ាក យា តាតរ ង យាាតរសឋកច

3

កចា ា ា

ស ា ាយសៅក ពា

រា ា ដោយ ាាា ា ណែន

នសតដ ប ឌ ត ា

-កក ហក រ -ត ណ

-ជ ា -

-សោង ណ - ា

-ស ឿង ណ

នា ក ញា តា ព តាតរ ា ច កា

ជនញ តឯកជ ជននទ ា ដកចចារា ា

i

ា កោ

តាន គា ត ណ ា ដរើតដ ើ ា ត ៩ ហត ៩៩ ដទើ ា ា ហតដ ាដ ើរ ច ដ ៀ ទ រ ាា ណ ា រ ែ ទ

ា ដត ត ទ សដៅរ ពា ។ រ ដ ន គា ត ល ដ ើ ណត

ទ រ ដោ ា ទ ដហោ ន ព រា នន ណ ជា រ ទដ ើរ ទ ។ ន ៩ ៩ ដទ ា ដទាតា ត ា រដោ ា ា

ដទដ ើ តាា ា ារយា ា ដហើ ា ែរ ទដ ើ រា ជា រ ដោ ជា ាដ ើ ណ ត ហត រទ ច ដហើ ាដៅណតា ជា

រ រា ណ ដ ើ ា ា ដ រ ា ា តាាដ ើាតរ ា ន ដ ើ រ ត

ារ ា ដោ ដ ើទដ ើរ ទ ដហើ ជា ដ ោ ាតត ោ ា ណ រ

ា ដោ រា ា រ ត ។

ាា ត ោ ា តាា ា រ ា ដោ រា ដោ ដ ើ ោ ា

រ ាណ ដទ ាយា ោរដោ ា ន ា ដោ រា ណត ណតា ែ ត ែ

ត ណ ាា ឬ ាា ា ទន ។ ដហត ដ រ ដ ើ ទ ា នរ

ា ដ ើា រា ា ដ ើ ា ទ “ ដោ រា ាទ ដៅរ ពា” ដ ើ ណ

ា ដ ើ ណែ ដទៀត ា ា ត ឬា រារា ា តរា រ ា សត

ណ ជា ដ ។

រា ដ តាា ា ដន ារា ា ទ ត ត ដោ ា

ដ ន ា រា ា ដ ើ ា រ ត ។ ដ តរា ដ តារ

ា រហដោ ដ តន ដហើ ដ ើ តទទ ត ា ន តរា ដោដ រ រា ដ ើ ាា ណរ អ ា ា រារា ា ដ ើរដ ា ដទៀត ។

តរា ណ ា ែ ណ ា ា រារា ា ដោ

រា ដៅរ ពា ា ដ ទទ ណ លា ាន ដ ើ ាា ណែរ

ដទាត ដៅ រ ត ត ារ ។

ii

សករកលង គ

ដ ើ ដរ ណែ ែ ែយា ា ដ ៅ ត ដា ដោរឪ រ រា ណ

ា ត ា ណែ រាដ ើ ាដ ៀ ហត រ ទ ាត ា ា រាត នរ

ដត ហត នរឧត រា ។ ដោ ា ែ ា ដោររា ែទ ដទើ ដ ើ ដ ើ ា ដ ៀ ត ា ដែ ាា ហត ច ។

ទ ដ ណ ដ ើ ទ ា នរ រ ណ ែ ែ ដា ដោរ រ ទ ាាា ទ ណ ា រា ា រា ត ដ ដ ោ ា តន គា ត គា ដែ ដ ើ ទ រត រា ហត ច ។

ដោ ា ែ ា ដោររទ ដ ដហើ ដទើ ដ ើ ា ដែ ា ដ ើា

រារា ា ណ ជា ននដៅរ ា ា ាា ា ច ត ា ា

អ ដទាត ា រ ដ ើ ។

ដ ើ ដ ដៅដទៀត ដ ើ ណែ ែ ែយា ា ដ ៅ ារាា ែត

ា ណ ា ដ ដ ោ ា តន រ ា គា ត គា ត ា ដ ើា

រា ា រ ាា ន ដៅរ នរដ ៀ ណ ។

ដ ើ ដរ ដោររា ែទ ទ ណតដ រ ដ រ

ដ ើ ដ ដ ោ ។

iii

ាតា

សករស រើ

ក កយ

. . រា នា រគ រគង ងា តរ ក យ ............................ 2

. . ញា ជសា ................................................................................................ 4

. . យកកង ងាគាក ាយ ............................................................. 6

. . រ ស យនក ាយ .............................................................................. 7

. . ស រា ាយា តាា ........................................................... 8

. . ាាា ាតស រា យា ( .ជ.) ............................................... 9

. . ា ដ ះ ា ាទដដ ៅ រព ធតាា ............................................ 10

. . . រ ស យន ស រា ជសា សរៅរ តាា ........................ 11

. . . . ា ា (Negotiation) ........................................................................................ 11

. . . . ាក ឬា រ រ (Mediation or Conciliation) .................... 11

. . . . ជឈតរ (Arbitration) ............................................................................. 13

. . ា ស រា ាយស គ កាា សោ ............................ 14

. . . ា រ រ ......................................................................................................... 15

. . . ា សើសករ សរ ............................................................................................... 15

