I

ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នោះពមនដយសមាគមអាដហក

ខែកមភៈ ២០១៣

ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន

នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នោះពមនដយសមាគមអាដហក

ខែកមភៈ ២០១៣

កផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

មាតកា

១ខលមសារសងខេប

ទដឋភាពទងៅ

១.ករបខណឌ ចបាបនសាថា នភាពជារសសតែ

២.ផលបះពាលអវជជមាននផលវបារងផសេៗ

៣.ការងោះកសាយវវាទ

ក. កកបែណឌ ចឋាបាប កមពជា ពាកពន នង សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត ៨

ក. អសនសែ នន ការកានកាប ដធ ២៨

ក. មនធឋាោោយ ជា ធរមាន កពងការ នដះករាយ វវាទ ៣៥

ែ. ភាព គឋាន ដធ, ភាពកកកក នង បញឋា ពាកពន ២៨

ែ. រាឋានភាព ជាកខសង៖ ដនណើរការ អយតធម, កងះ ឧោកសយ(Remedies)កបកបនដយ កបសទភាព នង ការ នបៀតនបៀន សកមមជន ៣៥

គ. ផលបះពាល អវជជមាន នលើ ជវភាព រសនៅ, សនសែ នសឋាបៀង នង សទ វបឋាបធម ៣២

ឃ. ផលបះពាល អវជជមាន នលើ ធនធានធមមជាត ៣៣

ែ. រាឋានភាព ជាកខសង៖ បរាជយ ជាទនៅ កពងការ អនវត សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត ១២

ចឋាបាប កមពជា ៨

ចឋាបាប អនរជាត ៩

សទ ខដល រង ផលបះពាល ព ការរនោភបពាន សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត ១១

ការទនទឋាន យក ដធ ១២

សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ១២

សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ១៩

វវាទ ដធ ២១

ការបនណតេញនចញ នដយ បង ២២

ធនធានធមមជាត ២៣

មាតកា – សមាគមអាដហក

៦

៨

២៨

៣៥

ែផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

៤.គនតផតែតចងផតែើមថើៗរបសរោឋ ភបាល

ឧបសមពនធ

ងសចកតែសនោឋ ននអនសាសន

ក. ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ កពង ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចចថមៗ ៤៣

១. សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កពង តបន ការពារ ៥០

អនរាសន ៤៧

ែ. គនកមាង ផល បណណកមមសទ ដធ ថម តាមរយភៈ ការកណត កពកបទល ដ នដយ កកមយវជន សមកគចត ៤៤

២. សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដល ោនផល នកកាយ នថងៃទ៧ខែឧសភា ឆឋា២០១២ ៥២

គ. កចចសហកបតបតការ ជាមយ អងគការ សងគម សវល នង អងគការ នដគ ៤៥

សមាគមអាដហក – មាតកា

៤៣

៤៦

៥០

១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

សថានភាពជាកសតែង៖មថាបទានដសដឋកចចមថាបទានដ ងគមកចចវវាទដធការបសតេញសចញពលសៅដថានសដយបងនងធនធានធមមជាត

មកទល ចងខែ ធល ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល កមពជា ោនផល ឬ បកមង ដ យឋាងតចស ២,៦៥៧,៤៧០ហកតា ទក ឲឋាយ កកមហន ឯកជន នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ នបើ នកបៀបនធៀប នង ឆឋា ២០១១ ចនន ននះ មាន កនណើន ១៦.៧%។ នបើនទាះជា មាន នសចកកបកាស សព ការផឋាក បនតឋាះអាសន នលើ ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កនដយ ក កពង ឆឋា២០១២ននះ រាជរដឋាភោល ោន នចញ អនកកតឋាយ ចនន ៦៦ បកមង ដ ចនន ៣៨១,១២១ហកតា (រាបបញចលល ទាង ដ ១០៨,៥២៤ហកតា ខដល នផទេរ នចញព កមមសទរាធារណភៈ របស រដឋ នៅជា កមមសទឯកជន របសរ ដឋ) សកមាប សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ សមឋាបទាន ខដល ោនផល ជនថមៗ នង ការនធើ ចតថឋាក ដថមៗ គ ភាគនកចើន បះពាល នលើ តបន ការពារ។

សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ជានកចើន កតរវោន អនមត នដយមាន ការ បពារបពាន ធងៃនធងៃរ នលើ លក ែណឌ តកមរវ ខផក ចឋាបាប។ ជាទនៅ កបជាពលរដឋ ខដល រសនៅកពង តបន សមឋាបទាន ព ដងឮ ពតមាន មល ដឋា ន អព សមឋាបទាន នទះនទ ខដល ននះ គសបញឋាក អព ការែកខាន ជា លកណភៈ កបពន របស រាឋាបន ពាកពន ខដល មនោន ជនដណង ដល រាធារណជន អព គនកមាង ទទ។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត កកមហន ឯកជន ចងោន ដ ខដល គរ កតរវោន ការពារ ជា អាទភាព ដចជា តបន ការពារ នង ដ ជនជាត នដើម ភាគតច ជានដើម។ ជារម ការកតរតពនតឋាយ នលើ ការងារ សមឋាបទាន មាន លកណភៈ ទននែឋាោយ។

កពង ទទាង ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល ោនផល

ខលមសារសងខេប

សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ចនន ៣៨កខនង កគបដណតេប នលើ នផទេដ ១០០,៧៩០ហកតា នពាលគ នកចើនជាង ពរដង នបើ នធៀប នង ទហ ដ ខដល ោនផល ឲឋាយ នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច កពង ឆឋា២០១១ នង នសមើ មយ ភាគ បន នន ទហ ដ ខដល ោនផល ឲឋាយ នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កពង ឆឋា២០១២។ កតងននះ អាច ចងពលបងាឋាញ នវ ការផឋាសបលរ វជជមាន មយ កពង នគលននយោយ សកមាប សមឋាបទា ន ដ សងគមកចច ខដល ទហ ដ គ នៅ នពលមន ឆឋា ២០១២ នៅមាន ចនន សតចនសើង នៅន�ើយ។ នទាះជា យឋាងននះ ក កពងចនម សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ខដល នទើបោន ផល ឲឋាយថមៗទាង ៣៨កខនង មាន១៣កខនង នកើតមាន នវ ទទស។ អនពើពករលយ ការកគបកគង មន កតមកតរវ នង ការ បពារបពាន ធងៃនធងៃរ កតរវោន នគ រាយការណ ថ នកើតមានន�ើង ពាក ពន នង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ខដល អាជាឋាធរ រដឋ ែកខាន ពោន នសើបអនងកេត ឲឋាយ ោន កតមកតរវ។ បចចពបឋាបនននះ មានការ កពរយោរម ថ វធាន ការខដល កតរវ អនវត នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ សងគម កចច តាមពត គ ោននធើ ឲឋាយ កគររារ ងាយ រងនកគះ មាន រាឋានភាព អាកកក ជាង មន នធើ ឲឋាយ ភាព ឥត ដធ កានខត ធងៃនធងៃរ ជាង មន នង បងកេរ ឲឋាយ មានទទស ដធ។ កបជាពលរដឋ ខដល កតរវោន បនណតេញនចញ ព លនៅដឋាន ឬ រនោភបពាន នដយរារខត សមឋាបទាន ដ សងគមកចច គ កតរវ ចាញ កគប ករណ ទាងអស តឋាបត ពកនគ កតរវ ោន ផត នចញព កមមវធ ខដល គរ នដះករាយ ការនកើត ទក មន សែចត របស ពកនគ។

កពង ឆឋា២០១២ សមាគម អាដហក ោនទទល វវាទ ដធ ចនន ៧០ករណ បះពាល នផទេដ សរប ចនន ១០១,៤០៨ហកតា នង ១០,៦៨៩កគររារ។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត សមាគម អាដហក ោន បន តាមដន វវាទ ដធ ចនន ៦២ករណ នទៀត ខដល មនទានោន នដះករាយ នៅ

ឆឋា២០១១ កតរវោន នគ សនងកេតនឃើញថ ជា ឆឋាមាន កនណើន ដ ែស នន ចនន សមឋាបទាន ដ នសដឋ កចច ផល នដយ រាជរដឋាភោល កមពជា នៅ ឲឋាយ កកមហន ឯកជន រឯ ឆឋា២០១២វញ ទទស ដធ កានខត មាន លកណភៈ កសចករាវ នហើយ ការតវាឋា កាន ខតមាន ចនន នកើនន�ើង។ រាជរដឋាភោល ោនបងាឋាញ ឲឋាយ នឃើញថ ែតន ោន យល អព ភាព ធងៃនធងៃរ នន រាឋានភាព នដយ នផើមនចញ ជា គនត ផតចនផើមនផឋាេងៗកពង បណង នដះករាយ វវាទ ដធ កពងនទះ មានការ នដះករាយ បញឋា មយចនន ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង មានការ ផល កមមសទ ដធរាបពានៗសនក ដល កគររារ នៅតាម ទជនបទ។ នទាះជា មានការនដះករាយ យឋាងននះ ក កមាន ការកពរយោរម ដ បទឋាន នទះ គ សមាឋាធ ជាទនៅ នលើ បញឋាដធ ភាព គឋាន ដធ នង អសនសែ កពងការ កានកាប ដធ កងះខាត ការពកងង ការអនវត ចឋាបាប ការរនោភ អច នង ការរនោភ នលើ មនធឋាោោយ ចញចមជវត នង ធនធានធមមជាត នៅខត ពទាន ោន នដះ ករាយ នៅន�ើយ។

ខលមសរ សងប – សមាគមអាដហក

២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នសសសល ពឆឋាមនៗ។ នែត ខដល ទទលរង ផលបះពាល ជាងនគ នបើ គតព ចនន នង កមាឋាង នន វវាទ ដធ គមាន នែតោតដបង កពងចាម កពងធ នកាះកង កកនចះ មណឌលគរ រតនគរ នង នែតនសៀមរាប។

សហគមន រាបរយ នៅ ទទាងកបនទស កមពជា ោន បងាឋាញ អព ការកពរយោរម របស ពកនគ នលើ ការពត ខដលថ ពកនគ កតរវោន បដនសធ សទ ចះបញជ ដធ ខដល ពកនគ ោន កគបកគង នដយ កសប ចឋាបាប។ ជា ផលវោក គ ពកនគ កតរវ កបឈម មែ នង ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន។ អាជាឋាធរ នៅ កគប ជានថឋាក ោន បងកេ ភាពងាយកសល ដល ផលកបនយជន ខផក អាជវកមម ជាជាង ការទទលរាឋាល សទ កសបចឋាបាប របស កបជាពលរដឋ នដយ នៅ អក ទាងនទះ ថ ជា “ពក អក មក នៅ ឥត ចឋាបាប” ឬ “ពក អក មក ថម” នង នកបើកោស របភាព អភវឌឋាឍន នដើមឋាប បនណតេញ ពកនគ នចញ នដយ ែសចឋាបាប ព លនៅដឋាន។

កពងករណ ភាគនកចើន អាជាឋាធរ ែកខាន មនោន អនវត នវ លកែណឌ តកមរវ ខផក ចឋាបាប ពាកពន នង ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង ការតាង លនៅដឋាន ថម នទះនទ។ ការអនមត ចឋាបាប សព ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង នគលននយោយ លនៅដឋាន ថឋាកជាត ពត ជាមាន រារភៈសខាន កពង ការពកងង នតវធ កសបចឋាបាប នង សវតថែភាព នន ការកានកាប។ ចឋាបាប នង នគលននយោយ ននះ អាច អនញឋាត ឲឋាយ អាជាឋាធរ ដកនចញ នវ យទរានស មយ នដើមឋាប នដះករាយ បញឋា ភាព គឋាន ដធ នង ការតាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នង កណត នចញ ជាការ ការពារ សទមនសឋាេ កសប នង បទដឋាន អនរជាត។ រហតមកទល នថងៃននះ ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង នៅ កមពជា នៅខត បន នកើតន�ើង នដយ ែសចឋាបាប នង នៅខត ជា ជនកមើស ទមយ ពខមន ជា ជនកមើស ចងនកកាយ នទះនទ។

នបើនទាះជា មាន បទ បឋាបញញត ខផក បររាឋាន នង ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ សព ការកាប នឈើ ក ក ធនធានធមមជាត របស កមពជា កពង ោតបង យឋាងគហក។ មយចខណក ធ នន នកពនឈើ កតរវោន ទទលរង ផលបះពាល នដយ សមឋាបទាន ដ នង ការនធើ អាជវកមម ខាឋាតតច នង ការកាប នឈើ។ អក ខដល ទទល ការគរាមកខហង ជាពនសស នទះ គ ជនជាតនដើម ភាគតច។

សថា នភាពដធកានតែមានលកខណៈធងនធងរ។បរជាពលរដឋនងសហគមនកានតែយលដងអពសទររសពកគគនងកានតែទាមទារយែធមនងគណគនយយភាព។រតនដគៅតែខវះខាែគហយអាជាញា ធរខកខានពបានគោរពសទររសពលរដឋ។បរសនគររញហា រចរបននពបែរវបានគោវះបសយជារញហា អាទភាពគទគោវះគសថារភាពសងគមអាចនងរគ គ វះរគងគ។

ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ

ភាគរយ ខដល កានខត នកើនន�ើង នកចើនជាង ធមមតា នន កបជាជន កមពជា គ ភាព គឋាន ដធ។ កមមវធ ផល កមមសទ ដធ ដ នជាគជយ ោន ែកខាន កពងការ នដះករាយ នវ តកមរវការ របស កបជាជន កមពជា ខដល កតរវការ ជា ចាោច ជាងនគ នវ សវតថែភាព កពងការ កានកាប ដធ នទះ ជា ឧទាហរណ អក ទាងនទះ គជា កកម អក ខដល រសនៅកពង តបន តាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នង តបន មាន វវាទ កដចជា ជនជាត នដើម ភាគតច ផងខដរ។ ឥ�លវ សណរ សរថ នៅមាន ទ នទៀត ខដល កបនទស កមពជា នងរ កដ ឲឋាយ ោន កគបកគន សកមាប មនសឋាេ ជទន នកកាយ ែណភៈខដល នសទេើរខត ពាកកតឋាល នន ដ ខដល អាច ដ ដះ ោន សថែតកពង នដ សមឋាបទា នក ឯកជន សកមាប រយភៈនពល រហតដល៩៩ឆឋា នទះ? ការអភវឌឋាឍន កសឧសឋាោហកមម នង កនណើន ជាកបចា នន ផលតភាព កសកមម គអាច ដនណើរការ នៅោន លះកតា ខត សមឋាបទាន ដ កតរវ ទទលោន ការកតរតពនតឋាយ នង កគបកគង ឲឋាយ ល។ បខន ការ កាតបនថែយ ភាពកកកក អាច នលឿន ជាង ននះ កបសននបើ ទក ឲឋាយ មាន អកកានកាប ដ កសកមមតចៗ នដយ ពកងង សវតថែភាព នន ការកានកាប ដ របសនគ នទះ។ ការផឋាសបលរ រាឋានភាព ខដល កពង នពើបកបទះ នដយ កបជាជន កមពជា ភាគនកចើន នៅនពលននះ (កសករ កាឋាយជា កមមករ រកកោក កនកម) មាន សឋាន ដចនង ដនណើរការ នសដឋកចច នៅ អរប ទ សតវតឋាេរ ទ១៩ ពាកពន នង ការចាកនចាល ទជនបទ នង ការផឋាសបលរ នន ចខណក ដ ធ នន វណណភៈ កសករ នៅជា កមមករ រកកោក កនកម ខដល គឋាន ដ។ រាជរដឋាភោល ោន នកបើកោស ចកកសក ជា សនទេពះ សមាឋាធ មយ កពងការ ទនចញ កមាឋាង ពលកមម ខដល គឋាន

សមាគមអាដហក – ខលមសរ សងប

៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ជទញ នង ដ នថក របស កមពជា នៅកាន កបនទសជតខាង។ សទ ចញចមជវត នង សទ វបឋាបធម របស ជនជាត នដើម

