกคดในขณะนนได ความแตกตางของความสามารถมสมาธจดจอในแตละบคคล สะทอนถงภาวะจตใจ การรความเขาใจ และสรระวทยาทตางกน ขณะปกตคนเราจะมสมาธด มการวางแผน รวมถงสามารถปรบเปลยนความคดไดอยางเหมาะสม [1]

ความฉลาดทางสตสมปชญญะ หมายถงความสามารถในการตระหนกรและเลอกพฤตกรรมแสดงออกตามเจตคตของบคคล Brazdau & Opariuc (2014) กลาวถงความฉลาดทางสตสมปชญญะวาเปนโครงสรางทางจตวทยาอยบนพนฐานของคณลกษณะ ทกษะ และความสามารถทอธบายถงประสบการณทางสตสมปชญญะ [2] สตสมปชญญะไมใช

เพยงแคการตระหนกรในตนเองเทานน การมสตสมปชญญะมากท าใหบคคลมขอจ ากดนอยในการใชศกยภาพทมในชวตประจ าว น [3] การเปลยนแปลงสตสมปชญญะในชวตประจ าวนสามารถบงชภาวะจตใจปกตและอปกตได [1] นกจตวทยาจงไดพยายามศกษาความฉลาดทางสตสมปชญญะของมนษย โดยมการเชอมโยงกบความคด จนตนาการ ถอวาเปนองคประกอบส าคญตอการใชภาษา น าไปสเรองภาวะความฝน การท าสมาธ การสะกดจต การหลบ และการใชยาเสพตดบางชนด [4]

แ น ว ค ด ข อ ง ส ต ส ม ป ชญญ ะ แ ล ะ สภ า ว ะ ท า งสตสมปชญญะเปนหวขอทไดรบความสนใจในการศกษาอย หลายวชาชพ เชน ทางจตวทยาและวทยาศาสตรทางปญญา ทางปรชญา ทางวทยาศาสตรทางสมอง ทางจตเวชศาสตร และเมอเรวๆนทางฟสกสควอนตม [5]



[ 143 ]

ทางจตวทยา การวดประสบการณสตสมปชญญะยงมนอย พบวามการใชแบบวดอนในการประเมนบางแงมมของประสบการณสตสมปชญญะ เชน Self-consciousness Scale (SCS) Psychological Well-being (PWB) The Phenomenology of Consciousness Inventory (PCI) Mindfulness Attention and Awareness Scale (MAAS) Freiburg Mindfulness Inventory (FMI) Toronto Mindfulness Scale (TMS) และ The Kentucky Inventory of Mindfulness Scale (KIMS) รวมถงมการใชแบบวดในการประเมนตนเอง ของสภาวะหนงในสตสมปชญญะ เชน The Revised NEO Personality Inventory หรอ Emotional Quotient Inventory [5]

จ น ก ร ะท ง ใ น ง า นป ร ะ ช ม Toward a Science of Consciousness ในป 2009 Ovidiu Brazdau นกจตวทยาชาว โรมาเนยไดเสนอทฤษฎความฉลาดทางสตสมปชญญะและแบบประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะฉบบแรก หลงจากนนมการพฒนา The Consciousness Inventory (CQ-i) ภาษาองกฤษมาอยางตอเนอง เชน CQ-i beta version, CQ-i beta version 2013, CQ-i version 2013 และ CQ-i beta version 2014 โดย CQ-i สามารถใชประเมนพฒนาการบคคลหรอความกาวหนาในการท าจตบ าบด รวมทงความเปนผน าความพงพอใจของลกจาง การสอสารแบบดจตอล ศลปะ การแพทย การคดเลอกทหาร และประสทธภาพของเทคนคเกยวกบทางศาสนา [2]

ในการศกษาครงน ผวจยเลอกศกษา CQ-i beta version 2014 เนองจากเปนฉบบทมการตรวจสอบ Content validity ผานการลงความเหนของผเชยวชาญ 25 คน ยนยนวาสามารถประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะในการพฒนาสวนบคคล และเทคนคทใชการปฏบต ผานการตรวจสอบคา reliability ดวยวธ Internal consistency จากเกบขอมลกลมตวอยางจ านวน 638 คน ไดค า Cronbach’s Alpha ท ง 7 องคประกอบระดบสง คอ Physical CQ .934, Emotional CQ .927 , Cognitive CQ .925 , Social CQ .926 , Self CQ .895 , Inner-Growth CQ .877 และ Spiritual CQ .939 [6]

นอกจากน ผวจยเลอกศกษาในกลมนสตระดบปรญญาตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เนองจากเปนมหาวทยาลยขนาดใหญ และมอตราการแขงขนเขาเรยนสงในประเทศไทย ซงม

คณะและหลกสตรหลากหลาย รวมท งเปนมหาวทยาลยทมวทยาเขตเดยว ซงมผลตอความแมนยาในการศกษา โดยการลดตวแปรแทรกซอนอน ๆ เชน วฒนธรรมสถาบน หรอความเชอรวมกน

จากการทบทวนวรรณกรรมงานวจยสบปทผานมา ผวจยพบวาในประเทศไทยยงไมมการประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะ ผ วจยมความสนใจทจะศกษาแบบประเมนดงกลาวและท าการแปลเปนภาษาไทย รวมถงการหาคณสมบตการวดของแบบประเมน เพอเปนแนวทางการประเมนน าไปสประโยชนในการวจยในเรองความฉลาดทางสตสมปชญญะตอไปในอนาคต

วตถประสงคการวจย เพอพฒนา CQ-i beta version 2014 ฉบบภาษาองกฤษ

เปนภาษาไทย และศกษาคณสมบตการวดทงความตรงและความเทยง

การทบทวนวรรณกรรม

ใ น ท ฤ ษ ฎ จ ต ว เ ค ร า ะ ห ข อ ง Sigmund Freud สตสมปชญญะประกอบดวยทกสงทอยภายในการตระหนกร เปนกระบวนการทางจตทท าใหคดและพดอยางเปนเหตเปนผล รวมถงประสาทสมผส การรบร ความจ า ความรสก และจนตนาการ ทอยภายในการตระหนก รในปจจบน [7] สตสมปชญญะ เกดขนจากกจกรรมของเครอขายระบบประสาท ทางสรรวทยามการใชเค รองมอ EEG หรอElectroencephalograph ในการศกษากจกรรมของระบบประสาท จากการบนทกคลนสมองมการเปลยนแปลงของความสง (Amplitude) และความถ (Frequency) ขวไฟฟาทตดอยบนศรษะ กจกรรมทางสมองมความสมพนธกบการเปลยนแปลงของสตสมปชญญะอยางมาก คลนสมองในแตละภาวะมรปแบบทตางกน เชน ภาวะตนตวในการแกปญหามคลนสมองแบบ Beta waves ในภาวะผอนคลายม Alpha waves และในภาวะหลบลกม Delta waves [8]

นก จตวทยาชาวอเมรกน William James กลาว ถงลกษณะสตสมปชญญะ 5 ประการ ดงน [9], [10], [11]

1. ความคดเปนสวนหนงของสตสมปชญญะ 2. เปลยนแปลงตามประสบการณของบคคล


[ 144 ]

3. มความตอเนอง ทเรยกวา the stream of consciousness 4. มความอสระในตวเอง สะทอนถงลกษณะนสยของ

จตใจ 5. เปนการเลอกใหความสนใจจากการถกกระทบทาง

ประสาทสมผส Block (1995 , 2002) ไดแบงสตสมปชญญะเปน 4

ประเภท [12] 1. Phenomenal consciousness (p-consciousness) ค อ

ประสบการณในการตระหนกรอยางมสตสมปชญญะหรอประสบการณทางสตสมปชญญะ ประกอบดวย ความคด ความรสก ความตองการทางอารมณ การสมผส และการรบร

2. Access-consciousness (a-consciousness) ค อสตสมปชญญะในการควบคมการกระท าอยางมเหตมผล

3. Self-consciousness (s-consciousness) คอ สตสมปชญญะในการตระหนกถง Self

4. Monitoring consciousness (m-consciousness) คอ สตสมปชญญะในการ internal monitor ในประสบการณทเปนนามธรรม ซงเปนตวคดกรองภายในและกระบวนการทางปญญา (metacognitive thoughts)

ประสบการณทางสตสมปชญญะเปนปรากฏการณนามธรรมลกลบทสดของมนษย ชวงแรกของการศกษา ประสบการณทางสตสมปชญญะพบขอมลทดมคณคา แตไมเปนตามแนวทางวทยาศาสตร และไมมการวเคราะหทางสถต ในจตวทยาทางมนษยนยม อนตตา (หรอการไมมตวตนขณะทม ชวต ไดแ ก understanding of self, ego-dissolution และ transformation of self) น าไปสสตสมปชญญะในระดบสง ซงน าไปสการรแจงและการหยงร [13] หลงจากน นเพอขจดค ว ามสบสนและ เ พ มค ว ามชด เ จน ในก าร ก ล า ว ถ งประสบการณทางสตสมปชญญะ จงมการศกษาเนอหาของประสบการณทางสตสมปชญญะ ปรากฏการณนามธรรมนหมายถง altered stated of consciousness แทนทการอธบายวาเ ปน stated of consciousness [12] นอกจาก น มการศกษาประสบการณทางสตสมปชญญะโดยใชกระบวนการทางวปสสนา โดยมการศกษาการใช CQ-i beta version 2014 ในการประเมนการเพมการตระหนกรอยางมสตสมปชญญะและกระบวนการเออการเตบโตภายใน จากการสมกลมตวอยาง

21 คน เขารวมปฏบตในโปรแกรมการเปลยนแปลงทางสตสมปชญญะและการตระหนกรในตนเอง พบวากอนและหลงการทดลองมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต [14]

ทฤษฎความฉลาดทางสตสมปชญญะเ รมขนโดย นกจตวทยาชอ Ovidiu Brazdau กลาววา ประสบการณ ทางสตสมปชญญะ หมายถง ความตงใจและกรอบความคดทชวยใหบคคลเลอกการแสดงออกพฤตกรรมตามเจตคต [2] เปนการรวมของการตระหนกรและความใสใจ [15] ซงสตสมปชญญะระดบสง หมายถง ระดบการตระหนกรและการมความคด ความรสก และการหยงรทเปนอตโนมตต า [2] ความฉลาดทางสตสมปชญญะ เ ปนระดบของการมสตสมปชญญะตลอดวนตามเงอนไขการใชชวตแบบปกต ซงระดบของการมสตสมปชญญะสามารถเปลยนแปลงตลอดชวตผานกระบวนการของการพฒนาบคคล [15]

ระเบยบวธการศกษาวจย กลมตวอยาง นสตระดบปรญญาตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยสม

ตวอย า งแบบ เจาะจง (Purposive sampling) คอ น สต ทลงทะเบยนเรยนกลมวชาการศกษาทวไป เนองจากเปนกลมวชาทมนสตเรยนหลากหลายคณะและชนป จ านวน 250 คน

เครองมอทใช แบบประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะ (The

Consciousness Quotient inventory beta version 2014) เ ปนแบบประเมนตนเอง โดย Brazdau พฒนาขนจากการลงความเหนของคณะนกวจย สตสมปชญญะผเชยวชาญ จ านวน 25 คน ในการศกษานผวจยเลอกใชขอค าถามใน Section 1 ซงเปนโครงสรางของความฉลาดทางสตสมปชญญะท ง 7 องคประกอบ ไดแก Physical CQ 37 ขอ Emotional CQ 32 ขอ Cognitive CQ 61 ขอ Social-Relational CQ 40 ขอ Self CQ 27 ขอ Inner-Growth CQ 20 ขอ และ Spiritual CQ 40 ขอ

การแปลแบบประเมน ผวจยตดตอขออนญาตน า The Consciousness Quotient

Inventory Beta version 2014 จ าก Consciousness Quotient Institute เพอน ามาแปลเปนฉบบภาษาไทย โดยปรกษาผ เ ชยวชาญดานภาษา และจงน า CQ-i ฉบบภาษาไทย ไป


[ 145 ]

ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา เพอดวาขอค าถามมความสอดคลองกบจดประสงคทตองการจะวดหรอไมอยางไร ดวยวธการทางสถต IOC (Index of item-objective congruence) โดยไดเรยนเชญผเชยวชาญ 3 ทาน มาชวยท าการตรวจสอบ

การวเคราะหขอมล วเคราะหคณสมบตการวด (psychometric properties)

โดยเลอกใชความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยผานการตรวจสอบโดยผเชยวชาญ 3 ทาน ไดแก นกจตวทยาการปรกษา คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 1 ทาน และนกจตวทยาคลนก ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล 2 ทาน และความเทยงแบบสอดคลองภายใน ( internal consistency) ใ ช ว ธ ข อ ง ค ร อ นบ า ค แ อ ลฟ า (Cronbach’s Alpha)

ผลการวจยและการอภปรายผล ผลการวจย กลมตวอยางมอตราสวนระหวางเพศชายกบเพศหญง

เปน 1:2 โดยอายอยระหวาง 18 – 29 ป อายคาเฉลย 20.44 ป จากการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา พบวาขอกระทง

ผานการพจารณา มคา IOC > 0.5 เกอบทกขอ ยกเวน Item 186 มคา IOC < 0.5 จากน นผ วจยไดปรบปรงขอค าถามตามขอเสนอแนะของผ เ ชยวชาญ ดงน น The Consciousness Quotient Inventory Thai version จงผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาทง 257 ขอ

ก า ร ค ด ค ะ แนนขอ ง The Consciousness Quotient Inventory มการ คดค า Lie scale โดยก าหนดใหตดก ลมตวอยางออก ถามผลรวมคา Lie scale มากกวา 33 คะแนน จากผลการวเคราะห พบวากลมตวอยาง 246 คน มคะแนน Lie scale นอยกวา 33 คะแนน และกลมตวอยาง 4 คนหาคา Lie scale ไมได เนองจากไมไดตอบขอค าถามทคดเปนคะแนน Lie scale บางขอ จงสรปไดวาในการวจยครงนไมตดกลมตวอยาง

จากการตรวจสอบความเทยง พบวา Cronbach’s alpha ของ The Consciousness Quotient Inventory Thai version ท งฉบบ จ านวน 257 ขอ มคาเทากบ .980 และใน 7 องคประกอบ ไดแก

1. Physical CQ จ านวน 37 ขอ ค า Cronbach’s alpha เทากบ .910

2. Emotional CQ จ านวน 32 ขอ คา Cronbach’s alpha เทากบ .894

3. Cognitive CQ จ านวน 61 ขอ คา Cronbach’s alpha เทากบ .882

4. Social-Relational CQ จ านวน 40 ขอ คา Cronbach’s alpha เทากบ .890

5. Self CQ จ านวน 27 ขอ คา Cronbach’s alpha เทากบ .848

6. Inner-Growth CQ จ านวน 20 ขอ คา Cronbach’s alpha เทากบ .847

7. Spiritual CQ จ านวน 40 ขอ ค า Cronbach’s alpha เทากบ .904

ท งนเมอพจารณาคา Corrected Item-Total Correlation พบวาในผลการวเคราะหแบบทงฉบบและแตละองคประกอบ มขอทไมผานเกณฑ (CITC < .20) จ านวน 18 ขอ ทควรตดออก แต เ มอพจารณาคา Cronbach's Alpha if Item Deleted แลวท าใหคา Cronbach's Alpha เพมขนเลกนอยการ

อภปรายและสรปผลการวจย ทางจตวทยา ทฤษฎความฉลาดทางสตสมปชญญะเปน

องคความรใหม เรมศกษาโดย Brazdau และคณะ จากสถาบนความฉลาดทางสตสมปชญญะ โดยมการพฒนา CQ-i มาอยางตอเนอง แบบประเมนดงกลาวมคณสมบตการวดอยในระดบดและเปนทยอมรบได รวมถงในประเทศไทย ยงไมมใครท าการศกษาแบบประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะ ผวจยมความสนใจจงน ามาศกษา โดยขออนญาตน า CQ-i beta v.2014 ซ ง มตนฉบบภาษาองกฤษเ ทาน น มาแปลเ ปนภาษาไทย และหาคณสมบตการวดของเครองมอวามความเหมาะสมหรอไม

CQ-i beta v.2014 เ ป น แ บ บ ป ร ะ เ ม น self-report ประกอบดวยแบบประเมน 2 สวน กลาวคอ Section 1 เปนการประเมนความถของพฤตกรรม แบบ Likert scale 6 ระดบ จากไมเคย ไปจนถงสม าเสมอไป ขอค าถามแบงเปน 7 องคประกอบหลก ไดแก Physical CQ 37 ขอ, Emotional CQ 32 ขอ, Cognitive CQ 61 ขอ, Social-Relational


[ 146 ]

CQ 40 ขอ , Self CQ 27 ขอ , Inner-Growth CQ 20 ขอ และ Spiritual CQ 40 ขอ รวมทงสน 257 ขอ และมตดกลมตวอยางออกจากเกณฑผลรวมคะแนน Lie Scale ท ง 10 ค Section 2 เปนขอค าถามใหเลอกตอบถกหรอผด จ านวน 30 ขอ อยางไรกตาม ขอกระทงสวนท 2 นนถกใชเพอศกษาเชงสหสมพนธเทาน น ไมใชขอกระทงทเปนองคประกอบหลกในการประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะ การศกษาครงนเปนการหาคณสมบตการวดของ CQ-i beta v.2014 ฉบบภาษาไทย ดงนนในการศกษาครงนผวจยจงเลอกใชขอค าถามใน Section 1 ซงครอบคลมโครงสรางหรอองคประกอบหลกของความฉลาดทางสตสมปชญญะ จ านวน 257 ขอ

ผวจยไดน าแบบประเมนมาแปลเปนภาษาไทยโดยปรกษาผเชยวชาญทางดานภาษา และเพอใหมนใจวา CQ-i Thai version มคาคณสมบตการวดทด จงไดตรวจสอบคณสมบตการวด 2 ประเภท คอ Validity และ Reliability [16] ดงน

1. Validity เปนการตรวจสอบ Content validity ดวยการท าคาสถต IOC (Index of item-objective congruence) คะแนนทไดมาจากการลงความเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ 3 ทาน ไดแก นกจตวทยาการปรกษา 1 ทาน และนกจตวทยาคลนก 2 ทาน พบวาขอค าถามสวนใหญสอดคลองกบนยามเชงปฏบตการของการวด (Operational definition) โดยมคะแนนระหวาง 0.6 – 1.0 จ านวน 256 ขอ และมคะแนนเทากบ 0.33 จ านวน 1 ขอ ซงมคานอยกวา 0.5 จงท าการปรบปรงตามขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ ดงนน CQ-i Thai version จงผานการประเมน Content validity ทง 257 ขอ [17]

หลงจากประเมนความตรงเชงเนอหาจากผเชยวชาญแลว ผ วจยไดน า CQ-i Thai version ไปเกบขอมลกบกลมตวอยางนสตระดบปรญญาตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย จ านวน 250 คน น าแบบประเมนมาวเคราะหคะแนนผลรวม Lie scale 10 ค กลมตวอยางทมผลรวมคะแนน Lie scale มากกวา 33 คะแนน ควรตดออกจากกลมตวอยาง [18] จากผลการศกษาครงนไมมกลมตวอยางทไมผานเกณฑคะแนน จงไมมการตดกลมตวอยางออก จากนนผวจยไดน า CQ-i Thai version มาตรวจสอบคณสมบตการวดในดานอน

2. Reliability เนองจาก CQ-i beta v.2014 ของ Brazdau

และคณะ (2014) ไดศกษาคาความเทยงดวยการหา Internal consistency ดวยวธ Cronbach’s alpha ของแตละองคประกอบหลก ท งหมด 7 องคประกอบ ผ วจยจงตดสนใจท าการตรวจสอบ Reliability ของ CQ-i Thai version ดวยวธเดยวกน เพอเปรยบเทยบความคงเสนคงวาของแบบประเมนทง 2 ฉบบ

จากการตรวจคาความเทยง พบวา CQ-i Thai version ทงฉบบมคา Cronbach’s alpha เทากบ .980 และเมอแบงแตละองคประกอบ คา Cronbach’s alpha ของ Physical CQ เทากบ .910, Emotional CQ เทากบ .894, Cognitive CQ เทากบ .882, Social-Relational CQ เ ท ากบ .890, Self CQ เ ท ากบ .848, Inner-Growth CQ เทากบ .847 และ Spiritual CQ เทากบ .904 เมอพจารณาคา Cronbach’s alpha แลวพบวามคา Cronbach’s alpha ใกล 1 มาก โดยมคาประมาณ .80 ขนไป หมายความวาเครองมอนนมความเทยงสง หรอหมายถงความเชอมนของแบบประเมนของท งฉบบและแตละองคประกอบจงอยในเกณฑด (good) [19] แมวาจากผลการวเคราะหแบบทงฉบบและแตละองคประกอบ มบางขอทไมผานเกณฑ (CITC < .20) ซงควรพจารณาใหปรบปรงหรอตดทงไป [20] โดยจากผลการศกษาครงน มขอกระทงทควรตดทงทงหมดจ านวน 18 ขอ ไดแก Item 17, 18, 30, 46, 47, 49, 58, 88, 92, 118, 131, 153, 163, 180, 181, 186, 207, 213 แต เ ม อตดขอกระทงด ง ก ล า ว Cronbach’s alpha ข อ ง ท ง ฉ บ บ แ ล ะ แ ต ล ะองคประกอบนนมคาเพมขนเลกนอยเทานน

อยางไรกตาม ผลวจยทไดคาความเทยงทสง เปนเพราะไดรบอทธพลทมตอความความเชอมน เชน ความเปนเอกพนธของกลมตวอยาง ความยาวของแบบประเมน การจ ากดเวลาในการประเมน คณลกษณะของแบบประเมน และดชนคาความยากงาย [21]

เชนเดยวกบ Kerlinger [22] ไดแบงองคประกอบทมอทธพลตอคาความเทยงเปน 3 ดาน ไดแก องคประกอบดานเหตการณไมคงท องคประกอบดานขอกระทงแบบประเมน และองคประกอบดานสถต ดงนนผลตรวจสอบคาความเทยงในงานวจยครงน อาจไดรบอทธพลมากจากองคประกอบทง 3 ดาน ทท าใหคาความเทยงสง ดงน

1. องคประกอบดานเหตการณทไมคงท ขอกระทงทยากเกนไปอาจมผลใหคาความเทยงสงได


[ 147 ]

2. องคประกอบดานขอกระทงแบบประเมน มจ านวนขอกระทงหลายขอ ท าใหว ดลกษณะทตองการไดอยางครอบคลม และท าใหขอกระทงของแบบประเมนมความเปนตวแทน (representativeness of the test items) ดงนน ความยาวของแบบประเมนสงอาจผลตอคาความเทยง ท าใหไดผลลพธคาความเทยงของแบบประเมนสง อยางไรกตาม ความยาวของแบบประเมนกมผลตอความตงใจและสมาธของผรบการประเมนเชนเดยวกน

3. องคประกอบทางสถต กลมตวอยางมลกษณะทมความหลากหลาย ชวงพสยคะแนนของกลมตวอยางกวาง

นอกจากน เมอท าการเปรยบเทยบแตละองคประกอบ คา Cronbach’s alpha ของ CQ-i beta v.2014 ซงไดผลมาจากกลมตวอยาง 638 คน กบ CQ-i Thai version ซงผ วจยไดท าการศกษา พบวาในแตละองคประกอบคา Cronbach’s alpha ของทงสองฉบบนนมความสอดคลองกน โดยมคาความเชอมนอยในระดบด (good) ท งค แมวาแตละองคประกอบของ CQ-i beta v.2014 ม ค า ม ากกว า CQ-i Thai version เลกนอยกตาม โดยค า Cronbach’s alpha ของ CQ-i beta v.2014 และ CQ-i Thai version ม ดง ต อ ไป นต ามล าดบ Physical CQ เทากบ .934 และ .910, Emotional CQ เทากบ.927 และ .894, Cognitive CQ เทากบ .925 และ .882, Social-Relational CQ เทากบ .926 และ .890, Self CQ เทากบ .877 และ .848, Inner-Growth CQ เทากบ. 877 และ .847 Spiritual CQ เทากบ .939 และ .904 [23]

ดงน น สรปไดวา CQ-i Thai version ไดผานการลงความเหนของผเชยวชาญในการตรวจสอบ Content validity และ ม Reliability อยในเกณฑด (good) รวมถงมคาความเชอมนใกลเคยงกบ CQ-i beta v.2014 ตนฉบบ จงยนยนไดวาสามารถน า CQ-i Thai version ไปใชในการประเมนความฉลาดทางสตสมปชญญะและน าไปใชในงานวจยอนตอไปได


ขอขอบพระคณคณาจารย คณะผเชยวชาญ ตลอดจนเจาหนาททกทานทกรณาอ านวยความสะดวกในการเกบขอมล รวมทงนสตทกคนทใหความรวมมอในการศกษาครงน

ในงานวจยนไดรบการสนบสนนจากทนบณฑตศกษา

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ผวจยขอขอบพระคณทกทานมา ณ ทน


สมภพ เรองตระกล. 2549. จตเวชศาสตรพนฐานและโรคทางจตเวช. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ.Brazdau, O., & Opariuc, C (2014). Index of the exploratory studies and main results, Retrieved November 3 , 2 0 1 4 , from http://www.consciousness-quotient.com

Hayden, G., & Jager, K.D. (2 0 1 0 ) . Demystifying the Consciousness Quotient, Retrieved May 20, 2015, from http://www.sphereconsulting.org/newtrends/ Demystifying%20the%20Consciousness%20Quotient.pdf

ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 2543. จตวทยาทวไป. พมพครงท 6. โครงการ ต ารา มหาวทยาลยเชยงใหม งานสงเสรมการวจยและต ารา, มหาวทยาลยเชยงใหม.

Brazdau, O., & Mihai, C. (2011). The Consciousness Quotient: a new predictor of students’ academic

performance, Elsevier Procedia – Social and Behavioral Sciences, 11, 245- 250.

Opariuc, D. C. (2015). Analiză structură internă CQ INVENTORY. Constanţa, Romania: Consciousness Quotient Institute, Romania. Cherry,K. (2 0 1 5 ) . What Is the Conscious Mind?,

RetrievedJune 2 9 , 2 0 1 5 , from http://psychology.about.com/od/cindex/g/def_conscious.htm

Weiten, W. (2008 ) . Psychology: Themes and Variations Briefer Version (7 th ed.), Wadsworth, Belmont, CA.

James, W. (1890). The Principles of psychology, Holt, NY. Nielsen, M., & Day, R. H. (1999) William James and the

Evolution of Consciousness, Journal of Theoretical

http://www.consciousness-quotient.com/

http://www.sphereconsulting.org/newtrends/


[ 148 ]

and Philosophical Psychology, 19(1), 90-113. Wayne, P. (2015). William James (1842—1910), Retrieved

August 5 , 2 0 1 5 from http://www.iep.utm.edu /james-o/

Rock, A. J., & Krippner, S. (2011). States of consciousness redefined as patterns of phenomenal properties: An experimental application. In D. Cvetkovic & I. Cosic (Eds.), States of consciousness: Experimental insights into meditation, waking, sleep and dreams. The Frontiers collection (pp. 257-278), Springer-Verlag, Paris.

Aggarwal, N. (2013). Measuring Consciousness Quotient – a study of its influence on employee’s work performance and organizational outcomes, International Journal of Science and Research, 2 -11, 358-367.

Brazdau, O., & Opariuc, C. (2 0 1 4 ) . Preliminary Development of the Consciousness Quotient Inventory (CQ-i): introducing the conscious experience as a research variable in psychological assessment, Elsevier Procedia – Social and Behavioral Sciences, 127, 600- 605.

Pedneault, K. (2014) . Psychometric Properties, Retrieved August 5 , 2 0 1 5 from http://bpd.about.com/od/ glossary/g/Psychometric-Properties.htm

บญใจ ศรสถตยนรากร. 2555. การพฒนาและตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย: คณสมบตการวดเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Brazdau, O. (2014). The Consciousness Quotient Inventory Test Specifications Beta version 2014, ConsciousnessQuotient Institute, Romania.

สชรา ภทรายตวรรตน. 2545. คมอการวดทางจตวทยา. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เมดคล มเดย.

Naweera, P. (2014) . The Study of Psychometric Properties of The Defense Style Questionnaire 6 0 Thai

version. (Master’s thesis), Mahidol University, Bangkok.

ฉตรศร ปยะพมลสทธ. 2548. เอกสารประกอบการสอน ทฤษฎการวดและการทดสอบ. คนเมอ 9 พฤษภาคม 2559, จาก http://www.watpon.com

สชรา ภทรายตวรรตน. 2546. ทฤษฎการวจยและการใชสถต ในการวจยเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล.

Brazdau, O., & Tuazon, J. L. (2015). Becoming more conscious: using the Consciousness Quotient Inventory (CQ-i) as a psychological tool for increasing conscious awareness and facilitating Inner-Growth process, Retrieved July 7, 2015, from http://www.consciousness -quotient.com/toward-a-science-of-consciousness-2015/

http://bpd.about.com/od/%20glossary/g/Psychometric-Properties.htm

http://bpd.about.com/od/%20glossary/g/Psychometric-Properties.htm


[ 149 ]

คณภาพชวตของผปวยตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสทมารบบรการทคลนกยาตานไวรส โรงพยาบาลธวชบร อ าเภอธวชบร จงหวดรอยเอด

(Quality of Life of Patients Infected with HIV/AIDS in Antiretroviral Clinic

Thawatburi Hospital, Thawatburi Dictrict, Roi Et)

มงคล กนตพานชการ1* และ วบลย วฒนนามกล2 1ภ.บ., โรงพยาบาลธวชบร ต.ธงธาน อ.ธวชบร จ.รอยเอด 45170

2ปร.ด. (สงคมศาสตรการแพทยและสาธารณสข), คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ถ.มตรภาพ อ.เมองขอนแกน จ.ขอนแกน 40002 *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การศกษานเปนการศกษาเชงพรรณนาแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Descriptive Study) วตถประสงคเพออธบายขอมลปจจยดานสขภาพ ระดบคณภาพชวต และศกษาปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผปวยเอดสทรบยาตานไวรสในโรงพยาบาลธวชบร จงหวดรอยเอด เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามจากกลมตวอยาง 131 คน และสมภาษณ 12 คน ตรวจสอบความเทยงของแบบสอบถามโดยวเคราะหหาคาสมประสทธอลฟา (Alpha Coefficient) ใชวธของครอนบาช (Cronbach’s Method) ไดคาความเทยงเทากบ 0.90 เกบขอมลระหวาง เดอนพฤศจกายน ถง เดอนธนวาคม 2558 สถตทใชวเคราะหขอมล คอ สถตเชงพรรณนา และสถตเชงอนมานใชสถต Pearson Correlation Coefficient เพอหาความสมพนธระหวางตวแปรทศกษาและใชสถต Stepwise Multiple Regression Analysis รวมกบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) เพอน าขอมลมาอธบายขอมลเชงปรมาณ

ผลการศกษาพบวา ระดบคณภาพชวตของผปวยตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสในภาพรวมอยในระดบปานกลาง รายดานพบวา ดานจตใจมคาเฉลยสงสด รองลงมา คอดานสงแวดลอม และดานสมพนธภาพทางสงคมตามล าดบ ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผปวยเอดส ไดแก ปจจยดานสขภาพในเรองของระยะของการตดเชอ และขอมลดานรายได ตวแปรอสระทมผลตอคณภาพชวตของผปวยเอดส คอ ปจจยดานสขภาพในเรองของระยะของการตดเชอซงสามารถรวมกนพยากรณคณภาพชวตของผปวยเอดสไดรอยละ 12.6 ขอมลเชงปรมาณมสมพนธกบขอมลเชงคณภาพซงพบวาผปวยเอดสทเขารบการรกษาดวยยาตานไวรสในระยะทไมปรากฏอาการมคณภาพชวตทดกวาผปวยในระยะปรากฏอาการ ปญหาอปสรรคทพบสวนใหญ คอ ดานสมพนธภาพสงคม พบวา การเปดเผยขอมลการตดเชอมผลตอการด ารงชวตในสงคม และมผลตอการตดสนใจเขารบการรกษาของผปวยเอดส นอกจากนนการเปดเผยขอมลใหแกคนใกลชดทราบยงมผลตอการยอมรบใน 2 รปแบบ คอ การยอมรบแบบยนยอม และการยอมรบแบบจ ายอม

ค าส าคญ คณภาพชวต, ผปวยตดเชอเอชไอว, ผปวยเอดส, ยาตานไวรส

บทน า สถานการณโรคเอดสในปจจบนเปนปญหาส าคญใน

หลายๆ ประเทศ เนองจากเปนโรคทยงไมมวธรกษาใหหายขาดไดและเปนโรคทตองเสยคาใชจายในการดแลรกษาคอนขางสง สงผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม รวมท งการบ ร ก า รท า งดานการแพทยและสาธ ารณ สข ท ง ใน

ระดบประเทศ และระดบโลก [1] ส าหรบประเทศไทย ระยะเวลาทผานมาการพฒนาระบบบรการดแลผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสมการพฒนาเปลยนแปลงอยางเหนไดชดเจนตามแผนยทธศาสตรบรณาการปองกนและแกไขปญหาเอดสแหงชาต พ.ศ. 2550 – 2554 รฐบาลก าหนดใหบรการยาตานไวรสเอชไอวเปนสทธประโยชนภายใต


[ 150 ]

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา เพอวตถประสงคในการทจะใหผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส ไดเขาถงบรการยาตานไวรสเอชไอวไดอยางทวถงมากยงขนซงจ านวนผปวยเขาถงยาไดเปนสดสวนทเพมมากขน [2]

คณภาพชวตของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสเปนสงส าคญกลาวไดวาถาหากผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสมคณภาพชวตทดกจะสามารถมชวตอยไดยนยาว [3] มผลจากการศกษาวจยพบวาผปวยเอดสภายหลงไดรบยาตานไวรส สามารถมชวตอยไดยนยาวเชนเดยวกบคนปกตเปนเวลาหลายป นอกจากนนแลวผปวยดงกลาวหากไดรบการดแลอยางเปนองครวมทงทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคมไดเปนอยางด จะยงสามารถชวยลดภาระของครอบครวและสงคม รวมทงลดภาระของประเทศโดยรวม [4], [5]

ผลกระทบจากโรคเอดสสงผลอยางมากตอทงตวผตดเชอทงดานรางกายและจตใจ ตอครอบครว รวมทงตอสงคมและเศรษฐกจ ดงนนการทจะสงเสรมคณภาพชวตทดไดนน จ าเปนทจะตองศกษาและท าความเขาใจถงขอมล และสภาพปญหาทเกยวกบตวผตดเชอและผปวยเอดสใหชดเจน และถกตองใกลเคยงกบความเปนจรงกบชวตผตดเชอใหมากทสดวามระดบคณภาพชวตเปนอยางไร อยในระดบใด จงจะสามารถชวยสนบสนนและสงเสรมในการวางแผนพฒนาคณภาพชวตใหตรงกบสภาพทแทจรงได เพราะผตดเชอและผปวยเอดสแตละบคคลจะมลกษณะของปญหาไมเหมอนกนอนจะสงผลตอระดบคณภาพชวตทแตกตางกน [4]

จากการศกษาเอกสารและทบทวนงานวจยตางๆ พบวาไดมการศกษาถงคณภาพชวตของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสในประเดนตางๆไวพอสมควร แตไมปรากฏวามการศกษาในจงหวดรอยเอด ประกอบกบการมบรบททหลากหลายของแตละพนท จงเหนถงความจ าเปนและความส าคญทจะตองท าการศกษาในบรบทของพนทเพอใหเขาใจถงขอมล และสภาพปญหาทเกยวกบตวผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสอยางถกตองใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสดถงระดบคณภาพชวต และปจจยทมผลตอคณภาพชวต ซงขอมลทไดดงกลาวจะชวยในการจดระบบบรการหรอชวยสนบสนน และสงเสรมคณภาพชวตของผตดเชอเอชไอวและผ ปวยเอดส โดยคาดวาผลการศกษาดงกลาวจะสามารถ

สะทอนใหเหนภาพทเปนจรงในบรบทของพนท สามารถน าผลการศกษาไปใชประกอบการบรหารจดการเพอการพฒนาคณภาพระบบการบรการ ในการสนบสนนการพฒนาคณภาพชวตของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสตอไป


การศกษานเปนการศกษาเชงพรรณนา ณ จดเวลาใดเวลาหนง (Descriptive Cross-sectional analytical study) โดยใชระเบยบวธวจยแบบผสมผสาน (Mixed Method Research) เปนการศกษาทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ไดแก ผปวยเอดสทขนทะเบยนผปวยเอดสท

โรงพยาบาลธวชบร อ าเภอธวชบร จงหวดรอยเอด ในชวงเวลา ป 2552 ถงปปจจบน โดยการคดเลอกผปวยทเขารวมโครงการรกษาดวยยาตานไวรสเกน 1 ปใหความรวมมอในการใชยาและมาตามนดอยางสม าเสมอ และยนยอมในการตอบแบบสอบถาม ในจ านวนนมทงหมด 131 ราย

1 กลมตวอยางส าหรบการเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ คอ ผปวยเอดสทกรายทเขาโครงการรบยาตานไวรสเอดสในโครงการประกนสขภาพถวนหนาของโรงพยาบาลธวชบร จ านวน 131 คน เขารวมโครงการรกษาดวยยาตานไวรสเกน 1 ป , มาตรงตามนด , ใหความรวมมอในการรบประทานยาตรงตามเวลา และสามารถตดตามผลการรกษาได

2 กลมตวอยางส าหรบการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ คอ กลมตวอยางทใหขอมลคณภาพชวตโดยรวม ทมคาคะแนนคณภาพชวตทไมด 5 คน และคาคะแนนคณภาพชวตทด 7 คน ตามเกณฑการแปลผล WHOQOL–BREF–THAI รวมจ านวนทงหมด 12 คน โดยท าการสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Interview)

ระยะเวลาในการวจย ท าการเกบขอมลในชวงเดอนพฤศจกายน ถง เดอน

ธนวาคม พ.ศ.2558 (งานวจยนไดผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรม ในวนท 12 ตลาคม 2558)

เครองมอทใชในการวจย 1. เครองมอทใชในการวจยเชงปรมาณ


[ 151 ]

ท าการเกบขอมลของผปวยเอดสโดยใชแบบสอบถามทประกอบดวยขอมลทวไป ภาวะสขภาพ ค าถามเกยวกบคณภาพชวต WHOQOL–BREF–THAI [6]

2. เครองมอทใชในการวจยเชงคณภาพ แบบสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structured

