การเยยมบานโดยแพทยเวชปฏบตครอบครว( Home visit by family physician)

ผศ.นพ. พระศกด เลศตระการนนทภาควชาเวชศาสตรครอบครว

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ทำาไมแพทยตองไปดแลผปวยทบาน ?, จำาเปนหรอไมตองไปดผปวยทบาน ? ในสหรฐอเมรกาการดแลสขภาพทบานทไดรบการสนบสนนจาก Medicare เพมมากขนเปนรอยละ 400 จากป 1980 ถง 1996 และสถานบรการทใหบรการทบานเพมขนรอยละ 200 (1) แสดงวามการใหบรการทางสขภาพทบานเพมมากขน แพทยเวชปฏบตครอบครวมหนาทในการใหบรการสขภาพระดบปฐมภมแกผปวยในหนวยครอบครว การดแลสขภาพทบานถอเปนสวนหนงในการดแลระดบปฐมภมจงควรทแพทยเวชปฏบตครอบครวจงควรมความร,ทกษะ และทศนคตทดตอการดแลสขภาพผปวยทบาน

การดแลสขภาพทบาน(Home health care)การดแลสขภาพทบาน หมายถง แบบแผนการดแล, ใหบรการ

ทเปนทางการ, สมำาเสมอโดยบคลากรทางดานสขภาพหลากหลายสาขาวชาตอผปวยโดยตรงในบานของผปวย (1-2)

เหตผลของการดแลสขภาพทบานเพมมากขน (1-2)

เพอใหเกดการดแลตอเนอง(continuous)และครอบคลม(comprehensive)แกผปวยในบรบทของครอบครวผปวย

ความกาวหนาทางดานการแพทยทำาใหการดแลโรคทเรอรงและโรคทรกษาไมหายดขน

คารกษาในโรงพยาบาลสงขนเนองจากการใชเทคโนโลยมากขน

1

ระบบการจายคารกษาพยาบาลตามกลมโรค(Diagnosis-related groups)พยายามใหผปวยนอนโรงพยาบาลในระยะเวลาทสนทสด

โรคทพบมกจะเปนโรคทพบในผสงอายทเปนโรคเรอรงและเปนหลายโรครวมกน

ผปวยเลอกทจะรบการดแลทบาน

การเยยมบาน(Home visit)การเยยมบาน หมายถง วธการทใชในการดแลสขภาพทบาน

ซงควรจะมรปแบบและวธการเพอใหเกดผลคมคามากทสด แพทยเวชปฏบตครอบครวเปนบคลากรหนงในทมเยยมบานควรทจะตองมความร,ทกษะและเจตคตทดตอการเยยมบานดวย

ขอบงชในการเยยมบานการทจะเกดการเยยมบานไดควรจะประกอบดวย 2 สวนคอ1. ผปวยและครอบครว มความเตมใจใหเยยมบาน2. ทมบคลากรสขภาพ มความเตมใจในการเยยมและควรอยบนพนฐานของระบบบรการปฐมภมอนไดแก ดแล

แตแรกทกเรอง, ตอเนอง, เบดเสรจ, ผสมผสาน, บรการทเขาถงสะดวก และมระบบปรกษาและสงตอ (3)

ชนดของการเยยมบาน ผปวยลกษณะไหนบางทควรเยยมบาน ทเหมาะสมทสดนาจะ

เปนผปวยทตดบาน(homebound) คอ ผปวยทไมสามารถออกจากบานไดหรอตองใชเครองชวยเมอตองการออกจากบาน (1) แต

2

เราสามารถแบงประเภทของการดแลสขภาพโดยใชวธการเยยมบานไดเปน 4 กลม (4) คอ

1. การเยยมบานกรณเจบปวยการเจบปวยสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภทไดแก

1.1 กรณฉกเฉน การเยยมบานประเภทนมกจะเปนการชวยเหลอเมอเกดเหตฉกเฉนกบผปวยในครอบครว เชน หมดสต, หอบมาก เปนตน เมอเกดเหตการณเหลานมกตองอาศยการชวยเหลอทบานหรอทเกดเหตทนท ตองมระบบการตดตอสำาหรบเจาหนาททใหการชวยเหลอ ทมทชวยเหลอควรจะมความรและทกษะเปนอยางดในการชวยเหลอเบองตนในทเกดเหต ในประเทศไทยการชวยเหลอลกษณะนมกจะพบในอบตเหตตามทองถนน ผชวยเหลอควรจะมความรในการชวยเหลอเพอปองกนการเกดอนตรายมากขนกวาเดมและชวยเหลอเบองตนแกผปวยไดอยางด กอนทจะสงตอไปโรงพยาบาลเมอจำาเปน

