001-0xx YGPLX body fileProgram nauczania do nowej podstawy programowej (Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23.12.2008 r.) skonsultowany i pozy-tywnie zaopiniowany przez:

Lila Wyszkowska

PROGRAM DLA KLAS 1–3 GIMNAZJUM

PLASTYKA

G d y n i a 2 0 0 9

Program nauczania do nowej podstawy programowej (RozporzàdzenieMinistra Edukacji Narodowej z dn. 23.12.2008 r.) skonsultowany i pozy-tywnie zaopiniowany przez:

mgr Anita Przybyszewska-Pietrasiak - doradca metodycznymgr Marek Sadowski - rzeczoznawca MEN - opinia dydaktycznaprof. dr hab. Wiesława Limont - rzeczoznawca MEN - opinia merytoryczna

3

4

Wst´p 4

I. Cele kształcenia 6

II. TreÊci nauczania oraz oczekiwane umiej´tnoÊci uczniów 9

III. Plan dydaktyczny nauczyciela 15

IV. Metody i formy pracy 29

V. Przewidywane osiàgnićia ucznia 32

VI. Ocena osiàgni´ç ucznia 34

Uwagi koƒcowe 38

Spis treÊci

4 PLASTYKA • Program dla klas 1–3 gimnazjum

Wst´p

M∏o dzie˝ gim na zjal na znaj du je si´ w wie ku do ra sta nia, ce chu jà cym si´ wzmo o nàak tyw no Êcià na sta wio nà na po zna wa nie no wych war to Êci, emo cjo nal ne prze y wa nie,ale te˝ pró by sa mo dziel ne go roz wià zy wa nia pro ble mów. De ter mi na cja w udo wad nia -niu swo jej war to Êci mo e wów czas przy bie raç ró˝ ne ob li cza, co jest te˝ wy zwa niemdla szko ∏y, któ ra t´ ce ch´ mo e po zy tyw nie ska na li zo waç.

Dzia ∏a nia edu ka cyj ne zmie rza jà do za pew nie nia wszech stron ne go roz wo ju ucznia,któ ry po wi nien od by waç si´ w spo sób jak naj bar dziej har mo nij ny, uwzgl´d nia jà cy na -ucza nie, na by wa nie i utrwa la nie zdo by tych umie j´t no Êci oraz wy cho wa nie. Pro po no -wa ny pro gram obej mu je wszyst kie te ob sza ry. Je go re ali za cja po zwo li na wpro wa dze -nie gim na zja li sty w Êwiat wie dzy o sztu ce, wy zwo le nie kre atyw no Êci na niej opar teji na ucze nie sa mo dziel ne go roz wià zy wa nia pro ble mów.

Pod czas tak po j´ te go kszta∏ ce nia ist nie je na dzie ja na przy go to wa nie m∏o de go cz∏o -wie ka do ak tyw ne go udzia ∏u w ˝y ciu spo ∏ecz nym, Êwia do me go swych atu tów w po -sta ci wie dzy i umie j´t no Êci oraz od po wie dzial no Êci w cze ka jà cym go do ro s∏ym ˝y ciu.Na tym jed nak eta pie naj wa˝ niej sze wy da je si´ do ko na nie przez nie go traf ne go wy -bo ru szko ∏y Êred niej oraz do dat ko wych za j´ç wspo ma ga jà cych je go za in te re so wa niai pre dys po zy cje.

Przed miot b´ dzie re ali zo wa ny w ca ∏ym cy klu na ucza nia gim na zjal ne go w cià gu 30go dzin (Roz po rzà dze nie Mi ni stra Edu ka cji Na ro do wej z dnia 23 mar ca 2009 r. zmie -nia jà ce roz po rzà dze nie w spra wie ra mo wych pla nów na ucza nia w szko ∏ach pu blicz -nych). Ni niej szy pro gram na ucza nia pla sty ki na trze cim eta pie kszta∏ ce nia przed sta wiatre Êci, któ re zgod nie z ty mi za ∏o e nia mi za wie ra jà:

– hi sto ri´ sztu ki od pre hi sto rii do wspó∏ cze sno Êci,– za gad nie nia do ty czà ce ró˝ nych dzie dzin sztu ki, z pod kre Êle niem ro li sztu ki u˝yt -

ko wej,– cha rak te ry sty k´ wspó∏ cze snych me diów,– omó wie nie ró˝ nych tech nik i ma te ria ∏ów do wy ko rzy sta nia w çwi cze niach prak -

tycz nych.

Dzie je sztu ki po da ne w chro no lo gicz ny spo sób po zwo là utrwa liç wia do mo Êci po -zna ne wcze Êniej, roz sze rzyç je o no we za gad nie nia i przy k∏a dy dzie∏. Aby po ka zaç, ˝esztu ka uwa run ko wa na jest wie lo ma oko licz no Êcia mi, ist nie je ko niecz noÊç ko re la cjimi´ dzy przed mio to wej, a zw∏asz cza wspó∏ pra ca z na uczy cie la mi j´ zy ka pol skie go i hi -sto rii, co u∏a twi w du ym stop niu lep sze przy go to wa nie ucznia do eg za mi nu gim na -zjal ne go w cz´ Êci hu ma ni stycz nej.

Wy mie nio ne za gad nie nie obej mu jà rów nie˝ çwi cze nia prak tycz ne, dzi´ ki któ rymuczeƒ b´ dzie utrwa la∏ wie dz´ i le piej ro zu mia∏ pro ces twór czy. Bar dzo wa˝ na jest pra -ca pro jek to wa w gru pie, któ ra ma wy kszta∏ ciç sku tecz ne spo so by ko mu ni ko wa nia sií wspó∏ pra cy mi´ dzy ró wie Êni ka mi.

W çwi cze niach za le ca si´ po s∏u gi wa nie si´ no wo cze sny mi tech ni ka mi cy fro wy mi,w tym gra ficz ny mi pro gra ma mi kom pu te ro wy mi, cze go ko niecz noÊç – zgod nie z wy -mo ga mi wspó∏ cze sno Êci – pod kre Êla no wa pod sta wa pro gra mo wa do pla sty ki w trze -cim eta pie kszta∏ ce nia (Roz po rzà dze nie Mi ni stra Edu ka cji Na ro do wej z dnia 23 grud -

5Wst´p

nia 2008 r. w spra wie pod sta wy pro gra mo wej wy cho wa nia przed szkol ne go orazkszta∏ ce nia ogól ne go w po szcze gól nych ty pach szkó∏). Jest to tym bar dziej wa˝ ne, i˝m∏o dzie˝ b´ dzie mo g∏a te go ro dza ju wie dz´ i umie j´t no Êci na by te na lek cjach pla sty -ki wy ko rzy staç w co dzien nym ˝y ciu i w przy sz∏o Êci w ˝y ciu za wo do wym, co wp∏y niepo zy tyw nie na jej mo ty wa cj´ do na uki. Ucznio wie gim na zjum uczà si´ in for ma ty ki ju˝pod czas dru gie go eta pu kszta∏ ce nia i w zwiàz ku z tym mo˝ na ocze ki waç, ˝e na lek -cjach pla sty ki b´ dà roz wi jaç swo je umie j´t no Êci w za kre sie ko rzy sta nia z kom pu te rai in nych urzà dzeƒ cy fro wych z uwzgl´d nie niem wie dzy pla stycz nej.

Pod sta wa pro gra mo wa pod kre Êla rów nie˝ kwe sti´ krze wie nia wÊród m∏o dzie y Êwia -do mo Êci ko niecz no Êci prze strze ga nia praw au tor skich, co do ty czy mi´ dzy in ny mi ko -rzy sta nia z le gal ne go opro gra mo wa nia i ma te ria ∏ów z In ter ne tu. Do dat ko wo przy ja -zna at mos fe ra na lek cjach, wza jem na ˝ycz li woÊç, to le ran cja i za ufa nie z pew no Êciàb´ dà sprzy jaç roz bu dza niu za in te re so waƒ pla stycz nych.


Rozdział∏ I

Ce le kształcenia

Pla sty ka w gim na zjum po zwa la na dal szy roz wój przez uczniów za in te re so waƒ pla -stycz nych, któ rych za kres stop nio wo si´ roz sze rza, obej mu jàc nie tyl ko pod sta wo wedzie dzi ny sztu ki, ale ob ja Ênia jàc pod kà tem sztuk pla stycz nych ota cza jà cà rze czy wi -stoÊç. W ten spo sób na uka te go przed mio tu umo˝ li wia gim na zja li stom pe∏ niej szàper cep cj´ – czy li od biór wy po wie dzi ar ty stycz nych i wy ko rzy sty wa nie za war tychw nich in for ma cji, eks pre sj´ przez sztu k´ – a wić ak tyw ne uczest nic two i two rze nieau tor skich wy po wie dzi za po mo cà ró˝ nych tech nik pla stycz nych oraz me diów, a tak -˝e re cep cj´ sztu ki, po le ga jà cà na ana li zie i in ter pre ta cji dzie∏ oraz zja wisk.

Edu ka cja w gim na zjum, wspo ma ga jàc roz wój ucznia ja ko oso by i wpro wa -dza jàc go w ˝y cie spo ∏ecz ne, ma na ce lu przede wszyst kim:

1. wpro wa dzaç ucznia w Êwiat na uki po przez po zna nie j´ zy ka, po j´ç, twier dzeƒi me tod w∏a Êci wych dla wy bra nych dys cy plin na uko wych na po zio mie umo˝ li wia -jà cym dal sze kszta∏ ce nie,

2. roz bu dzaç i roz wi jaç in dy wi du al ne za in te re so wa nia ucznia,3. wpro wa dzaç ucznia w Êwiat kul tu ry i sztu ki,4. roz wi jaç umie j´t no Êci spo ∏ecz ne ucznia przez zdo by wa nie pra wi d∏o wych do -

Êwiad czeƒ we wspó∏ y ciu i wspó∏ dzia ∏a niu w gru pie ró wie Êni czej. (Pod sta wa pro -gra mo wa dla trze cie go eta pu edu ka cyj ne go.)

Ogól nie rzecz uj mu jàc, pro gram ma na ce lu przy go to wa nie od bior cy sztu ki, a nie -kie dy rów nie˝ twór cy, dla te go je go re ali za cja po zwa la na wie lo p∏asz czy zno wà edu ka -cj´ obejmujàcà:

– przy swo je nie roz sze rzo ne go za so bu ter mi nów i po j´ç pla stycz nych oraz pra wi d∏o -we i swo bod ne ich sto so wa nie w wy po wie dziach uczniów,

– po zna nie dzie jów sztu ki w uk∏a dzie chro no lo gicz nym, umiej sco wie nie w cza siei prze strze ni po szcze gól nych kul tur, tre Êci i funk cji sztu ki w po szcze gól nych epo -kach,

– roz po zna wa nie dzie∏ i ich twór ców re pre zen ta tyw nych dla epo ki, w któ rej po wsta ∏y,

7I. Cele kształcenia

– zro zu mie nie uwa run ko waƒ wp∏y wa jà cych na roz wój kul tu ry i sztu ki, ta kich jak sy tu -acja spo ∏ecz no -po li tycz na, od kry cia na uko we, roz wój prze my s∏u, han dlu,

– przy go to wa nie do war to Êcio wa nia dzie∏ i zja wisk ar ty stycz nych,– kszta∏ to wa nie my Êle nia ana li tycz ne go i syn te tycz ne go.

W za kre sie na by wa nia umie j´t no Êci:– or ga ni za cji w∏a sne go warsz ta tu pra cy,– prak tycz ne go wy ko rzy sta nia wie dzy z za kre su sztuk pla stycz nych w co dzien nym

˝y ciu,– po s∏u gi wa nia si´ po zna nà ter mi no lo già i tech ni ka mi pla stycz ny mi (w tym multi-

medialnymi),– sa mo dziel ne go my Êle nia, wy cià ga nia wnio sków i wy czer pu jà cej ar gu men ta cji

swe go sta no wi ska,– kon struk tyw nej kry ty ki i sa mo oce ny,– wy szu ki wa nia, po rzàd ko wa nia i pre zen ta cji in for ma cji z ró˝ nych êró de∏,– pu blicz nej pre zen ta cji swo jej pra cy, – in ter pre ta cji dzie∏ i zja wisk w sztu ce.