Interview) โดยผ วจยใชวธการสมภาษณเชงลก ( In-depth Interview) ตรวจสอบความนาเชอถอและถกตองขอมลโดยใชวธการสอบขอมลแบบสามเสา (Data Triangulation) และขอมลทไดน าไปประกอบค าอธบายขอมลเชงปรมาณ

สถตและการวเคราะหขอมล ผ วจยน าแบบสอบถามทไดตอบเรยบรอยแลวมา

ตรวจสอบความสมบรณของขอมล และประมวลผลเบองตนดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรป Statistical Package for the Social Science for Window (SPSS for Windows) versions แบงการวเคราะหดงน

1. ขอมลเชงปรมาณ 1.1 สถตเ ชงพรรณนา (Descriptive statistic) ไดแก

จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ส าหรบอธบายขอมลทวไปของกลมตวอยาง

1.2 สถตเชงอนมาน (Inferential statistics) ไดแก ใชสถต สหสมพนธของเพยรสน(Pearson Correlation)

ในการหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระและตวแปรตามทละค (Bivariate Analysis) ทงสองตวแปรนมระดบการวดเปนชวงสเกล (Interval Scale) หรออตราสวนสเกล (Ratio Scale) โดยการทดสอบนยส าคญทางสถตแบบสองทาง (Two-tailed) และก าหนดความมนยส าคญทางสถต (Level of significant) ทระดบ 0 .05 ส าหรบเกณฑการแบงระดบคะแนนคาสมประสทธสหสมพนธ (r) แบงตามเกณฑของ Elifson [7] ซงมคาตงแต -1 ถง +1

ใชสถต Stepwise Multiple Linear Regression Analysis หรอ การถดถอยแบบพหข นตอน ในการว เคราะหหาความสมพนธหลายตวแปร (Multivariate Relationship) ซงเปนวธการทางสถตทอธบายความสมพนธของตวแปรอสระตงแต 2 ตวแปรขนไป ทมผลตอตวแปรตามตวเดยว

2 ขอมลเชงคณภาพ

ขอมลทไดจากการสมภาษณจะถกน ามาวเคราะหขอมลเชงเนอหา (Content Analysis) โดยการพรรณนา การจดกลม และการอธบายปรากฏการณทเกดขนและน ามาสนบสนนการอธบายขอมลเชงปรมาณ

การพทกษสทธของกลมตวอยาง ผศกษาไดอธบายถงการพทกษสทธของกลมตวอยางท

เขารวมในการศกษาครงนอยางละเอยดเกยวกบวตถประสงค ขนตอนในการวจย รวมทงการเกบรกษาความลบของกลมตวอยางอยางเครงครด โดยการชแจงผานพยาบาลประจ าคลนก และกลมตวอยางสามารถถอนตวออกจากการศกษาในครงนไดตามความตองการ โดยไมตองแจงเหตผลใหผวจยทราบ ในการท าวจยครงนผปวยเอดสทยนยอมเขารวมในการศกษาครงนจะไมมการลงนามในแบบฟอรมการพทกษสทธแตอยางใด


พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย มอายระหวาง 40 – 49 ป โดยมอายเฉลยอยท 43 ป ซงขอมลสอดคลองกบรายงานผ ปวยเอดสจากโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขของกรมควบคมโรค [8] สถานภาพโสดเปนสวนใหญ มอาชพรบจาง รายไดเฉลยตอเดอนอยท 6,000 บาท ดงรายละเอยดใน ตารางท 1 ซงสอดคลองกบงานวจยของกตตมา วรรณทอง และคณะ [9]


[ 152 ]

ตารางท 1 จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลทวไปของผ ปวยตดเ ชอเอชไอว/ ผ ปวยเอดส ในโรงพยาบาลธวชบร จงหวดรอยเอด

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามปจจยดานสขภาพ

จ ำนวน(n=131)

กำรเปนสมำชกเพอนชวยเพอนไมไดเปนสมาชก 88 67.2เปนสมาชก 43 32.8

ระยะเวลำททรำบวำไดรบเชอเอชไอวนอยกวา 5 ป 23 17.65-9 ป 48 36.610-14 ป 35 26.715-19 ป 21 16มากกวา 20 ป 4 3.1

ระยะเวลำทรบประทำนยำตำนไวรสนอยกวา 5 ป 39 29.85-9 ป 66 50.410-14 ป 21 16มากกวา 15 ป 5 3.8

กำรเปดเผยใหสงคมทรำบวำเปนผตดเชอเปดเผย 52 39.7ไมเปดเผย 79 60.3

กำรเคยเปนโรคตดเชอฉวยโอกำสไมเคย 68 51.9 เคย 63 48.1

เคยเปนโรคตดเชอฉวยโอกำส(ตอบไดมำกกวำ 1 ขอ)

เชอราในปาก 11 8.4ไขเรอรง 5 3.8อจจาระรวงเรอรง 10 7.6ผวหนงอกเสบเรอรง 4 3.1ปอดอกเสบ 12 9.2วณโรค 33 25.2เยอหมสมองอกเสบ 10 7.6อน ๆ ระบ… เรม 1 0.8

ยำรกษำโรคตดเชอฉวยโอกำสทไดรบไมไดรบ 99 75.6Bactrim 19 14.5Fluconazole 1 0.8Bactrim+ Fluconazole 10 7.6Dapsone 1 0.8Bactrim+ Fluco.+ Clarithro. 1 0.8

ยำตำนไวรสทไดรบGPOvir S30 37 28.2GPOvir Z 62 47.3d4T+3TC+EFV 15 11.5AZT+3TC+EFV 5 3.8อนๆ 12 9.2

ระยะของกำรตดเชอเอชไอว/เอดสระยะไมปรากฏอาการ 100 76.3ระยะทมอาการ 20 15.3ระยะโรคเอดส 11 8.4

Viral load Undetectable (ต ากวา 50 copies/ml) 87 66.4

ต ากวา 10,000 copies/ml 44 33.6มากกวา 10,000 copies/ml 0 0

ปจจยดำนสขภำพ รอยละ


[ 153 ]

ปจจยดานสขภาพของผปวยเอดส พบวา กลมตวอยางสวนใหญไมไดเปนสมาชกเพอนชวยเพอน ระยะเวลาททราบวาไดรบเชอเอชไอว และระยะเวลาทรบประทานยาตานไวรสอยระหวาง 5 – 9 ป ไมเปดเผยใหสงคมทราบวาเปนผตดเชอเอชไอว ไมเคยเปนโรคตดเชอฉวยโอกาส สวนใหญไมไดรบยารกษาโรคตดเชอฉวยโอกาส ยาตานไวรสทไดรบสวนใหญเปนสตร GPOvir Z ระยะของการตดเชอเอชไอว/เอดส สวนใหญอยในระยะไมปรากฏอาการ (Asymptomatic HIV) และ Viral load อยในระดบ Undetectable (ต ากวา 50 copies/ml) รายละเอยดใน ตารางท 2 ตารางท 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลของคณภาพชวตของผ ปวยเอดสท รบยาตานไวรสในโรงพยาบาลธวชบร จงหวดรอยเอด

*แปลผลตามเกณฑการใหคะแนนตามแบบวดคณภาพชวต WHOQOL–BREF–THAI ตารางท 4 จ านวน รอยละ และระดบคะแนนคณภาพชวตทสงสดในแตละองคประกอบสองอนดบแรก

จากผลการศกษาระดบคณภาพชวตของกลมตวอยาง พบวาคณภาพชวตโดยรวมของผปวยเอดสอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาระดบคณภาพชวตรายขอพบวา คณภาพชวตดานจตใจ มคาเฉลยอยในระดบด รายละเอยดใน ตารางท 3 โดยองคประกอบรายขอในหวขอความรสกวาชวตมความหมาย รายละเอยดใน ตารางท 4 ซงจากการสมภาษณผปวยกลมนรบยาตานไวรสมาไมนอยกวา 1 ป ตามเกณฑคดอาสาสมครเขา ( inclusion criteria) ท าการวจย เปนผลใหผปวยเอดสสวนใหญเขาสสภาวะรางกายทแขงแรง ซงเปนผลจากการไดรบประทานยา ท าใหสภาพทางดานรางกายแขงแรงสงผลใหจตใจดมากขน โดยมผลตอการใหความหมาย และคณคาในตวตนกลบคนมาอกครง

การศกษาคณภาพชวตทางดานรางกายหลงไดรบยาตาน พบวา คณภาพชวตอย ในระดบปานกลาง โดยขอ มลองคประกอบรายขอในเรองของความสามารถไปไหนมาไหนดวยตนเองมคะแนนอยในระดบสงทสด

ทงนเนองจากกลมผปวยดงกลาวหลงไดรบยาตานไวรส ท าใหสขภาพโดยรวมทางดานรางกายดขน ท าใหมอสระกลบคนมาสามารถไปไหนไดดขน รวมท งความหวงทจะออกไปท างาน เพอสรางประโยชนและคณคาใหแกตนเอง และสงคม

คณภาพชวตทางดานสงแวดลอม โดยรวมอยในระดบปานกลางโดยการไดรเรองราวขาวสารทจ าเปนในชวตแตละวนมระดบคะแนนมากทสด แสดงถงผปวยในกลมนมความตองการทจะรบรขอมลทเปนประโยชนตอการด ารงชวตของพวกเขาภายใตสภาวะทสงแวดลอมรอบขางทไดตตาพวกเขาจากสงคมขอมลจากการสมภาษณเชงลกสงแวดลอม และสภาพครอบครวของผปวยภายหลงไดรบทราบขอมลการตดเชอของผปวย จะมรปแบบของการยอมรบใน 2 รปแบบ คอ รปแบบแรกคอ การยอมรบแบบยนยอม โดยลกษณะของผ ปวยในกลมนจะเปนผ ทหารายไดหลกในการเ ลยงดครอบครว มอาชพการงานท าทแนนอน สวนใหญจะพบผปวยกลมนอยในกลมผ ปวยทมคณภาพชวตทดจากการตอบแบบสอบถาม ดวยสาเหตและรปแบบการยอมรบดงกลาว เกยวพนกบความสมพนธทางสายเลอด ความสงสาร บทบาทหนาททเกยวพนธกน การตอสท างานรวมทกขรวมสขกนใน

คณภำพชวตของผปวยเอดส Mean S.D. แปลผล

1.ดานสขภาพกาย 24.8 3.6 ปานกลาง 2.ดานจตใจ 22.61 3.44 ด 3.ดานสมพนธภาพทางสงคม 10.39 1.88 ปานกลาง 4.ดานสงแวดลอม 28.88 4.14 ปานกลาง

คณภำพชวตโดยรวม 94.21 11.95 ปำนกลำง

จ ำนวน ระดบ

(รอยละ) คะแนน

ดำนสขภำพกำยความสามารถไปไหนมาไหนดวยตนเองไดด 72 (55.0) มากความพอใจกบความสามารถในการท างาน 68 (51.9) มาก

ดำนจตใจความรสกวาชวตมความหมาย 72 (55.0) มากการมสมาธในการท างานตางๆไดด 67 (51.1) มาก

ดำนสมพนธภำพทำงสงคมความพอใจในชวตทางเพศ 73 (55.7) ปานกลางความพอใจตอการผกมตรหรอเขากบคนอน 54 (41.2) ปานกลาง

ดำนสงแวดลอมการไดรเรองราวขาวสารทจ าเปน 74 (56.5) ปานกลางการมโอกาสไดพกผอนคลายเครยด 69 (52.7) ปานกลาง

ขอค ำถำมในแตละองคประกอบ


[ 154 ]

อดต เวลามปญหามการปรกษาหารอซงกนและกน มสวนรวมในการแกไขปญหา การยอมรบในรปแบบนจากการสมภาษณสวนใหญจะเปนผปวยทมคณภาพชวตทดทกราย

รปแบบท 2 การยอมรบแบบจ ายอม เปนความสมพนธทพบในผปวยทมคณภาพชวตทไมด รปแบบการดแลผปวยในกลมนจะสมพนธกนในรปแบบทางสายเลอดเพยงเทานน มตการชวยเหลอ ความด ความประพฤตดในอดตไมคอยปรากฏ ผทท าการดแลไมไดใหความชวยเหลอหรอดแลอยางจรงใจสงผลให ผปวยสวนใหญทอยในกลมนมคณภาพชวตทไมด ลกษณะของผปวยในกลมนจะไมไดประกอบอาชพ รอเพยงเงนคาใชจายจากผดแลเทานน

คณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคมอยในระดบทนอยทสดเมอเทยบกบคณภาพชวตท ง 4 ดาน ในสวนนสามารถอธบายไดวา ขอมลในการตดเชอของผปวยเปนสงส าคญทจะตองการปกปด เพอไมใหสงคมรอบขางไดรบร และพยายามทจะรกษาสภาพความเปนตวตนของตนเองในสงคมไวใหมากทสด ตารางท 5 สมประสทธสหสมพนธของเพยรสนระหวางตวแปรอสระกบคณภาพชวตของผปวยเอดส

ตารางท 6 คาสถตการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน

ผลการศกษาปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผ ปวยเอดส พบวา รายได และระยะของการตดเ ชอ มความสมพนธกบคณภาพชวตของผปวยเอดสรายละเอยดใน ตารางท 5

ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตอยางมนยสถตในทางบวก คอ รายไดเฉลย เนองจากรายไดเปนปจจยทส าคญในการด าเนนชวต และเปนตวแทนของคณภาพชวตของบคคล ในสภาวะทเจบปวย โดยเฉพาะผ ปวยเอดสกลมนจ าเปนทตองไดรบการรกษานานตลอดชวต การมรายไดทเพยงพอท าใหสามมารถดแลตนเองไดเปนอยางด และมคณภาพชวตดกวาผมรายไดต า

สวนระยะของการตดเชอ เนองจากระยะของการตดเชอสงผลโดยตรงตอสขภาพทางดานรางกายมความสมพนธเชงลบกลาวคอ ผ ปวยเอดสทไมเคยตดเชอฉวยโอกาสจะมคณภาพชวตดกวาผ ท เคยตดเ ชอฉวยโอกาส สอดคลองงานวจยของ Bruno Pedroso et al. [10] ทพบวาผปวยเอดสทยงไมปรากฏอาการ จะมคาคะแนนคณภาพชวตสงกวาผปวยเอดสทปรากฏอาการ

ผลการศกษาปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผปวยเอดสทรบยาตานไวรสในโรงพยาบาลธวชบร คอ ปจจยดานสขภาพในเรองของระยะของการตดเชอ (p-value = 0.035) โดยมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยสามารถพยากรณคณภาพชวตของผปวยเอดสทรบยาตานไวรส ในโรงพยาบาลธวชบรไดรอยละ 12.6 และสามารถสรางสมการถดถอยพหคณเชงเสนตรง ซงเปนสมการท านายในรปคะแนนดบ ดงน

Y = 0.279 + (-0.217) (ระยะของการตดเชอ)

(1) นอกจากนนแลวขอมลเชงคณภาพทไดในการสมภาษณ

ผปวยเอดสทมคณภาพชวตโดยรวมทอยในระดบดทงหมดพบวาเปนผปวยทอยในระยะไมปรากฏอาการ กลาวคอไมเคยตดเชอฉวยโอกาส แตจะพบการตดเชอฉวยโอกาสในในกลมผปวยระดบคณภาพชวตทไมด

สรปผลการศกษาวจย สรปการศกษาคณภาพชวตของผปวยตดเชอเอชไอว /

ผปวยเอดสทมารบบรการทคลนกยาตานไวรสโรงพยาบาลธวชบร อ าเภอธวชบร จงหวดรอยเอด ขอมลในขางตน คอ

ตวแปร ระดบควำมสมพนธ

- รายได 0.203* 0.036 ต า - ระยะของการตดเชอ -0.283* 0.023 ต า

p-value

* คาระดบนยส าคญนอยกวา 0.05

คณภำพชวต

r

ตวแปร B Beta t p-value

- ระยะของการตดเชอ -0.217 -0.201 -2.137 0.035

คาคงท =0.279, F=1.102, p-value < 0.05 ,R=0.355 ,R2=0.126


[ 155 ]

การใชแบบสอบถามในการตอบเพอใหทราบขอมลทวไปของกลมผ ปวยเอดสทท าการศกษา และการใชสถตในการวเคราะห ท าใหเราเหนภาพโดยรวมของขอมลทางกายภาพตลอดจนถงปจจยท มผลตอคณภาพชวตผ ปวยเอดสในขณะเดยวกน ขอมลดงกลาวสะทอนถงตวตน และความเปนจรงในผปวยเอดสดงกลาวไดไมคอยชดเจน ผท าการวจยจงไดท าการสมภาษณผปวยกลมดงกลาว เพอใหเหนถงภาพลกษณทแทจรง ความจรงทเกดขนเกยวกบบรบทถงรปแบบความเชอ ความตองการตอคณภาพบรการสงเปลยนแปลงทเกดขนหลงการตดเชอเอชไอว ทสงผลตอบรบทการยอมรบ และการด ารงชวตของผปวยเอดสในครอบครว สงคม และชมชน ตลอดจนรปแบบในการดแลตนเองทงทางดานรางกาย และจตใจ เพอใหทราบถงปจจยตางๆทสะทอนตอคณภาพชวตของผปวย และขอมลทไดจากการศกษาพบวาระยะของการตด เ ชอ มผลตอ คณภาพชวตผ ป วย เอดส ประกอบกบความสมพนธขอมลเ ชงคณภาพทไดว เคราะหจากการสมภาษณพบวา ผปวยกลมทมคณภาพชวตทด จะเปนกลมทภายหลงการรบรวาตนเองตดเชอเอดสแลวตดสนใจเขารบการรกษากอนทจะมอาการแทรกซอน ขอมลดงกลาวจงน ามาสขอเสนอแนะในการน าผตดเชอเขาสระบบของการรกษาดวยยาตานไวรสใหเรวทสดเพอรกษาระดบของคณภาพชวตทดของผปวย

กตตกรรมประกาศ การศกษานส าเรจลลวงไดดวยความกรณาอยางยงจาก

ผศ.ดร. วบลย วฒนนามกล ทไดใหค าปรกษา ใหขอคดเหน ขอเสนอแนะ ขอขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลธวชบร และเจาหนาททเกยวของ ผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสทกทานทไดใหความรวมมอในการใหขอมลทเปนประโยชนแกการศกษาในครงน


ชษณ พนธเจรญ. (บรรณาธการ). (2552). คมอทกษะการสอสารเพอดแลผตดเชอเอชไอว และครอบครว. กรงเทพฯ: ธนาเพรส.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 7. (2557). การพฒนาศกยภาพบคลากรทใหบรการดแลรกษาผตดเชอเอชไอว ผปวยเอดส เรองการตรวจวนจฉย และการดแลรกษาผตดเชอเอชไอว ผ ปวยเอดส ตามแนวทางการรกษาระดบชาต ป 2557. ขอนแกน: ส านกงาน. (เอกสารอดส าเนา)

World Health Organization. (2 0 1 5 ) . The World Health Organization Quality of Life (WHOQOL). Retrieved November 1 , 2 0 1 5 , from http://www.who.int/mental_health/publications/whoqol/en/

พกล นนทชยพนธ. (2539). รปแบบการพฒนาศกยภาพในการ ดแลตนเองของ ผตด เ ชอ เอชไอว / เอดส . วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฎบณฑต สาขาพ ย า บ า ล ศ า ส ต ร บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย มหาวทยาลยมหดล.

ยงยศ ธรรมวฒ. (2550). คณภาพชวตผปวยโรคเอดสทรบยาตานไวรส โรงพยาบาลหลงสวน จงหวดชมพร. คนเ ม อ 2 0 เ ม ษ า ย น 2 5 5 7 , จ า ก http://www.dmh.go.th/sty_lib/abs/details.asp?id=3655

สวฒน มหตนรนดรกล, วระวรรณ ตนตพวฒนสกล, & วนดา พมไพศาลชย. (2554). เครองชวดคณภาพชวตของอ ง ค ก า รอน าม ย โ ลก ชด ย อ ฉบ บภ าษ า ไทย (WHOQOL–BREF–THAI). คนเ มอ 25 ตลาคม 2557, จาก http://www.dmh.go.th/test/whoqol/

Elifson, W.K. (1990). Fundamentals of social statistics. 2nd ed. New York: MeGraw-Hill.

ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2555). สรปสถานการณผปวยเอดสและการตดเชอเอชไอว ประเทศไทย. คนเมอ 25 ตลาคม 2557, จาก http://www.boe.moph.go.th/report.php?cat=1 9&id=1268

กตมา วรรณทอง, ณฐมน มลศรแกว, & สมภพ ไทยานนท. (2553). คณภาพชวตของผตดเชอเอชไอ

วและผปวยเอดสในจงหวดอบลราชธาน: การ


[ 156 ]

ประเมนโดยแบบวด WHOQOL-HIV- BREF. สารนพนธหลกสตรเภสชศาสตรบณฑต คณะเภสชศาตร มหาวทยาลยอบลราชธาน.

Bruno Pedroso, Gustavo Luis Gutierrez, Edison Duarte, Luiz Alberto Pilatti, & Claudia Tania Picinin. (2011, 26 October). Quality of Life Assessment in People

Living with HIV/AIDS: Clarifying the WHOQOL-HIV and WHOQOL-HIV-Bref Instruments. Global View of HIV Infection. Retrieved April 24, 2016, from http://www.intechopen.com/books/global-view-of-hiv-infection


[ 157 ]

จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล (Quality Consciousness of Hospital Pharmacists)

วภาพร อตมะ1 * และ วรรณ ชยเฉลมพงษ 2

1 ภ.บ., กลมงานเภสชกรรมและคมครองผบรโภค โรงพยาบาลจตรพกตรพมาน 2ปร.ด., คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน


บทคดยอ

บทน า: การพฒนาเภสชกรโรงพยาบาลใหเกดความตระหนกใสใจในงานทท า เกดการเรยนรพฒนาตนเองและหนวยงานอยางสม าเสมอตอเนอง มความจ าเปนอยางยงทตองพฒนาเภสชกรใหมจตส านกคณภาพ เพอใหสามารถปฏบตงานเภสชกรรมไดอยางมคณภาพ ลดความเสยงการเกดอนตรายตอชวตและทรพยสนจากการเกดความคลาดเคลอนทางยาและอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา

วตถประสงค: เพอก าหนดความหมายของค าวา “จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล” และ อธบายมมมองของผใหขอมลส าคญทมตอจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล

วธด าเนนการวจย: การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ เกบรวบรวมขอมลจากการศกษาเอกสารงานวจย และต าราทเกยวของ และการสมภาษณเชงลกเภสชกรผใหขอมลส าคญ จ านวน 6 คน วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา และสงเคราะหขอมลทไดจากผลการศกษาทง 2 สวน

ผลการศกษา: จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล หมายถง ภาวการณทเภสชกรโรงพยาบาลตระหนกร มสต รสก คดทจะท าในสงทถกตองตงแตแรก ตลอดจนรบรถงผลกระทบทจะเกดจากการปฏบตงาน สามารถคนหาปญหาและแกไขปญหาในการปฏบตงาน ท างานใหมคณภาพตามมาตรฐานและจรรยาบรรณวชาชพเภสชกรรมโรงพยาบาล และมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เพอใหเกดการท างานทมประสทธภาพ โดยค านงถงความปลอดภยของผปวย ตอบสนองความตองการและเปนทพงพอใจของผรบบรการ

สรป: การศกษานเปนการบกเบกแนวคดเรองจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล ชวยกระตนการพฒนาเภสชกรโรงพยาบาลเพอใหเกดการพฒนาคณภาพงานเภสชกรรมโรงพยาบาล สามารถน าไปใชในการสรางแบบวดจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล และวางแผนพฒนาเภสชกรเพอใหเกดการพฒนาคณภาพงานเภสชกรรมโรงพยาบาลตอไป

ค าส าคญ จตส านก, จตส านกคณภาพ, จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล

บทน า ปจจบนการด าเนนงานเภสชกรรมโรงพยาบาล มการ

พฒนางานเปนรปธรรมอยางตอเนอง อนเ นองมาจากกระบวนการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล โดยมการท ากจกรรมการบรหารความเสยง การประกนคณภาพและการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง [1] การประกนคณภาพมขอดคอ “การคนหาปญหาท าไดงายและเหนผลในระยะสน

สงเสรมมาตรฐานของสาขาวชาชพเฉพาะ และสามารถใชในการประเมนผลงานของตวบคลากรไดด” [2] ซงการพฒนางานเภสชกรรมนน เนนการพฒนาคณภาพของระบบยาในโรงพยาบาล โดยมการพฒนางานตาง ๆ ใหเปนระบบ เชน การตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา การประเมนการใชยา การเฝาระวงการใชยาความเสยงสง (high alert drugs) เปนตน มการตดตามตวชวดการท างานเพอใหเกดการ


[ 158 ]

พฒนางานอยางตอเนอง เชน การวดความคลาดเคลอนทางยา การวดระยะเวลารอคอย ความพงพอใจของผรบบรการ ทงนในการด าเนนงานระบบยา สามารถเกดปญหาขนไดในทกขนตอนของกระบวนการใชยา หากผทเกยวของไมตระหนก ไมระมดระวงอาจท าใหเ กดความผดพลาดหรอความคลาดเคลอนได ซงปญหานสามารถปองกนและแกไขไดจากการท างานของบคลากร มรายงานวา ปญหาความผดพลาดจากการท างาน ประมาณ 80 เปอร เ ซนต เ กดจากการปฏบตงานของพนกงาน ประมาณ 20 เปอรเซนต เปนความผดพลาดจากเครองมอ อปกรณ หรอสภาพแวดลอมในการท างาน [3]

จตส านกคณภาพ (quality consciousness) คอ “การตระหนกรถงความคด ความรสก และการกระท า สามารถตดสนใจทจะปฏบตในสงทตอบสนองตอความคาดหวงและความตองการของลกคา หรอผใชบรการดวยความถกตองตามมาตรฐานวชาชพเพอใหเกดความปลอดภย และความพงพอใจ”[4] จตส านกคณภาพจะชวยลดปญหาความผดพลาดในการท างาน ปองกนการเกดความผดพลาดซ าแลวซ าเลา ชวยใหมความรบผดชอบและปฏบตหนา ทอยาง เตมความสามารถ มความตระหนกตอการท างานอยางมคณภาพ เหนแกประโยชนสวนรวม ท าใหบรรลเปาหมายอยางมประ สท ธภาพ [3] จ ตส า น ก คณภาพของ บคลากร มความส าคญตอการพฒนาคณภาพขององคกร จากการศกษาในบรษทอเลกทรอนกสในญปนและสหรฐ จตส านกคณภาพมผลตอกลยทธคณภาพและระบบการควบคมการจดการ บรษทในญปนทประสบผลส าเรจในการด าเนนงานจะใหความส าคญกบพนกงานในการเสนอขอคดเหนเพอปรบปรงคณภาพและกระบวนการท างาน ซงพบวาบรษทในญปนใหความส าคญ ในการจดการคณภาพทางการผลตมากกวาบรษทในสหรฐ [5] และพบวาบรษทในประเทศจนมการพฒนาหนวยงานโดยการเพมจตส านกคณภาพในบคลากรทางการผลต โดยบรษทขนาดใหญจะมการด าเนนงานและมระบบควบคมการจดการคณภาพไดชดเจนกวาบรษทขนาดเลก และพบวาในบรษทขนาดใหญจะมระบบการใหรางวลตามผลงานและขอเสนอแนะทมคณภาพ ซงมความสมพนธกบการก าหนดเปาหมายคณภาพและ

ความส าคญเชงกลยทธ ท าใหบรษทมการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง [6] นอกจากนยงมการศกษาประสทธภาพในการด าเนนงานในโรงแรมระดบนานาชาต พบวา จตส านกคณภาพ การจดการดานวฒนธรรมคณภาพ และพฤตกรรมบรการมผลตอการเพมประสทธภาพในการด าเนนงานขององคกร และในสวนของพฤตกรรมบรการทดนนเปนผลมาจากการมจตส านกคณภาพ [7] โดยพบวาองคกรทประสบความส าเรจในการพฒนาคณภาพทวทงองคกรนน ผบรหารมความมงมนและมเปาหมายทชดเจนในการพฒนาคณภาพ โดยหลกส าคญในองคกรกคอคณภาพของคน หรอการทคนมจตส านกคณภาพ [8]

การ ท จะพฒนา จตส า น ก คณภาพของ เภสชกรโรงพยาบาลไดน น ควรท าความเขาใจใหชดเจนกอนถงแนวคด ความส าคญ และปจจยตางๆทมผลตอการพฒนาจตส านกคณภาพ ดงนน การศกษานจงมวตถประสงคเพอก าหนดความหมายของค าวา “จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล” และ อธบายมมมองของผใหขอมลส าคญในเ รองความส าคญของจตส า นก คณภาพของ เภสชกรโรงพยาบาล ลกษณะของเภสชกรโรงพยาบาลทมจตส านกคณภาพ ตลอดจนถงแนวทางการพฒนาจตส านกคณภาพใหกบเภสชกรโรงพยาบาล


การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยมการด าเนนการวจย 2 ขนตอน คอ 1) การสงเคราะหแนวคด ทฤษฎทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ 2) การสมภาษณเชงลกผใหขอมลส าคญ ดงน

การสงเคราะหแนวคด ทฤษฎทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ท าโดยสบคนขอมลบทความ และงานวจยโดยใชค าส าคญ ไดแก จตส านก, คณภาพ , จตส านกคณภาพ, awareness, consciousness, quality, quality awareness, quality consciousness ท า ก า ร ส บ ค น จ า กฐานขอมล โครงการเครอขายหองสมดในประเทศไทย ( ThaiLIS Digital Collection: TDC) แ ล ะ ฐ า น ข อ ม ล ScienceDirect รวมถงการศกษาคนควาจากต าราจตวทยา ตลอดจนถงงานวจยทเกยวของกบคณภาพของงานเภสช


[ 159 ]

กรรม เพอใหไดแนวคดและทฤษฎเกยวกบจตส านก คณภาพ จตส านกคณภาพ และคณภาพของงานเภสชกรรม จากนนท าการวเคราะห และสงเคราะหขอความรางของความหมาย และองคประกอบของจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล

การสมภาษณเชงลก โดยมผใหขอมลส าคญจ านวน 6 คน ท าการสมภาษณชวงเดอนมกราคม พ.ศ. 2558 ถง มนาคม พ.ศ. 2558 โดยผใหขอมลส าคญแตละคนมคณสมบตส าคญดงน

ผ ใหขอมลส าคญ คนท 1 เปนผ ทรงคณวฒท งทางวชาการและวชาชพทไดรบการยกยองนบถอและเปนทประจกษอยางกวางขวาง เปนผ เยยมส ารวจรนแรกของสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) (สรพ.) และ เ ปนผ ผลกดนให เ กดการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลทวประเทศ

ผใหขอมลส าคญคนท 2 เปนผท มความเชยวชาญดานการบรหารเภสชกรรม มประสบการณการท างานบนเสนทางสายวชาชพเภสชกรรมกวา 35 ป เคยด ารงต าแหนงนายกสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย)

ผใหขอมลส าคญคนท 3 เปนผทปฏบตงานดวยความเสยสละและอทศตนเพอการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลและวชาชพเภสชกรรมโรงพยาบาล ไดรบรางวลเภสชกรคณากรจากสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย) เปนผ เ ย ยมส ารวจของ สรพ. และของสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล

ผใหขอมลส าคญคนท 4 เปนผทมความร ความสามารถ และมสวนรวมในการพฒนาวชาชพเภสชศาสตรอยางตอเนอง มผลงานเปนทประจกษ ไดรบรางวล เภสชกรชนบทดเดน จากสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย)

ผใหขอมลส าคญคนท 5 เปนผบกเบกงานคณภาพความปลอดภยของผปวย เปนประธานกลมเภสชกรผปฏบตงานดานการ ตดตามอาการไ มพงประสงคจ ากการใชยา (ADCoPT) ของสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย)

ผใหขอมลส าคญคนท 6 เปนผเชยวชาญดานการพฒนาระบบสารสนเทศทางยาเพอใหเกดความปลอดภยดานยา เปน

วทยากรดานการประยกตระบบสารสนเทศกบระบบยาทงในและนอกโรงพยาบาล และเปนผเยยมส ารวจของ สรพ.

การเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกน ผวจยเปนผท าการสมภาษณ และบนทกเทปการสมภาษณ เมอสมภาษณเสรจในแตละครง ผวจยท าการถอดเทปค าตอค า ท าการวเคราะหขอมลทไดโดยใชวธวเคราะหเนอหา ระหวางการสมภาษณ หากมขอความใดทแสดงถงความไมชดเจนในขอมล ผวจยจะขอผใหขอมลขยายความในเนอหาทกลาวถงอกครงหนง ระหวางการวเคราะหขอมล หากมความไมชดเจนในขอมล ผวจยท าการสอบถามยนยนจากผใหขอมลกอน ในกรณทไมสามารถยนยนขอมลทสงสยได จะไมน าขอมลนนมาวเคราะห บรณาการผลทไดจากการสงเคราะหแนวคด ทฤษฎทไดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ และผลทไดจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลส าคญ เพอก าหนดความหมายและองคประกอบของจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล การศกษานผานการรบรองจากคณะกรรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยขอนแกน เลขทโครงการ HE572280

ผลการศกษาวจย

1. ความหมายของ “จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล”

1.1 ผลจากการสงเคราะหแนวคด ทฤษฎทไดเอกสารและงานวจยทเกยวของ สามารถสรปไดวา จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล หมายถง ความตระหนก ร ความรสก ความคดของเภสชกรในการทจะท าสงทถกตองตงแตแรก การรบรถงผลกระทบทเกดจากการปฏบตงาน การท างานใหม คณภาพตามมาตรฐานวชาชพเภสชกรรมโรงพยาบาล โดยค านงถงความปลอดภย เหมาะสม และสงผลดตอการรกษาของผปวย ตอบสนองความตองการและเปนทพงพอใจของผรบบรการ

1.2 ผลจากการสมภาษณ เมอพจารณาถงความหมายของจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาลตามความเหนของผ ใหขอมลส าคญ ซงตางกมความคดเหนไปในทางเดยวกนแลว ท าใหสรปไดวา จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล หมายถง การทเภสชกรโรงพยาบาลมความ


[ 160 ]

ตระหนกร มสต ความรสก การรบรทจะท าสงทถกตองในการด าเนนงานตามตามมาตรฐานวชาชพเภสชกรรมและจรรยาบรรณวชาชพ เพอใหเกดการท างานทมประสทธภาพเปนไปตามเปาหมายและมการพฒนาอยางตอเนอง สามารถคนหาปญหาและแกไขปญหาในการปฏบตงานไดสงผลใหเ กดความปลอดภยจากการใชยา และตอบสนองความตองการของผมารบบรการ

“มนตองตระหนกรอยในใจเราเลยวาท าอยางไรผ ปวยจงจะปลอดภยอนแรกสดและสองจะท าอยางไร กจะตองท างานใหคมคา มประสทธภาพ และกถกตอง และเอาทค า (outcome) ออกมาคอความปลอดภยของผปวย”

“ มนมเปาหมายชดเจนอยแลวคอเราจะดแลดานยา เราจะท าอยางไรใหคนไขปลอดภยจากการใชยาในบทบาทของ เภสชกร เฉพาะนน จตส านกคณภาพของเภสชกร เนยะ มนไมตองมใครมาบอก”

1.3 สรปความหมาย และองคประกอบของ “จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล” จากการสงเคราะหเอกสารและงานวจยทเกยวของและจากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ สามารถสรปไดวา “จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล หมายถง ภาวการณทเภสชกรโรงพยาบาลตระหนกร มสต รสก คดทจะท าในสงทถกตองตงแตแรก ตลอดจนรบรถงผลกระทบทจะเกดจากการปฏบตงาน สามารถคนหาปญหาและแกไขปญหาในการปฏบตงาน ท างานใหมคณภาพตามมาตรฐานและจรรยาบรรณวชาชพเภสชกรรมโรงพยาบาล และมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เพอใหเกดการท างานทมประสทธภาพ โดยค านงถงความปลอดภยของผปวย ตอบสนองความตองการและเปนทพงพอใจของผรบบรการ”

โดยจตส า นกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล ประกอบดวย 3 องคประกอบ ดงน

1.3.1 มตการรบร หมายถง ภาวการณตระหนกรถงคณคาของวชาชพเภสชกรรม ตระหนก ร ถงความคด ความ ร สก ท มตอตนเองในดานบทบาทหนา ท ความรบผดชอบ เปาหมายในการท างานทมตอผปวย ความตงใจในการปฏบตงานเพอความปลอดภยของผ ป วย เพ อ

ประโยชนของสวนรวม รวมทงการตระหนกรถงความส าคญและแนวทางในการปฏบตงานอยางมคณภาพ

1.3.2 ม ต ก า ร ตด ส น ใ จ แ ก ไ ข ป ญห า ห ม า ย ถ ง ความสามารถในการพจารณาและประเมนสถานการณ ระบปญหา สาเหตและวธการแกไขปญหาทเกดขน กระตอรอรนในการมสวนรวมเพอแกไขปญหาเชงคณภาพ รวมท งสามารถด าเนนการปองกนและแกไขปญหาทเกดขนไดอยางเปนระบบ

1.3.3 มตการปฏบต หมายถง พฤตกรรมการปฏบตและพฒนาระบบงานของเภสชกรโรงพยาบาล ไดแก การก าหนดเปาหมายการท างาน การปฏบตงานตามระเบยบ การคนควาหาความรทเกยวของ การใหบรการทางวชาชพ การปฏบตตนใหเปนแบบอยางทด การปฏบตงานรวมกบผอน เพอพฒนาคณภาพของงานอยางตอเนอง

2. จตส านกคณภาพของเภสชโรงพยาบาล มมมองของคนใน

2.1 จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล...ไมเคยไดยน

ผ ใหขอมลส าคญทกคนไมเคยไดยนค าวาจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล แตสวนใหญเคยไดยนค าวา จตส านก และใหความหมายของจตส านก วาเปนอะไรทอยในใจของแตละบคคลทเปนความตระหนกร ความมสต ความรสก จตส านกนไดรบการปลกฝงต งแตเดกผานการเลยงดของครอบครว ผานความเชอ ความศรทธา และแสดงออกมาเปนพฤตกรรมในทสด