1.2 โรคฉบพลน เชน โรคหวด, ทองรวง เปนตน การเยยมบานจะชวยประเมนและในการชวยเหลอเบองตน

1.3 โรคเรอรง เชน โรคเบาหวาน, ความดนโลหตสง, อมพาต เปนตน การเยยมบานทำาเพอประเมนและวางแผนในการชวยเหลอใหกบผปวย, ญาต หรอหนวยงานใดในการชวยเหลอผปวย

2.การเยยมบานผปวยใกลเสยชวตผปวยทใกลเสยชวตเชน ผปวยโรคมะเรงระยะสดทาย, โรค

ไตวายเรอรงระยะสดทาย เปนตน จดประสงคในการเยยมบานผปวยประเภทน ไดแก

2.1 การดแลระยะสดทาย ผปวยประเภทนมกจะทรมานจากอาการปวดมาก, บวม หรอหอบ การชวยเหลอผปวย

3

เชนใหยาลดอาการปวด, ลดอาการบวมใหผปวย, เจาะดดนำาในชองทอง, ใหออกซเจน เปนตน

2.2 ประกาศการเสยชวต เมอเกดการเสยชวตในบานการบอกสาเหตของการเสยชวตอาจจะผดพลาดไดเนองจากผประกาศการเสยชวตมกจะเปนสมาชกในครอบครว การเยยมบานโดยแพทยเวชปฏบตครอบครวหรอทมจะชวยบอกสาเหตการตายได และทำาใหอตราการตายทรวบรวมไวถกตองมากยงขน เพอทจะใชบอกแนวโนมการเสยชวตและวางแผนในการปองกนโรคเหลานน

2.3 ประคบประคองภาวะโศกเศรา แพทยเวชปฏบตครอบครวสามารถใหการประคบประคองทงรางกายและจตใจแกสมาชกในครอบครวตงแตระยะทรวาผปวยอยในระยะสดทายของชวตจนถงผปวยเสยชวตลงไป และประเมนความผดปกตทเกดขนแกสมาชกในครอบครว เมอภาวะโศกเศราไมหายไปในระยะเวลาทสมควร

3.การเยยมบานเพอประเมนแพทยเวชปฏบตครอบครวใชการเยยมบานเพอประเมนสง

แวดลอมทมผลตอสขภาพของผปวย ผปวยทเปนผสงอายหรอผปวยทมปญหาทางสขภาพกายตองประเมนการใชยาของผปวยซงมกจะมการใชยามาก ประเมนการใชแหลงบรการทางสขภาพมากผปวยบางคนอาจนยมไปหาหมอตามทตาง ประเมนความเสยงของสมาชกในบานทอาจจะถกละลายหรอถกทำารายจากสมาชกในครอบครว เชน ผสงอายหรอเดก เปนตน ประเมนผปวยทจำาเปนตองไปรบการรกษาทโรงพยาบาล ประเมนรวมกบสมาชกในครอบครวเมอเกนความสามารถของสมาชกในครอบครวจะดแกผปวยได

4.การเยยมบานหลงจากออกจากโรงพยาบาลประเภทของการเยยมบานหลงจากออกจากโรงพยาบาลจาก

การนอนโรงพยาบาลหรอมาตรวจทแผนกผปวยนอกไดแก

4

4.1 นอนโรงพยาบาลโดยโรคฉบพลน , อบตเหต หรอ การผาตด ผปวยทมานอนโรงพยาบาลโดยโรคตาง ๆ หลงจากทออกจากโรงพยาบาล สามารถทจะตดตามเยยมบานตอได เชน ในผปวยโรคฉบพลนเมอผปวยมอาการดขนสามารถกลบบานไดแพทยประจำาครอบครวสามารถตดตามเยยมบานเพอดอาการหรอปจจยบางอยางทมผลตอโรคผปวย ยกตวอยาง ผปวยโรคไขเลอดออกการตดตามการเยยมบานเพอประเมนอาการผปวย ประเมนแหลงทจะเปนทวางไขของยง เปนตน กรณผปวยอบตเหตหรอผาตด การตดตามการเยยมบานเพอประเมนบาดแผล, ทำาแผลผปวย, ตดไหม หรอประเมนสงแวดลอม เปนตน

4.2 ครอบครวและบตรทเกดใหม การเยยมบานครอบครวทมบตรเกดใหมเพอชวยเหลอพอ,แมทมบตรใหมทยงไมมประสบการณในการดแลลก รวมถงการประเมนสงแวดลอมในครอบครว เพอใหเกดการดแลเกดใหมอยางด

4.3 ไมมาตามนด ผปวยทขาดนดหรอไมมาตามนด การเยยมบานจะชวยประเมนสาเหตหรอเหตผลของผปวยทไมมาตามนด หรอมเหตการณทผปวยไมสามารถมาไดเพอทำาใหการความตอเนองของการรกษาไดดยงขน