W za kre sie kszta∏ to wa nia war to Êci i po staw:– wra˝ li wo Êci na pi´k no, wi´k szej per cep cji wi zu al nej, pro wa dzà cej do pe∏ niej sze go

prze y wa nia ota cza jà cej nas rze czy wi sto Êci,– kszta∏ to wa nie po sta wy to le ran cji i otwar to Êci na in ne kul tu ry i zja wi ska ar ty stycz ne,– wy ra bia nie po trze by ob co wa nia ze sztu kà i sza cun ku do dzie dzic twa kul tu ro we go,– roz wi ja nie po trze by ob ser wa cji, kon cen tra cji i do cie kli wo Êci w pra cy oraz od po wie -

dzial no Êci za efekt koƒ co wy,– kszta∏ to wa nie po czu cia to˝ sa mo Êci lo kal nej i na ro do wej,– wy ra bia nie sza cun ku do pra cy w∏a snej i in nych.

Za da nia szko ∏y – uwa gi o re ali za cji pro gra mu

Me to dy i for my pra cy na uczy cie la na lek cji b´ dà bar dziej efek tyw ne, je Êli szko ∏a (na -uczy ciel) stwo rzy od po wied nie wa run ki, któ re po zwo là prze pro wa dziç lek cj´ rze czo -wo, atrak cyj nie, choç w ogra ni czo nym cza sie, któ ry na le y mak sy mal nie wy ko rzy staç.

W mia r´ mo˝ li wo Êci sa ma pra cow nia pla stycz na po win na sprzy jaç po pu la ry zo wa niusztuk pla stycz nych (o czym mo wa w roz dzia le IV „Me to dy i for my pra cy”). Wspó∏ cze -Ênie nie mal e nie zb´d ne wy da jà si´ Êrod ki dy dak tycz ne w po sta ci:

– rzut ni ka mul ti me dial ne go,– kom pu te ra z od po wied nim opro gra mo wa niem,– rzut ni ka do slaj dów.

Przy go to wa nie pre zen ta cji do ka˝ dej lek cji nie tyl ko teo re tycz nej, lecz rów nie˝wpro wa dza jà cej do çwi czeƒ pla stycz nych stwa rza mo˝ li woÊç skon den so wa nia po da -nych wia do mo Êci w for mie naj bar dziej przy swa jal nej przez m∏o dzie˝ – ob ra zu (np.pro jek cja mul ti me dial na z ko men ta rzem na uczy cie la). Two rze niem przy dat nychna lek cji pre zen ta cji mo gà si´ za jàç rów nie˝ ucznio wie, przy go to wu jàc je w for mieçwi czeƒ lub pra cy do mo wej.


Szko ∏a (na uczy ciel) po win na za pew niç rów nie˝ mo˝ li woÊç bez po Êred nie go kon -tak tu ze sztu kà po przez or ga ni zo wa nie wy jaz dów do mu ze ów, ga le rii sztu ki, za pra -sza nie ar ty stów, in for mo wa nie o ak tu al no Êciach kul tu ral nych w da nej miej sco wo Êcii naj bli˝ szej oko li cy. Po win na tak e daç mo˝ li woÊç wy mia ny opi nii na te mat oglà da -nych spek ta kli, fil mów, kon cer tów z wy ko rzy sta niem ró˝ nych form wy po wie dzi. Rów -nie wa˝ ne jest stwa rza nie mo˝ li wo Êci pu blicz nej pre zen ta cji umie j´t no Êci pla -stycz nych uczniów. Mo gà to byç kon kur sy pla stycz ne, wy sta wy in dy wi du al ne i zbio -ro we, opra wy sce no gra ficz ne roz ma itych uro czy sto Êci szkol nych oraz wszel kie in nemo˝ li wo Êci wy p∏y wa jà ce z ini cja ty wy w∏a snej uczniów.

9II. TreÊci nauczania oraz oczekiwane umiej´toÊci uczniów

Rozdział∏ II

TreÊci nauczania oraz oczekiwane umiej´tnoÊci uczniów

Cz´Êç I: Historia sztuki

1. Prehistoria– definicja pojćia– rys chronologiczny (paleolit, neolit, epoka bràzu i ˝elaza)– malowid∏a naskalne (Lascaux i Altamira, Chauvet, Cosquer)– figurki Wenus (kult Matki Ziemi, Wenus z Willendorfu)– budowle megalityczne (menhiry, dolmeny, kromlechy)– bi˝uteria z bràzu– gród w Biskupinie jako przyk∏ad kultury ∏u˝yckiej na ziemiach polskich

2. Egipt– rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki spo∏eczne– budowle sepulkralne (mastaba, piramida)– kanon w rzeêbie i malarstwie– pismo egipskie – hieroglify

3. Grecja– rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki spo∏eczne– porzàdki architektoniczne– architektura – za∏o˝enia konstrukcyjne (Êwiàtynie i teatry)– elementy architektoniczne (kapitel, baza, fryz, tympanon, portyk, kariatydy)– rzeêba – Fidiasz, Poliklet, Myron – s∏ynni rzeêbiarze i ich dzie∏a– malarstwo wazowe: czarno- i czerwonofigurowe

4. Rzym– malarstwo iluzjonistyczne (Pompeje)– warunki rozwoju sztuki rzymskiej– architektura – nowe konstrukcje i budowle u˝ytecznoÊci publicznej (bazyliki,

termy, akwedukty, amfiteatry, posàgi konne)

5. Romanizm– rys historyczny i geograficzny– architektura: rodzaje budowli, cechy charakterystyczne; konstrukcja– malarstwo: freski i iluminacje– rzeêba i p∏askorzeêba podporzàdkowana architekturze (Drzwi Gnieênieƒskie)


6. Gotyk– rys historyczny i geograficzny– architektura: prze∏om w konstrukcji budowli – system filarowo-˝ebrowy, ∏uki odporowe

i przypory– elementy architektoniczne (maswerk, fiale, rzygacze)– witra˝– rzeêba podporzàdkowana architekturze; realizm i ekspresja przedstawieƒ– malarstwo tablicowe

7. Renesans– rys historyczny i geograficzny– humanizm – nawiàzanie do idei antycznych– architektura: inspiracja architekturà staro˝ytnà, poszukiwanie proporcji budowli,

równowagi i harmonii, podkreÊlenie statyki poprzez przewag´ poziomów, kamienice,pa∏ace, zamki, ratusze

– rzeêba: niezale˝noÊç wobec architektury, nowe przedstawienie postaci ludzkiej,proporcje, równowaga, harmonia kompozycji sà przedmiotem poszukiwaƒ artysty

– malarstwo; tematyka religijna i mitologiczna, perspektywa malarska, mi´kki Êwiat∏ocieƒidealizacja postaci

– wielcy twórcy renesansu: Leonardo da Vinci, Micha∏ Anio∏ Buonarroti, Rafael Santi

8. Manieryzm, barok i rokoko– rys historyczny i geograficzny– architektura Êwiecka – pa∏ace (Wersal, Wilanów)– architektura sakralna – koÊcio∏y – charakterystyczne cechy stylu: dynamika formy, bogactwo dekoracji– malarstwo: tematyka religijna, sceny rodzajowe, martwa natura, pejza˝e; cechy:

modelunek Êwiat∏ocieniowy, dynamizm, realizm przedstawieƒ (El Greco, Rembrandt,Rubens, Watteau)

– rzeêba: ekspresja i dynamizm, dekoracyjnoÊç formy (Bernini)

9. Klasycyzm– rys historyczny i geograficzny– nawiàzanie do antyku– architektura Êwiecka – pa∏ace, budowle u˝ytecznoÊci publicznej: teatry, banki, urz´dy– architektura sakralna – koÊcio∏y – malarstwo i rzeêba – inspiracja klasycznymi kanonami pi´kna; tematyka mitologiczna

lub portrety, idealizacja postaci (J.L. David, Ingres, Canova)

10. Romantyzm– rys historyczny i geograficzny– malarstwo: tematyka historyczna lub pejza˝ ze sztafa˝em; cechy: melancholia,

dynamiczna forma, emocjonalne podejÊcie do tematu (Delacroix, Goya, Friedrich)


11. Realizm– rys historyczny i geograficzny– malarstwo i rzeêba: tematyka dnia codziennego z elementami krytyki spo∏ecznej

(Courbet, A. Gierymski, Millet)

12. Impresjonizm i postimpresjonizm– rozwój fotografii i nauki, wp∏yw na malarstwo– nowy sposób tworzenia obrazu (Monet, Renoir, Degas)– pointylizm, dywizjonizm (Seraut, Sisley)– przyjćie artystycznej funkcji przez sztuk´

13. Symbolizm i secesja– t∏o spo∏eczno-polityczne– architektura: nawiàzania do form natury (Gaudi)– malarstwo i grafika (Mucha, Wyspiaƒski, Malczewski, Wojtkiewicz, Mehoffer, Klimt)– sztuka u˝ytkowa zyskuje rang´ dzie∏a sztuki

14. Sztuka I po∏owy XX w.– fowizm – cechy: wprowadzenie konturu i czystych kolorów (Matisse, Vlaminck, Derrain)– ekspresjonizm – cechy: wyra˝anie emocji, uczuç w wyrazistej formie plastycznej

(Munch, Nolde)– abstrakcjonizm – cechy: oderwanie od natury, abstrakcja geometryczna (Malewicz,

Mondrian), abstrakcja intuicyjna (Kandinsky)– kubizm – cechy: sprowadzenie formy do prostych bry∏ geometrycznych (Braque,

Picasso)– futuryzm – cechy: fascynacja ruchem (Balla)– dadaizm – cechy: zerwanie z konwenansami, pragnienie szokowania (Duchamp)– surrealizm – cechy: odwo∏ywanie si´ do marzeƒ sennych (de Chirico, Dali, Magritte)– formizm – cechy: podkreÊlanie formy w dziele, sprzeciw naturalizmowi (Pronaszko,

Chwistek, Witkacy)– konstruktywizm – cechy: abstrakcja geometryczna, rytmy i kolory czyste (Strzemiƒski,

Kobro)– artyÊci niezrzeszeni: Makowski – czerpie z kubizmu, sztuki ludowej; Modigliani –

portrety, wyd∏u˝ona sylwetka; Chagall – kubizm, surrealizm.

15. Sztuka wspó∏czesna– t∏o spo∏eczno-polityczne, nowe tendencje w sztuce– action paiting (Pollock)– pop art (Lichtenstein, Warhol)– op art (Vasarely)– hiperrealizm (Hanson)– konceptualizm (Kawara)– land art (Christo)– happening (Kaprow, Cage)– architektura (Wright, Gropius, Le Corbusier, van der Rohe, Mendelsohn)– twórcy polscy (Wróblewski, Kantor, Opa∏ka, Beksiƒski, Linke, Duda-Gracz, Hasior,

Abakanowicz)


Cz´Êç II: Plastyka i media

I. Sztuki plastyczne

1. Pi´kno, sztuka i kultura– definicje pi´kna dawniej i dziÊ– koncepcje i definicje sztuki– relatywizm w postrzeganiu dzie∏a– kultura wy˝sza i kultura masowa

2. Architektura– pojćie architektury i urbanistyki– architektura sakralna i Êwiecka– funkcje architektury– wielkoÊci, proporcje, harmonia, symetria, funkcjonalizm– rys historyczny, style, wielcy architekci i ich budowle– projektowanie architektoniczne (Witruwiusz, Vasari, Witkiewicz)

3. Malarstwo– Êrodki wyrazu plastycznego w malarstwie (kompozycja, kolor, walor, kontrast,

Êwiat∏ocieƒ, faktura, linia itd.)– barwy podstawowe, pochodne, dope∏niajàce, z∏amane, ciep∏e, zimne– perspektywa: zbie˝na, malarska, powietrzna– techniki i materia∏y w malarstwie, warsztat artysty malarza– obraz: przedstawiajàcy i abstrakcyjny– rys historyczny, style w malarstwie, mistrzowie i ich dzie∏a

4. Grafika i rysunek, grafika komputerowa– linia jako wyraz ekspresji, okreÊlenie kszta∏tu i formy– rysunek walorowy, Êwiat∏ocieniowy, lawowany– materia∏y i przybory rysownika– cechy stylu wielkich mistrzów– techniki graficzne: drzeworyt, monotypia, sitodruk, litografia, kolografia, grafika

komputerowa 2D i 3D– funkcja i forma dzie∏a graficznego, s∏awne dzie∏a graficzne i ich twórcy