ส าหรบความหมายของค าวาคณภาพนน ผใหขอมลส าคญลวนแสดงความเหนไปในแนวทางเดยวกนคอ คณภาพ เปนการท าสงทถกตอง ปราศจากขอผดพลาด เกดความปลอดภย มประสทธภาพ เปนไปตามมาตรฐาน ตอบสนองความตองการและลกคาพงพอใจ และใหความหมายของค าวา จตส านกคณภาพ คอ การรบร การตระหนกร มสต ความรสก ซงถกปลกฝงตงแตเดก ผานความเชอ ความศรทธา แสดงออกเปนพฤตกรรมในการท าหนาทตามแนวทางปฏบต ท าในสงทถกตอง ปราศจากขอผดพลาด ปฏบตตามเปาหมายเพอใหเกดความปลอดภย มประสทธภาพ เปนไปตาม


[ 161 ]

มาตรฐาน และมการพฒนาอยางตอเนอง เกดความปลอดภย ตอบสนองความตองการและลกคาพงพอใจ

“เปนอะไรทอยขางใน มนตองเกดขนเอง มนเปนสงทอยขางใน และเปนตวทก าหนดพฤตกรรมทแสดงออกมา”

“จตส านก หมายถง ความรสก การรบร ความรสกรบผดชอบในเรองใดเรองหนง เราก าลงรตววาเรารสกอยางไรตอสงนน เหมอนเรารวาเรารสกอยางไร เราคดอยางไร”

2.2 จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล...คดด มระบบ ท าไดด มความเปนวชาชพ

ผใหขอมลส าคญ มความเหนวาเภสชกรโรงพยาบาลทมจตส านกคณภาพจะมคณลกษณะทแตกตางหลากหลาย ซงสามารถสรปไดดงน 1) มคณธรรมจรยธรรม เสยสละ คดถงสวนรวมและมจตสาธารณะ 2) มมนษยสมพนธท ด มพฤตกรรมบรการทด 3) กระตอรอรน มงมน ตงใจท างาน รบทบาทหนา ท ปฏบตงานตามระบบทวางไว มความรบผดชอบและก าหนดเปาหมายในการท างาน 4) ท างานเปนระบบ ท างานเปนทม มองเชงระบบ ท างานในเชงรกและรจกบรหารความเสยง 5) ท างานไดด บรรลเปาหมาย มผลงานเดนชด ไดรบค าชนชมจากการปฏบตงาน 6) มทกษะในการสอสารทด ทกษะในการสอนคนอนในการด าเนนงานและสามารถแกไขปญหาเองได 7) น าเสนอและเผยแพรผลงานการพฒนาคณภาพผานชองทางตาง ๆ 8) รบฟงเสยงสะทอน ยอมรบและปรบปรงพฒนาตนเอง 9) คนควาขอมลมาพฒนาตนเอง และงานทรบผดชอบ เพอพฒนาคณภาพ พฒนาวชาชพ

“มการท างานเปนระบบ หรอมขอผดพลาดนอย หรอเมอมขอผดพลาด พยายามทจะน าขอผดพลาดนนมาปรบปรงใหดยงขนไป”

“มความพรอม เรยนร ม งมน ใฝร เรยนร ยอมรบในเรองของความผดพลาด บกพรอง ยอมรบทจะเรยนรปรบปรงและพฒนาตนเองตลอด”

“คนทจะมจตส านกคณภาพไดกจะตองเปนคนด มคณธรรมจรยธรรม คดดท าด และรวาตวเองควรท าอยางไรเปนวชาชพตองเปนโปรเฟสชนเนล (professional)”

2.3 จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล...คนมคณภาพ โรงพยาบาลมคณภาพ วชาชพมการพฒนา

ในมมมองทมตอความส าคญของจตส านกคณภาพนน ผใหขอมลเหนวาหากเภสชกรโรงพยาบาลมจตส านกคณภาพ กจะท าใหเกดผลดตอท งตวเภสชกรเอง โรงพยาบาล และวชาชพ โดยชวยใหเภสชกรเปนคนคณภาพ สงผลใหโรงพยาบาลมคณภาพ และพฒนาวชาชพได ในทสดแลวจะสงผลตอเปาหมายการประกอบวชาชพนนคอ ผปวยมสขภาวะทดขน หรอหายจากอาการเจบปวย และเกดความปลอดภยจากการใชยา

จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล ชวยใหเภสชกรเปนคนมคณภาพ นนคอ เภสชกรท างานไดอยางมออาชพไมเกดความผดพลาดในการท างาน มการปรบปรงและพฒนาคณภาพงานตลอดเวลา ท าใหไดรบความชนชม การยอมรบจากผปวย เพอนรวมงานทงในวชาชพเดยวกนและวชาชพอน มความสขในการท างาน นอกจากน นแลว จากการทผ ประกอบวชาชพ ซงในทนคอเภสชกร เปนคนมคณภาพทมการพฒนาคณภาพงานอยางตอเนองนน ยอมสงผลตอการพฒนาวชาชพไดในทสด

จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล มสวนชวยใหหนวยงานเปนโรงพยาบาลทมคณภาพ เนองจากเภสชกรทมคณภาพจะเปนสวนหนงของการพฒนาระบบงาน ชวยเปนแบบอยางทดใหกบคนในโรงพยาบาล ชวยกระต นใหมบรรยากาศทดในการท างาน เกดการท างานเปนทม ชวยใหใชทรพยากรในโรงพยาบาลอยางคมคา โรงพยาบาลมมาตรฐานและคณภาพในการดแลรกษาผปวย ไมเกดการรองเรยน ผรบบรการพงพอใจ ชวยใหโรงพยาบาลผานการรบรองคณภาพโรงพยาบาล ท าใหโรงพยาบาลมชอเสยงในดานการมมาตรฐานและความปลอดภย

“สดทายผปวยปลอดภย ถาโรงพยาบาลด มคณภาพทดตามมาตรฐาน ผ ปวยปลอดภยคนกอยากเขามาโรงพยาบาลเยอะ ปลอดจากการฟองรอง”

2.4 จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล…สรางได

สบเนองจากการทผใหขอมลตระหนกถงความส าคญของการมจตส านกคณภาพ ดงน น จงควรมการพฒนา


[ 162 ]

จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล ซงผใหขอมลเหนพองกนวา สามารถท าไดหลายวธ ไดแก 1) พฒนาโดยหวหนางาน โดยมการตดตามและประเมนผล เปดโอกาสใหตดสนใจแกไขปญหาดวยตนเอง 2) การฝกอบรม เชน การสงไปอบรมนอกสถานทหรอการฝกอบรมผานการปฏบตจากการท างานจรง 3) สรางบรรยากาศทดในการท างาน สรางการมสวนรวมในการท างาน มการท างานเปนทม ชวยกนเสนอทางเลอกในการแกไขปญหา 4) การสรางแรงจงใจ เชน การชนชมคนท าด การใหรางวล และความกาวหนาในสายงาน 5) เปดเวทการเรยนร ใหมการน าเสนอผลงาน เกดการแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาคณภาพ เชน เวทมหกรรมคณภาพทงภายในและภายนอกหนวยงาน

“ตองมโมเดลทด ถาเผอวาหวหนาไมเวรค (work) ยาก หวหนามบทบาทสงมาก เขาตองเปนโมเดลทด โอเคละเขาอาจจะมลกนองทด แลวเคาจะมาเสยสละทงปทงชาตมนเปนไปไมไดหรอก แตอกอยางถาหวหนาทฉลาดตองยกลกนองคนนนเปนตวอยางทด หวหนากตองไปใชมมมองดานการบรหารจดการเปนหลก”

“การสรางการมสวนรวม ไมใชบอกใหแกปญหา แตท าอยางไรใหเคาเหนวานคอปญหา และเปนปญหาทเคาควรจะเขามาชวยแก เพราะถาเคาไมมาชวยแกปญหากจะเกดขนซ า ๆ ถาเคามาชวยแกมนจะท าใหดขน”

2.5 จตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล…ปจจยสนบสนน และฉดรง

การทเภสชกรโรงพยาบาลจะมจตส านกคณภาพนน ผใหขอมลส าคญ มความเหนวามปจจยทอาจชวยเออ ชวยสนบสนน หรอฉดรงขดขวางการพฒนาจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาลได ไดแก วฒนธรรมคณภาพของโรงพยาบาล การท างานเปนทม การมแบบ

อยางทดของผน า สงแวดลอมในการท างาน การเหนคณคาในสงทท า ภาระงาน ความเขาใจในมาตรฐานของการปฏบตงาน และ ความส าเรจหรอความลมเหลวในการท างาน

“การมวฒนธรรมคณภาพและเปดเผยได การยอมรบวาความผดพลาด คอการเรยนรรวมกน เวลาผดพลาดมาเรยนรรวมกน วเคราะหรวมกน เพอไมใหมนเกดอก ไมใช ซกใตพรม”

สรปผลการศกษา

เมอพจารณาผลการศกษา สามารถสรปความหมายของจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล และมมมองของผใหขอมลไดเปนกรอบแนวคดตามรปท 1 กรอบแนวคดจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล

การศกษานเปนการศกษามมมองของกลมผใหขอมลส าคญ ซงเปนกลมผน าดานวชาชพ อาจยงไมครอบคลมถงมมมองของผเกยวของกลมอน ๆ เชน มมมองของเภสชกรโรงพยาบาลทเปนผปฏบตงาน ทอาจใหความเหนหรอมมมมองทแตกตางออกไปได อยางไรกตาม การศกษาครงนนบไดวาเปนการบกเบกแนวคดเรองจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล ทจะน าไปสการพฒนาเภสชกรโรงพยาบาลในอนาคต

นอกจากนนแลวยงสามารถน าผลทไดไปใชเปนขอมลส าหรบการสรางแบบวดจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล เพอเปนเครองมอในการวดจตส านกคณภาพของเภสชกร ท าใหทราบวาเภสชกรมจตส านกคณภาพอยในระดบใดและมสวนใดบางทตองไดรบการพฒนาตอไป


[ 163 ]

รปท 1 กรอบแนวคดจตส านกคณภาพของเภสชกรโรงพยาบาล

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณผ ใหขอมลทกทานทไดสละเวลาและให

ขอมลส าคญในการด าเนนการวจยในครงน

เอกสารอางอง 1. ธนพร มาสมบรณ. (2551). ปจจยทมผลตอการพฒนาและ

รบรองคณภาพโรงพยาบาล:กรณศกษาโรงพยาบาลรามาธบด. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานโยบายสาธารณะ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

2. อนวฒน ศภชตกลและจรตม ศรรตนบลล. (2543). คณภาพของระบบสขภาพ. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

3. ทองพนชง พงษวารนทร. (2552). จตส านกคณภาพสรางไดจรงใน 120 วน. กรงเทพฯ: Think Beyond.

4. ศรพนธ เวชสทธ. (2546). การพฒนาบคลากรดานสขภาพแบบองครวมเพอสรางจตส านกคณภาพ.

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาอาชวศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

5. Daniel, S., Reitsperger, W. & Gregson, T. (1995). Quality consciousness in Japanese and US electronics manufacturers: An examination and management control systems on perceptions of the importance of quality to expected management rewards. Management Accounting Research, 6(4), 367–382.

6. Daniel , S.J., Lee, D. & Reitsperger, W.D. (2014). Raising quality consciousness among Chinese manufacturing personnel: Testing the effectiveness of performance management tools. Asia Pacific Journal of Management, (31), 549-573.


[ 164 ]

7. Deng, Wei-jaw, Sung, Ming-lu & Huang, Hsiu-li. (2010). The Influence of Quality Management Culture, Quality Consciousness, and Service Behavior for Operating Efficiency. The Business Review, Cambridge, 15(2), 152-157.

8. Irani, J.J. (2011). Quality conscious. Tata Review May 2011, Retrived September 30, 2014, from http://www.tata.com/pdf/tata_review _may_11/review_quality_conscious.pdf.


[ 165 ]

ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน

(Key Performance Indicators for Chief of Pharmacy Department in District

Hospital in Khon Kaen Province)

วภารตน ลชยกจเจรญ1* และ วรรณ ชยเฉลมพงษ2

1ภ.บ., กลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลภเวยง 2ปร.ด., คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน


บทคดยอ บทน า: การก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานกลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค ใชแนวคดการถายทอดตวชวดจาก

บนลงลาง และการถายทอดตวชวดการปฏบตงานจากหนวยงานทเกยวของปจจบนยงไมมการรวบรวมและวเคราะหลกษณะของตวชวดดงกลาว ตลอดจนยงไมมการพจารณาถงมมมองของผบรหารโรงพยาบาล

วตถประสงค: ส ารวจตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน ศกษาความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนทมตอผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน และวเคราะหความสอดคลองของตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานฯ กบความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาล

วธด าเนนการวจย: เปนการวจยเชงพรรณนา เกบขอมลโดยใชแบบบนทกขอมล เพอบนทกขอมลจากโรงพยาบาล 12 แหง และใชแบบสมภาษณกงโครงสราง เพอสมภาษณผอ านวยการโรงพยาบาล 11 คน วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา และความถ

ผลการศกษา: (1) ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯโรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน 12 แหง ในภาพรวมมจ านวน 39 รายการ ครอบคลมเกอบทกงาน ยกเวนงานการผลต โดยงานบรการเภสชกรรม เปนงานทมตวชวดมากทสด เมอพจารณาเปนรายโรงพยาบาล พบวา โรงพยาบาลหลายแหงมตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯไมครอบคลมทกงาน (2) ผอ านวยการโรงพยาบาลมความคาดหวงตอผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ 32 รายการ กระจายอยในทกงาน (3) ความสอดคลองระหวางความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาล กบตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯเปนรายโรงพยาบาล มความสอดคลองคอนขางนอย เมอพจารณาในภาพรวมพบวามความสอดคลองปานกลาง เสนอแนะ: ทบทวนความจ าเปนในการก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯทครอบคลมงานทกดานทรบผดชอบ และน าความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลมาประกอบการพจารณา ท งนตวชวดตองบงบอกไดถงระดบความส าเรจของหนวยงานและมจ านวนทเหมาะสม

ค าส าคญ ตวชวดผลการปฏบตงาน, หวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค

บทน า กลมงานเภสชกรรมและการคมครองผ บรโภค รบ

ถายทอดยทธศาสตรทเกยวของโดยตรงจากโรงพยาบาล

รวมกบการปฏบตงานใหเปนไปตามมาตรฐานวชาชพเภสชกรรมซงก าหนดโดยสมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล ในรปแบบของการก าหนดตวชวดผลการปฏบตงาน



[ 166 ]

ตวชวดผลการปฏบตงาน (Key Performance Indicators - KPIs) หมายถง “ดชนชวดหรอหนวยวดความส าเรจของการปฏบตงานทถกก าหนดขนโดยเปนหนวยวดทควรมผลเปนตวเลขทนบไดจรงและตองสอถงเปาหมายในการปฏบตงานส าคญทงนเพอสรางความชดเจนในการก าหนดตดตามและประเมนผลการปฏบตงานในดานตาง ๆ” 1

ตวชวดผลการปฏบตงานในองคกรม 3 ระดบ ไดแก ตวชวดระดบองคกร (organization indicators) ตวชวดระดบหนวยงาน (department indicators) และตวชวดระดบบคคล (individual indicators) 2 เ น อ ง จ า ก ต ว ช ว ด ผ ล ก า รปฏบตงานในระดบตาง ๆตองมความสอดคลองกนอยางตอเนอง ตามแนวคดของตวชวดผลการปฏบตงาน หรอ Key Performance Indicator (KPI) จะก าหนดเฉพาะตวชวดทเปนตวหลกส าคญสามารถบอกถงความส าเรจของการปฏบตงานแตละระดบ รวมถงจ านวนทเหมาะสมเทานน 3 เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร

ภาวะผน าเปนปจจยส าคญทจะท าใหผลการด าเนนงานของทงหนวยงานยอย และขององคกรบรรลเปาหมาย รวมถงท าใหองคกรมการพฒนาอยางตอเนอง ผน าของกลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภคทกลาวถงคอหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค 4 ดงนนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภคจงควรสะทอนผลงานทแสดงวากลมงานฯสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดขนจากยทธศาสตรทรบถายทอดมาได

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอนระบใหตวชวดผลการปฏบตงาน เปนองคประกอบหนงทใชประเมนการปฏบตราชการของขาราชการพลเรอน โดยมวธก าหนดตวชวดผลการปฏบตงาน 4 วธ ดงน 1

1. การถายทอดตวชวดผลการปฏบตงานจากบนลงลาง (goal cascading method)

2. วธการสอบถามความคาดหวงของผ รบบรการ (customer-focused method)

3. วธการไลเรยงตามผงการเคลอนของงาน (workflow-charting method)

4. วธการพจารณาจากประเดนส าคญทตองปรบปรง (issue – driven)

ปจจบนการก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานกลมงานเภสชกรรมฯ ใชแนวคดการถายทอดตว ชว ดผลการปฏบตงานจากบนลงลาง โดยเรมจากโรงพยาบาลก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานขององคกรและถายทอดตวชวดทเกยวของใหแกกลมงานเภสชกรรมฯนอกจากนนแลวยงมหนวยงานอนทสงตวชวดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ โดยตรง ไดแก ส านกงานสาธารณสขจงหวดและสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (สรพ.) จากนน หวหนากลมงานเภสชกรรมฯ จะถายทอดตวชวดผลการปฏบตงานแกหวหนางานท รบผดชอบงานในระดบถดไปซงโดยทวไปแลว สามารถจดขอบเขตของงานในกลมงานเภสชกรรมฯ ได 7 งาน ไดแก งานบรหารเวชภณฑ งานบรการทางเภสชกรรม งานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข งานวชาการ งานผลต งานบรหารงานทวไป และงานเภสชกรรมปฐมภม 5 หลงจากนน หวหนางานแตละงานกจะถายทอดตวชวดผลการปฏบตงานไปยงผปฏบตตอไป

เมอพจารณาแนวคดการถายทอดตวชวดขางตนแลว แสดงใหเหนวา มความสอดคลองกนระหวางตวชวดของโรงพยาบาล ซงเปนตวชวดระดบองคกร ตวชวดของกลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค ซงเปนตวชวดระดบหนวยงาน ตอไปจนถงตวชวดระดบบคคล เพอทผลการด าเนนงานทไดตามตวชวดบคลากรทงหมดในกลมงานเภสชกรรมฯนน จะสามารถชวยใหกลมงาน ฯบรรลเปาหมายทต งไว ซงในระดบถดไปกจะชวยใหบรรลเปาหมายของโรงพยาบาลไดดวยในทสด

หลกการถายทอดตวชวดผลการปฏบตงานจากบนลงลาง1 ทกลาวขางตน เปนการรวบรวมขอมลจากทบทวนวรรณกรรม และแนวทางทปฏบตอยในปจจบน อยางไรกตามยงไมมการรวบรวมและวเคราะหลกษณะของตวชวดทมการก าหนด โดยเฉพาะตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ ซงเปนงานส าคญงานหนงของแตละโรงพยาบาล นอกจากน นแลว เ มอพจารณาในมมของผ บรหารโรงพยาบาล ซงยอมมความคาดหวงตอผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานแตละกลมงาน ทอาจสามารถ


[ 167 ]

น ามาพจารณาเปนตวชวดผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานไดดวยแลว การศกษานจงมวตถประสงคเพอ(1) ส ารวจตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน(2) ศกษาความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนทมตอผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน และ (3) วเคราะหความสอดคลองของตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานฯ กบความคาดหวงของผ อ านวยการโรงพยาบาล


การวจยค รง น เ ปนการวจย เ ชงพรรณนา โดยมโรงพยาบาลชมชนในจงหวดขอนแกนทสมครใจเขารวมการวจยจ านวน 12 แหง แบงออกเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง จ านวน 8 แหง และโรงพยาบาลชมชนจ านวน 60 เตยง จ านวน 4 แหง โดยโรงพยาบาลทง 12 แหง กระจายอยตามการแบงโซนพนทของจงหวดขอนแกน การวจยมการด าเนนงานวจย 3ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 ส ารวจตวชวดโรงพยาบาล และตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค

ผ วจยท าหนงสอขอความรวมมอจากผ อ านวยการโรงพยาบาลชมชนท ง 12 แหง เพอขอขอมลตวชวดของโรงพยาบาล และตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค ปงบประมาณ 2559 บนทกเฉพาะขอมลตวชวดโรงพยาบาลทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯโดยตรงเพยงสวนงานเดยวไมตองอาศยความรวมมอในการท างานกบสวนอนและบนทกขอมลตวชว ดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ วเคราะหขอมลทไดเปนคาความถ และจดกลมขอมลตามขอบเขตงาน

ผ วจยด าเนนการรวบรวมขอมลในข นตอนท 1 น ในชวงเดอน ตลาคม – พฤศจกายน 2558

ข นตอนท 2 ศ กษาความคาดหว งของ ผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนทมตอผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค

เ กบขอ มลโดยการสมภาษ ณ ซ งก ลมตวอย า ง ประกอบดวยผอ านวยการโรงพยาบาล 11 แหงทเขารวมการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมลคอ แบบสมภาษณกงโครงสรางทตรวจสอบโดยผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน

ขณะสมภาษณผวจยบนทกเทประหวางการสนทนาเพอใหไดเนอหาครบถวนเมอสมภาษณเสรจในแตละครง ผวจยท าการถอดเทปค าตอค า ท าการวเคราะหขอมลทไดโดยใชวธวเคราะหเนอหา ระหวางการวเคราะหขอมล หากมความไมชดเจนในขอมล ผวจยท าการสอบถามยนยนจากผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนอกครง จนไดรบค าตอบทแนชด

ผวจยด าเนนการการรวบรวมขอมลในขนตอนท 2 น ในชวงเดอน พฤศจกายน 2558 – มกราคม 2559 ขนตอนท 3 วเคราะหความสอดคลองของตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานฯ กบตวชวดของโรงพยาบาล และความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาล

น าผลการวเคราะหทไดจากข นตอนท 1 และ 2 มาวเคราะหความสอดคลอง โดยรายงานระดบมากนอยของความสอดคลองดวยคาความถ

การศกษานผานการรบรองจากคณะกรรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยขอนแกน เลขทโครงการ HE582208


ขอมลพนฐานของโรงพยาบาลชมชนจงหวดขอนแกน จ านวน 12 แหงทเขารวมการวจย โดยแบงเปนโรงพยาบาลขนาด 30 เตยง จ านวน 8 แหง และโรงพยาบาลขนาด 60 เตยง จ านวน 4 แหง

ตวชวดโรงพยาบาล และตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค

โรงพยาบาลทกแหงมการถายทอดตวชวดโรงพยาบาลมายงกลมงานเภสชกรรมฯ โรงพยาบาลทมการถายทอดตวชว ดมาย งกลมงานเภสชกรรมฯจ านวนมากทสด คอ


[ 168 ]

โรงพยาบาล G โดยถายทอดตวชวด 15 รายการโรงพยาบาลทมตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯมากทสดคอ โรงพยาบาล J จ านวน 22 รายการ

เมอพจารณาตวชวดโรงพยาบาลทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯแลว พบวามโรงพยาบาลถง 7 แหงทน าตวชวดโรงพยาบาลทไดรบการถายทอดทงหมด มาก าหนดเปนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ ทงน ส าหรบโรงพยาบาลอก 5 แหงนน มความเปนไปไดวา อาจมการถายทอดตวชวดโรงพยาบาลตอไปยงเภสชกรซงเปนผปฏบตงานนนๆตอไป ดงรายละเอยดในตารางท 1

เปนทนาสงเกตวา จ านวนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯนน ไมเทากบจ านวนตวชวดทรบถายทอดมา ดงตวอยางโรงพยาบาล J ซงมตวชว ดโรงพยาบาลทถายทอดมาเพยง 4 รายการ โดยในจ านวนน ไดน ามาก าหนดเปนตวชวดของหวหนากลมงานเภสชกรรม ฯ 2 รายการ แตเมอพจารณาตวชวดทงหมดของหวหนากลมงานเภสชกรรม ฯแลว พบวามถง 22 รายการ แสดงใหเหนวา ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ ไมไดถกก าหนดจากตวชวดโรงพยาบาลเทานน แตยงมแหลงอนซงเปนทมาของการก าหนดตวชวดของหวหนากลมงานฯอกดวย

ล าดบ โรงพยาบาล จ านวนตวชวดท รพ.ถายทอดมายงกลมงาน

เภสชกรรมฯ

จ านวนตวชวดท รพ.ถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ

จ านวนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงาน

เภสชกรรมฯ เปนตวชวดหวหนา

กลมงาน ไมเปนตวชวดหวหนา

กลมงาน 1 G 15 3 12 6 2 D 5 2 3 5 3 J 4 2 2 22 4 C 3 0 3 2 5 E 2 1 1 5 6 K 2 2 0 6 7 I 2 2 0 11 8 L 2 2 0 8 9 F 2 2 0 12

10 H 2 2 0 13 11 B 2 2 0 5 12

คาเฉลย A 1

3.5 1 0 10

8.75

ตารางท 1: จ านวนตวชวดโรงพยาบาลทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ และจ านวนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯในแตละโรงพยาบาล

ตวชวดโรงพยาบาลทง 12 แหงทมการถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯมจ านวน 25 รายการ โดยพบวา ตวชวดเรองความคลาดเคลอนทางยา และการแพยาซ า เปนตวชวดทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯมากทสด คอพบในโรงพยาบาลจ านวน 8 แหง เมอพจารณาตามขอบเขตงานแลว พบวาไมมการถายทอดตวชวดโรงพยาบาลในงานวชาการ

และขอมลขาวสารดานยาฯ และงานผลต ดงรายละเอยดในตารางท2


[ 169 ]

ตวชวด รพ. ทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ

จ านวน รพ. (แหง)

งานบรหารเวชภณฑ 1.ลดตนทนยารอยละ 10

1

2.รอยละความส าเรจของการปรบปรงแกไขตามขอทกทวงและขอเสนอแนะของผตรวจสอบภายใน

1

3.ระดบความส าเรจในการพฒนาประสทธภาพระบบการบรหารยาและเวชภณฑระดบอ าเภอ

1

4.ไมมยา คางสตอคในคลงยาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

1

5.ไมมยาหมดอาย ยาเสอมสภาพในคลงยาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

1

งานบรการทางเภสชกรรม 1.ความคลาดเคลอนทางยา

8

2. การแพยาซ าของผปวย 8 3. รอยละของผรบบรการ มความพงพอใจตอการบรการ

2

4. การทบทวนรายการยาของผปวย 1 5.อตราใบสงยาผปวยตดเชอระบบทางเดนหายใจสวนบนเฉยบพลนหรออจจาระรวงเฉยบพลนทไดรบยาปฏชวนะ

1

6. ระยะเวลารอคอย 1 7. อบตการณการเกด Drug interaction 1 8. จ านวนอบตการณความเสยงทางคลนกระดบ F ซ า

1

งานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข 1. ระดบความส าเรจของการด าเนนงานก ากบมาตรฐานสถานประกอบการดานผลตภณฑสขภาพระดบ CUP

2

2.รอยละของขอรองเรยนผบรโภคไดรบการแกไขตามระยะเวลาทก าหนด

1

3.รอยละของอาหารปลอดภยจากสารปนเปอน 6 ชนด

1

4. โรงพยาบาลผานเกณฑการประเมนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพดานอาหารและโภชนาการ

1

5. รอยละของ รพสต.ทไดด าเนนงานคมครองผบรโภคแบบมสวนรวมของเครอขายองคกรผบรโภคในชมชน

1

งานบรหารงานทวไป

ตวชวด รพ. ทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ


1. ระดบความส าเรจของการด าเนนงานพฒนาบคลากรตามแผนพฒนาก าลงคนทสอดคลองกบสมรรถนะ

1

2.ระดบความส าเรจในการด าเนนการถายทอดตวชวดจากหนวยงานสระดบบคคลเพอประเมนผลการปฏบตงาน

1

3.รอยละของบคลากรมความพงพอใจในการปฏบตงานตามเกณฑ

1

4. รอยละของบคลากรทไดรบการประชม/อบรม 2 ครง/คน/ป

1

งานเภสชกรรมปฐมภม 1. รอยละของหนวยบรการปฐมภมทมการสงใชยาสมนไพรพนฐาน 5 รายการ

1

2. รอยละของหนวยบรการปฐมภม ทไดด าเนนงานเภสชปฐมภมอยางตอเนอง ในการดแล แกไขปญหาเกยวกบผลตภณฑสขภาพตามเกณฑครบ 5 ระดบ

1

3. รอยละของ รพ.สต ทผานเกณฑประเมนมาตรฐานรพ.สต และ PCA

1

ตารางท2: รายการตวชวดโรงพยาบาลทถายทอดมายงกลมงานเภสชกรรมฯ และจ านวนโรงพยาบาลทมการถายทอดตวชวด

ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ

โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน 12 แหง มจ านวน 39 รายการ พบวางานบรการเภสชกรรม เปนงานทมตวชวดมากทสดคอ 11 รายการ โดยตวชวดทมในโรงพยาบาลมากทสดเปนจ านวนถง 10 แหง คอ ตวชวดความคลาดเคลอนทางยา ทงนนาสนใจวาทกโรงพยาบาลไมมตวชวดในงานผลต ดงรายละเอยดในตารางท 3


[ 170 ]



งานบรหารเวชภณฑ 1.อตราส ารองยาไมเกนเกณฑทก าหนด 7 2. อตราการมยาจายหนวยเบก 6 3. ยาหมดอาย/เสอมสภาพในคลง 3 4. ระดบความส าเรจในการพฒนาประสทธภาพระบบการบรหารยาและเวชภณฑระดบอ าเภอ

2

5.รอยละของคะแนนการตรวจสอบภายในงานบรหารเวชภณฑโรงพยาบาล

1

6.มลคาการใชเวชภณฑยาทลดลงเมอเทยบกบปงบประมาณทผานมา

1

7.การจดซอยามประสทธภาพ 1 8.จ านวนยาเสพตดจดเกบอยางรดกมและมจ านวนตรงกบทะเบยนควบคม

1

งานบรการทางเภสชกรรม 1.อตราความคลาดเคลอนทางยา

10

2. อตราการแพยาซ าของผปวย 9

3. รอยละความพงพอใจของผรบบรการ 3 4. ระยะเวลารอคอย 3 5. รอยละของการด าเนนการประสานรายการยา

2

6. อตราการเกด ADE จากยาความเสยงสง 2 7. รอยละของการเกดปญหาจากการใชยา 1 8. อตราการใชยาความเสยงสงตามเกณฑทก าหนด

1

9. รอยละผปวยนอกทไดรบยาปฏชวนะในโรคอจจาระรวง

1

10.รอยละผปวยนอกทไดรบยาปฏชวนะในโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนบน

1

11.อบตการณการเกด Drug interaction 1

งานคมครองผบรโภคดานสาธารณสข

1.ระดบความส าเรจของการด าเนนงานก ากบมาตรฐานสถานประกอบการดานผลตภณฑสขภาพ

6

2.ระดบความส าเรจในการด าเนนงานความปลอดภยดานอาหาร

2

3.รอยละของ รพสต. ผานเกณฑงาน คบส. 1



4.รอยละของ รพสต.ทมการด าเนนงานคมครองผบรโภคแบบมสวนรวมของเครอขายองคกร ผบรโภคในชมชน

1

งานวชาการและขอมลขาวสารดานยา 1. ระยะเวลาการตอบค าถามทางยาโดยเฉลย

2

2. จ านวนขอค าถามทงหมดทใหบรการ 2

3. ความพงพอใจของบคลากรทางการแพทยจากการตอบค าถาม

1

4 อตราการเผยแพรขอมลขาวสารดานยา 1

งานบรหารงานทวไป 1. สมรรถนะของเจาหนาทในหนวยงาน 2 2. อตราการปฏบตงานเปนไปตามแผนงาน/กจกรรมทก าหนด

2

3.จ านวนขอรองเรยนพฤตกรรมการบรการของบคลากร

2

4. รอยละของบคลากรทไดรบการประชม/อบรม ตามก าหนด

1

5. รอยละของการแลกเปลยนเรยนรในหนวยงานหลงการประชม/อบรม

1

6. รอยละของการรวบรวมวเคราะหความเสยงในหนวยงาน

1

7. อตราความพงพอใจของบคลากรเกยวกบบรรยากาศการท างาน

1

8. จ านวนครงของการประชมกลมงานฯ 1

งานเภสชกรรมปฐมภม 1. ระดบความส าเรจงานเภสชกรรมปฐมภมใน รพ.สต

4

2. รอยละของผปวยทมปญหาดานยาในชมชนไดรบการแกไข

2

3. รอยละของ รพ.สต. ทผานการประเมนงานบรหารเวชภณฑ 4. มลคาการคนยาของผปวยโรคเรอรบทรบยาท รพ.สต

1

ตารางท 3: รายการตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ และจ านวนโรงพยาบาลทมตวชวด


[ 171 ]

ความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนทม

ตอผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผบรโภค

ผอ านวยการโรงพยาบาลชมชน 11 แหง (ยกเวน รพ.D) แสดงความคาดหวงตอผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ จ านวน 10 – 16 รายการ โดยมคาเฉลยจ านวนความคาดหวงประมาณ 13 รายการตอโรงพยาบาล 1 แหง ผอ านวยการ รพ. K มจ านวนความคาดหวงมากทสดคอ 16 รายการ

ลกษณะความคาดหวงของผ อ านวยการ รพ. บางรายการ มความจ าเพาะเจาะจง เชน คาดหวงวาจะไมมการแพยาซ า ซงสามารถหาตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯไดคอนขางชดเจนวามตวชวดดงกลาวหรอไม แตความคาดหวงบางรายการ ตองอาศยการพจารณาจากตวชวดเดยวหลายตวรวมกน เชนความคาดหวงเรองการใชยาอยางสมเหตผล และความคาดหวงเรองการบรหารเวชภณฑอยางมประสทธภาพ

ดงนนในการวเคราะหความสอดคลองระหวางความคาดหวงของผอ านวยการ รพ. กบตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานฯ ผวจยจงพจารณาจาก

ทงการมตวชวดทตรงกบความคาดหวงชดเจน และพจารณาจากการมตวชว ดทอาจชวยสนบสนนความคาดหวงไดบางสวน เมอวเคราะหความสอดคลองแลว พบวาความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลทกแหง มตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯทสนบสนนสอดคลองกน โดยความคาดหวงของผอ านวยการ รพ. J มจ านวนตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯทสอดคลองมากทสด คอ 7 รายการ (รอยละ 58.3 ) ดงรายละเอยดในตารางท 4

เมอพจารณาความคาดหวงของผอ านวยการ รพ.ท ง 11 แหงในภาพรวมแลว พบวามความคาดหวงทงหมดจ านวน 32 รายการ กระจายอยในขอบเขตงานแตละงานโดยงานบรหารเวชภณฑ และงานบรการเภสชกรรม มจ านวนความคาดหวงมากทสด คอ 7 รายการ โดยความคาดหวงของผ อ านวยการ รพ. ในงานการคมครองผ บ รโภคดานสาธารณสขทกรายการ มตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน โดยปรากฏในโรงพยาบาลอยางนอย 1 แหง ดงรายละเอยดในตารางท 5

ล าดบ โรงพยาบาล

จ านวนความคาดหวงท ผอ.รพ.มตอผลการปฏบตงานของกลมงานเภสชกรรมฯ

ทงหมด จ านวนตวชวดหวหนากลมงานทสอดคลองกบความคาดหวงของ ผอ านวยการโรงพยาบาล (รอยละ)

1 G 14 4 (28.6) 2 J 12 7 (58.3) 3 C 14 1 (7.1) 4 E 14 2 (14.3) 5 K 16 4 (25.0) 6 I 11 4 (36.4) 7 L 10 1 (10.0) 8 F 10 4 (40.0) 9 H 13 6 (46.2)

10 B 12 2 (16.7) 11 A 15 3 (20.0)

ตารางท4: ความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลตอผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมฯในแตละโรงพยาบาล


[ 172 ]

ความคาดหวงของ ผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนในภาพรวม

มตวชวดผลการปฏบตงาน หน.กลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน/สอดคลองในรพ.อยางนอย 1 แหง

ไมมตวชวดผลการปฏบตงาน หน.กลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน/สอดคลอง

1.งานบรหารเวชภณฑ (7 รายการ)

บรหารยาทมคณภาพ ไดแก ยาเพยงพอ (ไมขาด ไมเกน) ยาไมหมดอาย เสอมสภาพ

ความโปรงใสในการคดเลอก และจดซอยา จดท าแผนจดซอ และดแลก ากบใหเปนไปตามแผน จดซอยาในราคาทเหมาะสม ลดมลคาการสญเสยยาของผปวยโรคเรอรง

คดเลอกยา เหมาะกบบรบทของ รพ. ความถกตองของแบบบนทกยา (Stock card) กบยา

คงเหลอ

2.งานบรการทางเภสชกรรม (7 รายการ)

ความคลาดเคลอนทางยา การใชยาอยางสมเหตผล การแพยาซ า ผปวยไดรบยาถกตอง เหมาะสม ทนเวลา ความพงพอใจ

แกปญหาการใชยาของผปวยอยางทนเวลาในรปแบบของสหสาขาวชาชพ

ผปวยมความเขาใจการใชยาอยางถกตอง

3.การคมครองผบรโภคดานสาธารณสข(3 รายการ)

สถานบรการดานสขภาพและสถานประกอบการไดมาตรฐาน การท างานเชงรกรวมกบชมชนสรางเครอขายในชมชนใหมความเขมแขง ความรวมมอของเครอขาย

ไมม

4.งานวชาการและขอมลขาวสารดานยา (4 รายการ)

สอสารขอมลขาวสารยาใหม และเหตการณตางๆเรองยาทเกดขนในโรงพยาบาล

ใหขอมลยาแกผปวยอยางถกตอง และผปวยสามารถเขาใจได

สอสารขอมลดานยาแกประชาชนทวไป พฒนาระบบสารสนเทศดานยา

5.งานผลต(2 รายการ) ไมม เตรยมยาไดอยางเหมาะสมกบผปวย

ผลตยาเพอลดคาใชจายดานยาไดอยางเหมาะสมกบบรบท รพ.