ភាគតច នង កកម អក មនខមន ជនជាតនដើម ភាគតច គ កតរវ បងនថ ដ ែស ចនពាះ នគលននយោយ អភវឌឋាឍ ន ននះ។ ជាទនៅ សហគមន ព កតរវោន កបកឋាោ នយបល មន នង ការអនវត គនកមាង នង ពមាន ការទាមទារ តវាឋា អ នសសសល ន�ើយ នៅ ចនពាះ មែ កពត នយ ននះ។ ការកាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប សមឋាបទាន ដ នង គនកមាង នហដឋារចទសមនធៗ បន ជះឥទពល អវជជមាន នលើ ធនធានធមមជាត។ នកព ចមឋាបង ដចជា នកព �ង កពង ជប នកគះថឋាក ខដល អាចមាន ផលបះពាល អវជជមាន យឋាង ធនធង នលើ សតនកព នង កបពន ជវភៈចកមះ។ ជលផល នង ទក ក ទទល ការគរាមកខហង ផងខដរ នដយរារខត កនណើន ការបពល នង ការនធើ អាជវកមម។

ការអនវែនងគោលនគោបាយរចរបននគពមានចរភាពគទ។រចរបននគគបពរយបារមភថាែរនការពារ(រមទាងពបពនងជបមកសែពបព)កពងបាែរងោងគហកនងថាពមានដធតដលអាចោដវះបានគបចនបគរបោនគៅគសសសលសបមារការរកសកមមឬចញមសែគោវះគទ។

ការសដះសសយវវាទ

នៅនលើ កកដស មាន មនធឋាោោយ នដះករាយ វវាទ ជានកចើន វធ ខដល ពាកពន នង សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន កពងនទះ រមទាង ការសកមះសកមរល អងគ រដឋោល នង កបពន តោការ ផង។ កពងការ អនវត ជាកខសង ជា ញកញាប រាឋាបន នង ដនណើរការ នដះករាយ វវាទ ផលវការ គ កតរវោន ទក មយ ខ�ក សន ឬ ព ដនណើរការ នរាះខត មង។ ជា ញកញាប វវាទ ចលដល ដកកាល ចងនកកាយ នកពាះ ថ ភាគ ខដល ទននែឋាោយ ជាង កតរវោន គរាមកខហង នបៀតនបៀន ឬ បងតបង ឲឋាយ ទទលយក សណង ព សមកសប។ កតាឋា ចមឋាបង ខដល ជះឥទពល នលើ ការនដះករាយ វវាទ ដធ គ សកមមភាព របស ភាគ ខដល ខាឋាង ជាង កពង វវាទ កពងការ បភតបភយ អកទននែឋាោយ ជាង ទទល សទផឋាចមែ កពងការ ទទលោន ការគកទ ព អាជាឋាធរ

រាធារណភៈនផឋាេងៗ នធើ សកមមភាព នដយ នរ ទណឌ ភាព នង នកបើកោស កបពនតោការ។ មនសឋាេ ជានកចើន ែះខាត ការទទលោន ឧោកសយ កបកបនដយ កបសទភាព នង ព នជឿ ជាក នលើ តោការ ខដល គកទ បគគល នង កកមហន ខដលមាន ខែឋាេ ធ នង មាន កទពឋាយធន ជាង កបជា ពល រដឋ កកកក។

កពង ឆឋា២០១២ បគគលក សទមនសឋាេ ោន នមើលនឃើញ ការបនងាឋាប នៅនលើ ការតវាឋា នដយ សនវធ នង ការ នបៀតនបៀន នៅនលើ សកមមជន សទ លនៅដឋាន នង សទ ដធ។ កពងករណ ជានកចើន ការកបជ ពកងង សហគមន នរៀបច នដយ អងគការ សងគម សវល កតរវោន រារាង ឬ រខាន។ អខដល កានខត គរ ឲឋាយ កពរយ ោរម នទៀត នទះ គ អនពើហងឋាោ នង ការគរាមកខហង នកបើ អនពើហងឋាោ ក កានខត នកបើកោសនកចើនន�ើងៗ នៅនលើ តង សហគមន កដចជា សកមមជន នង បគគលក សទ លនៅដឋាន នង សទ ដធ។

បទ នចាទ កពហមទណឌ ជាទនៅ ទាងប (ការ ញពះញង ការបរហារនករត នង ការ ផលពតមាន ែស) កតរវោន នកបើកោស នដើមឋាប បភតបភយ នង នបៀតនបៀន អកការពារ សទមនសឋាេ។ ផទេពយនៅនង លែត នង រាឋារត នន ចឋាបាបកពហមទណឌ តោការ ោន នកបើកោស ការឃែតន មន ការជនជកមះ ជា វធាន ចឋាបាប មយ (ពមាន ករណ នលើកខលង) នង ឃែតន មនសឋាេ នដើមឋាប បោក ឆ នទេះ របស ពកនគ។ កពង ឆឋា២០១២ កបជា ពលរដឋ ២៣២ទក កតរវោន ចាបែតន ពាកពន នង បញឋា លនៅដឋាន នង ដធ នពាល គ នកើន១៤៤% នបើ នធៀប នង ឆឋា២០១១។ កតម នថងៃទ៣១ ខែធល ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ ៣៨ទក កពង សថែតកពង គក នៅន�ើយ នង ៥០ទក កពង រត នភៀសែតន។ នរឿងកលឋាបៗមយចនន ដចជា ការជនជកមះ នោក មម ស ណង ដ នង តង អក បងកក នង តង អក បរ កឡា នង ការនធើឃាត នលើ របនោក ឈត វទ បតឋាល ឲឋាយ មាន បនទេពក នកចើន នលើ ការងារ សទមនសឋាេ។ បចចពបឋាបន ការភយខាឋាច គ មាននៅ កគប ទកខនង ទាងអស ែណភៈខដល កបពនយតធម ោន គកទ ជាបោប ន�ើងនៅ នលើ ទសឋាេនភៈ នង បទ នចាទ ខដល កានខតខាឋាង នដន�ើងៗរបស រាជរដឋាភោល កបឆងនង សកមមជន ដធ ទទ។ ជា លទផល វា កាន ខតមាន នកគះថឋាកន�ើងៗកពង ការនធើ តង ឲឋាយ សហគមន នង កពង ការការពារ សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត របស កបជាជន កមពជា។

ខលមសរ សងប – សមាគមអាដហក

៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ែលាការកមជាមានលកខណៈខាងកាចគពាវះអនកគខសោយនងទនគខសោយចគពាវះអនកខាង។នរទណឌ ភាពពាកពននងការរពានអណាចកងវះខាែការពបងងការអនវែចបារនងកងវះខាែឯករាជយភាពបរពនែលាការគធឲយខចគករ គ ម វះកមជា។អាជាញា ធរមនអាចរពងថានងគោវះបសយវរែដធគរៀរគនវះបានគទ។

គនតផតែតចសផតែើមរបរាជរដថាភបាលកនងឆថា២០១២

នៅ នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២០១២ ទយករដឋមនន ហនខសន ោនកបកាស ដកនចញ នវ បទ បញឋា មយ ឲឋាយ មាន ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ កពង ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ថម នង ពកងង អ ខដល នៅថ នគលននយោយ “ខសឋាបក ខាឋា”។ បទបញឋា នលែ០០១ ក អពាវទវ ឲឋាយ នធើការ ពនតឋាយន�ើងវញ នវ រាល សមឋាបទាន កនងមក ទាងអស នដើមឋាប នផទេៀងផឋាត ការអនវត តាម បទ បឋាបញញត នង ចឋាបាប ជា ធរមាន។

សមាគម អាដហក រាឋាគមន យឋាង កកនរៅឋា ចនពាះ គនត ផតចនផើម ខដល កនងមក គជា គនត ផតច នផើម ដ ចាោច។ យឋាងមញ មាន ចនទឋាះកបនហាង ដ សខាន កពង ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ ននះ។ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដល កពងសថែត នកកាម កា រ ពចារ នៅនពលខដល ការផឋាក បនតឋាះ អាសន កតរវោន កបកាសន�ើង គ កតរវ ផត នចញព ការផឋាក ននះ។ តាមពត សមាគម អាដហក ោន រក នឃើញថ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ចនន៣៣ ខដល កតរវ ោនផល ចាបតាងព នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២០១២ រាបបញចលល ទាង ១៣កខនង កពង ខែមថទ នង ១០កខនង កពង ខែសហា (ចាបតាងព ខែកញឋា ដល ខែធល ឆឋា២០១២ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខត៤កខនង បនណឋាះ កតរវោន ផល)។ កបសននបើ រាជរដឋាភោល ពោន នបើក បងាឋាញ ពតមាន អព ចនន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ពតកោកដ ខដល កពង កតរវ ោននរៀបច ដក នសើ នៅ នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២០១២នទនទះ នមាឋាះ អក អនងកេត ការណ ឯករាជឋាយ អាច នង ឆងៃល អព ឆនទេភៈ ននយោយ របស រាជរដឋាភោល កពងការ កាតបនថែយ អានភាព នន នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ ការផល សមឋាបទាន បខនថែ ម នបើនទាះជា មានការ

ផឋាក ប នតឋាះ អាសន ជា ផលវការ នហើយ នទះ នង មាននយថ ការសនឋាោ ខដល នធើន�ើង ជាមយនង កកមហន ឯកជន គ សខាន ជាង ការ សនឋាោ នធើន�ើង ជាមយ កបជាពលរដឋ កមពជា។

នៅ នថងៃទ១៥ ខែមថទ នោកទយក រដឋមនន ោនកបកាស អព នចតទ របសគត កពង ការដក នចញ នវ កមមវធ ផល បណណកមមសទ ដ ថម មយ ខដល នងកតរវ អនវត នដយ កកមយវជន សមកគចត ជា អក កណត កពកបទល ដ ជន កបជាពលរដឋ។ គត មក កតម នថងៃទ២២ ខែធល ឆឋា២០១២ បណណកមមសទ ដ ចនន ៧១,២២០សនក ោនកបគល ជន កបជាពលរដឋ នហើយ កកមយវជន សមកគចត ោនកណត កពកបទល ដ ចនន ៣៣៣,២៧៥បង កគបដណតេប នលើ នផទេដ កបមាណ ៤៣៣,៩៨៧ហកតា។

សមាគម អាដហក សម រាឋាគមន ចនពាះ ការវវឌឋាឍ ននះ។ នទាះជា យឋាងននះ ក នដយរារខត តបន មាន វវាទ សថែត នៅនករៅ ខផនការ ននះ កបជាពលរដឋ ខដល កតរវការ ជា ចាោច នវ បណណកមមសទ ដ នៅខត ពោន ទទល ន�ើយ។ បខន ការទទលរាឋាល សទ កានកាប ដ នភាគ: (កសបតាម ចឋាបាប ភមោល) គរខត កតរវោន បញចលល បខនថែម នៅកពង កមមវធ នន ការកណត កពកបទល ដ ននះ ផង។ នបើ នធើ ដចននះ នទះ នង ពតជា ោន ពកងង នវ សវតថែភាព កានកាប ដធ នដយ នដះករាយ នវ តកមរវការ ជា ចាោច របស កបជាពលរដឋ ខដល រសនៅកពង ទតាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ ឬ កពង តបន ខដល អាចនងទទល ផល បះ ពាល នដយ គនកមាង អភវឌឋាឍន។ ខផនការ ននះ ក ពោន នដះករាយ រាឋានភាព របស សហគមន ជន ជាត នដើម ផងខដរ នទ។ រោយការណ ខដល សមាគម អាដហក ទទលោន ព ការយលយ តាម នែត មយចនន របសែតន ចងពល បងាឋាញថ សមាជក នន សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច កពង ទទល សមាឋាធ ឲឋាយ ទទលយក បណណកមមសទ ដឯកជន ជាជាង បណណ កមម សទ ដ សមហភាព។

គនែផចគផមររសអងគនែបរែរែតដលមានរណងផលរណណកមមសទដដលបគរសរគៅតាមទជនរទនងការពារដពកគគពការទនោរា នគបែរវបានទទលសគមនរតនវាពទានបគរបោនគៅគ�យ។គនែផចគផមទាងគនវះពរគពញតាមែបមរវការររស

សមាគមអាដហក – ខលមសរ សងប

៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

បរជាពលរដឋនងសហគមនតដលបែរវការរណណកមមសទដជាចាបាចគ�យ។ជាមយនងជនយតផនកហរញញវែថានងរគចកគទសអនរជាែដសខានរាជរោឋ ភបាលនងពមានគលសអគោវះគទបរសនគរខនពគោវះបសយគរឿងគកែទកខមនសខចែររសអនកតដលបែរវការជាចាបាចនវសនសខពនការកានការដធគោវះ។

ឆឋា២០១២ អាចជា ផលវ របត សកមាប សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន នៅ កមពជា។ គនត ផតចនផើមថមៗរបស រាជរដឋាភោល បតឋាល ឲឋាយ មានការ ទទលរាឋាលថ មាន អ មឋាោឋាង ែសឆគង នង ថ វបត ដធ ោនចាបនផើម គរាមកខហង នសថែរភាព របស កបនទស។ កពង បទឋាន ឆឋា ខាងមែននះ កនណើន ភាគរយ នន ទទស ដធ ហាក នង នកើតមាន នដយ ការទនទឋាន យក ដ ទាង នៅ ទកកង នង ទជនបទ។ បចចពបឋាបន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កគបដណតេប នលើ ភាគរយ ដ ធនធង នន ដ ដ ដះ របស កមពជា នហើយ រាជរដឋាភោល នង ព អាច បន ផល សមឋាបទាន នកចើន ដច បទឋាន ឆឋា ចងនកកាយ ន�ើយ។ នទាះជា យឋាងននះ ក សមឋាបទាន ដ នសដឋ កចច អាច កតរវោន យក ព តបន ការពារ ដ នកាះ ឬ សមឋាបទាន ខដល ោន លបនចាល បខន វវាទ តចតច ទនង នង នកើតន�ើង ពាកពន ករណននះ។ ផទេពយនៅវញ វវាទ ពាកពន នង ការទនទឋាន យក ដ គ ទនងជា នៅមាន បន នដយរារខត នសចក នោភលន នង ន ទណឌ ភាព។ បចចពបឋាបន អខដល កតរវការ ជា ចាោច ជាងនគ បខនថែម នលើ ការពកងង នតរដឋ នង ការ ពនតឋាយន�ើងវញ នវ នគលននយោយ

អភវឌឋាឍន គ ការ ទទលរាឋាលថ ការអភវឌឋាឍ របស កមព ជា ពមាន បទ បឋាបញញត អ ន�ើយ។ ផលកបនយជន អកខាឋាង កតរវោន ខបងខចក ព សមាមាកត គឋា នរាះ ព ការចាតខចង ដធ នង នគលននយោយ ដធ ែណភៈខដល កបជាពលរដឋ ទននែឋាោយ នង សហគមន ជា កកម ខដល កតរវោន នគ ផត នចញ កដចជា ធនធានធមមជាត របស កបនទស ទាងមល ជា អក ទទលរង នវ បនទេពក នន ការ ផឋាសបលរ។

រាជរដឋាភោល ពមាន ភាពផឋាចមែ នលើ អតថែនយ នន ការអភវឌឋាឍ នទ។ សន�ង រះគន ចាោច កតរវោន អនញឋាត ឲឋាយ នលើកន�ើង នវ ការកពរយោរម អព គនកមាង អភវឌឋាឍន នង អានភាព អវជជមាន រប សវា នលើ កបជាពលរដឋ ខដល កកកក នង ទននែឋាោយ។ ជនកមើសនផឋាេងៗ ខដល អាចអនវត នៅោន មានដចជា ការជយ ដល កសករ ខដល កានកាប ដតចៗ។ នបើ ពមាន យទរានស ទលទោយ មយ កពងការ នដះ ករាយ បញឋា រចទសមន ដចជា ការ ផត នចញ អយតធម នង ការបពាន អច ពាកពន នង ដធ នង លនៅដឋាន នទះ គនត ផតចនផើម បនតឋាះអាសន របស រាជរ ដឋា ភ ោល នង កគនខត អាច នដះ ករាយ បញឋា សកមាប រយភៈនពល ែ បនណឋាះ។ ជហាន ទមយ ខដល កតរវបនពញ បនងគប នដយ ជហាន ទ ពរ (ខដល កានខត ពោក ជាង)គ៖ ពកងង ការអនវត ចឋាបាប ជា ធរមាន នង ពកងង សវតថែភាព នន ការកានកាប សកមាប កបជាពលរដឋ ទាងអសគឋា នពាល គ ពខមន សកមាបខត អក ខដល រសនៅកពង តបន គឋាន វវាទ នទះនទ។ បចចពបឋាបន រាជរដឋាភោល គរខត នធើការ នកជើសនរស មយ ដ ចឋាបាសោស។