แนวทางการเยยมบานการเยยมบานมกจะเกดจากความยนยอมของสองฝายคอฝาย

ผเยยมและฝายผถกเยยมมความยนยอมพรอมใจกน เมอเลอกครอบครวทจะเยยมแลวแนวทางในการเยยมแบงไดเปน 3 ขนตอน ไดแก

1. ขนตอนการเยยมบาน ประกอบดวย มวตถประสงคในการเยยม, ศกษาขอมลของผปวยและสมาชกในครอบครว, ม

5

อปกรณในการเยยม, มแผนทการเดนทางและหมายเลขโทรศพทของผปวย, โทรศพทหรอตดตอนดหมายเวลาเยยม, มพาหนะทใชในการเยยม

2. ขนตอนขณะเยยมบาน ประเมนทงดานรางกาย, จตใจ และสงแวดลอม ของครอบครว, วนจฉย และ ใหการชวยเหลอ

3. ขนตอนหลงการเยยมบาน สรปปญหาทางดานรางกาย, จตใจและสงคม การชวยเหลอ, แนวทางการเยยมครงตอไป, บนทกขอมลในแฟมครอบครว

การเยยมบานทำาใหเกดความพงพอใจของผปวยมากขนและเพมแขงแกรงของความสมพนธระหวางแพทยและผปวย (3) รายละเอยดของแนวทางการเยยมบานจะกลาวถงตอไป

ขนตอนกอนการเยยมบานกอนการเยยมบานทมเยยมบานควรจะมความรหรอขอมลและ

เตรยมอปกรณในการเยยมบาน ไดแก วตถประสงคของการเยยมการเยยมบานทกครงควรจะมวตถประสงคในการเยยม

เปนการวางแผนในการเยยมเพอใหการเยยมไดประโยชนมากทสด ไมใชเวลามากในการเยยมแตละครง ตรงกบความตองการทงของผเยยมและผรบการเยยม และเปนประโยชนตอผรบการเยยม

ศกษาขอมลของผปวยและสมาชกในครอบครววงจรชวตครอบครว(Family life cycle) (5-8)

วงจรชวตครอบครว คอ การเปลยนแปลงของครอบครวททำานายไดและเปลยนแปลงไปตามความตองการของแตละครอบครว, ความเชอถอ, วฒนธรรม และวธการดำารงชวตของสงคมนน โดยมลกษณะทสำาคญ 3 ประการคอมรปแบบทแนนอน, เกดขนเปนระยะ และมความเปนสากล แบงระยะวงจรชวตครอบครวไดเปน 7 ระยะคอ

6

1. ระยะสรางครอบครวใหม(Family formation) เปนระยะทปรบตวเขากบบทบาทใหมและคนใหม(สามหรอภรรยา) พฒนาความเปนอสระ สรางความสมพนธแบบสาม-ภรรยาทเหมาะสม ความผกพนธของครอบครวใหมกบครอบครวเดมถามากเกนไป เชน ครอบครวใหมยงอยกบครอบครวเดมเครอญาตอาจเขามายงวนวายกบชวตของคสมรสใหมมากเกนไป หรอความผกพนธนอยเกนไปโดยคสมรสใหมแยกตวออกจากครอบครวและไมตดตอหรอยงเกยวกบครอบครวเดมกจะเกดปญหาได เชน พอ,แมทสงอายอาจจะไมไดรบการดแลทดจากลกหลาน หรอหลานขาดความสมพนธกบป,ยา,ตา,ยาย ซงอาจจะชวยดแลหลานและใหประสบการณทดแกหลานได บทบาทของแพทยประจำาครอบครว ไดแกการใหคำาแนะนำาในการวางแผนการมบตร, การคมกำาเนด, ความสมพนธระหวางสาม,ภรรยา, การเตรยมความพรอมของคสาม-ภรรยากอนการมบตร, การสงเสรมสขภาพ

2. ระยะครอบครวมบตรเลก(Childbearing family) เปนระยะตงแตมบตรถงบตรอายประมาณ 30 เดอน ระยะนครอบครวตองปรบตวเพอรบบทบาทใหม(พอ-แม) รกษาความสมพนธระหวางคสมรส ปรบความสมพนธระหวางสามและภรรยาเพอรบบตรทเกดใหม บทบาทของแพทยประจำาครอบครวในระยะน ชวยใหสามและภรรยาแบงหนาทและภาระงานทเพมขนคอการเลยงดลกใหอยางเหมาะสม ใหคสามและภรรยามเวลาพอเพยงตอความตองการของทงค ชวยใหพอมบทบาทในการเลยงดลกมากขนเนองจากสวนใหญมกจะเปนภรรยาทใชเวลาในการเลยงดลก ชวยใหพอ,แมมทกษะในการเลยงดลก

