انفورماتيک سالمت و زيست پزشکی مجله

مرکز تحقيقات انفورماتيک پزشکی

4331، 431-411 ص. دوم شماره سومدوره

یمطالعه مرور کی: ه خدمات سالمت روانئدر ارا لیموبا یهاشنیکینقش اپل

3پورطالب رضایعل، 2یمظاهر یعلمحمد، *1لویبرجعل هیسم

01/4/59: دریافت مقاله :59/6/59پذیرش مقاله

:انفورماتیک سالمت و زیست . مجلهیمطالعه مرور کی: در ارائه خدمات سالمت روان لیموبا یهاشنیکینقش اپل. رضایعل پور، طالبیمحمدعل ی، مظاهرهیسم لویبرجعل ارجاع

.035-044 (:5)3؛ 9035 پزشکی

رانیا تهران، ،یبهشت دیدانشگاه شه ،یتیو علوم ترب ینشکده روانشناسدا ،یروانشناس یدکتر پژوهشگر پسا .0

رانیا تهران، ،یبهشت دیدانشگاه شه ،یتیو علوم ترب یدانشکده روانشناس ،یگروه روانشناس استاد، ،ینیبال یروانشناس یدکترا. 5

دانشگاه شهید بهشتی، تهران، پژوهشکده فضای مجازی،ریاست و مهندسی و علوم کامپیوتر دانشکده یوتر،گروه مهندسی کامپ دانشیار، تصویری، پردازش گرایش الکترونیک دکترای. 3

.ایران

یبهشت دیدانشگاه شه ،یتیو علوم ترب یدانشکده روانشناس تهران، ولنجک، ل:ئونویسنده مس *

150 -15055515369 :تماس شماره Email:s_borjalilu@sbu.ac.ir

مقاله مروری

ها در جهان شنیکیهوشمند و اپل یهایاست. رشد گوش دهیارائه امکانات سالمت را توسعه بخش نینو یهایگسترش تکنولوژ مقدمه:

بر یسالمت روان مبتن یکاربرد یهابرنامه یداده است. هدف از مطالعه حاضر معرف شیبه خدمات سالمت روان را افزا یسطح دسترس شواهد است.

SID،Iran Medex،Magiranداخل و خارج از کشور یکیاست. منابع الکترون یپژوهش مرور کیمطالعه حاضر روش:

Scopus،Science Direct ،Google Scholar ،Psycinfo ،Pubmed مورد جستجو قرار گرفت. یزمان تیبا اعمال محدود

-یحاضر در حوزه روان یهاشنیکی. اپلهمخوانی داشتمورد نظر یهایژگیمقاله با و 24 که شد افتی دهیچک 3246در مجموع :نتایج

جیارائه خدمات دارند. نتا یشناختاختالالت روان زیمختلف سالمت روان و ن یهادر حوزه یاجتماع تیمداخله و ارائه حما ،یابیارز ،یآموزش رفتار بود. رییسالمت و تغ یهالفهؤسالمت روان در جهت ارتقاء م یهاشنیکیاپل یاثربخش دیؤانجام شده م یهاپژوهش

یشناخت یستیاند و موجب ارتقاء بهزبه خدمات روان را باال برده یسالمت روان دسترس با موضوع لیموبا یهاشنیکیاپل گيري:نتيجه

مالحظات نهیزم نی. در اردیقرار گ ژهیدر حوزه سالمت روان مورد توجه و لیموبا یهاشنیکیو توسعه اپل یطراح دیرو با نیاند. از اشده کید باشد.أتارائه خدمات سالمت روان مورد یها برااستفاده از آنو یدر طراح دیاست که با ینکات تاطالعا تیو امن یاخالق

ناسالمت رو ل،یموبا شنیکیهوشمند، اپل یگوش ،یکیسالمت الکترون ها:كليد واژه

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 311

مقدمه بودون یهوا یو تکنولووژ نترنتیآسان و گسترده به ا یدسترس

ریثأرا تحوت تو یو مراقبتو یبهداشوت یهوا ستمیامروزه س میسارتبووواز از راه دور و . [2] تشووو رف خوووود قووورار داده اسووو

یبهداشت یهاها در مراقبتو کاربرد آن یاشبکه یهایتکنولوژشوده E-Health یکو یسوالمت الکترون یریو گشکلمنجر به

وجوب ارائوه دانوش و مهوارت م یکو ی. سوالمت الکترون [4]استبوا یبوه مراقبوت سوالمت یعموم مردم، دسترسو یمراقبت برا

یهوا نوه یدر هز ییجوخوب فارغ از زمان و مکان، صرفه تیفیک یکاهش زمان انتظار بورا ماران،یب یدرمان و بازتوان-یریش یپ

یهوا عالئم و نشوانه عیگزارش سر ،یصیتشخ ،یرمانخدمات د . [6]است شده یماریب یکو یمحور، مراقبت سالمت روان الکترون یتکنولوژ طیمح در

E-Mental Health Care سالمت روان است. دیمفهوم جدو یواسوطه تکنولووژ هارائه خدمات بهداشت روان ب یکیالکترون

حوفف یبورا یمختلف ابوزار هایی. تکنولوژ[2] است نترنتیا. [5] در ارائه خدمات مراقبوت سوالمت روان هسوتند تیمحدود

ارائه خدمات سالمت روان یبرا نینو هاییاستفاده از تکنولوژکوه [3] اسوت امیو و قابل دسترس در تمام ا ریپفآسان، انعطاف

درموانجو و درموان ر را فوراهم انیو م هیفرصت تعامول دو سوو نقوش فعوال درموانجو در جواد یا یمناسب برا نهیو زم سازدیم . آوردیدرمان را فراهم م ندیآفرعبوارت یکو یارائه خودمات سوالمت روان الکترون طهیح چهار

و [9] مداخلوه [8] یابیو کنترل و ارز [7] است از: ارائه اطالعات نیو شوده در ا جادیا یهاتیاز ظرف یکی. [21] یاجتماع تیحما

،یریشو یاخوتالالت، پ ییشناسوا نهیحوزه ارائه اطالعات در زم بیو ترت نی. بداست نهیزم نیدر ا ازیمورد ن یهاآموزشدرمان و

یبوه آسوان Psychoeducation یآموزشو -یمداخالت روانو و یروانو طیاز شورا یابیو و خود ارز ی. خود کنترلردیپفیانجام م

از مووارد موورد توجوه در یواقع طیکاربر در شرا لهیبه وس یخلق ندر خودمات سوالمت روا یاجتمواع تیو حوزه اسوت. حما نیا

چوت و اسوتفاده از یهادر اتاق یشامل بحث گروه یکیالکترونسوالمت یایموضوع است. از مزا نیا یبرا یاجتماع هایشبکه

رایو ز امکان ناشوناس بوودن درموانجو اسوت، ،یکیروان الکترونافوراد اسوتفاده از خودمات سوالمت روان بوه علوت یبرخ یبرا

نقواز قووت ور ی. از د[22]برچسب خوردن با ترس همراه است-Self یتیری، خووود موودhelp-Self یاریووموضوووع خود نیووا

management دشووار اسوت طیافراد در شرا یسازو توانمند [24] .

سوالمت روان بوه نهیرا در زم ییهاآموزش نینو یهایتکنولوژ هوای برناموه ور یاز د .دهنود یکاربران قورار مو اریدر اخت یآسان

سوالمت روان موداخالت خودمات ارائوه یمحور برا یتکنولوژ یراکوتوواه بوو امیووپ هووایمحووور، برنامووه نترنووتیا درمووانیروانرانس جهوت کنفو دئویو از مراجعوان و و یاجتمواع هوای تیحما .[26] است یشناختدرمان و بهبود اختالالت روان ،یریش یپاز یکو ی، Mobile Health Careسوالمت هموراه مراقبت

اسوت. مراقبوت E-Healthمورد توجوه در مباحوث یهاحوزهتلفن یهای، ارائه خدمات سالمت به واسطه گوشسالمت همراه

-Mیایوو. از مزا[22] سووتا هوواآن یو برنامووه کوواربرد لیووموبا

Health قابول یهوا درموان افوت یدر یافراد بورا یسازتوانمندعالئوم، ییحفو مشوارکت افوراد در کنتورل، شناسوا ،دسترس

.[25] است یزشیان تیو حما یفرد هایدرمان و ارائه بازخوردهوشومند لیو موبا یهوا یبا گسترش و توسعه استفاده از گوشو به عنوان لیاستفاده از موبا 4141شود که تا سال یم ینیبشیپ

و دیو از خدمات مختلف بوه شومار آ یریگبهره یبرا یابزار اصل، Smartphoneهوشومند یهالیموبااکنون هم بیترت نیبد. در [23]انود شدهارائه خدمات سالمت شناخته یاز ابزارها یکیموورد توجوه Mobile App لیموبا یهاشنیکیراستا، اپل نیا

یابزارهوا یبرا هستند که ییهابرنامه لیموبا شنیکیهستند. اپل یهوا طراحو هوشومند و تبلوت هاییهمچون گوش یکیالکترون