ដធតរវបានកាបឆកា សតរាបការធធវើ

អាជវកមមកសឧសសាហកមមធៅជ

ទតករងបានលងធេតរនគរ

ខលមសរ សងប – សមាគមអាដហក

៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឆឋា២០១២ ោន គសបញឋាកថ បញឋា នង វវាទ ពាកពន នង សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន កដចជា ការទនទឋាន នលើ ធនធានធមមជាត គជា ការកពរយោរម ចមឋាបង។ យឋាងមញ នដយនហតថ ឆឋា២០១១ នគ សនងកេតនឃើញថ មាន កនណើន យឋាងែស នន ចនន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ផល នដយ រាជ រដឋាភោល កមពជា នៅ ឲឋាយ កកមហន ឯកជន នធើ ឲឋាយ ទទស កពង ឆឋា២០១២ កាន ខតមាន លកណភៈ កសច ករាវ នហើយ ការតវាឋា កាន ខតមាន ចនន នកចើនន�ើង។ រាជរដឋាភោល បងាឋាញ ឲឋាយ នឃើញថ ែតន ោន យល អព ភាព ធងៃនធងៃរ នន រាឋានភាព នដយ នផើមនចញ ជា គនត ផតចនផើមនផឋាេងៗកពង បណង នដះករាយ វវាទ ដធ កពងនទះ មាន នដះករាយ បញឋា មយចនន ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង ការផល បណណកមមសទ ដ ដល កគររារ នៅតាម ទជនបទ រាបពាន ពាន សនក។ នទាះជា មានការ នដះករាយ យឋាងននះ ក ក ការកពរយោរម ដ បទឋាន នទះ គ សមាឋាធ ជាទនៅ នលើ បញឋាដធ ភាព គឋាន ដធ នង អសនសែ កពងការ កានកាប ដធ កងះខាត ការពកងង ការអនវត ចឋាបាប ការបពាន អច នង ការរនោភបពាន នលើ មនធឋាោោយ ចញចមជវត នង ធនធានធមមជាត នៅខត មនទានោន នដះករាយ នៅន�ើយ។ បខនថែម ព នលើ ននះ នទៀត ឆឋា២០១២ បគគលក សទមនសឋាេ ោន នមើលនឃើញថ មានការ បនងាឋាប នៅនលើ សកមមជន សទ លនៅដឋាន នង សទ ដធ ខដល មន ធាឋាប នកើតមាន ពមនមក នហើយ ោន បផឋាញ នករតនឋាះ របស កបនទស កមពជា ផងខដរ។ រាជរដឋាភោល បន នលើកកមស ការនធើ អាជវកមម កសឧសឋាោហកមម នកកាម ទកមង នន ការជល ដ ខាឋាត ធ នធើជា យទរានស អភវឌឋាឍន ចមឋាបង របសែតន។ បខន ចនពាះ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង កបនភទ សមឋាបទាននផឋាេងៗនទៀត អតថែកបនយជន ពត របស វា គ រមមាន កោកចណល បខនថែម សកមាប រដឋ នង ការ ងារ សកមាប កបជាពលរដឋ ការវននយគ ផឋា លព បរនទស កនណើន សមតថែភាព ទនចញ នង ការពកងង

ទដឋភាពទងៅ

ផលតភាព កពង វសយ កសកមម។ នទាះជា យឋាងននះ ក វា ោន បងកេប នកកាម នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច (ថ មាន ដធ សបរខបប សកមាបនធើ អាជវកមម) គ ខលង ពតកោកដ ន�ើយ។ ផទេពយនៅវញ ការកពរយោរម ដ បទឋាន គ សមាឋាធ នលើ បញឋាដធ នង មនធឋាោោយ ចញចមជវត កាន ខតមាន លកណភៈ ខាឋាង កាឋាន�ើងៗ ខដល មនអាច នងនធើ មន នអើនពើ នទៀត ោននទ។ ដចគឋាននះខដរ ការរនោភបពាន នលើ សទ លនៅដឋាន កពង តបន នៅ ទកកង នង សទ ដធ របស ជនជាតនដើម ភាគតច ក កាន ខតមាន លកណភៈ ធងៃន ធងៃ រ ផងខដរ។

រោយការណ ននះ មានបណង នង អធបឋាបាយ អននោម តាម ទសឋាេនវសយ អភវឌឋាឍន នង សទ មនសឋាេ នដើមឋាប ឲឋាយ មាន លកណភៈ ទលទោយ ពាកពន នង បញឋា សមឋាបទាន នសដឋកចច វវាទ ដធ ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង នង ការទនទឋាន នលើ ធនធានធមមជាត។ នទាះជា យឋាងននះ ក ឧសឋាោហកមម រករក ធនធាន ខរ គ សថែត នៅនករៅ វរាលភាព រោយការណ ននះ។ គនហើញ នង ការវភាគ ទទ គ ខផកនៅនលើ ទននយ ជា ផលវ ការខដល នយើង ទទលោន នង សកមមភាព នសើបអនងកេត ផឋាល របស សមាគម អាដហក។ ដបង រោយការណ ននះ បភ អព គមាឋាត រវាង កកបែណឌ ចឋាបាប កមពជា នង រាឋាន ភាពជាកខសង ពាកពន នង សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត។ រោយការណ ននះ ចងសងកេតធងៃន ថ គមាឋាត ននះ គ ពតជា សខាន ខាឋាងស នដយរារខត ែក ខាន មន នធើ របស អាជាឋាធរ កមពជា កពងការ អនវតន ចឋាបាប។ ទ ពរ រោយការណ នធើការ វភាគ អព ផលវោក នន ការរនោភបពាន សទ ពាកពន នង អសនសែ កពងការ កានកាប ដធ ភាព គឋាន ដធ ភាពកកកក មនធឋាោោយ ចញចមជវត នង បញឋា ពាកពន។ ទ ប រោយការណ ពនតឋាយ នៅនលើ ដនណើរការ ដនះករាយ វវាទ នង រាឋាបន នង ការអនវតន។ រោយការណ ននះ ក សងកេតធងៃន ផងខដរ នៅនលើ កនណើន នន ការបនងាឋាប នៅនលើ សកមមជន សទ

សមាគមអាដហក – ទដឋភាពទសៅ

៧ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ដធ នង លនៅដឋាន។ ជា ចងនកកាយ រោយការណ ននះ ផល ជាការ វភាគ បឋម សព គនត ផតចនផើម ខដល ដកនចញ នដយ រាជរដឋាភោល កមពជា កពង ឆឋា២០១២។ រោយការណ ននះ

បាករកពងបទផល វជា

ធលេ៧កងតសកសនលធេតតកធេះ

ោនដក ជន នវ អនរាសន ពរាឋារ ដល រាជរដឋាភោល សហកគស អាជវកមម នង នដគ អភវឌឋាឍន របស កមពជា។

ទដឋភាពទសៅ – សមាគមអាដហក

៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ក.សកបខឌចថាបាបកមនជាពាកពនធ ទធដធទធលសៅដថាននង ទធធនធានធមមជាត

ចថាបាបកមនជា

នៅកពង ជពក៣នន រដឋធមមនញញ នន កពះរាជាចកក កមពជា ោនខចង អព សទ ជា មលដឋាន នង នសរភាព កពងនទះ រមមាន សទ មាន កមមសទឯកជន នង សទ ជា មាឋាស កមមសទ នលើដ ធ។ នង នៅកពង មាកតា៣១នន ចឋាបាប ដខដល ននះ កោន ដកបញចលល បខនថែ ម នវ បទដឋាន សទមនសឋាេ អនរជាត នៅកពង ចឋាបាប កមពជា។ នហតននះ តោការ នៅ កមពជា អាចអនវត នដយផឋាល បទ បឋាបញញត អនរជាត ននះ ដច ោន គសបញឋាក កពង នសចកសនកមច ដ សខាន របស កកមកបកឋាោ រដឋធមមនញញ នលែ០៩២ /០០៣ /២០០៧ ចះ នថងៃទ១០ ខែកកកេដ ឆឋា២០០៧)។ អននោម តាម មាកតា៤៤នន ចឋាបាបរដឋធមមនញញ “ការដកហត កមមសទ អព ជន មយ ោន នទះ លះកតាខត កបនយជន រាធារណភៈ តកមរវ ឲឋាយ នធើ កពងករណ ខដល ចឋាបាប ោន បញញត ទក នហើយ កតរវ ផល សណង ជាមន នដយ សមរមឋាយ នង យតធម”។

ពាកពន ដធ នៅនពល នន ការអនមត ចឋាបាប ភមោល ឆឋា២០០១ កតរវោន ចាតទកថ ជា ចឋាបាប មយ ដ គរ ឲឋាយ ទកចតោន។ ចឋាបាប ននះ ោនកណត នវ របប កមមសទ នង សទនផឋាេងៗនទៀត នន កមមសទ កពមទាង កណត បញឋាក នវ កបនភទ កមមសទ ទាងពរ កបនភទ របស រដឋ គ កទពឋាយសមឋាបត រាធារណភៈ នង កទពឋាយ សមឋាបត ឯកជន របស រដឋ។ នហើយ ចឋាបាប នះ កោន ចងពលបងាឋាញ នតវធ សកមាប ការនធើ ចតថឋាកន�ើងវញ ១ ។ ចឋាបាប ននះ ក បនងកេើត ផងខដរ នវ កកបែណឌ គតយត មយ សកមាប ការនចញ បណណកមមសទ ការនកបើកោស នង ការកគបកគង (ជា សមតថែកចច របស កកសង នរៀបច ខដនដ នគរបនយកមម នង សណង)។ នហើយ ចឋាបាប ននះ ក អនញឋាត ឲឋាយ ផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច នង ោនកណត អព លកែណឌ នង នតវធ ខដល

១. ករបខណឌ ចបាបនសាថា នភាពជារសសតែ

១ នតវធសមរាបការធធវើចណាតថនា កធ�ើងវញគចចងយាងចបាសតាមរយៈចបាបជាកលាកមយចែលពទានបានអនមតធៅធ�ើយ។បចបបននាការអនវតតគធធវើធ�ើងសសបនងរាជមកតយនងអនមកតយចែលចចងអពលកខណវនចយនងលកខខណឌ សមរាបធទេរែសាធារណៈរបសរែឋធៅជាមរពយសមបតតឯកជនរបសរែឋ។

កតរវោន បនងកេើត កពង អនកកតឋាយ ជាកោក ដចជា អនកកតឋាយ សព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច (ឆឋា២០០៥) នង ឆឋា២០០៣ អនកកតឋាយ សព សមឋាបទាន ដ សងគមកចច។ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កតរវោន នកបើកោស សកមាប ការនធើ អាជវកមម កសឧសឋាោហកមម ដ នង ោនកណត ទហ នផទេដ ជា អតបរមា កតមខត ១០,០០០ហកតា សកមាប ការនចញលែត សមឋាបទាន ដ មយកខនង ឲឋាយ បគគល មាឋាក (នទាះជា ោនកណត យឋាងននះ ក គមាន ករណ នលើកខលង កពងការ អនវត ជាកខសង) នង រយភៈនពល នន សមឋាបទាន ោនកណត ជា អតបរមា កតមខត ៩៩ឆឋា។ បខន កបសននបើ សមឋាបទា នក ែកខាន ពោន នធើ អាជវកមម តាម លកែណឌ កណត កពង ចឋាបាប នង កចចសនឋាោ នទះនទ រាជរដឋាភោល នង នចញ លែត ដក ហត ឬ នមាឃ:ភាព កចចសនឋាោ សមឋាបទាន នទះ។ អាជាឋា ធរមាន សមតថែកចច កពង ការផល សមឋាបទាន នសដឋ កចច គ កកសងកសកមម រកាឋាកបមាញ នង ននរាទ(MAFF) បខន កកសង ទទ នង ទ ភាឋាកងាររដឋ នផឋាេង ដនទនទៀត កមាន សមតថែកចច ទទល ែសកតរវ កពង កចចការ ននះ ផងខដរ។ នតវធ កពង ការផល សមឋាបទាន ដ រមមាន ពាកពន នង ការនធើ ចតថឋាក ដ កទពឋាយសមឋាបត ឯកជន រដឋ ការអនមត ខផនការ នកបើកោស ដ ការបនពញ នវ ការសកឋាោ វាយតនម នហត បះពាល បររាឋាន នង សងគម(SEIA) ការកបកឋាោ នយបល ជា រាធារណភៈ ជាមយ កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខដល បះពាល នដយ គនកមាង រមទាង ការ ផលនវ ដនះករាយ តាង លនៅដឋាន ថម នង ការ ផលនវ សណង កគបកគន ឲឋាយ ដល កកម សហគមន រងនកគះ គនកមាង ទាងឡាយ នទះ។ បខន នគលនៅ នន សមឋាបទាន ដ សងគមកចច វញ គ ផល ឲឋាយ កកមកគររារ គឋាន ដធ នង កកកក ឬ ដល អតតយទជន នង កកមកគររារ របស ពកនគ កសបនៅតាម នតវធ ជាកោក ខដល ោន បឋាបញញត ខដល កពងនទះ រាបបញចលល ទាង ការកបកឋាោ នយបល ជាមយនង សហគមន ពាកពន ផងខដរ។

រហតមក ទលនង បចចពបឋាបនននះ កមពជា នៅ ពទាន ោនអនមត នលើ នគលននយោយ លនៅ ដឋា ន ថឋាកជាត ឬ ចឋាបាប សព ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នៅន�ើយ។

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

៩ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

២ ធោលបណងរបសវាគធែើមបធានានវ“ការមគបមគងមបកបធោយចរភាព”នននមពធ�ើទាងធនះ“សមរាបអតថមបធយជនបរសាថ នធសែឋកចនងសងគមរបសវា”(រាមតា១)។ចបាបអនញញា តឲយបធងកើតសមបទាននមពធ�ើធ�ើយសមបទានទាងធនះអាចមតរវបានែក�តឬលបធោលវញបានធោយរោឋ ភបាល។ស�គមនអាចនងររលបានចចណកមយនននមពធ�ើជា“នមពស�គមន”ធែើមបមគបមគងនងធមបើមបាសធនធាននមពធ�ើតាមមធធយោបាយមបកបធោយចរភាព។

៣ សរររលបានកមមតជវភាពមគបមោនគមតរវបានររលសាគ លជាែបងកនាង(រាមតា២៥(១))ននធសចកតមបកាសជាសកលសតពសរមនសសឆនា ១៩៤៨។សរររលបានលធៅោឋ នមគបមោនកបងហា ញចបាសលាសចែរកនាងលខតបករណអនតរជាតែនរធរៀតចែលធានានវសររានជវតមគរសារឯកជនឬសរកានកាបមបកបធោយសនតវធ។បចបបននាវាកាលា យជាចនាកមយននចបាបរធនៀមររាលា បអនតរជាត។

នសចកកពាង សព នគល ននយោយ ននះ ោនដក ជននៅ ទសការគណភៈរដឋមនន កពង ខែវចកា ឆឋា២០១២ នដយខ�ក ពទាន មាន នសចកកពាងចឋាបាប សព ការបនណតេញ នចញព លនៅ ដឋាន នៅន�ើយ នទ បខន បញឋា ពាកពន នង ការ បនណតេញនចញ អាច នកបើកោស ចឋាបាប នផឋាេង នង លែតបទដឋាន គតយត ខដល ោនខចង អព ដនណើរការ នតវធ នង ការការពារ ខផក ចឋាបាប។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត ឋានភៈ កមពជា កពងទម ជា ភាគ មយ នន លែតបករណ សទមនសឋាេ អនរជាត (សម នមើល ខាងនកកាម) តកមរវ នធើ ឲឋាយ កមព ជាមាន កាតពកចច អនវត នវ បទដឋាន នង បទ បឋាបញញត អនរជាត ពាកពន នង ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង ការតាង លនៅដឋាន ថម។ ដ សនណើម ធនធានធមមជាត របស កមពជា កតរវោន ការពារ នដយ ចឋាបាប មយចនន។ ចឋាបាប សព តបន ការពារ ឆឋា២០០៨ កណត កបនភទ តបន ការពារ មយចនន នពាលគ ឧទឋាោន ជាត ខដនជកមកសតនកព តបនការពារនទសភាព តបន រាឋា ម រារ តបន សលល នន ឋបនយ ជវ មណឌល តបន ឧទឋាោន ជាត សមកទ តបន នបតកភណឌ ធមមជាត នង តបន នកបើកោស នកចើនយឋាង កដចជា កបពន ខបង ខចក តបន។ តបន ការពារ កតរវោន ខបងខចក ជា បន តបន កគង កគង៖ តបន “សលល” តបន “អភរកឋាេ” តបន “នកបើកោស នដយ ចរភាព” នង តបន “សហគមន”។ កបនភទ តបន ពរ ដបង កតរវោន ការពារ ទាង កសង ព ការទនទឋាន ែណភៈខដល កបនភទ តបន ពរ នផឋាេងនទៀត អាច នឃើញ មានការ អភវឌឋាឍ ឬ ការករាង នហដឋារចទសមនែះៗនដយមាន ការអនមត ព រាជរដឋាភោល។ ការខកសកមរល តបន ការពារ ឬ កពកបទល របស វា ចាោច កតរវ អនវតតាម នតវធ ចឋាបាប នង អនកកតឋាយ។ ចឋាបាប