7

3. ระยะครอบครวกบบตรกอนวยเรยน(Family with preschool children) เปนระยะทครอบครวมบตรอาย 2 ขวบครงจนถง 6 ป ระยะนจะเปนการเตรยมหองสำาหรบลกและคสามภรรยาแยกกนอย แตในวฒนธรรมตะวนออกสวนใหญลกมกจะอยกบพอ,แมจนถงวยรน ปรบตวเพอใหมความสวนตวของชวตค บทบาทของแพทยประจำาครอบครวเหมอนกบในระยะครอบครวมบตรเลก แตระยะนพอ,แมมกจะมประสบการณในการดแลบตรมากขน การชวยเหลอจะลดลง

4. ระยะครอบครวกบบตรวยเรยน(Family with school-age children) เปนระยะทครอบครวมบตรอาย 6-13 ป ระยะนครอบครวจะสรางระเบยบใหมใหลกและเรมเขาสงคม มอบหมายงานใหลกรบผดชอบ บทบาทของแพทยประจำาครอบครว ควรจะเปนทปรกษาและความคำาแนะนำาแกพอ,แมในพฤตกรรมทจะพบได

5. ระยะครอบครวกบบตรวยรน(Family with teenage children) ระยะทครอบครวมบตรอาย13-18 ป ระยะนครอบครวมการขยายขอบเขตและความรบผดชอบของลกมากขน ลกจะมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย สตปญญา อารมณและสงคม มพฒนาการเพอสรางเอกลกษณทมนคงและความเปนตวของตวเอง ลกจะเรมหางจากครอบครวและไปสรางความผกพนใหมกบผอน คสามภรรยาเตรยมพรอมกบการแยกตวของลก บทบาทของแพทยประจำาครอบครว คอการชวยใหพอแมควบคมพฤตกรรมของลกใหอยในขอบเขต มระเบยบวนยพอสมควร จะเกดขนจากการทพอ,แม,ลกมความสมพนธทดตอกนและมเวลาใหกนอยางเพยงพอ

8

6. ระยะลกแยกจากครอบครว(Family dispersion) ระยะทครอบครวมลกอายมากกวา 18 ป ระยะนลกจะเรมแยกตวออกจากครอบครวอาจทำาใหพอ,แมรสกวาเหวและถกทอดทง พอ,แมปรบตวกบการหมดบทบาท สรางความสมพนธระหวางคสมรสใหดยงขน สรางความรสกเปนเพอนทจะพงพาอาศยกนในวยชรา มการเจบปวยและเสยชวตของเครอญาตทสงอาย บทบาทของแพทยประจำาครอบครวอาจจะตองใหคำาปรกษาและรกษาพอ,แมทมอารมณซมเศราจากการทลกแยกออกไป หรอพอ,แมมความเครยดกบการดแลเครอญาตสงอายทไมสบาย

7. ระยะคสมรสสงอาย(Older couple) ระยะนคสมรสตองปรบตวตอการไมมงานทำา สรางความสมพนธและมบทบาทใหมกบลกหลานและชวตค ปรบตวกบความเสอมโทรมของรางกาย ปรบตวกบการสญเสยความเปนตวของตวเองตองพงพาลกหลานมากขน ปรบตวกบการสญเสยชวตค,เพอน, และสงคมทตนเองคนเคย บทบาทของแพทยประจำาครอบครว คอชวยใหผสงอายมความหนกแนนทางจตใจและเตรยมพรอมทจะรบสถานการณตางๆ มการดแลสขภาพและการจดการเงนทด สนบสนนใหผสงอายทำาตนใหเปนประโยชน

การทแพทยเวชปฏบตครอบครวทราบวาสมาชกของครอบครวอยในระยะไหนของวงจรชวตของครอบครว จะชวยใหมการเตรยมพรอมทจะพบกบปญหาทอาจเกดขนกบสมาชกของครอบครวในระยะตาง ๆ ของวงจรชวตของครอบครว ระยะตางของวงจรชวตครอบครวจะไมมเสนแบงเวลาทแนนอนอาจมการเหลอมลำากนได การมครอบครวอาจจะไมมสมาชกครอบควพอ,แม,ลกกได

แผนภมครอบครว(Family tree)(9-11)

9

แผนภมครอบครว(Family tree หรอ Genogram) คอ การรวบรวมขอมลของครอบครวยอนหลงไป 3 ชวอายคน โดยมรายละเอยด เชน เพศ อาย วนเกด วนตาย อาชพ เหตการณสำาคญตาง ๆ ในชวงชวต เปนตน