. . គ តរនា ស រា ាយសរៅរ តាា .......................... 16

. . គ តរនា ស រា ជសា សរៅរ តាា ............................. 17

សករ ឋ

ា

ឯកា សោង

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

1

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

សករស រើ

ដោ ា ា គ ដ ើ ដ ើងា ទ តង ដែ ា ា

ង ដម ា ជ ា ា ា ង ។ ង ដម

ជ សាដ រើ ា ជដ ៀ ដរញ ាជា ដ ញដៅា ដ ដ ើ ដ

ល ែ ា ឬ ា ា ា ាា ា មង ា ដ រ ឬ ដោ ា

ា ារ ាដ រើ ា ែ លញដ ើ ដ ទង ង ដោ ា ទង ា ជ

ដ ើ ងដែ ។ ទ ដម ា ដែ ដៅ គជ ស

ដែ រ ទង ោ ែ ា ា ា ដែ ាដ ដ ើ ដ ជ ា

ា យងង ងា ាង ា ស ែរា គ គង ដ ោ រទ គ

ដ យង ង ា គ ដ សង ដ ៀ ា ។ ាដ ដរញ

ា ដែ ដ ដ ើ ោ ា ម មយងងដែើ ដ ៀ រ ងែ ទ ា ា ដ ើង ញ

ងដទ ា ដ ើ ា ា ា ជ ា ងា រដ ើ ដ ដ ែ រ

ែរាដ ា ង ង ។

ោ ដ ើ ទងា ោ ដរញ ង ដ ៀ ា ែ ា

ោ ា (ាា ែ ាា ា) ា ដងើ ដា ា ា ា

ា ា ទ ែ ា គ គងដ ើ ា ែ ដ ើ

ា ដងើ ដ ើង ដែ ដ ើដោ ា គ ង ដងើ ដែ ា ដ ើ ា ែ

ដែើ ដ ើ ងា ងជ ា ាជ ាដែើ ា ា ជ 1 ។ ដ ា ា

ាជ ទ ា ោ ដរងដ ើែទងដទ ដ ើ ដ រ ែ ារ គ ាជ

ដ ើ ា ា ដា ងត ា ងត ដា ដយា ែ ។2

1 ា គ គងដ ើ ា ែ ដ ើ ដ ម , ឧ ា ។

2 ា ត ាម ដ ា គ គងដ ើ ា ែ ដ ើ ដ ម , ឧ ា ។

2 ា ត ាម ដ ា គ គងដ ើ ា ែ ដ ើ ដ ម , ឧ ា ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

2

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ក កយ

. . រា នា រគ រគង ងា តរ ក យ

ដោ ា ត ស ា ដ ា ដ ើា ដ ើ ដែ ដរ ដ ដ ើ

ដ ើង ង ង ទង ដយា ដា ា ដៅ ជ ា ដ

ដ ែ រ រ ជ ែរា ា ដ ោ ា ា ោ ដ ើ ដ ដ ង រដ ើ ា

ដ ើ ា ទ ដោ ដ រដ ងដរ ោរ គា ា ែ ា ដ ើ

ដៅា …។3

ទ ោ ា ា ដ ររ ដ ើែ ែ ា ែ ា

ដោ ជ ាជ ោ រ ដ ើ ា ា ែ ។4 ដែើ ដ ើ ា គ រ ដ ើ

ា ា គ ង ដ រត ដ ា ង ា ា ដ ងតង

ទ ោ ដយែដ ើាដ ទ ា ជ ង ។5

ា ទ ដ ា ា ម ម ោ ា ា ងា ដរញាារ ដ ទ ដ រ

ជ ែ ង ា ា ម ោ គ ដ សង ា ែ ដ រ រ ដ ើ

ា ា ែ ទង ដ ា . . ងែ គ ា ាគ ដា ។6 ដ

ា ា ាគ ដ សងដ ៀ ទ ា ោ រ ដ ើ ា ា ែ ។ ដ ា ជា

ឬដែើ ដ ដែ ា ា ទ ែ ដ ដ ?

ទ ា ជ ងា ា ា ែ ា ដ រ ាងដ ើង

ា ងា ល ដយា ងដ ែ រ ែ ា ដែើ ដែើ ទ ា

ា ា ា ា ដ ជ ា រា ា ា

3 ា ត ាម ដ ដ ម ា ដ ើ ជ ែ ារ ដ ៃ ដ ា

។

4 ា ត ដ ា ដ ម / ា ដ ើ ា ា រ ងែ រ ដ ៃ ា ។

5 ា ត ដ ា ដ ម / ា ដ ងតង ង ា ទ ោ ដយែ រ ដ ៃ ា

។

6 ាម ដ ដ រ ដ ទ ដ ម រ ដ ៃ ទ ា ែ ា ដ

ដ រ ដ ទ រ ដ ៃ ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

3

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដងើ ដ ើង ដែើ ដ ញ ា ង ។ ដ ទ ាយងា ដោ ដៅដ ា ា ម

ែដរ ដ ើ រា ា ា ដ រ ាងដ ើង ដោ ដ ញដ ញជ

ា ែ ា ែរា ងា ត ដរងា “ ែ ាា ដ ញ ងា ា ា ដ ើ

ា ែ ងា ដ ើែ ដែ ែ គ ា ដៅ ងដ ើាជ ” ។

ជា ង ា ដ ជដា ែ ដៅ ា ាារដោ ា ា ដ ដ ទ

ា រា ា ?