នកពនឈើ ឆឋា២០០២កណត កកបែណឌ សកមាប ការកគបកគង ការវននយគ ការនកបើកោស ការអភវឌឋាឍ នង ការអភរកឋាេ នកព នឈើ ២ ។ បទ បឋាបញញត នង មានចឋាបាបនផឋាេងៗនទៀត ខដល ការពារ ជលផល មនធឋាោោយ ចញចមជវត នង ធនធានធមមជាត ផងខដរ គ តាមរយភៈ លកែណឌ តកមរវ កពងការ អនវត ការសកឋាោ វាយតនម នហត បះ ពាល បររាឋាន មននង ចាបនផើម អនវតន គនកមាង ឬ សកមមភាព អភវឌឋាឍនធៗ។ ជាសខាន កចចែតែ កបងខកបង ទាងននះ គមាន នគលបណង អភរកឋាេ នង/ឬ ការនកបើកោស កបកបនដយ ចរភាព។

ចថាបាបអនតែរជាត

ចឋាបាប សទមនសឋាេ អនរ ជាត ការពារ សទ ទទលោន លនៅដឋាន កគបកគន នង ហាមកោម ការ បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង កដចជា ការទនទឋាន នលើ ធនធាន ចញចមជវត នដយ គឋាន ការ ធាទ អព ដនណើរការ នតវធ នង ការការពារ ខផក ចឋាបាប។ សទ ទទលោន លនៅដឋាន កគបកគន គជា ធាត ផឋាេ មយ នន សទ របស មនសឋាេ កគបរប កពងការ ទទលោន ជវភាព កគបកគន ខដល កពងនទះ រមមាន “មលបអាហារ, សនមៀកបពាក នង លនៅដឋាន កគបកគន នង […] ការនធើ ឲឋាយ រាឋានភាព រសនៅ កបនសើរ ន�ើងជា បនបទឋាប” (កតកាសញឋា អនរជាត សព សទ នសដឋកចច សងគមកចច នង វបឋាបធម (ICESCR) មាកតា១១(១)។ កពងទម ជា ភាគ មយ នន កតកាសញឋា ICESCR កមពជា គមាន កាតពកចច អនវត សទ ននះ ៣ ។ ដនចះ កមពជា មាន កាតពកចច ខផក ចឋាបាប កពង “ការផល នវ សវតថែភាព ខផក ចឋាបាប នន ការកានកាប

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

១០ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ដល អក ទា ង នទះ នង កគររារ ខដល កពង ែះខាត ការការពារ ខបបននះ” ៤ នងកតរវអនមត យទរានស លនៅដឋាន ថឋាកជាត មយ ខដល កណត នគលនៅ កណត ធនធាន ខដលមាន នង ដក នចញ ការទទលែសកតរវ នង កកបែណឌ នពលនវោ សកមាប ការអនវត យទរានស ននះ ៥ ។ ភាព កគប កគន នន លនៅដឋាន គកណត នដយនយង នលើ លកណវនចយ កោពរ កពងនទះ រមមាន សវតថែភាព នន ការកានកាប អតថែភាព នន នសវាកមម សមាឋារភៈ នង នហដឋារចទសមន ភាព អាច រស នៅោន ភាព កគបកគន ខផក វបឋាបធម នង ទតាង ៦ ។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត កមពជា ចាោច កតរវកបកានយក វធាន ការកបឆង ការនរសនអើង នដើមឋាប លបបោត ការនរសនអើង កពង បរបទ នន លនៅដឋាន។ គរកតសមាឋាល ខដរ ថ ែណភៈខដល ទដឋភាព មយចនន នន សទ កតរវោន បនពញ ជា បនបទឋាប (ែណភៈ វា ពង ខផកនៅនលើ អតថែភាព នន ធនធាន ហរញញវតថែព ៧ ) កាតពកចច ទាកទន នង ការមន នរសនអើង គជា អានភាព អនវតភាឋាមៗ។ ភាព សថែតនកកាម ការអភវឌឋាឍន ព បងកេ ឲឋាយ មានការ នរសនអើង នទ ទាកទន នង លនៅដឋាន។

អនរា ធឋាយ នន សទ ទទលោន លនៅដឋាន កគបកគន គ ការហាម កោម នវ ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង។ ពាកឋាយ ខដល នយើង យកមកនកបើ កោស កពង រោយការណ ននះ សនៅ នៅនលើ “ការដកហត បនតឋាះអាសន ឬ អចនននយ កបឆងនង ឆ នទេះ របស បគគល កគររារ នង/ឬ សហគមន ព ផទេះសខមឋាបង នង/ឬ ដធ ខដល ពកនគ កានកាប នដយ គឋាន ការផល នង ការទទលោន ទកមង ដ សមកសប នន ការការពារ

ផលវចឋាបាប ឬ ការការពារនផឋាេងៗនទៀត” ៨ ។ ដនចះ មនខមន រាល ការបនណតេញ នចញព លនៅ ដឋា ន សទខត ចាតទកថ ជា “នដយ បង” (ឧ. ែសចឋាបាប)នទះនទ នទាះ នបើជា ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន ទាងនទះ កតរវោន អនវត នដយ កមាឋាងកាយ ក។ មានខត ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន ខដល អនវត នដយ គឋាន ដនណើរការ កតមកតរវ បនណឋាះ ខដល ែសចឋាបាប។ ដនចះ កកម អក ខដល កតរវោន បនណតេញ នចញពផទេះ ចាោច យឋាងនហាចស ទទលោន ការកបកឋាោ នយបល អព គនកមាង មននង អនវត គនកមាង នទះ ទទលោន ការកបកឋាោ នយបល អព ដនះករាយ តាង លនៅដឋាន ថម នង មាន សទ ជទាស នង នសចកសនកមច រដឋោល នង តោការ ពាកពន នង ការបនណតេញនចញ របស ពកនគ។ ជនកមើស នផឋាេង ខដល អាចអនវត នៅោន កតរវខត រករក នង កបសននបើ ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន ទាងនទះ កតរវោន បញឋា កសបនៅតាម ចឋាបាប នដយមាន ការជនដណង កគបកគន ចាោច កតរវោន ផល ឲឋាយ នង កសបតាម នគលការណ ជាទនៅ នន ភាពសមនហត ផល នង នគលការណ សមាមាកត ចាោច កតរវខត ទទលោន។ ពាកពន នង បញឋា ននះ សទ ទទលោន ការជនជកមះ នដយ យតធម គជា នរឿង ដ សខាន។

យឋាងមញ មនធឋាោោយ ចញចមជវត នង ធន ធាន ធមមជាត កតរវោន ការពារ នដយ ចឋាបាប សទមនសឋាេ អនរជាត(នដយ ព ោច គតដល ចឋាបាបបររាឋាន អនរជាត) តឋាបត វា សខាន កពង ការទទល ោន សទ ដចជា សទ ទទលោន មលបអាហារ កគបកគន នង សទ ទទលោន ទក ខដល ទាងននះ

៤ គណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតររលបនទេកធលើសរធសែឋកចសងគមនងវបបធម,មតធយបលរធៅធលខ.៤៖សរររលបានលធៅោឋ នមគបមោន(រាមតា១១(១))ចះនងៃរ១៣ចខធនាឆនា ១៩៩១កថខណឌ ៨(ក)។

៥ ែចឯកសារខាងធលើកថខណឌ ១២។៦ ែចឯកសារខាងធលើកថខណឌ ៨។៧ រាមតា២(១)ននកតកាសញញា អនតរជាតសតពសរធសែឋកច,សងគមកចនងវបបធមចចងថរែឋភាគនមយៗនន

កតកាសញញា ធនះ“ធោយការមបងចមបងរបសខលានឯងផទេ លនងតាមរយៈជនយនងស�មបតបតតការអនតរជាត[…]ធមបើមបាសជាអតបររានវធនធានចែលខលានរានសមរាបការធធវើឲយរានការរកចធមមើនជាលោបនវការសធមមចបានធោយធពញធលញនវសរទាងអសចែលររលបានកនាងកតកាសញញា ធនះ”។

៨ គណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតររលបនទេកធលើសរធសែឋកចសងគមនងវបបធម,មតធយបលរធៅធលខ.៧៖សរររលបានលធៅោឋ នមគបមោន(រាមតា១១(១))ការបធណត ញធចញធោយបងខ ចះនងៃរ២០ចខឧសភាឆនា ១៩៩៧កថខណឌ ៣។

៩ ែចឯកសារខាងធលើកថខណឌ ១៣-១៥។

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

១១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

គជា ចខណក នន សទ ទទលោន ជវភាព កគបកគន១០។ ពកងង ការទទលោន នង ការនកបើកោស កបកប នដយ ចរភាព នវ ធនធានធមមជាត គ សខាន ដល អតថែភាព នន មលបអាហារ កគបកគន១១។ ដនចះ រដឋ ចាោច កតរវ ទបរាឋាត ព សកមមភាព ខដល បងាឋារ សទ ទទលោន មលបអាហារ កគបកគន កដចជា កតរវការ ពារ សទ ទទលោន ននះ នង ចាតវធានការ វជជមាន នដើមឋាប ពកងង សវតថែភាព នសឋាបៀងអាហារ ((“នគរព, ការពារ នង បនពញ”)។ ឧទាហរណ រដឋ កតរវ ទបរាឋាត ព ការ ប ផត បផឋាញ ដ ឬ ធនធានធមមជាត នៅនពល ខដល ការបផចបផឋាញ ននះ មាន ផលបះពាល នន ការដកហត សទ របស កបជាពលរដឋ កពងការ ទទលោន អាហារ ឬ ទក កគបកគន១២។ កមពជា មាន កាតពកចច នគរព ការពារ នង បនពញ នវ សទ ដច ោន នរៀបរាប ខាងនលើ តឋាបត កមពជា ព កតមខត ជា ភាគ មយ នន សនសញឋា នង ក ត កា សញឋា សទមនសឋាេ អនរជាត បនណឋាះ នទ ខត កមពជា ខថមទាង ោនដក បញចលល នវ បទដឋាន សទមនសឋាេ អនរជាត ទាងននះ នៅកពង ចឋាបាប ជាត របសែតន ផងខដរ។

ទធសដលរងផលបះពាលពការរសោភបពាន ទធដធទធលសៅដថាននងទធធនធានធមមជាត

នៅនពលខដល សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត កតរវោន បដនសធ មន កបគលជន កបជាពលរដឋ នទះ បណតេត នន នសរភាព នង សទនផឋាេងៗនទៀត ជានកចើន អាច កតរវោន បះពាល ជា អវជជមាន។ ននះ នង ពតជា កាឋាយជា ករណខបបននះ កបសននបើ កកម អក ខដល ទទលរង ផលបះពាល កតរវោន នគ ឲឋាយ សថែតកពង រាឋានភាព គឋាន ផទេះសខមឋាបង ទទលោន សណង តចតច ឬ កបសននបើ ទតាង លនៅដឋាន ថម មាន លកណភៈ ព កគបកគន ដចកសយល ឬ ែះខាត នសវាកមម រាធារណភៈ ជា មលដឋាន១៣។

ផទេពយនៅវញ ការទទលោន សទ មយចនន អាចនធើ ឲឋាយ ខកបកបរល ដល សទ ដធ នង សទ លនៅ ដឋា ន។ សទ បនញចញមត នដយ នសរ សទ ជបកបជគឋា នង សទ បនងកេើត សមាគម កបសននបើ កតរវោន បដនសធ អាច បងាឋារ កបជាពលរដឋ នង សហគមន ព ការទទលោន សទ ទទលោន លនៅដឋាន កគបកគន។ តាមពត ការនធើ ឲឋាយ កបនសើរន�ើង នវ រាឋានភាព លនៅដឋាន នគលននយោយ នង ការអនវត (រមទាង

១០ ែចអនាករាយការណពធសសររលបនទេកចនាកសរររលបានធសបៀងអាហាររបសអងគការស�មបជាជាតចលាងថ“មបជាពលរែឋមកមកធៅតាមរជនបររងធមោះពធមោះឥតឃលា នធមរះចតពកធគខវះខាតសរររលបានធនធានែចជាែធលា, ពរានសនតសខកនាងការកានកាបនងររលរងធមោះពកចសនយោចបងចចកែណាមនយតតធម[…]”(របាយការណធលើករ៣របសអនាករាយការណពធសសJeanZieglerររលបនទេកចនាកសរររលបានធសបៀងអាហារUNDoc.E/CN.៤/២០០៣/៥៤,ចះនងៃរ១០ចខមករាឆនា ២០០៣កថខណឌ ១៦)។

១១ ធសបៀងអាហារមគបមោនមតរវចត“ពរានសារធាតមនលអឧ.រានសវតថភាព”គណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតររលបនទេកធលើសរធសែឋកចសងគមនងវបបធម,មតធយបលរធៅធលខ.១២៖សរររលបានធសបៀងអាហារមគបមោន(រាមតា១១)ចះនងៃរ១២ចខឧសភាឆនា ១៩៩៩កថខណឌ ៨។

១២ រែឋោបាចមតរវធានាថសកមមាភាពរបសស�មោសអាជវកមមាពបងក រមបជាពលរែឋពសរររលបានធសបៀងអាហារមគបមោនឬរក។សមធមើលឯកសារខាងធលើកថខណឌ ២៧នងគណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតររលបនទេកធលើសរវបបធម,សងគមនងធសែឋកចមតធយបលរធៅធលខ.១៥៖សរររលបានរកមគបមោន(រាមតា១១នង១២)ចះនងៃរ២០ចខមករាឆនា ២០០៣។

១៣ ឧទា�រណសរករារកនាងការររលបានការអបរអាចមតរវបានបររបរនមបសនធបើពរានសាលាធរៀនធៅជតរតាងលធៅោឋ នធរ។មបសនធបើរតាងចែលមតរវផលា សរលធៅវាកខវកអាចនងរានយចះននអាយកាលមធយមនងកធណើ នជងបាះរលែលសររានសខភាពលអ។ែចោនា ចែរសរកនាងការធធវើការងរអាចមតរវបានបែធសធធមរះចតភាពោមា ន ទេះសចមបងឬការតាងលធៅោឋ ន មាចែលសថតធៅឆងៃ យពកចនលាងរានការងរធធវើ។សរររលបានឯកជនភាពនងសនតសខផទេ លខលានអាចនងមតរវបានបាះរលងចែរ។ចងធមកាយសរវបបធមអាចនងមតរវបានបររបរនមបសនធបើលធៅោឋ នគជាចនាកែសខានននអតតសញញា ណនងមបនពណរបសពលរែឋ(ធនះជាធរឿងពតពធសសសមរាបជនជាតធែើមភាគតច)។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

១២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ការអនវត នង បទ បឋាបញញត កបឆង ការនរសនអើង) គពាកពន យឋាង ជតសទ នង សកមមភាព សមហភាព នង ការតស មត ជា រាធារណភៈ។ ដចគឋា ផងខដរ នសរភាព នន ការផឋាស ទ លនៅ គ សខាន ស ចនពាះ លទភាព នង ការសនកមចចត ពាកពន នង លនៅដឋាន។ ដនចះ សទ គមាន លកណភៈ កតោញ គឋា នង មាន អនរ កមម គឋា នៅវញនៅមក។ ការអនវត នង នគលននយោយ របស កមព ជា គ កតរវោន កកមត ខផក ចឋាបាប នដយ កកបែណឌ ខផក ចឋាបាប ដ ទលទោយ មយ។ ជាពនសស ដច ោននលើកន�ើង ខាងនលើ កមពជា មាន កាតពកចច អភវឌឋាឍ នគលននយោយ លនៅដឋាន ថឋាកជាត មយ នង កតរវអនវត កកបែណឌ ខផក ចឋាបាប សមកសប ខដល រាបបញចលល ទាង ការធាទ នវ ដនណើរការ កតមកតរវ ការជនជកមះ កបកបនដយ យតធម នង ឧោកសយ កបកបនដយ កបសទភាព។ កមពជា ក គរខត អនមត តាម សនណើ របស រាឋាបន អងគការសហកបជាជាត មយចនន នវ ចឋាបាប សព ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន កសបនៅតាម ចឋាបាប សទមនសឋាេ អនរជាត។