ประโยชนของแผนภมครอบครว 1. ชวยใหแพทยเวชปฏบตครอบครวทราบโครงสรางของ

ครอบครวและขอมลพนฐานครอบครว2. ชวยใหแพทยคนหาความเสยงตอการเจบปวยของสมาชกใน

ครอบครวโดยเฉพาะโรคทางพนธกรรม3. แพทยไดสรางความสมพนธทดกบผปวย เนองจากตองใช

เวลาในการสมภาษณ และผปวยรสกวาแพทยเอาใจใสตอผปวย

4. แพทยไดขอมลในอดตซงอาจเกยวของกบปญหาในปจจบน ทำาใหเขาใจสถานการณและปญหาของครอบครวดยงขน

บทบาทของสมาชก(Role)(12-13)

บทบาท หมายถง แบบแผนพฤตกรรมทสมาชกในครอบครวประพฤตตอกนและกนซำา ๆ เปนประจำา เชน บทบาทของพอ,แม และลก เปนตน การประเมนบทบาทจะเกยวของกบหนาทภายในครอบครว โดยพจารณา 2 ดานคอ

1. การมอบหมายหนาทตามบทบาท หมายถง การมอบหมายความรบผดชอบในหนาทในครอบครวบางประการแกสมาชก ครอบครวทมประสทธภาพจะมการมอบหมายหนาททจำาเปนอยางชดเจนใหกบบคคลทเหมาะสม

2. การดแลใหสมาชกรบผดชอบในบทบาท หมายถง วธการทครอบครวดแลใหสมาชกรบผดชอบตอบทบาทและหนาทของตน

ยกตวอยาง บทบาทของ ภรรยา และ แม มบทบาทของการเปนแม, การทำางานบาน, กจกรรมทางเพศระหวางคสมรส และเปน

10

แบบอยางพฤตกรรมของเพศหญงสำาหรบบตร บทบาทของสามและพอ มบทบาทเกยวกบการรบผดชอบและการตดสนใจทสำาคญรวมทงดานการเงน ความมอำานาจ กจกรรมทางเพศระหวางคสมรส ชวยดแลลกบาง เปนแบบอยางพฤตกรรมเพศชายสำาหรบบตร บทบาทของลก ไดรบการดแลจากพอ,แม,พนอง ศกษาและปฏบตทกษะใหม ๆ

บทบาทของแพทยเวชปฏบตครอบครว คอ ประเมนบทบาทของสมาชกแตละคนในครอบครวตามหนาททไดรบการมอบหมาย และการรบผดชอบในบทบาทนนเหมาะสมไปตามแตละครอบครวและชวยเหลอเมอเกดปญหาขน

ปญหาของสมาชกในครอบครว(Family problem lists)

ศกษาวาสมาชกในครอบครวแตละคนมปญหาอะไรบางทงทางรางกาย จตใจ และสงคม รวมถงการชวยเหลอทไดรบ(การใชยา, การทำากายภาพบำาบด) สำาหรบครอบครวทไดรบการรวบรวมขอมลและไดรบการเยยมบานมาแลวในแตละครง กรณทเปนครอบครวทยงไมเคยไดรบการเยยมบาน การเยยมบานแตละครงจะชวยรวบรวมขอมลไวเพอเปนแนวทางในการดแลครอบครวตอไป

อปกรณในการเยยมบาน(4,14)

การไปเยยมบานควรมอปกรณสำาหรบเยยมบาน โดยบรรจอปกรณในกระเปา ไดแก

แผนทในการเดนทาง หฟง(Stethoscope) เครองวดความดนและทพนขนาดตาง ๆ

(Sphygmomanometer and various cuff sizes)

เครองตรวจหและตา(Otoscope and ophthalmoscope)

11

สารหลอลน แฟมบนทกประวตครอบครว ใบสงยา ไมกดลน(Tongue depressors) ถงมอใชแลวทง ไฟฉาย ปรอทวดไข(Thermometer)

อปกรณอนๆ อาจจะจดเตรยมตามความจำาเปนของการเยยมบาน เชน เตรยมชดทำาแผลสำาหรบวตถประสงคเยยมบานเพอทำาแผล ชดตรวจระดบนำาตาลในเลอด แผนพบเรองโรคตาง ๆ ทจำาเปน เครองชงนำาหนก คอมพวเตอรพกพา เปนตน

แผนทการเดนทางและหมายเลขโทรศพทของผปวยกอนการเยยมบานควรจะทราบทางทจะไปบานทจะไปเยยมหรอ

มแผนทเดนทางไปยงบาน หรอมแผนทการเดนทางภายในเขตทจะเยยมทำาใหสะดวกและประหยดเวลาในการเยยม ควรจะทราบหมายเลขโทรศพทของบานทจะเยยม กรณไมมอาจจะขอหมายเลขโทรศพทของบานใกลเคยงเพอใชในการตดตอ