5. Rzeêba– rodzaje i funkcje rzeêby– warsztat rzeêbiarz; materia∏y i narz´dzia oraz techniki– dzie∏a i mistrzowie rzeêby, rys historyczny– forma przestrzenna– p∏askorzeêba i relief


6. Analiza dzie∏a sztuki– schemat analizy dzie∏a malarskiego, rzeêby i architektury: autor, tytu∏, data,

dziedzina, gatunek, technika, treÊç, kompozycja, linia, plama, kolorystyka, faktura,kontrast, Êwiat∏ocieƒ, przestrzeƒ w obrazie, symbolika, ocena w∏asna,uzasadnienie

II. RzeczywistoÊç wokó∏ nas

1. Wzornictwo artystyczne i przemys∏owe– rodzaje rzemios∏a: m.in. p∏atnerstwo, z∏otnictwo, ludwisarstwo, introligatorstwo– warsztat rzemieÊlnika: materia∏y, narz´dzia, techniki– wzornictwo przemys∏owe: uwarunkowania, forma i funkcja, funkcjonalizm i

ergonomia– wp∏yw na ˝ycie codzienne, mo˝liwoÊci wspó∏czesnego wzornictwa

2. Estetyka i funkcjonalnoÊç– pojćia: estetyka i funkcjonalizm– moda w przekroju historycznym, charakterystyczne elementy stroju– wspó∏czeÊni projektanci mody, inspiracje i wp∏yw na codzienne ˝ycie

3. Sztuka ulicy– uwarunkowania i cechy charakterystyczne– flash mob, happening, performance, mural, graffiti, vlepki

4. Muzea, galerie, wystawy– historia powstania instytucji muzeum– muzea a galerie sztuki – funkcje– przyk∏ady s∏awnych muzeów i galerii w Europie i Polsce– wernisa˝, wystawa, ekspozycja

III. Media jako narz´dzie sztuki

1. Fotografia– fotografia – rys historyczny– pojćia: camera obscura, dagerotyp, pozytyw, negatyw, fotomonta˝, fotokola˝– funkcje fotografii (dokumentalna, naukowa, artystyczna)– twórcy fotografii artystycznej– warsztat fotografika

2. Film– film – rys historyczny, twórcy i wielkie dzie∏a kinematografii– gatunki filmowe; film animowany, oÊwiatowy, dokumentalny, popularno-

naukowy, fabularny– pojćia: kadr, monta˝, efekty specjalne, plan filmowy, scenarzysta, scenograf,

operator, re˝yser, aktor, producent– telewizja – najpopularniejsze medium


3. Teatr– rys historyczny, twórcy i wielkie dzie∏a teatralne– rodzaje teatru: dramatyczny, pantomima, balet, opera– pojćia: dramat, scena, widownia, scenografia, choreografia, oÊwietlenie,

muzyka, re˝yser, aktor, rekwizyt

4. Reklama– definicja reklamy– rodzaje reklamy: spo∏eczna, polityczna, handlowa– psychologia a reklama– grafika komputerowa i fotografia na us∏ugach reklamy– formy reklamy– kicz i manipulacja w reklamie

15III. Plan dydaktyczny nauczyciela

Rozdział∏ III

Plan dydaktyczny nauczyciela

Plan dydaktyczny zosta∏ przygotowany do pracy z podrćznikiem KatarzynyCzernickiej „Plastyka”. Podrćznik dla klas 1–3 dla gimnazjum” wydanym przezWydawnictwo Pedagogiczne OPERON.


Temat lekcjiPodstawowe Ponadpodstawowe

Metodyi formy

pracy ucznia

Ma te ria∏w pod rćz ni -ku i ze szy cie

çwi czeƒ

2. Pi´k no, sztu kai kul tu ra

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny: pla sty kai me dia/sztu ki pla stycz -ne

Uczeƒ:– ro zu mie po j´ cia:

pi´k no, sztu ka,kul tu ra

– wy mie nia dzie dzi -ny sztu ki

– po da je przy k∏a dysztu ki przed sta -wia jà cej i nie -przed sta wia jà cej

– wy mie nia wy two -ry kul tu ry ma so -wej

– opi su je sub kul tu -ry m∏o dzie o we

– do strze ga, ˝epod sta wo wymêró d∏em in spi ra cjitwór ców jest na -tu ra i co dzien ne˝y cie

Uczeƒ:– ana li zu je po j´ cia: pi´k no,

sztu ka, kul tu ra– do strze ga re la ty wizm

zwià za ny z od bio remsztu ki

– po rów nu je dzie ∏a sztu ki,po s∏u gu jàc si´ ter mi na mipla stycz ny mi

– oma wia wy two ry kul tu ryma so wej

– opi su je sub kul tu ry,uwzgl´d nia jàc za cho wa -nie, strój, j´ zyk, po glà dyi upodo ba nia es te tycz ne

– wy ko rzy stu je w pra cytwór czej ró˝ no rod neêró d∏a in spi ra cji

– przy go to wu je pre zen ta -cje mul ti me dial nà w pro -gra mie Po wer Po int

Me to da pra cy:Dys ku sja,pra ca z tek stemprze wod nim, po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)

For ma pra cy:gru po wa

Pod rćz nikrozdz. 16,ze szyt çw. cz. 2

Wymagania programowe

1. Zaproszenie do zaj´ç plastycznych; Zapoznanie z programem plastyki, podrćznikiem i zeszytem çwiczeƒ




Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

3. Ar chi tek tu ra– sztu ka kszta∏ -to wa nia prze -strze ni

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny: Sztu ka i me -dia /sztu ki pla -stycz ne

– ro zu mie po j´ cia:ar chi tek tu ra,urba ni sty ka

– wy mie nia funk -cje, ja kie pe∏ ni ar -chi tek tu ra

– wy mie nia sty lew ar chi tek tu rze

– za uwa a czyn ni ki,któ re wp∏y wa jàna roz wój ar chi -tek tu ry

– opi su je wy bra nàbu dow l´ w swo -im oto cze niu (na -zy wa ele men tyar chi tek to nicz ne

– wy szu ku je in for -ma cje za war tew pod rćz ni ku,ksià˝ kach, In ter -ne cie

– spo rzà dza pro jektfol de ru lub re kla -my pro mu jà cejar chi tek tu r´ re -gio nu

– wy ko nu je w gru -pie prze strzen nymo del bu dyn ku

– po tra fi od szu kaç i zin ter -pre to waç zwiàz ki przy -czy no wo -skut ko we, któ -re wp∏y n´ ∏y na roz wójar chi tek tu ry

– oma wia funk cje, ja kiepe∏ ni ar chi tek tu ra

– do strze ga za le˝ noÊçfunk cji od for my bu -dow li

– oma wia bry ∏y bu dyn ków,wn´ trza i ele men ty ar -chi tek to nicz ne

– po tra fi przy po rzàd ko waçbu dow le do sty lu epo ki,w ja kiej po wsta ∏y

– po rów nu je dwie bu dow -le, u˝y wa jàc po j´ç pla -stycz nych

– pro jek tu je w∏a sne bu -dow le, wy ko rzy stu jàcedy tor gra fi ki

– sa mo dziel nie wy ko nu jeprze strzen ny mo del bu -dyn ku

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim,çwi cze nia z ko -rek tà na uczy cie la,po kaz, pre zen ta -cja (do wy bo runa uczy cie la)

For ma pra cy: in -dy wi du al na igru po wa

pod rćz nikrozdz. 17,ze szyt çw. cz. 2.


4. Ma lar stwo

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:Pla sty ka i Me dia/sztu ki pla stycz -ne

– wy mie nia êró d∏ain spi ra cji twór -ców

– po da je ele men tykom po zy cji ob ra -zu

– po tra fi od ró˝ niçma lar stwo przed -sta wia jà ce i abs -trak cje

– na zy wa bar wypod sta wo wei po chod ne

– wy mie nia tech ni -ki ma lar skie

– wy ko nu je pra c´ma lar skà na za -da ny te mat

– oma wia êró d∏a in spi ra cjima la rzy

– wy mie nia i ana li zu je ele -men ty bu du jà ce kom po -zy cj´ ob ra zu

– po da je przy k∏a dy ma lar -stwa i przed sta wia jà ce goi abs trak cji

– ana li zu je u˝y te Êrod kipla stycz ne w ob ra zie

– zna tech ni ki ma lar skiei roz po zna je je na przy -k∏a dach

– Êwia do mie u˝y wa Êrod -ków ma lar skich do wy ko -na nia w∏a snej pra cy ma -lar skiej

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nimçwi cze nie z ko -rek tà na uczy cie la,po kaz, pre zen ta -cja (do wy bo runa uczy cie la)

For ma pra cy: in -dy wi du al na



5. Gra fi ka i ry su -nek, gra fi kakom pu te ro wa

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:Pla sty ka i me dia/sztu ki pla stycz -ne

– wy mie nia ró˝ netech ni ki ry sun ko -we i gra ficz ne

– zna przy bo ry, ja -ki mi po s∏u gu je si´ry sow nik i gra fik

– zna po j´ cie wa lo -ru

– wy ko nu je li no ryt,mo no ty pie orazfro ta˝

– u˝y wa pro gra mudo gra fi ki wek to -ro wej, aby za pro -jek to waç w∏a snàkom po zy cj´

– po tra fi roz po znaç tech -ni k´ ry sun ko wà lub gra -ficz nà na przy k∏a dachi omó wiç je

– zna i sto su je roz wià za niawa lo ro we we w∏a snychpra cach

– wy ko nu je fro ta˝, li no ryt imo no ty pi´, uwzgl´d nia -jàc wy ma ga nia tech nicz -ne i Êwia do mie u˝y wa jàcefek tów cha rak te ry stycz -nych dla po szcze gól nychtech nik

– pro jek tu je w∏a snà kom -po zy cje, Êwia do mie u˝y -wa jàc na rz´ dzi in te rak -tyw nych i efek tów spe -cjal nych przy u˝y ciu pro -gra mu kom pu te ro we go

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim çwi -cze nia z ko rek tàna uczy cie la, po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)



6. Rzeê ba

(1 godz.)


– wy ja Ênia po j´ cia:rzeê ba, p∏a sko -rzeê ba, re lief

– zna ma te ria ∏y,tech ni ki i na rz´ -dzia, któ ry mi wy -ko nu je si´ rzeê by

– po da je te ma tyi funk cje rzeê by

– roz po zna je for myprze strzen ne „re -ady ma des”

– wska zu je twór -ców i na zwy naj -s∏yn niej szychrzeêb oma wia -nych w pod rćz -ni ku

– od naj du je in for -ma cje

– wy ko nu je pre zen -ta cj´ kom pu te ro -wà na za da ny te -mat

– cha rak te ry zu je i in ter -pre tu je rzeê by z ró˝ nychepok, okre Êla swo je sta -no wi sko

– uza sad nia swe wy bo ry,war to Êciu je dzie ∏a

– okre Êla i po rów nu je dzie -∏a ró˝ nych twór ców

– ana li zu je dzie ∏o rzeê biar -skie po s∏u gu jàc si´ traf -nie ter mi no lo già pla -stycz nà

– wy ko nu je sa mo dziel nielub w gru pie for m´prze strzen nà

– przy go to wu je do ku men -ta cje

Me to da pra cy:z tek stem prze -wod nim çwi cze -nia z ko rek tà na -uczy cie la, po kaz,pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)For ma pra cy: in -dy wi du alna i gru -po wa





Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

7. Ana li za dzie ∏asztu ki

(2 godz.)