ខ.សថានភាពជាកសតែង៖ការខកខានជាទសៅកនងការអនវតតែ ទធពាកពនធដធទធលសៅដថាននង ទធធនធានធមមជាត

ការទនទថានយកដនបើ ពចារ នៅនលើ ការសកឋាោ ឆង កបនទស១៤ នង

បរបទ កមពជា នយើង កណត “ការទនទឋានយក ដ” ជាការ ដកហត ដធ ជា លទផល នន ការដនណតេើម ព សក តអងគ ខដលមាន អច គ ទាង អកមានអច កមពជា ឬ ជនបរនទស។ ការទនទឋាន យក ដ មាននយថ ការដនណតេើមយក អច កពងការ កគបកគង នង នកបើកោស ដ នដើមឋាប ទទលោន អតថែកបនយជន ព ដ នទះ។ បញឋា ននះ ពាកពន ដ សខាន នង អតលឋាយភាព

អច(នសដឋកចច ននយោយ ចឋាបាប) នហើយ ជា លទផល បតឋាល ឲឋាយ មាន ការកបមលផព ដធ ភាព គឋាន ដធ អសនសែ នសឋាបៀង ការតាង លនៅដឋាន ថម នកកាម បទដឋាន នង សណង តចតច ដល ជនរងនកគះ។ ជាទនៅ បញឋា ននះ អនវត នៅនដយ គឋាន ដនណើរការ កតមកតរវ នង ជាការ បពារបពាន នៅនលើ ចឋាបាប ជាត នង ចឋាបាប អនរជាត។ ជា ញកញាប ជនរងនកគះ គជា កសករ ខដល កានកាប នលើដតចៗ។

នៅ កមពជា ការទនទឋាន យក ដ មាន នកចើន របភាព។ វា ពាកពន ទាង ការជល ដ ខាឋាត ធ (សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច) នង សកមមភាព នន អាជាឋាធរ មលដឋាន អងគភាព នយធា អាជវករ នង មាឋាស ដឯកជន។ នដើមឋាប ភាពងាយកសល នង ការអនវត គនកមាង កពង ការងារ កបចានថងៃ របសែតន សមាគម អាដហក នកបើកោស ពាកឋាយ “ការទនទឋាន យក ដ” យឋាង កបងកបយត នដើមឋាប សនៅ នៅនលើ វវាទ ដឯកជន ទាកទន នង ការទនទឋាន យក ដ ព សក ភាគ មយ ខដលមាន អច ខាឋាង ជាង នៅនលើ ភាគ មាឋាង នទៀត នៅ ទ ជន បទ នង តបន ចនទឋាះ ទកបជជន នង ទជនបទ។ សមាគម អាដហក នសើបអនងកេត នង នធើ រោយការណ អព ករណ ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច សមឋាបទាន ដ សងគមកចច នង ការបនណតេញ នចញព លនៅ ដឋា ន នដយ បង ដចនដយខ�ក ពគឋា។ រោយការណ ននះ អនវតតាម ការនធើ ចតថឋាក ននះ។ នទាះជា យឋាងននះ ក “ការទនទឋាន យក ដ” ជា ោតភត មយ ខដល អាចពាកពន នង ចតថឋាក ទាង បន នកពាះថ បញឋា នន អសនសែ នន ការកានកាប ដ កងះខាត នន ការពកងង ការអនវត ចឋាបាប នង កងះខាត នន ឧោកសយ កបកបនដយ កបសទភាព គជា នដើមនហត នន កគប បញឋា ទាងអស។

មថាបទានដសដឋកចចកតម ចងខែ ធល ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល ោន បកមង

ឬ ផល ដ យឋាងតចស២,៦៥៧,៤៧០ហកតា ឲឋាយ កកមហន

១៤ សមធមើលBorras,Franco,Gomez,KayនងSpoor(ឆនា ២០១២)“ការរននាទេ នែធៅអាធមរកឡារននងសមមរការាា អប”JournalofPeasantStudies,៣៩(៣-៤):(៨៤៥-៨៧២);BorrasនងFranco(២០១០),“ឆះធៅរករសសនៈកានចតរលរលាយអពនធយបាយននការរននាទេ នយកែជាសកល៖ពោរណាធ�ើងវញអពបញហា ែធលា,ធរៀបចការតសធ�ើងវញ”រមករងឡាធអ៖វរយោសាថ នអនតរជាតសមរាបការសកសាសងគម(ISS),ឯកសារសសាវមជាវICASធសរធលខ.១។Zoomers(២០១០),“GlobalisationandtheForeignisationofSpace:ែធណើ រការមបាពរបណាត លឲយរានការរននាទេ នយកែបចបបននា”TheJournalofPeasantStudies,៣៧(២)៖៤២៩-៤៤៧សមនែធលាអនតរជាត(http://www.landcoalition.org)

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

១៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឯកជន នកកាយ គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ ននះ តង ឲឋាយ កនណើន១៦.៧% ព ឆឋា២០១១១៥។ នផទេដ សរប នន សមឋាបទាន ដ អាច នង ែសជាង ននះ តឋាបត កកសងនផឋាេងៗនទៀត កមាន សទ ផល កបនភទ សមឋាបទានែសៗគឋា ខដរ(សមឋាបទាន ខរ, តបន នសដឋកចច ពនសស …) នង ចះហតថែនលខា រមគឋា នលើ កចចសនឋាោ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ រាជរដឋាភោល ព បងាឋាញ ពតមាន សព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ទាងអស ខដល នធើ ឲឋាយ លោក កតកតា ករណ មយចនន នង ចាតវធានការ ផលវចឋាបាប។ ដនចះ សមាគម អាដហក ោន នផឋាតនលើ សមឋាបទាន ខដល ែតន ោន កបមលោន ពតមាន ជា មលដឋាន ពនសស គ អនកកតឋាយ។ ខត កពង ឆឋា២០១២បនណឋាះ រាជរដឋាភោល ោននចញ អនកកតឋាយ ចនន៦៦បកមង ទក ដ កបមាណ៣៨១,១២១ហកតា សកមាប សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច រាបបញចលល ទាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច៣៣កខនង បទឋាបព ការកបកាស នវ ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ សព ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច(នថងៃទ៧ខែឧសភា ឆឋា២០១២)។ យឋាងនហាចស កកមហន៤០ទទលោន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច បខន កពង អនកកតឋាយ ចនន២៦ចឋាបាប ពោន បញឋាក អព នឋាះ កកមហន ឬ កគនខត ដក ជា ដ ខដល កតរវោននធើ ចតថឋាក ថម ថ ជា ដឯកជន រដឋ នហើយ នធើ ឲឋាយ ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ដនណើរការ នៅោន។ ទនទេមគឋា នទះខដរ ចនន មនោន កណត ចឋាបាសោស នន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កតរវោន លបនចាល ឬ កាតបនថែយ ទហ១៦។

សមឋាបទាន ខដល កតរវ ោនផល ឲឋាយថមៗនង ការនធើ ចតថឋាកថមៗភាគនកចើន បះពាល នលើ តបន ការពារ។ តាមពត កពងចនម នផទេដ៣៨១,១២១ហកតា ខដល នទើប ទទលរង បះពាលថមៗយឋាងនហាចស២៧២,៥៩៧ហកតា (ឬ៧១.៥%) កតរវោន ផល ឲឋាយ ឬ នធើ ចតថឋាក ន�ើងវញ កពង តបន ការពារ រាបបញចលល ទាង ឧទឋាោន ជាត គររមឋាយ ខដនជកមកសតនកព លផត ខដនជកមកសតនកព គ នលន កពហម នទព នង ខដនជកមកសតនកព

ភ កពច (សម នមើល ឧបសមន)។ ននះ នធើ តាមរយភៈ រាជឋាយ កកតឋាយ នដយ កាត ដ នចញព តបន ការពារ ឬ តាមរយភៈ អនកកតឋាយ នដយ ផល សមឋាបទាន កពង តបន ការពារ ខដលមាន ករាប។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត ចាបព ឆឋា២០០៨-២០១០ រាជរដឋាភោល ោននធើ ចតថឋាក ន�ើងវញ ដ ចនន១៨,៩៥១ហកតា ជា កទពឋាយសមឋាបត ឯកជន រដឋ នលើ នកាះ ចនន២៨ នៅ ឆឋាយ ព នឆរ កមពជា (រមមាន នកាះកង, នកាះរង, នកាះរងសនម, នកាះ តា នគៀវ, នកាះតាង, នកាះ ថម នង នកាះទនឋាោយ) នង ោនផល នកាះ ទាងនទះ ឲឋាយ សមឋាបទា នក សកមាប រយភៈនពល រហតដល៩៩ឆឋា។ គនកមាង រមមាន រមនយដឋាន នទសចរណ នង កាសណ។ អនកកតឋាយ ពាកពន នទើបខត ោនបងាឋាញ កពង ឆឋា២០១២ននះ។

កតម នដើមខែ មករា ឆឋា២០១៣ចណច “សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច” នៅនលើ នគហទពរ របស កករស ង កសកមម, រកាឋាកបមាញ នង ននរាទ( http://www.elc.maff.gov.kh/en/ ) ពមាន បងាឋាញ ឯករារ អ ន�ើយ។ នៅ នថងៃទ១៥ខែមករា ឆឋា២០១៣នគហទពរ ននះ កតរវោន វាយលក។ ទននយ ជា ផលវការ ខដល ោន នោះ ព ម កពង ខែមទ ឆឋា២០១២បងាឋាញថ កតម នពលនទះ មានខត៩០កកមហន បនណឋាះ ខដល ទទលោន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច គ កគបដណតេប នលើ នផទេដ១,០៩៦,០៣៦ហកតា។ ដច ោន សនងកេត រចនហើយ កាលព ឆឋានៅ មញ នយើង ោន ជបកបទះ នវ ការលោក កពងការ ប កមរ ល ពតមាន នង នផទេៀងផឋាត ពតមាន អព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នដយរារ ពមាន រាឋាបន មយ ទទលបនទេពក កបមល ទក ទននយ ទាងននះ ជា ទដឋភាព អនរ កកសង ឬ បកផឋាេ គឋា ន�ើយ។ នទាះជា យឋាងននះ ក គនហើញ របស សមាគម អាដហក គ ខផកនៅនលើ ពតមាន ខដល ទទលោន តាមរយភៈ ពតមាន ផលវការ នង ការនោះ ព ម ផឋាោយ(អនកកតឋាយ)ខដល អាច នង នផទេៀងផឋាត ោន។ ដច អករាយការណ ពនសស របស អងគការសហកបជាជាត សព រាឋានភាព សទមនសឋាេ នៅ កមពជា ោន សងកេតធងៃនថ ទននយ ជា ផលវការ បងាឋាញ នៅនលើ នគហទពរ

១៥ មតមចងឆនា ២០១១រោឋ ភបាលបាន តលែ២,២៧៦,៣៤៩�កតាឲយមករម�ន២២៥តាមរយៈសមបទានែធសែឋកច។សមធមើលរបាយការណសតពសរែធលានងសរលធៅោឋ នឆនា ២០១១របសអងគការអាែ�ក(ចខមនាឆនា ២០១២)រពរ៩។

១៦ វាអាចធៅរចចែលថមយចននធៅពទានអនវតតធៅធ�ើយ(ឧ.កចសនយោសមបទានែធសែឋកចធៅពទានចះ�តថធលខា)ធ�ើយសមបទានែធសែឋកចមយចននមតរវបានលបធោលនង តលជាមាឲយសមបទានក មា។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

១៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

របស កកសងកសកមម, រកាឋាកបមាញ នង ននរាទ គ នៅ ឆឋាយ ព រាឋានភាព ជាកខសង១៧។ អងគការ សងគម សវលនផឋាេងៗនទៀត ១៨

ខថមទាង នធើ រោយការណ អព ចនន សមឋាបទាន ែសជាង ននះ។ នៅ កកមត កនដយ ននះ បងាឋាញ អព កងះខាត តមាឋាភាព ជវញ ការអនវត នវ គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ នដយរារខត នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច គជា យទរានស ដ សខាន របស រាជរដឋាភោល វា គរខតមាន តមាឋាភាព នពញនលញ អព ការអនវត នគលននយោយ ននះ។ នហើយក គរ មានការ វាយតនម អព កបសទភាព របស គនកមាង ននះ ពាកពន នង កនណើន នង ការកាតបនថែយ ភាពកកកក កដចជា ការវាយតនម អព ផលបះពាល សងគម នង មនសឋាេ របស គនកមាង ផងខដរ។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត បញឋា មយចនន នៅខត បន បងកេ ឲឋាយ មានការ កពរយោរម ទាងព ទដឋភាព អភវឌឋាឍន នង ទដឋភាព សទមនសឋាេ។

ដបង កតម នថងៃននះ នៅ ពទាន មានការ ចះបញជ ការនធើ ចតថឋាក ដ ជា រាធារណភៈ នៅន�ើយ ឧ. ពតមាន អព ការ កណត កពកបទល រវាង ដ រដឋ រាធារណភៈ នង ដឯកជន រដឋ នង តបន ជាកខសង។ ននះ គជា ករណ នបើនទាះជា មាន សនណើ កចខដលៗព នដគ អភវឌឋាឍន ផលជនយ ខផក បនចចកនទស នង ហរញញវតថែព កពង វសយ ដធ របស កមពជា ក។ ជា លទផល រាជរដឋាភោល អាច នង ងាយកសល កពង ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នៅ ឲឋាយ កកមហន ឯកជន នៅនលើ ដ រដឋ រាធារណភៈ នង នធើ ចតថឋាក ន�ើងវញ ជា ដ រដឋ ឯកជន កពងនពល

ខតមយ នដយ បពាន នៅនលើ លកណវនចយ នង នតវធ នន ការនធើ ចតថឋាក ន�ើងវញ១៩។ សមាគម អាដហក ោន រកនឃើញថ កពង ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល ោនអនមត អនកកតឋាយ ចនន១៩នដយ នផទេរ នផទេដ១០៨,៥២៤ហកតា ព កទពឋាយសមឋាបត រដឋ រាធារណភៈ នៅជា កទពឋាយសមឋាបតរ រដឋ ឯកជន។ អាជាឋាធរ ែកខាន ពោន ពនឋាយល អព ករណននះ ន�ើយនង នគលបណង នន ការនកបើកោស ដ។ នទាះជា យឋាងននះ ក ការនធើ ចតថឋាក ដ ន�ើងវញ គជា ជហាន ចងនកកាយ មននង ផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នៅ ឲឋាយ កកមហន ឯកជន។ ដ ននះ គ ទនងជា បកមង ទក សកមាប សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។

ទ ពរ បទ បឋាបញញត ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច អាច មន កតរវោន អនវត។ សមឋាបទាន ជានកចើន កតរវោន អនមត នបើនទាះជា មានការ បពាន ធងៃនធងៃរ នលើ លកែណឌ តកមរវ ខផក ចឋាបាប នង កពង អនកកតឋាយ ក។ ពាកពន នង ទហ នង កមមសទ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច មយចនន មាន ទហ នលើស១០,០០០-ហកតា សកមាប មយ មាឋាស។ អាជវករ នង មនន មានអច ោន ទទល អ តថែ កបនយជន ព សមឋាបទាន នកចើន តាមរយភៈ កកមហន ខដល ពកនគ (ឬ រាចញាត នគ) មាន ចខណក ឬ មានមែ តខណង កពង ថឋាកដកទ កកមហន។ ននះ គជា ការបពាន នលើ មាកតា៥៩នន ចឋាបាប ភមោល។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត វា ក ពោក នង នជឿថ ករណ នលើកខលង ពាកពន នង ទហ ដច កកមត កពង ចឋាបាប ២០