โทรศพทหรอตดตอนดหมายเวลาเยยมโทรศพทนดหมายเวลาเยยมครอบครวหรอตดตอกบครอบครว

ทจะเยยมกอน เพอไมตองเสยเวลาในการไปเยยมเมอไมมสมาชกในบานอย หรอกรณทสมาชกในบานหรอผปวยไมสะดวกทจะใหเยยมบางเวลา และครอบครวควรตองมเบอรตดตอของผเยยมดวยเพอใชในการตดตอกลบ กรณทสมาชกของครอบครวตองการตดตอกลบเพอปรกษาหรอตองการใหเยยม โดยมขอตกลงของการใหบรการทง 2 ฝายกอน

12

ขนตอนขณะเยยมบานขณะทแพทยเวชปฏบตครอบครวอยทบานผปวยหนาทของ

แพทยเวชปฏบตครอบครวคอการประเมนสมาชกในครอบครวและสงแวดลอมเพอนำามาใชในการดแลครอบครวไดดยงขน การทจะประเมนใหไดครบถวนอาจตองใชสงชวยจำา เชน จำาตวยอ INHOMESSS (4) หรอจำาเปนระบบรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ(bio psycho social spiritual)

สงทแพทยเวชปฏบตครอบครวควรทำา คอ การเรมจากทบทวนวตถประสงคของการเยยมรวมกบสมาชกครอบครว ประเมนปญหาเดมของผปวยและปญหาใหมทอาจจะเกดขน วนจฉยปญหาทเกดขน วางแผนและใหการชวยเหลอรวมกบผปวยและสมาชกในครอบครว รายการทแพทยฯควรประเมน คอ

การเคลอนไหว(immobility) ไดแก การประเมนกจวตรประจำาวน(Activities of daily living)ไดแกการอาบนำา, การเคลอนยาย, การแตงตว, การเขาหองนำา, การกนอาหาร และการปสสาวะและอจจาระ ประเมนวาตองการความชวยเหลอในกจกรรมเหลานหรอไม ถามการชวยเหลอเรยกวามภาวะพงพาในกจวตรประจำาวน หรอประเมนการใชเครองมอในกจวตรประจำาวน(Instrumental activities of daily living)ไดแก การใชโทรศพท, การรบประทานยา, การไปตลาด, ชำาระบล, เตรยมอาหาร และทำางานบาน แพทยฯสามารถสงเกตกจวตรประจำาวนไดหรอขอรองใหผปวยทำาใหด เพอพบวามปญหาในการพงพาสามารถทจะแกไขปญหาใหกบผปวยและสมาชกในครอบครวได

อาหาร(nutrition) ไดแก การประเมนลกษณะอาหาร, ชนดของอาหาร ทผปวยและครอบครวรบประทานวาเหมาะสมกบโรคหรอภาวะทเปนหรอไม ประเมนการเกบอาหาร เปนตน

สภาพบาน(housing) ไดแก การประเมนสภาพบานครอบครวทแพทยฯดแล เหมาะสมกบโรคทผปวยเปนหรอไม เชน ผปวยเปน

13

วณโรคควรอยในหองทมหนาตาง อากาศถายเทไดสะดวก, ผปวยทเปนโรคขอเขาเสอมควรทจะนอนอยชน 1 ของบานไมเดนขนบนได เปนตน

เพอนบาน(other people) ไดแก การประเมนดเพอนบานของครอบครวทแพทยฯ ดแล ความสมพนธกบเพอนบานเปนอยางไรบาน เมอครอบครวผปวยมปญหาเพอนบานสามารถใหการชวยเหลอไดหรอไม

การใชยา(medication) ไดแก ประเมนวธการใชยา ผปวยกนยาสมำาเสมอและถกตองหรอไม ภาชนะทบรรจยาเหมาะสมกบโรคทผปวยเปนหรอไมหรอเหมาะสมกบยานนหรอไม เชน ผปวยเปนโรคขอการหยบยาจากซองยาทำาไดยากตองบรรจยาไวในขวดยา ยาบางอยางไมใหถกแสง เปนตน

การตรวจรางกาย(examination) ไดแก การประเมนจากการตรวจรางกายของสมาชกในครอบครว

แหลงใหบรการ(services) ไดแก การประเมนวามแหลงบรการอะไรบางทสามารถชวยเหลอผปวยภายในครอบครวหรอในชมชนได เชน ศนยบรการสาธารณสข, บานประธานชมชน, อสม. เปนตน