– wy ró˝ nia ele men -ty ana li zy ob ra zu

– oma wia dzie ∏osztu ki na po zio -mie do s∏ow nym,po da jàc tre Êcii za sto so wa neÊrod ki wy ra zupla stycz ne go

– czy ta in for ma cjez ilu stra cji (re pro -duk cji dzie∏ sztu -ki)

– u˝y wa ter mi no lo -gii pla stycz nej

– wy po wia da swo jezda nie na te matana li zo wa ne godzie ∏a

– po s∏u gu je si´ swo bod niesche ma ta mi ana li zy dzie -∏a sztu ki

– za cho wu je lo gi k´ wy po -wie dzi okre Êla: czas, au -to ra, ce chy sty lu, tre Êcii for m´ dzie ∏a

– in ter pre tu je od biórna po zio mie sym bo licz -nym i me ta fo rycz nym

– war to Êciu je oma wia nedzie ∏o i uza sad nia swo jesta no wi sko

– po praw nie u˝y wa ter mi -no lo gii pla stycz nej

– wy szu ku je w li te ra tu rzefa cho wej in te re su jà ceszcze gó ∏y do ty czà cetwór ców

Me to da pra cy:çwi cze nia z ko -rek tà na uczy cie lawg po da ne gosche ma tu, po kaz,pre zen ta cjaz przy k∏a do wàana li zà dzie ∏a(do wy bo ru na -uczy cie la)


Ze szyt çw. cz. 1,ze szyt çw. cz. 2


8. Sztu ka pre hi -sto rycz na(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny: hi sto ria sztu -ki

– wy mie nia epo kipre hi sto rycz ne(pa le olit, neo lit,epo ka brà zu i ˝e -la za)

– opi su je te ma ty k´ma lo wi de∏ na skal -nych

– wy mie nia przy k∏a -dy za byt kówsztu ki pre hi sto -rycz nej z pod -rćz ni ka

– zna po j´ cia:men hir, do lmen,krom lech

– wska zu je Bi sku pinja ko za by tek kul -tu ry ∏u yc kiejna zie miach pol -skich

– wy ko nu je pla kat,umiesz cza jàcw nim go to weilu stra cje

– przy po rzàd ko wu je epo -kom pre hi sto rycz nymprzy k∏a dy za byt ków

– opi su je ma lar stwo pre hi -sto rycz ne na przy k∏a -dach Al ta mi ry i La scauxana li zu jàc ich for mí funk cj´

– po j´ ciom men hir, do -lmen i krom lech po tra fiprzy po rzàd ko waç przy -k∏a dy za byt ków i umiej -sco wiç je na te re nachEu ro py

– opi su je/oma wia osià -gni´ cia kul tu ry ∏u yc kiej(szcze gól nie kon struk cj´Bi sku pi na)

– wy ko nu je pre zen ta cj´w pro gra mie

Po wer Po int lub pla katw do wol nej tech ni ce

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, çwi -cze nia z ko rek tàna uczy cie la, po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)

For ma pra cy: in -dy wi du al na igru po wa

Pod rćz nikrozdz. 1,

ze szyt çw. cz. 1.


9. Sztu ka sta ro -˝yt ne go Egip tu

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:hi sto ria sztu ki

– po tra fi wy mie niçnaj wa˝ niej szeosià gni´ cia sta ro -˝yt ne go Egip tu

– roz po zna je przy -k∏a dy naj bar dziejzna nych dzie∏

– wy ja Ênia po j´ ciaka no nu w rzeê biei ma lar stwie

– zna ty py bu dow liw sta ro yt nymEgip cie

– wy mie nia ro dza jeprzed sta wieƒw rzeê bie

– wy ko nu je çwi cze -nie prak tycz nena za da ny te mat

– cha rak te ry zu je i in ter -pre tu je osià gni´ cia sta -ro yt ne go Egip tu

– roz po zna je dzie ∏a, umiej -sca wia jàc je w cza siei prze strze ni

– wy ja Ênia zwià zek for myi funk cji w dzie ∏ach

– ro zu mie po j´ cie ka no nuw od nie sie niu do ma lar -stwa, rzeê by i ar chi tek tu -ry

– oma wia ewo lu cj´ for mybu dow li se pul kral nychw sta ro yt nym Egip cie

– in ter pre tu je te matw twór czy spo sób

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim pre -zen ta cja i çwi cze -nia z ko rek tà na -uczy cie la, po kaz,pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)



10. Sztu ka sta ro -˝yt nej Gre cji

(1 godz.)


– wy mie nia pod sta -wo we sty lew sztu ce sta ro -˝yt nej Gre cji

– zna po rzàd ki ar -chi tek to nicz nebu dow li z pod -rćz ni ka

– roz po zna je rzeê -b´ grec kà, wy -mie nia cha rak te -ry stycz ne ce chy

– zna sty le ma lar -stwa wa zo we go

– za uwa a zna cze nie kul -tu ry i sztu ki sta ro yt nejGre cji w no wo yt nej kul -tu rze eu ro pej skiej

– cha rak te ry zu je i in ter -pre tu je dzie ∏a ar chi tek -tu ry ma lar stwa i rzeê by

– ana li zu je for m´ i funk cj´po szcze gól nych dzie∏

– po tra fi przy po rzàd ko waçdzie ∏a sty lom

– zna na zwi ska rzeê bia rzy iar chi tek tów

– in spi ru je si´ sta ro yt nàGre cjà i jej dzie ∏a mi, in -ter pre tu jàc je w twór czyspo sób

Pod rćz nikrozdz. 3,ze szyt çw. 1

11. Sztu ka sta ro -˝yt ne go Rzy mu

(1 godz.)


– wy mie nia pod sta -wo we ty py bu -dow li pu blicz nychw sta ro yt nymRzy mie

– roz po zna je przy -k∏a dy ma lar stwapom pe jaƒ skie go

– opi su je por tretre ali stycz nyw rzeê bie

– do wol nie in ter -pre tu je in spi ra cjete ma ty kà, wy ko -nu jàc pra c´ pla -stycz nà

– cha rak te ry zu je osià gni´ -cia rzym skie w dzie dzi niear chi tek tu ry, wy mie nia -jàc przy k∏a dy kon kret -nych za byt ków, ana li zu jeje

– cha rak te ry zu je por tretre ali stycz ny

– ro zu mie po j´ cie ma lar -stwa ilu zjo ni stycz ne go

– od naj du je i in ter pre tu jezwiàz ki przy czy no wo --skut ko we w roz wo ju cy -wi li za cji sta ro yt nych

– ce lo wo w twór czy spo -sób in ter pre tu je in spi ra -cje sztu kà sta ro yt ne goRzy mu w in dy wi du al nejpra cy twór czej

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim pre -zen ta cja çwi cze -nia z ko rek tà na -uczy cie la, po kaz,pre zen ta cja (dowy bo ru na uczy -cie la)

For ma pra cy: in -dy wi du al na lubzbio ro wa

Pod rćz nikrozdz. 4, ze szyt çw. cz. 1




Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

12. Sztu karo maƒ ska

(1 godz.)


– roz po zna je bu -dow le ro maƒ skie

– okre Êla zwià zekrzeê by i ma lar -stwa z ar chi tek -tu rà

– wy mie nia ele -men ty ar chi tek -to nicz ne

– po da je przy k∏a dybu dow li ro maƒ -skich w Pol sce

– do wol nie in spi ru jesi´ sztu kà ro maƒ -skà w swo jej pra -cy twór czej

– na pod sta wie cech sztu kiroz po zna je i cha rak te ry -zu je bu dow le ro maƒ skie,rzeê b´ i ma lar stwo

– do strze ga zwià zek sztu kiz re li già

– ana li zu je dzie ∏a sztu kipod wzgl´ dem tre Êcii for my, uwzgl´d nia jàcfunk cj´ sa kral nà

– twór czo in ter pre tu je za -da ny te mat

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim pre -zen ta cja çwi cze -nia z ko rek tà na -uczy cie la,po kaz, pre zen ta -

cja (do wy bo runa uczy cie la)For ma pra cy: in -dy wi du al na lubzbio ro wa



13. Go tyk

(1 godz.)


– roz po zna je bu -dow le

– de fi niu je pod sta -wo we go tyc kieele men ty ar chi -tek to nicz ne

– po da je ty pyprzed sta wieƒw rzeê bie go tyc -kiej

– wy mie nia za byt kigo ty ku w Pol sce

– in spi ru je si´ sztu -kà go tyc kà w pla -stycz nej pra cyw∏a snej

– cha rak te ry zu je bu dow lego tyc kie pod wzgl´ demkon struk cji for my i funk cji

– roz po zna je ele men ty ar -chi tek to nicz ne opi su je ichfor m´ i funk cj´

– ana li zu je rzeê b´, in ter pre -tu je spo sób przed sta wie -nia po sta ci, ich eks pre sj´

– roz po zna je za byt ki ar chi -tek tu ry go tyc kiej

– po rów nu je dzie ∏a ro maƒ -skie i go tyc kie

– po g∏´ bia swo jà wie dz´– ce lo wo in spi ru je si´ sztu -

kà go tyc kà we w∏a snychpra cach twór czych

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)

çwi cze nia z ko -rek tà na uczy cie la



14. Re ne sans

(1 godz.)


– po da je ce chy cha -rak te ry stycz nesztu ki re ne san so -wej

– roz po zna je bu dowlere ne san so we

– po da je pod r cz ni -ko we przy k∏a dydzie∏ re ne san so -wych oraz ichtwór ców

– de fi niu je po j cia:re alizm, prze strzeƒw ob ra zie, per -spek ty wa

– wy ko nu je pra cepla stycz nà swo -bod nie in ter pre tu -jàc in spi ra cje re ne -san sem

– okre Êla ra my cza so wei za si´g te ry to rial ny sztu kire ne san so wej

– cha rak te ry zu je za byt ki ar -chi tek tu ry, rzeê by i ma lar -stwa

– ana li zu je ich treÊç i for móraz in dy wi du al ne ce chytwór ców

– roz po zna je dzie ∏a i ichtwór ców

– po g∏´ bia swo jà wie dz´po przez wy szu ki wa niewia do mo Êci w ksià˝ kach,al bu mach, In ter ne cie,przez zwie dza nie za byt -ków, ga le rii itp.

– wy ko nu je pra c´ pla stycz -nà, twór czo in ter pre tu jàcin spi ra cje re ne san sem

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)





15. Sztu ka ma -nie ry zmu, ba ro -ku i ro ko ka

(1 godz.)


– wy mie nia ce chyma lar stwa ma nie -ry stycz ne go, po -da je przy k∏a dy zpod rćz ni ka

– zna ce chy sty luba ro ko we gow ma lar stwie,rzeê bie i ar chi tek -tu rze

– roz po zna je bu -dow le ba ro ko we

– po tra fi umiej sco -wiç w cza siei miej scu por trettru mien ny i sar -mac ki

– sa mo dziel nie wy -ko nu je pra c´ pla -stycz nà lub pre -zen ta cj´ na za da -ny te mat

– okre Êla uwa run ko wa nia– cha rak te ry zu je ce chy

sty lo we ma lar stwa ma -nie ry stycz ne go na przy -k∏a dach

– po rów nu je ob ra zy ma -nie ry zmu, ba ro ku i ro ko -ka

– ana li zu je bry ∏´ i wn´ trzabu dow li ba ro ko wych

– roz po zna je przy k∏a dydzie∏ ma nie ry zmu, ba ro -ku i ro ko ka uwzgl´d nia -jàc ce chy sty lu oraz ichtwór ców

– przed sta wia swój sto su -nek do epo ki i jej wy -two rów, uza sad nia swo jezda nie

– do strze ga zwiàz ki przy -czy no wo -skut ko wewp∏y wa jà ce na roz wójtych sty lów

– for mu ∏u je pro blem iroz wià zu je go w spo sóbtwór czy w swo jej pra cypla stycz nej

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim lubpo kaz, pre zen ta -cja (do wy bo runa uczy cie la)


For ma pra cy:in dy wi du al na lubzbio ro wa

Pod rćz nikrozdz. 8,ze szyt çw. cz.1

16. Sztu ka kla sy -cy stycz na

(1 godz.)


– wy mie nia g∏ów nece chy sty lu kla sy -cy stycz ne gow ar chi tek tu rze,ma lar stwie i rzeê -bie

– po da je pod rćz -ni ko we przy k∏a dykla sy cy stycz nychbu dow li i ichtwór ców

– roz po zna je za byt -ki pol skie epo kikla sy cy zmu

– za cho wu je zgod -noÊç wy po wie dzipla stycz nej z te -ma tem

– okre Êla t∏o hi sto rycz neepo ki oraz zwiàz ki przy -czy no wo -skut ko we, któ -re wp∏y n´ ∏y na roz wójkul tu ry i sztu ki

– cha rak te ry zu je przy k∏a dyma lar stwa, rzeê by i ar -chi tek tu ry kla sy cy zmu,zna ich twór ców

– po rów nu je dzie ∏a ar chi -tek tu ry an tycz nej, re ne -san so wej oraz kla sy cy -stycz nej

– od naj du je kon tekst dzie -∏a

– ana li zu je in spi ra cje an ty -kiem, tre Êci i for m´ dzie∏ma lar skich i rzeê biar skich

– twór czo in ter pre tu je te -mat

– po g∏´ bia swo jà wie dz´po przez stu dio wa nie li -te ra tu ry fa cho wej




Pod rćz nikrozdz. 9 ze szytçw. cz. 1




Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

17. Ro man tyzm

(1 godz.)