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

4

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ក កយ

. . ញា ជសា

ា ដ ើ យងងដ ដ រ ា ដ ែ ា ដគដ ើ ដ ើញា ដ ើ

ា ង ា ដា ដ ា ដៅ ាដៅដ ៃ ដម ោ ។ ដ ែ

ា ដ ើ ដ ើងែ ែម ដោ ា ា រ ទដ ា ដ ឧ ា ងាា

ងដ សង ទងា ង ង រ ងដែ ។ ា ដ ា ដ ើ ា ែ ែរ

ាែដ ែ ែ ដ ង ដ ា ដ ដទ ដ ើ ា ា ា រ ។

ដៅ ញ ា ទ ែ យងង ងដែ ទ ង ង ដ ើ ដ ើ ា

ែ ដទ ា ែង ដៅាា ជា ដតគគ ដៅ ង ង ា ដោ ា ា ោ ា

យងង ា ាជ ា ទងាា ោ ា ងា ដ ត ោ ា ដែគ

ា ោ ា ា ជ ង ង ដ សងដ ៀ ដ ើ ាា ា ា ា

ា ាជ ោ ា ដោ ា ែ រ ។

ទ រា ា ា ដៅ ដ ើងដ ើញា ជា ា ែ ដៅដ

ដ ើ ា ែរដែ ទា ដា ា ដ ើា ា ដៅ ង ាា ាជ ង

ា រា ទទទ ង ងែ ង ា ា ដោ ា ដ ា ា ដ ង

ា ែដៅ ោ រដរ ជ ា ា ដែ ាដ ទ ា ដ ើ ា ដ ើង ។ 7

ដ ា ា ា ា ា ែ ាគដ រើ ដៅដ ា ា ។ ែរា ា ែ ដៅ

ដ ង ដម ា ែ ង “ដែ ា ដ ើ ដ ើង ដ ជ ាងដា ដ ៀង

ដ ឿ ាាជ ដែ ា ាងាា ា ា ោ រ ង ង

ង ា ា ែ ត ដោ ម រា ដៅ ដ ើ ដៅ

ាា ដម ា ដ រ ា ង គ ែ... ។ ង ា ា ោ រ ង

ដ ៀ ង ង គា ដ ដ ៀ ទ ា ា ែ ា ដ ើ ាា ដ ើ

7 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ៖ា ាគ ា ែ ដៅ ា ង

ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

5

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ា ា ែ ង... ។ ង ដ ៀង ដ ឿ ា ោ រ ង ដ ៀ ង

ង ស ទ ។ ទង ទ ដ ា ម ា ជ ជ ... ។ ង

ា ទា ាដៅ ដ ញ ។... ា រ ងា ដ ើា ដ ើ ដង ង ោ ា

ា ា ា ដ ើែ ដទ ដែ ដ ៀង ដ ឿ ា ត រា ា ង

(ដ រ ដ គ គងដោ ដម ) ដ ើ ា ា ោ ងា ម

ដ ។...ដម រា ាា ដ រោ ម ាជ ទ រ ង ដ ។...

ា ងរដា ជ ា ដោ ទ ដ ា ាា ដម ដៅដ ៃ

ា ។8

ដែៀងាដ ដែ ា ” ា ែ ដ ើ ដ ើងដៅ ដ ឿង គ តង ម

ដ ង ដែ ែា ង ា ែរ គា ា

ង លញដោ ា ដ ៃ ា ដោ ាង ររ ង

ដែ ាងាាែ ដា ដ ៀ ដ ង ដែ ា ញ ដា ង

ងដា ល ដៅ គ ង ។ ង ទង ទ ដ ា ដរ ែ

ា ែ ដោ ាា ងដ ើា ង ....។ ា ែា ែងា ា

ា ដៅ ដទ ោ តង ដោ ា ា ា ដ ដែើ ដ ើដ រា ង ង ដៅ

ោ ដ ើ ាងាាា ដៅដោ រា ដោ ា ដ ៀ ដៅ គា ម ា ដៅ

ងា រ / គ ដែ ា ា ែ ដ ៀ ង ។....ដា ា ដគៀ ដៅ គ តង ា

ាងា ា ញ ែ ដា ដ ៀ ដ ង ដ ...ដ ើ ដ ដ ៀ ា ដ

ា ែ រ ដា ដែ ា ែ ដ ដៅ ញដ ា ដា ង ា ងែ

ដែ ា ញ ា ែ ែ ត ។9

8 ាគ ាែ ដម ? ែ ដៅោ ង ា ា ដៅ ា,

9 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ោ ា ជ ងជ ដ ម ដម ា/

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

6

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ា ែ ដ ដ ើ ដ ើងរដរ ដ ាង ា ែ ង ា ែ ដា ដ