6.งานบรหารงานทวไป(6 รายการ)

การปฏบตงานตามแผนงานไดครบถวน ท างานเปนทมกบสหสาขาวชาชพท งในงานดานนโยบายและการ

ด าเนนงานคณภาพของ รพ. การพฒนาคณภาพของบคลากรในกลมงานฯตามแผน กระตนใหบคลากรสามารถสรางนวตกรรมได

ไมมความขดแยง ในและนอกหนวยงาน ความรวมมอในการปฏบตงานกบหนวยงานอน

7.งานเภสชกรรมปฐมภม (3 รายการ)

งานเยยมบานทชวยแกไขปญหาผปวยอยางเปนสหสาขาวชาชพ ปรบปรงคลงเวชภณฑ รพสต.ใหมคณภาพไดมาตรฐาน

การจายยาใน รพ.สต.อยางถกตอง ปลอดภย


[ 173 ]

ความคาดหวงของ ผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนในภาพรวม

มตวชวดผลการปฏบตงาน หน.กลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน/สอดคลองในรพ.อยางนอย 1 แหง

ไมมตวชวดผลการปฏบตงาน หน.กลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน/สอดคลอง

ตารางท 5: ความคาดหวงของ ผอ.รพ. ในภาพรวม และการม/ไมมตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯสนบสนน แยกตามขอบเขตงาน

สรปผลการศกษา ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรม

และการคมครองผ บรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกนในภาพรวมมความครอบคลมงานของกลมงานเกอบทกดาน ยกเวนงานดานการผลต

ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน พบวางานบรการเภสชกรรม เปนงานทมตวชว ดมากทสด โดยตวชว ดทมในโรงพยาบาลมากทสด คอ ตวชวดความคลาดเคลอนทางยานน สอดคลองกบโรงพยาบาลชมชนทมภารกจหลกคอการรกษาพยาบาลแกผปวยโดยยดตวผปวยเปนศนยกลาง ดงนนการดแลผ ปวยจงเนนเรองความปลอดภยของผ ปวยเปนส าคญรวมถงมาตรฐานการประเมนของสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลยงเนนดานความปลอดภยของผปวย 6 จงเปนขอมลสนบสนนผลการวจยดงกลาว

ตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกน ทไมพบคอตวชวดงานผลต สาเหตเกดจากปจจบนโรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกนไมมการผลตยาแผนปจจบนใชเอง

โรงพยาบาลสวนใหญมตวชวดผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมฯไปในดานงานบรหารเวชภณฑ งานบรการเภสชกรรม รองลงมาคองานบรหารงานทวไปแสดงใหเหนวา โรงพยาบาลชมชน ใหความส าคญกบกลมงานเภสชกรรม ฯ เรองงานบรหารเวชภณฑเปนงานส าคญของโรงพยาบาลเพราะเปนความรบผดชอบโดยตรงและเปนหนวยงานเดยวทคดเลอก จดหายาใหแกผปวยเพอใหไดรบยาทมคณภาพและเพยงพอตอการใหบรการ สวนตวชวดผลปฏบตงานของ ฯงานบรการเภสชกรรมน นเกดจากการถายทอดตวชวดจากโรงพยาบาลชมชนทมเปาหมายเพอใหบรการรกษาพยาบาลผปวยอยางปลอดภย ทกหนวยงานใน

โรงพยาบาลชมชนตองรบการถายทอดตวชวดดานความปลอดภยในการใหบรการ ท งน ตวชวดผลการปฏบตงานของงานบรหารงานทวไปทพบรองลงมามจ าเปนตอการบรหารจดการในกลมงานเภสชกรรม ฯเพอก ากบตดตามงานใหบรรลเปาหมายของโรงพยาบาลชมชน

ผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนมความคาดหวงตอผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมฯในงานทกดานของกลมงานเภสชกรรมฯ เ มอพจารณาเปนรายโรงพยาบาล พบวามความสอดคลองระหวางความคาดหวงของผอ านวยการ รพ. กบตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯคอนขางนอย

เมอพจารณาในภาพรวมแลว ประมาณรอยละ 63 ของความคาดหวงของผ อ านวยการ รพ. มตว ชว ดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯสนบสนนโดยปรากฏใน รพ.อยางนอย 1 แหง ซงถอไดวามความสอดคลองปานกลาง

นอกจากน นแลว จากการทพบวาตว ชว ดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯรายโรงพยาบาลมจ านวนตวชวดคอนขางนอยทสอดคลองกบความคาดหวงของผอ านวยการ รพ. แสดงใหเหนวา ยงมชองวางระหวางความคาดหวงของผอ านวยการ รพ. ซงเปนผบงคบบญชา กบตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯซงเปนผใตบงคบบญชาได จงเปนทนาพจารณาวา หากมการก าหนดตวชวดดงกลาวในอนาคต อาจตองน าความคาดหวงของผบงคบบญชามาประกอบการพจารณาดวย

ผลการศกษาในครงนท าใหทราบถงขอมลพนฐานของตวชวดผลการปฏบตงานของหวหนากลมงานเภสชกรรมและการคมครองผ บรโภค โรงพยาบาลชมชน จงหวดขอนแกนทมในปจจบน และสามารถอธบายความสอดคลองตวชว ดผลการปฏบตงานของหวหนากลมงาน ฯทมใน


[ 174 ]

ปจจบนกบความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลชมชน เพอทบทวนความจ าเปนในการก าหนดตวชว ดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯทครอบคลมงานทกดานทรบผดชอบ และน าความคาดหวงของผอ านวยการโรงพยาบาลมาประกอบการพจารณาก าหนดตวชวดผลการปฏบตงานหวหนากลมงานเภสชกรรมฯ ทงนตวชวดตองบงบอกไดถงระดบความส าเรจของหนวยงานและมจ านวนทเหมาะสม

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณผใหขอมลทกทานทสละเวลาเพอใหขอมล

ทส าคญตอการด าเนนการวจยในครงน

เอกสารอางอง 1. ส านกงานวจยและพฒนาระบบงานบคคลส านกงาน

คณะกรรมการขาราชการพลเรอน. (2552). คมอการประเมนผลการปฏบตราชการ. พมพครง ท1. กรงเทพฯ: บรษท พ.เอ.ลฟวง จ ากด.

2. ชาญชย จารภาชน. 2556. การถายทอดตวชวดขององคกรลงสระดบบคคลและการพฒนาสมรรถนะบคคลในองคการดานสขภาพเอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการเภสชกรรมครงท 5/2556. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

3. David parmenter. 2 0 0 7 . Key Performance Indicators:Developing,Implementing, and Using Winning KPIs. Canada : John Wiley & Sons, Inc.

4. สมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย). 2. คมอมาตรฐานวชาชพเภสชกรรมโรงพยาบาล. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: จนทรมวง การพมพ.

5. ส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข. 2529. คมอปฏบตงานโรงพยาบาลชมชนฝายเภสชกรรมชมชน. พมพครงท 2. กระทรวงสาธารณสข.

6. ธดา นงสานนท, เสาวคนธ รตนวจตราศลป. 2551. ตวชวดระบบยาในโรงพยาบาล. พมพครง ท2. กรงเทพ ฯ: ปรมตถการพมพ จ ากด.


[ 175 ]

ปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพในภาครฐ

(The Factors Affecting the Opportunity to Enter the Labor Markets Worker

with Disabilities Who Receive Vocational Training in Vocational Rehabilitation

Institution of Government)

พรภญญา หาญวฒนานกล1 และ ดลพร เผอกคง2 1 นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาการฟนฟสมรรถภาพคนพการ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล 2 อาจารยภาควชาฟนฟสมรรถภาพคนพการ วทยาลยราชสดา มหาวทยาลยมหดล, Corresponding Author

E-mail: 1 [email protected] ,2 [email protected]

บทคดยอ การวจย นมวตถประสงคเพอศกษา (1) รปแบบและหลกสตรการฝกอาชพใหกบคนพการของสถาบนการฝกอาชพใน

ภาครฐ (2) ปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพของภาครฐ (3) ปญหาและอปสรรคของคนพการทผานการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพของภาครฐในการเขาสตลาดแรงงาน เปนการวจยแบบผสมผสานทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ กลมตวอยางทใชในการศกษาม 2 กลม คอ (1) กลมคนพการทไดรบการฝกอาชพจากศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการ จ านวน 364 คน และ (2) กลมเจาหนาททปฏบตงานของศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการ จ านวน 18 คน เกบรวบรวมขอมลโดยใช แบบสอบถามและแบบบนทกเอกสารเปนเครองมอในการวจย วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา และเชงอางอง คอ คาเฉลย ความถ รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย t-test การวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และการวเคราะหการถดถอย (Regression Analysis) รวมทงใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

ผลการวจย พบวา รปแบบและหลกสตรของสถาบนฝกอาชพในภาครฐ มใหบรการหลายหลกสตร มรปแบบยดหยนสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสภาพความพการของคนพการแตละคน ซงสวนใหญมความพงพอใจกบบรการฝกอาชพของสถาบนการฝกอาชพในภาครฐ แตหลกสตรทเปดฝกอบรมยงไมคอยทนสมย ไมตรงกบความตองการของตลาดแรงงานเทาทควร ซงปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการ สามารถแบงออกเปน 4 ปจจยหลก ไดแก ปจจยสวนบคคล ปจจยดานสภาพแวดลอม ปจจยดานการท างาน และปจจยดานการฝกอาชพ จากการส ารวจพบวาคนพการทเขารบการฝกอาชพนนมทกประเภทความพการ สวนใหญประกอบอาชพเปนลกจาง มรายได 5,000-10,000 บาท ซงไมเพยงพอกบรายจาย โดยปจจยส าคญทสงผลตอการท างานในสถานประกอบการของคนพการมากทสด คอสภาพในการท างาน นอกจากนปญหาและอปสรรคทสงผลตอการเขาท างานของคนพการม 3 ประเดนหลกคอ (1) ทศนคตของสถานประกอบการทมตอคนพการ (2) ทกษะการท างานและความพรอมของคนพการในการเขาท างานในสถานประกอบการ (3) การฝกอาชพทไมตรงกบความตองการของตลาดแรงงาน ค าส าคญ: ตลาดแรงงาน, คนพการ, สถาบนฝกอาชพ,ภาครฐ




[ 176 ]

บทน า ความพการมความสมพนธกบความยากจนและการถก

กดกน จนอาจกลาวไดวาการถกกดกนโอกาสจากการไดงานท าของคนพการเปนสาเหตหนงทกอใหเกดความยากจนเพราะคนพการมก ถก กดกนและ ถก เ ลอกปฏบ ต ในตลาดแรงงานและในทอนๆมากกวาคนทวไป ดวยเหตนคนพการจงไดรบผลกระทบจากการไมมงานท ามากกวาประชากรในกลมอนๆ คนพการมกท างานเปนแรงงานทอยนอกระบบตลาดแรงงานและเปนงานท ใชทกษะนอย ไดคาตอบแทนต า มโอกาสกาวหนาในอาชพนอยกวาหรอแทบไมม ทส าคญสวนใหญท างานต ากวาระดบความสามารถทตนเองม (องคการแรงงานระหวางประเทศ, 2549)

ดงจะเหนไดจากรายงานสถานการณคนพการประเทศไทยโดยส านกงานสถตแหงชาต ส ารวจคนพการเมอป 2550 ทพบวาประเทศไทยมคนพการจ านวนประมาณ 1,871,860 คน หรอคดเปนรอยละ 2.9 ของจ านวนประชากรทงหมด เปนเพศหญงในสดสวนทสงกวาเพศชายเลกนอย คอรอยละ 3.0 และรอยละ 2.7 ตามล าดบ ในจ านวนนมคนพการทประสบปญหาการท างานและการประกอบอาชพตงแตอาย 15 ปขนไป (จ านวน 1.8 ลานคน) โดยประมาณสองในสามหรอรอยละ 64.8 ไมไดท างาน มเพยงรอยละ 35.2 เทานนทมงานท า ลกษณะงานเปนการท างานภาคเกษตร ประมง งานบรการ และขายแรงงาน มรายไดสวนใหญต ากวา 7,000 บาท/เดอน ดงนนคนพการในประเทศไทยจงมสถานะทางสงคมอยในระดบทไมสง (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551)

ดวยสถานการณดงกลาวจงไดมการบญญตกฎหมายทเกยวของกบคนพการออกมาหลายฉบบ เพอสงเสรมและคมครองการมงานท าของคนพการ เชน พระราชบญญตสง เสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550 , กฎกระทรวงเรองการจางงานคนพการ พ.ศ. 2554 เปนตน ซงมขอก าหนดใหนายจางหรอเจาของสถานประกอบการของเอกชนทมลกจางตงแตหนงรอยคนขนไป ตองรบคนพการทสามารถท างานไดในอตราลกจางท งหมดไมวาจะอยในต าแหนงใดจ านวนทกหนงรอยคนตอคนพการหนงคน แตเ มอพจารณาถงประสทธภาพการบงคบใชกลบพบวา กฎกระทรวงทใชอยปจจบนมวตถประสงคทมงเนนการ

สงเคราะหและฟนฟสมรรถภาพคนพการ มใชกฎหมายทกอใหเกดสทธคนพการโดยตรง ท าใหเจาหนาทท าไดเพยงท าหนง สอขอความ รวม มอจากนายจา งห รอสถานประกอบการ โดยใชมาตรการจงใจทางภาษ รวมท งใหรางวลสถานประกอบการดเดนกบนายจางหรอสถานประกอบการทใหความรวมมอกบทางราชการเทาน น ในขณะทกฎกระทรวงฉบบดงกลาว ยงก าหนดใหสถานประกอบการใชดลพนจในการออกประกาศต าแหนงงานวางส าหรบคนพการ ดงนนในกรณไมมคนพการมาสมครกไมตองจายเงนเขากองทน ท าใหสถานประกอบการบางแหง ประกาศคณสมบตของต าแหนงงานวางอยในระดบสง สงผลใหคนพการไมสามารถเขาท างานได และกรณทสถานประกอบการไมรบคนพการเขาท างานใหด าเนนการสงเงนเขากองทนปละครงหนงของคาจางขนต าทตองจางคนพการในแตละป ซงพบวาในประเทศไทยมสถานประกอบการจ านวนมากและมแนวโนมเพมขนทเลอกสงเงนเขากองทนแทนการจางงาน (ลคนาวด สายมตร, 2553 : 2)

นอกจากน สาเหตอกประการทท าใหคนพการท างานในสถานประกอบการนอยหรอสถานประกอบการไมสามารถจางงานคนพการได เพราะทศนคตของผบรหารและพนกงานทมตอคนพการ มองวาคนพการไมสามารถท างานไดเหมอนคนปกต ท าใหงานลาชาไมมประสทธภาพ เปนภาระขององคกรในขณะทเมอค านวณถงคาใชจายในการจางงานและสวสดการตางๆใหกบคนพการมคาใชจายทสงกวาการสงเงนเขากองทนตามสดสวนทกฎหมายก าหนด รวมถง ความไมพรอมขององคกรทงในเรองของสถานท สงอ านวยความสะดวกตางๆดวย (จราวลย คงถาวร, 2547 : 8)

ฉะนนจากสาเหตทกลาวมาขางตนหากไมมมาตรการเตรยมความพรอมใหแกคนพการกอนเขาสตลาดแรงงานในการจดการศกษา การประกนสขภาพ การฟนฟสภาพรางกาย และการฝกอาชพ แลวจะสงผลใหนายจางละเลยตอการรบคนพการเขาท างานตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550 ในมาตรา 33 มาตรา 34 และมาตรา 35 เปนผลใหภาพรวมของสงคมยงขาดการยอมรบคนพการ


[ 177 ]

แต ใ นขณะ เ ด ย วกนป ร ชญาก า รด า เ น น ธ ร ก จเปลยนแปลงไปโดยธรกจเรมมอง ความรบผดชอบตอสงคมมากขน มององคกรเปนสวนหนงของสงคมซงนอกจากการแสวงหาก าไรจากสงคมแลว ยงมองถงการคนก าไรสสงคมดวย (รพพรรณ วงศประเสรฐ, 2552) ประกอบกบกฎหมายตางๆทบญญตออกมาถอเปนกลไกอยางหนงในการโนมนาวใหสถานประกอบการตางๆ ปรบตามนโยบาย การสรรหาและการคดเลอกผ จะเขาท างาน โดยมเ งอนไขยดหยนพอทจะรบคนพการเขาท างานไดตามสภาพความพการจะเอออ านวย สงใหสถานประกอบการตางๆ มความเตมใจจะจางงานคนพการมากขน แตอยางไรกดปญหาหนงทเกดขนจากการทสถานประกอบการมแนวโนมการจางงานคนพการมากขนกคอการขาดแคลนคนพการทมความสามารถ มฝมอ มศกยภาพในการท างานตามทสถานประกอบการตองการ ซงในบางครงอาจกลาวไดวาสาเหตเกดจากการทสถานประกอบการประกาศคณสมบตทรบสมครสงเกนไป แตอกนยหนงกคอการทคนพการสวนหนงยงขาดศกยภาพ ขาดความรความสามารถทเพยงพอทจะไดรบการคดเลอกใหเขาท างานในสถานประกอบการ ซงเปนผลมาจากการทคนพการสวนใหญมฐานะยากจน ขาดโอกาสในการเขาถงการศกษา การฝกอาชพ (อลศรา ตะวงทน, 2554 : 3)

ดงนน แนวทางการแกปญหาดงกลาวทางหนงคอการทรฐตองเขามาใหการสนบสนนท งในทางนโยบายและการปฏบต กลาวคอ รฐควรจะก าหนดมาตรการในการสงเสรมคณภาพชวตคนพการ มาตรการเกยวกบการพฒนาศกยภาพคนพการ เชน การจดการศกษาทางเลอก การปรบปรงหลกสตรการฝกอาชพ การจดสรรงบประมาณในการชวยเหลอสนบสนนองคกรทเกยวของกบการพฒนาศกยภาพคนพการ เปนตน ซงการพฒนาศกยภาพคนพการนนควรจะมความสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานและสงเสรมใหคนพการมความสามารถเพยงพอทจะไดรบการจางงานจากสถานประกอบการมากขน เพอคนพการจะไดมโอกาสเขาสตลาดแรงงาน ไดรบการยอมรบจากนายจางวามศกยภาพไมดอยไปกวาบคคลทวไป วตถประสงค

1. เพอศกษารปแบบและหลกสตรการฝกอาชพใหกบคนพการของสถาบนการฝกอาชพในภาครฐ

2. เ พ อ ศ กษาปจจย ท ส งผลตอโอกาสการ เขา สตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพของภาครฐ

3. เพอศกษาปญหาและอปสรรคของคนพการทผานการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพของภาครฐในการเขาสตลาดแรงงาน

ค าถามวจย 1. รปแบบและหลก สตร ท ใช ฝ กอา ชพ มคว าม

สอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานปจจบนและชวยท าใหคนพการมโอกาสเขาสตลาดแรงงานมากขนหรอไม

2. คนพการ ม ปญหาและ อปสรรคในการ เขา สตลาดแรงงานหรอไม

3. ปจจยอะไรทสงผลท าใหคนพการทไดรบการฝกอาชพมโอกาสเขาสตลาดแรงงาน

นยามศพท คนพการ หมายถงบคคลทมความบกพรองทางการเหน

การไดยนและการสอสาร การเคลอนไหว อารมณ พฤตกรรม สตปญญาและการเรยนร ซงสงผลท าใหเกดขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวน การท างาน และการมสวนรวมทางสงคม แตมสามารถพฒนาตนเองใหมสมรรถภาพ สามารถพงพาตนเองและสามารถท างานไดอนเนองมาจากการไดรบการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพของภาครฐ

การฝกอาชพ หมายถง กระบวนการฟนฟคนพการทมความเหมาะสมกบความพการแตละประเภทเพอเพมทกษะและประสบการณทเปนประโยชนแกการประกอบอาชพ ชวยใหมความรความสามารถในการประกอบอาชพเลยงตนเองและครอบครวได ท งยงสามารถท าประโยชนใหกบสงคมดวย

สถาบนการฝกอาชพของภาครฐ หมายถง สถาบนทมหนาทฝกอบรมในงานอาชพเพอเสรมสรางความรและทกษะความถนด และความสามารถทเหมาะสมกบสภาพความพการ ตลอดจนเปนการเตรยมความพรอมแกคนพการกอนไปประกอบอาชพในสถานประกอบการ หรอประกอบอาชพ


[ 178 ]

อสระ โดยด าเนนงานภายใตสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ซงมอย 9 แหงดวยกน คอ ศนยฟนฟอาชพคนพการพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ศนยฟนฟอาชพคนพการขอนแกน จงหวดขอนแกน ศนยฟนฟอาชพคนพการบานทองพนเผาพนส จงหวดอบลราชธาน ศนยฟนฟอาชพคนพการหยาดฝน จงหวดเชยงใหม ศนยฟนฟอาชพคนพการภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช ศนยบรการสวสดการสงคมเฉลมพระชนมพรรษา 5 รอบฯ จงหวดลพบร สถานฟนฟสมรรถภาพคนพการภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดอบลราชธาน ศนยฟนฟอาชพคนพการหนองคาย จงหวดหนองคาย และศนยพฒนาอาชพคนพการ (โรงงานในอารกษ)

โอกาสการเขาสตลาดแรงงาน หมายถง การทคนพการทมความร มทกษะในการประกอบอาชพอนไดมาจากเขารบการฝกอาชพ มความตองการในการมงานท า และมความคาดหวงวาจะไดมงานท าทเหมาะสม จะมความเปนไปไดทจะไดรบการจางงานหรอประกอบอาชพตามความสามารถหรอความสนใจของตน รวมทงมโอกาสในการเขาแขงขนในตลาดแรงานมากขนตามสทธทคนพการพงไดจากการสงเสรมและพฒนาบรการของสถาบนการฝกอาชพในภาครฐ

วธด าเนนการวจย

การศกษาเรอง “ปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนการฝกอาชพในภาครฐ” เปนการวจยเชงปรมาณและคณภาพ เพอทราบถงรปแบบและหลกสตรการฝกอาชพของคนพการ ปจจยทมความสมพนธระหวางการฝกอาชพกบโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการ และปญหาอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน ซงมวธการศกษาและรวบรวมขอมลดงน

1. วธการวจย 1.1 การศกษารปแบบและหลกสตรการฝกอาชพ ใช

ว ธ ก า ร เ ช ง ค ณ ภ า พ (Qualitative Method) ก ล า ว ค อ ท าการศกษาจากเอกสารขอมลเ กยวกบรปแบบและ

หลกสตรการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพของภาครฐ ซงไดจากศนยฟนฟอาชพทง 9 แหง

1.2 การศกษาปจจย ท สงผลตอโอกาสการเขา สตลาดแรงงานของคนพการและปญหาและอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน ใชวธการเชงปรมาณ(Quantitative Method)และวธการเชงคณภาพ (Qualitative Method) กลาวคอ การศกษาปจจยจะเปนการศกษาเชงปรมาณ สวนการศกษาปญหาและอปสรรคจะเปนการศกษาเชงคณภาพ

2. ประชากร และกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาปจจยท

สงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการและปญหาและอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน ผวจยไดแบงกลมตวอยางทใชในการศกษาออกเปน2 กลม ไดแก

กลมท 1 คนพการทไดรบการฝกอาชพจากศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการท ง 9 แหง ในชวงระหวางป พ.ศ.2551 ถง พ.ศ.2555 ท าการก าหนดขนาดกลมตวอยางจากจ านวนประชากรรวมกอนดวยการใชตารางของ Taro Yamane หลงจากนนจงท าการก าหนดขนาดกลมตวอยางของแตละศนยฯโดยใชการค านวณเทยบสดสวน ซงถอไดวาเปนการสมตวอยางแบบช นภม(Stratified random sampling)โดยก าหนดความคลาดเคลอนเทากบ .05 และคาความเชอมนเทากบ 95% ซงจะไดขนาดกลมตวอยางของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการท ง 9 แหง จ านวนทงสน 364 คน

กลมท 2 เจาหนาททปฏบตงานของศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการทง 9 แหงในปจจบน ท าการก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) คอเจาหนาททปฏบตงานในฝายฝกอาชพจากงานทเกยวของ 2 งาน คอ งานฝกอาชพและงานการศกษาของศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการทง


[ 179 ]

9 แหง แหงละ 2 คนรวมจ านวนกลมตวอยางทงหมดเทากบ18คน

3. เครองมอทใชในการศกษา 3.1 เครองมอทใชในการศกษารปแบบและหลกสตร

การฝกอาชพ ผวจยไดใชแบบบนทกเอกสาร ทผวจยสรางขน และใชตวผวจยเองในการบนทกเกบรวบรวมขอมล

3.2 เค รองมอทใชในการเ กบรวบรวมขอมลเ พอการศกษาปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการและปญหาและอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน ผวจยไดใชแบบสอบถามทไดสรางขน โดยอาศยแนวคดทฤษฏทไดทบทวนวรรณกรรมและพฒนามาจากแบบสอบถามของงานวจยกอนหนา เ พอการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทง 2 กลม โดยแบบสอบถาม จะแบงเปน 2 ชด ส าหรบ 2 กลม

4. การทดสอบเครองมอทใชในการศกษา 4.1 น ารางแบบสอบถามทผวจยสรางขนทดสอบความ

ตรงเชงเนอหา (Content Validity) จากผเชยวชาญ พจารณาตรวจสอบและขอค าแนะน าในการแกไข ปรบปรง เพอใหอานแลวมความเขาใจงายและชดเจนตามความมงหมายของการวจย โดยแปลผลเปนคา IOC (Index of Item Objective Congruence)

4.2 ปรบปรงแกไขแบบสอบถามตามค าแนะน าของผเชยวชาญ กอนน าไปทดลองใช

4.3 น าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขตามค าแนะน าแลวมาด าเนนการทดลองใชกบกลมคนพการทไมใชกลมตวอยางแตอยภายใตกลมประชากรเดยวกน จ านวน 30 คน แลวน าแบบสอบถามทเกบรวบรวมได มาทดสอบความเทยง (reliability) โดยใชวธของ cronbach มเกณฑการผานคอ คา alpha รวมมากกวา 0.5 ซงผลทไดคอ แบบสอบถามส าหรบเจาหนาทมคา alpha เทากบ 0.8638 และ แบบสอบถามส าหรบคนพการคา alpha รวมเทากบ 0.9108

5. การด าเนนการเกบรวบรวมขอมล 5.1. ในการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบรปแบบและ

หลกสตรการฝกอาชพ ผวจยมการด าเนนการตดตอกบศนยฟนฟอาชพคนพการท ง 9 แหง เ พอชแจงและขอความอนเคราะหในการขอขอมลเกยวกบรปแบบและหลกสตรการ

ฝกอาชพทศนยฟนฟอาชพคนพการไดมการเปดอบรม ซงไดน าขอมลทเกบรวบรวมมาบนทกในแบบบนทกเอกสารทไดสรางขน

5.2. ในการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการและปญหาและอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน ผวจยใชแบบสอบถามทไดรบการพฒนาปรบปรงแลว จดสงแบบสอบถามทางไปรษณยใหกบผตอบแบบสอบถาม ซงผวจยท าการดดแปลงแบบสอบถามใหเหมาะสมกบคนพการแตละประเภท เนองจากกลมตวอยางในการวจยทเปนคนพการนนมทกประเภทความพการ เพอใหสะดวกกบคนพการในการตอบแบบสอบถาม โดยใหระยะเวลาในการตอบแบบสอบถามของกลมตวอยาง 2-3 สปดาหแลวจงสงคนแบบสอบถามใหผวจย

6.การวเคราะหขอมล 6.1. การวเคราะหขอมลเกยวกบรปแบบและหลกสตร

การฝกอาชพ จะใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ในการวเคราะหขอมลจากแบบบนทกเอกสาร

6.2. การวเคราะหปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการและปญหาและอปสรรคของคนพการในการเขาสตลาดแรงงาน จะใชการวเคราะหทางสถต โดยน าแบบสอบถามทไดรบการตรวจสอบความสมบรณแลวน าขอมลทไดมาเปลยนเปนรหสตวเลข และน ามาวเคราะหโดยใชเครองคอมพวเตอรโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร (SPSS for window)

สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก 1. สถตเชงพรรณนา คอ คาเฉลย ความถ รอยละ และ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. สถตเชงอางอง คอ การวเคราะหเปรยบเทยบความ

แตกตางของคาเฉลยของตวแปรทม 2 กลมใชสถตทดสอบ Independent Sample T-test , การวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA : Analysis of Variance) เปรยบเทยบคาเฉลยของตวแปรต งแต 3 กลมขนไป , การวเคราะหการถดถอย (Regression analysis)

3. การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ใชในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ


[ 180 ]

ผลการศกษา การสรปผลการศกษาครงนสามารถแบงเปนประเดน

ตางๆไดดงตอไปน 1. รปแบบและหลกสตรการฝกอาชพใหกบคนพการ

ของสถาบนฝกอาชพของภาครฐ 1.1. หลกสตรฝกอาชพทเปดฝกอาชพของสถาบนฝก

อาชพ ผลการศกษา พบวา สถาบนการฝกอาชพของภาครฐท ง 9 แหง ใชหลกสตรเดยวกน ซงก าหนดโดยกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ยกเว นศนยพฒนาอาชพคนพการ เนองจากเปนสถาบนทเนนการจ าลองการท างานจรงมากกวาการฝกอาชพทเปนหลกสตร โดยหลกสตรทมการเปดฝกอาชพและไดรบความนยมจากคนพการในการสมครเขารบการฝกอาชพมากทสด ไดแก หลกสตรตดเยบเสอผาและการใชจกรอตสาหกรรม หลกสตรเสรมสวย และหลกสตรคอมพวเตอร (การใชโปรแกรมพนฐาน เชน Microsoft office, photoshop เปนตน) ตามล าดบ

1.2 รปแบบการใหบรการฝกอาชพ ผลการศกษา พบวา สถาบนการฝกอาชพของภาครฐทง 9 แหง มรปแบบโดยสวนใหญทคลายกน คอ เนนการฝกภาคปฏบตมากกวาภาคทฤษฏ มความยดหยนในการฝกอาชพ กลาวคอ แมวาจะใชหลกสตรการฝกอาชพหลกสตรเดยวกนซงก าหนดโดยกรมพฒนาสงคมและสวสดการ แตทางสถาบนสามารถปรบเปลยนการฝกใหมความเหมาะสมกบสภาพความพการของผทเขารบการฝกอาชพได เพอใหการฝกอาชพมประสทธภาพและเปนประโยชนแกคนพการใหมากทสด สวนศนยพฒนาอาชพคนพการนนมรปแบบการฝกอาชพทตางออกไป กลาวคอ มการใชรปแบบการฝกอาชพทเนนการจ าลองการปฏบตงานในสถานประกอบการจรง เพอใหคนพการไดฝกอาชพและไดท างานไปพรอมๆกน ซงจะท าใหคนพการมประสบการณและไดเตรยมความพรอมกอนเขาไปท างานในสถานประกอบการจรง

1.3. กระบวนการฝกอาชพ ผลการศกษา พบวา สถาบนการฝกอาชพของภาครฐทง 9 แหง มกระบวนการฝกอาชพหลกๆเหมอนกน เนองจากเปนหนวยงานของรฐ อยภายใตการก ากบดแลของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ใชกฏ ระเบยบ หลกเกณฑเกยวกบกระบวนการฝกอาชพชดเดยวกน

แตในระดบของการปฏบตอาจมรายละเอยดเ กยวกบกระบวนการท างานทแตกตางกน เนองจากแตละพนทกมบรบท บรรทดฐานทางสงคม และขนบธรรมเนยมประเพณทตางกนไป รวมทงคนพการเองกมลกษณะนสยทแตกตางกนดวย

1.4. การด าเนนการดานอนๆ นอกเหนอจากการฝกอาชพ ผลการศกษา พบวา นอกจากการฝกอาชพ ยงมบรการดานอนๆ ใหกบคนพการดวย ไดแก บรการดานปจจยส บรการดานการศกษา บรการดานการจดหางาน บรการดานสขภาพ และบรการดานสงคม เ พอ เ ปนการสงเสรม สนบสนนคนพการใหมคณภาพชวตทดขน สามารถรบการฝกอาชพไดอยางเตมท รวมท งชวยใหคนพการสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดดวยตนเอง

1.5. การคดเลอกคนพการเขารบการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพของภาครฐ พบวา ใชหลกเกณฑเดยวกน ซงก าหนดโดยกรมพฒนาสงคมลสวสดการโดยศนยตางๆ จะมคณะกรรมการทท าหนาทคดเลอกคนพการทมคณสมบตตามเกณฑ เพอเขารบการฝกอาชพ ซงจะเปดรบสมครปละ 1 ครง ซงสถาบนการฝกอาชพของภาครฐทง 8 แหง จะรบคนพการเขารบการฝกทกประเภทความพการยกเวน ศนยพฒนาอาชพคนพการ จะรบคนพการปรเภทการเคลอนไหว เทานน แตอยางไรกตามในทางปฏบต นอกจากจะรบคนพการจากการคดเลอกปกตแลว ทางสถาบนการฝกอาชพของภาครฐทง 9 แหงยงตองรบคนพการจากสถานสงเคราะหคนพการเขารบการฝกอาชพดวย ซงสวนใหญเปนคนพการทไมสามารถพฒนาใหมความสามารถในการท างานทเหมาะสมทจะออกไปปฏบตงานจรงไดในสถานประกอบการ ท าใหคนพการเหลานเปนภาระของสถาบนทจะตองดแลคนพการเห ลา นต อไป ไ มสามารถสง เขาไปท างานในสถานประกอบการไดเนองจากขอจ ากดทางดานความพการ

2. ปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพในภาครฐ

ผวจยไดใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมลและไดรบแบบสอบถามกลบคนทงสน กลมท 1 จ านวน 264 ชด คดเปนรอยละ 72.52 กลมท 2 จ านวน 20 ชด คดเปนรอยละ 100 ซงจากผลการวเคราะหขอมลท าใหเหนไดวามปจจยท


[ 181 ]

สงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการหลกๆ 4 ปจจย โดยจะแบงการน าเสนอออกเปน 2 สวน ดงน

2.1 สวนของคนพการทเคยเขารบบรการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพของภาครฐ จากการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม ท าใหเหนไดวามปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพในภาครฐ 4 ปจจย ไดแก

ปจจยสวนบคคล ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย (รอยละ 72.0) มอายระหวาง 15 – 30 ป (รอยละ 46.2) มสถานภาพโสด (รอยละ 72.7) และมวฒการศกษาในระดบประถมศกษามากทสด (รอยละ 38.6) ทงน กลมตวอยางสวนใหญเปนคนพการทางการเคลอนไหว หรอรางกาย (รอยละ 53.8) ครงหนงของกลมตวอยางพการแตก าเนด สวนอกครงหนงพการภายหลง เมออายระหวาง 1 -15 ป (รอยละ 28.4) โดยสวนใหญ พการจากภาวะเจบปวย (รอยละ 26.1)

ปจจยดานสภาพแวดลอม ผลการศกษา พบวา คนพการสวนใหญอาศยในบานของพอแม (รอยละ 40.5) ครงหนงมปญหาการเดนทางในชวตประจ าวนและการเดนทางไปประกอบอาชพ (รอยละ 56.8) สวนใหญเคยเขารวมกจกรรมหรองานเทศกาลทจดโดยชมชนหรอหนวยงานท งภาครฐและเอกชน (รอยละ 62.9) และไมมปญหาการยอมรบจากสงคม (รอยละ 59.5) นอกจากน ครอบครวสวนใหญของกลมตวอยางสนบสนนใหเขารบการฝกอาชพ (รอยละ 85.6) และครงหนงเคยไดรบบรการดานอาชพจากหนวยงานภาครฐอนนอกเหนอจากการฝกอาชพ (รอยละ 56.1)

ปจจยดานการท างาน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนลกจางในสถานประกอบการ (รอยละ 50.4) มาเปนเวลาต งแต 1 – 5 ป (รอยละ 80.7) โดยท างาน 7 วน/สปดาห (รอยละ 43.2) มรายได 5,001 – 10,000 บาท/เดอน (รอยละ 48.5) ซงเปนรายไดทใกลเคยงกบรายจาย (รอยละ 45.5) และสวนใหญประกอบอาชพโดยคาดหวงวา จะไมใหตนเองเปนภาระตอครอบครว (รอยละ 53.4) ท ง น กลมตวอยางสวนใหญ ใชรายไดทไดรบมาเปนคาใชจายภายในครอบครว (รอยละ 47.7) และสวนใหญไมมหนสน (รอยละ 68.2) นอกจากน กลมตวอยางสวนใหญพอใจในรายได (รอย

ละ 59.1) และงานทท า (รอยละ 75.8) โดยไมคดเปลยนงาน (รอยละ 53.8) ในดานของปญหาในการสมครงาน กลมตวอยางสวนใหญเคยพบปญหาในการสมครงาน (รอยละ 54.2) แตเมอเขามาท างาน กลมตวอยางสวนใหญยงไมมปญหาในการท างาน (รอยละ 67.0)

ปจจยดานการฝกอาชพ ผลการศกษา พบวา ในการเขารบการฝกอาชพทศนยฟนฟอาชพ กลมตวอยางสวนใหญ ฝกอาชพในหลกสตรคอมพวเตอร (รอยละ 26.5) หลกสตรตดเยบเสอผาและการใชจกรอตสาหกรรม (รอยละ 23.5) และหลกสตรเสรมสวยและตดผมชาย (รอยละ 11) เปนระยะเวลา 1 ป (รอยละ 90.9) โดยเขาฝกอาชพ เนองจากอยากมอาชพเพอเลยงตนเอง (รอยละ 49.2) และทราบขาวการรบสมครจากเจาหนาทของหนวยงานรฐและเอกชน (รอยละ 50.8) นอกจากน ส าหรบความพงพอใจตอการใหบรการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพในดานตางๆพบวา กลมตวอยางสวนใหญพอใจตอสถานทเ รยน (รอยละ 97.7) เ นอหาของหลกสตรทฝก (รอยละ 96.6) อปกรณเครองมอประกอบการสอน (รอยละ 94.7) ครผ สอน (รอยละ 89.4) และความชวยเหลอดานการจดหางานหลงจบหลกสตร (รอยละ 85.2)

ความคดเหนตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานและการมงานท าของคนพการ ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางทเปนคนพการมความคดเหนในดานการมทกษะเพอการประกอบอาชพ ในระดบปานกลาง กลาวคอ ความรและทกษะทไดจากการฝกอาชพ ทงความรภาคทฤษฏและการฝกอาชพในภาคปฏบตนนเพยงพอและเปนประโยชนในการน าไปใชในการประกอบอาชพ เพราะการฝกอาชพท าใหคนพการมประสบการณ มความช านาญ และมความมนใจในการประกอบอาชพยงขน

ส าหรบความคดเหนดานความคาดหวงตอการท างาน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางทเปนคนพการเหนดวยในระดบมากวา การไดเขาฝกอาชพท าใหมโอกาสเขาท างานในสถานประกอบการ ซงลกษณะของงานทคนพการท าอยในปจจบนตรงกบอาชพทไดฝกมา นอกจากนสาขาอาชพทคนพการเขารบการฝกอาชพยงตรงกบความตองการของตลาดแรงงาน แตอยางไรกตาม ยงมคนพการบางสวนเหนวา


[ 182 ]