– de fi niu je po j´ cie„ro man tyzm”

– po da je in spi ra cjete ma ty kà dzie∏i przy k∏a dy

– wy mie nia neo sty -le w ar chi tek tu -rze XIX w.

– wy ko nu je pra c´pla stycz nàw zgod no Êciz tech ni kà

– okre Êla t∏o spo ∏ecz no --po li tycz ne ma jà cewp∏yw na roz wój kul tu ryi sztu ki

– cha rak te ry zu je dzie ∏ama lar stwa in ter pre tu jesym bo li k´, in spi ra cjei Êrod ki wy ra zu pla stycz -ne go

– ana li zu je i po rów nu jefor m´ ar chi tek to nicz nàneo sty lów


– twór czo in ter pre tu jepra c´ pla stycz nà na za -da ny te mat






18. Re alizm

(1 godz.)


– po da je pod rćz -ni ko we przy k∏a dydzie∏ i ich twór -ców

– ro zu mie po j´ ciare ali zmu i aka de -mi zmu w ma lar -stwie, wy mie niaich ce chy

– po da je przy k∏a dyma lar stwa hi sto -rycz ne go i oma -wia je go zna cze -nie

– wy ja Ênia ter min„eklek tyzm” w ar -chi tek tu rze i po -da je przy k∏a dy(z pod rćz ni ka)dzie∏ eklek tycz -nych

– cha rak te ry zu je t∏o hi sto -rycz ne epo ki i je gowp∏yw na kul tu r´ i sztu -k´ (roz wój prze my s∏ui prze mia ny spo ∏ecz ne)

– ana li zu je dzie ∏apod wzgl´ dem tre Êcii for my, a tak e zna cze -nia dla ów cze snych lu dzi

– roz po zna je dzie ∏a pa trio -tycz ne, ich funk cj´ i bu -do w´ oraz twór ców


– oma wia spe cy ficz ny cha -rak ter re ali stycz ne goma lar stwa pol ski

– re ali zu je swo jà pra c´ pla -stycz nà w spo sób twór -czy

– twór czo wy ko rzy stu jewie dz´

pra ca z tek stemprze wod nim lubpo kaz, pre zen ta -cja (do wy bo runa uczy cie la)





19. Im pre sjo -nizm i post im -pre sjo nizm

(1 godz.)


– wy mie nia ce chyma lar stwa im pre -sjo ni stycz ne goi post im pre sjo ni -stycz ne go

– po da je na zwi skatwór ców ich dzie -∏a

– oma wia te ma ty kób ra zów wy szu -ka nych w pod -rćz ni ku

– zna in spi ra cje,osià gni´ ciai tech ni ki, któ rewp∏y n´ ∏y na roz -wój im pre sjo ni -zmu i post im pre -sjo ni zmu

– wy ko nu je pra c´pla stycz nà zgod -nie z te ma tem

– cha rak te ry zu je in spi ra cjei osià gni´ cia na uko we,któ re mia ∏y wp∏ywna roz wój kie run ku

– oma wia no we za sa dybu do wa nia ob ra zu, Êrod -ki wy ra zu

– po j´ cia: bar wy czy ste,dy wi zjo nizm, po in ty lizm

– ana li zu je dzie ∏a re pre -zen ta tyw ne dla kie run -ków, po da je ich au to rów

– okre Êla swój sto su nekdo war to Êci es te tycz -nych ma lar stwa im pre -sjo ni stycz ne go i uza sad -nia swo je sta no wi sko







20. Sym bo lizmi se ce sja

(1 godz.)


– roz po zna je dzie ∏asym bo licz ne pol -skich i eu ro pej -skich ar ty stów

– oma wia ce chyma lar stwa sym -bo licz ne go

– ro zu mie po j´ cie„se ce sja”, przy ta -cza przy k∏a dydzie∏ se ce syj nychz ró˝ nych dzie -dzin z pod rćz ni -ka

– za cho wu je zgod -noÊç wy po wie dziz te ma tem

– czy ta in for ma cjeza war te w ilu stra -cjach


– cha rak te ry zu je t∏o spo -∏ecz no -po li tycz ne epo kii wska zu je wp∏yw na kul -tu r´ i sztu k´

– cha rak te ry zu je dzie ∏a,u˝y wa jàc ter mi no lo giipla stycz nej

– ro zu mie i sto su je po j´ -cia: or na ment, mi´k ka li -nia, p∏yn ny, mi´k ki kon -tur, p∏a ski ko lor

– wy mie nia na zwi ska re -pre zen ta tyw nych twór -ców sym bo li zmu i se ce sjii oma wia ich dzie ∏a

– od czy tu je i in ter pre tu jedzie ∏a sztu ki na po zio miesym bo licz nym, me ta fo -rycz nym









Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

21. Sztu ka I po -∏o wy XX w.

(1 godz.)


– de fi niu je po j´ cia:fo wizm, eks pre -sjo nizm, abs trak -cjo nizm, su pre -ma tyzm, ku bizm,fu tu ryzm, da da -izm, sur re alizm,for mizm, kon -struk ty wizm

– po da je przy k∏a dydzie∏ re pre zen ta -tyw nych dla ww.kie run ków orazich au to rówz pod rćz ni ka

– oma wia no we za -sa dy bu do wa niaob ra zu

– czy ta in for ma cjeza war te w ilu stra -cjach

– wy ko nu je pra c´zgod nà z te ma -tem

– po da je ce chy cha rak te -ry stycz ne dla ka˝ de go zesty lów, kie run ków

– ana li zu je, po rzàd ku jei po rów nu je dzie ∏a re pre -zen tu jà ce ró˝ ne kie run ki

– oma wia i in ter pre tu jetwór czoÊç ar ty stów, uza -sad nia swo je sta no wi sko

– za uwa a zwiàz ki przy czy -no wo -skut ko wew kszta∏ to wa niu si´ kie -run ków i ten den cjiw sztu ce

– do strze ga no we za sa dykszta∏ to wa nia dzie ∏ai war to Êci w nie wpi sa ne

– wy snu wa wnio ski od po -wia da jàc na py ta nia








22. Sztu kawspó∏ cze sna

(1 godz.)


– de fi niu je po j´ cia:ac tion pa in ting,pop art, op art,hi per re alizm,kon cep tu alizm,land art, hap pe -ning, Bau haus,envi ron ment

– po da je twór cówre pre zen ta tyw -nych dla po szcze -gól nych kie run -ków i ich dzie ∏a

– od czy tu je dzie ∏asztu ki na po zio -mie do s∏ow nym

– przed sta wia w∏a -sne sta no wi skona te mat oglà da -nych dzie∏


– wska zu je êró d∏a in spi ra -cji, uwa run ko wa nia spo -∏ecz no -po li tycz ne ma jà -ce wp∏yw na roz wójsztu ki, do strze ga jej ro l´zw∏asz cza w ob li czuprze mian po II woj nieÊwia to wej

– cha rak te ry zu je i in ter -pre tu je dzie ∏a re pre zen -tu jà ce po szcze gól ne kie -run ki w sztu ce oraz znaich twór ców

– sa mo dziel nie for mu ∏u jewnio ski od po wia da jà cena py ta nia do ty czà cewspó∏ cze snej sztu ki

– ana li zu je i po rów nu jedzie ∏a sztu ki ró˝ nych kie -run ków

– po g∏´ bia swo jà wie dz´po przez wy szu ki wa niewia do mo Êci w ksià˝ kach,al bu mach,




Pod rćz nikrozdz. 15ze szyt çw. cz. 1


23.Wzor nic twoar ty stycz nei prze my s∏o we

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:pla sty ka i me dia/rze czy wi stoÊçwo kó∏ nas

– ro zu mie po j´ cia:wzor nic two prze -my s∏o we, rze mio -s∏o ar ty stycz ne

– roz po zna jeprzed mio ty co -dzien ne go u˝yt kuja ko wy two ryprze my s∏u i in neja ko wy ro by ar ty -stycz ne go rze -mio s∏a

– zna ter min funk -cjo na li zmuw sztu ce


– okre Êla uwa run ko wa nia,ja kim pod le ga jà pro jek -tan ci w ró˝ nych dzie dzi -nach

– po da je przy k∏a dy dzie∏sztu ki u˝yt ko wej daw neji wspó∏ cze snej

– uza sad nia swo je wy bo ryco do for my i funk cjiprzed mio tów co dzien ne -go u˝yt ku

– twór czo in ter pre tu je za -da ny te mat

– ro zu mie za sa d´ funk cjo -na li zmu w pro jek to wa niuu˝yt ko wym

– sa mo dziel nie po g∏´ biaswo jà wie dz´






– In ter ne cie, przezzwiedza nie za byt ków,ga le rii itp.


24. Es te ty kai funk cjo nal noÊç

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:Pla sty ka i me dia/rze czy wi stoÊçwo kó∏ nas

– zna po j´ cia:funk cjo nal noÊç,es te ty ka, ory gi -nal noÊç

– orien tu je siógól nie w ten -den cjach mo dyi pro jek to wa niame bli, sa mo cho -dów

– wy ko nu je za da niezgod nie z te ma -tem

– de fi niu je po j´ cia: funk -cjo nal noÊç, es te ty ka,ory gi nal noÊç i po tra fi jesto so waç w wy po wie dzina te mat ˝y cia co dzien -ne go, urzà dze nia wn´trzi mo dy

– okre Êla swój sto su nekdo war to Êci es te tycz -nych w ˝y ciu co dzien -nym i uza sad nia swo jezda nie

– wy ko nu je çwi cze nie pla -stycz ne, twór czo wy ko -rzy stu jàc swo jà wie dz´re ali zu jàc ory gi nal ne po -my s∏y

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim lubpre zen ta cja po -kaz, pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)







Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

25. Sztu ka uli cy

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:Pla sty ka i me dia/rze czy wi stoÊçwo kó∏ nas

– zna po j´ cia: flashmob, per for man -ce, mu ral, graf fi -ti, ta gi, vlep ki

– wy ra a w∏a snàopi ni´ na te matprzy k∏a dów sztu kiuli cy

– wy ko nu je çwi cze -nia pla stycz nedo wol nie, in spi -ru jàc si´ sztu kàuli cy

– wi dzi gra ni c´ po -mi´ dzy sztu kàa wan da li zmem

– po j´ ciom: flash mob,per for man ce, mu ral,graf fi ti, ta gi, vlep ki przy -po rzàd ko wu je na zwi skaich twór ców, miej scaoraz oko licz no Êci ich po -wsta nia

– po rów nu je dzia ∏a nia ty -pu hap pe ning i per for -man ce

– za uwa a zwiàz ki przy czy -no wo -skut ko we w roz -wo ju sztu ki ulicz nej

– re la cje pla sty ki i pej za umiej skie go

– w twór czy spo sób przed -sta wia swój po mys∏,oma wia u˝y te Êrod ki wy -ra zu

– wy ja Ênia ro l´ i zna cze niesztu ki ulicz nej

– wy ko nu je çwi cze nie pla -stycz ne, twór czo wy ko -rzy stu jàc swo jà wie dz´,re ali zu jàc ory gi nal ne po -my s∏y






26. Mu zea, ga le -rie, wy sta wy

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny: pla sty kai me dia/ rze czy wi stoÊçwo kó∏ nas