ា ដែ ា ែ ទ ដ ែ រ ោ ា ា ា ដ ា ដ រ

ដ ើ ោ តង ោ ា ា ដរញដា ដយា ែ ទ ដ ែ រឬ ង រ ។

ា ដ ង ដៅដម ា រា ដត ជ រ ាង ា ដា តងដ ើា

ដយគដៅ ង ដ ត ដែ ា ា ោ ា ទងា ម ជ

ដ ម រ ដ ៃ ា ដោ ា គ ែ ដែើ ទ ែ

ដយគែាដត ដ ើដ ែ រ ត ។ ា ទង

ររ ដ ទ ា ង ាជ ដៅ ដទ ដ ើ ដ ង ង

ា គា ដ ង ែា ដោ ា ង ដែ ា ដ គា

ា ា ា ដ ដា ដៅ ង ដ ត តង ដែើ ដែើ ោែា ា

រ ជ ដោ ា ាា ា រ ដ ើា ា ល ឬជ ែ ងា ា ា

ល ដ ើ ....។10

. . យកកង ងាគាក ាយ

ា ដៅ ទ ែ ដ ងដ ើ ា ា ដ រ ដ ញដ ដ ា ដ ដែ

ា ា ដ ដ ែ រ ងា ែ ទ ដ ែ រ ា ដម ា ែ ង

ទ ា ជ ង ា ។ ាគដ រើ ា ដ ដ ើ ា ដ ើង ាង ា ែដៅត

គ ង ទ ែដ ែ រ ា ាជ ោ ា ឬ ដយា ។ ដ ើ

ដ ា ែ ាដ រើ ា ទ ង ងា រា ា ដ ា ដ ើ រ

ដែ ាគ ា ដ ើា ទ ទ ាង ដ ើ ដោ ដ ើ ម គ ង

ដ ើ ដោ ដ ើា ា ា ដ ើ ា ា ដ ងា ដ ។11

10 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ោ ា ជ ងជ ដ ម ដម ា/

11 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ៖ា ាគ ា ែ ដៅ ា ង

ាម

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

7

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

. . រ ស យនក ាយ

ា ែ ដ ើ ដ ើងដៅ គ ដ សង ា ដែ ា ដៅដ ើែ ា ែ ា

ង ដងើ ែរា ឬែ ដៅោ ឬារាែដ ងែដ សង ដ ៀ ែរា រង គ

ដ រ ែ ែ គ ឬែដែ ា ា ដ ើ ា ាែ គ ាដែើ ។ ដ ដទ

ាយងា ដោ ា ែ ាគដ រើ ា ដៅដ ើែ ដ ែដ ងែ ដៅោ ។12

ដ ែ ត ា ដ ដ ើងដ ើញា ា

ដ ើែ ា ដ រើ ាងដគ ែ

% ( ាងដោ ា រ )

ែ ដ ដៅោ ា % ( ាង

ដោ ា រ ) ងែដ រ

%( ាងដោ ា រ ) ។ 13

ា ែ ា ដ ើ ដ ើងតង ដ ើ ារ យ ា ា តង

ដៅដ ដែ ា ដយា ា ដៅ ជ ា ា ដ ងា ា

ែ រ ដែ ា ា ែ រ ា ដោ ា ង

រ ដែ ទ ា ដោ ា ដៅដ ើ ដ ដែ ជា ដ ទដៅែ ា ដ ញដរញ

ា គង ា ា ដទ ែ ា ា ោ គ ាដែើ ។ ដ ើ ោ ា ា ាយង

ាដែើ ដោ ា ? ដ ើា រា រដ ើ ឬដៅ ា ាគ ជ ដោ ា ?

12 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ៖ា ាគ ា ែ ដៅ ា ង

ាម ។

13 ដ ាដ ងា ដ ោ ា ា ៖ា ាគ ា ែ ដៅ ា ង

។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

8

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ក កយ

. . ស រា ាយា តាា

ា ម ាដ ត ា ាា ងគ ា ដយែ ា ដោ

ា ងដ ម / / រ ដ ៃ ដម រា ាង ង

ង ងដ ៀ រដែ ែ គ ង ង។ ា ដ ា ទ

ាា ងា ដោ ា ជដា ែ រដរ ែដែ ា រ រ ងជដា រ ាដ ើែ

ដែ ា រ ែរា ញ ង ជាដែើ ។14 ង ដ ាា

ដ ើា ដោ ា ត ាា ដោ ដ ែ ដ ើ តងទទ ា ា

ែ ង រ ាាដែើ ា ដៅត ដ ដ ជដា ។

ដ ដ ដ ៀ ាា ា ត ា ដោ ា ជដា ែ ដែ ា រ

ងដែ ង ដោ ា ទ គ ា ដយែា ា ។ ា ា ទ

គ ា ដយែា ា ា ដរញដ រ ដ រ ម រ ាគជដា ា

ងដៅ ាា ដ ើា ដ ើង ញ ដ រា ដ ើា ដ រ គ ា ដយែ

ា ា ង ដ ដ ៃោ ដ ៃដែ ដ រ ដ រដទ ។15

ាគដែ ង ា ា ដ ើង ញ ដ រា ជ ែ ងាា

ស ងដៅដ ា ោ ដ គ ា ដយែា ា ដែើ ដ ា ោ

ដ ៀ រ ងា ាទា រ ដ ើដ រ ដ រ ម រដរ ាា ។ 16 ដ ើ ាា

ដ ើញាគ ា ដយែ ា ត ឬ ដោ ា ា

ដយជ ឬ ដោ ា ដ ើដ ា ឬ ដោ ដ ើ រ

ម ដទ ាា ដ ើា ដ ឿង ដ ដៅគ ា ដយែា ា ញ ដ ើ

គ ា ដ ោ ា ា ត ាា ។17 ាា ដ ើដ រ

14 Hor Peng and other,Introduction to Cambodian Law,(Konrad Adenauer Stiftung, Phnom Penh),2012 p. 333 ។

15 ដ ម ា ដ ៀ រ ង ដៅដ គ ា ដយែ, ា ត ។

16 ែរ ។

17 ដ ម ា ដ ៀ រ ង ដៅដ គ ា ដយែ, ា ត ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

9

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដ រ ដោ ដយងដៅត ដ រ ដ រ គ ា ដយែា ា ឬដ ដ ដៅ

ត ដ រដរញា ឬា ែាា ដ ើ ា ដ ដ ើារា

រ ង គ ា ដយែា ដែើ ោ ដរងែដ ើ ា ដ ា រ ែា ។

. . ាាា ាតស រា យា ( .ជ.)