គស បញជក អព អតថែភាព នន សមឋាបទាន ខដលមាន ទហ រាប មន

១៧ របាយការណរបសអនាករាយការណពធសសសតពសាថ នការណសរមនសសកនាងមបធរសកមជាSuryaP.Subediចបាបបចនថម៖ការវភាគសរមនសសធលើវសយធសែឋកចនងសមបទានែធសងៗធរៀតធៅកមជា(UNDoc.A/HRC/២១/៦៣/Add.១/Rev.១,កថខណឌ ៨២នង៨៣:“ពតរានចែលតលជន[ធៅធលើធគ�រពររបសមកសងកសកមមា],រាបបញលទាងមបវតតមករម�នមនមតរវបានធធវើបចបបននាភាពធរៀងទាតធរធ�ើយរននានយរកពននងសមបទានែធសែឋកចមនធពញធលញ.[…]បញធនាះពរាបបញលចននែមតមមតរវននសមបទានកសកមមាចែលរានធ�ើយកនាងករណខលាះគសមរាបធមចើនឆនា ”)។

១៨ ការអភវឌឍធបើកច�រកមជានងអងគការលកាែធោះសសាយជាមយសមបទានចរ ាបចនថមធលើសមបទានែធសែឋកច។១៩ សខានជាងធនះធរៀតធនាះធែើមបមតរវធទេរធៅជាមរពយសមបតតរែឋឯកជនែរែឋសាធារណៈមយបលាងមតរវចតបាតបង

តនមលា លមបធយជនសាធារណៈរបសវាសន។២០ រាមតា៥៩ននចបាបភមបាលចចងថ“សមបទានែចែលសធមមចធ�ើយធ�ើយរានរ�ធលើសពរ�កណតខាងធលើ

ជាកមមាវតថននការកាតបនថយ។បាចនតមបសនធបើការកាតបនថយធនះរានឥរពលធធវើឲយខចមបធយជនអាជវកមមាចែលកពងរានែធណើ រការសមបទានកអាចនងររលបានការធលើកចលងជាពធសស។នតវធននការកាតបនថយនងការធលើកចលងជាពធសស…”

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

១៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ហកតា២១។ កបសននបើ រាជរដឋាភោល ផល ការនលើកខលង ជាកបចា ខបបននះ ការនលើកខលង ននះ នង កាឋាយជា បទ បឋាបញញត នហើយ រាឋារត នន ចឋាបាប គ ោតបង ខតមង។

ដ សមឋាបទាន របស កកមហន PPSC (នៅ ខាងរាឋា ង)ដ សមឋាបទាន របស កកមហន KSSC នៅ ខាងនឆង ខត កព កបពល នៅ ពទាន ចឋាបាសោស នៅន�ើយ។

ករ កថាសា៖មថាបទានចការអសៅសខតតែកពងព

កបជាពលរដឋ មកព ភម ចនន ប (ផលច, អរ កបរ ន� ន នង កជរក ឫសឋាេ) នន ឃ អម ោង កសក ថង នែតកពងស មាន វវាទ ជាមយនង កកមហន សកេរស ភនពញ(PPSC) របស កពទសមាជក មកព គណបកឋាេ កបជាជន កមពជា ល យង ផត។ កកមហន ននះ ទទលោន សមឋាបទាន នលើ នផទេដ ១០,០០០ហកតា នហើយ ោន ទនទឋាន នលើ ដធ របស អកភម។

ចាបព ឆឋា២០១០ នង ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ ២៨ទក កតរវោន តោការ នចាទកបកាន ពាកពន នង វវាទ ននះ នហើយ បទ នចាទ ភាគនកចើន គ បទ ទនទឋាន នលើ កទពឋាយសមឋាបត ឯកជន។ កតម នដើមឆឋា២០១៣ កបជាពលរដឋ ២៧ទក នៅ កពង កបឈម នង បទ នចាទ ននះ នៅន�ើយ។ តង សហគមន មាឋាក ោន នកាះនៅ មក រាកសរ ចនន ៨ដង នដយ តោការនែត

កពងស ។ នៅ នថងៃទ៩ ខែកមភៈ កងកមាឋាង នយធា ៤០ទក មកព អងគ ភាពមន រាឋាល អតសញឋាណ ោនដក ឲឋាយ ឈរនជើង នដើមឋាប បនងាឋាប ការតវាឋា របស អកភម នៅនករៅ តោការ។ អកភម មាន នចតទ ដក ញត មយ ទាមទារ ឲឋាយ នដះខលង សកមមជន សហគមន មាឋាក នង ទាមទារ ឲឋាយ អាជាឋាធរ ឈប នធើការ ប ផត បភយ អកភម។ ែណភៈខដល តង សហគមន ពឋាោយម ចលកពង បរនវណ តោការ នដើមឋាប ដក ញត ននះ ករាបខត នមបញឋាការ នន កមាឋាងនយធា ោន គរាម ោញ។ ជា លទផល គ អកភម ពោន ដក ញត របស ពកគត ជន តោការ ោនន�ើយ។

នៅ ភម ផលច កបជាពលរដឋ កបមាណ ជា ៩០កគររារ កពងនធើការ គរាមកខហង នដយ ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន។ ពកគត រស នៅនលើ នផទេដ ទទង ២០០ខមកត នៅជាប នង ផលវ។ ពកគត ព អាច ដ ដះ នលើដ របសែតន នៅ តបន ខដល ផល សមឋាបទាន ឲឋាយ កកមហន PPSC ោននទ។ ជា លទផល មនសឋាេនពញវយ ជានកចើន ោន ចាក នចញព ភម នដើមឋាប នៅរក ការងារ នធើ។ អកែះ នធើការ នៅនលើ ដ សមឋាបទាន នទះ។ ដ សមឋាបទាន របស កកមហន PPSC គ ជាប គឋា នង ដ សមឋាបទាន ចការ អនៅ មយនទៀត ខដល ោនផល ឲឋាយ កកមហន សកេរស កពងស (កកមហន KSSC) ជា កមមសទ កបពន របសនោក ល យង ផត។ តាម ជាកខសង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ទាងពរ បនងកេើតជា ដ សមឋាបទាន ដចគឋា ខតមយ កគបដណតេប នលើ នផទេដ ជាង ២០,០០០ហកតា។

យឋាងមញ មាកតា៤នន អនកកតឋាយ សព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច បញឋាក អព លកណវនចយ កតរតគឋា ចនន៥ នពាលគ ទាកទង នង ការនធើ ចតថឋាក ដ, ការនធើខផនការ នកបើកោស ដ, ការវាយតនម នហត បះពាល, ការតាង ទលនៅ ថម នង សណង ខដល កតរវខត បនពញ កគប ទាងអស មននង ផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខត ជាកខសង លកណវនចយ ទាងននះ ព កតរវោន

២១ ែសមបទានរបសមករម�នភាពអមចធៅធខតតធរធសាតនងកពងឆនា ងមគបែណត បលធលើនទេែជាង ៣០០,០០០�កតា។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

១៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

អនវត ន�ើយ។ ខផនការ នកបើកោស ដ មយចនន កតរវោន អនមត នដយ គណភៈកមាឋាធការ កគបកគង ដធ នង ការសកឋាោ វាយតនម នហត បះពាល បររាឋាន នង សងគម តចតច បផត កតរវោន អនវត មននង ការផល ដ សមឋាបទាន២២ នហើយ ការកបកឋាោ នយបល កបកបនដយ អតថែនយ កកម នង អនវត ជាមយនង កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខដល ទទលរង ផលបះពាល។ កពងករណ មយចនន កបជាពលរដឋ ោនដងថ ដ សមឋាបទាន កតរវោន ផល ឲឋាយ កកមហន នៅ នថងៃ ខដល កកមហន យក នកគឿងចកក មក ឈសឆយដ របស ពកនគ។

ជាទនៅ កបជាពលរដឋ ខដល កពង រសនៅកពង តបន ដ សមឋាបទាន ព ដង ពតមាន ជា មលដឋាន អព ដ សមឋាបទាន នទ នពាលគ កពកបទល ជាកោក ទហ រយភៈនពល កកមហន ខដល ពាកពន នគលបណង នន ការនកបើកោស ដ..។ ល។ បគគលក នសើបអនងកេត របស សមាគម អាដហក នៅ ទទាងកបនទស បងព ល បងាឋាញ អព ការែកខាន ជា កបពន របស រាឋាបន ពាកពន កពងការ ជនដណង ដល រាធារណជន អព គនកមាង អភវឌឋាឍន។ នដយ គឋាន ពតមាន ចឋាបាប ោស គ មនអាច នងនធើ ការវាយតនម នហត បះពាល បររាឋាន នង សងគម ោននទ។ ជា ញកញាប កកមហន ចាបនផើម ឈសឆយដ តាង ពមន នពលនចញ អនកកតឋាយ នង ចះហតថែនលខា នលើ កចចសនឋាោ នៅនទៀត (ពកនគ ចាបនផើម ឈសឆយភាឋាមៗ ខដល ពកនគ ទទលដណង ជា ផលវការ ព រាជរដឋាភោល ថ ពក នង ទទលោន ដ សមឋាបទាន នទះ)។

សនសែ កកមហន TTY នហៀបនង ោញ អកភម គឋាន អាវធ (របថត ផល នដយ អកភម)

ករ កថាសា៖អសពើហងថាសាសបសពលតតែសដយសកមហនTTYសៅសខតតែសកសចះ

កកមហន TTY ខដល កគបកគង នដយ នោក ឧកញាឋា មាឋា រាឋា ឌ ទទលោន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ទ ហ ៩,៧៨០ហកតា នដើមឋាប ដដ�លង ម កពងកសក សតល នែតកកនចះ។ ពមាន ការកបកឋាោ នយបល នទ ជាមយនង កបជាពលរដឋ ទទលរង ផលបះពាល មននង ផល ដ សមឋាបទាន ននះ។ នៅ នថងៃទ១៨ ខែមករា ឆឋា២០១២ កកមហន ោន បន ឈសឆយដ កសកមម កពងភម វាល ប ឃ ពរ ធល។ កកមហន TTY ោន ពកងាយ អកយម កបដប នដយ អាវធ នដើមឋាប បងាឋារ អកភម ចលមកកពង ដ សមឋាបទាន របស ពកនគ ែណភៈខដល នកគឿងចកក របស កកមហន កពង ប ផត បផឋាញ ចការ ដ�លង មរ បស អកភម។ ែណភៈខដល អកភម នធើការ តវាឋា បគគលក សនសែ រប ស កកមហន TTY ឈរ ពនលើ កតាកទរ នហើយ ោន ោញកានភើង AK-៤។ កបជាពលរដឋ ៤ទក រងរបស នដយរារ កា រ ោញ កបហារ កពងនទះ មាន ២ទក របសធងៃន។ នៅ នថងៃទ៤ ខែកមភៈ ឆឋា២០១២ ខក ស វណឋា នង ពន គម ន�ង កតរវោន ចាបែតន នហើយ បញជលននៅ តោការ នែតកកនចះ។ នៅ នថងៃទ២១ ខែកមភៈ អន ពសដឋ អតត អគគទយក កកមហន TTY ក កតរវោន ចាបែតន។

២២ ការវាយតនមលាមយចននមតរវបានអនវតតធមកាយពសមបទានែធសែឋកចមតរវបានតលឲយនងបានកណតធោយកងវះខាតការរាបបញលនងរយៈធពលខលា។ធសចកតពមងងចបាបសតពការវាយតនមលាធ�តបាះរលបរសាថ នកពងមតរវបានមតរតពនតយ។

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

១៧ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ការជនជកមះ របស ពកនគ កបកពត នៅកពង ខែវចកា នង ខែធល ឆឋា២០១២ ជាមយនង វតមាន ជនរងនកគះ ខត មាឋាក បនណឋាះ កពង សវទការ(អងគការ មនខមន រដឋាភោល នង អកកាខសត ព ទទលោន ពតមាន អព ការជនជកមះ នទះន�ើយ)។ នៅ នថងៃទ១៣ ខែធល ជនជាបនចាទ កតរវោន ផទឋានទាស ឲឋាយ ជាបពន ធទគរ ចាបព ពរ នៅ ប ឆឋា នហើយ ទាងអសគឋា សទខត ពឋាយល រ នទាស។ ខក ស វណឋា ោនកបកាសថ គឋាន នរមាឋាក បញឋា ឲឋាយ គត ោញ នទ នង បញឋាកថ កានភើង ពខមន ជា កមមសទ របស កកមហន TTYនទ។ ផទេពយ នង ភសពតាង ជា ខែឋាេ វនដអ ខដល អះអាង កាលព នពលមន ថ ែតន ោន ោញ “នៅ ដ” នង “នៅនលើ នមឃ”

នដើមឋាប ខត ការពារ ែតន បនណឋាះ។ននះ បងាឋាញថ អាជាឋាធរ ពោន នសើបអនងកេត ឲឋាយ ោន

សជនករៅ អព កាលភៈនទសភៈ នន ការោញកបហារ ននះ នទ ពនសស ខែឋាេសងាឋាក នន ការបញឋា នពាល គ អកផល កានភើង AK-៤៧ ឲឋាយ សនសែ នង អក ខដល នចញ បញឋា ឲឋាយ ោញ អក តវាឋា គឋាន អាវធ។ ការពត ដ គរ ឲឋាយ រខាន ចត មយ គថ ការចាបែតន កពង ខែកមភៈ នទះ គ នធើ បទឋាបព ទយក រដឋមនន ហនខសន កបកាស ជា រាធារណ: “បញឋា” ឲឋាយ មនន កកមហន TTY កណត អតសញឋាណ នង កបគល ជនសងឋាេយ បនណឋាះ។ ឧកញាឋា មាឋា រាឋា ឌ មនខដល កតរវោន ទមក រាកសរ ពាកពន នង ករណននះ នង សកមមភាព របស កកមហន TTY នទ។

កបជាពលរដឋ នៅ សតល ទទលរង ផលបះពាល នដយ សកមមភាព កកមហន TTY

ថតឋាបតខត ចឋាបាប ខចងថ “វធរានស អាទភាព សកមាប ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច គ វធរានស អពាវទវ ឲឋាយ ដកសនណើ កពង លកណភៈ កបកតកបខជង”២៣។ ខត តាម ការអនវត ជាកខសង ចនន ដ នកចើន នន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កតរវោន ផល ឲឋាយ តាមរយភៈ វធរានស មន អពាវទវ ឲឋាយ ដកសនណើ។ ភាគនកចើន គ មន បនពញ នៅតាម លកណវនចយ ខដល មាន ខចង កពង អនកកតឋាយ សកមាប ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច តាមរយភៈ វធរានស មន អពាវទវ ឲឋាយ ដកសនណើ ខដល មាឋាស សនណើ“ សនឋាោ ផល អតថែកបនយជន កពង លកណភៈពនសស នដើមឋាប សនកមច នវ នគលបណង នន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច មាន ជាអាទ […]: ការទមក នវ បនចចកវទឋាោ ថម, ការផឋាោរភាឋាប ជាពនសស រវាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នៅនង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច នង [ឬ]

លទភាព ពនសស កពង ការរក ទផឋាោរ ខកនច ឬ ទផឋាោរ ទនចញ”

២៤។ ដនចះ ការនលើកខលង កាឋាយនៅជា ចឋាបាប នង កាតផឋាច នកាសកា ចឋាបាប។

ននះ គជា ការកពរយោរម តឋាបត កកមហន ឯកជន ចង ោន ដ ខដល គរ កតរវោន ការពារ ជា អាទភាព។ មឋាោឋាង ជនជាតនដើម ភាគតច ជបកបទះ នង បញឋា កបឈម ដ នកចើន កពងការ ចះបញជ ដធ របស ពកនគ ជា ដ ជនជាតនដើម ភាគតច។ កពង ចឋាបាប ភមោល កពងទម ជា នតបគគល ពកនគ មាន សទ កានកាប ដ ជា សមហភាព ខត តាម ការអនវត ជាកខសង ជាង មយ ទសវតឋាេរ បទឋាបព ការអនមត ចឋាបាប ននះ សហគមន ខបបននះ ខត ប បនណឋាះ ខដល ទទលោន បណណកមមសទ កានកាប ដ សមហភាព។ អាជាឋាធរ បដនសធ សទ ទទលោន ដធ របស ជនជាតនដើម ភាគតច នដយ កបខកក ព កពម ទទលរាឋាល ពកនគ ជា នតបគគល (នដយ ខផកនលើ ការកណត អតសញឋាណ នដយ ែតនឯង) នហើយ អនវត វធានការ នដើមឋាប ការពារ ដ ខដល ពកនគ ទាមទារ ព ការទនទឋាន មននង នធើការ កណត ឲឋាយ ជាកោក មយ។