การฝกอาชพเปนการสนเปลองงบประมาณเพราะฝกแลวไมสามารถหางานท าได

ส าหรบดานความตองการเขาสตลาดแรงงาน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางทเปนคนพการเหนดวยในระดบมากวา คนพการสวนใหญทเขารบการฝกอาชพเพราะตองการหารายไดดวยตนเองเพอใชจายและเลยงดครอบครว รวมท งเพอใชในการฟนฟบ าบดสภาพความพการของตน ฉะนนเมอเสรจสนการฝกอาชพจงจะพยายามหางานท าใหไดโดยเรวและตองการประกอบอาชพตามสาขาวชาชพทไดฝกอาชพมา ซงคนพการบางสวนตองการหางานท าในสถานประกอบการ แตบางสวนตองการประกอบอาชพอสระ ดวยเหตนคนพการจงตองการหนวยงานทชวยในการจดหางานใหเพอเพมโอกาสในการไดงานท ามากขน นอกจากนคนพการยงเหนวา การมงานท าจะท าใหผอนเหนคณคาและความสามารถในตวคนพการมากขน แตอยางไรกตาม ปจจบนนงานหายาก ท าใหหากคนพการไดงานทแมวาคาตอบแทนจะไมตรงตามความตองการ แตหากรบไดกจะยอมท า

2.2 สวนของเจาหนาททปฏบตงานของศนยฟนฟอาชพส าหรบคนพการในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการทง 9 แหง จากการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม จะเหนไดวามปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการทไดรบการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพในภาครฐ 4 ปจจย ไดแก

ปจจยสวนบคคล ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 60) มอายระหวาง 41 – 50 ป (รอยละ 45) ท างานในต าแหนงครฝกอาชพ (รอยละ 55) โดยมประสบการณในการท างานกบคนพการในชวง 11 – 20 ป (รอยละ 45) ท งน กลมตวอยางสวนใหญมระดบการศกษาสงสดในระดบปรญญาตร (รอยละ 85) มความช านาญเฉพาะทางดานอาชพหรอการสอนในระดบทเปดอบรม (รอยละ 85) และทงหมดมความรความเขาใจเกยวกบกฎหมาย สทธของคนพการ ตลาดแรงงาน และการประกอบอาชพของคนพการในปจจบน

ปจจยดานสภาพแวดลอม ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนมากเหนดวยวาปจจบนการจดบรการฟนฟอาชพ

แกคนพการของภาครฐไดวางกรอบการด าเนนงานตามแนวทางมาตรฐานการจดบรการสวสดการสงคมและสงคมสงเคราะหขนพนฐาน และมการจดบรการทมความทนสมยทนตอบรบทสงคมทเปลยนไป แตอยางไรกดปจจบนกฎหมายทมการสนบสนนสงเสรมการจดบรการฟนฟอาชพแกคนพการยงขาดการมผลบงคบใชทจรงจง ประกอบกบ คนพการยงมเจตคตทไมดตอตนเองสงผลตอการยอมเขามารบบรการฟนฟอาชพ นอกจากนยงเหนวาสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐ มการจดสภาพแวดลอมและสงอ านวยความสะดวก ทมขนาดพนทพอเพยงตอการฝกอาชพแตละหลกสตร รวมท งมการจดภมทศนทสวยงาม นาอยและ ปลอดภย และจดอปกรณสงอ านวยความสะดวกใหเพยงพอและเหมาะสมกบสภาพความพการดวย

ปจจยดานการท างาน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางเหนดวยปานกลางวา สถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐมวสยทศนในการบรหารงานของตนเองทชดเจน มการจดตงคณะกรรมการประเมนจากบคลากรภายนอกรวมประเมนผล แตอยางไรกตามสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐยงไดรบงบประมาณทจ ากด ไมเพยงพอตอการด าเนนงานดานการบรการฟนฟอาชพ สวนความคดเหนดานบคลากรกลมตวอยางเหนดวยวา บคลากรของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐมจ านวนเพยงพอกบคนพการทเขามารบการฝกอาชพ ซงสถาบนฝกอาชพคนพการมการจดสวสดการใหแกบคลากรอยางเหมาะสมเมอเทยบกบภาระงานทมากขน นอกจากนบคลากรของสถาบนยงไดรบการพฒนาใหมทกษะทสงขน และมการผลตงานวจยเพอเปนสวนชวยเสรมสรางและพฒนาการท างาน สวนความคดเหนดานการประสานเครอขาย สถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐไดรบความรวมมอจากหนวยงาน องคกรท งภาครฐและภาคเอกชนในดานตางๆ เชน การสงตอขอมลการชวยเหลอดแลคนพการ การประชาสมพนธขาวสารจากสถาบนฯ เปนตน

ปจจยดานการฝกอาชพ ผลการศกษา พบวา คนพการทเขามาสมครฝกอาชพภายในสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐมการศกษานอย ซงการไดรบการศกษานอยของคนพการเปนอปสรรคตอการฝกอาชพเปนอยางมาก รวมท ง


[ 183 ]

ความพการทตางกนยงมผลตอการฝกอาชพและการเลอกอาชพทเหมาะสมกบความชอบดวย นอกจากนครอบครวของคนพการยงมผลตอการมารบการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐโดยตรง สวนหลกสตร วธการสอน คอนขางเกาไมสามารถตอบสนองตอคนพการเทาทควร การฝกอบรมขาดสอและอปกรณททนสมย วชาชพทเปดสอนในสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐไมคอยตรงกบความตองการของตลาดแรงงานเทาทควร และการประเมนตดตามผลของผพการทอยภายในสถาบนการฝกอาชพท าไดดกวาผ พการทจบหลกสตรไปแลว ซงการเปลยนแปลงหลกสตรของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐท าคอนขางยากเพราะอยในระบบราชการ ประกอบกบการเปดหลกสตรใหมของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐขนอยกบงบประมาณ ท าใหในปจจบนหลกสตรทมระยะส นตอบสนองตอคนพการไดมากกวาหลกสตรระยะยาว สงผลใหคนพการทผานการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐจะสามารถน าความรไปประกอบอาชพไมเทากน

ความคดเหนตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานและการมงานท าของคนพการ ผลการศกษา พบวา ความเปลยนแปลงของสงคมและเศรษฐกจจะท าใหรฐผลกดนใหคนพการเขาสตลาดแรงงานมากขน ซงการพฒนาบรการฟนฟอาชพคนพการ ควรท าเปนแบบบรณาการครบทกวงจรของระบบพฒนาการบรการ และกฎหมายเกยวกบอาชพของคนพการควรมความหลากหลาย และมผลบงคบใชท เขมงวด นอกจากนคนพการมเจตคตตอตนเองดขนและยอมรบความชวยเหลอดานการฟนฟอาชพมากขน

การบรหารงานของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐควรบรณาการงานดานพฒนาคนพการกบงานดานวชาชพ โดยยดคณลกษณะคนพการของศนยฟนฟอาชพคนพการและมาตรฐานสาขาอาชพทเปดสอนเปนหลก พรอมทงควรจดบรการทางดานอาชพใหแกคนพการในรปแบบเบดเสรจหรอครบวงจร ท งในเชงรกและเชงรบ โดยเนนสาขาอาชพทตอบสนองความตองการของตลาดแรงงานไทยและทองถน ซงจ าเปนจะตองอาศยนโยบายของกรมพฒนาสงคมและสวสดการทมความชดเจนมากขน ประกอบกบ

นโยบายและแผนการปฏบตงานของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐตองมความยดหยน คลองตว ในดานการฟนฟอาชพคนพการ เพอใหสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐสามารถผลตคนพการทมคณลกษณะตามความตองการของสถานประกอบการได นอกจากนยงควรจดหาทนและรายไดจากแหลงตางๆเพอน าดอกผลมาจดสรรทนอดหนนการประกอบอาชพใหแกคนพการนอกเหนอจากทนของภาครฐดวย เพอสนบสนนและสงเสรมใหคนพการไดจดกจกรรมเกยวกบสงคม ชมชน และสาธารณประโยชนใหมากขน

สวนการพฒนาบคลากรของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐ ควรจดท าแผนพฒนาบคลากรใหชดเจน เชน พฒนาบคลากรใหสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดกระบวนการเรยนรดานอาชพใหดมากขน และจดใหมการดงานท งในประเทศและตางประเทศ เพอน าความรมาใชพฒนาการฝกอาชพใหทนสมย เปนตน

สวนกระบวนการคดเลอก หลกสตร และรปแบบของการฝกอาชพควรเพมรปแบบของการเรยนการสอนทางดานอาชพใหหลากหลายและงายตอการแสวงหาความรของคนพการ เชน เพมหลกสตรการบรหารจดการ, จดฝกอบรมหลกสตรระยะส น, จดการฝกอาชพในรปของการเรยนรวมกบคนทวไปในบางวชา เปนตน รวมท งควรจดใหคนพการเรยนวชาพนฐานตางๆกอนการฝกอาชพ โดยใชรปแบบเปด เชน การศกษาดวยตนเอง การสอบเทยบความร เปนตน ซงหลกสตรทใชฝกอาชพควรสามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของตลาดแรงงานและทศทางของสงคมทเปลยนไป นอกจากนภาครฐควรเพมงบประมาณในการจดซอหนงสอต ารา วสดการสอน และสอตางๆใหมปรมาณทพอเพยง เพอการบรการดานวชาชพแกคนพการในลกษณะเปดกวาง เชน ทางวทย โทรทศนในทองถน เปนตน

สวนการประเมนและตดตามผลของสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐควรมการประเมนตดตามผลชวยเหลอคนพการแบบครบวงจร กลาวคอ ตงแตการเขามารบการฝกตลอดถงการประกอบอาชพ และควรมการจดท าฐานขอมลคนพการ เพอการประเมนทเปนระบบ


[ 184 ]

นอกจากนสถาบนฝกอาชพคนพการของภาครฐควรมนโยบายการสรางความเขมแขงใหกบชมชน ควรมเครอขายทางสงคมเชอมโยงระหวางสถาบนภาครฐ ภาคเอกชน และ ชมชน เพอเปดโอกาสใหทกฝายมสวนรวมในการฟนฟใหมากขนในทกมต และควรมการศกษาวจย พฒนา และเผยแพรองคความรใหม ทางดานการพฒนาอาชพคนพการ โดยสงเสรมใหบคลากรของสถาบนท าวจยเกยวกบการพฒนาการฟนฟอาชพคนพการเพอน ามาใชพฒนาการฝกอาชพตอไป

3. ปญหาและอปสรรคของคนพการทผานการฝกอาชพจากสถาบนฝกอาชพของภาครฐ

3.1 ปญหาทเกดจากสภาพความพการของคนพการ ไดแก การไมมวฒการศกษา ศกยภาพคนพการทมขอจ ากด ลกษณะความพการทเปนอปสรรคในการท างาน สภาพของครอบครวทไมสนบสนนคนพการในการท างาน การปรบตวของคนพการทท าไดยาก ทพกอาศยและเครองอ านวยสะดวกในทท างานทไมพรอม

3.2 ปญหาทเกดจากสถานประกอบการ ไดแก ความไมพรอมของสถานประกอบการในการรบคนพการเขาท างาน, การไมปฏบตตามกฎหมายหรอพยายามหาทางหลกเลยงการปฏบตตามกฎหมายในการทตองรบคนพการเขาท างาน

3.3 ปญหาทเกดจากการฝกอาชพ ไดแก การฝกอาชพทมเปาหมายเพยงแคใหเรยนขบหลกสตร ท าใหคนพการไมสามารถเอาความรไปใชประกอบอาชพไดจรง

อภปรายผล

จากการวจยมประเดนทส าคญทจะยกมาอภปรายดงน 1. ปจจยทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงาน จาก

ผลการศกษาความคดเหนของคนพการพบวา มตวแปรหลายตวดวยกนทสงผลตอโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการ ซงสามารถสรปเปนปจจยหลกๆได 4 ปจจย ไดแก 1) ปจจยสวนบคคล คอ เพศ อาย ระดบการศกษา ประเภทความพการ ระยะเวลาทพการ สาเหตทเกดความพการ ภมล าเนา และสถานภาพสมรส 2) ปจจยดานสภาพแวดลอม คอ ทพกอาศย ครอบครว การเดนทางในชวตประจ าวน การเขารวมกจกรรมทางสงคม การยอมรบจากสงคม การไดรบการ

สนบสนนจากครอบครว และการไดบรการเกยวกบอาชพจากหนวยงานภาครฐ 3) ปจจยดานการท างาน คอ สถานภาพในการท างาน ระยะเวลาทไดประกอบอาชพทท าอยในปจจบน รายได หนสน คามพงพอใจในงาน สาเหตทเลอกประกอบอาชพทท าอยในปจจบน และสภาพการท างาน และ4) ปจจยดานการฝกอาชพ คอ หลกสตรทเขารบการฝกอาชพ ระยะเวลาทเขารบการฝกอาชพ ชองทางทสมครเขารบการฝกอาชพ และสาเหตทตดสนใจเขารบการฝกอาชพ ซงตวแปรทกลาวมาขางตนนนสงผลตอโอกาสทคนพการจะสามารถเขาสตลาดแรงงานไดไมมากนก ยกเวน สภาพการท างานทสงผลตอโอกาสทคนพการจะเขาสตลาดแรงงานและมงานท าอยางมาก กลาวคอ แมวาคนพการจะมคณสมบตตรงตามทสถานประกอบการเปดรบสมคร และสถานประกอบการใหการสงเสรมในการรบคนพการเขาท างาน แตหากสภาพการท างานหรอสภาพแวดลอมในสถานประกอบการไมเอออ านวยความสะดวกหรอเปนปญหากบคนพการแลว กอาจท าใหคนพการตดสนใจไมเขาท างานในสถานประกอบการได

จากประเดนขอคนพบทสอดคลองกนดงกลาว สะทอนใหเหนวาคนพการมความสามารถ มศกยภาพเพยงพอทจะท างานในสถานประกอบการมากขน จงท าใหระดบการศกษา สภาพความพการ การยอมรบจากสงคม เพศ อายฯลฯ ไมไดเปนปจจยส าคญทจะท าใหคนพการไมมโอกาสเขาสตลาดแรงงานและสามารถมงานท าเชนเดยวกบคนปกตไดมากเชนเดม แตสงทยงเปนปญหาและปจจยส าคญทท าใหคนพการไมสามารถเขาท างานได คอ สภาพแวดลอม ซงแมว าจะ มการออกกฎหมายต างๆ เ ก ยวกบการป รบสภาพแวดลอมและสงอ านวยความสะดวกของสถานประกอบการใหเหมาะสมกบคนพการเพอใหคนพการสามารถเขาท างานได แตสถานประกอบการสวนมากกยงมสภาพแวดลอมทไมเอออ านวยกบคนพการอย ท าใหคนพการมโอกาสเขาท างานในสถานประกอบการนอยลง

2. การใหบรการฝกอาชพแกคนพการของสถาบนฝกอาชพของภาครฐ จากผลการศกษา พบวา คนพการสวนใหญมความพงพอใจกบการใหบรการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพของภาครฐ ท งดานครผ สอน สถานท ฝกอาชพ หลกสตรทเปดฝกอาชพ อปกรณเครองมอประกอบการสอน


[ 185 ]

และความชวยเหลอดานอนๆนอกเหนอจากการฝกอาชพ ซงคลายคลงกบความคดเหนของเจาหนาททปฏบตงานในสถาบนฝกอาชพของภาครฐ ทเหนวา การใหบรการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพของภาครฐมการด าเนนงานทชวยสงเสรมและพฒนาใหคนพการมทกษะความสามารถมากขน มการพฒนาการด าเนนงานท งทางดานการบรหารและบคลากรไปในแนวทางทมงเนนใหคนพการมโอกาสเขาสตลาดแรงงานมากขน แตบางสวนกยงมความเหนวา การด าเนนงานเกยวกบการฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพของภาครฐนนยงมหลกสตรทไมทนสมยไมตรงกบความตองการของตลาดแรงงาน การด าเนนงานของสถาบนยงมนโยบายทไมชดเจน ท าใหการปฏบตงานไมไปในทศทางเดยวกน และยงขาดการประชาสมพนธเกยวกบการฝกอาชพใหคนพการไดรบทราบในวงกวาง รวมท งยงขาดการสรางฐานขอมลเกยวกบสถานประกอบการทจะเปนเครอขายทจะรบคนพการเขาท างาน จงท าใหการด าเนนงานขาดการประเมนตดตามผลทมความตอเนอง

จากประเดนขอคนพบทสอดคลองและแตกตางกนดงกลาวสะทอนเหนถง การฝกอาชพของสถาบนฝกอาชพ ของภาครฐมความสมพนธกบการสรางโอกาสการเขาสตลาดแรงงานของคนพการ กลาวคอ การฝกอาชพใหแกคนพการชวยใหคนพการมความร มทกษะ สามารถชวยเหลอตนเองได และสามารถประกอบอาชพเลยงตนเองได ซงคนพการมความตองการท างานเพอเลยงดตนเอง และไมอยากเปนภาระของครอบครวมากขน ท าใหคนพการเขารบการฝกอาชพมากขน ซงคนพการมความคาดหวงวาเมอฝกอาชพแลวะตองไดเขาท างานในสถานประกอบการหรอสามารถประกอบอาชพสวนตวเลยงตนเองได แตในความเปนจรงแลว คนพการบางสวนเทาน นทไดเขาท างานในสถานประกอบการ ขณะทบางสวนวางงาน บางสวนยงเปนภาระของศนยฟนฟอา ชพคนพการ ท ง นสา เหต สวนหนงเนองมาจากการด าเนนงานของสถาบนฝกอาชพของรฐมนโยบายการด าเนนงานในเชงปรมาณทไมชดเจน ขาดงบประมาณสนบสนนทเพยงพอ ท าใหการพฒนาการฝก

อาชพใหทนสมยท าไดลาชา และไมคอยตรงกบความตองการของตลาดแรงงาน ขาดการตดตามผลการฝกอาชพกบคนพการทจบหลกสตรไปแลวอยางมประสทธภาพ ขาดการสร าง เค รอข ายระหวางสถาบนฝกอา ชพ สถานประกอบการทตองการรบคนพการ และคนพการ และขาดการประชาสมพนธทเพยงพอ ท าใหการด าเนนงานไมเปนไปตามเปาหมายทวางไว ซงสงผลท าใหคนพการทเขารบการฝกอาชพมโอกาสทจะเขาสตลาดแรงงานไดนอยลง


จราวลย คงถาวร. (2547). ความเปนไปไดในการจางงานคนพการของบรษท มดซบช มอเตอรส (ประเทศไทย) จ ากด. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

รพพรรณ วงศประเสรฐ. (2552). ความรบผดชอบตอสงคมของธรกจ (Corporate Social Responsibility-CSR). BU Academic Review, 8(2), 84-94.

ลคนาวด สายมตร. (2553). ปญหาการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมในการจางงานคนพการ. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). การส ารวจความพการ พ.ศ. 2550. กรงเทพฯ : ม.ป.พ.

อลศรา ตะวงทน. (2554). ทศนะตอแรงจงใจในการจางงานคนพการในสถานประกอบการ. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

องคการแรงงานระหวางประเทศ. (2549). มงสรางความเสมอภาคเพอโอกาสในการจางงานส าหรบคนพการ โดยทางนตบญญตแนวปฏบต. กรงเทพฯ: ส านกงานแรงงานระหวางประเทศ


[ 186 ]

ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธมละบร (Factors Affecting the Changing Patterns of Mlabri Tribe's Livelihood in

Coexistence with Forest Community)

นางสาวอสมา ซารวาร¹*, ผศ.ดร.ศศธร สวรรณเทพ², นายสเมธ ทานเจรญ³ ¹สาขาวชาการจดการทรพยากรฐานชมชน คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย,

² ส านกงานวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, ³ศนยสงเสรมและสนบสนนมลนธโครงการหลวงและโครงการตามพระราชด าร สถาบนพฒนาและฝกอบรมโรงงานตนแบบ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระ

จอมเกลาธนบร 126 ถ. ประชาอทศ แขวงบางมด เขตทงคร กรงเทพมหานคร 10140 ¹*ผนาเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธ มละบรในศนยวฒนธรรมภฟา ภายใตโครงการศนยภฟาพฒนา ต าบลภฟา อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน วธการด าเนนการโดยการสงเกตอยางไมมสวนรวมและสมภาษณตวแทนชาวมละบร 3 ชวงวยคอ วยเยาวชน วยผใหญ และวยชรา จ านวน 45 คน ระยะเวลาทใชในการศกษาตงแตวนท 1 กนยายาน พ.ศ. 2558 ถงวนท 15 มนาคม 2559 ผลการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธมละบรไดแก การตงถนฐานเพอท ามาหากน การเขามาท างานของหนวยงานตางๆ และการไดรบการศกษาทสงขน อยางไรกตามยงคงมระบบอาวโสภายในชมชนทคอยเชอมโยงวฒนธรรม ภมปญญา และภาษาของชนเผาเอาไวใหสามารถด าเนนอยางคขนานไปพรอมๆกบการปรบตวใหเขากบปจจบน ค าส าคญ กลมชาตพนธมละบร, ศนยภฟาพฒนา, การเปลยนแปลงวถชวต, วถชวตทอยรวมกบปา

บทน า

กลมชาตพนธมละบร(มละ แปลวา คน และ บร แปลวา ปา) เดมอยในกลมสงคมลาสตว ใชวถชวตแบบเกบของปาลาสตว ไมมทอยเปนหลกแหลง คนไทยรจกกนในนามวา ‘ตองเหลอง’ (hunters and gatherers) [2] ไมทราบทมาของกลมชาตพนธอยางชดเจน เนองจากผลการศกษามไมมากนก เ ร ม เ ปน ทสนใจของนกวชาการในพ .ศ .2469 [5] การเปลยนแปลงวถชวตของกลมชาตพนธมละบรนนเกดขนมานานแลว โดยงานของ Trier [10] ไดอธบายถงการปฏสมพนธกบคนภายนอกเพอแลกเปลยนสงของรวมท งการแลกแรงงานกบกลมชาตพนธมง อยางไรกตาม ในปจจบนไมไดมลกษณะการเปลยนแปลงในแบบเดยวกนทกพนทและอยภายใตสงแวดลอมการตงพนทใหม ซงท าใหกลมชาตพนธมละบรมการเรยนรทหลากหลายมากขน [4]

ส าหรบการตงรกรากเปนชมชนใหม ณ ศนยภฟาพฒนา นนเกดขนเมอครงสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม

ราชกมาร เสดจฯทรงปฏบตพระราชกรณยกจในพนทจงหวดนาน เมอวนท 2 มนาคม 2550 และไดเสดจฯเยยมชนเผามละบร ทบานหวยหยวก ต าบลแมขะนง อ าเภอเวยงสา จงหวดนาน ทรงมความหวงใยวถชวตทเปลยนแปลงไปเนองจาก กลมชาตพนธมละบรอาศยอยรวมกบชนเผาอนๆและด ารงชพดวยการรบจาง จงมพระราชด าร ใหอนรกษวถการด ารงชวตของกลมชาตพนธมละบรเอาไว ซงในชวงเดอนตลาคม 2551 มเดกเยาวชนกลมชาตพนธมละบรจ านวน 9 คน จากบานหวยฮอม อ าเภอรองกวาง จงหวดแพรซงอาศยอยกบ มชชนนารชาวเยอรมน Mr.Friedhard – Mrs.Inge Lipsius (นายค าและนางละเอยด) ทบานปางคา อ าเภอเมองนาน จงหวดนานในเวลานน ไดเขามาอาศยอยในศนยภฟาพฒนาผานการแนะน าของกรมวงผใหญวาท ร.ต.กตต ขนธมตร หลงจากนนจงมการถวายรายงานซงรวบรวมเรองราววถชวตและประเพณวฒนธรรมของกลมชาตพนธในวนท 25 กมภาพนธ 2552 และมการจดตงศนยวฒนธรรมภฟาโดยม



[ 187 ]

เยาวชนท ง 9 คนพรอมครอบครวไดเขามาอาศยอย และด าเนนการจดตงเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมเพอสรางรายไดพรอมๆกบการท างานวจยเพอพฒนาคณภาพชวตทสอดคลองกบความเปนอย[1]

การเปลยนแปลงวถชวตจากเดมทสามารถเกบของปาหาอาหารไดอยางอสระสการตงถนฐานเพอท ามาหากนนน ท าใหสการท างานวจยน ซงมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธมละบรในศนยวฒนธรรมภฟา ภายใตโครงการศนยภฟาพฒนา ต าบลภฟา อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน


วธวจยในการศกษาครงนประกอบดวย 2 วธคอ การสงเกตแบบไมมสวนรวมและการสมภาษณตวแทนมละบร 3 ชวงวย

การสงเกตแบบไมมสวนรวม ผ ว จยไดใชว ธส ง เกตแบบไม ม สวน รวม (Non-

Participant Observation) เ พอเกบขอมลดานความเปนอย ลกษณะการด ารงชวต สภาพสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและประเพณทวไป

การสมภาษณตวแทนมละบร 3 ชวงวย ผวจยไดใชวธการสมภาษณถงประสบการณในชวง

ชวตทผานมาเพอใหเหนสะทอนการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละชวงวยผานมมมองของมละบร 3 ชวงวย จ านวน 45 คน ดงน

- วยเยาวชนทผานประสบการณเพยง 1 ชวงวย จ านวน 16 คน

- วยผใหญทผานประสบการณ 2 ชวงวย จ านวน 26 คน

- วยชราทผานประสบการณ 3 ชวงวย จ านวน 4 คน

ตารางท 1 การศกษาประชากรมละบร 3 ชวงวย

ชวงอาย วย ชาย หญง รวม

15 – 25 เยาวชน 7 9 16 26 – 60 ผใหญ 12 13 25

> 60 ชรา 2 2 4 รวม 21 24 45


ชมชนมละบรภฟาปจจบน(มกราคม ป2559) ตงอยในศนยภฟาพฒนา ในเขตพนทปาดอยภคาและปาผาแดง มเนอทจ านวน 1,812 – 3- 78 ไร โดยแบงเปนทอยอาศยจ านวน 3 ไรมประชากรจ านวน 73 คน 18 ครวเรอนแบงเปนผหญงจ านวน 42 คนและผชายจ านวน 31 คน นบถอศาสนาครสต ตารางท 2 จ านวนประชากรมละบรเดอนมกราคม 2559

ชวงอาย วย ชาย หญง รวม 0 – 14 เดก 10 18 28 15 – 25 เยาวชน 7 9 16 26 – 60 ผใหญ 12 13 25

> 60 ชรา 2 2 4 รวม 31 42 73

ประชากรสวนใหญเปนวยแรงงานและวยเยาวชน

การศกษาอยภายใตหนวยงานการศกษานอกระบบ (กศน.)

นอกจากนยงมจ านวน 6 คนทเรยนในระดบปรญญาตร อาชพ

โดยทวไปของชมชนท าเกษตรกรรม รบจางอทยาน ท าการ

ทองเทยวเชงวฒนธรรม และขายสนคาหตถกรรม น าผ ง

รายไดเฉลยของครวเรอนตอเดอนในป 2558 เทากบ 4,382

บาท

ผลการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถ

ชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธมละบรไดแก การตง

ถนฐานเพอท ามาหากน การเขามาท างานของหนวยงานตางๆ

และการไดรบการศกษาทสงขน อยางไรกตามถงแมวาวถ

ชวตของกลมชาตพนธมละบรจะเปลยนแปลงไปจากเดม แต


[ 188 ]

ยงคงมการสบทอดเชอมโยงวฒนธรรม ภมปญญาและภาษา

ของชนเผา โดยผานอาวโสในหมบาน ท าใหวถชวตแบบใหม

ด าเนนไปอยางผสมผสานกบวถชวตแบบด งเดมพรอมกบ

การปรบตวใหเขากบยคปจจบน

การตงถนฐานเพอท ามาหากน

เดมกลมชาตพนธมละบรมวถชวตแบบเรรอนในปา

และอาศยการเกบ หา ลา เปนหลก วถชวตเดมมลกษณะของ

การพงพาทรพยากรปาสง มวฒนธรรมทผกพนกบธรรมชาต

[3] ไมสรางทอยอาศยเปนหลกแหลง โดยจะเคลอนยายไป

ตามแหลงอาหาร หลบหนเมอพบเจอคนแปลกหนา หรอเมอ

มคนเสยชวตบรเวณทพก (ผใหขอมล: มารษา ศรชาวปา) การ

ตดตอสมพนธกบคนกลมภายนอกจะเกดขนกรณทตองการ

แลกเปลยนสงของระหวางของปากบเสอผา เครองมอ

เครองใช หรออาหารเทานน เดกและผหญงถกหลกเลยงการ

พบปะกบคนภายนอก เ นองดวยอนตรายและความไม

ปลอดภย กลมชาตพนธอนๆทมความสมพนธอยางใกลชด

กบกลมชาตพนธมละบรนนมทงขม คนเมอง และมง โดย

กลมชาตพนธมงมความสมพนธกบกลมมละบรในเชงลกจาง

และนายจา ง และ เ ปนผ ม บทบาทอนส าคญในการ

เปลยนแปลงวถชวตของกลมชาตพนธมละบรในดานการท า

มาหากนแบบเรรอนสการรบจาง [2][10]

จากการสมภาษณตวแทนชาวมละบรในกลมผชายวย

ผใหญอาย 26 – 30 ป ไดเลาเรองการท างานรบจางซงเปลยน

วถชวตจากทเพยงแคเรรอนในปาเรมสการตงถนฐานเพอท า

มาหากนในชวงตนวา“ตอนแรกไมรจกมง พอเลาใหฟงวา

สมยกอนทมละบรรจกกบมงและคนเมองนนเกดเนองจากม

การแลกเปลยนกน ระหวางของปากบเสอผา แตกกลวเลย

หลบหนหายไป จนกระทงเจอมงทใหขาวมาสองสามถงและ

บอกวาไมตองกลว เปนคนรจกกน ใหมาท างานดวยกนปลก

ดอกสมวงสแดง(สมยนนมละบรไมทราบวาเรยกวา ‘ฝน’)

เสรจแลวกจะหนหายไป หลงจากนนเขากมาอกทใหปลก

ขาวโพด เวลาท าเสรจแลวกจะหนไป…” (ผใหขอมล: นายว

ระ ศรชาวปา) นนเปนจดเรมตนทมละบรคอยๆเรมออกจาก

ปามารบจางท างานกบคนภายนอกเพมมากขน นบเปนชวงป

ราว 2526 [2] การตงถนฐานเพอท ามาหากนนอกจากจะเกด

จากการเขามารบจางกลมชาตพนธมงแลว บรบทการพฒนา

โดยรฐชาต ทพยายามจะรวบรวมและจดตงโครงการพฒนา

กลมชาตพนธมละบรทเกดขนในหลายๆแหงกมผลตอการ

เปลยนแปลงเชนกน [4]

การตงถนฐานของกลมชาตพนธมละบร ณ ศนยภฟา

พฒนา เกดขนในชวงป 2551 ตามแนวพระราชด ารของ

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โดยการ

จดต งศนยวฒนธรรมภฟา เพอเปนแหลงอนรกษวถชวต

รวบรวมเรองราวประเพณวฒนธรรม เปนแหลงเรยนร

พรอมๆกบการสรางรายไดผานการทองเทยวเชงวฒนธรรม

จากการสงเกตและสมภาษณพบวา ปจจบนกลมชาตพนธ

มละบรภฟานน มการตงถนฐานเพอท ามาหากนและอยอาศย

โดยอาศยภายในศนยวฒนธรรมภฟา อาชพหลกแตกตางจาก

กลมชาตพนธในชมชนอน คอการท าอาชพทเกยวของกบการ

ทองเทยวเชงวฒนธรรม การขายสนคาทเปนภมปญญาอยาง

ถงยามจากเถาวลย ไมเทา แกว ก าไล น าผง การรบจางศนยภ

ฟาและกรมปาไม และมการเรยนรวถเกษตรเพอเลยงชพ แต

ยงคงมการเขาปาเพอหาแหลงอาหาร พกผอนหยอนใจ หรอ

กระทงน าของปามาสรางรายได การตงถนฐานทเกดขนน

เปนการตอบสนองความตองการขนพนฐาน [8] ทงการมท

อยอาศยเปนหลกแหลง มอาหาร มปจจยพนฐานตางๆในการ

ด ารงชวต และเนองดวยบรบทพนทโดยรอบมทรพยากรจาก

ปาอดมสมบรณ ท าใหยงคงมวฒนธรรมและภมปญญาของ

กลมชาตพนธทผกพนวถชวตทอยรวมกบปาเอาไว

การเขามาท างานของหนวยงานตางๆ

นอกจากการสรางทอยเปนหลกแหลงและมการตงถน

ฐาน ณ ศนยภฟาพฒนาแลว ยงมหนวยงานอนๆทเขามาม

สวนเกยวของในการด าเนนชวตของกลมชาตพนธมละบร


[ 189 ]

โดยทงหมดม 5 หนวยงานหลก (ผใหขอมล:อรญวา เจรญคร

พนา) ดงน

ตารางท 3 ปทเรมท างานและกจกรรมหลกทเขามาสงเสรม พ.ศ. หนวยงาน กจกรรมหลก

2551 ศนยภฟาพฒนา สนบสนน

รายได/โครงการศนยวฒนธรรม

2551

โครงการศนยภฟาพฒนา จงหวดนาน สงกดส านกบรหาร

พนทอนรกษท13 (กรมอทยานสตวปาและพนธ

พช)

ความเปนอย/ พนททรพยากร

ปาไม

2553 ส านกงานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

การศกษา

2553 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลภฟา สขภาพอนามย

2556 มหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาธนบร

แผนแมบท คณภาพชวต

1. หนวยงานภฟาพฒนา โดยมคณธรวฒ ปทมาศเปน

หวหนา สงเสรมใหกลมชาตพนธมละบรไดสรางแหลง

ทองเทยวเชงวฒนธรรม และการอนรกษวถชวตของกลมชาต

พนธ มการจางงานปลกกลาไม และตนไมเพอสรางรายได

ใหแกมละบร ปจจบนย งมการสนบสนนคาใชจาย 18

ครวเรอนเดอนละ 2,080 บาท/ครวเรอน ซงไมเพยงพอตอการ

เลยงชพ และเนองดวยการอนรกษวถ ชวต ท าใหสราง

ขอจ ากดในการมรายไดและการด ารงชวตทไมสามารถท าได

เชนเดยวกบคนภายนอก

2. โครงการศนยภฟาพฒนา จงหวดนาน สงกดส านก

บรหารพนทอนรกษท13 (กรมอทยานสตวปาและพนธพช) ม

คณฤทธ ลอโฮงเปนหวหนาโครงการดแลจดการเรองปาไม

ใหสามารถใชพนทรวมกบหมบานอน กฎเกณฑตางๆทตอง

ถอปฏบต พรอมๆกบความเปนอยของกลมชาตพนธมละบร

นอกจากนปจจบนคณฤทธ ลอโฮง ยงมบทบาทส าคญในการ

จางกลมชาตพนธมละบรจ านวน 10 คนใหเปนแรงงาน

ท างานทกรมอทยาน ท าใหเกดการเรยนรในการท างาน

รวมกบผ อน รจกการสรางบาน ปลกตนไม และท าใหม

รายไดประจ าทกเดอน ซงสงผลใหมรายไดเขามาอกทาง

ภายในชมชนจงมการจดสรรรายไดใหพอเพยงกบทก

ครวเรอน

3. ส านกงานการศกษานอกระบบและการศกษาตาม

อธยาศย (กศน .) ดแลเรองการศกษาของเดกต งแตกอน

อนบาลถงมธยมตน มครสอนทงหมด 3 คนและมชาวมละบร

เปนพเลยงเดกท าหนาทสอนภาษามละบร(นนทดา ศรรอง

กวาง) ระบบการศกษาจะเนนวชาพนฐานคอคณตศาสตรและ

ภาษาไทย สวนวชาอนเปนการออกแบบตามความเหมาะสม

ของบรบทพนท โดยแบงออกเปน 4 สาขาวชา: ภาษามละบร

งานหตถกรรม วถชวต และสงดงาม เพอใหเดกไดเรยนร

วฒนธรรมของตนเอง สงผลใหเดกไดรบการศกษาเหมอนกบ

คนภายนอก ในขณะเดยวกนกไดอนรกษวถชวตใหผานสเดก

รนเยาว

4. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลภฟาดแลเรอง

สขภาพท งของเดกและผใหญ มการตรวจสขภาพประจ าป

และฉดวคซนปองกนโรค มการจดอบรมโดยโรงพยาบาล

เพอสรางตวแทนอาสาสมครสาธารณะสขประจ าหมบาน

(อสม .) เ พอด เ รองสขภาพอนามยโดยทวไปของคนใน

หมบาน (โสภา ศรชาวปา) สงผลใหจากเดมทมการรกษา

กนเองและปวยเรอรง ภายในชมชนหนมาดแลเรองความ

สะอาด การจดการดแลบาน และรบการรกษายามปวยไขมาก

ขน

5. หนวยงานมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา

ธนบร ท าแผนแมบทคณภาพชวต โดยใหโอกาสชมชนเลอก

ดานทตนเองอยากพฒนา ปจจบนกลมชาตพนธมละบรมการ

ทดลองฝกทกษะท าเกษตรกรรมทคอนขางหลากหลายตงแต

เลยงปลา เลยงไก ปลกผกพนบาน ปลกผกเมองหนาว กระทง

ปลกผลไมมลคาสงอยางสตรอเบอร โดยมคณนรชาต วงศวน

ด นกวจยในพนทของมหาวทยาลยเปนผดแลและสงเสรม


[ 190 ]

