KUĆA I ČOVEK Početna, praideja svake zgrade jeste kuća za čoveka. Tako kroz istoriju pratimo razvoj kuće za umrle duše, kuće za bogove, kuće za stanovanje, kuće za maštanje. U središtu svake kuće nalazi se čovek. Poznajemo dve teorije o poreklu kuće. Prva kaže da je čovek stvorio kuću da bi se zaštitio od prirodnih nepogoda (klime, životinja), a druga da je kuća nastala kao čovekova duhovna potreba (svetilišta, hramovi, grobnice). Istina verovatno stoji na stanovištu da su obe teorije u određenoj meri tačne, te da je kuća, kako je danas razumemo, nastala upravo u uzajamnom odnosu prethodna dve uslova, zaštita od prirodnih nepogoda i duhovna potreba, personalizujući (identifikujući) se sa čovekom i obezbeđujući mu sigurnost i identitet. Kuća dakle, zadovoljava potrebu za skloništem, i angažovana kao osnovno oružje njegove borbe sa prirodom i sa druge strane ona simbolizuje ideju porodice, privatnog, intimnog, okupljanja, zatvaranja i izdvajanja. Kuća definiše teritoriju, fizički ograničava prostora, a dom identifikuje čoveka kao društveno biće, koristi je kao izraz svog statusa, izraz pripadnosti i posebnosti, konstantno pokušavajući da se uklopi, zajedno sa svojom kućom, u opšti kontekst vremena i mesta. Izborom mesta, u našem slučaju grada, kuća postaje osnovni posrednik preko koga čovek komunicira sa svojom okolinom. Na ovaj način koncept kuće formiran je u relaciji unutrašnjih i spoljašnjih sila gde su unutrašnje odnose na privatan, a spoljašnje na javni aspekt svakodnevnog zivota. Dakle, reč je o zakonitostima koje vladaju unutar kuće, i o integraciji prostora kuće i grada, o zauzimanju, ograđivanju i zatvaranju prostora i definisanje koncepta njenog sklopa. KUĆA I GRAD Kako je reč o razvoju koncepta kuće i kako je za njegovo definisanje neophodno da se osvrnemo na razvoj gradu kroz istoriju uopšte, to je potrebno da definišemo način na koji sagledavamo proces razvoja grada. Osnovu podelu preuzimamo od čuvenog teoretičara koji se bavio razvojem grada Spiro Kostoffa (Kostoff, S.: City Shaped, Thames&Hudson), definisanu na osnovu stepena razvijenosti grada, te se bazično oslanjamo na antički grad, kao koren razvoja grada, predindustrijski, industrijski i postindustrijski grad, gde treći definiše okvir savremenog koncepta o kome će biti reči na poslednjem predavanju ovog ciklusa. (vidi dodatni tekst o razvoju grada) ČOVEK-KUĆA-GRAD Koncept kuće se posmatra u uzajamnom odnosu kuće kao doma u kome se odvija svakodnevan života (kroz stil žvota i kulturu stanovanja) i kuće kao elementarne jedinice koja izgrađuje urbanu strukturu grada (oblikovni kod okruženja). Kuća generiše određenu aktivnost i prostire se na oređenom mestu uspostavljajući dijalog čovek-grad, kroz relacije privatno-javno. privatno-javno – obrasci svakodnevnog života, norme i standarti, stil života, identitet i jezik arhitekture unutra-spolja – organizacije kuće zatvoreno-otvoreno struktura kuće (rimska mitologija i Janus dvoglavi bog ulaznih vrata) – vrata, prozor, zidno platno

Antičke civilizacije – sumerska civilizacije U dolini reka Tigra i Eufrata, u srcu Male Azije, razvila se stara sumerska kultura, čiji tragovi naselja pokazuju prvu jasniju konsolidaciju i unutrašnje ustrojstvo. U ovim prvim proto-urbanim aglomeracijima, smatra se počinje oko 6000 godine pre nove ere razvoj porodične kuće u gusto izgrađenoj strukturi. Stambena koncepcija bila je uslovljena načinom života, i vezuje se za specifičnost tople klime i primenjene materijale pre svega glinu (pleter oblepljen blatom). Kuća je kompaktna celina definisana obodnim zidom i unutrašnjim centralnim dvorištem prema kome su orjentisani unutrašnji sadržaji. Karakteristična je zatvorenost prema spoljnom svetu i postojanje unutrašnjeg dvorišta preko kojih idu glavne komunikacije. Prostori se nižu oko unutrašnjeg dvorišta od najjavnijih prema najintimnijim koji su po dijagonali u