– zna hi sto rie po -wsta nia orazfunk cje, ja kie pe∏ -nià mu zea

– po tra fi wy mie niçnaj wi´k sze mu zeaw swo jej miej sco -wo Êci i re gio nie

– wie, czym ró˝ nisi´ mu zeumod ga le rii sztu ki

– ro zu mie po j´ cia:ko lek cja, wer ni sa˝

– po tra fi wy ko naçza pro sze nie lubpla kat na wy sta -w´


– do ce nia war toÊç dzie∏sztu ki

– wy mie nia naj wi´k sze ga -le rie sztu ki i mu zeaw Pol sce

– orien tu je si´, ja kie re pre -zen ta tyw ne dzie ∏a tamsi´ znaj du jà

– wy mie nia naj wi´k szemu zea i ga le rie w Eu ro -pie

– ana li zu je i in ter pre tu jewy bra ne dzie ∏a sztu ki

– ucz´sz cza na wy sta wydo mu ze ów i ga le riiw naj bli˝ szej oko li cy

– wy ko nu je çwi cze nie pla -stycz ne, twór czo wy ko -rzy stu jàc swo jà wie dz´

po kaz, pre zen ta -cja (do wy bo runa uczy cie la)





27. Fo to gra fia

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:Pla sty ka i me dia/me dia ja ko na -rz´ dzie sztu ki

– zna po j´ cia: ca -me ra ob scu ra,da ge ro typ, po zy -tyw, ne ga tyw, fo -to ko la˝, fo to -mon ta˝, fo to re -por ta˝

– wy mie nia ro dza jefo to gra fii zewzgl´ du na funk -cje u˝yt ko wà

– wy ko nu je sa mo -dziel nie zdj´ ciaapa ra tem cy fro -wym

– opi su je po j´ cia: ca me raob scu ra, da ge ro typ, po -zy tyw, ne ga tyw, fo to ko -la˝, fo to mon ta˝, fo to re -por ta˝

– po da je przy k∏a dy fo to -gra fii do ku men tal nej, re -kla mo wej, me dycz nej,re por ta o wej i cha rak te -ry zu je je ze wzgl´ duna u˝y te Êrod ki ar ty -stycz ne

– zna warsz tat fo to gra fi kai wa run ki do ty czà ce fo -to gra fo wa nia

– wy po wia da swo je opi nie– po tra fi wy ko naç fo to -

gra fie i wy ko rzy staç jew twór czy spo sóbw swo jej pra cy pla stycz -nej


For ma pra cy:in dy wi du al na

Pod rćz nikrozdz. 25.ze szyt çw. cz. 2

28. Film

(1 godz.)

za kres te ma tycz -ny:pla sty ka i me dia/me dia ja ko na -rz´ dzie sztu ki

– wy mie nia ga tun kifil mo we

– wy mie nia oso byod po wie dzial neza po wsta wa niefil mu

– pro jek tu je pla katfil mo wy w do -wol nej tech ni ce


– oma wia ga tun ki fil mo weoraz sztan da ro we dzie ∏ai przy wo ∏u je ich twór ców

– po tra fi wy ja Êniç,na czym po le ga pra cana pla nie fil mo wym

– zna hi sto ri´ fil mu, po da -je przy k∏a dy prze ∏o mo -wych re ali za cji

– wy mie nia fil mynajwiekszych re y se rówpol skich

– okre Êla swo je zda niew sto sun ku do wspó∏ -cze snej ki ne ma to gra fii,uza sad nia opi nie

– w twór czy spo sób przed -sta wia te mat, do bie rakrój li ter do ob ra zu i in -for ma cji

Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, dys -ku sja lub po kaz,pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)







Metodyi formy

pracy ucznia


çwi czeƒ

29. Te atr

(1 godz.)


– roz ró˝ nia: te atrdra ma tycz ny,pan to mi m´, ba -let, ope r´

– ro zu mie po j´ cia:in sce ni za cja– spek takl, sce -no gra fia, cho -reogra fia, sce na -riusz, re kwi zy ty,ko stiu my


– oma wia cha rak te ry stycz -ne ce chy dla ró˝ nych ro -dza jów te atru

– po tra fi spre cy zo waç w∏a -sne ocze ki wa nia te atral -ne

– do strze ga war to Êci ar ty -stycz ne w ca ∏o Êci orazw ele men tach sk∏a do -wych

– oglà da przed sta wie niate atral ne


Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, dys -ku sja lub po kaz,pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)çwi cze nia z ko -rek tà na uczy cie la


Pod rćz nik,rozdz. 27, ze szyt çw. cz. 2


30. Re kla ma

(1 godz.)


– wy mie nia ro dza jere klam

– Êrod ki pla stycz ne,ja ki mi po s∏u gu jesi´ re kla ma

– film, fo to gra fia,pla kat, gra fi kakom pu te ro wa

– po da je przy k∏a dyre klam

– pro jek tu je re kla -m´ do wol ne gopro duk tu

– za uwa a gra ni c´mi´ dzy re kla màa ma ni pu la cjà


– do strze ga uwa run ko wa -nia wp∏y wa jà ce na roz -wój re kla my

– do strze ga war to Êci ar ty -stycz ne w przed si´ wzi´ -ciach re kla mo wych

– oma wia Êrod ki ar ty stycz -ne, ja ki mi po s∏u gu jà si´twór cy re kla my

– wy po wia da swo je zda niena te mat sku tecz no Êcii for my pla stycz nej re kla -my

– wy mie nia na zwi ska wy -bit nych twór ców pla ka tupol skie go


Me to da pra cy:pra ca z tek stemprze wod nim, dys -ku sja lub po kaz,pre zen ta cja(do wy bo ru na -uczy cie la)




29IV. Metody i formy pracy

Rozdział IV

Me to dy i for my pra cy

Od cha rak te ru pro wa dzo nych za j´ç uza le˝ nio ny jest do bór od po wied nich pro ce -dur. Te z ko lei prze k∏a da jà si´ na za an ga o wa nie i efek tyw noÊç pra cy ucznia na lek cji,a cz´ sto i po jej za koƒ cze niu.

Dy dak ty ka wspó∏ cze sna uzna je za naj bar dziej sku tecz ne me to dy:

1) po da jà ce (po ga dan ka, opo wia da nie, opis, aneg do ta, ob ja Ênie nie, wy ja Ênie nie),2) eks po nu jà ce (po kaz, slaj dy, film, lek cje w ga le rii, w mu zeum lub w pra cow ni ar -

ty sty),3) prak tycz ne (ana li za re pro duk cji dzie ∏a, sa mo dziel ne çwi cze nia z ko rek tà i bez ko -

rek ty na uczy cie la, pla stycz ne dzia ∏a nia w gru pie),4) pro ble mo we (wy k∏ad pro ble mo wy, dys ku sje, me to dy ak ty wi zu jà ce).

Me to dy ak ty wi zu jà ce sà na ogó∏ ju˝ zna ne, a o sku tecz no Êci ich za sto so wa nia mo˝ -na po wie dzieç wie le do bre go. Przede wszyst kim uczeƒ jest pod mio tem tych dzia ∏aƒ,co ma ogrom ne zna cze nie dla nie go sa me go, je go po trze by in te gra cji i udo wad nia -nia swo jej war to Êci. Me to dy te, po s∏u gu jà ce si´ cz´ sto za sa dà wspó∏ za wod nic twa, wy -zwa la jà ch´ç po zna nia i twór cze po dej Êcie do te ma tu. Uczà rów nie˝ sa mo dziel no Êcii od po wie dzial no Êci za w∏a sne opi nie i dzia ∏a nia. Ch´ç wspó∏ za wod nic twa po wo du jepo szu ki wa nie no wych po my s∏ów i cz´ sto przy czy nia si´ do roz wi ja nia za mi ∏o waƒ pla -stycz nych.

W na ucza niu hi sto rii sztu ki sà pro po no wa ne na st´ pu jà ce roz wià za nia: – po kaz mul ti me dial ny lub po kaz slaj dów z ko men ta rzem na uczy cie la, – pra ca z tek stem prze wod nim,– ana li za dzie ∏a sztu ki (wg sche ma tu po da ne go w zeszycie çw. cz. 2, rozdz. 29),– wy szu ki wa nie i pre zen ta cja do dat ko wych êró de∏ z za kre su wie dzy o sztu kach pla -

stycz nych, – ak tyw ne uczest nic two w ˝y ciu kul tu ral nym (wy sta wy, spek ta kle, dzie ∏a ar ty stycz -

ne),– utrwa le nie ma te ria ∏u teo re tycz ne go po przez roz wià zy wa nie te stów, re cen zje,– lek cje w mu ze ach i ga le riach,– zwie dza nie za byt ków pod czas wy cie czek za sto so wa nie me tod ak ty wi zu jà cych

pro jek tów, dra my czy bu rzy mó zgów.

åwi cze nia prak tycz ne po win ny byç ró˝ no rod ne ze wzgl´ du na za sto so wa ne tech -ni ki i for my pra cy i obej mo waç:

– wy ko rzy sta nie zna nych i no wa tor skich tech nik pla stycz nych, – po ka zy i pre zen ta cje w∏a sne uczniów,– kom po zy cje na p∏asz czyê nie i w prze strze ni (ma kie ty, kon struk cje, for my prze -

strzen ne),– in spi ra cje wspó∏ cze sny mi me dia mi: fo to gra fià, fil mem, te atrem, re kla mà,– tech ni ki kom pu te ro we,– re ali za cje w∏a sne w szko le i po za nià, – za an ga o wa nie w im pre zy kul tu ral ne we w∏a snej szko le, miej sco wo Êci, re gio nie,– tech ni ki gra ficz ne,– udzia∏ w kon kur sach pla stycz nych oraz or ga ni zo wa nie in nych kon kur sów o cha -

rak te rze oko licz no Êcio wym, ar ty stycz nym, re kla mo wym,– szki ce z na tu ry: ry sun ko we, ma lar skie, rzeê biar skie,– pro jek to wa nie ubio ru, wn´trz, przed mio tów, gra ficz ne (znak).

Me to dy pra cy zwià za ne sà z wy bo rem miej sca za j´ç. Oprócz szkol nej pra cow nimo˝ na po le ciç:

– sa l´ kom pu te ro wà i au dio wi zu al nà,– ko ry tarz szkol ny,– sa l´ gim na stycz nà,– oto cze nie szko ∏y,– uli c´,– park/ple ner w oko li cy,– ga le ri´,– mu zeum,– pra cow ni´ ar ty sty.

Miej sce wy bie ra my w za le˝ no Êci od mo˝ li wo Êci i po trzeb.

Pra cow nia szkol na

Jej at mos fe ra i wy po sa e nie wp∏y wa nie wàt pli wie na roz bu dze nie za in te re so waƒi ak tyw no Êci uczniów. Z do Êwiad cze nia jed nak wie my, ˝e w ta kiej pra cow ni za zwy czajod by wa jà si´ rów nie˝ in ne za j´ cia, wo bec cze go jest wy po sa o na stan dar do wo.

Znacz nie u∏a twià or ga ni za cj´ za j´ç:– zlew z bie à cà wo dà na miej scu,– szaf ka wy ∏àcz nie na ma te ria ∏y pla stycz ne,– po jem ni ki na wo d´ ma ∏e i wi´k sze, – fo lia do za bez pie cze nia ∏a wek,– pod k∏ad ki z gru bej tek tu ry,– no y ce, – p´dz le, far by, kred ki, kle je oraz pa pier – te ma te ria ∏y i przy bo ry przy da jà si´ cz´ -

sto ja ko po go to wie pla stycz ne.


31IV. Metody i formy pracy

Pra cow ni´ war to urzà dzaç stop nio wo wspól nie z m∏o dzie à. Mo gà po ja wiç si´w niej:

– re pro duk cje dzieł sztuki opra wio ne w ra my wi szà ce na Êcia nach,– ta bli ce po glà do we (o sty lach w ar chi tek tu rze al bo tech ni kach kul tu ral nych),– bie à ca eks po zy cja prac uczniów, – ewen tu al nie ob raz, gra fi ka lub rzeê ba po da ro wa na szko le przez pro fe sjo nal ne go

ar ty st´ pla sty ka.Me to dy pra cy mo gà przez la ta ewo lu owaç. Wie dza, do Êwiad cze nie oraz in tu icja

pod po wie na uczy cie lo wi lep sze roz wià za nie w za le˝ no Êci od gru py, z któ rà b´ dziepra co wa∏ i mo˝ li wo Êci, ja kie stwa rza szko ∏a. War to za cho waç naj lep sze pra ce uczniów,któ re mo gà byç po moc ne w tej ewa lu acji.