ความปลอดภย(safety) ไดแก การประเมนสภาพบานของผปวยตวบาน, เฟอรนเจอร, อปกรณอำานวยความสะดวก เปนตน วามความปลอดภยเพยงพอสำาหรบครอบครวในการอยอาศยเหลอไม เชน สายไฟทเดนในบานใชมานานควรจะเปลยนหรอไม, พนหองนำาลนเกนไปหรอไม, บนไดบานชนหรอมราวใหจบหรอไม เปนตน

จตวญญาณ(spiritual) ไดแก การประเมนในเรองของการคนหาความหมาย, วตถประสงคและความจรงในชวต ความเชอและคณคาในสงทแตละบคคลอาศยอย เรองของความรสก สงทอยในจตใจ รวมถงสงทบคคลแสดงออกมาจากความเชอทางจตวญญาณของแตละบคคล (15) สวนของจตวญญาณจะมผลตอสขภาพได เชน

14

นกายในศาสนาบางนกายหามเตมเลอดจากผอน เมอผปวยทานนนจำาเปนตองผาตดอาจตองเตรยมการใชเลอดของผปวยเองเมอจำาเปน เปนตน

เทคนคทใชขณะเยยมบานขณะทเยยมบาน แพทยฯสามารถใชวธการตาง ๆ เพอใหได

ขอมล เพอประเมนครอบครวและวางแผนในการชวยเหลอ วธทแพทยฯ ใชในการเกบขอมลและใหการชวยเหลอไดแก

1. การสมภาษณ โดยมหลกคอฟงดวยความเหนใจ, ใชคำาถามเปด, อยาแสดงความรบรอน, อยาขดจงหวะ(16)

2. การสงเกต ในสงทผปวยและสมาชกภายในครอบครวทำา สงเกตสภาพบานและเพอนบานได

3. การใหคำาแนะนำาและใหคำาปรกษา4. การใชจตบำาบด สำาหรบกรณทแพทยฯไมมเวลา การใชแบบ

สมภาษณในระยะเวลาประมาน 15 นาทในการสมภาษณและใหการชวยเหลอทางดานจตใจผปวยไดแกเทคนค BATHE ไดแก สถานการณขณะเกดเหตการณ(background situation), อารมณของผปวย(affect), ปญหาอะไรทรบกวนผปวยมากทสด(troubling for the patient), วธการทผปวยจดการกบปญหานน(handing the problem), ความเหนอกเหนใจ(empathy)(17)

5. การตรวจรางกาย6. การรกษา อาจโดยการเขยนใบสงยาใหผปวยหรอญาตไปรบ

เองทโรงพยาบาลหรอรานขายยา หรอมการทำาหตถการโดยตองเตรยมอปกรณไป

ขนตอนหลงการเยยมบานหลงจากออกจากบานผปวย ทมเยยมบานควรมขนตอนตอไป

โดยมาสรปปญหาทพบและการรกษาทให แลวเขยนบนทกขอมล

15

สรปปญหาครอบครวทมงานเยยมบานกลบมาสรปปญหาครอบครวทพบทงทางดาน

รางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ ในการเยยมบานแตละครงไมจำาเปนตองประเมนใหครอบคลมทกดาน ควรประเมนตามความจำาเปนและวตถประสงคทเยยมบานแตละครง รวมถงสรปการรกษาและความชวยเหลอทใหแกครอบครว และวางแผนในการเยยมบานครงตอไป

บนทกขอมลการบนทกขอมล ควรตองมสมดหรอแฟมประจำาครอบครว

เพอใชสำาหรบบนทกขอมลการดแลครอบครว ในการเยยมแตละครงรปแบบทใชในการบนทกอาจใชรปแบบ SOAP อนประกอบดวย

ประวต(subjective) ไดแก ประวตการเจบปวยสำาคญ,ปจจบน,อดต,ครอบครว รวมถงการทบทวนตามระบบ

การตรวจรางกายและผลทางหองปฏบตการ(objective) ไดแก การตรวจรางกายและผลทางหองปฏบตการทไดทำา

การประเมน(assessment) ไดแก การประเมนการวนจฉยอาจจะไดการวนจฉยอยแลว หรอเมอเปนปญหาใหม สามารถบนทกการวนจฉยเปนปญหา เชน ปวดทอง(abdominal pain) กรณทไมทราบการวนจฉยทแนชด และควรจะบอกสภาวะของปญหานนวา active หรอ inactive ปญหาท active คอปญหาทยงมอาการ, การตรวจรางกายพบความผดปกต หรอ ผลทางหองปฏบตการยงผดปกตอย สวนปญหาท inactive คอ ปญหานนไมมอาการ, ตรวจรางกายปกต รวมถงผลทางหองปฏบตการทปกต