odnosu na ulaz. Prva segregacija prostorija koja se razvija u mušku i žensku kuću u klasičnoj antičkoj civilizaciji. Antičke civilizacije – egipatska civilizacije Složenost političkog i društvenog života izdvaja nekoliko oblika stanovanja u zavisnosti od stila života (robovi, vlastela i slobodni gađani zanatlije). Klasne razlike su velike, ali je koncepcija kuće ista (trošni materijali, a o oblicima svedoče crteži, modeli u crtežima, današnja naselja........). Reč je o dominantno podužnom planu građevine, prizemnom objektu sa ravnim prohodnim krovom. Prostorije se nižu po dubini parcele, duž ose kretanja od javnijih i procesionih, do privatnih i onih koje su namenjene okupljanju ukućana. Ovde je unutrašnje dvorište samo jedna od prostorija u nizu koje čine celinu prostora kuće. Kuća se razvija aksijalno uz stepenovanje prostora. Privatno-javno – kroz stepenovanje prostor po dubini parcele. Unutra-spolja – jasno diferencirano Zatvoreno-otvoreno – različit karakter prostora Ose i težišta – dva težišta, podvajanje život porodice i javni ceremonijalni život Antičke civilizacije – grčka civilizacija Kritsko mikenska arhitektura kao preteča grčke, u mnogome je uticala na dalji razvoj prostorne strukture kuće. Arhitektura palata građenih u kamenu, po sistemu tzv. Lavirinta svakako utiče na dalji razvoj kuće, ali ono što se posebno ističe kao osnovna jedinica kuće jeste megaron. Megaron – osnovna jedinica. Jednoprostor kvadratne osnove sa tremom ispred prostorije, koji nose dva stuba i podužni bočni zidovi. Krov je dvoslivan, sa otvorom za dim u sredini. Trougaoni zabat na pročelju i začelju objekta naziva se timpanon. Od kuće on se razvija kroz grčku civilizaciju u scečanu prostoriju za prijem. (konotacija Buleova koliba i knjiga Ranka Radovića Antologija kuća u prvom poglavlju govori o ideji kuće). Grci uglavnom nisu pravili razlike u veličini kuće u odnosu na društveni status. Kuće su bile jednostavnog oblika i zatvorene ka spoljašnjosti. Podeljena na dve celine: mušku javnu i žensku privatnu kuću. Svaki deo se sastoji od peristila (poreklo Krit) odnosno centralnog dvorišta do koga se stiže uzanim hodnikom od ulice, i iz koga se pristupa prostorijama. Aksijalnost egipatske kuće i atrijalnost sumerske, sa istaknutom strukturnom jedinicom megarona. Prvatno-javno – uski hodnik i izdvajanje, pozicija gostinjske sobe, žensko i muško

Antičke civilizacije – rimska civilizacija Složenost društvenog i političkog uređenja, odražavaju se i na složenom stambenom programu, standardizovanom prema statusu i kontekstu - insule, vile i domusi. Domus – jednoporodična kuća u gradu – sa atriumom (kao hijerarhija prostora u gradu, oko javnih prostora tako i kuće oko atrijuma). Poreklo od italske i etrurske kuće, a dalje poreklo orjentalno (semitska kuća) Centralni podužni plan, zatvorenog tipa. Građene su u nizu sa izlazon na ulicu. Stepenovanje po dubini.....U sredini atrijuma je impluvijum (kompluvijum). Razvijeni tip je grčko-rimski a to je kuća sa atriumom i peristilom. Triklinium (ubaci fotku) i uloga trpezarije i hrane u životu rimsljana, organizacija prema tome i podela i privatnost i sve ostalo. Privatno-javno i zajednički prostori atrijuma – vestibil i antre preko fauces-a ili grla do atrijuma i radnje kao zaštitni lejer. Unutra-spolja – preko javnih namena – do peristipa, metafora od grada do prirode Zatvoreno-otvoreno - smenjivanje Ose i težišta – podužno osno, prema osama grada Na kraju četiri zone ulazna, ceremonijalna, porodična i servisna. Zone su hijerarhijski determinisane, i zona rima prema ulici. Struktura kuće prati način života i svakodnevicu. Kuća je mesto za porodicu ali i za posao Privatno-javno kroz aksijalnost i stepenovanje prostora od ulice ka bloku. Otvoreno-zatvoreno kroz suprotstvavljanje, unutra-spolja kroz ulazna vrata u atrijum, integracija-segregacija kroz centralitet unutrašnjeg