یبورا لیو موبا هوای شون یکیمصارف اپل نیترمهم. [8] شوندیمموداخالت هیو : تهاز اسوت ارائه خودمات سوالمت روان عبوارت

درمووانجو و درمووان ر، انیووارتقوواء ارتبوواز م ،یآموزشوو-روان .[27] یو توانمندساز یلیتکم یهامراقبت ،یخودکنترل

شون یکیاپل یریکوارگ ه مختلف نشان داده است که ب مطالعات ایگسوترده فیبر ط ،در ارائه خدمات سالمت روان لیموبا یها

،یاضوطراب و اسوترس، اخوتالالت افسوردگ ریاز مشکالت نظ جنتوای . [28] انود ثر بووده ؤمو یشیو روان پر یاضطراب ،یدوقطب

بوا اخوتالالت مواران یکوه اللوب ب تها نشان داده اسو پژوهش یهوا لیو موبا هوای شون یکیبه استفاده از اپل لیتما ،یشیپرروان

. [27 ،29] کنتوورل سووالمت روان خووود دارنوود یهوشوومند بووراانود، شوده یهوشمند طراح یهالیموبا یکه برا یهایشنیکیاپل

کنندیم جادیجلسات ا یدرمان ر پس از برگزار یرا برا یفرصتالزم را یهوا یادآوریو ( SMSکوتواه یهوا امیکه به واسطه پ

ختوه یمورد نظور بران فیام تکالانج یانجام دهند و افراد را برا یهوا بوه مراقبوت یدسترس تیمحدود بیترت نی. بد[27]سازند

. [41] سازدیسالمت روان را مرتفع م

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

دوم ، شماره سومدوره ، 3131 تابستان مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی

311 144-132 ):2(3; 2016 icsInformat Biomedical and Health of Journal

یهوا شون یکینقش اپل یبررس رامونیانجام شده پ یجستجوها نشوان یمطالعات مورور وهیارتقاء سالمت روان به شدر لیموبا

ن اشوته نشوده اسوت و نوه یزم نیدر ا یمقاله فارس چیداد که ه ک،یسوتمات یمرور س وهیبه ش [42]و همکاران Donker همطالع

اموه ارائوه برن یهوشومند بورا یهوا ینقش گوشو یجهت بررساز مطالعوات یکو ی ینیبوال ییسالمت روان در مطالعات کارآزموا

نیو ا یواژه جستجو بورا دینادر در خارج از کشور بوده است. کلو اختالالت سالمت روان در بوازه لیموبا یهاشنیکیمطالعه اپل

8مطالعوه متمرکوز بور تیو بود که در نها 4118 -4126 یزمانهوا شون یکیکوه اسوتفاده از اپل دنشان دا جیمقاله انجام شد و نتا

اسووترس، اضووطراب و ،یمنجوور بووه کوواهش معنووادار افسووردگ بوا یضورورت مطالعوه مورور رونیازاشود. یمواد م سوءمصرف

اسوت دهیحوزه به انتشار رس نیدر ا راًیکه اخ یاستفاده از مقاالت لیو موبا یتکنولوژ یسازمان بهداشت جهان ییود دارد. از سووج

. در [44] دانود یسوالمت مو عرضوه خودمات یبورا یلیرا پتانسدر حوزه سالمت یموجود در سازمان بهداشت جهان یهاگزارش

یخود مراقبت یهامهارت 4141تا 4124روان مقرر است از سال نیلفا در ا .[46] ابدیرواج لیموبا یاستفاده از تکنولوژ لهیبه وس

همچوون نینوو یهایاست که ابزارها و تکنولوژ یضرور انیم هوای شون یکیآن همچوون اپل یهوشمند و ابزارهوا یهالیموباو ییئوه خوودمات سوالمت روان موورد شناسووا اار یبورا لیو موبا

یشود. لفا هدف از مطالعه حاضور معرفو یها معرفآن یاثربخشهوا در آن یثربخشو ا یو بررسو لیو موبا یهاشنیکیاز اپل یبرخ

.و بهداشت روان است یشناسحوزه روان

روش اهیاز جستجو در پا یمرور پژوهش حاضر به شیوهانجام یبرا SID ،Iran Medex ،Magiran،Scopus یاطالعات یها

Science Direct ،Google Scholar، Psycinfo

Pubmed همچوون یاز مجوالت تخصصو یاستفاده شد. برخCyber Technology, Behavior and Social

Networking, Journal of Medical Internet

Research قرار گرفتند. یمورد بررس تکبهتکبه صورت ل،یموبا شنیکیمورد استفاده در جستجو شامل اپل یدیکل کلمات

،یرفتوار -یدرموان شوناخت ،یخلو و خوو ،یاسترس، افسردگ جسوتجوی یده زموان بوود. محودو یسوت یدارو و بهز سوءمصرف

یارهوا یمع نیانتخاب شود. بنوابرا 4123تا 4124مقاالت سال بوود. زبوان هشود یمعرف یورود مقاالت قرار گرفتن در بازه زمان

مقاالت دهیعنوان و چک ،اریمع نیمقاالت دوم یسیو ان ل یفارسو اریو مع نیاشاره شده بودنود، سووم یهادواژهیکلکه مناسب با

یها در مجالت معتبر علمو االت و انتشار آنوجود متن کامل مق یورود به مطالعه بوود. بررسو یارهایاز مع رید یکی پژوهشی- تیدر سووا یشووده در مقوواالت انتخوواب یمعرفوو هووایشوونیکیاپل

Google Play For Google Android وApple

iTunes Store ورود مقاالت به مطالعه بود، یارهایاز مع یکی یمورد بررس شنیکید که اپلنانتخاب شو یالتمقا بیترت نیتا بد بوده است. یافراد قابل دسترس یبرادر حووزه لیو موبا شنیکیاپل نهیدر زم یبه زبان فارس یامقاله

یسو یان ل یکو یالکترون یهوا اهینشد. در پا افتیسالمت روان خوروج یارهایشد. مع افتهیمقاله دهیچک 3246زبان اشاره شده

ریو کوه مطالعوات ل یند از مقواالت بود عبارت حاضر یهادهیچکمرتبط با سوالمت ، کامل نبودند تنکه م یمقاالت ،بود یتکنولوژ

ی مقواالت سالمت روان نبودند، نهیها در زمروان نبود و بازده آن شون یکیهوا اپل کوه در آن یمقواالت و نبوود یسیبه زبان ان ل که نیبود حوفف شودند. ،نشده بود یمعرف ملبه صورت کا لیموبا .ندقرار گرفت لیو تحل هیو مورد تجز یمقاله باق 24تعداد بیترت

جینتابوه تیو فعال طوه یها در لالوب موضووعات و ح شنیکیاپل یمعرف

شوود. یمو فیقسمت توصو نیها در اآن یاثر بخش جیهمراه نتا . شودیارائه م 2جدول یمشخصات مطالعات انجام شده ط

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 311

عات انجام شده: مشخصات مطال3جدول

هایافته روش تحقيق ویژگی برنامه موبایل تعداد نمونه پژوهشی اهداف نویسنده

Lane [42] و

همکاران

4122)

خود مدیریتی بهزیستی با کنترل هر روز رفتار به نفر 5 بر بهزیستی BeWellبررسی نقش

صورت خودکار

سطح سالمتی ه بازخورد جهت ارتقاءئارا

افزایش سبک زندگی سالمت محور وصیفیت

افزایش تعامالت روزانه اجتماعی،

بدنی و ال وی خواب هایفعالیت

Reid [45] و

همکاران

4126)

به عنوان mobiletypeبررسی نقش

های سالمت ابزار بالینی و نیز ارائه مراقبت

محور

نفر در 23نفر در گروه آزمایش و 38نفر 222

گروه کنترل(

42-22ا دامنه سنی ب

روزانه همچون میزان مصرف الکل، هایفعالیتارزیابی

رژیم لفایی و فعالیت بدنی. خواب،

و میزان استرس وخوخل بررسی

افزایش درک پزشکان از عملکرد و سالمت بالینی آزمایی کار

روانی و جسمانی بیماران و کمک به

ع تشخیص و برقرار ارتباز با بیماران و ارجا

Ahtinen [43]

(4126و همکاران

Oivaبررسی اثربخشی برنامه کاربردی

های بهزیستی برای آموزش مهارت

های مقابله با استرس ویژه افراد در سن کار در آموزش مهارت سال 61 -21نفر در دامنه سنی 25

تمرین روانی بر اساس رویکرد پفیرش و تعهد 5-8لالب

شبه آزمایشی با

آزمونپسپیش و

وسیلهبهوانمندی مدیریت استرس افزایش ت

در بهسازی خودتمرکز بر روزانه، هایتمرین

تدارک تقویت بیرونی، جایبهیادگیری

خودتبرای پفیرانعطافابزارهای آسان و

املی

Gaggioli

Riva [47] و

4122)

خودوصیف و بررسی اثربخشی برنامه ت

استرس مدیریتی

نفر 64

نفر در گروه 23نفر در گروه آزمایش و 23

کنترل(

میزان استرس دهی گزارش

بیوفیدبک

راهنمایی برای آرام بخشی

آزمایشی با پیش و

پس آزمون

کاهش معنادار استرس با انجام تمرینات

ریلکسیشن

کاهش میزان بران یخت ی

کاهش میزان ضربان قلب

BinDhim

و همکاران [48]

4122)

معرفی اپلیکیشن کنترل افسردگی و

ویژگی کاربران آن

نفر 3189

سال 74-28و دامنه سنی 49با میان ین

کنترل افسردگی بیمار به وسیله خود گزارش دهی، بیوفیدبک

قابل استفاده برای هر دامنه سنی.