២៣ រាមតា១៨កនាងអនមកតយសតពសមបទានែធសែឋកច២៤ ែចឯកសារខាងធលើ

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

១៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កម/ឆឋាង ជនជាត ចា រាឋា យ នៅ ផលរនខាឋាច ខដល ោន បផឋាញ

ករ កថាសា៖ការគរាបកសហងចសពាះដ ហគមនជនជាតសដើមភាគតចសខតតែរតនគរ

កពង ខែធល ឆឋា២០១២ សមាគម អាដហក ទទលោន ពតមាន ថ កកមហន នវៀតម ពរ (កកមហន Dai Dong

Yoeun នង កកមហន ៧២) ខដល ទទលោន សមឋាបទា ន ដ នសដឋកចច កពង ឃ បក នញ កសក អរ យឋា ដវ នែតរតនគរ ោន ចលរម កពងការ កាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប កពង ដ ជនជាតនដើម ភាគតច។ សមាជក នន សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច ចា រាឋា យ ភម � ោន រាយការណ ផងខដរ ថ នបើសនជា ពកគត ព កពម ផឋាសបលរ ការទាមទារ ព កមមសទ ដ សមហភាព នៅជា កមមសទ ដឯកជន នទះនទ ពកគត នងកតរវ ឲឋាយ បងកោក ៧០០$ - ៨០០$ ឲឋាយ អាជាឋាធរ នធើជា “ការពនយ។

កពង ខែនមរា ឆឋា២០១២ មនន អាជាឋាធរ មលដឋាន ជាមយនង តទង កកមហន Dai Dong Yoeun ោន វាសខវង ដ នដយ នកបើកោស GPS នហើយ ោនដងថ ការឈសឆយដ នង ង បះពាល នលើ សហគមន។ នទាះជា យឋាងននះ ក ដល ខែធល នផទេដ របស សហគមន ទ ហ ២០០ គណ នង ៣,០០០ខមកត ោន ឈសឆយ នដយ កកមហន ទាងពរ។ នឈើ មានតនម នថ ោន ទនចញ នៅកាន កបនទស នវៀតម តាមរយភៈ ចកក កពខដន នៅ ជតខាង។ អាជាឋាធរ មលដឋាន ោន បភតបភយ សមាជក ស ហគ មន ជនជាតនដើម ភាគតច។ សហគមន ជនជាត នដើម ភាគតច កតរវោន នគ កោបថ ពកគត នងកតរវ

បងកោក ៧០០$ - ៨០០$កពង មយ ហកតា នដើមឋាប ទទលោន បណណកមមសទ កានកាប ដ របស ពកគត កបសននបើ ពកគត ព កពម ផឋាសបលរ ការទាមទារ ព កមមសទ សមហភាព នៅជា កមមសទឯកជន នទះនទ (បង មយ មាន ទ ហ ដ មន នលើស ៥ហកតា)។ ពកគត កោន កោបនទៀតថ ដធ របស ពកគត នង គឋាន តនម នទ នកពាះថ ពកគត មនអាច លកដរ ឲឋាយ នរមាឋាក ោន ឬក នកបើកោស នដើមឋាប ទទលោន កោកកមច ព ធទគរ ោននទ។

នកកាយព អនរាគមន របស សមា គម អាដហក នឈើ រាបពាន នដើម កតរវោន នគ កបទះនឃើញ នៅនលើ ដ សមឋាបទាន នទះ នហើយ មនសឋាេ កោពរ ទក កតរវោន ចាបែតន ចនពាះ ការកាប នឈើ។ ពកនគ ជាប ពាកពន នង កកមហន ៧២ ។ ចាបពនពលនទះ មក មនសឋាេ បទឋាន ទក នទៀត កតរវោន ចាបែតន ចនពាះ ការកាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប កពង តបន នទះ។ នករៅពននះ នៅ នថងៃទ៣ ខែមករា ឆឋា២០១៣ សមាជក នន សហគមន ចា រាឋា យ ោន រកនឃើញថ ផលរ បរាណ របស ដនតា ោន ឈសឆយ កពង ដ សមឋាបទាន របស កកមហន Dai Dong Yoeun។ ផលរនខាឋាច កបមាណ ១,៥០០ ោន បផឋាញ នង ែះនទៀត កតរវោន គសកកាយ នដយ នកគឿងចកក។ បទឋាបព ការ ចរ ចារ នដះករាយ ការបផចបផឋាញ ននះ កកមហន យលកពម បងកោក ចនន ៤០០០$ ជា សណង ឲឋាយ សហគមន។

មឋាោឋាងវញនទៀត តបន ការពារ នៅខត ទទលរង ការ ទនទឋាន ជា នរៀងរាលនថងៃ។ នដយរារ ថ ពមាន ការកណត កពខដន ចឋាបាសោស រវាង តបន នផទេកពង របស តបន ការពារ កពងការ អនវត ជាកខសង រាជរដឋាភោល អាច ផល យឋាង កសល នវ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នៅ ឲឋាយ កកមហន ឯកជន កពង តបន”អភរកឋាេ” ឬ តបន”សលល” កពង“តបន ការពារ(ឬ កពង តបន ខដល កតរវោននធើ ចតថឋាក ខបប នទះ) នង នធើ ចតថឋាក ន�ើងវញ ជា តបន“នកបើកោស កបកបនដយ ចរភាព” នៅកពងនពល ខតមយ។ ភាគនកចើន នន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចចថមៗបះពាល នលើ តបន ការពារ ខដល ទហ របស តបន ការពារ ទាងនទះ កានខត រញនៅៗយឋាង ឆបរហស (សម នមើល ឧបសមន)។ ខបបខផន ននះ គ កសនដៀង គឋា នង កងះខាត តមាឋាភាព ជវញ ឋានភៈ ដ រាធារណភៈ នទះ គ អវតមាន នន ការកណត កពខដន ដ ចឋាបាសោស រវាង ដ រដឋ រាធារណភៈ នង ដ រដឋ ឯកជន។ យទរានស មយ ខដល

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

១៩ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កតរវ ោន នកបើកោស យឋាង ញកញាប នដយ កកមហន ឯកជន គ ឈសឆយ ដនកព កពង តបន ការពារ នហើយ នកកាយមក នធើ ឲឋាយ រាជរដឋាភោល ដងឮ អព ការ ប ផត បផឋាញ នកពនឈើ ននះ នហើយ រាជរដឋាភោល នធើ ចតថឋាក ដ ន�ើងវញ ឬ កាត ដ នទះ នចញព តបន ការពារ។ ដនចះ ផទេពយ ព ការចាតវធានការ នដើមឋាប បងាឋារ ព ការ ហច នហាច បខនថែមនទៀត រាជរដឋាភោល គកទ សកមមភាព របស ពក ទនទឋាន យក ដ នង ជន រងាឋាន ដល ពកនគ ខថមនទៀត។

ការកតរតពនតឋាយ នលើ សមឋាបទាន មាន លកណភៈ ទន នែឋាោយ។ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច មយចនន កតរវោន លបនចាល កពង ឆឋា២០១២។ នទាះជា យឋាងននះ ក ដ សមឋាបទាន នផឋាេងនទៀត នៅ ទននរ នចាល ជានកចើន ឆឋា នកកាយព ផល ឲឋាយ សមឋាបទា នក ខដល ននះ គជា ការ បពារបពាន នលើ ចឋាបាប២៥។ ដ សមឋាបទាន ខដល ទក ឲឋាយ នៅ ទននរ នចាល កដចជា ដ សមឋាបទាន ខដល កតរវោន នកបើកោស តចតច ឬ នកបើកោស នដយ បពាន នលើ បទ បឋាបញញត ចឋាបាប នង កចចសនឋាោ ខដល រាជរដឋាភោល ចាោច កតរវខត លបនចាល នដើមឋាប កបគល ដ ឲឋាយ កបជាពលរដឋ នកបើកោស កបកបនដយ កបសទ ផល វញ។ នគ សងឋាឃមថ បទបញឋា នលែ០០១នង នដះករាយ បញឋា ននះ (សម នមើល ជពក៤ ខាងនកកាម)។

ទ ប ដច ោននលើកន�ើង ខាងនលើ កងះខាត ទននយ នង ការ ចងកកង ឯករារ អព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច គជា បញឋា នកើតន�ើង កពង កគប កកសង/រាឋាបន។ អករាយការណ ពនសស របស អងគការសហកបជាជាត គ នោក Surya Subedi

ោន សងកេតធងៃនថ “មានការ កពរយោរម គរ ឲឋាយ កតសមាឋាល ខដលថ[សមឋាបទាន] ព កតរវោន ចងកកង ជា ឯករារ ឲឋាយ ោន កបទាក កប ឡា គឋា ន�ើយ”២៦។ តាមពត កបសននបើ រាជរដឋាភោល មាន ភាពចឋាបាសោស ជាមយនង អតថែកបនយជន នន ការនធើ អាជវកមម កសឧសឋាោហកមម នទះ រាជរដឋាភោល កតរវ នបើក បងាឋាញ រាល ពតមាន ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ទាងអស។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត វា ចាោច ខដល រាជរដឋាភោល បងាឋាញ ពតមាន អព ឋានភៈ ដ កពង កគប នែត កកង ទាងអស (ដ រដឋ រាធារណភៈ/ដ រដឋ ឯកជន, ការទាមទារ របស ជ ន ជាត នដើម ភាគតច ខដល កពង

រងចា នសចកសនកមច, តបន ការពារ)។

មថាបទានដ ងគមកចចជា ផលវការ នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ សងគមកចច

មានបណង ជយ សកមាល ភាពកកកក នដយ ផល ដ ឲឋាយ កគររារ ឥត ដធ នង កកកក (រមទាង អក ខដល កតរវោន ផឋាសបលរ ទកខនង នដយរារខត សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច) នង អតតយទជន។ ដ អាច កតរវោន នកបើកោស សកមាប តាង លនៅដឋាន នង ដ ដះ។ កពង ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល ោនផល សមឋាបទាន ដ សងគមកចច៣៨កខនង កគបដណតេប នលើ នផទេដ១០០,៧៩០ហកតា កពង នែត-កកង ចនន១៦ នដយ រាបបញចលល កោពរ កពង នែតកពងចាម កោពរ កពង នែតកពត នង កោ កពង នែតនសៀមរាប។ កពង រោយការណ ឆឋា២០១១របសែតន សព សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន សមាគម អាដហក កតសមាឋាលនឃើញ ថ តនលែ របស សមឋាបទាន ដ សងគមកចច គមាន លកណភៈ សតចនសើង នបើ នធៀប នង ទហ នផទេដ ខដល ផល ឲឋាយ កកមហន ឯកជន នកកាម គនកមាង សមឋាបទាននផឋាេងៗនទៀត។ ករណននះ ហាកដច ព នកើតមាន នទ កពង ឆឋា២០១២ ែណភៈខដល នផទេដ សរប ខដល កតរវ ោនផល ឲឋាយ កពងទម ជា សមឋាបទាន ដ សងគមកចច តង ឲឋាយ នកចើនជាង ពរដង នន នផទេដ ខដល កតរវ ោនផល ឲឋាយ នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច កពង ឆឋា២០១១២៧ នង២៦%នន នផទេដ ខដល ោនផល ឲឋាយ នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កពង ឆឋា២០១២។ ននះ អាច តង ឲឋាយ ការផឋាសបលរ មយ កពង នគលននយោយ ខបងខចក ដធ។ នទាះជា យឋាងននះ ក នយើង ព អាចនធើ នសចក សនដឋានោន កពង កគ សរនសរ រោយការណ ននះន�ើយ តឋាបត នយើង កតរវការ ជា ចាោច នវ ការនសើបអនងកេត នង ការយលដង តាម នកកាយ បខនថែមនទៀត។

នគ រាយការណ ថ អនពើពករលយ ការកគបកគង ែស នង បកឋាេពកនយម គពាកពន នង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ជាកខសង នៅ ភនពញ (សហគមន បរ កឡា នង សហគមន បងកក)។ នតវធ ដច មានខចង កពង អនកកតឋាយ សព សមឋាបទាន

២៥ រាមតា៦២ននចបាបភមបាល។២៦ របាយការណរបសអនាករាយការណពធសសសតពសាថ នភាពសរមនសសធៅមបធរសកមជាកថខណឌ ៨៣។២៧ កនាងឆនា ២០១១រោឋ ភបាលបានអនមតការតលសមបទានមបរាណ៤៤,៨៩៧�កតាធមកាមគធមរាងសមបទាន

ែសងគមកច។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

២០ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ដ សងគមកចច ព កតរវោន យកមកអនវត ន�ើយ។ ពនសស ការ ពនកគះ នយបល ជាមយ សហគមន កកម នង អនវត ស។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត មាន នកើតន�ើង នវ ការរនោភបពាន កពង តបន សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ខដល អាជាឋាធរ រដឋ ែកខាន ពោន នសើបអនងកេត ឲឋាយ ោន កតមកតរវ។ កពង ករណែះ ដ ខដល ោនផល ឲឋាយ អងគការ មនខមន រដឋាភោល ខកងកាឋាយ កតរវោន លក, ដកហត ព អករសនៅ កសបចឋាបាប ឬ កបគលជន ឲឋាយ សមាជក នន សមាគម អតត នយធន។ អករសនៅមនៗកតរវោន បនណតេញ នចញព តបន សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ឬ ទទលរង សមាឋាធ ឲឋាយ កាឋាយជា សមាជកសមាគម អតត នយធន។ ចងនកកាយ អនពើ កពហមទណឌ ធងៃនធងៃរ បផត កតរវនគ រាយការណ ថ ោន នកើតន�ើង កពង តបន សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ខដល កពងនទះ រមមាន ការរនោភ នសពសនថែវភៈ នង អនពើ ទារណកមម (សម នមើល ករណ សកឋាោ)។ កនងមក អាជាឋាធរ ែកខាន ពោន នដះករាយ បញឋា ទាងននះ នទ។

អកភម កនទេតត ន�ើងមក តវាឋា នៅ ភនពញ (២៦ខែមថទ ឆឋា២០១២)

ករ កថាសា៖ការរសោភបពានសដលបានសបសពលតតែពាកពនធនលង មថាបទានដ ងគមកចចរបអងគការDARPO

សខតតែសពះវហារ

កពង ឆឋា២០០៧ កពង ឃ កនទេតត កសក ជា ែឋាោន នែត កពះវហារ រដឋាភោល ោនផល សមឋាបទាន ដ សងគមកចច កបមាណ ជា ៥៥៦ហកតា ឲឋាយ នៅ អងគការ បងាឋារ នង ករាវកជាវ អព ជង/នមនរាគ នអដស នង នកគឿងនញៀន (នៅ កាត DARPO) ខដលជា អងគការ មនខមន រដឋាភោល ថម មយ ដកទ នដយ ឧ ត ម នសនយ

ផឋាយ១មាឋាក នឋាះ ខបន លម នបើនទាះជា មាន កបជាជន រសនៅ នលើដ នទះ ក។ ដ ខដល នងកតរវ ខបងខចក ឲឋាយ កបជាពលរដឋ កកកក ខដល នញៀន ថឋា នង/ឬ អក ផទេពកនមនរាគ នអដស កតរវោន លកដរ យក កោកចនណញ នៅវញ។

អកភម ោនរសនៅ នដយ ពោន ផល ឲឋាយ សមរមឋាយ នវ អទមយ ទករាឋាត នង នសវា សែភាព នទ។ ជាកបចា មនសឋាេ ខដល ជាប ពាកពន នង អងគការ DARPO ោន ទារលយ គរាមកខហង នង វាយកបហារ អកភម។ អកែះ ចាកនចញ ព ដ របសែតន នដើមឋាប នជៀស ឲឋាយ ផតព រាឋានភាព ទាងននះ នហើយ កពង ករណខបបននះ ដ នទះ នង លក ឲឋាយ អកទញ នផឋាេងនទៀត។ អកភម មាឋាក គ អកកស ែម ខាន ោន វាយដ នដយ មនសឋាេ របស ខបន លម នធើ ឲឋាយ គត ពការ។ គត កោន អះអាងថ ពកនគ ោន រនោភ គត នង កនកស អាយ ១៣ឆឋា របសគត នង លច លយ គត កបមាណ ១,៧០០$ មននង ដត ផទេះ គត នចាល នង លក ឲឋាយ អកនផឋាេង។