สงผลใหเกดการลดคาใชจาย การท าบญชและการวางแผน

ภายในชมชนมากขน อยางไรกตาม ท าใหกลมชาตพนธจาก

เดมทเพยงเกบ หา ลา รวมกบการรบจางกลมชาตพนธอนหน

มาสวถเกษตรอยางเตมรปแบบมากขน

การเขามาสงเสรมดานตางๆของหนวยงานทงหมด

ขางตน ท าใหกลมชาตพนธมละบร ณ ศนยภฟาพฒนาเกด

การปรบตว[9] มการพฒนาคณภาพชวตในดานตางๆไดแก

การศกษา สขภาพอนามย การยงชพ ถงแมวาจะมกจกรรม

ตางๆทสงเสรมใหเกดการลดคาใชจายและพฒนาคณภาพ

ชวต แตยงคงขาดแนวทางในการท าอาชพหลกทเปนรายไดท

แนนอนของชมชน เนองดวยขอจ ากดดานทดนทไมใชทดน

ท ามาหากนของกลมชาตพนธ วถชวตเดมเกดการผสมผสาน

กบ ว ถ ช ว ต ให ม ท ก า วทนโลกภายนอกมาก ขน ใน

ขณะเดยวกนกย งคงมการเลอกกจกรรมจากหนวยงาน

ภายนอกโดยชมชนเปนผตกลงหรอปฏเสธดวยตนเอง

การไดรบการศกษาทสงขน

ประชากรกลมชาตพนธมละบรทอาศยอยในศนยภฟา

พฒนาสวนใหญอยในวยเ รยนและวยแรงงาน เ รมรบ

การศกษาจากหนวยงานกศน .ในชวงป 2553 จากการ

สมภาษณและสอบถามในพนท (ผใหขอมล: นนทดา ศรรอง

กวาง) พบวาชาวมละบรภฟาทจบการศกษาแลว(บางคนจบ

มาจากบานหวยฮอม อ าเภอรองกวาง จงหวดแพร) มท งสน

19 คน สวนใหญเรยนจบในชนมธยมศกษา(กศน.) และพบวา

ปจจบนเดกรนใหมไดรบการศกษาเพมมากขน โดยมจ านวน

ชาวมละบรทก าลงศกษาเลาเรยนอยทงสน 27 คน มจ านวน 6

คนทก าลงเรยนปรญญาตร

จบการศกษาแลว

ตารางท 4 จ านวนชาย-หญงมละบรทจบการศกษาแลว

การศกษา จ านวน

ชาย หญง

ศนยการเรยนชมชนชาวไทยภเขา (กศน) บานหวยฮอม อ.รองกวาง จงหวดแพร

- ระดบประถมศกษาปท 6 1 1

- ระดบมธยมตน 4 2

- ระดบมธยมปลาย 6 5

รวม 11 8

รวมทงสน 19

จากการส ารวจขอมล ณ วนท 18 ธนวาคม 2558

ก าลงศกษา ตารางท 5 จ านวนชาย-หญงทก าลงศกษาอย


ชาย หญง ศนยการเรยนชมชนชาวไทยมละบร

กศน. อ.บอเกลอ

ระดบอนบาล 2 4 ระดบประถมศกษา 4 7

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (ปรญญาตร)

1 5

โรงเรยนบอเกลอ อ าเภอ บอเกลอ จงหวดนาน

2 1


ชาย หญง รวม 9 17 รวมทงสน* 26

จากการส ารวจขอมล ณ วนท 18 ธนวาคม 2558 *มเยาวชนทอยระหวางการสอบวดผลเพอเขาเรยนมธยมศกษาตอนปลายประจ าป 2559 อก 5 คน เปนเยาวชนผชาย 3 คน ผหญง 2 คน

นอกจากการศกษาภายในระบบแลว จากการสมภาษณยงพบวามเดกเยาวชน 3 คนไดรบการสนบสนนจากนายค าและนางละเ อยด ซง เ ปนมชชนนารชาวเยอรมน ( ชอ


[ 191 ]

ภาษาองกฤษ:Mr.Friedhard – Mrs.Inge Lipsius) ใหมความเชยวชาญดานอนๆ โดยมเดกเยาวชนผชาย 2 คนคอ นายเมธ ศรชาวปา และนายอนกล ศรชาวปาทออกไปเพอฝกอาชพดานกอสรางซงจากการสมภาษณนายค าไดกลาววา “อยากใหเขายนไดดวยตวเอง ไมจ าเปนตองเรยนในระบบการศกษาเทานน แตเราสามารถเรยนความเชยวชาญดานอนๆได อยางนายเมธกบนายอนกล ถาเขาฝกดานนเปนแลว อกหนอยเขากสรางบานเองได ชวยเหลอชาวมละบรกนเองได รบเหมางานกอสรางได เขาจะมอาชพ…” นอกจากนยงมนางสาวอภญญา ศรชาวปา ทนายค าและแมละเอยดไดสนบสนนคาเลาเรยนเทอมละ 1,500 บาท หลงจากทจบกศน.ม.6 ใหไปเรยนดานศาสนาครสต ทสถาบนค รสเ ตยนแมสะเ รยง จงหวดแมฮองสอนเปนเวลา 1 ป (9 พฤษภาคม 2558 – 31 มนาคม 2559) พรอมไดรบประกาศนยบตรดานศาสนา ซงสามารถน ามาใชในการประกอบอาชพได

กลมชาตพนธในศนยวฒนธรรมภฟาเปนกลมรนใหมทไดรบการศกษาทสงขน ซงสงผลถงแนวคดและทศนคตในการขบเคลอนชมชนใหมความแตกตางและเอกลกษณเฉพาะตว จากการสมภาษณท ง 3 ชวงวยพบวา มบทบาทภายในชมชนทแตกตางกน เนองดวยประสบการณทผานมาในชวต วยชราทไมไดรบการศกษาและใชชวตเคลอนยายอพยพระหวางการรบจางและเขาปามากอน มองคความร ภมปญญา วฒนธรรม และความเชอทสามารถถายทอดสรนลกหลาน ในขณะเดยวกนยงไมเคยไดท างานเปนกลม ไมเคยไดอยเปนครอบครว ดแลลกหลาน เนองจากการท างานรบจางเลยงปากทอง วยผใหญซงเปนแกนน าหลกในการขบ เ ค ลอน ชมชน มการ ศ กษาข น ต า ต ง แต ร ะดบ ช นประถมศกษาปท 6 กระทงระดบปรญญาตร และมการปฏสมพนธกบคนภายนอกมากกวารนกอน มแนวคดในการท างานอยางมสวนรวม มการสรางครอบครวและสรางความเขมแขงใหกบชมชนมความเปนอนหนงอนเดยวกน เปนผถอปฏบตกฎในการอย รวมกนกบผ อน ท าใหว ถใหมถกผสมผสานกบวถเกาและสรนเยาวชน ซงเรยนรและทนโลกมากขน เอกลกษณทแตกตางไปจากเดกเยาวชนทวไปของทนคอ ถงแมวาจะมความอยากรอยากเหนและอยากลองตามวย แตมความเคารพในผใหญสง เชอในสงทถกสงสอน และม

ความรกในชนเผามาก ในอนาคตจงมแนวโนมทจะเปนผ ขบเคลอนชมชนทอนรกษโครงสรางพนฐานดานวฒนธรรมและภาษา แตอาจไมสามารถมองคความรดานสมนไพร การเขาปา และหตถกรรมเทารนผใหญและอาวโส เนองจากหนมาเรยนหนงสอและเขาสงคมภายนอกมากขน ระบบอาวโส

เมอเกดการเปลยนแปลง สงทเปนขอกงวลคอ อตลกษณทอาจจะสญสนหรอหายไป คณนรชาต วงศวนดนกวจยในพนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรกลาววา “…มละบรจะเปนคนทนบถออาวโส นบถอคนแก คนแกกจะชวยด ชวยกรองสงสอนตงแตเดกแลว เพราะฉะนนคนแกกจะบอกวาเรองนตองเกบไว อนรกษไว รกษาไว ดวยความทมระบบอาวโสคอยดแล วถเดมกยงมอย เหมอนวามฉากกนอยสองฉาก เหมอนภายนอกกใชชวตไป ปรบตวไป พอกลบบานทกอยางกยงเหมอนเดม ดวยความทระบบอาวโสเขาด กถายทอดสรนกลาง รนกลางกถายทอดสรนเดก เมอเดกอยกบเรา เดกพดภาษาไทย แตเมอเขาอย ทบานเขากพดภาษามละบร…” บทบาททส าคญของผอาวโสในชมชนนอกจากเรองภาษาแลว ยงเปนเรองวฒนธรรม ภมปญญาและความเชอ ท งเ รองวถการเขาปา องคความรสมนไพร งานหตถกรรม นทานเรองเลา และจตวญญาณ ซงนบวาเปนโครงสรางพนฐานทส าคญทงหมดของกลมชาตพนธ หากปราศจากระบบผอาวโสแลว การยงคงอยของกลมชาตพนธมละบร ซงนบวาเปนกลมชาตพนธสดทายในประเทศไทยทมวถชวตแบบเกบ หา ลา ผกพนกบทรพยากรปาอยางพงพงและมจ านวนประชากรไมมากนกกอาจสญสนไปแลว


การศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงวถชวตทอยรวมกบปาของกลมชาตพนธมละบร แสดงใหเหนวาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงนนเปนปจจยจากภายนอก ทเขามามอทธพลสงผลใหวถเกาใหเปลยนแปลงไปจากเดม ค าถามทวากลมชาตพนธมละบรจะยงคงด ารงในกระแสสงคมโลกทเปลยนไปภายใตอตลกษณของตวเองตอไปได[7] ค าตอบอาจจะอยทระบบอาวโสภายในชมชนหากชมชนไมมความ


[ 192 ]

เขมแขงดวยระบบอาวโสทถายทอดจากรนสรนแลว ทศทางการเปลยนแปลงกอาจจะเปลยนวถของกลมชาตพนธมละบรใหกลายเปนเหมอนคนทวไป อยางไรกตาม ปจจยทง 3 ทกลาวมาขางตนอาจไมสามารถกลาวไดอยางชดเจนวาสงผลดหรอผลเสยตอวถชวตของชนเผามละบร แตถอเปนประ เด นส าคญในกระบวนการ เ ร ยน ร [6] และการเปลยนแปลงทเกดขนกบชมชนทอยภายใตความตองการพนฐานของชวตมนษย[8]ทงดานทอยอาศย อาหาร ยารกษาโรค และเครองนงหม ซงเปนสงทหลกเลยงไมได ดงนน หนวยงานทเกยวของโดยเฉพาะ 5 หนวยงานหลกขางตนจ าเปนตองตดตาม ประเมนผลการด าเนนงานของหนวยงานเปนระยะๆ และอาจตองมการตดตามศกษาเพมเตมตอไป


ขอขอบคณอาจารยทปรกษาวทยานพนธทคอยชวยใหค าปรกษาระหวางการท าวจย นกวจยในพนททคอยแนะน าใหการปฏบตตวระหวางการลงพนท และชมชนชาวมละบรภฟาพฒนาทชวยใหงานวจยชนนส าเรจลลวงไปดวยด


[1] นรชาต วงศวนด. (2557). รายงานสรปผลการ ด าเนนงาน : การพฒนาคณภาพชวตชนเผา ม ล ะ บ รศนยภฟาพฒนา.

[2] สรนทร ภขจร และคณะ. (2526). รายงานเบองตนกลม สงคมลาสตว: ชนกลมนอยเผา “ผตองเหลอง” ใน

ประเทศไทย.กรงเทพฯ:คณะ โ บ ร า ณ ค ด มหาวทยาลยศลปากร

[3] วลยลกษณ ทรงศร .( 2556). นเวศวฒนธรรมในความ เปลยนแปลง,พมพครงท 1,กรงเทพฯ:มลนธเลก- ประไพ วรยะพนธ, หนา 41-66

[4] ศกรนทร ณ นาน.(2555).มลาบรบนเสนทางการพฒนา.เชยงใหม : ศนยศกษาชาตพนธและการพฒนาคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 95-119.

[5] หมนวล.(2537).สารคด ผตองเหลอง.กรงเทพฯ:บรษท รวมสาสน(1977) จ ากด

[6] Bandura, A. (1986 ) . Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice- Hall, Inc.

[7] Ellen A herda.(2007). Mlabri Nation Vanishing Horizons of Social Imagery in Development.

[8] Huitt, W. (2004). Maslow's hierarchy of needs. Educational psychology interactive.

[9] Roy, C., & Andrews, H. A. (Eds.). (1999). The Roy adaptation model. Prentice Hall.

[10] Trier, J., & Alexandersen, V. (2008). Invoking the Spirits: Fieldwork on the Material and Spiritual Life of the Hunter-gatherers Mlabri in Northern Thailand (Vol. 60).Aarhus Universitetsforlag.

http://www.lib.ku.ac.th/web/index.php/th/2012-10-18-07-22-55/2115-mlabri




[ 193 ]

ผลการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง ตอความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร

เรอง การสงเคราะหดวยแสง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 (Effects of Using Model-Centered Instruction Sequence on Making Scientific

Models Ability and Conceptual Understanding on Photosynthesis of Mathayomsuksa V Students)

สกญญา กญกาญจนะ1 และ ผศ. ดร. ไพโรจน เตมเตชาตพงศ2 1สาขาวชาการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะศกษาศาสตร,

2สาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002


บทคดยอ

การวจยในครงนมวตถประสงคเพอศกษาความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเรอง การสงเคราะหดวยแสง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง (Model-Centered Instruction Sequence) กลมเปาหมายเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทก าลงศกษาในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนแกนนครวทยาลย จ านวน 46 คน รปแบบการวจยในครงนเปนการวจยแบบไมเขาขนการทดลอง (Pre-Experimental Design) แบบกลมเดยวทมการทดสอบกอนและหลงการจดการเรยนร (One Group Pretest-Posttest Design) เครองมอทใชในการวจย แผนการจดการเรยนรโดยใชโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง จ านวน 8 แผน แบบวดความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และแบบวดความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเรอง การสงเคราะหดวยแสง วเคราะหขอมลดวยสถตคาเฉลยเลขคณต สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตทดสอบท ผลการวจยพบวา 1) ความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรอยในระดบด และนกเรยนมคะแนนเฉลยความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 2) นกเรยนมคะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรกอนเรยน และหลงเรยนแตกตางกนทระดบนยส าคญ .05 โดยทคะแนนเฉลยหลงเรยนสงกวาคะแนนเฉลยกอนเรยน ระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยน พบวา กอนเรยนนกเรยนมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรตงแตระดบความไมเขาใจจนถงความเขาใจมโนมตในระดบทสมบรณ ขณะทหลงเรยน พบวา นกเรยนมมโนมตทเปนลกษณะความเขาใจมโนมตในระดบทถกตองมากขนและจ านวนนกเรยนมความเขาใจมโนมตทคลาดเคลอนลดลง ค าส าคญ: การสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง การสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร การสงเคราะหดวยแสง

บทน า วทยาศาสตรมบทบาทส าคญอยางยงในการพฒนา

เทคโนโลยสมยใหม การเรยนรวทยาศาสตรท าใหมนษยม

เหตผล มความสามารถในการแกปญหาจากการตงสมมตฐาน และน าไปสการทดลองหรอการส ารวจตรวจสอบเพอใหไดขอสรปของวธการแกปญหา วทยาศาสตรจงมความส าคญ


[ 194 ]

อยางมากในปจจบน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551)

การจดการเรยนรวทยาศาสตรมงเนนผเรยนเปนส าคญ โดยการใหผ เ รยนไดลงมอปฏบต คนควา ทดลอง หาหลกฐานเชงประจกษเพอลงความเหนและสรปเปนแนวคดหรอหลกการทเปนความรวทยาศาสตร ดงน น ผเรยนจะเปลยนบทบาทจากเปนผสะสมความร มาเปนผมสวนรวมในกระบวนการแสวงหาความร (สนย คลายนล, 2555) อยางไรกตามในการจดการเรยนร พบวา มบางแนวคดหรอบางมโนมต (Concept) ทไมสามารถท าใหผเรยนเขาใจผานการสอนโดยอธบายเนอหาเปนความเรยงเพยงอยางเดยว โดยเฉพาะแนวคดทเปนนามธรรม (Abstract) ดงนน แบบจ าลองจงมบทบาทส าคญในการชวยใหผ เรยนมองเหนในสงทเปนนามธรรมหรอเขาใจในทฤษฏได (Verhoeff et al., 2008) นกวทยาศาสตรจะใชแบบจ าลองในการแสดงสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรม รวมท งใชอธบายกลไกลของกระบวนการทเกดขนเพอแสดงปรากฏการณทซบซอนใหเขาใจงาย และเหนภาพไดชดเจนขน (Raghavan & Glaser, 2006)โดยเฉพาะเนอหาชววทยาทเกยวกบพช พบวาแนวคดเรอง การสงเคราะหดวยแสงเปนแนวคดทยาก เนองจากเนอหาคอนขางมความเปนนามธรรมสง นกเรยนไมเขาใจหรอมความเขาใจทคลาดเคลอนเกยวกบปฏกรยาเคม ของกระบวนการส ง เคร าะ หดวยแสง (Marmaroti & Galanopoulou, 2006) ดงนน สงทสะทอนความคดและแสดงออกมาใหเหนประจกษจงเปนเครองมอส าคญทชวยท าใหสงทเปนนามธรรมหรอซบซอนสามารถมองเหนและเขาใจไดงายขน (Svoboda & Passmore, 2011)

ส าหรบการจดการเรยนรในชนเรยนพบวา มการน าแบบจ าลองเขามาใชพฒนาการจดการเรยนรอยางกวางขวาง อยางไรกตาม การจดการเรยนรทมการใชแบบจ าลองไมใชเพยงการน าแบบจ าลองเขามาใชเปนสอการสอน แตเปนการใหผเรยนไดมโอกาสคดวเคราะห และลงมอสรางแบบจ าลองตามแนวคดของตวเอง หรอ Mental Model หาก Mental Model ทผ เ รยนสราง ขนมความสอดคลองกบแนวคดวท ย าศ าสต ร และสาม ารถน า ไป ใช ในก ารอ ธบ ายปรากฏการณได แบบจ าลองนนกจะกลายเปนแบบจ าลอง

ทางวทยาศาสตร (Scientific Model) แตถาหากแบบจ าลองของผเรยนไมเปนแบบจ าลองทางวทยาศาสตร กจะท าใหผเรยนเกดความเขาใจทคลาดเคลอน ดงนนการสงเสรมใหผ เ รยนไดฝกการสรางแบบจ าลองแนวคดของตนจงมความส าคญตอความเขาใจแนวคดวทยาศาสตรของผเรยน

การจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการจดการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง มทฤษฎ ทเ ก ย ว ข อ ง 3 ทฤษ ฏ ค อ ท ฤษ ฏ ค อนสต ร ค ต ว ส ต (Constructivist Theory) ทฤษ ฎ ก า รส ร า ง แบบจ า ล อ ง (Modeling Theory) และการเรยนรทมแบบจ าลองเปนฐาน (Model-Based Learning) ประกอบดวย 9 ขนตอน ดงน 1) ข น มงปรากฏการณและต งค าถามส าคญ 2) ข นสรางแบบจ าลองเบองตน 3) ขนส ารวจตรวจสอบเชงประจกษ 4) ขนการประเมนและปรบปรงแบบจ าลองเบองตน 5) ขนแนะน าความคดทางวทยาศาสตรและสถานการณจ าลอง 6) ขนการประเมนและปรบปรงแบบจ าลอง 7) ขนการประเมนโดยเพอนสะทอนกลบซงกนและกน 8) ขนการลงมตแบบจ าลองทสราง และ 9) ขนการใชแบบจ าลองเพอท านายหรออธบาย จากการศกษา พบวาการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง ชวยพฒนาความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และความเขาใจแนวคดวทยาศาสตร รวมทงกระต นความสนใจในการเรยนวทยาศาสตรของนกเรยน (Baek et al., 2010)

จากปญหา และแนวคดดงกลาวขางตน ผวจยจงสนใจทจะใชการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลางในการจดการเรยนรเรอง การสงเคราะหดวยแสง เพอพฒนาความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรเรอง การสงเคราะหดวยแสง รวมทงชวยพฒนาความรวทยาศาสตรและความรดานชววทยาตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาความสามารถในการสรางแบบจ าลองทาง

วทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสงของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง


[ 195 ]

2. เพอศกษาความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทจดการเรยนรโดยใชล าดบข นการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง

กลมเปาหมาย กลมเปาหมายในงานวจยค รง น เ ปนนกเ รยนช น

มธยมศกษาปท 5 ทก าลงศกษาอยในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 โรงเรยนแกนนครวทยาลย จงหวดขอนแกน เนองจากผวจยไดรบความอนเคราะหจากทางโรงเรยนในการเกบรวบรวมขอมลจาก 1 หองเรยน จ านวน 46 คน

วธการด าเนนการวจย เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก แผนการจดการ

เรยนร เรอง การสงเคราะหดวยแสง จดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง จ านวน 8 แผน ใชเวลา 12 คาบ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบวดความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร เปนขอสอบอตนย แตละขอก าหนดให เขยนค าตอบแสดงความเขาใจเปนแบบจ าลอง 2 ประเภท คอ แบบจ าลองทเปนภาพวาด และแบบจ าลองทเปน ขอความมโนมต จ านวน 4 ขอ และแบบวดความ เขา ใจมโนม ตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง เปนแบบทดสอบแบบวนจฉยตวเลอก 2 ล าดบขน (Two-tier Diagnostic Test) จ านวน 12 ขอ

การเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยเกบขอมลกอนการจดการเรยนร โดยน าแบบ

วดความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร จ านวน 4 ขอ และแบบวดความ เขา ใจมโนม ตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง จ านวน 12 ขอ ไปทดสอบกบผเรยนกอนด าเนนการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง เปนเวลา 100 นาท

2. ด าเนนการจดการเรยนรตามแผนการจด การเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลอง

เปนศนยกลาง เรอง การสงเคราะหดวยแสง จ านวน 8 แผน 12 คาบ คาบเรยนละ 50 นาท

3. เกบขอมลหลงการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง โดยน าแบบทดสอบความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรจ านวน 4 ขอ และแบบวดความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง จ านวน 12 ขอ ไปทดสอบกบกลมเปาหมายหลงจากด าเนนการจดการเรยนรตามแผนเสรจเรยบรอยแลว

การวเคราะหขอมล 1. ผวจยวเคราะหความสามารถในการสรางแบบจ าลอง

ทางวทยาศาสต รของนก เ ร ยนดวยสถ ต เ ช งบรรยาย (Descriptive Statistics) ไดแก คาเฉลยเลขคณต คาเฉลยรอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบคะแนนเฉลยแบบจ าลองทางวทยาศาสตร ของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยนดวยสถตทดสอบท (t-test) ตรวจใหคะแนนโดยใชแบบประเมนแบบจ าลองทางวทยาศาสตร ซงก าหนดเกณฑการใหคะแนนแบบรบรกส แบงเปน 3 รายการประเมน และก าหนดรายละเอยดระดบความสามารถของแตละรายการเปน 3 ระดบ คอ ด (3) พอใช (2) และปรบปรง (1)

2. ผ วจยวเคราะหคะแนนความเขาใจมโนมต โดยวเคราะหคะแนนเปนรายขอ จดใหคะแนนเปน 5 ระดบ ไดแ ก ม โนม ตท า ง ว ท ย าศ าสต ร ท สมบ ร ณ (Sound Understanding: SU), มโนมตทางวทยาศาสตรทไมสมบรณ (Partial Understanding: PU), มโนมตทางวทยาศาสตรทมความคลาดเคลอนบางสวน (Partial Understanding with a Specific Alternative Conception: PUSAC) ม โ น ม ต ท า งว ท ย า ศ า ส ต ร ท ค ล า ด เ ค ล อ น ( Specific Alternative Conception: SAC) และไมมมโนมตทางวทยาศาสตร (No Understanding: NU)

ผลการวจยและการอภปรายผล ผวจยน าเสนอผลการวจยเปน 2 ตอน ดงน 1 . ความสามารถในการสร างแบบจ าลองทาง

วทยาศาสตร


[ 196 ]

1.1 ผลการว เคราะหความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหลงการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลางกบเกณฑระดบความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรทก าหนดไว พบวา นกเรยนมความสามารถในการสรางแบบจ าลองทเปนภาพวาด และแบบจ าลองทเปนขอความมโนมตอยในระดบด มคะแนนเฉลยรอยละ 87.75 และ 79.53 ตามล าดบ เมอพจารณาคะแนนเฉลยรอยละรวมของการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรท ง 2 ประเภท พบวาอยในระดบด และมคะแนนเฉลยรอยละ 83.64 เปนไปในแนวทางเดยวกบการศกษาของ ณฏฐนภนต กตญรตน และสวตร นานนท (2558) ทพบวา การจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง หรอ MIS ชวยพฒนาความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรของนกเรยนอยในระดบด เนองจากการจดการเรยนรทมการใชแบบจ าลองสงเสรมใหนกเรยนน าขอมลและหลกฐานเชงประจกษทไดจากการศกษาคนควาหรอทดลองมาใชในการสรางและปรบปรงแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณอยางเปนเหตเปนผล

1.2 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรระหวางกอนเรยนและหลงเรยน พบวา นกเรยนมคะแนนความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหลง เ รยนเฉลยรวมของแบบจ าลองท ง 2 ประเภท เทากบ 60.22 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 6.10 ซงสงกวากอนเรยนทมคะแนนเฉลยรวมเทากบ 25.00 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.48 และเมอพจารณาคะแนนเฉลยของแบบจ าลองทางวทยาศาสตรแตละประเภท พบวาท งแบบจ าลองทเปนภาพวาดและแบบจ าลองทเปนขอความมโนทศนมคะแนนเฉลยหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ตวอยางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรทเปนภาพวาดและขอความมโนมตของนกเรยนกอนและหลงไดรบการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง ดงตารางท 1

2. ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง

2.1 ผลการวเคราะหคะแนนความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรกอนและหลงการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง พบวา กอนการจดการเรยนรนกเรยนมคะแนนเฉลยความเขาใจมโนมตเทากบ 7.00 คะแนน และมสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.81 และหลงการจดการเรยนร พบวามคะแนนเฉลยเพมขนเปน 30.35 คะแนน และมสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.41 เมอทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลย พบวาคะแนนเฉลยของความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสงกอนและหลงการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ดงตารางท 2


[ 197 ]

ตารางท 1 ตวอยางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรทเปนภาพวาดและขอความมโนทศนของนกเรยนกอนและหลงไดรบการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง มโนมตยอย เรองโครงสรางของคลอโรพลาสต

ประเภทแบบจ าลอง

แบบจ าลองทางวทยาศาสตร มโนมตยอยเรอง โครงสรางของคลอโรพลาสต กอนการจดการเรยนร หลงการจดการเรยนร

1. ภาพวาด

2. ขอความมโนมต

ออรแกเนลลทไดสกดจากเซลลพช คอ คลอโรฟลล เพราะการทพชสงเคราะหดวยแสงไดหรอสามารถผลตกาซออกซเจนและดดกาซคารบอนไออกไซดไดนน พชจะตองมคลอโร ฟลล ถ ง จะสามารถผ ลตแ กสออกซเจนและดดกาซคารบอนไดออกไซดได

คลอโรพลาสตเ ปนออรแกเนลลทจ า เ ปนตอการสงเคราะหดวยแสงของพช มเยอหม 2 ช น ภายใน คลอโรพลาสตจะม Thylakoid ซงเรยงซอนกนเปนตงๆ เ ร ย กว า Granum บ ร เ วณ เ ย อ ห ม ไทลาคอยด จ ะเกดปฏกรยาแสง โดยมระบบแสง I และระบบแสง II และภายในคลอโรพลาสตจะมของเหลวอยเรยก Stroma ซงมการเกดปฏกรยาไมใชแสง นนคอการตรง CO2 ในกระบวนการของ Calvin Cycle

ตารางท 2 ผลการวเคราะหคะแนนความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรกอนและหลงการจดการเรยนรโดยใชล าดบขน การเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง

การทดสอบ จ านวนนกเรยน

คะแนนเตม x S.D. t-test Sig.

กอนเรยน 46 48 7.00 2.81 *35.167 0.00 หลงเรยน 46 48 30.35 4.41

*P<0.05

2.2 ผลการวเคราะหระดบความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรกอนและหลงการจดการเรยนร พบวากอนการจดการเรยนรนกเรยนสวนใหญมมโนมตอยในกลมไมมมโนมต (NU) โดยเฉลยรอยละ 65.40 หลงจากการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง พบวานกเรยนสวนใหญมความเขาใจมโนมตในระดบทสงขน โดยมมโนมตอยในระดบทถกตองแตไม

สมบรณ (PU) เฉลยรอยละ 51.99 ท งนเนองจากวา การทนกเรยนไดลงมอสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร รวมทงมการปรบปรงแบบจ าลองรวมกนจนกระทงไดแบบจ าลองทเปนมตของชนเรยน เพอน าไปใชอธบายปรากฏการณทศกษา สนบสนนใหนกเรยนไดท าความเขาใจเนอหาสวนเปนนามธรรม และกระบวนการทซบซอนใหเปนรปธรรมมากขน ดงท รววรรณ เมองรามญ และศศเทพ ปตพรเทพน


[ 198 ]

(2556) ไดกลาววา การจดการเรยนรทมการใชแบบจ าลองเปนฐาน ท าใหนกเรยนไดลงมอปฏบตดวยตนเอง มการสอสารขอมลทางวทยาศาสตร ไดแก การอภปราย การเขยนอธบาย การสรางแผนภาพแบบจ าลอง สนบสนนใหนกเรยนไดคดอยางนกวทยาศาสตร รวมท งกระบวนการท างานรวมกนเปนกลม เปนปจจยทสงเสรมความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตรของนกเรยน

สรปผลการศกษาวจย จากการศกษาผลการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการ

เ ร ยนก า รสอน ท เ นน แบบจ า ล อ ง เ ปน ศน ย ก ล าต อความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง สรปไดดงน

1. ความสามารถในการส ร า งแบบจ าลองทางวทยาศาสตร พบวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอนทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง มความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรอยในระดบด และมคะแนนเฉลยความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหลงเรยนสงกวากอนรยน เนองจากในการจดการเรยนร

มงเนนใหนกเรยนลงมอส ารวจตรวจสอบความร มการน าขอมลหรอหลกฐานทไดจากการศกษาคนความาสรางแบบจ าลองเพอน ามาใชอธบายปรากฏการณตามทนกเรยนเขาใจ และการปรบปรงแบบจ าลองทสะทอนความเขาใจทเพมขน ดงท Schwarz et al. (2009) ไดกลาววา แบบจ าลองทางวทยาศาสตร เปนเครองมอส าคญในการท านาย การอธบาย รวมท งพฒนาความความเขาใจของนกเรยนใหเพมขน

2. ความเขาใจมโนมตทางวทยาศาสตร พบวาหลงจากนกเรยนไดรบการจดการเรยนร นกเรยนมมโนมตทางวทยาศาสตร เรอง การสงเคราะหดวยแสง ในระดบทถกตองมาก ขนและจ านวนนก เ รยนมความเขา ใจมโนมต ทคลาดเคลอนลดลง แมวาเนอหาเรองการสงเคราะหดวยแสงบางสวนจะประกอบดวยสวนท เ ปนโครงสราง หรอกระบวนการทซบซอนและไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา

แตเมอนกเรยนไดศกษา ส ารวจตรวจสอบขอมล และสะทอนความรความเขาใจในสงทเปนนามธรรมใหเหนเปนรปธรรมผานการวาดภาพและการเขยนค าอธบาย ท าใหนกเรยนมองเหนภาพของปรากฏการณทศกษาไดชดเจนขน และเขาใจกระบวนการหรอปฏกรยาตางๆ เพมมากขน สอดคลองกบ Svoboda & Passmore (2011) ทกลาววา แบบจ าลองชวยให เ ขา ใจปรากฏการณ ทซบซอนได ง าย ขน รวมท งแบบจ าลองมบทบาทส าคญในการพฒนามโนมต และเปนเครองมอทชวยในการสอสารใหผอนเขาใจขอมลทน าเสนอได

ขอเสนอแนะจากการวจย ในการจดการเรยนรโดยใชล าดบขนการเรยนการสอน

ทเนนแบบจ าลองเปนศนยกลาง ในขนตอนการประเมนแบบจ าลอง ครควรแนะน าประเดนทจะตองประเมนบางประเดนเพอใหนกเรยนประเมนไดครอบคลมมากยงขน รวมทงค านงถงความเหมาะสมของเนอหากบแบบจ าลองในแตละประเภททจะน าไปใช เนองจากแบบจ าลองแตละแบบมความเหมาะสมกบเนอหาวทยาศาสตรแตกตางกน


ขอขอบคณ สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเ ท ค โ น โ ล ย ( ส ส ว ท . ) แ ล ะ บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย มหาวทยาลยขอนแกน ทสนบสนนทนวจยในครงน

เอกสารอางอง ณฏฐนภนต กตญรตน และสวตร นานนท. 2558. การศกษา

มโนมตทางวทยาศาสตรและความสามารถในการสรางแบบจ าลองทางวทยาศาสตร โดยใชการจดการเ รยนรแบบ MIS เ รอง ไฟฟาเคม ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5. เอกสารการประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษาแ ห ง ช า ต ค ร ง ท 34. ข อ น แ ก น : มหาวทยาลยขอนแกน.

รววรรณ เมองรามญ และศศเทพ ปตพรเทพน . 2556. การสงเสรมความเขาใจแนวคดวทยาศาสตร เรอง โลกของเราของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ดวยการ


[ 199 ]

เรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. วารสารหนวยวจยวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอมเพอการเรยนร, 4(1), 38-45.

สนย คลายนล. 2555. การศกษาวทยาศาสตรไทย: การพฒนาและภาวะถดถอย. กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. 2551. ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว.

Baek, H., Schwarz, C., Chen, J., Hokayem, H. & Zhan, I. 2 0 1 0. Engaging Elementary Students in Scientific Modeling. Paper Present at National Association for Research in Science Teaching.

Marmaroti, P. & Galanopoulou, D. 2 0 0 6 . Pupils’ Understanding of Photosynthesis: a Questionnaire for The Simultaneous Assessment of All Aspects. International Journal of Science Education, 28, 383-403.

Raghavan, K., Glaser, R. 2006 . Model–based analysis and reasoning in science: The MARS curriculum. Science Education, 79(1), 37–61.

Schwarz, C.V., Reiser, B. J., Davis, E. A., Kenyon, L., Acher, A., Fortus, D., Shwartz, Y., Hug, B. & Krajcik, J. 2 0 0 9 . Developing a Learning Progression for Scientific Modeling: Making Scientific Modeling Accessible and Meaningful for Learners. Journal of Research in Science Teaching, 46(6), 632–654.

Svoboda. J. & Passmore, C. 2 0 1 1 . The Strategies of Modeling in Biology Education. Journal of Science Education Science Education, 94(5), 87-95.

Verhoeff, R. P., Waarlo, A.J. & Boersma, K. Th. 2008. Systems Modelling and The Development of Coherent Understanding of Cell Biology. International Journal of Science Education, 30(4), 543–568.