ាា ា ដោ ា ទ ែ ( .ជ.ែ) ា ដងើ ដ ើងដោ ាជ ដ ម

/ / / រ ដ ៃ ដម ងដា ងជ ា ង

ដោ ា ទ ែ ដៅ ា ។ .ជ.ែ ា ដ ទ ងា រ ងា ា ង

ា ទ ែ ត ា ស ា ែ ាា ជ ែង ា

ា ទ ែ ។18 ដ ដ ដៅដ ៀ .ជ.ែ ា ទ ា រែរងដ ា

- ោ រដរ ជ ដ ើ ដែ ា ដា រ ដ ើ ជា ែ ា ា ។

- ដ ឿងដែ រគ ា ដយែា ា ង រ

ង គ ជ ោ រ ទ ែ ។

- លដ ើ ា ដោ ា ទ ែ គ ា ដយែ ង ា ា

រ គ ា ា ។19

ដយងត ា ដ ា តងដ ើដ ដគារ ដង ដ ើញ ែា ា ា ា ត

ដ ា ដា ា រា ា ា ។ ដោ ាា តដ ា ា

ទ ង ារម ែ .ជ.ែ ែ ា រ ង គ ជ ោ ទ ង ង

ា ែ ងលដ ើ ា ដោ ា ា ែ ាា ា រទទ ។ ដ ើងា ា

រ ដ ើ ា ទ ែ ា ដោ ា ដោ គ ា ដយែ គ ា ា ង

ដោ ា ដោ ារ ាា ារងដ ា ។ ដ ើង ា ែងដ ៀ ា ារ ាា

ា ាទដោ ែ ។20

18 ាជ ា ដងើ .ជ.ែ , ា ត ។

19 ែរ ។

20 ែ , ា ត ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

10

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដោ ដ ា ត ដ ាជ ា ដងើ .ជ.ែ ា ារែ .ជ.ែ

ងា លដ ើ ា ដោ ា ា ជដា ែ ដែ ដគារដ ើ ដ ើញា .ជ.ែ ា ទ ង

ារ ាង ារ ាា ។ ដ ាា ដា ដ ើ ារ ាា ងារ ា

ា ាា ា ែ ។

ាង ញដ ៀ ដ ើ ដ ដ ើ ា ា .ជ.ែ ដ ើងារដ ើញា ដ ើ

ទង ដ .ជ.ែ ដ ា ។ ា ដ ា ជង ដ ើញ ា

ដ ារ ាា ដៅា ដ ៀ ដែ ដ ា ារ ។ គ ជ ង

ដែ ា ា ងាា ដ ឬ ារ ារ ាា

ា ដ ើ ។ 21 ដ ែដរ ា ដ ារា ដ ា ដ ើ ដ ើងាា ង

ែ ងដែ ។

ដ ា ង ម ោ ា ងដែ ជ ញា ដា ដ ើ ារ ាា ដ

ដ ើ ា ដ ើា ដ ររ ាែដែ ា ដោ ា ា ែ ដោ គ ា

ដយែ គ ា ា ង ាា ។ ដ ដា ដា ា ដ ើា ដ រ

.ជ.ែ ដៅាជ ាា ។22

. . ា ដ ះ ា ាទដដ ៅ រព ធតាា

ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា គ ដ ើដ ើងដោ គរ ដៅ ង រ ា

ាគ ា មដរងដ រ ាដទ ដោ ជ ា ាគ ដ ើែដា ា

ជដា ដ ត ាា តង ដែើ ។ ដៅ ង ម ាគ ែដា ា ជដា

ដ ត ាា ដ ា ជដា ា ដ ើ ដ ើង ដោ ាគជដា ដ ើ រ ាែង

ា ដ ដែើ ដ ើែដា ា ជដា ដ ត ាា ។23

21 ែ , ា ត ។

22 ា , ជ , , ។

23 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា -

ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

11

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដ ើា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ដ ើដ ើងរដរ ា ដ ា?

ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ារ ដ ើ ា ា ដ រដរ ជដា

ា ដែ ដ ើ ា ដ ើង ងដ ែ ដ ដ ដា ។ ដៅ ញ ា ដោ ា ជដា

ដ ដ ដោ ា ា ងដ ា ដ ើ ។ ដ ើ

ា ដ ើ ដែ រ ែ ដ ាងា គ ា ា ាា

ម ដ ៀ ដ ៀ ង ដែ ដ ា យង ង ង។24

. . . រ ស យន ស រា ជសា សរៅរ តាា

. . . . ា ា (Negotiation)

ា រ ោដ ើ ដ ើង ដៅដ ដែ ាគ ាយ ដោ ា ជដា ដោ ម ងល

ដ ង ឬ ត ាង ដគ។ ា រ ោគា ដោ ា ជដា ដ ត រា ដែ

ា ាគ ា ។ ា ដែ ាា រ ោ ា ាគ ា ារា ដយជ

ា ដ ងដ រើ ាង ង ឬ ដ ដ សង ដ ៀ ដ ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ។

ា រ ោារ ា ា ា ជ ាគ ង ារទ ា ា ស ដា ង ង

ាយងដ រើ ។ ដៅ ញ ដ ើាាគទង ា ជដា ងា ារដោ ា

ជដា ដោ ា ា រ ោដោ ា ជដា គ ា ា ដាគជ ដទ ដ ។

. . . . ាក ឬា រ រ (Mediation or Conciliation)

ទ ឬា ដៅរដរ ា ដោ ា ជដា ដោ ា ជ

ាគ ដែ ោ ា ា ោ ដ ើជ ា ងដ ើដ ើង ែដា ា ដ

ាគ ដទ ា ារ ដ រ ាគជដា ា ា ដ រ

ម ា ដទ ដ ។

ាគ ា ឬាគ ាររ ជ ា ងាគជដា ា ង ោរដោ ដ

24 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា -

ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

12

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ា ងទងជ ា ដែើ ជ ាគជដា ដ រា រ ដ ៀង ។ ទ ា