การวางแผน(plan) ไดแก การวางแผนการวนจฉยโรคคอการสงตรวจทางหองปฏบตการ, การวางแผนการรกษาโดยดจากสภาวะของปญหา ถาปญหา active ตองใหการรกษา สวนปญหาท inactive แตสงเกตผปวยอาจจะกนยาเดมตอไปกรณทเปนปญหาเรอรง และวางแผนการใหสขศกษา

16

การบนทกขอมลจะทำาใหทมเยยมบานทราบถงขอมลทเกดขนและการวางแผนการเยยมครงตอไป รวมถงสามารถใหบคลากรอนทจะรวมเยยมทราบขอมลทผานมา

สรปความร, ทกษะและเจตคตทดของแพทยเวชปฏบตครอบครวใน

การเยยมบาน จะทำาใหการดแลผปวยในบานของผปวยดยงขน

เอกสารอางอง1. Montauk SL. Home health care. Am Fam

Physician [serial online] November1998: [11 screens]. Available from: http://www.aafp.org/afp/981101ap/montauk.htm. Accessed October 12,2001.

2. Home health care. AAFP policies on health issues 1998:[ 1 screens ]. Available from: http://www.aafp.org/policy/x1612.xml. Accessed April 5,2002.

3. ม.ร.ว. ธนยโสภาคย เกษมสนต. แนะนำาเวชศาสตรครอบครว. ใน:วฒนา นาวาเจรญ, ธระ ทองสง, ธรศกด บรสทธบณฑต และคณะ บรรณาธการ. เวชปฏบต’38. เชยงใหม; คณแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม: 2538.หนา 1-8.

4. Urwin BK, Jerant AF. The Home Visit. Am Fam Physicain [serial online]1999; 60:1481-8.[15 screens]. Available from: http://www.aafp.org/afp/991001ap/1484.htm. Accessed October 21, 2001.

5. Baird MA, Grant WD. Families and Health. In:Taylor RB editor. Family Medicine Principles and Practice 4th edition. New York: Springer-Verlag;1994. p.10-15

17

6. อมาพร ตรงคสมบต. วงจรชวตและการปรบตวของครอบครว. ใน: อมาพร ตรงคสมบต บรรณาธการ. จตบำาบดและการใหคำาปรกษาครอบครว Family therapy and family counseling. กรงเทพฯ: เฟ องฟา พรนตง; 2540. หนา 21-37.

7. Smith KB. Human Development and Aging. In:Taylor RB editor. Family Medicine Principles and Practice 4th edition. New York: Springer-Verlag;1994.p.5-9.

8. สายพณ หตถรตน. คมอหมอครอบครว :VI. เครองมอในการดแลผปวยและครอบครวอยางงายชดท5. คลนก 2544;17:639-642.

9. อมาพร ตรงคสมบต. การประเมนครอบครว. จตบำาบดและการใหคำาปรกษาครอบครว(Family therapy and family counseling). กรงเทพฯ: เฟ องฟา พรนตง; 2540.หนา 112-124

10. สายพณ หตถรตน. คมอหมอครอบครว:IV. เครองมอในการดแลผปวยและครอบครวอยางงายชดท3. คลนก 2544;4:349-354.

11. Rakel RE, Rogers JC. The family genogram. In: Rakel RE, editor. Textbook of family practice 6th ed. Philadelphia: W.B. Saunders; 2002. p.19-30.

12. Hennen BK. Family Structure and Function. In: Shires DB editor. Family Medicine. A Guidebook for Practioners of the Art. New York: McGraw-Hill;1980. p.14-20

13. อมาพร ตรงคสมบต. การปฏบตหนาทของครอบครว. ใน: อมาพร ตรงคสมบต บรรณาธการ. จตบำาบดและการใหคำาปรกษาครอบครว. กรงเทพฯ: เฟ องฟา พรนตง; 2540.หนา 38-54

18

14. Giovino JM. House Calls : Taking the Practice to the Patient. Family Practice Management [serial online]2000.[11 screen]. Available from: http://www.aafp.org/fpm/20000600/49hous.htm. Accessed October 12,2001.

15. Anandarajah G, Hight E. Spirituality and medical practice: using the HOPE questions as a practical tool for spiritual assessment. Am Fam Physician [serial online] 2001; 63:81-8. Available from: http://www.aafp.org/afp/20010101/81.htm. Accessed November 5,2001.

16. Belzer EJ. Improving patient communication in no time. Family Practice Management [serial online] May 1999.[12 screens]. Available from: http://www.aafp.org/fpm/990500fm/23.htm. Accessed November 6,2001.

17. Mcculloch J, Ramesar S, Peterson H. Psychotherapy in primary care: The BATHE technique. Am Fam Physician [serial online] May,1998.[7 screens]. Available from: http://www.aafp.org/afp/980501ap/mcculloc.htm. Accessed October 12, 2002.

19