[ 200 ]

ผลของระบบการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (เอชเอ) ตอการบรหารทรพยากรมนษยและบคลากรโรงพยาบาล : กรณศกษาโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในจงหวดนครราชสมา

(The Results of Hospital Accreditation (HA) on Human Resource Management and

Hospital Staffs: The case study of a community hospital in

Nakhon Ratchasima Province)

รตยากร รถยาสข 1* และ วรรณ ชยเฉลมพงษ2 1ภ.บ., 578 หม 19 ถ.พมาย-ตลาดแค ต.ในเมอง อ.พมาย จ.นครราชสมา 30110

2ปร.ด., คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมองขอนแกน จ.ขอนแกน 40002 *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การศกษาเรองผลของระบบการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (เอชเอ) ตอการบรหารทรพยากรมนษยและบคลากรโรงพยาบาล: กรณศกษาโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในจงหวดนครราชสมา เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ มงเนนศกษาผลของระบบเอชเอตอการบรหารทรพยากรมนษยและบคลากรโรงพยาบาลเมอระบบเอชเอถกน าลงสการปฏบต เกบขอมลการวจยโดยการศกษาเอกสารและการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมล 14 คน ตรวจสอบความถกตองของขอมลดวยวธการตรวจสอบสามเสาดานขอมล และวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแกนสาระ

การศกษาพบวา ผลของระบบเอชเอตอการบรหารทรพยากรมนษยคอท าใหมทมบรหารทรพยากรมนษยขนมาท าหนาทในการบรหารทรพยากรมนษยในโรงพยาบาล และระบบเอชเอสงผลตอทกขนตอนของการบรหารทรพยากรมนษยมากนอยแตกตางกน โดยสงผลมากในเรองการพฒนาสมรรถนะและการจดการดานความปลอดภยและสขภาพของบคลากร แตสงผลนอยในเรองการบรหารคาตอบแทนและการใหคณใหโทษแกบคลากร สวนผลของระบบเอชเอตอบคลากร คอ ท าใหบคลากรมการรบรเกยวกบคณภาพเพมขน มทศนคตในการท างานทดขน มบคลกภาพทแสดงความกระตอรอรนเพมขน มสมรรถนะในการท างานเพมขน เกดความมนใจในการใหบรการ ไดรบการยอมรบนบถอจากเพอนรวมงานและ ผมารบบรการ เกดความภาคภมใจ มความสขในการท างาน และสงผลทางลบในเรองโอกาสเกดความขดแยง ภาระงานทเพมขน และความเครยดในการท างานทอาจสงผลตอคณภาพชวตในชวงทตองเตรยมตวรบการประเมน

เอชเอเปนตวกระตนและผลกดนใหเกดการพฒนาการบรหารทรพยากรมนษย และการพฒนาบคลากรไปพรอมๆ กบการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล ซงการพฒนาจะด าเนนไปไดอยางตอเนองตองอาศยปจจยอนๆ รวมดวย เชน นโยบายกระทรวงสาธารณสข วธการบรหารของผน า สภาพคลองทางการเงน ขนาดของโรงพยาบาล โครงสรางพนฐานของโรงพยาบาลและวฒนธรรมองคกร

ค าส าคญ การพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล การบรหารทรพยากรมนษย ผลของระบบเอชเอตอการบรหารทรพยากรมนษย ผลของระบบเอชเอตอบคลากรโรงพยาบาล

บทน า การพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (Hospital

Accreditation: HA) เปนเครองมอในการจดการคณภาพท

อาศยแนวคด TQM/CQI ทโรงพยาบาลตางๆ เลอกใช โดย HA เปนกระบวนการกระต นใหเกดการพฒนาระบบงาน



[ 201 ]

ภายในโรงพยาบาลอยางเปนระบบทงองคกร เกดการเรยนร มการประเมนและพฒนาตนเองอยางตอเนอง [1]

นโยบายหลกประกนสขภาพทวหนา ในป พ.ศ. 2545 เปนเครองมอส าคญในการกระตนการพฒนาคณภาพ ซงHA ตอบสนองดวยการจดระบบทเรยกวา “บนได 3 ขนส HA” เพอวดระดบการพฒนาคณภาพของโรงพยาบาล โดยบนไดขนท 1 เปนขนของการบรหารความเสยงดวยการ “ท างานประจ าใหด มอะไรคยกน ขยนทบทวน” บนไดขนท 2 เปนขนของการเรยนรและพฒนาอยางตอเนอง ใชหลก “เปาหมายชด วดผลได ใหคณคา อยายดตด” และบนไดขนท 3 เปนขนทโรงพยาบาลมการน ามาตรฐานมาปฏบตจนเกดผลลพธทยอมรบไดและมแนวโนมทด ไดรบการยนยนคณภาพจากองคกรภายนอกหรอทเรยกวาผานการ Accredit และเพอเปนการยนยนวาคณภาพยงคงอยและโรงพยาบาลมการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง จงตองมการประเมนซ า หรอทเรยกวาการ Re-Accredit โดยการ Re-accredit ครงท 1 จะเกดขนหลงการ Accredit 2 ป สวนการ Re-accredit ตงแตครงท 2 ขนไป จะเกดขนหลงการ Re-accredit ครงกอนหนา 3 ป [1]

จงหวดนครราชสมา เปนจงหวดหนงทมความตนตวในการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล และตงแตป 2545 เปนตนมา โรงพยาบาลชมชนในจงหวด ไดผานกระบวนการ พฒนาและมระดบการพฒนาอยทบนไดขนท 2 จ านวน 15 แหง ผานการ Accredit แลว 14 แหง เปนบนไดขนท 3 จ านวน 2 แหง ผาน Re-accredit ครง ท 1 จ านวน 6 แหง และ Re-accredit ครงท 2 อก 6 แหง ระดบการพฒนาทตางกนน อาจชวาการน าระบบ HA ลงสการปฏบตจนเกดผลลพธทคาดหวงตองใชเวลายาวนานพอควร โดยโรงพยาบาลตองมการด าเนนการและเตรยมการหลายเรอง ทงเรองของคน เงน วสด อปกรณ สงกอสรางและการจดการตางๆ ใหไดตามมาตรฐาน โดยเฉพาะอยางยงคนท างาน ซงเปนผขบเคลอนองคกรไปสเปาหมาย การด าเนนการตองกระท าอยตลอดเวลา และยงเขมขนขนอกเมอใกลวนประเมนจรง

การมงเนนทรพยากรบคคล เปนหนงในมาตรฐาน HA ททกโรงพยาบาลทเขาสระบบ HA ตองผานการประเมน โดยโรงพยาบาลตองสามารถชใหเหนวา บคลากรมความพงพอใจ มความผกพนทจะท างานในองคกร มสมรรถนะใน

การท างาน มสขภาพด สามารถสรางผลงานทด น ามาซงความส าเรจขององคกร ซงบคลากรจะมคณลกษณะเหลานได ตองอาศยการบรหารทรพยากรมนษย (Human Resource Management: HRM) ทมประสทธภาพ จงเปนทมาของการศกษาวจยครงน ทมวตถประสงคเพอจะศกษาผลของระบบ HA ตอ HRM และบคลากรของโรงพยาบาลชมชนทผานการ Re-Accredit ครงท 2 แลว แหงหนงในจงหวดนครราชสมา ทงนผลของระบบ HA ตอ HRM หมายถง การเปลยน แปลงในเรองผรบผดชอบและวธการด าเนนงานบรหารทรพยากรมนษยทเกดขนเมอ HA ถกน าลงสการปฏบต ตามขอบเขตของ HRM ไดแก การวางแผนก าลงคน การสรรหาและคดเลอก การพฒนาสมรรถนะ การสรางแรงจงใจและความผกพนองคกร การบรหารคาตอบแทนและสวสดการ [2],[3] การจดการดานความปลอดภยและสขภาพ การประเมนผลการปฏบตงานและการใหคณใหโทษแกบคลากร [3],[4] สวนผลของระบบ HA ตอบคลากรโรงพยาบาล หมายถง การเปลยนแปลงทเกดขน กบบคลากร เมอ HA ถกน าลงสการปฏบต โดยเปนการเปลยนแปลงในระดบบคคลตามแนวคดพฤตกรรมองคการ เชน แรงจงใจ การพฒนาสมรรถนะ การรบรเ กยวกบคณภาพ ภาวะผ น า ความเครยด ภาระงาน ความกาวหนาในหนาทการงาน ความขดแยง ความพงพอใจ ความสมพนธกบผบรหารและเพอนรวมงาน ความผกพนองคกร การคงอยของบคลากร ทศนคตในการท างาน คณภาพชวต เปนตน [5],[6]

ระเบยบวธการศกษาวจย การศกษาวจยครงน เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ(Qualitative Research) เกบขอมลโดยการศกษาเอกสารของโรงพยาบาล ไดแก ขอมลพนฐานของโรงพยาบาล(Hospital Profile) แบบประเมนตนเองของโรงพยาบาลและเอกสารทเ กยวของ เ ชน แบบประเมนตนเองและ/หรอแผนงานประจ าปของทมบรหารทรพยากรมนษย รวมกบการสมภาษณเชงลกผใหขอมล 14 คน จาก 4 ต าแหนงงานในโรงพยาบาล คอผอ านวยการโรงพยาบาล ผจดการคณภาพหรอผทท าหนาทหลกในการกระตน สงเสรม สนบสนน และตดตามการพฒนาคณภาพของโรงพยาบาล ประธานทม


[ 202 ]

บรหารทรพยากรมนษย และบคลากรระดบผปฏบตงานของโรงพยาบาล โดยผวจยศกษาเอกสารทเกยวของกอนการลงเกบขอมลดวยการสมภาษณเชงลกทโรงพยาบาลชมชนทเปนกรณศกษาในเดอนกมภาพนธ 2558 ผวจยท าการสมภาษณผใหขอมลซงเปนผทท างานในระบบ HA มาไมนอยกวา 5 ป ท าการสมภาษณจนกวาขอมลทไดจะอมตวคอขอมลเรมซ าในประเดนเดมและไมมประเดนใหมเพมเตม ระหวางการเกบขอมล ท าการตรวจสอบความถกตองของขอมลดวยวธตรวจสอบสาม เสาดานแหลงขอมล (Data Triangulation) คอตรวจสอบความสอดคลองของขอมลจากเอกสารและขอมลจากการสมภาษณเชงลกทไดจากผใหขอมลหลายคนในเรองหรอประเดนเดยวกน จากนนท าการวเคราะหขอมลโดยการคนหาค าส าคญจากขอมลทไดมาทงหมด คนหาความ หมายหรอแกนสาระทซอนอยและอธบายความตอเนอง เชอมโยงของแกนสาระนน (Thematic Analysis) [7],[8]

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล โรงพยาบาลชมชนทเปนกรณศกษาในครงน เปนโรงพยาบาลชมชนขนาดเลก 30 เตยง เรมเปดใหบรการเมอป พ.ศ. 2536 ผานการ Accredit เมอประมาณปลายป 2549 ผานการ Re-Accredit ครงท 1 เมอตนป 2552 และผานการ Re-Accredit ครงท 2 เมอสงหาคม 2555 โดยขณะทผวจยลงเกบขอมลในเดอนกมภาพนธ 2558 นน โรงพยาบาลอยระหวางเตรยมตวรบการ Re-Accredit ครงท 3 ซงจะเกดขนในเดอนสงหาคม 2558

ผลขอ ง HA ต อ HRM: HA เ ป น ตว ก ร ะต น ใหโรงพยาบาลมการทบทวนบทบาทหนาทของผรบผดชอบในการบรหารทรพยากรมนษย เกดมทมบรหารทรพยากรมนษยหรอ “ทม HR” ขนมาในโรงพยาบาล ซงการมทม HR แสดงใหเหนถงการมสวนรวมของบคลากรอนในการวางแผน ลงมอป ฏบ ต และการ รบผล ท เ ก ด ขนจ ากก ารบ รห าร นอกเหนอจาก “คน” ทเปนผอ านวยการ ส “ทม” ซงมสมาชกจากทกฝายในโรงพยาบาล ดแลคนท างานแบบทไมใช “style เฉพาะตว” แตเปน “แบบแผนของทม” เกดการเปลยนแปลงวธการท างานท “ครอบคลม ครบถวน กระบวนการ HRM” เพมขน ดงน

การวางแผนก าลงคน: โรงพยาบาลมความพยายามในการใชขอมลภาระงาน (workload) และการพจารณาตามผลงานทตองการใหเกดขนภายใตทรพยากรทมอยหรอทเรยกวาผลตภาพ (Productivity) นอกเหนอไปจากการทดตามกรอบการกระจายก าลงคนลงพนทขาดแคลน (Geographic Information System: GIS) ของกระทรวงสาธารณสข ท าใหฝาย/งานทมภาระงานมาก มอตราก าลงทเหมาะสมกบภาระงานเพมมากขน

การสรรหาและคดเลอกคนเขาท างาน: มการจดท า Job Description ครอบคลมทกต าแหนงงานทโรงพยาบาลเปดรบสมคร มการพฒนาเกณฑการคดเลอก เกณฑการใหคะแนน ความชดเจนในขนตอนการคดเลอก การด าเนนการสอบคดเลอกท าในรปของคณะกรรมการ ท าใหผผานการคดเลอกรสกดใจ ภมใจทสามารถสอบเขาท างานไดดวยความสามารถของตน ซงเปนสวนหนงทท าใหไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน

การพฒนาสมรรถนะในการท างาน: มการน าแนวคดการพฒนาสมรรถนะตามมาตรฐาน HA มาใชในการพฒนาบคลากรทงสมรรถนะโดยตรงและโดยออมทชวยเสรมใหการท างานมประสทธภาพ สอดคลองกบงานทรบผดชอบ อบตการณความเสยง และทศทางการพฒนาของโรงพยาบาล สมรรถนะสวนขาดจากการประเมน น ามาวางแผนพฒนาตอไป ทงระยะสนและระยะยาว ท าใหเกดการพฒนาคนไปพรอมๆ กบการพฒนาขดความสามารถของโรงพยาบาล ซงการพฒนาสมรรถนะจะสงผลเชอมโยงตอเนองตอบคลากรในหลายเรอง เชน ความร ความเขาใจเกยวกบคณภาพ ทศนคตในการท างาน พฤตกรรมการท างาน ความมนใจในการท างาน การไดรบการยอมรบนบถอจากเพอนรวมงานและผมารบบรการ ความภาคภมใจ และความสขในการท างาน เปนตน

“ปทแลวเกดอบตเหต...สถานทเกดเหตอยก ากงระหวางอกอ าเภอกบอ าเภอเรา รพ. ไมไดออกไปรบ ฮค สงคนไขมาใส ICD (Intercostal Chest Drainage: การใสทอระบายลมหรอของเหลวบรเวณทรวงอก) ทน 2 คน…เกดเหตวนหยดเสาร-อาทตย จะมหมอเวรคนเดยว หมอไมพรอมทจะใส ICD 2 คน มนเปนไปไมได…ในความเปนจรงตองม Commander


[ 203 ]

ไปอย ณ ท เ กดเหต พจารณาสงการแยกผ ปวยไปตามทรพยากรท รพ. ม อนนเบองตนผมวางแผนและสงพยาบาลไปอบรมเพมเตมในการเปน Commander ของอบตเหตหม สงไป 2 รนมพยาบาลและเวชกจฉกเฉนกลบมาจด class สอนตอ ถามเหตเราพรอม”

“เราจบทนตาฯ มา ...ไมรวาเราตองระวงอะไร... เราอยตรงน เรากไดความรเพม เขาจะมจดอบรมวชาการเรากไดเขารวม ไดลอง CPR (Cardiopulmonary resuscitation: การชวยฟนคนชพ) คนไข . . .อยางนอยพก CPR เ ปน ถาคนในครอบครวพเปนอะไร พคงท าเปนหมด”

การสรางแรงจงใจและความผกพนองคกร : มการจดกจกรรมท งกจกรรมทางวชาการและสนทนาการใหคน ท างานไดรวมคด รวมท า รวมภมใจในความส าเรจ มการประเ มนความพงพอใจและความผกพนองคกรอยางสม าเสมอ รวมถงน าผลการประเมนมาใชในการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนอง

“เมอกอนเราไมมตองมาเกบความพงพอใจ ความผกพน เราไมไดคดภาพรวมวาเราตองมอะไร ตองท าอะไรใหเจาหนาทบาง...ตอนน HR เราจะคดตลอดวาท าอยางไรเคาจะ happy และมแรงจงใจในการท างาน...ตองวางแผนวาปนจะมกจกรรมอะไรบาง”

การบรหารคาตอบแทนและสวสดการ: โรงพยาบาลมการบรหารคาตอบแทนทเปนตวเ งนตามระเบยบของกระทรวงการคลง จงเหนวา HA สงผลนอยในเรองน แตกมความพยายามในการใชการบรหารคาตอบแทนเพอการกระตนการเขยนรายงานอบตการณแตกไมมความยงยนดวยมขอจ ากดดานระเบยบทเกยวของ จงเนนการจดการดานสวสดการอยางเปนระบบ โดยเฉพาะสวสดการดานสขภาพและความปลอดภยของเจาหนาท ซงชใหเหนวาโรงพยาบาลมใชดแลแคเพยงใหเงนเดอน แตยงดแลสภาพโดยรวมของคนท างาน มความหวงใยในสขภาพและความปลอดภยของเจาหนาท แมวาสวสดการหลายอยางตองใชงบประมาณสงพอสมควร และโรงพยาบาลมสภาพคลองทางการเงนไมมากนก กยงคงพยายามตอบสนองในเรองเหลานอยตลอด แมบางเรองอาจท าไดไมเรวกตาม

“...มชวงหนงทการ key รายงานมน drop ลง ผอ.คนเกาทานจะใหเรา Key และมคาตอบแทนใหใบละ 50 บาท มตรงนชวยรณรงคซงมนกดขน...”

การจดการความปลอดภยและสขภาพของบคลากร: โรงพยาบาลเหนความส าคญ มการประสานความรวมมอ เชอมโยงการท างานระหวางทมครอมสายงานตางๆ เชน ทมสงแวดลอมและความปลอดภย (ทม ENV) ทมควบคมการตดเชอของโรงพยาบาล (ทม IC) จนเกดการจดการดานสงแวดลอม ความปลอดภยและสขภาพของบคลากรอยางเปนระบบ

“เจาหนาทเจบปวยเราตองตาม เจบปวยจากการท างานไหม หรอเจบปวยมาจากไหน ฉดวคซนไขหวดใหญกตองตามฉดใหครบ…หรอแมกระทงมหลม มบอ ไมปลอดภย ทกคนกเขยนบอกมาได…ENV กมาชวยดใหหมด แสง ส เสยง โตะ เกาอ สงแวดลอมของคนท างาน... ดทงเชงรบเชงรก”

การประเมนผลการปฏบตงานและการใหคณใหโทษแกบคลากร: มการพฒนาระบบการประเมนผลการปฏบต งานใหมความครอบคลม ชดเจน สอดคลองกบการพฒนาสมรรถนะ ผลการปฏบตงานของบคลากรเปนผลรวม ของการประเมนสมรรถนะในการท างาน (Competency) และผลงานตามตวชวดรายบคคล (Key Performance Indicators: KPIs) ทมการพฒนามาจากแนวคด HA ซง KPI เปนการถายทอดความรบผดชอบและการมสวนรวมในความส าเรจของโรงพยาบาลสงตอมาถงคนท างานทกคน โรงพยาบาลมความพยายามในการน าผลการประเมนมาใชในการใหคณใหโทษแกบคลากร แตในทางปฏบตยงคงท าตามระเบยบและมขอจ ากดทางการเงน จงยงเหนผลไมชดเจนในการใหคณใหโทษ

ผลของระบบ HA ตอบคลากรโรงพยาบาล: ผใหขอมลเหนวา ระบบ HA สงผลใหเกดการเปลยนแปลงในระดบบคคลทตนเองสงเกตเหนและ/หรอรสกไดหลายเรอง

เพราะรบรใหม จงมองใหม: บคลากรเหนวาตนเองมการรบรเกยวกบคณภาพทเพมขน จากเดมทเขาใจวา HA เปนเรองของเอกสาร ขอมล เปนความรบผดชอบของหว- หนาหรอทมน าของโรงพยาบาล มาสการเปน “งานประจ า ทมคณภาพ”


[ 204 ]

“ตอนแรกยงไมคอยเขาใจกคดวาตองแยกออกจากงานประจ า เดยวทางทมหวหนาเคาคงท าเอง ในสวนนนเปนงานคณภาพ เคาคงเกบขอมลเอง เราเปนผปฏบตกท าของเราไป เราไมไดเกยวของตรงนน…พอไดเรยนรมากขน เรากรวางานทเราท าคอสงทตองพฒนาขนเรอยๆ มนไมไดแยกกน แตมนอยในงานเดยวกน มนคองานประจ าทมคณภาพ”

การพฒนาในชวงแรกๆ เนนเอา “มาตรฐาน” มาเปนตวตงตนการพฒนา ตอมาเอา “คณภาพ” มาใช ซงแสดงใหเหนถงการรบรและเขาใจในคณภาพทเพมขน อนเปนสมรรถนะในการท างานทเพมขนอกประการหนงของคนท างานดวย

“...เ มอกอนเราดแลคนไขตามทเรยน...เราท าตามมาตรฐาน...แตตอนน... เราตองทบทวนวาจะดแลคนไขอยางไรใหดขนกวาเดม”

บคลากรเหนวาตนเองมทศนคตในการท างานทดขน โดยเฉพาะเรองของจตบรการคอใสใจมองหาและตอบ สนองความตองการของผปวยเพมขน

“HA ท าใหเรามองคนไขเปนศนยกลางมากขน...คอมองความตองการของเคาเพมเขามา จากทเคยหยบยนใหอยางเดยวโดยไมสนใจวาเคาตองการหรอไม”

เพราะมองใหม ใสใจเพม จงเตมความกระตอรอรน: บคลากรเหนวาเมอตนเองมการรบรและเขาใจเรองของคณภาพมากขน มทศนคตในการท างานทดขน บคลก ลกษณะการท างานจงเปลยนไป คอมความกระตอรอรนในการท างานเพมมากขน มความละเอยดรอบคอบ มการปฏสมพนธกบเพอนรวมงานมากขน รวมกนดแลใหผปวยไดรบบรการทมคณภาพ

“HA ท าใหคน Active ขน...ท าใหเปนคนรอบคอบขน...เมอกอนเราตางคนตางท างาน ตอนนเราคยกน สอสารกนมากขน...คนไขคนหนงไมไดเปนโรคเดยว อาจจะมอาการแทรกซอนอยางอน เราตอง Active คนหาวาอาจมปญหาตรงไหนอกไหม ตองดแลยงไง”

เพราะสามารถ จงมนใจ และไดรบการยอมรบ:บคลากรเหนวา HA ท าใหตนเองไดรบการพฒนาสมรรถนะในการท างาน ท งทเปนสมรรถนะในการปฏบตงานโดยตรง และสมรรถนะทชวยเสรมใหงานมประสทธภาพ มคณภาพเพมขน เชน ภาวะผน า ทกษะการสอสาร การสรางสมพนธ

ทกษะการท างานเปนทม ผวจยมองวาการทคนท างานมการรบร เขาใจในคณภาพ จนมใจและมความกระตอรอรนในการท างาน รวมกบมความพรอมดานสมรรถนะในการท างาน ท าใหเกดการจดการงานใหเปนระบบระเบยบ มการจดท าแนวทางปฏบตทเปนมาตรฐาน มความชดเจนเพมมากขน สงผลใหบคลากรเกดความมนใจในการใหบรการเพมขน สามารถสรางผลงานทด มคณภาพ น ามาซงการไดรบการยอมรบนบถอจากเพอนรวมงานและผมารบบรการ

นอกจากนผใหขอมลยงเหนวา สมรรถนะทเพมขนจะท าใหตนเองไดรบความปลอดภยขณะปฏบตงาน และงานทมคณภาพของตนเองจะท าใหผปวยไดรบความปลอดภย สงผลใหผปวยพงพอใจ และยงลดความเสยงตอการเกดขอรองเรยน

“HA ท าใหเราพฒนาภาวะผน าของตวเราเอง คอเราไดไปอบรมมา ไดไปเรยนรมา กลบมาเราตองมาท า คอมนกมอปสรรคหลายอยาง...เรากตองมาคด สรางทมกอน ตองประสานงานหนวยงานตางๆ ท ายงไง สอสารแบบไหนจะท าใหคนอนเขาใจ ใหความรวมมอ...เราท าตรงน กไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน”

“เรามนใจเพราะเรามทกษะทแมนย ามากขนและเรากระมดระวงในการท าหตถการของตนเองมากขน...ตวเรากปลอดภยขณะปฏบตงาน และกลดขอรองเรยนตางๆ...หรอถานองจบใหมมา เรากมมาตรฐานไววาตองท าแบบน เสรจแลวจะไดอะไรกลบมา...ผลออกมาตามนน นองมนใจกท าตอ...เรากไดรบการยอมรบ...”

“กบคนไข...เราเคยดแลเขาอยางด ใสใจ ไปไหนเขากรจก คนไขกทกเยอะ…ไปตลาดคนไขกถามวามาซออะไร ภมใจคนไขจ าเราได…เราไดรบการยอมรบ”

เพราะมคณคา จงภมใจ สขใจเพม:โดยแนวคดของ HA ทยดผ ปวยเปนศนยกลาง บคลากรท งทเปนผ ให บรการโดยตรงและผ ทท างานเปนหนวยสนบสนนตองรวมกนท างานในการดแลผปวย เกดการท างานเปนทม ลกษณะเชนนท าใหผใหขอมลมองวา ระบบ HA ท าใหคนท างานได รบโอกาสในการแสดงศกยภาพ ซ งศกยภาพคอความสามารถหรอสมรรถนะในการท างานเหลานน ตนเองไดผานการพฒนาจนสามารถท างานไดด มความมนใจใน


[ 205 ]

การท างาน เมอเกดผลด การไดรบการยอมรบนบถอจากเพอนรวมงานและผมารบบรการกจะตามมา นยยะของการไดรบการยอมรบนบถอกคอ การท เ พอนรวมงานและผ รบบรการเหนคณคาในงานทคนๆน นไดกระท า และคนท างานรบรคณคาในตนเองและงานของตน เกดความภาคภมใจ น ามาซงความสขในการท างาน และบคลากรบางสวนยงมองตอไปวาโอกาสในการแสดงศกยภาพสงผลตอโอกาสกาวหนาในหนาทการงาน และท าใหตนเองมแรงจงใจในการท างานเพมขน “เราอย Back Office...สวนมากจะเปน Background อยดานหลง แตเดยวนความส าคญของ Back Office ดโดดเดนขนมาเพราะทกอยางตองตดตอประสานท Back Office และกตองเกยวกบคนไข อยางการตดตอประสานรถออก ตองมการ Fax เอกสารของคนไขกอนคนไขจะ Refer ไป” “เราไดท างานรวมกบคนทต าแหนงสงกวาเราในสวนทเราถนด กท าใหไดแสดงศกยภาพใหเขาเหน...เรารสกวาไดรบโอกาสใหท างานรวมกบคนระดบหวหนา ซงนนกนาจะเปนตวทท าใหเขายอมรบ และพรอมทจะใหเรากาวหนาขนไป...เรากอยากท าใหดยงขนไปอก...รสกภมใจในตวเราเองและเรากมความสข...”

เพราะดแลเพม จงปลอดภย สขภาพกายใจด: ระบบ HA ท าใหโรงพยาบาลเหนความส าคญในการจดการดานสงแวดลอม ความปลอดภย สงผลใหบคลากรไดอยท างานในสงแวดลอมทด มความปลอดภย และยงไดรบการดแลสขภาพอยางตอเนอง ทงสขภาพกายและสขภาพจต ประกอบกบแนวคด HRM ใน HA ท าใหโรงพยาบาลมการจดกจกรรมตางๆ ใหคนท างานมโอกาสสรางสมพนธภาพกบเพอนรวมงาน เกดความรก ความผกพนองคกร โดยเฉพาะอยางยงโรงพยาบาลชมชนขนาดเลกทมบคลากรไมมาก ยงมโอกาสเขารวมกจกรรมยอมรจก ค นเคย สนทสนมกนมากขน อยางไรกตาม แมวาคนท างานจะรสกผกพน แตกไมถงกบสงผลตอการคงอยของบคลากร ซงผใหขอมลเหนวาการทบคลากรจะอยท างานตอเนองทโรงพยาบาลแหงน เหตผลหลกนาจะมาจากความจ าเปนทางครอบครว

“เมอกอนเราจอดรถมอเตอรไซดดานหนาตรงนและจะเอาพวกหมวกกนนอคพวกของบางอยางใสตะกราหนารถ

แตปรากฎวาของหาย...ตอนนมตดกลองวงจรปด มตลอคเกอรไวเกบของสวนตว”

“เรามการประเมนการดแลสขภาพตนเอง ...มการปองกนอยางการควบคมน าหนก การออกก าลงกาย มการวดความดนทกเดอน แยกกลมเสยงออก ม Fitness ใหออกก าลงกาย มจดกลมเลนกฬา”

“อย ดวยกนทกวน เหมอนเปนครอบครวเดยวกน สวนมากอยทนเยอะกวาอยบาน รพ.เหมอนบานหลงทสอง...มแขงกฬากไปเชยรสนกสนาน...วนเกด รพ. กปลกตนไม จดสวนหยอม และท าบญดวยกน”

“พวา HA สงผลตอความผกพน แตการคงอยมนมปจจยหลายๆ อยางทท าใหเคาตดสนใจ อยางความจ าเปนของครอบครวหรออะไรอนๆ อกเยอะ…”

เพราะใบเสยง จงเลยงยากเรองความขดแยง: นอกจากผลในทางบวกแลว ระบบ HA ยงสงผลในทางลบคอ HA อาจเพมโอกาสเกดความขดแยงในการท างานได จากระบบบรหารความเสยง โดยเฉพาะอยางยงการราย- งานอบตการณ หากผบรหารและทมน าของโรงพยาบาลไมสอสารท าความเขาใจกบผปฏบตงานในเรองนใหเขาใจตงแตแรก เพราะคนท างานจะรสกวา “ถกจบผด” ฉะนนผบรหารจะตองใชวธบ รหาร ทหลากหลายและตอง เ ลอกใชให เหมาะกบผปฏบตงานในโรงพยาบาลสอดคลองกบวฒนธรรมในการท างานของบคลากร “ความขดแยง” จงจะลดลงและสราง “โอกาสพฒนา” ขนมาแทน

“โมโหทสดคอความเสยง งานฉนมนอะไร มนเปนงาน Routine จะมความเสยงอะไรขนมา…”

“ครงแรกรสกวา เขาเขยนวาเรารเปลา พอมาเรอยๆ กท าใหเรามโอกาสพฒนาตวเรากบระบบงานมนดขนเรอยๆ และบรการกด”

“ใบความเสยงหรอใบ Voice คนไขหรอวาอะไรมา มนจะเปน feed back กลบมาวาคณภาพการท างานเราเ ปนอยางไร ถาเกดไมม feed back กลบมา ฉนกคดวาฉนท าดแลวและฉนไมรตววาฉนท าอะไรพลาดไปหรอเปลา”

เพราะงานเพม จงเครยดเพม: ผใหขอมลเหนวา HA ท าใหตนเองมภาระงานเพมขน จนมความเครยดในการท างานเพมขน โดยเฉพาะชวงแรกของการเตรยมตวรบการประเมน


[ 206 ]

เพราะความเครยด เกดจากความไมร ไมเขาใจ ในระบบ HA และยงมผบรหารทลงตดตามควบคมก ากบการท างานอยางใกลชด ความเครยดจงยงเพมขน จนผใหขอมลบางคนเหนวาสงผลกระทบตอคณภาพชวต แมวาจะเปนชวงสนๆ ของการเตรยมรบการประเมนกตาม และถงแมวาจะผานการประเมนมาแลว ความเครยดกยงคงมอย เพยงแตลดระดบลง เนองจากยงคงมภาระงานสวนทเปนเอกสารแนวทางปฏบตตางๆ ทถกพฒนาขน มภาระงานดานขอมลในการดแลผปวย และการตดตามตวชวดผลการปฏบตงาน ขนตอนในการใหบรการทมความละเอยดขน ท าใหผปฏบตงานตองละเอยดรอบคอบมากขน หากมผมารบบรการเปนจ านวนมาก ความเครยดจะเพมขนตามไปดวย หากโรงพยาบาลมโครงสรางพนฐานทเออตอการท างาน เชน โครงสรางพนฐานดานการจด- การขอมล กจะชวยใหผปฏบตงานลดความเครยดและภาระงานลงไดอกสวนหนง นอกเหนอไปจากการปรบ เปลยนวธบรหารของผน า

“HA มนยากและเครยด เพราะเราตองอานเอง แปลความเอง คดเองท า เอง ลองผดลองถก ท าไปแกไป.. .ไ มมโรงพยาบาลไหนใหลอก...ผอ. ทานเอาจรง เคาพาเราท าและเรากจะถกเคยว...เคาจะยอมใหลกนองเกลยดแตงานจะได ดเลย ดาเลย...ลกนองจะเครยดมากและไมชอบเคา แตลกๆ เรารสกวาเคาทมเทกบพวกเรา...”

“HA ท าใหเรามเวลาวางนอยลง work load มากขน เพราะเนองานมนมอะไรมากขน เปนขนเปนตอนชดเจนคอมกจกรรมมากขนเพอใหไดผลลพธทตองการออกมา ...ตองมการเกบขอมล ตวชวด...ถามวาคณภาพชวตแยลงไหม กเปนชวงสนๆ...ถาเราท าไปตลอดกไมตองเหนอยตอนใกล Re-Accredit”

สรปผลการศกษาวจย ระบบ HA สงผลตอ HRM ของโรงพยาบาลในทก

ขนตอนมากนอยแตกตางกน โดยสงผลมากในเรองการพฒนาสมรรถนะของบคลากรและการจดการดานความปลอดภยและสขภาพของบคลากร แตสงผลนอยในเรองการบรหารคาตอบแทนและการใหคณใหโทษแกบคลากร

ผลของระบบ HA ตอบคลากร คอ ท าใหบคลากรมการรบรและเขาใจในเรองของคณภาพเพมขน มทศนคตในการท าง าน ท ด ขน ม บค ลกภาพ ท เป ลยนไป แสดงความกระตอรอรนในการท างานเพมขน บคลากรมสมรรถนะในการท างานเพมขน เกดความมนใจในการใหบรการ ไดรบการยอมรบนบถอจากเพอนรวมงานและผมารบบรการ เกดความภาคภมใจ และมความสขในการท างาน บคลากรไดอยท างานในสงแวดลอมทด มความปลอดภย ไดรบการดแลทงสขภาพกายและสขภาพจต ผลทางลบพบวา ระบบ HA อาจเพมโอกาสเกดความขดแยง ท าใหบคลากรเกดความเครยด จากวธบรหารของผน า ภาระงานดานขอมลและขนตอนการท างานทละเอยดซบซอนมากขน จนอาจสงผลตอคณภาพชวต แตกมผลกระทบในชวงสนๆ เฉพาะชวงของการเตรยมตวรบการประเมนเทานน

เมอพจารณาผลการศกษาวจยครงนเปรยบเทยบกบการศกษาวจยอนทเกยวของ พบวา

ผลของระบบ HA ตอ HRM ท เ กด ขนและมความสอดคลองกบการศกษาวจยกอนหนาน ม 2 เรองหลกๆ เรองแรกคอ การพฒนาสมรรถนะในการท างาน สอด คลองกบการศกษาของธนพร มาสมบรณ (2551); โพเมยและคณะ (Pomey et al, 2010); ฮาส (HAS, Semtember 2011) และ เอล-จารเดลและคณะ (El-Jadali et al, 2014) เรองทสองคอเรองของการจดการดานสงแวดลอม ความปลอดภยทเออใหบคลากรสามารถท างานไดดขนสอดคลองกบการศกษาของธนพร มาสมบรณ (2551) และ ฮาส (HAS, Semtember 2011) ทเปนเชนนอาจเนอง มาจากในมาตรฐาน HA เ รองการมงเนนทรพยากรบคคล กลาวถงกรอบของ HRM ไว 2 เรองคอ ความผกพนบคลากร (Staff Engagement) ทมงเนนเพมคณคาใหบคลากรผานระบบการประเมนและพฒนาบคลากรใหสามารถสรางผลงานทด และสภาพแวดลอมบคลากร(Staff Environment) ท มงเนนการสรางบรรยากาศในการท างานทด ดแลใหบคลากรมสขภาพด จ านวนเพยงพอ สามารถสรางผลงานทด น ามาซงความส าเรจขององคกร ฉะน นเมอ HA ถกน าลงสการปฏบตในโรงพยาบาล ผใหขอมลจงเหนการเปลยนแปลงอนเกดจาก HRM ในท งสองเรองนอยางชดเจนสอดคลองกบการศกษาทผานมา


[ 207 ]

การรบ รและความเขาใจเกยวกบการท า HA ของบคลากรโรงพยาบาลทในระยะแรกๆ ของการน า HA ลงสการปฏบตเขาใจวา HA เปนเรองของการท าเอกสาร ขอมล เปนความรบผดชอบของกลมคนบางกลม (ทมน า) มความสอดคลองกบผลการศกษาของจตรศร ขนเงน (2547) ซงท าการศกษาในโรงพยาบาลทวไป ผวจยจงตงขอสงเกตวาในชวงแรกๆของการน า HA ลงสการปฏบต บคลากรไมวาจะอยในโรงพยาบาลขนาดเลกหรอขนาดใหญ มความเขาใจในการท า HA ไปในท านองเดยวกนและสอดคลองกบการศกษาของสมปอง ปานวงษ (2544) ทวาปญหาและอปสรรคในการท า HA สวนหนงมาจากบคลากรขาดความร ความเขาใจในการกระบวนการท า HA แบบประเมนตนเองใชภาษาทเขาใจยาก ดงจะเหนไดจากผลการศกษาทผใหขอมลไดกลาวถงในบทสมภาษณ

ผลของ HA ตอบคลากรโรงพยาบาลทเกดขนหลง HA ถกน าลงสการปฏบตทบคลากรของโรงพยาบาลสงเกตเหนและใหขอมลไวนน มความหลากหลาย แตสวนทมความสอดคลองกบการศกษาทผานมาคอ การไดรบการพฒนาสมรรถนะในการท างาน ท ง ท เ ปนสมรรถนะในการปฏบตงานโดยตรง สอดคลองกบการศกษาของธนพร มาสมบรณ (2551) และสมรรถนะทชวยเสรมใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพมากขน ไดแก ภาวะผน า ทกษะการสอสาร การสรางสมพนธภาพทดระหวางเพอนรวมงาน ทกษะการท างานเปนทม สอดคลองการศกษาของโพเมยและคณะ (Pomey et al, 2010) และเอล-จารเดล และคณะ (El-Jadali et al, 2014) โดยสมรรถนะทเพมขนของบคลากร ท าให เ กดการจดการงานให เ ปนระบบระเบยบ เ กดการเปลยนแปลงมาตรฐานการปฏบตงานของสหสาขาวชาชพ มการจดท าแนวทางปฏบตทเปนมาตรฐาน มความชดเจนเพมมากขน สอดคลองกบการศกษาของฮาส (HAS, Semtember 2011) นอกเหนอจากเรองของสมรรถนะในการท างานแลว ระบบ HA สงผลใหบคลากรมความเสยงตอการเจบปวยจากการท างานลดลง และลดโอกาสเกดขอรองเรยนจากการเขาใจผดระหวางผปวยกบเจาหนาทสอดคลองกบการศกษาของธนพร มาสมบรณ (2551)

สงทเปนขอคนพบใหมและยงไมปรากฎในการศกษาทเกยวของซงผวจยไดทบทวนไวคอ ผลของระบบ HA ทผใหขอมลของโรงพยาบาลเหนวาท าใหบคลก ลกษณะของคนท างานเปลยนแปลงไปในทางทดขนคอ ท าใหคนท างานทอาจเคยเปนคนทท างานแบบไปเรอยๆ ท างานใหผานพนเปนวนๆ ไป หรออาจเฉยชาในการท างาน เปลยนไปเปนคนทมความกระตอรอรนในการท างาน คนทเคยท างานแบบเรงรบ ไมระมดระวงกเปลยนเปนมความระมดระวง มความละเอยดรอบคอบในการท างานเพมขน คนทไมคอยพดหรอเกบตวไมคอยไดปฏสมพนธกบใคร กกลายเปนคนทมปฏสมพนธกบผ อนมากขน เปลยนคนทไมคอยสนใจหรอใสใจเพอนรวมงานและผรบบรการใหเปนคนทมจตบรการคอใสใจเพอนรวมงานและผรบ บรการมากขน ทงนผวจยมองวาการทคนท างานมบคลกภาพในการท างานทเปลยนแปลงไปนน มความ สมพนธกบการรบรและเขาใจเกยวกบคณภาพทเพมขนดงทไดอธบายไวในผลการศกษา

จากผลการศกษาวจยครงนจะเหนไดวาระบบ HA สงผลในทางบวกทงตอ HRM และบคลากรโรงพยาบาล คอท าใหโรงพยาบาลมการบรหารทรพยากรมนษยอยางครอบคลม ครบถวนตามขอบเขตของ HRM มากขน สอดคลองกบผลในทางบวกทเกดขนกบคนท างาน อยางไรกตาม แมวาผลทเกดขนโดยรวมจะเปนไปในทางบวกแตโรงพยาบาลกตองเฝาระวงผลในทางลบคอความเครยด ความขดแยงและภาระงานทอาจสงผลตอความสขในการท างานและคณภาพชวตของคนท างานดวยเชนกน ทงนโรงพยาบาลอาจตองพจารณาระบบการประเมนเพอตรวจสอบหรอทวนสอบผลลพธการด าเนนงานเปนระยะๆ อยางตอเนอง ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ เพอยนยนวาผลลพธทเกดขนยงคงเปนผลลพธทดและมแนวโนมทจะดขนเรอยๆ อยตลอดเวลา และยงตองพงระลกอยเสมอวา ผลทเกดขนท งตอ HRM และบคลากรทปรากฎนยงมปจจยอนทสงผลดวย ซงในการศกษาน ปจจยเหลานน คอ นโยบายของกระทรวงสาธารณสขทสงผลตอการเลอกเครองมอในการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลและการประเมนผลการปฏบตงานของบคลากร วธบรหารของผน าทสงผลตอความเครยดและอตราเรงในการพฒนา สภาพคลองทางการเ งนท สงผลตอการตอบสนองดานสวสดการ


[ 208 ]

สงแวดลอมและความปลอดภยของบคลากร ขนาดของโรงพยาบาลทสงผลตอสมพนธภาพ การมสวนรวมของบคลากรและความผกพนองคกร โครงสรางพนฐานของโรงพยาบาลทสงผลตอการจดการภาระงานดานขอมล และวฒนธรรมองคกรทสงผลตอความส าเรจในการบรหารความเสยงซงเปนพนฐานของการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล

กตตกรรมประกาศ การศกษาวจยครงนส าเรจไดดวยความอนเคราะหของ

บคลากรโรงพยาบาลชมชนกรณศกษา ทกรณาสละเวลาใหขอมล และใหโอกาสผวจยไดรวมเรยนรการพฒนาคณภาพในแงมมทหลากหลาย ผวจยขอขอบ พระคณเปนอยางสงมา ณ ทน


สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. (2551). มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป. นนทบร: สถาบน

โสภณ ภแกวลวน และ ฐตวรรณ สนธนอก. (2557). การบรหารทรพยากรมนษยส าหรบผจดการในสายงานในทศวรรษหนา. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: แปลนพรนทตง จ ากด

Luis R. Gomez-Mejia; David B. Balkin; Robert L. Cardy. (2001) Managing Human Resources. New Jersey: Prentice – Hall.