dvorišta. Srednjevekovni grad i otvorena kuća Danas još uvek ne postoji dovoljno podataka koji bi na celovit način opisali i rasvetlili svakodnevni život u srednjevekovnom gradu. Po prof. Nađi Kurtović-Folić srednji vek može da se uslovno podeli na dva perioda, od raspada rimskog cartska do 10. veka i od 11. do 16. veka. Drugi period je bogatiji arheološkom građom i istoriji poznatiji kao period u kome je brojnost stanovaništva gradova i sela naglo rasla, a na političkom polju se razvoja slobodan grad, u kome je osnovna jedinica strukture porodična kuća. Bilo da je reč o gradu nastalom na rimskoj osnovi, spontano nastalom gradu, ili gradu nastalom prema unapred utvrđenom planu, društvena i politička organizacija slobodnog utvrđenog grada X veka, formira tipičnu srednjevekovnu kuću. Osnovni elementi grada je utvrđenje, ulica i trg, i parcela i blok, a osnovna celina kvart. Osnovna jedinica strukture kvarta (gilde) i bloka upravo je porodična kuća u kojoj se pored porodičnih odvijaju i aktivnosti rada i komunikacije sa okruženjem. Zavisno od mesta i konteksta razvijaju se romanička kuća, gotska kuća venecije i kuća srednje evrope, ali određuje ih jedan tip. Kuće su građene u neprekidnim gustim nizovima, kao odgovor na prirodne uslove i potrebu zgušnjavanja u gradu. Nastala u integraciji rada i stanovanja, kao odgovor na osnovnu funkciju grada – trgovački i centar usložnih delatnosti. Porodični život i svakodnevica odvijala se u okviru kvartova pod okriljem gilde. Osnovna jedinica zajednice je porodica koja obuhvata pored krvne rodbine i sve članove koji rade i žive u radionici i kućna posluga. Sve se deli u životu, pa tako i u prostoru. Diferencijalica nastaje postepeno preko osnovnih elemenata nameštaja i njihovog položaja, preko draperija i pokretnih panela, ognjišta, pa tek kasnije kroz podpodelu plana. Kuće u trgovinsko-zanatskoj četvrti u sebi sažima dakle, stambeni i radni prostor definišući homogenu strukturu slojevito razvijenu ..... Kuća se gradi na regulaciji, po dubini parcele, u proporciji do 1:4, na maksimalno 3 etaže, gde je prva javna, druga mešovita a treća porodična. Karakter se čita u strukturi pročelja, što je znatno različito u odnosu na antički svet. Oslobađanje plana i adaptabilnost i

fleksibilnost osnove. Razvoj grada, a samim tim i kuće odvija se postepeno kroz progušćavanje i kompaktizaciju gradske strukture. Promocija urbanog načina živoa, otvorenost svakodnevice, integracija rada i stanovanja osnovne su odrednice srednjevekove kuće u gradu. Ideja renesanskog grada i gradska palata Razvoju gradova država odgovara i razvoj trgovine i građanstva, te bogaćanje imućnih porodica u slobodnim gradovima širom evrope, čije se bogatsvo moglo porediti sa antičkim precima. Toskana sa svojom tradicijom, nacionalnim karakterisikama, etrurskim nasleđem i trgovačkim duhom, bila je pogodan teren za uklanjanje svega mističnog u srednjem veku. Uvodi značajne novine u svim oblastima svog života, od književnosti i slikarstva do arhitekture. Rimska prošlost nikako zaboravljena, počela je dodatno da se neguje i učvršćuje kao teoretsko polazište nove koncepcije umetnosti i života uopšte. Misao se usmerava ka prirodi i čoveku te tu leži ključ dramatične promene i teoretski potkovane veze sa antičkom prošlošću. Za razliku od prethodnog perioda do 15. veka kada je prostorna struktura kuće pratila urbanu strukturu grada i sponatano se prilagođavala zadatom situaciji, kuća renesanse priklanja se u jeku razvoja teoretske misli koja uzdiže antičku prošlost nameće primenu geometrijskih teoretskih principa komponovanja, te primena doslednog jezika arhitektue koji je podrazumevao: simetriju – samerljivost svih delova – primena racionalnih odnosa, ordinacio, euritmija, i svođenje na geometrijske figure. Renesansna kuća po strukturi i dalje prati srednjevekovni trend, sada geometrizovan i teoretskim načelima estetike „ulepšan“ (vidi: millon florence orsanmichele facade oko 1450). Sa druge strane, razvoj urbane palate daje impuls za razvoj kuće u daljem razvoju industrijskog grada, te je potrebno na ovom mestu i definisati ga. Stanovanje plemića u gradu blizu društvenih aktivnosti – firentinska, rimska i severno italijalna sa andrea paladijem. Opis bi mogao da bude posebno predavanje, ali je ovde reč o prostornoj strukturi i o njenom konceptu, te se tipološki one mogu svesti na jedan apstrahovan tip. To je kubična forma kvadratne ili pravougaone osnove sa centralnim dvorištem – „cortile“. Spolja je masivna, a iznutra prošuljena. Kolonada u prizemlju, ka spratovima se zatvara. Funkcija prati antiku, a fasada srednji vek. Zadržava se „piano nobile“ na spratu iznad ulaza, dok je organizacija osnove kao rimska kuća. Više se iz lika ne čita program kuće, već samo nagoveštava stepen intimnosti određenog dela prostora. Takozvana Rafaelova kuća, Bramantea bazični oblik za nadolazeće vreme. Svedeni oblik palate za viši srednji sloj sa smanjenim programom, sa tri pet ili sedam likova već prema mogućnostima,jednostavnog dorskog stilskog reda. Dole su radnje, a gore stanovanje. Ako je lokacija skučena kortile izostaje ili jedan krak pored kortilea, čime se izmičemo iz bukvalno interpretirane simetrije plana. Ova mala palata pallazzetto Razvoja ide na sve izduženiju formu do paladija koji menja i prilagođava osnovu građanskoj klasi, praveći palate većeg i manjeg programa, pa čak i prilagođene urbanoj matrici. Nosioci urbanog razvoja industrijskog grada - Francuska kuća Posle renesanse, razvoj grada dramatično se menja. Naime, dolazi do razvoja država u onom današnjem smislu reči, te Francuska kraljevina postaje ujedinjena sa parozom kao glavnim gradome, te u smislu stila znatno homogenija od rascepkanih italijanskih gradova država. Štampana mašina i putovanja učinila su preokret te se polako idelai Renesanse šire i tekom čitave evrope. Mešavina renesanse i gotičkog nasleđa koji je u Francuskoj bio duboko ukorenjen. Ono što je dramatično odvojilo Francusku jeste klima i kamen. Strmiji krovovi, visoki dimljaci, .....

Prilagođavanje usvojenog modela novom razvoju grada i svakodnevnom životu. Prostori su sve više diferencirani, kako po vertikali i horizontali, tako i u okviru svake zone koju prati servis. Zatvaranje atrijuma i formiranje centralne ceremenijalne dvo-visinske sobe. Kuća se širi, a ulaz je na sredini. Sve složeniji program i ugošćavanje, pre nego porodičan život. Visina se sukcesivno smanjuje kako se ide od prizemlja ka potkrovlju, a ostali principi fasadne podele prate renesansni uzor, kako u značenju, tako i u stilu. Dvostruka uloga kuće. Javna kroz sobu za primanje (ili radnju), kafa i caj sa keksom, do trpezarije na prvoj etaži, toplije i intimnije i individualnih prostora na spratu. Javne posete javna vrata, privatne neformalne posete mala vrata u bastu u kuhinju Raslojavanje ide sa klasom i diferencijacija u istom ritmu.... Zatvaranje kuće i industrijska revolucija. Formiran je vakum između života u gradu i života u kući. (o ovoj temi kasnije) Nosioci urbanog razvoja industrijskog grada - Engleska kuća Razvoj engleske umetnosti kaskao je za italijanskom kako je stizao preko francuske i nizozemske, sa svim promenama koje su ove države formirale. Takođe dolazi do razmimoilaženja crkve, te engleska postaje samostalna, dramatično različita u odnosu na italijansku, asketska bliža svakodnevnom životu. Klima traži veće prozore, a ideja života velika vrata i kasnije po antičkom uzoru stubovi i timpanon iznad. Skromnija kultura, pa tako i kuća. Nastala iz kuće sa trgovinom u prizemlju, po dubini u tri segmenta, bez centralnog hola i uvek u dve zone, radnu- namenski determinisane sobe i komunikacionu. 