ដែើ ទ ា ដ ើ រ ែ ាគ យ ជា ជដា ាគ ង ាយ ជ ាគ

ដ ើ ា រា ា ាដ ើដ ឿងជដា ដែ ដគដ ើ ដ ើងដទ ង

ា យងា ដ ើជដា ដទ ដៅ ជ រ ឬដៅ ាា ។

ទ ា ដ ងដ ោ ជ ដ ើ ាគជដា ដោ ល ដែើ ដោ ា ជដា ដទ ។

ាគារ ដ រ ដ ើដយ ទងដ ដែ ារ ដងើ ា ា ោ

ា ា ា ដ ដ ៀ ដែ ទ ា ែដា ា ។25

. . . . . ត កា ា ឋ ាក

ា ា ា ោ ទ ា រ រ

ា ជ ាាដ ើ ែ ង ាង ទ ា ង ាគទង ។

ា រ ទ ា ដៅ ងជដា ងា ា ា ោ ា

ា ទ ។

ា ា ជដា ង ជ ជា ដែ ដោ ា ។

ដងើ ជដ ើ ា ដោ ា ជា ដែ ដោ ា ។

ដ ើា ា ដ ដ ើជដ ើ ដ ែដា ា ដ ើ ដ ៀ ដ ៀ ជដ ើ ទងដទ

ដៅ ងជដ ើ ដោ ា ជដា ែដ ដ ៀ ាគ។

ដ ើ ា រ ដ ៀងដ ញដ ញ ឬ ដ ដ ើ ជា ដ ជដា ឬ ដ រា

ារា រ ដ ៀងា ដ ើ ។26

. . . . . ការ ក ាា ឬ ករ រ រត រ ា ក

ដ ើា ែ ទ ា ា ា ា ង ាទាាគទង ា ា

ង យ ដៅ ា គ ដ ៀង ម ។

25 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា - ។

26 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា -

ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

13

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ា ងរ ា ាគ ។

ទ ទញ រ ាគ ដែើ ដគ ា ា ាៃ

ដយជ ងដ ា ដគែ ទ ា ឬ ។

ជ ា ាា ងាគ ងា ដែើ ដ ើ ា ា ា ាដោ រ

ដ ើ ជ ា រ ដរញ ា ា ាង ងដ ើា ា រ

ដ រ ជា ដៅា ជា ដែើ ា ោ ។

ដ ើា ង ា ដ ើា ម ដៅ ងា ។

ជ ាគ ដល ដៅដ ើា ា ម ដែើ ាគ ារដ ើ ដ ើញ

យងរា ា រ រង ងរ រដមា ដ ជដា ម ។27

. . . . ជឈតរ (Arbitration)

ជ រ ដ ើ ដ ើងដៅដ ដែ ាគជដា ដ ជើ ដ ើ ាគ ា ា ដ ើ ា

ែ ទ ា ដ ើ ាគទង ដ ើ ដៅ ដ ើដ រ ដ រដោ ា

ដ ើរា ។ ា ម ា ាង ជ រ ង ទ គ ជ ា ារដ រើ

ាង ទ ា ងា ា ែដ ើ ា ង ដ ែដា ា ជដា ដែ ារា ។28

. . . . . រ ស យន ជឈតរ

ជ រ ា ដ

ជ រ ដែ ារ ត ាគទង ារ

ឬ ែដ ដ រ ដ រ ជ ។

ជ រ ដែ ដ ត ាគ ា ា រត រ ា

27 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា -

ាម ។

28 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា -

ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

14

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ងា ត ដ រ ដ រ ជ ដ ើ ដ រ ដ រដ ារ

ោ ត ា ដៅ ាា ងដែ ។

. . . . . ការ ក តាា ា តរា សករ សរ ជឈតរក

ា ជា រា ៃ ៃ ដៅ ងា ដងើ រ ដ ៀង

ជ រ ដ ើ រ ាដទ ា ា ។

ា ដ ើ ដ ែៀង ា យ ែ ឬ ា យង ៃ ៃ ែដ ដ ៀ

ដៅ ងែដ ើ ា ដ ជ រ ។

ាា ងរា ដៅ ង ត ា ាា ងា ដ រ

ដ រដ ជ រ ។29

. . ា ស រា ាយស គកាា សោ

គ ាា ដយែា ា រដោ ា ា ែ ា ដែ ទ រ

ដា ។ ែ ដែ ទ រ ដយែគាែទង ដែ ា គ ដ

រ រដ ដ ើងារ ា ា ដ ើ យងគ

រ ង ា ែា ា ាា ដ គ ដែ រ ឬ/ ង

រ ដ ើ ា ា ឬ/ ង ម ដ ើ ដៅ ដ ញ ឬ/ ង ម ដ សង

ដ ៀ ដែ ដ ា ដែ ដរញដោ ែា ដយែ។

រ ង ដ ែ ែទង ទ រ ទងែ ែ ែជ ា ដែើ

ាគ រ ែ ។ ។

ា ែ ដែ ទ រ ដយែ ដ ើ ា ដទ ដ ើ ា ដៅដ ត ដ ើា រ

គា រ គ ាា ដយែ ។ ា ដ ើ ា ដៅ ង រ ដែ

ារដ ើា ដោ គ ាា ែា ា រ គ ាា

ដយែា ា ។30

29 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា - ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

15

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដ ើ ា ដែ រ ងែ ទ រ ដយែែរដ រម ដែ ដ ា

រ គ ាា ដយែ?