مطالعه توصیفی و

مقطعی

33ابزاری برای کنترل افسردگی در میان

شورک

درصد از بزرگساالن تشخیص افسردگی 45

گرفتند.

موجب خود مدیریتی و کنترل و آموزش

سالمت به بزرگساالن

Kuhn [49] و

(4122همکاران

بر PTSD Coachثیر اپلیکیشن أت

های اختالالت استرس پس از نشانه

سانحه

شده ادراک استرس میزان سنجش سال 25نفر با میان ین سنی 25

درمان و سانحه از پس اختالالت هاینشانه آموزش

هاآن

حمایتی هایبرنامه کردن فراهم

ید و رضایت باالیی از آن کاربران آن را مف توصیفی و مقطعی

داشتند.

اختالالت پس از عالئمموجب کاهش

شودیمسانحه در کاربران

یهانشانهموجب مدیریت استرس و

.شودیماختالالت پس از سانحه

Bush [61] و

همکاران

4122)

T2 Moodثیر اپلیکیشن أبررسی ت

Tracker های بر درمان چالش

یشناختروان

ثبت و پی یری روزانه تغییرات خل و خوی نفر 8

خوابی و تشویش در خوابثبت و پی یری بی

ثبت وزن

با آزمایشی شبه

آزمونپس و پیش

بدون گروه کنترل

T2 Mood Trackerاپلیکیشن

آسانکاربری

به اشتراک گفاشتن آسان اطالعات

با درمان ر یشناخترواناختالالت

و دریافت یشناختروانآگاهی از اختالالت

هاآنبازخورد جهت کنترل

Bricker [62] و

همکاران

4122)

بررسی اثربخشی اپلیکیشن

SmartQuit موبایل برای ترک سی ار

نفر 293

جای زینی تصادفی در دو گروه

استفاده SmartQuitگروه اول از اپلیکیشن

Quit Guideکردند و گروه دوم از اپلیکیشن

بهره بردند.

برنامه کاربردی موبایل برای ترک سی ار بر اساس

ی پفیرش و تعهد و برنامه خود کنترلیروش درمان

ارتقاء و حف ان یزه برای ترک سی ار

شخصی برای ترک سی ار یهابرنامهتعیین اهداف و

برای ترک سی ار ییدئوهایواز یامجموعه

Quit Guideنرخ ترک سی ار در گروه بالینی ییآزما کار

SmartQuit 26درصد و در گروه 8

درصد بود

Zeng [64] و

(4122همکاران

ثر در استفاده از ؤعوامل م بینیپیش

برای SmartQuitاپلیکیشن موبایل

ترک سی ار

نفر 97 سال 22با میان ین سنی

هایی همچون افراد با ویژگی توصیفی و پیمایشی برای ترک سی ار استفاده شد. SmartQuitاز اپلیکیشن بیشترین میزان نرخ سطح پایین آموزش

افراد با سطح ورا داشتند ده از سی ار استفاترک شنیکیباال از اپل شدهادراکاسترس

.کنندمیکمتر استفاده اریس

Owen [66] و

(4125 همکاران

PTSD اپلیکیشن ثیرأت بررسی

Coach هاینشانه مدیریت بر

سانحه از پس استرس اختالالت

شده ادراک استرس میزان سنجش نفر 253

درمان و سانحه از پس اختالالت هاینشانه آموزش

هاآن

حمایتی هایبرنامه کردن فراهم

با آزمایشی شبه

آزمونپس و پیش

سطح PTSD Coach اپلیکیشن کاربران .اندکرده تجربه را تروما هاینشانه از باالیی

استفاده از اپلیکیشن حاضر موجب کاهش های استرس شد.نشانه

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

دوم ، شماره سومدوره ، 3131 تابستان مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی

311 144-132 ):2(3; 2016 icsInformat Biomedical and Health of Journal

مشخصات مطالعات انجام شده: 3جدول

Roepke [62] و

همکاران

4125)

بررسی اثربخشی اپلیکیشن

SuperBetter های بر کاهش نشانه

افسردگی

نفر 417

جای زینی تصادفی در دو گروه

SuperBetterگروه اول از اپلیکیشن

استفاده و گروه دوم از برنامه آنالین درمان

رفتاری استفاده کردند -شناختی

ت که هدف از آن اپلیکیشن به صورت بازی طراحی شده اس

آموزش به بیماران، ارتقاء سالمتی بهبود خل و خو و کاهش

استرس است.

یهاشبکهاپلیکیشن حاضر با استفاده از چت روم، فروم و

. کندیماجتماعی فضای حمایتی ایجاد

افرادی که از اپلیکیشن موبایل استفاده بالینی ییآزما کارر در مقایسه با گروه آنالین د کنندیم

و مرحله پی یری نمره افسردگی آزمونپس کمتری را گزارش کردند.

Birney [65] و

(4123ان همکار

ثیر اپلیکیشن أبررسی ت

MoodHacker بر افسردگی

نفر 251

با استفاده از رویکرد افسردگی جهت مقابله با کاربران آموزش

Positive Psychologyروانشناسی مثبت

Interventions درمان شناختی و رفتاری و Therapy

Cognitive And Behavioral

اثر معناداری Mood Hackerناپلیکیش بالینی ییآزما کار

افسردگی دارد. یهانشانهبر

اپلیکیشن با کاهش تفکرات منفی و آگاهی

برای افسردگی موجب یمراقبت خوداز نحوه

کاهش لیبت از کار شد.

یمداخالت درمان

یکیست. ا هاشنیکیاز امکانات اپل یکی یمداخالت درمان انجام PTSD Coach شنیکیه اپلحوز نیدر ا جیرا یهاشیکیاز اپل

-یجهت مداخالت روان یحاضر به عنوان ابزار لیکیشناست. اپ یمورد طراحو Self-Management یتیریو خود مد یآموزش

مواژول آمووزش، 2 یدارا PTSD Coachواقع شوده اسوت. یعالئوم مرضو تیری، مود (Self-assessment یابیخودارز

Symptom management)یاجتمواع تی، حما Social

support ) یآموزشو -یاست. بخش مداخالت روان یریادگیو، . اطالعوات دربواره کنود یمو هیو ته PTSD نهیدر زم یاطالعات

درموان یهاو روش PTSDتوسعه یها و چ ون نشانه وع،یشهوا را از پاسو یامجموعه مارانیب دانش ءارتقا یآن است و برا

-Self یابیوووفوووراهم کووورده اسوووت. بخوووش دوم خوووود ارز

Assessment اسیوواز مق یسووتیاسووت. کووه شووامل چووک ل PTSD Checklist–Civilian version PCL-C )

PTSD یهوا و نشوانه عالئوم اسیو مق نیا لهیاست که به وس

در یزخوردکاربر با اسیمق نیا لی. بعد تکمشودیم یرگیاندازه یموار یب عالئوم دربواره یو اطالعوات عالئمشدت ریجهت تفس

بوا فواصول ینموودار توانود یکاربر م تی. در نهادکنیم افتیدرموجود خود آگاه شوود. تیو از وضع افتیدر یهفت مثالً یزمان

از ایبخوش مجموعوه نیو ست. اا هانشانه تیریبخش سوم مدکنود. یمو هیو ته PTSD هوای مقابله با نشوانه یها را براروش

ارتبواز بوا یو از طر یاجتمواع یهوا تیحما افتیبخش آخر در . [66] دارند PTSDاست که تجربه یراداف

Kuhn تیرضا زانیم یخود جهت بررسو همکاران در مطالعه نفر 25 انیحاضر م شنیکیبودن اپل دیو مف رسانییاریو ادراک شون یکیروزه از اپل 21نشان دادند که پس از استفاده انیاز نظام

حاضر استفاده کورده بودنود شنیکه از اپلک یحاضر اللب افراد دانستند. یم دیخود مف یداشتند و آن را برا تیاحساس رضا

اسوترس تیریحاضر قادر به مد شنیکیاظهار داشتند با اپلها آنپرداختنود یبهتر زمان م تیریبودند. به مد PTSD هایو نشانه

شون یکیکموک شوده بوود. در مجمووع اپل زیها نو به خواب آنرا بواال PTSD نوه یافوراد در زم یتیریخوود مود ییحاضر توانا

.[49] بردیم Mood يو خو خلق

یهوا برنامه ،یشناسها در حوزه روانشنیکیاپل ترینیجرااز یکیکارکرد آن کنترل خل و خو است. ینترمهماست که یکاربرد

T2 Mood Tracker هوا در شنیکیاپل ینترشناختهاز یکی .[63]حوزه هستند نیا

T2 Mood Tracker اسوت کوه توسوط یلیموبا شنیکیاپلشود و بوه افوراد اجوازه یطراحو کیسالمت الکترون یمرکز مل