Warsz tat na uczy cie la

W pra cy na uczy cie la pla sty ki po moc ne b´ dà wy daw nic twa ad re so wa ne bez po Êred -nio do nie go, czy li prze wod nik dla na uczy cie la i sce na riu sze lek cji. Mo˝ na si´ do dat -ko wo wspo móc fo lio gra ma mi, któ re u∏a twia jà szcze gó ∏o wà pre zen ta cj´ dzie∏ i zja wiskpla stycz nych, oraz krót ki mi fil ma mi edu ka cyj ny mi na DVD. Po le ca ne sà rów nie˝ pu bli -ka cje fa cho we z za kre su hi sto rii sztu ki, opra co wa nia bio gra ficz ne o wiel kich ar ty stachoraz po pu lar no nau ko we z za kre su sztu ki, czy li s∏ow ni ki, lek sy ko ny oraz in ne, ta kie jakal bu my, wy daw nic twa spe cja li stycz ne o kon kret nych tech ni kach, mul ti me dial ne pro -gra my edu ka cyj ne, fil my o sztu ce.

Po le ca ne jest, zw∏asz cza dla te go eta pu edu ka cji, przy go to wa nie pre zen ta cji mul -ti me dial nej (np. w pro gra mie Po wer Po int) na lek cje do ty czà ce hi sto rii sztu ki, ale rów -nie˝ dzie dzin pla stycz nych i wspó∏ cze snych me diów. Mogà je wykonywaç uczniowiew ramach pracy na lekcji.

Do dat ko wym ele men tem wspo ma ga jà cym mo gà byç kur sy, warsz ta ty, se mi na riai kon fe ren cje or ga ni zo wa ne dla na uczy cie li pla sty ki przez oÊrod ki me to dycz ne, szko ∏yi oÊrod ki kul tu ry.

Na uczy ciel po wi nien orien to waç si´ w ak tu al nych wy da rze niach kul tu ral nych, po -sia daç ugrun to wa nà i wcià˝ od Êwie a nà wie dz´ z hi sto rii sztu ki, aby wska zy waç zwiàz -ki, uczyç war to Êcio wa nie i po ma gaç ro zu mieç m∏o de mu cz∏o wie ko wi sztu k´ wspó∏ -cze snà i sza no waç daw nà.

Rozdział∏ V

Prze wi dy wa ne osià gni´ cia ucznia

Ab sol went gim na zjum po wi nien wy ka zaç si´ umie j´t no Êcià prak tycz ne go wy ko rzy -sta nia wie dzy i do Êwiad czeƒ zdo by tych pod czas lek cji pla sty ki oraz ch´ cià uczest ni -cze nia w wy da rze niach ar ty stycz nych ró˝ ne go ro dza ju.

Tre Êci pro gra mu sà punk tem od nie sie nia do opra co wa nia szcze gó ∏o wych osià gni´çucznia:

1. Kon takt z dzia ∏a mi sztu ki – po mni ki, ga le rie, mu zea.2. Ârod ki wy ra zu pla stycz ne go. Dzia ∏a nia pla stycz ne w ró˝ nych ma te ria ∏ach, tech ni -

kach i for mach.3. Sztu ka lu do wa i zdob nic two cha rak te ry stycz ne dla da ne go re gio nu.4. Ró˝ no rod ne spo so by ko mu ni ko wa nia (ko mu ni ka cja po za wer bal na – j´ zyk prze -

strze ni, ko lo ru i cia ∏a).5. Kra jo braz kul tu ro wy – ana li za i syn te za te go wszyst kie go, co stwo rzy∏ cz∏o wiek

w d∏u go trwa ∏ym pro ce sie roz wo ju cy wi li za cji – zdo by czy za rów no ma te rial nych,jak i du cho wych.

6. Kszta∏ to wa nie oto cze nia i form u˝yt ko wych (funk cjo nal noÊç a es te ty ka).7. Pod sta wo wa wie dza o te atrze i fil mie.

1) Osià gni´ cia wy ni ka jà ce ze zdo by tej wie dzy o sztu ce i kul tu rzeUczeƒ po tra fi:

– wy mie niç i scha rak te ry zo waç dzie dzi ny sztuk pla stycz nych– wy mie niç i scha rak te ry zo waç Êrod ki eks pre sji pla stycz nej– ana li zo waç dzie ∏a i zja wi ska ar ty stycz ne– po rów ny waç i war to Êcio waç dzie ∏a i zja wi ska ar ty stycz ne– oma wiaç przy k∏a dy sztu ki lu do wej i zdob nic twa cha rak te ry stycz ne go dla da ne go

re gio nu– zro zu mieç j´ zyk prze ka zu sztu ki w ró˝ nych jej prze ja wach– u˝y waç ter mi nów i po j´ç pla stycz nych ze zro zu mie niem– scha rak te ry zo waç ró˝ ne for my ak tyw no Êci kul tu ral nej– wy mie niç naj wi´k sze osià gni´ cia te atral ne i fil mo we– omó wiç dzia ∏a nie wspó∏ cze snych me diówwska zy waç for my kon tak tów ze sztu kà

– zdo by waç sa mo dziel nie in for ma cje i po s∏u gi waç si´ ni mi


33V. Przewidywane osiàgnićia ucznia

2) Osià gni´ cia wy ni ka jà ce z w∏a snej ak tyw no Êci pla stycz nejUczeƒ po tra fi:

– pre zen to waç i obro niç twór czoÊç w∏a snà– pla no waç re ali za cj´ za da nia– do braç ma te ria ∏y, tech ni k´ i spo sób do za mie rzo ne go za da nia– wy ko rzy staç mo˝ li wo Êci p∏y nà ce z u˝y tej tech ni ki– do braç Êrod ki wy ra zu pla stycz ne go do przed sta wie nia pro ble mu– mo bi li zo waç si´ w pra cy, fi na li zo waç jà– wspó∏ pra co waç w gru pie– sza no waç pra c´ w∏a snà i in nych– eko no micz nie wy ko rzy sty waç czas i ma te ria ∏y– po szu ki waç ory gi nal ne go roz wià za nia, po tra fi po rzu ciç sche mat– sto so waç pod sta wo we za sa dy es te ty ki w ˝y ciu co dzien nym– wy ko ny waç szki ce z na tu ry, stu dia ry sun ko we, pro jek ty form u˝yt ko wych, na pi sy

i zna ki gra ficz ne– po s∏u gi waç si´ tech ni kà kom pu te ro wà w ce lu przy go to wa nia pre zen ta cji, pro jek -

tów, po ka zów na za da ny te mat– pa no waç nad pro ce sem twór czym, do sto so waç si´ do re gu∏ okre Êlo nych po sta -

wio nym pro ble mem, ∏à czyç przy pa dek z kon tro là, eks pre sj´ twór czà z pod po rzàd -ko wa niem si´ za ∏o o nym ogra ni cze niom

– dbaç o es te tycz ny wy glàd w∏a sny i oto cze nia– sto so waç za sa dy BHP

Rozdział∏ VI

Oce na osià gni´ç ucznia

Uczeƒ ma pra wo znaç wy ma ga nia na uczy cie la wy ni ka jà ce z re ali zo wa ne go pro gra -mu oraz za sa dy oce nia nia, któ re go do ty czà. Dla na uczy cie la opra co wa nie tych za sad,a zw∏asz cza ich za sto so wa nie, jest kwe stià od po wie dzial no Êci, po nie wa˝ uwzgl´d nia -jàc trud no Êci okre su doj rze wa nia i spe cy fi k´ przed mio tu oce na po win na byç ra czejza ch´ tà ni˝ ele men tem eg ze kwo wa nia wie dzy. W oce nie çwi czeƒ prak tycz nych niemo˝ na oce niaç wy ∏àcz nie zdol no Êci pla stycz nych. Pod sta wo wym kry te rium oce nyuczniów po win no byç za an ga o wa nie i wy si ∏ek w∏o o ny w re ali za cj´ za da nia, a tak epo dej Êcie do te ma tu, przy czym na le y mieç Êwia do moÊç, ˝e po ziom umie j´t no Êcipla stycz nych i wie dzy o sztu ce mo e byç bar dzo zró˝ ni co wa ny. Uzdol nie nia pla stycz -ne i wie dza nie za wsze mu szà si´ po kry waç. In dy wi du al ne po dej Êcie do ka˝ de goucznia po win no zmo ty wo waç go do dal szych po szu ki waç twór czych i jest wa run kiemrze tel no Êci po zwa la jà cej do sto so waç me to dy oce nia nia do mo˝ li wo Êci ucznia.

Oce na jest in for ma cjà dla ucznia, ro dzi ców oraz na uczy cie li in nych przed mio tówo osià gni´ ciach, trud no Êciach, jak rów nie˝ wy jàt ko wych uzdol nie niach m∏o de go cz∏o -wie ka. Jest rów nie˝ wska zów kà do dal szej pra cy dla na uczy cie la pro wa dzà ce go przed -miot. Po win na byç jaw na, opar ta na ja snych, zro zu mia ∏ych dla m∏o dzie y kry te riach,z mo˝ li wo Êcià po pra wy, je Êli uczeƒ wy ra zi ta kà ocho t´.

Na lek cji pla sty ki oce nie bie à cej pod le ga:– przy go to wa nie do lek cji,– ak tyw ne uczest nic two w za j´ ciach,– zdol noÊç ana li zy i syn te zy pro ble mów,– umie j´t noÊç wspó∏ pra cy w gru pie,– sa mo dziel ne, twór cze roz wià zy wa nie pro ble mów,

Oce nie pod le ga jà na st´ pu jà ce for my pra cy ucznia:– wy po wie dzi ust ne,– pra ce pi sem ne (re fe ra ty, te sty),– prak tycz ne çwi cze nia pla stycz ne,– udzia∏ w kon kur sach pla stycz nych,– za da nia po nad pro gra mo we wy ni ka jà ce z za in te re so waƒ i zdol no Êci ucznia,– ak tyw ne uczest nic two w ˝y ciu szko ∏y i Êro do wi ska (opra wa pla stycz na uro czy sto -

Êci, or ga ni zo wa nie wy staw, in nych wy da rzeƒ o cha rak te rze ar ty stycz nym).


35VI. Ocena osiàgni´ç ucznia

Oce na prac pla stycz nych jest naj trud niej szà kwe stià. W zwiàz ku z tym na le y zwró -ciç na nià szcze gól nà uwa g´.

Oce nie pod le ga jà na st´ pu jà ce ele men ty pra cy:– traf noÊç do bo ru Êrod ków eks pre sji pla stycz nej do po sta wio ne go pro ble mu/za da -

ne go te ma tu,– umie j´t ne wy ko rzy sta nie/kom po zy cja na p∏asz czyê nie i w prze strze ni (za sto so wa -

nie barw, to na cja, kon trast, pla ma ja ko for ma wy ra zu eks pre sji, fak tu ra – po szu -ki wa nia w ró˝ nych ma te ria ∏ach, kon trast fak tur, po praw noÊç za sto so wa nia per -spek ty wy),

– wy raz ogól ny (in wen cja twór cza),– sta ran ne wy ko na nie.

Oce n´ pra cy pla stycz nej po win na po prze dzaç pre cy zyj na, zwi´ z∏a ko rek ta na uczy -cie la, po zwa la jà ca uczniom za uwa yç i na zwaç wa lo ry oma wia nej pra cy. Po zwo li toprzy swo iç im ter mi no lo gi´ pla stycz nà, któ rà sa mi b´ dà si´ po s∏u gi waç oraz po znaçza sa dy oce nia nia prac pla stycz nych.

W oce nie wie dzy o sztu ce na le y wziàç pod uwa g´:– wa lo ry j´ zy ko we i ade kwat ne u˝y wa nie ter mi no lo gii pla stycz nej w wy po wie dziach

ust nych i pi sem nych,– osa dze nie dzie ∏a w kon tek Êcie kul tu ro wym,– umie j´t noÊç do strze e nie uwa run ko waƒ ma jà cych wp∏yw na twór ców, – zna jo moÊç dzie∏ i ich twór ców, za gad nieƒ zgod no Êci sztu ki (umie j´t noÊç od po -

wie dzi na kon kret ne py ta nia), – umie j´t noÊç ana li zy i syn te zy pro ble mów,– traf noÊç ar gu men tów w obro nie swo jej oce ny do ty czà cej dzie ∏a, kie run ku lub

pro ble mu,– umie j´t noÊç roz wi ni´ cia po sta wio ne go pro ble mu lub te ma tu,– ra doÊç z od kry wa nia ta jem ni cy, nie wy mier nej war to Êci za war tej w dzie ∏ach daw -

nych i wspó∏ cze snych.