ា រ ារ ងែ ទ រ ដយែ ែរា ា ា

ដ ងដរ ង ា រ ា ញ ជ ជ ាដែើ ា រ

ាា ។31

. . . ា រ រ

គ ាា ដយែ ម ងគ ាា ដយែដម ាជា ា ា

រ ា ដែ ដ ើ ា ដ ើងដៅដ ត រ ។ ា ា

ត ា ដ ង ដរ ដ ដយែ ។ ដទ ង ា ដោ

គ ាា ដយែ ម ង ដម ង ា ដ ើដ រ ដ រដ ើ ។ គ

ាា ា ា ារដ ើ ា ា ដ ើ ាោារ ។32

. . . ា ស ើសករ សរ

គ ាា ា ា ា ត ា ដ ញដ ញ ងា ដ ើដ រ ដ រ

ា ដាគ ឬ រា ។ ដ ើាគ ា ត ដ រ ដ រ

គ ាា ដយែា ា ាគ ា ា ងដៅ ាា ។ ដ រ ដ រ

ដ ើាា ស ង ា ដ រ ដង ា ងដ ែ ដ ា

ដ ើដ រ ដ រ ។ ាគ ា ា ដ ើ ា ា ដ ើង ញ ដ រា ដ ើា ដ រ

គ ាា ដយែា ា ដោ ងដៅ ាា ង ដ ដ ៃ ោ ដ ៃ

ា ដ រ ដ រ ។

30 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ដ គ ាា ដយែ ាាោ ាា

- - ។

31 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ដ គ ាា ដយែ ាាោ ាា

- ាម ។

32 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ដ គ ាា ដយែ ាាោ ាា

- ាម ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

16

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដ ើ ាា ដ ឿង ដៅគ ាា ដយែា ា ញ ដោ ដ ា

គ ាា ដយែ ា ត ឬដោ ា ា ដយជ

ឬដោ ា ដ ឬដោ រ ម ដទ គ

ាា ដយែ ោ ា ា ត ាា ។ ាគដែ ដ ើ ា

ដ ើង ញដ រា ជ ែ ង ាា ស ង ដៅដ ា ោ

ដ គ ា ដយែា ា ។ ដ ា ោ ាទា រ ដ រ ដ រ

គ ា ដយែ រដរ ម ាា ។ ដ ើា ង ង ដ ដ ៃែរ

ា ជ ងដ ើដ ដទ ដ រ ដ រ គ ា ដយែា ា ោ

ាា ។33

. . គ តរនា ស រា ាយសរៅរ តាា

ា ដ ែៀង ែដា ា ជដា ដ ត ាា ាគដ រើ ជ

ាគដ ជើ ដ ើ ា ដោ ា ជដា ដ ជើ ដ ើ ាគជដា ង ដ ជើ ដ ើ

ាគ ា ។

ដ ដ ា ា ដោ ា ា ដ ត ាា គា ដ ដ ា ាង

ា ដោ ា ជដា ត ាា ដ ាគជដា ជដា ដៅ

ត ា ឬ ា ដ រ ត ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា

ា ងដ ើ ាា ដ រ។34

ា ា ាង ែដា ា ជដា ដ ត ាា ាគដ រើ ជ

ាា ាៃ រដរ ែដ ើ ា ដ ើ ងឧា ា ែ ។ ដៅ ញ

ា ាា ាៃ ារាដ ឿង ា ដៅ ងែដា ា ជដា ត ាា ដ រ

ា តា ដៅ ា ដ ើ រ ាាា ។

ដា រា ងជដា ា ដៅែដា ា ជដា ត ាា រា

33 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ដ គ ាា ដយែ ាាោ ាា

- - ។

34 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាាោ ាា - ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

17

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ដា ដ រើ ាងែដា ា ជដា ដ ត ាា ដោ ា ដ ម ែរ

ា ា ដោ ា ា ត ាា ា ដ ាគ ា ជ ដ ា

ដ ា ។ រដ ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ញ គ ោារ

ជ ដ ា ដទ ដ ។35

. . គ តរនា ស រា ជសា សរៅរ តាា

ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ាគដ រើ ារដោ ា ា ែ ា

ដែ ា ា ៃ ៃ ឬ ា ដោ ា រ ឬ ា ាដែ ដ ើ

ា ង ដយជ ដ រើ ាគជដា ដ ដា ។

រដរ ា ដែ ា គាញ ដ ើ ង ដយជ ដ រើ

ាគជដា ា ដទ គាគដ រើ ា ដោ ា ា ដ ត ាា ា

ា គ ា ងា ដោ ា ដទ ដ ។ ញដ ៀ ា ដោ ា

ា ដ ត ាា ា ា ោ ង ាគជដា ដ រ

ដ រ ដែ ដ ើ ដរញ ា ដោ ា ជដា ដ ត ាា ា ដ ើ ។

ែដរ ា ដោ ា ា ែ ដ ត ាា គា ដោ ា ា ដែ

ា ា ា ា ែ ដៅ ។ ា ដ ា ា ែ ដែ ា

ា ា គា ា ដែ ា ា គ ា ា ា រា ដ សង ាដ រើ

ែរា ា ដា ដ ើែដ ើ រ ដ ើង ង ងដ ដ ា ងា គ ឬ ា

រ ជ ោដ ៃ ា ។

ម ដ ើញា ា ដោ ា ា ដ ត ាា គា ែ ដ ើ ារ

35 ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា - ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