1 + 2-3 prozora. Tri do četiri etaže sa sa suterenom i potkrovljem, totalno raslojavanje. Strogo propisan identitet prema statusu društvenom i ekonomskom, stepen ukrašenosti ulaznih vraata, primenjen materijal – što svetili to bogatiji i broj prozora prvi za aristokratiju sa tri puta više posluge na broj članova porodice, drugi i treći za trgovce i zanatlije gde je jednak boj članova i posluge i četvrti za umetnike i druge slobodne građane. Zanimljivo je da kako je veza tipa kuće i čoveka bila jaka tako je bila jaka i veza tipa kuće i dela grada. Propisi posle požara standardizuju kuću u velikom stilu onemogućavajući alternacije. Posebnost je kuća Sir John Soane Odnos Englesku i Francuske Francuzi prolazi kroz sobe, a englezi posredno preko koridora. U Parizu samo viša klasa, posebnog kulturnog standarda stanuje u kućama grada, a u Londonu svi stanuju u gradu, samo u različitim tipovima kuća koje odgovaraju čak i određenim delovima grada. Nosioci urbanog razvoja industrijskog grada - Amsterdamska kuća Ista priča kao i u Engleskoj, ali je ovde dovedena do ekstrema, kroz građansku umetnost i tragovački duh ljudi. Klima uslovljava veliki prozor, a duhovni život transparentnost života svetovnog i profanog. Unutrašnjost i spoljašnjost su jedno, za razliku od Francuza, Italijana i Belgijanaca, koji su katolički orjentisani kiteći svoju spoljašnjost, a skrivajući unutrašnjost. Dakle, reč je trgovačkom gradu i protestantskoj veri. Kuća je namenjena radu i stanovanju. Razvoja se po dubini parcele slično kao i engleska sa koridorom koji posredno međusobno vezuje prostorije. Sa druge strane protestantska vera teži ka otvorenosti društva, te otvorenosti kuće i njenoj čistoti svedenosti u svakom smislu. Tek kuće 18.veka postaju nakićenije i ulepšane, a kako bi se razlikovale – trgovački identitet porodice i kuće – prezentacija Nosioci urbanog razvoja industrijskog grada - Belgijska kuća Belgija kao katolička zemlja razvija se sporije. U vreme kada Pariz, Lonodon i većina gradova Nemačke prelaze na višeporodično stanovanje, visokih gustina, Brisel još uvek

neguje kvalitet porodične kuće u gradu. Kuća se sada razvija u uslovima, već razvijenog industrijskog grada i samim tim je značajna kao prelazni oblik ka savremenom konceptu kuće u gradu. Po strukturi ne odstupa od Pariskog modela 17. i 18. veka, dodatno ulepšan i nakićen. Zanimljiva je primena predbašte i pojava svetlarnika umesto središnjeg dvorišta, koji prvi put omogućava sažimanje programa unutar sheme horizontalnog plana. Prvi koraci ka višeznačnom prostoru, iako je jasna diferencijacija komunikacije i radnog prostora. Vroj prostorija po dubini se znatno smanjuje, a broj etaža maksimalno povećava. Tradicionalni koncept kuće u gradu Porodična kuća u gradu je relativno niska, kompaktna urbana struktura, širina pročelja je od 5-6 i ređe 8-9m, koja zauzima punu širinu parcele i veći deo njene dubine. Definisana je oblikom i veličinom parcele i položajem u bloku. Izgrađena je na regulacionoj liniji, između dva susedna objekta. To je izdužena prizmatična struktura, nastala u kombinaciji otvorenih i zatvorenih prostora, ograničena sa dva paralelna vertikalna zida koji se prostiru upravno na pravac prostiranja ulice, i sa jasnom orjentacijom ka ulici i bloku. Kombinacija rimske i srednjevekovne. Prepoznaju se četiri osnovne zone kuće – ulazna, reprezentativna, radna, porodična i individualna. Zanimljivo je da je tradcionalan koncept kuće razvio servisnu zonu kao prateći element svake od navedenih zona kuće. Prostori se nižu po dubini parcele, od najavnijih ka najprivatnijim, i po visini od reprezentativnih, preko porodičnih do individualnih. Aktivnosti se razvijaju simultano po vertikali i horizontali, te je segregacija istaknuta u smislu jasne dispozicija određenih aktivnosti. Aksijalnost naglašava promenu javsnosti ambijenta, stepen prodora javnog u privatno, nizanje sadržaja i način kretanja, a vertkala promenu. U interakciji nastaje Stepenište kao težište i mesto preklapanja različitih sfera svakodnevnog života ukućana. Kvalitet usitnjavanja, podpodela prostora, proporcije i odnosu zona sa povećanjem standarda stanovanika i korisnika. Smenjivanje otvoreno i zatvoreno, identitet na fasadi i kroz broj i oblik otvora i visine spratova. Pozicija ulaza i stepenice i krov i ......geometrizacija..... Rad i stanovanje / Prezentacija i porodičan života Inverzija rad i prezentacija – zavisno od kulture, vere, ubeđenja i okruženje Prelaz ka savremenoj kući 20. veka .... Koncept tradicionalne kuće nastao je u postepenom razvoju kuće, kombinujući iskustvo antičke kuće u kojoj su bili istaknuti simetrija, stepenovanje javnosti od ulaza ka bloku i jasno razdvajanje vrsta aktivnosti po dubini parcele, uz razvijanje težišta kao aktivnog mesta sa koga se upravlja kako javnim tako i porodičnim životom. U kombinaciji ovako jasno postavljenog koncepta razvoja kuće po dubini parcele u kombinaciji otvorenih i zatvorenih prostora i srednjevekovne kuće utvrđenog grada, u kojoj se aktivnosti razvijaju po vertikali, gde težište postaje stepenište, a kuća svoj koncet i način života iskazuje na fasadi kroz igru punih i prošuljenih površina, postavljen je koncept u razvoju renesansne kuće kao jedinstevene kombinacije utilitarnog koncepta srednjevekovne kuće i reprezentativnog koncepta antičke kuće. Kuća je ........... Tako se u kasnijim periodima do sredine i čak negde kraja 19. veka ovaj jasno utvrđen koncept razvija iprilagođava promenama grada i načina života polake se približavajući promenama koje nosi grad 20. veka koji će kući promeniti. Promene koje nosi 19. vek kao industrijalizacija i motorizacija u velikoj meri menjaju način života. Polako se prelazi na industrijski način proizvodnje. ......

Motorizacija unosi promenu te ubrzava svakodnevni života, omogućavajući odvijanje više aktivnosti u toku dana. Obe dovode do razvoja tehnike, te ubrzane gradnje i omogućavanja širokog arhitektonsko mprograma. Sve to dovodi do dramatičnih promena načina i stila života u 20. veku. Kuća više nije mesto stanovanja i rada, te se život u kući svodi na odmor i razonodu nuklearne porodice koja postaje standardizovan stanovnik kuće. Promene na početku 20. veka 1. Prva promena odnosi se na usložnjavanje sadržaja i aktivnosti kuće. Prostori se prožimaju, a aktivnosti počinju istovremeno da se odvijaju u jednom zajedničkom prostoru. Rad i stanovanje se u potpunosti povezuju čineći neodvojivu celinu....ili pak...... Uporedi LeCorbusier, Adolf Loos 2. Druga promena izazvana promenom aktivnosti kuće jeste promenljivost Kuća se smanjuje, a niz aktivnosti odvija kroz napramapostavljanje različitih aktivnosti. Uporedi Rietvelda i Mies van de Rohe 3. Treća promena odnosi se na karakter fasadnog platna i način povezivanja porodičnog života unutar kuće i javnog života ulice. Uporedi Mies van de Rohe, Sve zajedno razvijaju se u konceptu porodične kuće do pedesetih godina 20. veka. Savremeni grad razvija se sa promenama koje nosi druga polovina 20. veka. Posledica društvenog oslobađanja individue i razvoj individualizma, dramatično utiču na razvoj kuće i samim tim na razvoj njenog koncepta. Sa druge strane, probuđena ekološka svest i svest o zaštiti izgrađenog nasleđa nastala posle svetskih ratova, menja iz korena odnos prema gradu, a samim tim i prema kući. Tehnologizacija i kompjuterizacija menjaju odnos prema poslu prema prozvodnji, u gradovima se ponovo stvaraju uslovi za kvalitetan zivot. Koncept prelazi u fazu individualizacije svog izraza i strukture, tako da odgovara svakom pojedincu, i nežno i primereno se ophodi prema svom okruženju. Pa u sažimanju predhodno definisanih karakteristika složenosti sadržinske strukture, promenljivosti i propustljivosti strukture i promeni odnosa kuće prma okruženju definisanih u liku kuće i karakteristika individualizacije i pažljivog odnosa prema okruženju razvija se savremeni koncepta kuće.