شون یکی. اپلدهدیرا مخود یخل و خو و حاالت عاطف یری یپ قوت یو در حق کنود یخلو و خوو مو یریگکاربر را قادر به اندازه

و کنود یمو جواد یدر طول زمان را در کاربر ا یمهارت خودکنترلکه مراقبان سوالمت یکسان یبرا یجانیتجارب ه ئه گزارشاار

موورد یکواربران یحاضر بورا شنیکی. اپلکندیهستند را آسان مکوه تجربوه اسوترس پوس از سوانحه، است قرار گرفته یطراح

یدر پ بیترت نیدارند و بد ی، اضطراب و افسردگیضربات مغز هستند. یخل و خو یهانشانه

T2 Mood Tracker مئو هوا و عال نشوانه یریو یشوامل پ اسووترس، ،یمغووز بیآسوو اسووترس پووس از سووانحه، عاتیضووا

اسوت. در DSM-IV اسیو اضطراب بر اسواس مق و یافسردگدر خوواب، شیو تشوو خووابی یافراد به ثبوت بو شنیکیاپل نیا

عالئووم ریدر وزن و سووا رییووتغ وورن،یم یهوواعالئووم و نشووانهبه صورت روزانه نسوبت توانندیکاربران م تی. در نهاپردازندیم

از ثبوت یخوود آگواه شووند و گزارشو یخل و خوو راتییبه تغ Bushکوه ایر مطالعه. د[67] خود را داشته باشند یوخوخل

نفور از 8حاضور بور شون یاپلک یاثربخشو راموون یو همکاران پ

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 311

شون یکیاپل وکه تجربه استرس پس از سانحه داشوتند یانینظامهفتوه اسوتفاده 6توا 4روز و در طوول مودت 21 یحاضر را ط

حاضور را شون یکینشان دادند که کاربران اسوتفاده از اپل کردند،بووده دیو ها مفآن یواهد نشان داد که برادانستند و شیآسان م

زیو ن یخودمات یهوا سیسرو ریسا یاست و استفاده از آن را برا . [61]کردند توصیه

شون یکیاز اپل ور ید یکی زین Mobiletype یکاربرد برنامه شون یکیاسوت. اپل وخوو خل مورد استفاده در حوزه کنترل یها

خل و خو به ثبت استرس و نحوه مقابلوه توریحاضر در کنار مانموفبور شون یکیرو اپل نی. از ا[45] پردازدیم زیافراد با استرس نمسوتقل از ییخوو مشوکالت خلو و یریو یقادر به ثبوت و پ افراد رفتارها و تفکرات خوود بیترت نی. بد[68]درمان ران است بوه [45] و همکواران Reid. کننود یثبت مو یرا در زمان واقع

یبرا Mobiletype لیموبا شنیکیبرنامه اپل یاثربخش یبررس هیاول یهادر مراقبت یمشکالت سالمت روان تیریو مد یابیارز

نفور 38اسوتفاده و یشیاز روش آزما رمنظو نیا یپرداختند. برانفر در گروه کنترل قورار گرفتنود. گوروه 23و شیدر گروه آزما

اسووتفاده Mobiletypeهفتووه از برنامووه 2در طووول شیآزمووامقابلوه، یهوا کردند. برنامه مزبور خل و خوو، اسوترس، سوبک

کنتورل شیو خواب را در گوروه آزموا هیتغف ورزش، یهاتیفعال تیو حما یدرمان- ینکات بهداشت یادآوریشده ادی مهکرد. برناافراد در بیترت نیفراهم کرد. بد شیگروه آزما یرا برا یاجتماع

-Emotional self یجوان یه یه خودآگواه بو شیگوروه آزموا

awareness نشوان داد کوه سوالمت روان در جیو نتا دندرسی .افتی شیکاربران افزا

یافسردگ

یهوا شون یکیاپل یو نحوه مقابله بوا افسوردگ یحوزه افسردگ درهووا فقووط بووه صووورت ندرصوود آ 91وجووود دارد. یمتفوواوت

Interface یآموزشوو-یروانو کورد یانود و بووا رو بووده یو متنو یکارکرد برخو ،یافسردگ ینیبال عالئم یابیاند. ارزشده یطراحموجود یهاشنیکیدرصد از اپل 25است. رید یهاشنیکیاز اپل یریو یهسوتند و پ یافسوردگ عالئوم تیرینحوه مود نهیدر زم همچوون خوواب، یو توجه به عوامل سالمت در زندگ وخوخل از یدارد. برخوو موردتوجووهرا یورزشوو نیو تموور ییلووفا میوورژهسوتند یتیبه عنوان منبع حما یبه صورت متن زیها نشنیکیاپل

تیکاربر حما یبرا نیو آفال نیبه صورت آنال یرونیو از منابع ببوا هودف زیو هوا ن شون یکیاز اپل ور ید ی. برخو کنندیم افتیدر

.[69] اندشده یطراح یو درمان یابیارز ،یآموزش

حوووزه نیوودر ا یکوواربرد یهووابرنامووه ینتوورمهووماز یکووی MoodHacker آموزش کاربران یحاضر برا شنیکیاست. اپل

مثبت یشناسروان کردیبا استفاده از رو یجهت مقابله با افسردگPositive Psychology Interventions و درموووان

Therapy Cognitive And یو رفتوووار یشوووناخت

Behavioral کواربر بوا خوود بیترت نی. بدتشده اس یاحطر یپوردازد. محتووا یروزانوه مو یهوا تیو به کنترل فعال یتیریمدتفکور شیشده است که موجب افزا یطراح یبه نحو شنیکیاپل

یذهون آگواه یرفتارهوا شیو افوزا یکاهش تفکر منفو مثبت،اسوت کوه موجوب ایروزانه به گونه یهانی. انجام تمرشودیم

مقاومت در مواجه بوا شیو افزا یعالئم افسردگ ها،بهبود نشانهبرنامه نیا یآموزش ی. محتوا [66]شود یرو م شیپ یدادهایرو

یمتنو یهوا امیو روزانه و پ یهالیمیا لهیهفته به وس 3در طول وجود شنیکیکه در کتابخانه اپل ییدئوهایها و ومقاله شن،یکیاپل

کواربر ارائوه یاروزانوه کوه بور یهوا لیو می. اشودیم ارائهدارد، ییهوا سازد و راهنمایم ریبرنامه درگ یها را با محتواآن شودیم

ریفراگ ییو با ارائه بازخوردها آوردیرا به صورت مداوم فراهم مهوا، لیمی. ادینمایروزانه م یهاتیخل و فعال یری یرا قادر به پ شیهوا موجوب افوزا و اسوتفاده روزانوه از آن دئوهایمقاالت و و

.[65]شودیافراد م یو رفتار یشناخت یهامهارت Birney بووا هوودف یشوویدر مطالعووه آزما [65] و همکوواران

که یکارکناننفر از MoodHacker ،611 شنیکیاپل یاثربخشنفور 251در سطح متوسط داشتند را انتخواب کردنود. یافسردگ

کردند و در طوول افتیرا در MoodHacker شنیکیها اپلآن یهوا امیو و پ لیو میرا بوه هموراه ا شنیکیاپل یهاهفته برنامه 3وب مراقبووت را یوونفوور از طر 251کردنوود. افووتیدر یادآوریوورا دربواره یاطالعوات نیو نال. افراد به صورت آکردندیم افتیدر

افوت یدر ینحوه مواجه با افسردگ رامونیپ ییو راهنما یافسردگنشوان جیهفته رخ داد. نتا 3 طیگروه نیکردند. برنامه در ایم

را بور یمعنوادار جیوب نتوا بلدر مقا MoodHackerداد که زانیو و م یشوغل یورهداشوت و بهور یافسوردگ مئکاهش عال

ها را کاهش داد. برناموه آن یاسترس شغل انزیاز کار و م بتیلMoodHacker کوار، یرویو ن بوت یل تیموجب بهبوود وضوع

یو از طر یو باعوث بهبوود خوودمراقبت یگر تفکرات منفلیتعد شود. یم یدانش در حوزه افسردگ شیافزا

SuperBetter یاسوت کوه بورا ییهاشنیکیاز اپل رید یکی نیشده است. انجام ا یطراح یبه صورت باز یمقابله با افسردگ

سوالمت روان و ین رش و رفتار برا موجب بهبود دانش، یباز کورد یحاضور بوا رو شون یکی. اپلشودیم یبدن یهاتیانجام فعال

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

دوم ، شماره سومدوره ، 3131 تابستان مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی

311 144-132 ):2(3; 2016 icsInformat Biomedical and Health of Journal

سو کواهش اسوتر وخوو خلو موجوب بهبوود یشناخت درموان بووا اسووتفاده از چووت روم، فووروم و SuperBetter. شووودیموو

Roepkeکند. یم جادیا یتیماارتباطات ح ،یاجتماع یهاشبکه شووونیکیاپل یاثربخشووو یبوووه بررسووو [62] و همکووواران

SuperBetter پرداختنود. یافسوردگ یهوا بر کواهش نشوانه شوونیکیاپل ریثأتوو سووهیبووه مقا شیدر مطالعووه خووو شووانیا

SuperBetter یبر نشان ان افسوردگ نیمداخله آنال وشبا ر در دو ینفور را بوه صوورت تصوادف 417 بیترت نیپرداختند. بد

SuperBetter شون یکیز اپلکردند. گوروه اول ا نی زیگروه جا

یرفتوار -یدرمان شوناخت نیاستفاده و گروه دوم از برنامه آنال نود کنیاستفاده م لیموبا شنیکیکه از اپل یاستفاده کردند. افراد

نمره یری یدر پس آزمون و مرحله پ نیبا گروه آنال سهیدر مقا را گزارش کردند. یکمتر یافسردگ

BinDhim یبررس رامونیدر مطالعه خود پ [48] و همکاران بوور نشووان ان Depression Monitor شوونیکیاپل ریثأتوو

نشوان دادنود کوه کاربران، انیآن م راتیثأت یو بررس یافسردگسال 74-28 یسال در دامنه سن 49 یسن نیان ینفر با م 3189

شون یکیکشوور از اپل 33 انیو در م موار یب یکنترل افسردگ یبرابا استفاده از درصد از بزرگساالن که 45. کنندیحاضر استفاده م

گرفتنوود، اسووتفاده از یافسووردگ صیتشووخ اپلیکیشوون حاضوور. لووفا دسوتن دانیموو یتیریحاضوور را موجوب خووود مود شون یکیاپل

مقابلوه یالزم را برا هایحاضر آموزش شنیکیاز اپل یریگبهره ها فراهم آورده است.آن یبرا یبا افسردگ

استرساست ییهاشنیکیاپل ،یدرمانروانها در حوزه شنیکیاپل رید از

استرس ، زیراشده است یاسترس طراح تیریکه با هدف مداز یکی. [21]یکی از موضوعات مورد توجه در روانشناسی است

oviaاست. oviaاسترس تیریها با هدف مدشنیکیاپلاست و کاربران مورد یروان یستیآموزش بهز یبرا یشنیکیاپل

شنیکی. اپلبرندیمرنج رسهستند که از است یها افرادهدف آنکه است دیعامل اندور ستمیس یحاضر مورد استفاده برا

گرفته قرار یمورد طراح یشناسمتخصصان حوزه روان یلهوسبهو تعهد رشیپف یدرمان کردیمفبور بر اساس رو شنیکیاپلاست.

ACT) Acceptance and Commitment Therapy

شده است. لیول تشکژاز چند ما oviaشده است. یطراحول ژ، ما aware mind یذهن یاریو هوش یول آگاهژما یکی Wise mindاست. یو ذهن آگاه یاریهوش نیتمرتفکرات و رشیکه به آموزش مهارت پف ها استاژولماز رید

شامل Healthy Bodyاشاره دارد. یاحساسات شخص

بیترت نیاست. تا بد شنیلکسیو ر یجسمان یهاآموزش مهارتها از ولژما از کیآموزش داده شود. هر یازموردن یهامهارت

است. شدهیلتشک یصوت نیمتن و تمر 23Ahtinen یو سوودمند رشیپوف یررسو همکاران به ب ovia

الند پرداختند. با توجه بوه ندر دانش اه ف نینفر از شالل 25 انیم یسوت یبهز یهافعال مهارت یریادگیبرنامه بر اساس نیا نکهیا

شوده یطراحروزانه نیو مقابله اثربخش با استرس و تدارک تمر 6 درمجمووع و هجلسو 23 نیان یو م صوورت بوه کاربران است،

از برناموه حاضور اسوتفاده کردنود. کواربران قهیدق 24و ساعت Oiva در زموان رایو دانسوتند. ز یمو یرشپوف قابلرا سودمند و

مقابلوه بوا اسوترس یروزانوه بورا نیتمور شن،یکیاستفاده از اپلافوراد بیو ترت نیو بد آوردیمرا فراهم یبا استرس زندگ یزندگ

ختوه یزم بران ال یهوا آموزش افتیدر یبرا یبه علت خودکنترل .[43] هستند

یاسوترس موورد طراحو تیریبا هدف مد که رید شنیکیاپل اسوت. Positive Technology App ،قورار گرفتوه اسوت

شوده اسوت. سوه یو تبلت طراح لیموبا یحاضر برا شنیکیاپلکواربران یاریو شده کوه موجوب ادی شنیکیلفه حاضر در اپلؤم تیریمقابله با مد یهاو مهارت شنیلکسیفنون ر یریادگی یبرابه دبکیوفیآموزش ب شن،یلکیند از آموزش ربود سترس عبارتا

D اسووترس یو خووودکنترل یری یخووودپ تیووو در نها 6روش، 2D/3Dدر برناموه حاضور توسوط شون یلکیاست. آمووزش ر

بور دبکیو وفی. آموزش بردگییصورت م یمجاز تیو واقع دئویوخوود تیو شود. در نهایاساس کنترل نرخ ضربان قلب انجام م

کنیادراک استرس مان اسیمق لهیبه وس استرس زانیم یری یپ Self-Assessment-Manikin (SAM شود. یانجام م یاثربخشو یبررس رامونیو همکاران پ Gaggioliمطالعه در نفوور از 38در Positive Technology App شوونیکیاپل

حاضور اسوتفاده شون یکیاز اپل قوه یدق 241از شیکه ب یکاربرانکه برنامه اشواره شوده موجوب کواهش سوطح افتندیکردند، در

و یشواد شیافوزا ،یحت و یکاهش بران ،یشناختاسترس روان. کاهش نورخ ضوربان شودیاسترس م تیریمد نیتمر دلفت بع

.[22]حاضر بود شنیکیاستفاده از اپل جیقلب از جمله نتا گاريمصرف مواد و س سوء

ادیسوء مصرف مواد و اعت نهیها در زمشنیکیاز اپل ی رید دسته یمختلفو یهوا یبنود طبقوه اریترک س هایشنیکیهستند. اپل. انود شوده یطراحو یرساناطالع تیها با ماهاز آن یدارد. گروه

کاربر فوراهم یرا برا اریترک س یاطالعات اساس بیترت نبدیبا عملکرد تست سوالمت هاشنیکیاز اپل رید یوه. گرآورندیم

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 313

هوای شون یکاپلی. اندشده یطراح یدرمان -یبهداشت کردیو با روعمول را انجوام نیو هوشومند ا یمفبور با استفاده از سنسوورها

الزم یها هستند که سرگرمیباز شن،یکیاپل ری. نوع ددهندیم. شوواهد [24]آورند یفراهم م اریافراد با هدف ترک س یرا برا

نورخ لیو موبا شون یکیبور اپل مبتنی مداخالت که دهدینشان م .[26] دهدیم شیرا افزا اریترک س

و دور یادار یهوا طیاللب در مح ادیمرتبط با اعت یهامشاوره دهد که ممکن است به استفاده مجدد از یرخ م یزندگ طیاز مح

رییاز تغ تیحما یبرا یهمراه فرصت یهاشود. تلفن یمواد منتهآورد و یبوه وجوود مو یو مکوان یزمان تیرفتار را بدون محدود

دهنود. یارائوه مو روزموره یهاتیرا به صورت فعال ییهامشاوره یفراگرفته شوده بورا یرفتار یهامهارت لیموبا یهاشنیکیاپل

یاجتمواع یهوا تیو به حما یو دسترس کنندیم تیدرمان را تقو یالزم بورا زهیو ان بیو ترت نیآورند. بود یرا فراهم م یتخصص

یراحتو بهدهند که یم به کاربر اجازهآورد و یرا به وجود م رییتغهمچوون یت رحموا عوامول ایو زا و ر، عوامول خطور خل ، رفتوا

بیو خوود را تعق یواری خود یمختلف بورا یهابه گروه یابیدست نوه یدر زم یتکنولووژ هیو آنچه در موداخالت بور پا نیکند. بنابرا

یسووطح دسترسوو -2مووواد مووورد توجووه اسووت سوءمصوورفAccessibility کوواربرد -4و مکووان(، تیوو موقعUsage

هوم زموان و یتعامالت انسان زانیم -6(، شی مدت زمان نماناهمزمان، مقدار تعامالت با درمان ر و مقدار تعامل با همساالن(

. در [22] (ایمداخله ثابت و پو یمورد استفاده برا یمحتوا -2و مختلف یهاکه در پژوهش لیموبا یهاشنیکیاز اپل یادامه برخ

.شودیم یاز آن استفاده شده است، معرف اریترک س یبرا لیموبا شیکیاپل 2211حدود 4126سال از

smartموورد نظور یهاشنیکیاز اپل یکیشده است. یطراح

quit یبرا لیموبا یبرنامه کاربرد نیمفبور اول شنیکیاست. اپل و تعهد رشیپف یدرمان کردیرواست که بر اساس اریترک س(ACT زهیو و ان لیو تما شیبر افزا دیکأو ت طراحی شده است امور از نیو به آن است. که ا یبندیو پا رییتغ رشیپف یافراد برا

شوود. یمو جواد یا یو رفتوار یعواطف ،یشوناخت راتییتغ یطر کیو شده اسوت. لیقسمت تشک نید نظر از چندمور شنیکیاپل

افووراد اسووت و قسوومت دوم زهیووقسوومت مربوووز بووه حفوو ان بیو ترت نیاست. بود اریترک س بهمربوز یشخص یهابرنامه

. نود ینمایخود را مشخص مو یشخص یهاافراد اهداف و برنامه ییهوا مهوارت است که ییوهایدیاز و یمجموعه اقسمت سوم

یریو یپ تیو در نها ،دهدیمارائه اریا ترک سمقابله ب یرا برا یکوه و یدهد تعداد دفعاتیقسمت به کاربر اجازه م نیاست. ا

استفاده نکند را ثبوت اریاست بر خود للبه کند و از س توانسته [ 62] است یخود کنترل یکند و نوع

Bricker یاثربخشوو رامووونیو همکوواران در مطالعووه خووود پ SmartQuit شون یکیاز اپل اریترک س یبرا لیموبا شنیکیاپل

از یشو یبوا اسوتفاده از مطالعوه آزما بیترت نیاستفاده کردند. بددر اریبوار سو 5مواه گفشوته 24 یسال که ط 28 یافراد باال

و بوه ابنفوره انتخو 293کننود، دو گوروه یطول روز استفاده مکردنوود. گووروه اول از نی زیدر دو گووروه جووا یصووورت تصووادف

شوونیکیاسووتفاده و گووروه دوم از اپل SmartQuit شوونیکیاپلQuit Guide شوونیکیاسووتفاده کردنوود. اپل Quit Guide

وان یرا یهوا است که برنامه اریترک س یبرا یبرنامه کاربردعده یبرا یخود دارد و به راحت تیدر وب سا اریترک س یبرا ینشوان داد گروهو جیاست. نتا یاز کاربران قابل دسترس یادیز

در طوول دو نیان یو استفاده کردند به طور م SmartQuit کهاسوتفاده Quit Guideکوه از یو افوراد قهیدق 67ماه هر روز

استفاده کردند و در شنیکیاز اپل قهیدق 25کردند به طور متوسط درصود و Quit Guide، 8 هدر گورو ارینرخ ترک س تینها

کوه یامطالعه در .[62] درصد بود SmartQuit ، 26در گروه ثر در ؤعوامول مو ینو یب شیپو یو همکاران بورا Zengتوسط

اریتورک سو یبورا SmartQuit لیموبا شنیکیاستفاده از اپل ،سال انجوام دادنود 22 یسن نیان ینفر از افراد با م 97 رامونیپ

استفاده یباال زانیم ،ییابتدا التیکه تحص یافرادنشان دادند از ادراک اسوترس را نشوان دادنود، ییباال زانیم زین و اریاز س

انود کردهاستفاده SmartQuit اریترک س شنیکیکمتر از اپل[64].

یستیبهز

یهوا برنامه ،یشناسها در حوزه روانشنیکیاپل نیترجیاز را یکی شنیکیاست. اپل یستیجهت ارتقاء سالمت روان و بهز یکاربرده کنتوورل قووادر بوو Mental Wellness Apps لیووموبااسوت ینیست. به عنوان ماشا هامختلف رفتار انسان هایطهیح

از جوانوب یها را قوادر بوه آگواه که با ارائه بازخورد به افراد آنگوفارد. در یها اثر مو آن یکند که بر زندگیم ییمختلف رفتارها ،یکو یهمچون شتاب سنج، قطب سونج الکترون ییآن سنسورها

بوه کوار گفاشوته شوده نیو دورب کروفنی، مGPS، نما گردشافوراد اسوت. بوا یاست. که در مجموع هدف از آن کنترل زندگ

از علول یفو یبوه ط نسوبت توانیحاضر م شنیکیاستفاده از اپلبرد. ارائه بوازخورد بوه کواربر توسوط یپ یعیطب طیرفتار در شرا

و یمختلف زنودگ یهاها را در برابر انتخابحاضر آن شنیکیاپل شون یکیاپل یمحتووا کنود یمو ییراهنموا یهتر سالمتب تیریمد

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

دوم ، شماره سومدوره ، 3131 تابستان مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی

311 144-132 ):2(3; 2016 icsInformat Biomedical and Health of Journal

و بر اسواس یشناسان و متخصصان تکنولوژحاضر توسط روانشوده یطراحو ( ACT تعهود و رشیپوف یشوناخت مداخله روان

مورد توجه برناموه از نکات یذهن آگاه یهااست. ارتقاء مهارتتفکر و احسواس موورد توجوه رشیراستا پف نیحاضر است. در ا

از یکو ی ،یتوجه به سوالمت جسومان ییگرفته است. از سوقرار از یآگواه ذهون نیو تمور شیلکسو ینکات مورد توجه اسوت. ر

یمحتووا 23شوامل رهایاست. تمام مس شنیکیاپل نیا یمحتوا-Self یاسووت. توجووه بووه خووود بهبووود یو صوووت یمتنوو

Improvement موورد توجوه یرونو یپاداش ب افتیاز در شیب-Self یملأبوه علوت ارتقواء خودتو شون یکیاپل یاست و طراحو

Reflection اسوت. یریپوف آسان و انعطواف یدر افراد، طراح. در [5] اسوت دیو کند، اندرویم تیکه از آن حما یعامل ستمیس

یو همکاران انجوام دادنود بوه بررسو Ahtinenکه یامطالعهنفور از 25پرداختنود. Mental Wellness Apps یاثربخش

یاثربخشو یبررسو یالنود بورا نف یکارکنان دانشو اه تکنولووژ اطالعوات از یجموع آور یحاضر انتخاب شدند. بورا شنیکیاپل Wellness یستیاستفاده شد. پرسشنامه بهز نیآنال رسشنامهپ

و عمول رشیپرسشونامه پوف و پوس آزموون و شیبه عنوان پو AAQ-II حیمورد استفاده قرار گرفت. نتا یادرجه 7 کرتیدر ل

و سوطح اسوترس یاز زندگ تیمطالعه حاضر نشان داد که رضا شیافراد افزا یستیو سطح بهز افتیبهبود همطالع نیدر طول ا

.[43]افتی

يريگجهيو نت بحثارائووه خوودمات ،یشناسووبووه حوووزه روان یورود تکنولوووژ بووا

Cyberبووه صووورت از راه دور یو روان درمووان یشناسووروان

therapy هموان طوور کوه در پوژوهش حاضور شودیانجام م .و موداخالت یمختلف استرس، افسوردگ یهار حوزهاشاره شد د

دیدر حال تول ایشده و یطراح یکاربرد یها. برنامه.و . یدرمان یها که بر اساس شواهد علمو شنیکیاللب اپل یو اثربخش است

قرار گرفت. یواقع شده است، مورد بحث و بررس دیمورد تولDennison ییو همکاران در مطالعوه خوود بوا هودف شناسوا

رفتوار رییو تغ یبورا لیو موبا شون یکیاپل یهوا و فرصت دهایتهدکه بیترت نیهستند، بد یها منبع اطالعاتشنیکیکه اپل افتندیدر

اطالعوات ایو به کاربر ارائه داده و عیاطالعات را به صورت سر یری یپ تیظرف ییکنند. از سویم افتیرا از کاربر در یصیتشخبه صوورت راتییتغ یری یرند. پخل و خو و رفتار را دا راتییتغ یامور بورا نیو دهود و ا یتالش رخ م نیبا کمتر عیو سر یدق

. بووه موودد [25] ثر اسووتؤو موو دیوومف یمنفوو جانوواتیاصوواله ه

افراد اطالعات مرتبط با سالمت رفتار را بوا یاجتماع یهاشبکه گفارند. یهم به اشتراک م

Gaggioli یمجوواز یدرمووانروانمعتقدنوود [47] و همکوواران Cybertherapy شوود. یمو یدرمانشدن روان یموجب انفراد

-selfرفتوار رییو تغ تیریخوود قوادر بوه مود افراد صورتینبد

management [23] شووووندموووی یجاناتشوووانهو تنظووویم .از یدر زموان واقعو هوا آنبا رفتار، تجارب و عواطوف اطالعات

بوا یدرموان روانجلسوات بیو ترت نیشوود. بود یافراد گرفته مو . شوود یکواربر انجوام مو لیاص تجارب و عواطف وتحلیلیهجزت

یو بلکه از طر یدهاز روش خودگزارش فقطنهاطالعات حاضر از ور ید یکیشود. یگرفته م Biosensor یستیز یسنسورها

در حوووزه سووالمت روان، انتقووال هوواشوونیکیاپل یهوواتیووظرفروزموره یبه زنودگ شن،یکیدر اپل دهآموزش داده ش یهامهارت

روزانوه Reminderهمچوون ییارهاکاربر است. به واسطه ابزدر تواننود یهوا مو و آن شوود یمو یادآوریبه کاربر ییهامهارت

.[47] همان لحظه از آن استفاده کنند یهوا شون یکیکامول اپل یمطره شده ضمانت اثربخشو مطالب

واقع دیمف شنیکیاپل نکهی. استیدر حوزه سالمت روان ن لیموبا طوربهرفتار است. رییتغ یکاربر برا زهیوابسته به ان ریخ ایشود در افوراد بوه وجوود بخوش لفتتجارب مثبت و یتکنولوژ یکلبتوانود شوتر یشود تا بیباال در کاربر م یریآورد و موجب درگیم

ریاز افراد د تیموجود استفاده کند و فرصت حما یهااز برنامه نی. اما ا[27] آوردیها فراهم مافراد و گروه انیشبکه م جادیبا ا ایو رفتار مثبت در افراد بوه وجوود آورد رییبتواند تغ بستر نیا که ئوه ارا یهوا استفاده از مهوارت یافراد برا زهیبه ان یبست ریخ

شده دارد.ارائوه خودمات یبرا شنیکیواقع بودن اپل دیجهت مف ییسو از

و اسوتفاده یبه سهولت دسترس دیبا یدرمانروانسالمت روان و دیو نمود. منابع مورد استفاده با توجه شنیکیاپل یآسان در طراح

ینکته ضرور نیباشند. توجه به ا نانیدرست و قابل اطم ،یدقخاطر داشته نانیاطم دیبا شنیکیاست که کاربر در استفاده از اپل

.[25] وجود دارد یارائه اطالعات و یبرا منیا طیکه محدر ارائوه خودمات سوالمت روان لیو موبا شنیکیاز اپل استفاده ات و اطالعو تیو اسوت. توجوه بوه امن یمالحظات اخالق یدارا ینکته مورد توجه اسوت. بورا نهیزم نیها در ایاستراتژ تیرعا

شوود ممکون اسوت اطالعوات دهیو دزد لیموبا یمثال اگر گوش یصوت یهالیفا ،یاطالعات پزشک ،یجلسات، اطالعات شخص

اطالعوات بوه دیو ابرو ن نیو در آن فاش شوود. از ا ریتصاو زیو ن دارند اریا در اختر یکه گوش ردیقرار گ یافراد در دسترس یآسان

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 313

اسوت کوه یهن وام نوه یزم نیو در ا هااز مثال رید یکی. [27] افوت یدر یها به راحتشنیکی. اپلشودیحفف م لیموبا شنیکیاپل

شودن اطالعوات دهیدارد دزد تیاما آنچه اهم شود،یو حفف م ردیو اطالعات موورد توجوه قورار گ تیامن دیاست که با یشخص

[28]. سوالمت روان یهوا مراقبوت یبورا لیموبا شنیکیاپل طراحان

را ینکات دیاطالعات با تیو امن یمسائل اخالق تیعالوه بر رعامعتقدنود کوه [29] و همکاران Bakkerمورد توجه قرار دهند.

بوا دیو سوالمت روان با نوه یدر زم لیو موبا یکواربرد یهابرنامهبوا دیو رو با نیشود. از ا یطراح Self-Help یاریخود کردیرو ردیقرار گ یمورد طراح شنیکیمخاطبان اپل یهایژگیو و ازهاین امیو ، ارسوال پ Reminderهمچوون یی. توجه به ابزارها[51]

هوا شنیکیاپل یاز موارد مورد توجه در طراح یکی لیمیکوتاه و اافراد را در برنامه یریامر درگ نی. اردیتوجه قرار گ دیست که باا

دهد.می شیافزا یدرمان یهادر نینوو یهوا یتوجه به مطالب مطره شده نفوذ تکنولووژ با

در داخل کشور اندک است. ،یحوزه سالمت روان و روان درمان

تیو عالتوان گفوت کوه هنووز ف یت مأبه جر شنیکیدر حوزه اپل سازمان یاست که از سو یدر حال نیا خوردیبه چشم نم یجد

الهوشومند در سو هوای ینفووذ گوشو بیاطالعات ضر یفناوراست کوه ی. لفا ضرور[52] رشد صد در صد داشته است 2695

ارتقاء سالمت روان و یو کاربرد آن برا شنیکیتوجه به حوزه اپلو در ردیوومووورد توجووه قوورار گ یارائووه خوودمات روان درمووان

.ردیگآن مورد مطالعه قرار یاثربخش یعلم یهاپژوهش

تشکر و قدردانی

بوا مسووول پژوهش حاضر بخشی از طوره پژوهشوی نویسونده اسوت کوه بوا حمایوت موالی صوندوق 92143733شماره طره

حمایووت از پژوهشوو ران ریاسووت جمهوووری و دانشوو اه شووهید مراتب تشوکر از حمایوت بدین ترتیب بهشتی انجام شده است.

آید.به عمل میمالی و معنوی

References 1. Romiani N, Miresmaili Bs, Azam K, Borjalilu S.

Exploring the Relationships between Internet Usage

and Family Values of College Students. Iran J Public

Health. 2016; 45(10): 1381–2.

2. Blaya JA, Fraser HS, Holt B. E-health technologies

show promise in developing countries. Health Aff

(Millwood). 2010 Feb;29(2):244-51.

3. Shekelle PG, Morton SC, Keeler EB. Costs and

benefits of health information technology. Evid Rep

Technol Assess (Full Rep). 2006 Apr;(132):1-71.

4. Riper H, Andersson G, Christensen H, Cuijpers P,

Lange A, Eysenbach G. Theme Issue on E-Mental

Health: A Growing Field in Internet Research. J Med

Internet Res. 2010; 12(5): e74.

5. Lane ND, Lin M, Mohammod A, Yang X, Lu H,

Cardone G, et al. Bewell: Sensing sleep, physical

activities and social interactions to promote wellbeing.

Mobile Networks and Applications. 2014;19(3):345-

59.

6. Ruby A, Marko-Holguin M, Fogel J, Van Voorhees

BW. Economic analysis of an internet-based

depression prevention intervention. J Ment Health

Policy Econ. 2013;16(3):121-30.

7. Ganann R, Ciliska D, Thomas H. Expediting

systematic reviews: methods and implications of rapid

reviews. Implement Sci. 2010;5:56.

8. Heron KE, Smyth JM. Ecological momentary

interventions: incorporating mobile technology into

psychosocial and health behaviour treatments. Br J

Health Psychol. 2010 Feb;15(Pt 1):1-39.

9. Khanna MS, Kendall PC Computer-Assisted CBT

for Child Anxiety: The Coping Cat CD-ROM.

Cognitive and Behavioral Practice. 2008; 15(2): 159-

65.

10. Scharer K, FAAN BC. An internet discussion

board for parents of mentally ill young children.

Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing.

2005; 18(1): 17-25.

11. Powell J, Clarke A. Investigating internet use by

mental health service users: interview study. Stud

Health Technol Inform. 2007;129(Pt 2):1112-6.

12. Lewis C, Pearce J, Bisson JI. Efficacy, cost-

effectiveness and acceptability of self-help

interventions for anxiety disorders: systematic review.

Br J Psychiatry. 2012;200(1):15-21.

13. Rizvi SL, Dimeff LA, Skutch J, Carroll D, Linehan

MM. A pilot study of the DBT coach: an interactive

mobile phone application for individuals with

borderline personality disorder and substance use

disorder. Behav Ther. 2011;42(4):589-600.

14. Kazdin AE, Blase SL. Rebooting psychotherapy

research and practice to reduce the burden of mental

illness. Perspectives on Psychological Science. 2011;

6(1): 21-37.

15. Carter MC, Burley VJ, Nykjaer C, Cade JE.

Adherence to a smartphone application for weight loss

compared to website and paper diary: pilot randomized

controlled trial. J Med Internet Res. 2013;15(4):e32.

16. Anderson PL, Zimand E, Hodges LF, Rothbaum

BO. Cognitive behavioral therapy for public-speaking

anxiety using virtual reality for exposure. Depress

Anxiety. 2005;22(3):156-8.

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

و همکاران لویبرجعل در ارائه خدمات سالمت لیموبا يهاشنيکياپل

311 144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal

17. Luxton DD, McCann RA, Bush NE, Mishkind

MC, Reger GM. mHealth for mental health: Integrating

smartphone technology in behavioral healthcare.

Professional Psychology: Research and Practice. 2011;

42(6): 505-12.

18. Price M, Yuen EK, Goetter EM, Herbert JD,

Forman EM, Acierno R, et al. mHealth: a mechanism

to deliver more accessible, more effective mental

health care. Clin Psychol Psychother. 2014;21(5):427-

36.

19. Villani D, Grassi A, Cognetta C, Toniolo D,

Cipresso P, Riva G. Self-help stress management

training through mobile phones: an experience with

oncology nurses. Psychol Serv. 2013;10(3):315-22.

20. Burgess PM, Pirkis JE, Slade TN, Johnston AK,

Meadows GN, Gunn JM. Service use for mental health

problems: findings from the 2007 National Survey of

Mental Health and Wellbeing. Aust N Z J Psychiatry.

2009;43(7):615-23.

21. Donker T, Petrie K, Proudfoot J, Clarke J, Birch

MR, Christensen H. Smartphones for smarter delivery

of mental health programs: a systematic review. J Med

Internet Res. 2013;15(11):e247.

22. World Health Organization (WHO). M Health:

New horizons for health through mobile technologies.