Oce ny Êródroczne i ocena rocz na pod su mo wujà pra c´ ucznia na lek cjach pla sty kii wy ni ka z przed mio to we go i we wnàtrz sz kol ne go sys te mu oce nia nia.

Zgod nie ze ska là cy fro wà 1–6 sto su je si´ na st´ pu jà ce ich od po wied ni ki i skró ty:– sto pieƒ ce lu jà cy – 6 (cel.) – sto pieƒ bar dzo do bry – 5 (bdb.)– sto pieƒ do bry – 4 (db.)– sto pieƒ do sta tecz ny – 3 (dst.)– sto pieƒ do pusz cza jà cy – 2 (dop.)– sto pieƒ nie do sta tecz na – 1 (ndst.)

Do pusz cza si´ sto so wa nie stop ni ze zna kiem „+“ i „–“, zw∏asz cza w oce nach bie à -cych. Wy ma ga nia na po szcze gól ne oce ny szkol ne po win ny byç opra co wa ne i po da neuczniom do wia do mo Êci na po czàt ku ro ku szkol ne go, a po przez sys te ma tycz ne oce -nia nie w cià gu ro ku po twier dza nie, wów czas uczeƒ wi dzi prak tycz ne ich za sto so wa nie.

Oto przy k∏a do we ze sta wie nie kry te riów ocen se me stral nych i rocz nych:

Oce na ce lu jà ca:Uczeƒ opa no wa∏ wie dz´ i umie j´t no Êci prze wi dzia ne na oce n´ bar dzo do brà, a po -

za tym:– po sia da imponujàcy za sób wie dzy i wysoki poziom umie j´t no Êci,– uczest ni czy∏ w kon kur sach pla stycz nych,– wy ko rzy sty wa∏ wie dz´ pla stycz nà i umie j´t no Êci w no wych sy tu acjach po znaw -

czych,– pra co wa∏ sys te ma tycz nie, za wsze by∏ przy go to wa ny i ak tyw ny na lek cjach, wy ko -

rzy sty wa∏ do dat ko we za da nia wy kra cza jà ce po za obo wiàz ko we czyn no Êci lek cyj -ne,

– wi daç je go pa sj´ w roz wi ja niu swo ich za in te re so waƒ.

Oce na bar dzo do bra:Uczeƒ opa no wa∏ wie dz´ i umie j´t noÊç w pe∏ nym za kre sie tre Êci okre Êlo nych pro gra -

mem:

– po sia da wie dz´ uzy ska nà w wy ni ku roz wi ja nia za in te re so waƒ pod mio tem i umie -j´t noÊç za sto so wa nia jej w swo jej pra cy twór czej,

– ak tyw nie pra co wa∏ in dy wi du al nie i ze spo ∏o wo,– uczest ni czy∏ w kon kur sach przed mio to wych,– sto so wa∏ swo jà wie dz´ w no wych sy tu acjach po znaw czych,– do bro wol nie wy ko rzy sty wa∏ pra ce zwià za ne ze zdo by wa niem i z za sto so wa niem

wie dzy i umie j´t no Êci.

Oce na do bra:Uczeƒ opa no wa∏ tre Êci naj wa˝ niej sze w struk tu rze przed mio tu:– wy ka za∏ si´ umie j´t no Êcià za sto so wa nia wia do mo Êci w sy tu acjach ty po wych, we -

d∏ug wzo rów i sche ma tów z lek cji i pod rćz ni ków,– jest ak tyw ny na lek cjach i za do wa la jà co wy ko nu je za da nia zwià za ne z pro ce sem

lek cyj nym,– cza sa mi po dej mu je do dat ko we za da nia pla stycz ne.

Oce na do sta tecz na:Uczeƒ opa no wa∏ wia do mo Êci i umie j´t no Êci na po zio mie nie prze kra cza jà cym wy -

ma gaƒ okre Êlo nych w pod sta wie pro gra mo wej:– wy ka zy wa∏ si´ nie wiel kà ak tyw no Êcià na lek cjach, cz´ sto by∏ nie przy go to wa ny,– çwi cze nia pla stycz ne wy ko ny wa∏ nie sta ran nie, nie wiel kim na k∏a dem pra cy.

Oce na do pusz cza jà ca:Uczeƒ opa no wa∏ za kres wie dzy i umie j´t no Êci w ni k∏ym za kre sie, nie prze kre Êla to

jed nak je go szan sy na uzy ska nie pod sta wo wej wie dzy z przed mio tu w cià gu dal szejna uki. Po za tym:

– nie by∏ ak tyw ny na lek cji,– nie dba le wy ko rzy sty wa∏ pra ce pla stycz ne,– wy ra a ch´ç po pra wy.Oce na nie do sta tecz na:


37VI. Ocena osiàgni´ç ucznia

Uczeƒ nie opa no wa∏ za kre su wia do mo Êci i umie j´t no Êci prze wi dzia nych w pod sta -wach pro gra mo wych. Po za tym:

– osten ta cyj nie wy ra a lek ce wa à cy sto su nek do przed mio tu, na uczy cie la lub ko le -gów,

– prze szka dza w pro wa dze niu lek cji,– od ma wia wy ko ny wa nia za daƒ prak tycz nych i teo re tycz nych,– nie wy ka zu je ch´ ci po pra wy, wić nie ro ku je na dziei na uzy ska nie pod sta wo wej

wie dzy z da ne go przed mio tu w cià gu dal szej na uki.

Oce nia nie uczniów ze szcze gól ny mi po trze ba mi edu ka cyj ny mi

Na pod sta wie pi sem nej opi nii po rad ni spe cja li stycz nej (psy cho lo gicz no -pe da go -gicz nej lub in nej) na uczy ciel ma obo wià zek ob ni yç wy ma ga nia edu ka cyj ne w sto sun -ku do ucznia, u któ re go stwier dzo no de fi cy ty roz wo jo we, unie mo˝ li wia jà ce mu spro -sta nie wy ma ga niom edu ka cyj nym lub spra wia jà trud no Êci w ucze niu si´. Wów czas na -uczy ciel jest zo bo wià za ny opra co waç i po daç ucznio wi no wy za kres tre Êci pro gra mo -wych i kry te riów oce ny do sto so wa nych do je go in dy wi du al nych pre dys po zy cji. Wie -dza i do Êwiad cze nie na uczy cie la pod po wie dzà mu, ja kie me to dy wy braç, aby wa lo ryprzed mio tu przy nio s∏y po zy tyw ne efek ty psy cho te ra peu tycz ne. Dla te go na le y byçcier pli wym i do cie kli wym. Nie jed no krot nie war to po zwo liç na skoƒ cze nie pra cy w do -mu, zwra ca jàc przy tym uwa g´ na sa mo dziel noÊç, co b´ dzie mia ∏o du e zna cze nie dlanie go rów nie˝ w dal szym ˝y ciu.

Do uczniów wy ma ga jà cych szcze gól nej uwa gi na le y rów nie˝ m∏o dzie˝ wy -bit nie uzdol nio na. W tym przy pad ku sty mu la cja oce na mi jest mniej wa˝ na, wa˝ niej -sza wy da je si´ uwa ga i do dat ko wo po Êwi´ co ny czas. Ta ki uczeƒ po trze bu je, aby wska -zy waç mu no we mo˝ li wo Êci, wy ja Êniaç wi´ cej i do g∏´b niej, sta wiaç przed nim no weza da nia. Roz po zna nie ty pu je go ak tyw no Êci: s∏u cho wej, wzro ko wej czy czu cio wej (kie -dy dzia ∏a nia i emo cjo nal ne za an ga o wa nie wp∏y wa na za pa mi´ ty wa nie) po zwo li ukie -run ko waç ucznia. Naj wa˝ niej sze, aby po móc mu bu do waç po czu cie war to Êci po przezpo ka za nie je go mo˝ li wo Êci oto cze niu; wy sta wy, kon kur sy, pra ce na rzecz szko ∏y i spo -∏ecz no Êci lo kal nej.

Uwa gi koƒ co we

M∏o dzie˝ gim na zjal na jest cie ka wa ˝y cia w ró˝ nych jej aspek tach. Owa cie ka woÊçprzy bie ra za zwy czaj ak tyw ne for my, naj ch´t niej uczest ni cze nia nie tyl ko w wy da rze -niach ar ty stycz nych w ro dzin nej miej sco wo Êci i po za nià.

Ro là na uczy cie la jest rów nie˝ wska zy waç dro gi roz wo ju, po ma gaç w wy bo rachi war to Êcio wa niu sze ro kiej ga my ró˝ no rod nych za j´ç i pro po zy cji, z któ rych jed ne roz -bu dza jà za in te re so wa nia i za mi ∏o wa nia, in ne mo gà byç êró d∏em al ter na tyw ne go po -dej Êcia do ˝y cia, prze j´ cia fi lo zo fii sub kul tur, cza sem nie bez piecz nych dla na sto lat kówpo szu ku jà cych swo je go spo so bu na ˝y cie. Na to miast kie dy punk tem wyj Êcia jest two -rze nie naj bli˝ sze go oto cze nia, w do mu, szko le, miej sco wo Êci – m∏o dy cz∏o wiek sta jesi´ od po wie dzial ny, a je go re ali za cje wy ko rzy stu jà ce w prak ty ce zdo by tà wie dz´, po -wo du jà do war to Êcio wa nie i okre Êle nie w∏a snej to˝ sa mo Êci.

W∏a Ênie uczu cie nie do war to Êcio wa nia, idà ce w pa rze z osa mot nie niem by wa cz´ -sto przy czy nà trud no Êci wy cho waw czych z m∏o dzie à. Pla sty ka jest przed mio tem,któ ry ma szan se te trud no Êci po ko naç. Znów po wra ca my do zna nej praw dy o ko -niecz no Êci in dy wi du al ne go trak to wa nia uczniów, bo w ta kich przy pad kach przy no si toza ska ku jà co po zy tyw ne efek ty. Ta kie go po dej Êcia wy ma ga szcze gól nie m∏o dzie˝ z de -fi cy ta mi i dys funk cja mi, któ ra po sia da spe cjal ne za le ce nia le kar skie, psy cho lo gicz nei pe da go gicz ne. W ta kich przy pad kach, po kon sul ta cji z psy cho lo giem i pe da go giem,na uczy ciel jest zo bo wià za ny opra co waç in dy wi du al ny pro gram o ob ni o nych czy spe -cjal nych wy ma ga niach dla ka˝ de go ucznia.

Wy zwo le nie ch´ ci eks pre sji za po mo cà Êrod ków ar ty stycz nych jest cz´ sto êró d∏empo zna nia l´ ków, pra gnieƒ, ma rzeƒ, in nych po zy tyw nych i ne ga tyw nych emo cji, o któ -rych m∏o dy cz∏o wiek nie chce, nie mo e lub nie po tra fi po wie dzieç. Dla te go ar te te ra -pia i so cjo te ra pia cz´ sto po s∏u gu jà si´ me to da mi i for ma mi pla stycz ny mi w swo jejpra cy te ra peu tycz nej.

Âwia do moÊç tych mo˝ li wo Êci po win na da waç na uczy cie lo wi pla sty ki po czu cie war -to Êci, a za ra zem od po wie dzial no Êci za kszta∏ to wa nie oso bo wo Êci uczniów.

W szcze gól nych przy pad kach osób uta len to wa nych ta od po wie dzial noÊç jest jesz -cze wi´k sza, ale pie l´ gno wa nie ta len tu jest tru dem op∏a cal nym dla wie lu stron. Na -uczy ciel -kon sul tant, prze wod nik, mo e na wet pierw szy mistrz sta je si´ nie kie dy dlaucznia przy ja cie lem na ca ∏e ˝y cie.

Dzi´ ki po mo cy i za an ga o wa niu swo je go na uczy cie la uczeƒ ma szan s´ pod jàç w∏a -Êci we ˝y cio we wy bo ry.


39Notatki

40 Notatki

Documents

001-0xx YGPLX body fileProgram nauczania do nowej podstawy programowej (Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23.12.2008 r.) skonsultowany i pozy-tywnie zaopiniowany przez: