دستورالعمل جمع آوری نمونه خون وریدی و مویرگیمقدمه

ها واز آنجایی که متغیرهای مختلفی نتایج آزمایش ها را تحت تأثیر قرار می دهند، شناسایی آن ه))ای‌‌‌‌استاندارد نم))ودن روش ه))ای آزمایش))گاهی جهت تفس)یر ص)حیح و اس)تفاده بهین))ه از داده

آزمایشگاهی ضروری است. ( می توانند برpre-examinationبه عنوان مثال متغیرهایی که در مرحله قبل از انجام آزمایش )

و انتق))ال نمون))ه، عوام))لروی نتایج آزمایش موثر باشند عبارت از: جمع آوری، جابجایی و نقل بیولوژیک و غیربیولوژیك، عوام))ل فیزیولوژی))ك، تغذی))ه و رژیم غ))ذایی، مص))رف داروه))ا، ن))ژاد،

جنس، زمان و نحوه نمونه گیری هستند. از میان متغیرهای ذکر شده، نحوه نمونه گیری از جمله عواملی است که مستقیما بر روی نتایج آزمایش اثر داشته که ب))ا آم)وزش کارکن)ان مرتب)ط می ت))وان بس)یاری از خطا ه)ای این مرحل)ه را

كاهش داد. ب))دین منظ))ور این دس))تورالعمل ش))امل روش اس))تاندارد نمونه گ))یری وری))دی و م))ویرگی جهت

ه)ای‌‌‌‌بیماران سرپایی و بستری با اس)تفاده از من)ابع معت)بر بین المللی و ب)ه منظ)ور آم)وزش رده مختلف ارایه کنندگان خدمات تشخیصی- درمانی مانند کارکنان آزمایشگاه و پرس))تاران گ))ردآوری

و تهیه شده است.

تجهیزات الزم جهت اتاق نمونه گیرینمونه گیری باید در یك محل مجزا، تمیز و ساكت صورت گ))یرد. این ات))اق به))تر اس))ت دارای

شویی مجزا بوده، ولی در صورت عدم دسترسی به آب، باید محلول های تمیزكننده دستدستدر محل موجود باشد.

ك))ه بیم))ار بتوان))د درص))ندلی نمونه گ))یری: بای))د دارای دس))ته قاب))ل تنظیم باش))د به ط))وری چنین باید دارای حفاظ ایمنیراحت ترین وضعیت جهت نمونه گیری روی صندلی بنشیند. هم

جهت جلوگیری از افتادن بیمار باشد. تخت معاینه سینی جمع آوری ویال های نمونهدستكش: می تواند از نوع التكس، وینیل یا نیتری))ل باش)د. در ص))ورت حساس)یت نس))بت ب))ه

ه))ایی ك))ه فاق))ددستكش التكس، می توان از نوع نیتریل، پلی اتیلن یا ان))واع دیگ))ر و دس))تکش چنین می ت))وان از دس))تكش نخی در زی))ر دس))تكش التكس ی))اپودر هستند استفاده نمود. هم

پالستیكی استفاده نمود.دستکش در صورت آلودگی و یا در فواصل نمونه گیری ها باید تعویض گردد.

( 23 – 19سوزنG)( سرنگ یا نگه دارنده مخصوصholder جهت استفاده از لوله )‌‌‌‌( های خالevacuated‌tube)بار مصرف نیشتر یكهای خال‌‌‌‌ها و ظروف در پیچ دار یا لوله انواع لولهرگ( بندtourniquet:به اشکال زیر )نوع یكبار مصرف ترجیحا غیرالتكس دستگاه فشار سنج خون، در صورت استفاده باید روی فشارmmHg40 .تنظیم گردد نوارهای پالستیكی استاندارد با گیره یا قالب قابل تغییر

بند با خون یا مایعات بدن باید دور انداخته شود.*در صورت آلودگی رگ.یخچال یا یخ باید در دسترس باشد ها: ‌‌‌‌ضدعفونی كننده 70ایزوپروپیل الكل یا اتیل الكل% محلولpovidone‌–‌iodine10-1% یا كلر هگزیدین گلوكونات جهت كشت خون گاز پارچه ای در ابعادcm‌5×5 یا cm‌5/7×5/7استفاده از پنبه پیشنهاد نمی گردد. جهت

پانسمان، باند و گاز نیز باید در دسترس باشد. ( ظروف مخصوص دفع سرسوزن های آلودهPuncture‌Resistant‌Disposal‌Container)( وسیله گرم كننده موضع نمونه گیری جهت افزایش جریان خونWarming‌device)

فهرست ان))واع آزمایش ه))ا و درج مق))دار خ))ون الزم ب))رای ه))ر آزم))ایش و ن))وع لول))ه م))ورد استفاده

های محتوی خونروتاتور جهت مخلوط نمودن لوله

گیری وریدینمونهمراحل نمونه گیری

گیری صحیح نیاز به دانش و مهارت توام دارد. جهت جمع آوری نمونه خون وریدیخونخون گیر كار آزموده باید مراحل زیر را دنبال نماید.

انطباق مشخصات برگه درخواست آزمایش با مشخصات بیمار - 1.بیمار سرپایی: این امر باید با سوال و جواب از بیمار صورت گیردبیمار بستری: نمونه گیر نباید فقط به برچسب باالی تخت یا یادداشت كنار تخت وی اكتف))ا

كند، در صورت هوشیاری این انطباق با كمك بیمار و در صورت عدم هوش))یاری بیم))ار اینامر باید با كمك همراه بیمار یا پرستار صورت پذیرد.

اطمینان از رعایت رژیم غذایی پیش از نمونه گیری- 2 بعضی از آزمایش ها نیاز به ناشتابودن و حذف بعضی مواد از رژیم غذایی قبل از خون گیری دارند. محدودیت غذایی و زمانی براساس نوع آزمایش متفاوت است. البته این محدودیت ها

جهت حصول نتایج صحیح آزمایش ضروری است. انتخاب وسایل مورد نیاز- 3

براساس نوع آزمایش، سرنگ و سرسوزن مناسب یا لوله خال انتخاب شود. در صورت استفاده از سرنگ باید براساس نوع ورید انتخابی، محل ورید و حجم خ))ون م))ورد نیاز سرسوزن مناسب انتخاب ش))ود و ن))وك آن در ابت))دا از نظ))ر ب))ازبودن س))وراخ ورود خ))ون

کنترل گردد. هم چنین پیستون سرنگ نیز از جهت سهولت حركت كنترل گردد. نمونه گیر باید براساس نوع آزمایش، لوله مناسب را از نظ))ر ان))دازه و ن))وع م))اده ض))دانعقاد

انتخاب نماید. شود از سرنگ و سرسوزن استفاده نش;;ود وطور كلی به دلیل رعایت اصول ایمنی توصیه میبه

لوله های خال جایگزین آن گردد. استفاده از دستکش- 4

نمونه گیر باید از دستكش استفاده نماید.وضعیت بیمار هنگام نمونه گیری- 5

بیمار برروی صندلی نمونه گیری نشسته و با مشت كردن )به منظور برجسته شدن وریدها( دست خود را به صورت كشیده، روی دسته صندلی نمونه برداری قرار می دهد به گونه ای كه بازو تا مچ دست در یك خط مستقیم قرار گیرند. باید توجه داشت كه بیمار نباید مشت خود

را باز و بسته نماید زیرا باعث تغییر بعضی مواد در خون می شود. در صورت استفاده از تخت، بیمار باید به پشت خوابیده و در صورت نیاز بالشی زیر ب))ازویی

-صورت كشیده ق))رار میكه نمونه از آن گرفته خواهد شد قرار می گیرد. بیمار دست خود را بهده)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))د

طوری كه از شانه تا مچ در یك خط مستقیم قرار گیرد.به*در هنگام نمونه گیری بیمار نباید غذا، مایعات، آدامس یا دماسنج در دهان خود داشته باشد.

(tourniquetبند )بستن رگ- 6 به منظور افزایش پرشدن ورید از خون و برجسته شدن رگ مورد نظر و جهت تسهیل

( استفاده می شود )قابل ذکرtourniquetبند )های خال از رگ‌‌‌‌ورود خون به داخل سرنگ یا لوله 5/7-10بند بایدبند بسته شود(. رگاست که در موادی نظیر اندازه گیری الکتات خون نباید رگ

سانتی متر باالی ناحیه نمونه گیری بسته شود و نباید بیش از یك دقیقه بر روی بازوی بیمار بسته بماند. در غیر این صورت توقف موضعی خون موجب تغلیظ خون و انتشار آن به داخل

بافت ها گشته، كه این امر می تواند سبب افزایش كاذب تمام تركیبات پیوند شده با پروتئین و بند باید بر روی لباسهماتوكریت گردد. در صورتی كه بیمار مشكل پوستی داشته باشد، رگ

بیمار یا گاز بسته شود طوری كه پوست او مورد فشار قرار نگیرد. در مواردی كه وریدهای سطحی كامال مشخصبه

-نباشند می توان با ماساژ دادن از مچ تا آرنج بیمار و یا به كمك وسیله گرم كننده در محل خونگیری را تسهیل نمود. گیری، با اتساع وریدها خون

متر جیوه تنظیم گردد. میلی40در صورت استفاده از دستگاه فشارخون، باید درجه آن روی بند باز شده و پس از دو دقیقه مجددادر صورت عدم موفقیت در بار اول توصیه می گردد رگ

بر روی بازوی بیمار بسته شود.انتخاب ورید مناسب - 7

‌Median‌cubitalاغل)ب م)وارد ن)م)ون)ه گ)یری از وری)ده)ای (2-1گیرد. )شكل ص))))ورت م)یCephalic و

‌Median‌cubital: موقعیت آناتومیک وریدهای 2-1شکل Cephalic و

البته وریدهای پشت دست نیز قابل قبول هس))تند ولی وریدهای س)طح داخلی مچ نبای)د م)ورد اس)تفاده ق)رار

گیرند. به دلیل سطحی بودن،median‌cubitalگیری از ورید نخو

ایجاد درد كمتر و بهتر ثابت شدن در هنگام ورود سوزن و احتمال كمتر آسیب به عصب، )در صورت قرارگیری نادرست سوزن در رگ( ارجحیت دارد. به دلیل نزدیكی ورید بازیلیك به شریان براكیال و عصب مدین، فقط در

صورت عدم دسترسی به سایر وریدها باید مورد استفاده قرار گیرد. وریدهای نواحی دیگر نظیر قوزك پا یا اندام تحتانی، بدون اجازه پزشك نباید م))ورد اس))تفاده

قرار گیرد )به دلیل احتمال ایجاد عوارضی نظیر فلبیت، ترومبوز، نكروز بافت و غیره(. اگر در طی خون گیری مشكوك به نمونه گیری شریانی شدیم )به دلیل عبور شریان براكی))ال

( پس از خارج کردن سوزن، بای))د ب))رای ح))داقل پنج دقیق))ه و ت))ا بن))د آم))دنantecubitalاز ناحیه خونریزی روی موضع فشار مستقیم وارد گردد و س))ریعا ب))ه پزش))ك و پرس))تار مس))ئول اطالع

داده شود. گ;;یری ش;;ریانی فق;;ط دربه دلیل تفاوت محتوای مواد موجود در خون وریدی و شریانی، خ;;ون

موارد خاص نظیر بررسی اسید و ب;از، الکترولیت ه;;ا و بعض;ی متابولیت ه;;ا ک;اربرد دارد و نبای;د گ;;یری وری;;دی گ;;ردد، مگ;;ر در ش;;رایط وی;;ژه )بیم;;ارانی ک;;ه ب;;ه هیج وج;;ه امک;;انج;;ایگزین خ;;ون

ها مقدور نباشد(، که آن هم باید با نظارت پزشک باشد. نمونه گیری وریدی در آن در نهایت نمونه گیر باید با انتخاب مناسب ترین ورید، موجبات راحتی بیمار را فراهم کرده و

خطر آسیب به اعصاب و شریان ناحیه را به کمترین مقدار برساند. قابل ذكر است كه لمس ورید موردنظر و تعیین مسیر آن توسط انگشت سبابه جهت تعیین محل خون گیری ضروری است. ب))رخالف وری))دها، ش))ریان ها دارای نبض ب))وده و دارای دی))واره

تری هستند. از وریدهای ترومبوزه كه حالت ارتجاعی خود را ازضخیم و خاصیت ارتجاعی بیشدست داده اند و طنابی شكل شده و به راحتی می لغزند نباید خون گیری صورت گیرد.

موارد زیر باید در انتخاب ورید مناسب در نظر گرفته شود:.نواحی سوخته التیام یافته نباید انتخاب شوندگیری از دستی كه در ط))رف ماس))تكتومی ش))ده ق))رار دارد حتم))اماستكتومی: قبل از خون

باید با پزشك مشورت گردد )به دلیل خطر مشكالت ناشی از استاز لنفاوی(.هماتوم: از ناحیه هماتوم )بدلیل ایج))اد خط))ا در نت))ایج آزم))ایش( نبای))د نمونه گ))یری ص))ورت

گیرد. در صورتی كه ورید مناسب دیگری قابل دسترسی نباشد، باید نمونه گیری از ناحیه ای دورتر از

محل هماتوم صورت گیرد.

های آن(: ‌‌‌‌تزریق وریدی )یا تزریق خون و فرآورده وسیله تزریق وریدی است صورت گیرد )به)ترترجیحا نباید نمونه گیری از بازویی كه متصل به

گیری باید از محلی دورتراست از بازوی مقابل نمونه جمع آوری شود( در غیر این صورت نمونهاز تزریق وریدی طبق مراحل زیر صورت گیرد:

.)باید حداقل برای دو دقیقه تزریق وریدی قطع گردد )با اطمینان كامل از قطع آن

بند باید در محلی دورتر از تزریق وریدی )زیر آن ناحیه( بسته ش))ود )ب))ا جهت نمونه گیری، رگ ترجیح انتخاب ورید دیگر(.

آوریهای م))ورد نی))از جم))ع‌‌‌‌ پنج میلی لیتر ابتدای نمونه دور ریخته و پس از آن خون جهت لوله شود.

گیری صورت می گ))یرد باید محل نمونه گیری نسبت به تزریق وریدی و بازویی كه از آن نمونه در برگه در خواست آزمایش درج شود.

:كانوال، فیستوال،گرافت عروقی بازوی متصل به كانوال با مشورت پزشك و اجازه او قابل استفاده است.

بازوی متصل به فیستول )جهت دیالیز( نباید به طور معمول جهت خون گ)یری م)ورد اس)تفادهقرار گیرد. در صورت امكان باید از بازوی مقابل نمونه گیری صورت گیرد.

( وجود لولهIndwelling‌Line( یا )Vascular‌Access‌Device )VAD: جهت تزری))ق دارو، مایع)ات و … ب))ا در نظ))ر گ))رفتنVADدر صورت وج))ود هرگون))ه لول)ه ی))ا

مالحظات زیر نمونه گیری مجاز است:باید از عدم نشت هوا )به منظور جلوگیری از ایجاد همولیز( در كلیه ملزومات جمع آوری

خون مطمئن شویم. در صورت امكان نباید نمونه خون از مسیری که هپارین در آن تزریق شده است تهیه

گردد )در صورت اجبار احتمال آلودگی با هپارین و رقیق شدن نمونه باید در نظر گرفته شود(. جهت خون گیری، ابتدا با پنج میلی لیتر محلول سرم فیزیولوژی سترون شده مسیر را شسته و پنج میلی لیتر ابتدای خون یا معادل شش حجم فضای مرده )منظور از فضای مرده

می ماند( دور ریخته شود.VADحجم خونی است كه در داخلتمیزكردن محل نمونه گیری- 8

% به صورت ح))ركت70ناحیه نمونه گیری به كمك گاز آغشته به ایزوپروپیل الكل یا اتیل الكل منظور جلوگیری از همولیز و کاهش سوزش ناش))یدورانی از داخل به خارج تمیز می شود. به

-از تماس نوك سوزن با الكل و پوست، نمونه گیری پس از خشك شدن محل در هوا انج))ام میشود.

جهت كشت خون ضروری است دقت بیشتری جهت ضد عفونی كردن محل نمونه گیری چنین بزرگساالنتر و همصورت گیرد. كلرهگزیدین گلوكونات جهت نوزادان دو ماهه و بزرگ % تمیز شده، سپس با70دارای حساسیت نسبت به ید پیشنهاد می گردد. ابتدا موضع با الكل

یا كلرهگزیدین گلوكونات ضدعفونی شده و پس از خشك Povidone–Iodine‌10-1%محلول شدن مجدد، موضع با الكل جهت حذف ید و كلرهگزیدین تمیز می گردد. به دنبال خون گیری

های كشت خون بر طبق دستورالعمل سازنده آن نیز ضدعفونی گردد. ‌‌‌‌باید درب شیشه *در صورت نیاز به تماس دست خون گیرنده با پوس;;ت بیم;ار جهت لمس وری;د مناس;;ب، بای;د

مجددا موضع ضدعفونی گردد.نمونه گیری- 9

ه))ای خال )ب))ه هم))راه‌‌‌‌در حالی كه قسمت مورب نوك سوزن به سمت باال است، سوزن لوله درجه یا كمتر وارد ورید شود.30نگه دارنده( یا سرنگ باید با زاویه

بند بازگردد.به محض ورود خون به داخل سرنگ یا لوله خال باید رگدر صورت استفاده از لوله خال باید تمهیدات زیر صورت گیرد:

باید حتی االمكان سوزن در رگ ثابت نگه داشته شده و اولین لوله با فشار به سوزن مرتبط شود.

ها باید تا پایان مكش پر از خون شوند. پس از وقفه جریان خ)ون اولین لول)ه، آن لول)ه‌‌‌‌لوله های بعدی به سوزن مرتبط می شوند. ‌‌‌‌را از سوزن جدا کرده و لوله

5-10های حاوی ماده ضدانعقاد و خون باید بالفاص))له پس از پرش))دن مخل))وط ش))وند )‌‌‌‌لوله ها به شدت مخلوط گردند. ‌‌‌‌مرتبه سروته کردن(. جهت جلوگیری از همولیز نباید لوله

کنیم تا به درستی، سوزن را كمی جابه جا میدر صورت عدم ورود خون به سرنگ یا لوله خال درون ورید قرار گیرد. جابجایی بیش از حد سوزن پیشنهاد نمی گردد، زیرا برای بیمار

ناخوشایند و دردناك است. در بیشتر موارد نمونه گیری مجدد در محل زیر نمونه گیری اولیهیا از بازوی دیگر بیمار پیشنهاد می گردد.

در ص))ورت ع))دم م))وفقیت در بیش از دو ب))ار تالش به))تر اس))ت از نمونه گ))یر دیگ))ری جهتخون گیری استفاده شود و در صورت نیاز پزشك را مطلع نمود.

های خال باید مشت بیمار باز شود. ‌‌‌‌پس از جاری شدن روان خون به داخل سرنگ یا لوله در پایان نمونه گیری سرسوزن به آرامی از رگ بیمار خارج گردیده و گاز تمیز با فشار كم بر

روی موضع قرار داده می شود.

دفع سر سوزن- 10 بدون گذاشتن درپوش سرس))وزن بای))د توس))ط ظ))روف مخص))وص، سرس))وزن های آل))وده از

سرنگ جدا و دفع گردند. سپس نمونه خون به آرامی در ظروف مربوطه تخلیه شود.تخلیه خون- 11

های حاوی ماده ضد انعقاد ریخته می شوند، باید بالفاصله و به آرامی‌‌‌‌هایی كه در لوله ‌‌‌‌نمونه پنج تا ده بار مخلوط شوند. در صورتی كه نمونه در لوله بدون ماده ضد انعقاد ریخته می شود

باید به آرامی با ریختن روی جدار داخلی لوله تخلیه گردد. های متعدد خال پالستیکی یا شیشه ای جهت آزمایش ه))ای‌‌‌‌هنگامی كه با یك بار نمونه گیری، از لوله

مختلف استفاده می شود، نمونه خون )به منظور جلوگیری از تداخل ضد انعقادهای مختل))ف( بای))دها جمع آوری شود:‌‌‌‌بر طبق اولویت های زیر در لوله

- لوله كشت خون 1 ه))ای‌‌‌‌- لوله حاوی ضدانعقاد سیترات سدیم جهت آزمایش ه))ای انعق))ادی )درپ))وش آبی در لوله 2خال( - لوله جهت سرم )بدون ضدانعقاد( با یا بدون فعال كننده لخت))ه، ب)ا ی))ا ب))دون ژل )درپ))وش3

های حاوی ژل جداکننده(‌‌‌‌های خال و یا لوله ‌‌‌‌قرمز در لوله های خال( ‌‌‌‌- لوله حاوی هپارین همراه یا بدون ژل جداكننده پالسما )درپوش سبز در لوله 4های خال(‌‌‌‌ )درپوش بنفش در لوله EDTA- لوله حاوی ضدانعقاد 5های خال(‌‌‌‌- لوله حاوی مهاركننده گلیكولیتیك )درپوش خاكستری در لوله 6

های لخته یا ژل در‌‌‌‌ترتیب جمع آوری نمونه در لوله دوم وسوم با توجه به اثر فعال کننده های پالستیکی جمع آوری سرم با آزمون های انعقادی مطرح گردیده است. ولی در صورت‌‌‌‌لوله

های شیشه ای بدون افزودنی، جمع آوری لوله سرم می تواند قبل از لوله‌‌‌‌استفاده از لوله سیتراته صورت گیرد.

در صورتی که از ست پروانه ای )یا اسكالپ وین( استفاده می گردد، جهت آزمون های انعقادی ابتدا می بایست قسمت اول نمونه دریک لوله )جهت حذف فض;;ای م;;رده( تخلی;;ه ش;;ده و نمون;;ه

مورد نیاز در لوله دیگری جمع آوری گردد.اقدامات پس از نمونه گیری- 12

پس از خاتمه نمونه گیری، باید موضع از نظر بندآمدن خون ریزی و یا به وجود آمدن هماتوم كنترل گردد. درصورتی كه خونریزی بیش از پنج دقیقه ادامه یابد، می بایست تا بند آمدن خون بر روی گاز در محل نمونه گیری فشار وارد آورده، سپس روی آن بانداژ مجدد صورت گیرد و

دقیقه بانداژ را روی محل نگه داری كند. در صورت15به بیمار توصیه شود برای مدت حداقل نیاز به پرستار یا پزشك نیز اطالع داده شود.

برچسب گذاری نمونه- 13 ه))ا و‌‌‌‌* بالفاصله پس از اتمام نمونه گ))یری بای))د برچس))ب ح))اوی اطالع))ات زی))ر ب))ر روی لوله

ظروف حاوی نمونه خون بیمار الصاق گردد: نام، نام خانوادگی بیمارشماره شناسایی تاریخخص)))وص در ردی)))ابی دوز درم)ان)))ی داروه))))ا زم))ان ن)م)ون)ه گی)))ری )ب)))هTherapeutic ‌ Drug‌

Monitoring‌(TDM)نام فرد خون گیر

نمونه گیری اطفال یا همراه با ست پروانه ای(23G-22)جهت خون گیری از اطفال باید از سرسوزن های ظریف

)اسكالپ وین( استفاده گردد. توجه: معموال درنمونه گیری از اطفال و نوزادان حجم خون کمتری گرفته می شود. بدین

ها و لوله با حجم مناسب ضد انقعاد آماده گردد. ‌‌‌‌منظوردر آزمایشگاه باید شیشه

روش های جلوگیری از هماتوم: ،تنها دیواره باالیی ورید باید س)وراخ ش))ود. در ص))ورت عب))ور سرس)وزن از دی))واره پ))ایینی رگ

خون به بافت اطراف نفوذ كرده و سبب هماتوم در ناحیه می شودبند باز شود. قبل از خارج ساختن سوزن حتما باید رگ .باید از وریدهای سطحی اصلی استفاده شود

.پس از نمونه گیری بایدبه محل بانداژ یا گاز نمونه گیری فشار اندكی وارد آیدروش های جلوگیری از همولی;ز:

.موضع نمونه گیری باید پس از ضد عفونی كردن در مجاورت هوای محیط خشك شود.بهتر است از سرسوزن با اندازه كوچك استفاده نشود.از محل هماتوم نمونه گیری نشود.باید سوزن كامال به سرنگ متصل باشد تا هیچ گونه حباب هوا هنگام نمونه گیری تشكیل نشود.پیستون سرنگ باید به آرامی به عقب كشیده شود های حاوی ماده ضد انعقاد ریخته می شود، باید بالفاصله و به آرامی پنج‌‌‌‌هایی كه در لوله ‌‌‌‌نمونه

تا ده بار مخلوط شوند. در صورتی كه نمونه در لوله بدون ماده ضدانعقاد ریخته می شودباید به آرامی با ریختن روی جدار داخلی لوله تخلیه گردد.

موارد خاص: ه)ا باید به دلیل درمان دارویی، نیاز به ناشتا بودن و یا تغییرات طی روز )ریتم‌‌‌‌بعضی از نمونه

سیركادیین( در فواصل زمانی مشخص گرفته شود و لذا نمونه گیر باید آگاهی الزم را در این خصوص داشته باشد. به طور مثال می توان از آزمایش های تحمل گلوكز )قند دو و سه

ساعته(، كورتیزول و ردیابی سطح دارویی نام برد. .در ردیابی سطح دارویی ، دوز دارو، زمان آخرین مصرف و زمان نمونه گیری باید ثبت گرددداری نمونه ها جهت كشت خ))ون بای))د الزام))ات زم))ان نمونه گ))یری ودر جمع آوری، انتقال و نگه

دما رعایت و درج گردد.های خاصهای خالء در آزمایشنکات استثناء در خصوص نحوه استفاده از لوله

.عناصر كمیاب: جمع آوری خون جهت عناصر كمیاب باید در ظروف فاقد آهن صورت گیرد های ایمونوهماتولوژی: برای جمع آوری خون جهت آزمایش های ایمونوهماتولوژی نبای))د از‌‌‌‌نمونه

های خال حاوی جداكننده ژل به منظور جمع آوری سرم یا پالسما استفاده گردد. ‌‌‌‌لوله ،نمونه خون جهت بعضی آزمایش ها نظیر اندازه گیری گاسترین، آمونیاک، اسیدالکتیک

کاتکوالمین ها، هورمون پاراتیروئید و گازهای خون باید بالفاصله پس از جمع آوری در یخچالداری شوند.نگه

مالحظات ایمنیگیری و یا جابجایی نمون))ه بیم))اران ازکاركنان بخش نمونه گیری باید همیشه به هنگام نمونه

های بسته( و دستکش استفاده نمایند. دستکش در صورت آلودگی و ی))ا در‌‌‌‌روپوش )با دکمه بایست تعویض شده و نباید شس))ته و مج))ددا م))ورد اس))تفاده ق))رارفواصل نمونه گیری ها می

گیرد.توصیه: دست ها در فواصل نمونه گیری به تناوب شسته شوند.

به هیج وجه نباید درپوش سرسوزن به وس))یله دس))ت روی آن ق))رار گ))یرد و از س))رنگ ج))دا چنین نمی بایست سرسوزن با قیچی، بریده،خم و یا شکسته شود.شود. هم

پسماندهای تیز، برنده و آلوده مانند سرسوزن ها و وسایل شیشه ای شکسته باید در ظرف ( جمع آوری شده و زمانی که سه چهارم ظرف پر شد، پس ازآلودگیSafety‌Boxایمن )

زدایی با اتوکالو به طریقه بهداشتی دفع گردد.در صورت آلودگی هر قسمت از اتاق نمونه گیری باید سریعا با مواد ضد عفونی کننده مانند

گرم درصد( و یا هرگونه محلول5/0هیپوکلریت سدیم با رقت پنج گرم در لیتر ) رقیق شده10/1سفیدکننده خانگی )مشروط بر داشتن کلر فعال پنج درصد( که به نسبت

باشد )ده درصد( ضدعفونی شود.الزم به ذکر است که محلول فوق باید برای هر بار استفاده به صورت تازه تهیه گردد.

آمیز نظیر فرو رفتن سوزن و یا هرگونه وسیله تیز و برنده،در صورت بروز حوادت مخاطرهاقدامات زیر باید صورت گیرد:

خارج نمودن دستکشفشار بر روی موضع جهت خروج خونشستن موضع با آب و صابون

گزارش حادثه به مسئول ایمنی، مسئول ف))نی آزمایش))گاه و تکمی)ل برگ))ه ثبت، گ)زارش و آمیزپیگیری حوادت مخاطره

مشروح اقدامات ضروری در این خصوص در فصل هفتم بیان گردیده است.های خاللوله

ها بر اساس نوع كاربرد و ماده ض))داند و رنگ درپوش آنها به شکل تجاری تهیه شدهاین لولهانعقاد، متفاوت است.

های خال با کاربرد و نوع افزودنی به کار رفته در آن که در ایران نیز م))ورد اس))تفادهانواع لوله خالصه شده است:2-1قرار می گیرند، در جدول

های خال، کاربرد و نوع افزودنی به کار رفته در آن: انواع لوله2-1جدول رنگ

درپوش*كاربردنوع افزودنی /ضد انعقاد

بیوشیمی- ایمونول))وژی- س))رولوژی- بان))ك____قرمز خون

** دارای ژل جداكنن))ده ی))ا م))ادهطالییفعال كننده لخته

بیوشیمی- ایمونول))وژی- س))رولوژی- بان))كخون

هماتولوژی- بانك خون EDTAهای نمكبنفشآزمایش های انعقادیسیترات سدیم آبی روشن

ESRسیترات سدیم سیاه آمونی)))اك )اس)))تفاده از س)))دیم ی)))ا لی)))تیم لیتیم هپارین –سدیم هپارین سبز

هپارین( لیتیم )استفاده از سدیم هپارین(

* رنگ درپوش این نوع لوله بر اساس کارخانه سازنده آن متغیر است. ** ژل های جدا كننده حاوی یك ماده خنثی هستند كه سبب تغییر موقتی ویسكوزیته خون در طی سانتریفیوژ می شوند. دانستیه این ژل ها سبب می شود كه ما بین سلول و سرم یا پالسما

قرار گیرند.

های خال حاوی ضد انعقاد باید تا خاتمه مکش پر از خون شوند.‌‌‌‌قابل ذکر است که لوله حاوی ضد انعقاد اگر به طور تجاری تهیه گردند، باید حاوی بر چسب باCBCلوله های

اطالعات زیر باشند: نوع نمکEDTAوزن یا حجم نمک مورد استفاده ،حجم خون مورد نیازتاریخ انقضاداری شرایط نگه

((Skin Punctureگیری از طریق سوراخ كردن پوست نمونهخون مویرگی

Skin‌Punctureگیری در این دراطفال و نوزادان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا خون گروه با اشکاالت زیادی همراه بوده و در صورتی که نیاز به حجم زیادی خون برای آزمایش

شود که این امرحتیجهت خون زیادی از نوزاد گرفته میگیری وریدی، بینداشته باشیم، با خون در نوزادان نارس می تواند منجر به کم خونی گردد، لذا نمونه گیری از طریق سوراخ کردنپوست ضرورت پیدا می کند. این نمونه گیری درموارد زیر در بزرگساالن نیز قابل اجراست:

بیماران با سوختگی وسیع- 1بیماران بسیار چاق- 2بیماران مستعد به ترومبوز- 3 ها قاب)ل دسترس)ی نب)وده ی)ا بس)یار ش)کنندهکه وریدهای سطحی آنبیماران مسن یا سایر بیمارانی- 4

است.(POCTگیری جهت انجام آزمایش های سریع درمنزل توسط خود بیمار )خون- 5

قابل ذکر است که درصورتی که بیمار دهیدراته بوده یا ب))ه دلی))ل وارد آم))دن ش))وک، گ))ردشخون محیطی وی ضعیف باشد، ممکن است نمونه گیری مویرگی غیر ممکن باشد.

باید توجه داشت که خون گرفته شده از طری;;ق س;;وراخ ک;;ردن پوس;;ت ش;;امل نس;;بت هایی از خون آرتریولی، مویرگی، ونولی، مایع بین بافتی و داخل سلولی است )نسبت خون س;;رخرگی

بیشتر از سیاهرگی است که این نسبت با گرم نمودن موضع تا هفت برابر افزایش می یابد(.

* نواحی مناسب جهت سوراخ کردن پوست و جمع آوری نمونه:بند انتهایی انگشتان دست

سطح داخلی و خارجی پاشنه پا(2-2)شكل

: خون گیری با روش سوراخ کردن پوست2-2شکل محل پاشنه پا در نوزادان در

گ))یری از س))ال معم))وال خ))وندر نوزادن کم))تر از ی))کپاشنه پا انجام می گیرد.

گ))یریدر اطفال و بزرگساالن معموال از بن))د آخ))ر انگش))تان )انگش))ت س))وم ی))ا چه))ارم( خ))ونصورت می گیرد.گیری صورت گیرد: خون نبایداز نواحی زیر

- نرمه گوش1- ناحیه مرکزی پاشنه پا در نوزادان 2 سال- انگشتان )دست و پا( نوزادان و اطفال کمتر از یک3- نواحی متورم یا مناطقی که قبال سوراخ شده اند )به دلیل تجمع مایع بافتی(4

نکات قابل توجه در نمونه گیری از نوزادان:تر از دو میلی متر باشد.عمق سوراخ ایجاد شده نباید بیش.نباید در انحنای خلفی پاشنه پا سوراخ ایجاد گردددر مناطقی که قبال نمونه گیری شده نیز نباید مجددا سوراخ ایجاد کرد )به دلیل احتمال

آلودگی(. های طوالنی ممکن است غلظت بعضی از اجزای خون را تحت ت))اثیر ق))رار‌‌‌‌در نوزادان گریه

بدهد )نظیرتعداد لکوسیتوز وگازهای خون(.

دقیق))ه( نمونه گ))یری30اگر ممکن باشد بهتر است پس از قطع گریه نوزاد )ب))ا فاص))له زم))انیانجام شود.

نمونه گیری در ناحیه مرکزی پاشنه پای نوزادان نباید انجام شود، چون سبب صدمه به اعصاب، تاندون ها و غضروف آن ناحیه می شود.

از نوک انگشت نوزاد هم نباید نمونه گرفت، چون فاصله پوست تا استخوان بند آخر میلی متر است و ممکن است در طی نمونه گیری، استخوان2/1-2/2انگشتان نوزادان بین

نیز آسیب ببیند و عفونت و گانگرن را در پی داشته باشد.

گیری از بزرگساالن:نکات قابل توجه در نمونهنمونه گیری باید از سطح داخلی بند آخر انگشتان دست صورت گیرد. سطح ج))انبی و ن))وک

انگشتان مناسب نیستند )در این دو ناحیه عمق پوست نصف قسمت مرکزی بن))د انگش))تان(.2-3است(. ایجاد شکاف باید در عرض اثر انگشت باشد نه به موازات آن )شکل

انگشت های میانه و چهارم برای نمونه گیری مناسب ترند، زیرا انگشت شست دارای نبض و تر و پوست آن نیز گاهی سفت تر است. انگشت پنجم به دلیلانگشت اشاره نیز حساس

نازکی پوست آن برای نمونه گیری مناسب نیست. گیری با روش سوراخ کردن پوست در محل بند انتهایی انگشتان دست در : خون2-3شکل

بزرگساالن

روش کار موضع مورد نظر

%70توسط محلول ایزوپروپانول )یا

%( ضد70اتانول عفونی شده و پس

از خشک شدن موضع در مجاورت هوا

گیری با نیشترنمونه صورت،سترون شده

می گیرد. اولین قطره خون را با گاز پاک

کنیم و قطراتمی های‌‌‌‌بعدی را در لوله

قطره در لوله های بسیار هپارین( یا قطرهupsمیکروهماتوکریت )حاوی چهار تا شش واحد های میکروهماتوکریت باید از خون پرشده و سریعا انتهای آن‌‌‌‌آوری می نماییم. لوله کوچک جمع

های بسیارکوچک استفاده می شود باید حجم‌‌‌‌با خمیر هماتوکریت بسته شود. اگر از لوله مناسب خون را با توجه به ماده ضدانعقادی که در آن وجود دارد در آنها ریخته و سریعا پس

از بستن درب آنها مخلوط نماییم.

دالیل ایجاد همولیزهمولیز ممکن است به دالیل زیر رخ دهد:

باقی ماندن الکل در موضع نمونه گیریگیری برای به دست آوردن نمونه و قطرات خون بیشترفشار زیاد در محل نمونهت))ر از ح))د ط))بیعی اس))ت و ی))ا گلبول ه))ای قرم))ز آنه))ادر بیمارانی ک))ه هم))اتوکریت آنه))ا بیش

شکننده تر است )نوزادان(.آوریمخلوط نمودن شدید و بیش از حد نمونه خون پس از جمع

نکات: گرم نمودن موضع هنگامی كه نمونه گیری جهت آزمایش تعیینPHو تجزیه گازهای خون انج))ام

می گیرد، ضروری است. این كار را می توان بوسیل)ه حوله گرم مرط)وب و ی))ا وس)یله گ)رم

درجه سانتیگراد نباشد( به مدت س))ه ت))ا پنج دقیق))ه انج))ام داد.42كننده )دمای آن بیشتر از این روش جریان خ))ون س))رخرگی موض))ع را ت))ا هفت براب))ر اف))زایش داده و ب))ه ج))ز فش))ار

( تغییر مهمی در آزمایش های متداول ایجاد نمی نماید. نمونه گ))یری از ش))ریانPO2اکسیژن )جهت تجزیه گازهای خون ارجح است.

محلولPovidone-Iodineنباید جهت ضدعفونی كردن موضع استفاده گردد، چون آل))ودگی خ))ون با این محلول سبب افزایش كاذب سطح پتاسیم، فسفر یا اسیداوریك می گردد.

داری موضع به سوی پ))ایین وافزایش جریان خون موضع به دنبال سوراخ كردن پوست، با نگه -فشار متناوب اطراف محل نمونه گیری )نباید به صورت ممتد فشار وارد گ))ردد( ص))ورت می

گیرد. آوری نمونه از پاشنه پای نوزاد، پا را باالتر از سطح بدن قرار داده و ب))ا ی))كپس از خاتمه جمع

گاز پارچه ای تا بند آمدن كام))ل خ))ون، موض))ع را فش))ار دهی))د. جهت كودك))ان زی))ر دو س))ال گذاشتن بانداژ در موضع پیشنهاد نمی گردد )در نوزادان سبب تحریك پوست شده و کودکان

تر ممكن است گاز را برداشته و یا در دهان فرو برند(.بزرگ ه))ای كوچ))ك ح))اوی‌‌‌‌اگ))ر بای))د چن))د نمون))ه از بیم))ار گرفت))ه ش))ود، ابت))دا خ))ون جهت لولهEDTA‌

ها جمع آوری شود )جهت تهیه س))رم‌‌‌‌)آزمایش های خون شناسی( و به دنبال آن در سایر لوله آخرین لوله مورد استفاده قرار می گیرد(.

تفاوت های خون وریدی و مویرگی: های خ))ون وری))دی و م))ویرگی معم))وال ن))اچیز اس))ت ولی‌‌‌‌اگرچه تفاوت نتایج آزمایش بین نمونه

اختالف آماری و یا بالینی با ارزشی در ان))دازه گیری غلظت گل)وكز، پتاس)یم، پروت))ئین ت)ام و كلسیم خون وریدی و مویرگی گزارش شده اس))ت. قاب))ل ذك))ر اس))ت ك))ه غلظت تركیب))ات

در نمونه خون مویرگی پایین تر است. لذا پیشنهاد می گردد آزمایشگاه درجز گلوكزفوق به صورت نمونه گیری مویرگی، محل خون گیری را در برگه گزارش آزمایش درج نماید.

در مورد آزمایش های هماتولوژیك، بعضی مطالعات بیانگر تفاوت های قابل اغماضی میان محتوی خون مویرگی و وریدی هستند، درصورتی كه بعضی دیگر موید این تفاوت هستند.

این تفاوت ممكن است با سرد بودن موضع نمونه گیری مویرگی تشدید گردد. در بعضی كتب ذكر گردیده كه درصد هماتوكریت، غلظت هموگلوبین، شمارش گلبول های قرمز، شمارش

%( در خون مویرگی باالتر از12%( و مونوسیت ها )حدود 8لكوسیت ها، نوتروفیل ها )حدود خون وریدی است، و برعكس شمارش پالكت ها در خون وریدی باالتر است )به دلیل

چسبیدن پالكت ها در موضع نمونه گیری مویرگی(.

" پزشكي " آزمايشگاه در مستندات و مستندسازي اصول كتاب از اقتباس