[cited 2014 Oct 18] Available from:

http://www.who.int/goe/publications/goe_mhealth_we

b.pdf

23. World Health Organization (WHO). Mental health

action plan; 2013-2020. [cited 2015 Feb 21] Available

from:

http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/89966/1/97892

41506021_eng.pdf?ua=1

24. Lane ND, Mohammod A, Lin M, Yang X, Lu H,

Ali S, et al. Smartphone Application to Monitor, Model

and Promote Wellbeing. IEEE Pervasive Health; 2012.

25. Reid SC, Kauer SD, Hearps SJ, Crooke AH, Khor

AS, Sanci LA, et al. A mobile phone application for

the assessment and management of youth mental health

problems in primary care: health service outcomes

from a randomised controlled trial of mobiletype. BMC

Fam Pract. 2013;14:84.

26. Ahtinen A, Mattila E, Välkkynen P, Kaipainen K,

Vanhala T, Ermes M, et al. Mobile Mental Wellness

Training for Stress Management: Feasibility and

Design Implications Based on a One-Month Field

Study. JMIR Mhealth Uhealth. 2013; 1(2): e11.

27. Gaggioli A, Riva G. From mobile mental health to

mobile wellbeing: opportunities and challenges. Stud

Health Technol Inform. 2013;184:141-7.

28. BinDhim NF, Shaman AM, Trevena L, Basyouni

MH, Pont LG, Alhawassi TM. Depression screening

via a smartphone app: cross-country user

characteristics and feasibility. J Am Med Inform

Assoc. 2015 Jan;22(1):29-34.

29. Kuhn E, Greene C, Hoffman J, Nguyen T, Wald L,

Schmidt J, et al. Preliminary evaluation of PTSD

Coach, a smartphone app for post-traumatic stress

symptoms. Mil Med. 2014;179(1):12-8.

30. Bush NE, Ouellette G, Kinn J. Utility of the T2

Mood Tracker mobile application among army warrior

transition unit service members. Mil Med.

2014;179(12):1453-7.

31. Bricker JB, Mull KE, Kientz JA, Vilardaga R,

Mercer LD, Akioka KJ, et al. Randomized, controlled

pilot trial of a smartphone app for smoking cessation

using acceptance and commitment therapy. Drug

Alcohol Depend. 2014;143:87-94.

32. Zeng EY, Vilardaga R, Heffner JL, Mull KE,

Bricker JB. Predictors of Utilization of a Novel

Smoking Cessation Smartphone App. Telemed J E

Health. 2015;21(12):998-1004.

33. Owen JE, Jaworski BK, Kuhn E, Makin-Byrd KN,

Ramsey KM, Hoffman JE. mHealth in the Wild: Using

Novel Data to Examine the Reach, Use, and Impact of

PTSD Coach. JMIR Ment Health. 2015;2(1):e7.

34. Roepke AM, Jaffee SR, Riffle OM, McGonigal J,

Broome R, Maxwell B. Randomized Controlled Trial

of SuperBetter, a Smartphone-Based/Internet-Based

Self-Help Tool to Reduce Depressive Symptoms.

Games Health J. 2015;4(3):235-46.

35. Birney AJ, Gunn R, Russell JK, Ary DV.

MoodHacker Mobile Web App With Email for Adults

to Self-Manage Mild-to-Moderate Depression:

Randomized Controlled Trial. JMIR Mhealth Uhealth.

2016;4(1):e8.

36. Aguilera A, Muench F. There's an App for That:

Information Technology Applications for Cognitive

Behavioral Practitioners. Behav Ther (N Y N Y).

2012;35(4):65-73.

37. T2 Mood. Available from:

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.t2.v

as&hl=en,%20T.M.T.A.a.

38. Michie S, Abraham C, Whittington C, McAteer J,

Gupta S. Effective techniques in healthy eating and

physical activity interventions: a meta-regression.

Health Psychol. 2009;28(6):690-701.

39. Shen N, Levitan MJ, Johnson A, Bender JL,

Hamilton-Page M, Jadad AA, et al. Finding a

depression app: a review and content analysis of the

depression app marketplace. JMIR Mhealth Uhealth.

2015;3(1):e16.

40. Borjalilu S, Mohammadi A, Mojtahedzadeh R.

Sources and severity of perceived stress among Iranian

medical students. Iran Red Crescent Med J. 2015 Oct

6;17(10):e17767.

41. Gaggioli A, Cipresso P, Serino S, Campanaro DM,

Pallavicini F, Wiederhold BK. Positive technology: a

free mobile platform for the self-management of

psychological stress. Stud Health Technol Inform.

2014;199:25-9.

42. Abroms LC, Lee Westmaas J, Bontemps-Jones J,

Ramani R, Mellerson J. A content analysis of popular

smartphone apps for smoking cessation. Am J Prev

Med. 2013;45(6):732-6.

43. Free C, Phillips G, Galli L, Watson L, Felix L,

Edwards P, et al. The effectiveness of mobile-health

technology-based health behaviour change or disease

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

دوم ، شماره سومدوره ، 3131 تابستان مجله انفورماتيک سالمت و زیست پزشکی

144-132 ):2(3; 2016 Informatics Biomedical and Health of Journal 311

management interventions for health care consumers: a

systematic review. PLoS Med. 2013;10(1):e1001362.

44. Barak A, Klein B, Proudfoot JG. Defining internet-

supported therapeutic interventions. Ann Behav Med.

2009;38(1):4-17.

45. Dennison L, Morrison L, Conway G, Yardley L.

Opportunities and challenges for smartphone

applications in supporting health behavior change:

qualitative study. J Med Internet Res. 2013;15(4):e86.

46. Taherifar Z, Frdowsi S, Mootabi, F, Mazaheri MA,

Fata L. Emotion regulation therapy for generalized

anxiety disorder comorbid with major depressive

disorder: a case study. International Journal of

Behavioral Sciences. 2016. 10(2): 60-5.

47. Riva G, Baños RM, Botella C, Wiederhold BK,

Gaggioli A. Positive technology: using interactive

technologies to promote positive functioning.

Cyberpsychol Behav Soc Netw. 2012;15(2):69-77.

48. Ackerman L. Mobile health and fitness applications

and information privacy. Privacy Rights

Clearinghouse: San Diego, CA; 2013.

49. Bakker D, Kazantzis N, Rickwood D, Rickard N.

Mental Health Smartphone Apps: Review and

Evidence-Based Recommendations for Future

Developments. JMIR Ment Health. 2016;3(1):e7.

50. Carlbring P, Maurin L, Törngren C, Linna E,

Eriksson T, Sparthan E, et al., Individually-tailored,

Internet-based treatment for anxiety disorders: A

randomized controlled trial. Behav Res Ther.

2011;49(1):18-24.

51. Saljoghi K. Smart phone penetration rate in Iran.

Available from: http://www.citna.ir/news/181293.

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020

Journal of Health and Biomedical Informatics

Medical Informatics Research Center

2016; 3(2): 132-144

The Role of Mobile Applications in Delivery of Mental Health Services: A

Review Study

3, Talebpour Alireza2, Mazaheri Mohammad Ali*1omaiehSBorjalilu

Received: 30 Jun, 2016 Accepted: 15 Sep, 2016

Citation: Borjalilu S, Mazaheri MA, Talebpour AR. The Role of Mobile Applications in Delivery of Mental Health Services: A

Review Study. Journal of Health and Biomedical Informatics 2016; 3(2): 132-144.

1. Post Doctoral Psychology Fellow, Education and Psychology Dept., Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2. Ph.D. in Clinical Psychology, Professor , Psychology Dept., Faculty of Psychology & Education, Shahid Beheshti University,

Tehran, Iran

3. Ph.D. in Electrical Engineering (Image Processing), Associate Professor, Computer Science and Engineering Dept., Head of Cyber

Space Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

*Correspondence: Faculty of Psychology & Education, Shahid Beheshti University, Velenjak, Tehran, Iran.

Tel: 021- 29902365 Email: s_borjalilu@sbu.ac.ir

Review Article

Introduction: New technologies have developed health service delivery. Development of smartphone

and mobile applications (apps) all around the world has increased the opportunity to access the mental

health services. The aim of the study was to introduce the mental health apps based on the evidence.

Method: This is a review article. A comprehensive literature search was performed in online databases

including SID, Iran Medex, Magiran, PubMed, Psycinfo, Google Scholar, Science Direct, and Scopus.

Results: In this study, 12 of 6423 abstracts identified through the research were founded by inclusion

criteria. The present Apps provided services in the field of psycho-education, assessment, intervention

and social support in the mental health and mental disorder. The results showed the efficacy of mental

health Apps in improving health components and behavior change.

Conclusion: Mental health Apps have improved the accessibility to mental health services and

psychological well- being. Therefore, more attention should be paid to design and development of

mental health Apps. For this purposes, ethical considerations and information security are important

factors that should be considered when designing and using mental health apps.

Keywords: E-health, Smartphone, Mobile Application, Mental Health

Dow

nloa

ded

from

jhbm

i.ir

at 1

9:29

+03

30 o

n T

uesd

ay J

anua

ry 2

8th

2020