กรรณการ เฉกแสงรตน. (2553). การจดการทรพยากรมนษ ย : Human Resource Management. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง

วภาส ทองสทธ. (2552). พฤตกรรมองคการ.พมพครง ท 1. กรงเทพมหานคร: อนทภาษ

Schermerhorn, John R. , James G. Hunt and Richard N. Osborn. (2000). Organizational Behavior. (7th ed). USA : John Wiley & Sons

สภางค จนทวาณช.(2552). การวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 17. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

วบลย วฒนนามกล. การวเคราะหแกนสาระ (Thematic Analasis). เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบต การเภสชกรรมครงท 18/2557 วธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Methods). ขอนแกน: คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน; 2557

ธนพร มาสมบรณ. (2551). ปจจยทมผลตอการพฒนาและร บ ร อ ง ค ณภ าพ โ ร งพ ย าบ า ล : ก ร ณ ศ ก ษ าโรงพยาบาลรามาธบด. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานโยบายสาธารณะ. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

Pomey et al. Does accreditation stimulate change? A study of the impact of accreditation process on Canadian healthcare organizations. Implementation Science 2010, 5:31

Impact and results of health care quality improvement and patient safety programmes in hospitals. What is the impact of hospital accreditation? International literature review. HAS – September 2011

El-Jardali et al. The impact of accreditation of primary healthcare centers: successes, challenges and policy implimentations as perceived by healthcare providers and directors in Lebanon. BMC Health Service Research 2014, 14:86

จตรศร ขนเงน. (2547). การพฒนาคณภาพโรงพยาบาล: กรณศกษาโรงพยาบาลทวไปแหงหนง สงกดกระทรวงสาธารณสข. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการพยาบาล. มหาวทยาลย ขอนแกน

สมปอง ปานวงษ. (2544). การศกษากระบวนการประเมนตนเองของการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลคายประจกษศลปาคม. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยขอนแกน


[ 209 ]

พฤตกรรมการใชและไมใชยาคมก าเนดฉกเฉนวยรนทไมมความพรอมในการตงครรภ (The Behavior of Using and Not Using Emergency Contraceptive Pills for

Unintended Adolescent Pregnancy)

จรวรรณ เวชราภรณ1* และ วบลย วฒนนามกล2 1ภ.บ., โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ถ.ศรธรรมไตรปฎก อ.เมอง จ.พษณโลก 65000

2ปร.ด. (สงคมศาสตรการแพทยและสาธารณสข), คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ถ.มตรภาพ อ.เมองขอนแกน จ.ขอนแกน 40002 *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative research) เพอศกษาพฤตกรรมการใช และไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนในวยรนทตงครรภไมพรอมทคลนกนรเวช โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จงหวดพษณโลก มวตถประสงค เพออธบายพฤตกรรมการใช และไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนในวยรนตงครรภไมพรอม จ านวน 19 คน มการเกบรวบรวมขอมลโดยใชการสมภาษณแบบเจาะลก (In depth interview) และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) ในระหวางเดอนพฤศจกายน ถงเดอนธนวาคม 2558 แลวจงวเคราะหโดยการวเคราะหขอมลเชงเนอหา (Content Analysis)

ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของวยรนทตงครรภไมพรอมแบง 2 กลม 1) กลมทมการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน ประกอบดวยแมวยรนมการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเปนประจ า เนองจากฝายชายใชการหลงภายนอกเปนการคมก าเนดแตเกดการหลงภายใน และแมวยรนทใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเปนครงคราวตรงตามขอบงใชเนองจากใชการคมก าเนดแบบอนอย แลวเกดความผดพลาด ไมสม าเสมอ หรอไมมการคมก าเนด โดยทกลมทใชเปนครงคราวนมความเชอวายาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนอนตรายและไมตองการใชอก 2) กลมทไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน ประกอบดวย แมวยรนทมความเชอวายาคมก าเนดฉกเฉนไมด ไมมประสทธภาพ อนตราย ท าใหอวน ท าใหเปนมะเรง และแมวยรนทไมรจกยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน จงไมกลาใช ซงแมวยรนกลมทสองนมความจ าเปนตองใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน เนองจากไมมการคมก าเนดเวลามเพศสมพนธ ทงน ผลการวจยทได พฤตกรรมการใช และไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนยงไมสามารถบอกไดชดเจนวาเกยวของกบระบบชายเปนใหญ และแรงกดดนจากคนรอบขาง

ค าส าคญ ยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน วยรนตงครรภไมพรอม พฤตกรรม ทศนคต

บทน า ตงแตป พ.ศ. 2533 อตราการเกดทวโลกลดลง แตแมท

ใหก าเนดรอยละ 11 ยงคงเปนวยรนอาย 15-19 ป ในแตละปมแมวยรนคลอดบตรทวโลกราว 16 ลานคน เปนวยรนอายนอยกวา 15 ป 1 ลานคน รอยละ 95 อยในประเทศทมรายไดนอย และปานกลาง โดยทวยรนอาย 15-19 ป ทตงครรภท าแทงไมปลอดภยถง 3 ลานคนตอป [1] และ World Health Statistics 2014 พบวา ในป พ.ศ. 2549-2554 อตราการเกดมชพทวโลกจากแมวยรนเฉลยอยท 49 คน ตอหญงอาย 15-19 ป พนคน ประเทศแถบแอฟรกาใตมคาเฉลยสงสด 114 ตางกนกบทวปยโรปทมคาเฉลย 23 สวนภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตมคาเฉลย 48 ประเทศไทยมคาใกลกบคาเฉลยของภมภาค และทวโลก คอ 47

สถานการณสภาวะอนามยเจรญพนธของประเทศ พบวา การม เพศสมพน ธในวย รนน น เ รว ขน โดยอายการมเพศสมพนธครงแรกลดลง และพฤตกรรมการปองกนยงไมดพอ ผชายใชถงยางอนามยกบคนอนประจ า คนรก หรอภรรยาไมถง รอยละ 50 [2] ซง ถงยางอนามยสามารถปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชน โรคเอดส และการตงครรภไมพรอมได แตพบวายงขาดความรในเรองน [3]

วยรนเปนวยทก าลงเจรญเตบโต มพฒนาการทางดานรางกายทรวดเรว ท าใหมอารมณ และสมรรถภาพทางเพศท


[ 210 ]

เพมขน ท าใหเกดความขดแยงกบการควบคมทางสงคมทมเจตคตในดานลบเกยวกบเรองเพศ [4] กอใหเกดพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสม อยางการมเพศสมพนธกอนวยอนควร เหนไดจากปรมาณการใชยาคมก าเนดแบบฉกเฉน ถงยางอนามย และชดตรวจครรภทมปรมาณสง ในป พ.ศ. 2552-2553 จากงานวจยทส ารวจรานยาจงหวดชลบร 634 แหง ทตอบแบบส ารวจ 441 คน คดเปนรอยละ 70 พบวา มยอดจ าหนายยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน ถงยางอนามย และชดตรวจการต งครรภเปนจ านวน 16,870, 14,883 และ 6,943 กลองตอเดอน ตามล าดบ โดยรานยาทอยใกลสถานศกษามการจ าหนายทง 3 รายการมากกวารานยาทอยไกลสถานศกษาอยางมนยส าคญ [5] จากปรมาณการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน และชดตรวจการต งครรภรวมกบรานยาใกลสถานศกษามยอดขายทดกวา สะทอนใหเหนถงการมเพศสมพนธทไมปลอดภยของวยรนวยเรยนทสงขน

การมเพศสมพนธทไมปลอดภยทสงขน น ามาซงการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนตามมา ปญหาทพบในการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนม 2 ประเดน คอ ผทจ าเปนตองใชยากลบไมไดใช และการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนผดวตถประสงคโดยน ามาใชเปนยาเมดคมก าเนดแบบปกตทวไป [6] ไมไดใชในกรณฉกเฉนจรง แตเตรยมไวลวงหนา เมอคาดวาจะมเพศสมพนธ เหนไดจากงานวจยเรองปจจยทมอทธพลตอการยอมรบยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายในเขตกรงเทพมหานคร ปการศกษา 2542 พบวา มนกเรยนชายทมประสบการณทางเพศเตรยมยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนใหคของตนใชรอยละ 44.4 สวนนกเรยนหญงทมประสบการณทางเพศรอยละ 68.8 เคยใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน โดยนกเรยนหญงในกลมนรอยละ 60 ใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนโดยเฉลยมากกวา 4 ครงตอเดอน และยงพบวา นกเรยนชายและนกเรยนหญงใชถกวธรอยละ 31 และ 21 ตามล าดบ [7]

ยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนมไว กรณฉกเฉน ดงนนความร และขนตอนการใชยา ผใชควรจะตองทราบ เพอปองกนการตงครรภทไมพรอม แตพบวา ความรความเขาใจเกยวกบยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของนกศกษาระดบปรญญาตร ในเขตกรงเทพมหานคร 428 รจกยาเมดคมก าเนด

แบบฉกเฉนรอยละ 74.3 เปนเพศชายมากกวาเพศหญง และเมอวดความรเกยวกบยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน พบวา มคะแนนเฉลยรวมเพยง 32.7 คะแนน จากคะแนนเตม 100 คะแนน [8] สอดคลองกบ 3 การวจยทในวยรนในจงหวดจนทบร 400 คน [9] นกเรยนระดบอาชวศกษา จงหวดพทลง จ านวน 465 คน [10] และนกเรยนนกศกษาในเขตอ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคามป พ.ศ. 2554 จ านวน 594 คน [11] ทพบวา มความรเกยวกบยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนอยในระดบต า เ ชนกน โดยเฉพาะความรเ รองข นตอน และระยะเวลาในการรบประทานยา พบวาผทไมทราบ และตอบผดสงถงรอยละ 81.4 และ 92.8 ตามล าดบ [8] สะทอนใหเหนวาหากมเหตจ าเปนตองใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน อาจใชไมถกวธ ท าใหการคมก าเนดไมไดผล และมโอกาสเกดการตงครรภไมพรอมตามมา

การใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนทไมถกขอบงใช และการทจ าเปนตองใชแตไมไดใช อาจน ามาซงปญหาทางสขภาพจากการใชยา ทส าคญคอ ปญหาการต งครรภไมพรอมทน ามาซงปญหาตอวยรนในระยะยาว ท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาถงพฤตกรรมการใช และไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนในเชงทศนคต และความเชอทอาจเกยวของกบ 2 แนวคด คอ

1) ระบบชายเ ปนใหญ (Patriarchy) ทผ ชายถกใหความส าคญ และมอ านาจโดยรวมเหนอผหญง ทางสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม และครอบครว [12] โดยเพศหญงจะไมรสกถงความเสยเปรยบ ในภาพรวมระบบจะมลกษณะเปนโครงสรางทครอบคลม บทบาท พฤตกรรม วธคด ของทงเพศชาย และเพศหญง [13] และ

2) แรงกดดนจากคนรอบขาง (Peer pressure) ท มอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล ทไดรบจากเพอนคนใกลตว ทสามารถท าใหบคคล เปลยนทศนคต ความคด คานยม เปลยนพฤตกรรม เพอใหเปนไปในแนวทางเดยวกบคนในกลม โดยเมอไดรบการปฏเสธจากสงคม เพราะไมปฏบตตามคานยม หรอมาตรฐานของกลมท าใหเกดแรงกดดนเกดขน ท าใหมการปรบเปลยนมาตรฐานของตนเอง โดยการยอมรบเอามาตรฐานของกลมมาเปนมาตรฐานของตวเอง ท าใหเกดการเปลยนแปลงบคลกของตวเองขนมา [14]

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%B1%E0%B8%A8%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%95%E0%B8%B4


[ 211 ]

แนวคดดงกลาว อาจมอทธพลตอวยรนทเคย หรอก าลงต งครรภไมพรอมซงเปนกลมทเกยวของโดยตรง เพอทผลการวจย จะน ามาซงความเขาใจทศนคตและ ความเชอทท าใหเกดการแสดงออกทมาเปนพฤตกรรม เพอน าความรทไดมาเปนแนวทางในการใหความรเ รองการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน แนวทางการปองกนการตงครรภไมพรอมในวยรนกลมเสยงดงกลาว


การวจยครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative research) เ พอศกษาพฤตกรรมการใช และไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนในวยรนทก าลงต งครรภ หรอเคยต ง ค ร รภ ไ มพ ร อมโดย ม เ ก บขอ ม ล ท ค ล น กน ร เ วช โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 19 คน ทก าลง หรอเคยต งครรภท งทคลอดมชพ หรอคลอดไมมชพ โดยมอาย ณ เวลาคลอดอยในชวง 15-19 ป ทไมไดมการวางแผนทจะต งครรภ แตไมมการคมก าเนด ซงรวมถงกรณทมการคมก าเนดอยกอนแลวแตเกดการตงครรภขนแตไมพรอมทจะตงครรภ หรอกรณมการวางแผนทจะตงครรภแตเกดความไมพรอมภายหลง อาจเนองมาจากสาเหตทางเศรษฐกจ หรอการยอมรบทางสงคมและวฒนธรรม โดยทวยรนเหลานนจะเปนผตดสนดวยตนเองวา ตนเองมการตงครรภทมความพรอมหรอไม เปนล าดบสดทายโดยมขนตอนดงน

1. ขออนมตผานคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยขอนแกน (The Khon Kaen University Ethics Committee In human research) ในการท าวจย แลวคดเลอกตวอยางทเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) โดยพยาบาลประจ าคลนกนรเวช คดกรองความสมครใจ ตามคณสมบตทก าหนดดงน

เกณฑการคดเขา: 1) ผหญงอาย 15 ถง 19 ป 2) ผหญงทเคย หรอก าลงตงครรภไมพรอม เกณฑการคดออก: 1) ผหญงทเคย หรอก าลงตงครรภจากการถกขมขน 2) ผหญงทเคย หรอก าลงตงครรภทจากการเสพยา 3) เดกผหญงก าลงตงครรภทอายต ากวา 15 ป

2. เกบขอมลดวยวธการสมภาษณแบบเจาะลก (In depth interview) และการส ง เ กตแบบไ ม ม ส วน รวม (Non-Participant Observation) ใชแบบสมภาษณกงโครงสราง (Semi Structured Interview) เครองบนทกเสยง (audio-tape record) การจดบนทกการสมภาษณ และผวจย เปนเครองมอในการเกบขอมล

3. หลงจากสมภาษณผวจยจะท าวเคราะหขอมลเบองตนดวยการการถอดเทป (Transcribe) แบบค าตอค า ตรวจสอบความถกตอง และครบถวนของขอมล โดยการฟงซ า แลวน าขอมลมาวเคราะห โดยจดหมวดหมทมความใกลเคยงกน ตามหวขอของค าถามการวจย สรปแตละประเดน และน าไปวเคราะหขอมลเชงเนอหา (Content Analysis)


บรบททางเศรษฐกจและสงคมของแมวยรน 19 คน ทเกยวกบการศกษา ครอบครว สภาพแวดลอม และอาชพ มรายละเอยดดงตารางท 1 แมวยรนทท าการวจยมอายอยในชวง 16-19 ป โดยสวนใหญมเพศสมพนธครงแรกอยในชวงของวยรนตอนกลาง (Middle adolescent) อาย 14-17 ป ซงเปนระยะทพรอมตอการเจรญพนธ มการเรยนรจากสงทตนเองคด ท าใหเกดการลองผดลองถก ตงใจทจะท าใหเกดพฤตกรรมทเสยงทตนเองทราบวาเปนสงไมควร และมผลเสย อยางการมลองเพศสมพนธทอาจท าใหเกดการตงครรภไมพรอมได [15] โดยพบวาปจจยทสงเสรมการมเพศสมพนธครงแรกของแมวยรนเกยวของกบปจจย 3 ประการ คอ ความอยากรอยากลอง การอยดวยกนตามล าพง และการดมเครองดมแอลกอฮอล

ปจจยทง 3 เปนพฤตกรรมและสถานการณทสงเสรมการมเพศสมพนธของวยรน ปจจยแรก ความอยากรอยากลองซงเปนพฤตกรรมทพบไดในวยรนทวไป เชน นองครม (นามสมมต) ทอยากทราบวา การมเพศสมพนธเปนอยางไร ปจจยทสอง การอยกนตามล าพง เกดจากโอกาสและสถานการณตางๆ กนไป เชน แมวยรนมกจกรรมกบเพอนๆ หรอทางโรงเรยนแลวกลบบานไมได เนองจากบานไกล และไมสามารถพกกบเพอนไดเพราะแฟนเพอนอยดวย หรอกรณเทยวงานเทศกาล แลวเพอนกลบกบแฟน จงใหแฟนมารบไป


[ 212 ]

คางทบานแฟน และกรณทแมวยรนยายไปอยบานแฟน โดยสถานททแมวยรนและแฟนมโอกาสอยตามล าพง คอ หอพก หองเชารายวน บานเพอน บานแฟน หรอบานของแมวยรน เชน กรณนองน าออย (นามสมมต) และปจจยทสาม การดมเครองดมแอลกอฮอล พบไดกรณแมวยรนและแฟนไปเทยว กลางคน หรอไปรอแฟนดมเหลากบเพอนๆ เชน กรณนองเบลล (นามสมมต)

“คนแรกเลยหรอคะ ตอนนนแบบวยรนกคยเลนๆ ถาแบบเรมรกกนอย ดวยกนกประมาณอาย 15 แตครงแรกทม ตอนแรกไมไดตงใจ เหมอนเราอยากลองอะไรงกบอกคนนะ แตไมไดคบกน กตอนนนอาย 14 ทวาโดนครงแรกเลยอะ กอยากรเปนไง แลวกจะมเลอดออกมา กเจอกนเฉยๆ กแคคยๆ กน ไมไดคบใหเคารกน แคคยกน หนกไมไดจรงใจกบมน มนกไมไดจรงใจ” (นองครม, สมภาษณ)

ตารางท 1 ขอมลบรบททางเศรษฐกจและสงคมของแมวยรน จ านวน 19 คน บรบททางเศรษฐกจและสงคมของแมวยรน จ านวน อายของแมวยรน (ป)

16 17 18 19

ระดบการศกษาของแมวยรน ระดบมธยมศกษาตอนตน ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ปวช.1 ปวส.2 กศน.3

การศกษาตอภายหลงการตงครรภ พกการเรยน รอคลอด และเรยนตอ ไมเรยนตอ

ครอบครว พอแมทมพอแมอยดวยกน พอแมแยกทางกน หรอเสยชวต พอแมไปท างานตางถน มญาตเปนผดแล

ครอบครวหลงตงครรภทแมวยรนอยดวย ครอบครวเดมของแมวยรน ครอบครวแฟน อยกบแฟน

2 5 7 5 6 3 8 1 1

13 6 7

10 2 6

11 2

บรบททางเศรษฐกจและสงคมของแมวยรน จ านวน

อาชพของแมวยรนทยงท าอย คาขาย/ลกจางประจ า/ท าสวน เรยน อยเฉยๆ

อาชพของแมวยรนทเลกท าเมอตงครรภ โคโยต สาวคาราโอเกะ พนกงานเสรฟในผบ นวดแผนไทย

เขตทอยอาศย ในเมอง ตางอ าเภอ

6 4 4 3 1 1 9

10 1 ระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) 2 ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) 3 การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) “ไปเทยวกลบมา ไปเทยวพวกโรงฮก (ชอผบ) อะไรง

เคาเมา หนเมาดวยละมง ” (นองเบลล, สมภาษณ) “ครงแรกทมกอยตามหออะไรง จะพดยงไงด มนเปนท

แบบหอทเชารายวนไรง ทวยรนเคาชอบกน...มนกมนไปแลวมนถงจดๆ นนแลว ท าอะไรไมได” (นองน าออย, สมภาษณ)

โดยปจจยดงกลาวมกจะเกดเสรมกนโดยเฉพาะความอยากรอยากลอง และการอยกนตามล าพง

จากผลการศกษาวจยสามารถแบงออกเปน 2 ประเดน ดงตอไปน

1 พฤตกรรมการคมก าเนดของแมวยรนและแฟน 2 พฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบ

ฉกเฉนของแมวยรน 1. พฤตกรรมการคมก าเนดของแมวยรนและแฟน แมวย รนมการเ ลอกว ธการคมก า เ นดหลงจากม

เพศสมพนธกบแฟนครงแรก โดยแสดงรายละเอยดของการคมก าเนดในแมวยรนและแฟนในตารางท 2 โดยมความเชอในการมเพศสมพนธอย 2 แบบคอ

1) แมวยรนเชอวาคงจะไมตงครรภ ท าใหมการคมก าเนดทไมสม าเสมอ หรอ ไมมการคมก าเนด

พฤตกรรมและความคดน เกดจาก 3 ปจจยดวยกน คอ 1) พฤตกรรมการคมก าเนดทปฏบตมานานแบบไมสม าเสมอ 2) ความเชอบางอยาง เชน การทคมก าเนดดวยการฉดยา


[ 213 ]

คมก าเนดแลวจะท าใหมดลกฝอ เชน กรณของนองดรม หรอความเชอในเรองของกรรมพนธของครอบครวทเปนคนมลกยาก เชน กรณของนองมะเหมยว และ 3) ระยะเวลาของประสบการณทนานเพยงพอ จนท าใหแมวยรนสรปความเขาใจของตนเองจากพฤตกรรม ความเชอ และระยะเวลาของประสบการณทผานมาดงกลาว เปนค าพดทแมวยรนใชในการตอบค าถามเรองพฤตกรรมการคมก าเนดดงกลาววา คงไมมหรอก

“คนนไมไดคม ไมคมเลยอะ ไมคดวามนจะมาไว กคอเคาบอกวาฉดยาคมก าเนดเนย ทหนฉดซกประมาณ 4-5 เขมละ เคาบอกวา ถงจะหยดฉดมนจะมลกยาก มดลกเรามนจะแหง พอมคนนปบหนกกะวา มนคงไมตดหรอก เพราะวาเราฉดยาคมก าเนดมานานแลว ดสมาเปนตว มางายเหลอเกน” (นองดรม, สมภาษณ)

“เพราะสวนตวหนเปนคนมลกยาก แมกเปนคนมลกยาก พอหนกมลกยาก มนกเลยตกมาถงหน มลกยาก ตงแต 13-18 ป 6 ป ถงเพงมาม ตลอด 6 ป มนไมมเลยพ มนไมมวแวววามนจะม มนจะแทง จะอะไรมนไมม ไมมแววมา เคาบอกวาฝนเหนพระนน น นน จะไดลกนะ หนฝนทกวนหนไมเหนมนจะมา” (นองมะเหมยว, สมภาษณ)

ตารางท 2 การคมก าเนดของแมวยรน การคมก าเนดของแมวยรน จ านวน

การคมก าเนดทวไป (19 คน) ยาเมดคมก าเนดแบบแผง ยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน การนบวน ไมมการคมก าเนด

กลมทมพฤตกรรมการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน มรปแบบการคมก าเนด (10 คน)

แฟนหลงนอก แมวยรนนบวน แฟนหลงนอก แมวยรนไมคมก าเนด แฟนไมคมก าเนด แมวยรนกนยาคม ไมมการคมก าเนดทงค

กลมทมพฤตกรรมการไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนมรปแบบการคมก าเนด (9 คน)

แฟนไมคมก าเนด แมวยรนกนยาคม

7 3 2 7

2 3 2 3 5

ไมมการคมก าเนดทงค 4

2) แมวยรนเชอวาจะเกดตงครรภ ท าใหมการคมก าเนด แมวยรนและแฟน มการเรยนรจาก ครอบครว เพอน

และโรงเรยนทตางกน โดยรปแบบของการคมก าเนดททงคเลอก พบวาม 3 รปแบบ คอ

(1) แฟนเลอกการหลงภายนอก แมวยรนใชการนบวน หรอไมมการคมก าเนดจนมการหลงภายใน จงเลอกใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน แสดงใหเหนวายงมการคมก าเนดอยแมจะเลอกวธทมประสทะภาพนอย และมการใชยาเมดคมก าเนดฉกเฉนทบอยครงกตาม

(2) แฟนไมคมก าเนด แมวยรนใชยาเมดคมก าเนดแบบแผงแตไมถกตอง และมการลมรบประทานยา

“กนแลวมนชวรกวา หนวาหนชวรกวา...แตกลมบอยดวย ลม 2 วนหนกกนสองเมดอะ 4 วนกกน 3 กลางคนอกเมดนง ถากนไปแลวถาประจ าเดอนมาหนกหยดกน แลวกพอหายกซอแผงใหม” (นองดว, สมภาษณ)

“ยาคมธรรมดาแบบ 28 เมดกนปกตทกวน ประจ าเดอนมาปกต จนมาขาดกนยาไป 3 วน แลวกกลบมากน กนกกนจนหมดแผง กนจนหมด...กนแผงเดมเอา เรากกดออนทไมไดกนทง แลวเรากเรมกนตอ กกนจนเมดขาว กนไอทวายาใหเปนประจ าเดอนกไมมา” (นองเจน, สมภาษณ)

จากการลมรบประทานยาเมดคมก าเนดแบบแผง การแกไขตองมการพจารณาจ านวนวนทลม และชวงสปดาหทรบประทาน เพอดวาตองมการคมก าเนดเพม หรอเปลยนวธการรบประทานยา ซงซบซอนกวาพฤตกรรมทแมวยรนไดปฏบต และบางครงตองอาศยความรวมมอจากแฟนในการคมก าเนดเพมเตม

(3) แมวยรน และแฟนไมคมก าเนดทงค ท าใหเกดความเสยงจากพฤตกรรมในการคมก าเนดของแมวยรน

โดยพฤตกรรมการคมก าเนดดงกลาว ท าใหเกดความเสยงจนเกดการตงครรภไมพรอมขน

2. พฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของแมวยรน

พฤตกรรมใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของแมวยรนสามารถแบงไดเปน 2 กลม โดยพฤตกรรมทพบมรายละเอยดดงรปท 1


[ 214 ]

1. พฤตกรรมการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของแมวยรน ม 2 แบบ พบ 10 ราย

1) การใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเปนหลก เพราะแฟนใชการหลงภายนอกเปนการคมก าเนด แมวยรนเลอกใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนกรณทแฟนเกดการหลงภายใน พบ 3 ราย มเพยงนองยม (นามสมมต) เ ทาน นทชดเจนวาแฟนเปนผเลอกวธการคมก าเนดให สวนอก 2 ราย นองแนน (นามสมมต) ตดสนใจใชดวยตนเองโดย เพอนมการเตอนวาใชมากจะไมด แตไมรวาไมดอยางไรจงยงคงเลอกใชตอไป และนองนน (นามสมมต) ทตดสนใจเลอกใชเพราะศกษาขอมลทางอนเตอรเนตแลว ทราบวา อนตราย แตสะดวกจงยงเลอกทจะใชตอ

2) การใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเปนครงคราว ทตรงกบขอบงใช โดยแมวยรนทใชมความเชอแบงออกเปน 2 กลม กลมทเชอวายามประสทธภาพ ควรใช และกลมทเชอวาไมด ไมตองการทจะใชอก การเลอกใชดงกลาวพบแรงกดดนจากคนรอบขาง 2 แบบ คอ

2.1) แรงกดดนจากคนรอบขางท าใหมการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน

พบ 2 ราย กรณนองปลาย (นามสมมต) แนะน าเพอนใหใชกรณเกดการหลงภายใน เพราะรสกวายาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนทแฟนเคยใหรบประทาน 2 ครงมประสทธภาพทด สามารถปองกนการตงครรภได

“ชวยไดหนวา กอยางเพอนไมพรอมกเลยลองแนะน าใหเพอนกน พอเพอนลองกเคลอนไป 1 อาทตยเหมอนหน” (นองปลาย, สมภาษณ)

และกรณนองเบลล (นามสมมต) ปรกษาเพอนเรองไมไดคมก าเนด เพอนจงแนะน าใหใช โดยทรสกวานาจะดมประสทธภาพเพราะใชเพยงแค 2 เมด กปองกนได

“ครงแรกเคาไมไดคม...กลบมากนยาคมฉกเฉนครงแรกอะ...ถามเพอนเอา เหนมนมแค 2 เมดกเลยโอเคกเคย อบรมมาอะไรง...นาจะดเพราะวามนกนแค 2 เมดเองอะ” (นองเบลล, สมภาษณ)

2.2) แรงกดดนจากคนรอบขางท าใหไมอยากใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนอก

พบ 5 ราย เชอทเพอน และญาต บอกวายาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนไมดเพราะยาแรง ยาอนตรายตอมดลก ยาท าใหมลกไมได และยาไมมประสทธภาพ เปนตน เชน นองโบว นองแนท นองนท นองปน และนองสายหมอก (นามสมมต) ท าใหไมอยากทจะกลบไปใชอก

“กสอน เทาทจ าไดนะ ทเขาบอก ครบอกวาถากนเยอะๆ มากมนจะไมด มผลตอมดลก จ าไดแคนนแหละ เลยไมกน...ก รสกวามนไมดนะ มนอนตรายอะ คอมนคงตองแรงมากจรงๆ มแคสองเมด กไมกลาทจะใชมน” (นองปน, สมภาษณ)

2. พฤตกรรมการไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของแมวยรน พบ 9 ราย


[ 215 ]

ภาพท 1 แสดงพฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของวยรนตงครรภไมพรอม

แมวยรนมความเชอทวายาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนไมด ท าให อวน อนตราย กอมะเรง ไมมประสทธภาพเนองจากเหนญาตใชแลวยงต งครรภ และแมวยรนบางคนไมรจกยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน โดยแฟนของแมวยรนกลมนไมมการคมก าเนด แมวยรนจงมการคมก าเนด 2 รปแบบ คอ การใชยาเมดคมก าเนดแบบแผง และไมมการคมก าเนดเลย


จากพฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของแมวยรน พบวา แรงกดดนจากคนรอบขาง อยางเพอน ญาต และแฟน ตอการใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนในแมวยรนทง 10 คน ม 3 คนทแสดงไดชดเจนวาแฟน และเพอนมผลตอการเลอกใช คอ นองยม นองเบลล และนองปลาย ดงนน แรงกดดนจากคนรอบขางจงไมสามารถกลาวไดวามผลตอการใช และเลอกทจะไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนไดเตมท เนองจากมสงทมารบกวนแรงกดดนดงกลาวเชน ประสบการณทเกดการต งครรภขนหลงใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉน การเรยนรดวยตนเอง และมการรบรขอมลจากผทมอทธพลตอความเชอทมากกวา เปนตน

สวนกลมทไมใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนอก 9 คนทเหลอ ผลของแรงกดดนจากคนรอบขางมความเกยวของ

นอยมากเชนกน เพราะเปนกลมทไมคดวาตนเองจ าเปนทจะตองใชยาเมดคมก าเนดฉกเฉน จงท าใหขอมลไดมาจากบคคลทแมวยรนยอมรบ และเชอถอเปนเพยงการรบรแตไมไดน ามาใชในการตดสนใจเลอกเพราะความจ าเปนตองใชแบบกลมแรก ทงทเปนกลมทจ าเปนตองใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเพราะมพฤตกรรมการใชยาเมดคมก าเนดแบบแผงทไมถกวธ และบางคนไมคมก าเนด เพราะเชอวาตวเองมลกยาก

และเมอพจารณาจากระบบชายเปนใหญ มเพยง 1 ราย ทแสดงใหเหนวาแฟนของแมวยรนเปนผใชอ านาจในการเลอกทงวธการหลงภายนอกเปนการคมก าเนด และเลอกใหแมวยรนใชยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนเมอเกดการหลงภาย โดยในการสมภาษณแมวยรนรายนมแฟนมานงคยดวยและยนยอมทจะตอบค าถามไปพรอมกบแมวยรน ท าใหไดขอมลทมาจะแฟนของแมวยรนโดยตรง สวนอก 2 ราย แมวยรนเปนผทตดสนใจจะรบประทานยาเมดคมก าเนดฉกเฉนเองเพราะกลวการตงครรภ ไมพบการใชอ านาจ หรอการบงคบใชวธการคมก าเนดแบบใด แบบหนงทชดเจนเพยงพอจากแฟนของแมวยรน รวมถง 15 รายทเหลอกยงไมพบความเกยวของของระบบชายเปนใหญเนองจากแฟนของแมวยรนถงแมจะไมมการคมก าเนด แตกไมไดมการออกความคดเหน


[ 216 ]

ในเรองของการคมก าเนดทผหญงควรใชอยางเดนชด อกทงฝายชายไมไดมการละเลยตอการรบผดชอบในการตงครรภของแมวยรน

ดงน นพฤตกรรมการใชและไมใชยาเมดคมก าเนดฉกเฉนในวยรนตงครรภไมพรอม เกยวของกบระบบชายเปนใหญ และแรงกดดนจากคนรอบขางคอนขางนอย และไมชดเจน ดวยขอจ ากดของเวลากบปรมาณค าถาม จงขาดการเจาะลกในประเดนทตองการ และสถานทใชสมภาษณไมมความเปนสวนตว เปนขอจ ากดของงานวจย


World Health Organization. (2014). Adolescent pregnancy. Retried November 14, 2014, from http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs364/en/#

เ ย าว รตน ปร ปกษข าม และพรพน ธ บญย รตพน ธ . (บรรณาธการ). (2549). การส ารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 3 พ.ศ. 2546 - 2547. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

นวลตา อาภพภะกล. (2549). เพศสมพนธและการใชถงยางอนามยในกลมเยาวชนทมาใชบรการในแหลงชมชนวยรน กรณศกษา กรงเทพมหานคร. ว. สงขลานครนทรเวชสาร; 24(6): 475-482.

สวทนา อารพรรค. (2545). พฤตกรรมทเกยวกบเพศของนกเรยนวยรน. ใน คณะกรรมการกลมการผลตชดวชาพฤตกรรมวย รน สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. พฤตกรรมวยรน. (หนา 622). พมพครงท 8. กรงเทพฯ: อรณการพมพ.

สนนทา โอศร และวพธ พลเจรญ. (2555). การจ าหนายยาคมก าเนดฉกเฉน ชดตรวจครรภ และการใหบรการรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยรานยาในจงหวดชลบร [ฉบบอเลกทรอนกส]. วารสารสาธารณสขมหาวทยาลยบรพา, 7(1), 1-12.

สงวน ลอเกยรตบณฑต. (2542, ตลาคม) ปญหาเกยวกบการใชยาคมก าเนดหลงรวมเพศ. เอกสารประกอบการประชมระดมสมองเรองยาเมดคมก าเนดฉกเฉน; กรงเทพ.

นงลกษณ รงทรพยสน. (2445). ปจจยทมอทธพลตอการยอมรบยาเมดคมก าเนดแบบฉกเฉนของนกเรยนร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า ต อ น ป ล า ย ใ น เ ข ตกรงเทพมหานคร. ว. วางแผนครอบครวและประชากร, 5(1), 25-36. อางถงใน นยดา เกยรตยงองศล, สนทร ท. ชยสมฤทธโชค, เยาวลกษณ อ าร าไพ, กรแกว จนทภาษา และสรชย จ าเนยรด ารงการ. (2546) . โครงการระบบยากบสขภาพหญงไทย กรณศกษายาคมก า เ นด (รายงานผลการวจย). จฬาลงกรณมหาวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Khemin Aimnoi, Wirangrong Taeborisutikul, Wirote Chuenbunngam, Sasithon Ngaechareankul, and Watcharee Lermankul. (2004). Knowledge of Emergency Contraceptive Pills Among Undergraduate Students in Bangkok. [Electronic version]. Thai J. Pharm. Sci. 28(1-2), 31-41.

กรพตร วฒนเสรกล. (2552). ปจจยทมผลตอการใชยาเมดคมก าเนดฉกเฉนของวยรนในจงหวดจนทบร. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลาจนทบร, 20(2). บทคดยอคนเมอ 15 กนยายน 2558, จาก http://thailand.digitaljournals.org/index.php/JPNC/ article/view/12407

ภคณฎฐ ทองขาว. (2545). ยาคมก าเนดฉกเฉน: สถานการณความร ทศนคต และการใชของนกเรยนระดบอาชวศกษา จงหวดพทลง [บทคดยอ]. วทยานพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. คนเมอ 19 ก น ย า ย น 2558, จ า ก http://www.thaithesis.org/detail.php?id=47329

พรทพย มชย, ชไมพร บญรวม, พรเพชร สมพา, ณฐณชา แดงสกล, สรศกด ไชยสงค, และอสรา จมมาล. (2556).


[ 217 ]

ความร ทศนคต และพฤตกรรมการใชยาคมฉกเฉนในนกเรยน นกศกษาในเขตอ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม. วารสารเภสชศาสตรอสาน, 8(1), 60-63.

Mitchell, J. (1971). Women’s Estate. New York: Vintage. อางถงใน อมาภรณ ภทรวาณชย, อภชาต จ ารสฤทธรงค และกวสรา พชรเบญจกล. (2554). จดเปลยนประชากรจดเปลยนสงคมไทย ( เอกสารทางว ช าก า ร /สถาบน ว จ ยป ระชากรและส งคม มหาวทยาลยมหดล; หมายเลข 382). นครปฐม:

ส านกพมพประชากรและสงคม สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

พรสวรรค สวรรณธาดา. (2554). แมพลอยกบเฟมนสม. วารสารมนษยศาสตร สงคมศาสตร, 28(3), 51-72.

แรงกดดนจากคนรอบขาง. (2556, 10 มนาคม). คนเมอ 19 สงหาคม 2556, จาก http://th.wikipedia.org/wiki/แรงกดดนจากคนรอบขาง.

อาภรณ ดนาน. (2551). แนวคด&วธการสงเสรมสขภาพวยรน. ชลบร: ไฮเดนกรป ปรน แอนด มเดย.

Documents

03 Proceedings Humanity & Social Sciences(THA)