18

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ជ ង ដោ ា ា ែ ជ ា ែា ដ ង ា ា ម

ដ ើាា រ គ ា ា ដ ើ ដ ាា ស ា ា ា ែ ា

ែង ា ដ រា គ ា គ ដ ង ដៅ ទង ដ ា ដយជ ដ ា

ដោ ា ា ែ ដ ត ាា ។ ា ដ ដែ ដទ គ ង ឬ ា

រ ទង ា ជទញ ដ ែ ដែ ា ទ ា ដោ ា

ា ជ ាគជដា ដែើ ា ា ា ដ ដ ើ ដ ើង ងា ដោ ា ា ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

19

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

សករ ឋ

ារ ដ គ ា ទ ដែ ដ ើ ា ដ ើងដៅ ា ា ស

ដ ា រ ជា ា ាដ រើ ា ដែ ងដទ ា ជា ា ែ ងដែ

ដែ ោ ា ា រ រដ ដ ើ ា ដៅដ ើ គ ង ដ ា ។ ា

ា ដ ា ោ ា ា ទ ែដ ែ រ ដែ ដយជ យង

ដ រើ ែ ែ ទា ម រ ដៅ ងជ ោ ា ាាង ដយជ ែ ង

ង ាជ ។ ា ា ដា រ រា ង ដ ើ ងា ា ា

ា ជ ដា រ ដែើ ដ ើ ងា ដ ញដរញ ង ងរដរ ាជ

ទងដទ ។

ា ោ ា ង ដ ងដ ា ារ ដ ៀ ដ ើ ាជ

ងា ម ដោ គ ដយជ ា ែដ ើ ដ ើ ា ដ

ា ា ា ដ ដ ដៅ ញ ដ ើ ា ែ ា ដ ដៅ ដ ើ

ដៅ ា ា ដ គ ង ា ដា រ ដ ដ ៀ ។ គដ ាង

ទងា ាដែ រ ែ ា ដៅ ាជ ែរាដ ើ ា ា ា

ែ ា ោ ា ដ ា ទ ដ ើ គ ា ដា រដរ ាជ

ងោ ា ា ត រា ា ដោ ដ ើយងា ា ា

ាង ដយជ ង ងា ដ ា ។

ារ ទា តា ទាាដ រ ច ជា តា ព តា ន ត រ

20

សត រ ទ កក ហកររ , ជ ា , សោង ណ , ាាា ណែន ែត ា

ត ណ , , ា , ស ឿង ណ

ា

ោ ា គ ដ ាទា រា ដែ ា ា ា យង ង

ដោ ាា ោ ា ង ជ ។ ោ ា ង ងា ង

គ ដ ា យងជ ាជ ញ ា ា រា ដោ ដរៀ ាងា ដា

រ ដ ើ ា ែ ។ ោ ា គ ដ ដ ើ ា ដោ ាា

ដ ើា ដ ើ ដង ដោ ាជ រ ង ដ ែៀង ដ ើ ជដា ែ

ងដោ ា ជដា ែ ាា ា ដោ ដរៀ ាងែ ដរញ

ងង ា ដោ ា ជដា ដែ ា ា

ដ ើា ោ ដទ ែ ជ ម រដរ ា ដា ែ ា ដ ញ

ដរញដោ ង ង ា ា ា រដរ ជ ដ ើ រា

ាទា ាាា ាជ ា ង ែ ាគជដា ែ

ដ ើ ងា ា ដ ើ ដ ញ ែ ជ ងដ ា ដោ ជដា ែ ង

ដោ ដ ង ាង គ ែរា ង ែ ដែ ងា

ទា ដោ ា ដ ា ដ ា ដញដយ ងា ទ ទ

រដរ ា ដា ដ ើ ែ ដគ

ដា ា ង ា ា ដយងត រា ា

ែដ ើ ា រ ែ ា ា ាជ ទង ង

ដោ ា ទ ែដ ែ រទងា ា ដែ រ ែ ា ដៅ

ាជ ង លញ ា

ជ ែ ង ង គ ដគ ទងរង ង ា

ង ស ា ាាា ា ងា ដោ ទ ែដ ែ រ

ាទា ែដ ើ ា ដែញដ ទ ែដ ែ រ ា ដជង

ងដ ើ ដ ងែ ឬ ទ ែដ ែ រ ឬ ង ដ ញ ាជ

ដរញ ា ដែ ែ ា ាោារ ោ ា ដ ដ ើា ា ា

ដ ា ដយ ា ង ងា ង ង គ ងដ ា ដ ើ

ង ា ង គា ដ ង ឬ ង ដគដ ើ ៕36

36 ជ ស ា ា ែា ជដា ែា ដ ា ា ែ ដម

21

ឯកា សោង

- ងរា ង ម ោ គ ទទរ ងែ រង ងដ ើង ញដោ

ា

- ជ ា ែ ដ ា ដ ងា ដ ោ ា ា

www.ngoforum.org.kh ។

- ាគ ាែ ដម www.adhoc-chra.org ។

- Hor Peng and other, Introduction to Cambodian Law, (Konrad Adenauer Stiftung, Phnom

Penh) 2012 , www.kas.de/kambodscha ។

- ែ ា ។

- ាជ ា ដងើ .ជ.ែ. ។

- ា , ជ , ។

- ដ ៀ ដៅា ដោ ា ទ ែ ដ ត ាា ាាោ ាា

- ។

- ជ ស ា ដម www.cchrcambodia.org ។