កពង ឆឋា២០១០ កបជាពលរដឋ ៣១៩កគររារ ោនដក បណតេង កបឆងនង ខបន លម។ ពកគត នសើស ឲឋាយ អាជាឋាធរ មលដឋាន ចាតវធានការ កបឆងនង អងគការ DARPO នង ទាមទារ ឲឋាយ ចះបញជ ដ កសបចឋាបាប នដើមឋាប ឲឋាយ ពកនគ អាច នរៀបច ពធ រក ការងារ នធើ នង នោះនឆឋាត។ នគ កោប កបជាពលរដឋ ទាងនទះ ថ ពកនគ ចាោច កតរវស ការ អនញឋាត ព អងគការ DARPO សកមាប អនវត សកមមភាព ខាងនលើ នង មន ឲឋាយ ចះបញជ ដ ន�ើយ។ នកកាយព ការវវឌឋាឍ ទាងននះ ខបន លម ោន ដកទ ការកបជ មយ កពង ទធាឋា អងគការ របសគត។ គត ោន បភតបភយ អកភម នដយ បង ពកគត ឲឋាយ កបកាសថ ពកគត ោន នកបើកោស នដយ តង សហគមន ខដល ោន នកបើកោស រាឋាម កមាមនដ ពកនគ នដយ ែសចឋាបាប។ អកភម៤៨ កតរវោន នគ បង ឲឋាយ ដកពាកឋាយ បណតេង កបឆងនង នោកកស រាត រានវឿន(អាយ៤៤), នោក គម សផល(អាយ៤៤) នង នោកកស នរា ភ ណឌ(អាយ៧៤)។ ទាងប ទក ននះ កតរវោន ចាបែតន នង ជាបឃ បនតឋាះអាសន មន ការជនជកមះ។ របថត ពកនគ ជាប នខាឋាះ កតរវោន បទ នៅ ផលវ ចល របស អគរ អងគការ DARPO នដើមឋាប បទឋាច រាឋារត ដល អកភម ដនទនទៀត។ កពង ខែមទ ឆឋា២០១២តោការនែត កពះវហារ ោន នដះខលង ពកគត នដយ ដក ឲឋាយ សថែតនៅនកកាម ការកតរតពនតឋាយ តាមដន។ នទាះជា យឋាងននះ ក ពកគត នៅខត

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

២១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កបឈមមែ នង ការនចាទកបកាន ពបទ ខកងបន ឯករារ ការ ញពះញង នង ការផឋាេពផឋាោយ ពតមាន មន ពត។

នៅ នថងៃទ៩ ខែតោ ឆឋា២០១២ អកភម កនទេតត ោនដក ញត មយ នៅ ែទទេកាលយ របស ទយករដឋមនន។នៅ នថងៃ បទឋាប ទយករដឋមនន ហនខសន ោនកបកាស ជា រាធារណភៈ ឲឋាយ ចាបែតន ខបន លម នៅកពង ពធ កបគល បណណកមមសទ កានកាប ដ។ នទាះជា យឋាងននះ ក កតម នដើមខែ មករា ឆឋា២០១៣ ខបន លម ពទាន កតរវោន ចាបែតន នៅន�ើយ នទ។

កបសននបើ វធាន ការខដល អនវត នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ព កសបនៅនង លកែណឌ តកមរវ ខផក ចឋាបាប នទនទះ វធានការ ទាងននះ ពតជា នធើ ឲឋាយ រាឋានភាព របស កគររារ ខដល ងាយ រងនកគះ កានខត អាកកក នៅ នដយ បនងកេើន ភាព ឥត ដធ នង បនញះ ឲឋាយ មាន វវាទ ដធ កានខតនកចើន។ តាមពត កពងចនម សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ទាង៣៨ ខដល ោនផល ឲឋាយ កពង ឆឋា២០១២ សមឋាបទាន ដ ចនន១៣កខនង បងកេ ឲឋាយ មាន វវាទ។ (សមាគម អាដហក ក តាមដន វវាទ ខដល ជាប ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ទាង១៣ ខដល នៅ នសសសល ព ឆឋាមនៗផងខដរ)។ ននះ គជា ចនន ដ នកចើន នបើ ពចារ ថ គនកមាង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច គរខត នដះករាយ បញឋា ពាកពន នង ភាព ឥត ដធ។ កបជាពលរដឋ ខដល កតរវ បនណតេញនចញ ឬ រនោភបពាន នដយរារខត សមឋាបទាន ដ សងគមកចច ចាញ កពង កគប ករណ ទាងអស តឋាបត ពកនគ កតរវោន ផត នចញព កមមវធ ខដល គរខត នដះករាយ ការនកើត ទក មន សែចត របស ពកនគ។

វវាទដធ ភាគនកចើន នន ករណ ខដល សមាគម អាដហក កាន តាមរយភៈ ការនសើបអនងកេត សកមះសកមរល ឬ ការជយ គកទ ដល ជនរងនកគះ គជា ករណ វវាទ ដធ រវាង ភាគ ឯកជន ឬ/រវាង កបជាពលរដឋ ឯកជន នង អាជាឋាធរ រាធារណភៈនផឋាេងៗ ខដល មន ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ។ កពង ឆឋាថមៗននះ សមាគម អាដហក មាននជាគ ជយ ជាង កពងការ នដះករាយ វវាទ ដធ ទាងននះ ឬ សកមបសកមរល លទផល នពញចត ជាជាង កពងការ នដះករាយ ករណ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ឬ សមឋាបទាន

ដ សងគមកចច។ កពង ឆឋា២០១២សមាគម អាដហក កាន វវាទ ដធ ចនន៧០ករណ បះពាល នលើ នផទេដ១០១,៤០៨ ហកតា នង កបជាពលរដឋ១០,៦៨៩កគររារ។ បខនថែម នលើ ននះ នទៀត សមាគម អាដហក ោន តាមដន វវាទ ដធ មនទាន នដះករាយ ចនន៦២ករណ ខដល នៅ នសសសល ពឆឋាមនៗ។ នែត ខដល ទទលរង ការបះពាល ខាឋាងជាងនគ នបើ គតព ចនន នង ភាព កសចករាវ នន វវាទ ដធ គ នែតោតដបង កពងចាម កពងធ នកាះកង កកនចះ មណឌលគរ រតនគរ នង នសៀមរាប។ មន ដច ករណ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ឬ សមឋាបទាន ដ សងគមកចច នទះនទ ទាងននះ ពខមន ជា ទននយ ដតដល បទឋាន នទះនទ។ សមាគម អាដហក នៅ រកឋាោ ទរាឋាកការ តាម មលដឋាន កពង នែត ទាងនទះ (នលើកខលងខត កកងខកប) នង កាន ករណ វវាទ ដធ ជា នរៀងរាលនថងៃ បខន មនអាច ទាមទារ កបមល ពតមាន អព កគប វវាទ ដធ នៅ កមពជា នទះខដរ។ គនហើញ របស ពកនយើង គ ខផកនៅនលើ ករណ ខដល ពកនយើង កាន នទឋាការ តាម ការអនងកេត នង ជទញ របស នយើងែព។ សមាគម អាដហក ោនកតសមាឋាល នឃើញ កកមត ែស នន កចចសហកបតបតការ ព ជនរងនកគះ នង សមាជក សហគមន ខដល កាន ខតមាន ទកចត ចលរម កពង សកាឋារាោ ការបណតេតះបតឋាល នង សកមមភាព ករាង នដគ។ ការពកងង អច សហគមន គជា មនធឋាោោយ ដ មាន កបសទភាព មយ កពង នដះករាយ បញឋា ពាកពន នង ការទនទឋាន យក ដ នង ធនធានធមមជាត នហើយ សមាគម អាដហក នលើកទកចត ឲឋាយ សហគមន តវាឋា នដយ សនវធ កបឆងនង ការរនោភបពាន នង នធើ សកមមភាព រមគឋា នដើមឋាប ការពារ សទ ពកនគ។ ននះ គ ពតជា សខាន ខាឋាងស តឋាបត អាជាឋាធរ ហាកដចជា ខាឋាចរអា នង រាមគគភាព តាមរយភៈ សកមមភាព រម គឋា នង ការករាង បតឋាញ។ ការរកចនកមើន រាយការណ នដយ បគគលក នៅ ទរាឋាកការ កតឋាល នង ទរាឋាកការ តាម នែត របស សមាគម អាដហក បងព ល បងាឋាញ អព ស ឆនទេភៈ នៅ ខាង ខផក ជនរងនកគះ នន វវាទ ដធ កពងការ ដកពាកឋាយ បណតេង នង ទាមទារ សទ របស ពកនគ។ នទាះជា យឋាងននះ ក ការន នៅដល ដនះករាយ គ នកបើកោស នពលនវោ យរ។ ភាគនកចើន អក ទនទឋាន យក ដធ គជា កកមហន ឬ អកមាន កទពឋាយសមឋាបត នង មាន ខែឋាេកសឡាយ ធ ខដល អាចមាន លទភាព បភតបភយ ជនរងនកគះ ដក សមាឋាធ

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

២២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នលើ អាជាឋាធរ រាធារណភៈ នង មាន ឥទពល នលើ តោការ។

ករណ សកឋាោ៖ វវាទ ដធ នៅ ភម អរ វល នកពង នែតោតដបង

អកភម អរ វល នកពង ឃ ខាឋាចរមាស កសក បរនវល នែតោតដបង ោន ជាប ពាកពន នង វវាទ ដធ មយ អស រយភៈនពល ជត ១៥ឆឋា។ កពង ឆឋា១៩៩៨ នោក នអៀង នអឿន ខដលជា អាជវករ ោនដក ពាកឋាយ បណតេង មយ កបឆងនង អកភម ពបទ កានកាប ដ ១៩ហកតា នដយ ែសចឋាបាប ខដល គត ោន អះអាងថ ជា កមមសទ របសគត។ កពង ឆឋា១៩៩៩ តោការនែត ោនសនកមច ឲឋាយ គត ឈះ នង កបគល ដ កបមាណ ១១០ហកតា (២២បង)ឲឋាយ គត។ កពង ឆឋា២០០២ គត ោនដក ពាកឋាយបណតេង មយនទៀត កបឆងនង ៧កគររារ ខថមនទៀត ពបទ ទនទឋាន កានកាប ដ របសគត នហើយ តោការ ក នកបើកោស រាលកកម ដបង នដើមឋាប តមកេល ការទាមទារ របសគត។ កពង ឆឋា២០០៥ នអៀង នអឿន ោនដក ពាកឋាយបណតេង មយនទៀត កបឆងនង មនសឋាេ ៤ទក។ អក ទាង ៤ទក ននះ កតរវោន ឃែតន មន ការជនជកមះ បខន កតរវោន នដះខលង វញ បទឋាបព អនរាគមន របស សមា គម អាដហក នង គណភៈកមាឋាធការ កបកពត កមម នន អងគការ-សមាគម ការពារ សទមនសឋាេ កមពជា (CHRAC)។ កពង ឆឋា ២០០៧ អកភម ោនទគឋា មក តវាឋា នៅ ភនពញ។ កកសងយតធម ោន បញឋា ឲឋាយ មានការ នសើបអនងកេត ដ លតលន កពងករណននះ។ អធការកចច របស កកសង ោននធើ នសចក សនដឋានថ អកភម មាន សទ កានកាប នលើ ដធ នទះ ខដល នអៀង នអឿន ពមាន សទ តាមផលវ ចឋាបាប ោន កពង ឆឋា១៩៩៤ (នកពាះ តបន ននះ កគបកគង នដយ ពក ខែមរកកហម) នហើយ ថ គឋាន មលដឋាន កពងការ ឃែតន អកភម នទ។ នទាះប មាន គនហើញ ននះ កនដយ អាជាឋាធរ មលដឋាន ឃ អនង រន កសក ថមនគល ោននធើ ការបនណតេញ កបជាពលរដឋ ៣៨កគររារ ខដល រសនៅ ខកឋាបរ បងដ១១០ហកតា របស នអៀង នអឿន (ពកនគ អះអាងថ កគររារ ទាងនទះ រសនៅ នលើទក ដ ឃ អនង រន ពខមន នៅនលើ ទកដ ឃ ខាឋាចរមាស នទ)។

កពង ខែវចកា ឆឋា២០១២ តោការ សនកមច ចាបែតន កបជាជន ៩ទក ពាកពន នង ករណននះ។ កបជា ពលរដឋ ៧ទក នទៀត ទទលោន ដកា ឲឋាយ បងាឋាញ នៅមែ រាោឧទរណ។ សមាគម អាដហក ោននសើ ស គណភៈកមាឋាធការ សទមនសឋាេ កមពជា (CHRC) ឲឋាយ ជយ នធើ អនរាគមន នដយ អនវត នវ ការនសើបអនងកេត រមគឋា មយ កពងករណននះ (សម នមើល៤.គ ខាងនកកាម)។ កពង ខែមករា ឆឋា២០១៣ CHRC សមាគម អាដហក នង បគគលក នមធាវ ស រ ទ កគប ោននធើ ដនណើរការ ជាមយគឋា នៅ ភម អរ វល នកពង នដើមឋាប ជបនង អាជាឋាធរ មលដឋាន។ កចចសនទេទ នៅខត បន នហើយ ដ នទះ នងកតរវ ោនកណត កពកបទល ចឋាបាសោស។ យឋាងមញ ផទេពយ នង ការនបជាឋាចត របស កពះរាជអាជាឋា អកភម មាឋាក កពងចនម ជន ចាប នចាទ ៩ទក ខាងនលើ ោន ចាបែតន បញជលន មក តោការនែត នៅ នថងៃទ១៥ ខែមករា ឆឋា២០១៣។

កពង ខែមថទ ឆឋា២០១២ រាជរដឋាភោល ពឋាោយម នដះករាយ បញឋាដធ នដយ បនងកេើត នវ គនកមាង កបគល បណណ កមមសទ ដធ ថម មយ តាមរយភៈ ការកណត កពកបទល ដ នដយ កកមយវជន សមកគចត។ ការវាយតនម បឋម នន គនកមាង ថម ននះ កតរវោន ពនឋាយល លមត កពង ខផក៤ខាងនកកាម។

ការបសតេញសចញសដយបង សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច នង សហគមន មនខមន ជនជាតនដើម ភាគតច រាបរយ នៅ ទទាងកបនទស កមពជា ោនបងាឋាញ អព កោរម របស ពកនគ អព ការពត ខដលថ ពកនគ កតរវោន បដនសធ សទ ចះបញជ ដធ ខដល ពកនគ កានកាប នដយ កសបចឋាបាប។ ជា លទផល ពកនគ កពង កបឈមមែ នង ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន។ កពង ចឋាបាប ភមោល ការកានកាប ដ អាច នៅជា មាឋាស កមមសទ។ តាមពត មាកតា៣០ខចងថ“បគគល ទាងឡាយ ខដល ោន អាកសយ ផល នន នភាគភៈ នដយ សនវធ នង មនមាន ការជទាស ចាបព៥ឆឋា យឋាងតច គត មកដល កាលបរនចទ នន ការកបកាស ឲឋាយ នកបើ ចឋាបាប ននះ នលើ អចលនវតថែព ខដលមាន លកណភៈ កតមកតរវ តាមចឋាបាប កពងការ កានកាប ជា ឯកជន មាន

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

២៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

សទ នសើស បណណកមមសទ រាឋាពរ”២៨។ នយងតាម មាកតា៣៨ នដើមឋាប កាឋាយនៅជា កមមសទ នលើ អចលនវតថែព ោន លះកតាខត នភាគភៈ នទះ កតរវោន កានកាប នដយ ពតកោកដ គឋាន ហងឋាោ ដង ឮជា រាធារណភៈ គឋាន អាកខាន នង នដយ សចរត។ សហគមន ជានកចើន ខដល ោន តាង លនៅដឋាន នៅ ទតាង រសនៅ បចចពបឋាបន បទឋាបព ការដលរល របសរប ប ខែមរ កកហម បនពញ នវ លកណវនចយ ទាងននះ។ ពកនគ ភាគនកចើន ពមាន បណណ រង នង ឯករារ ផលជន នដយ អាជាឋាធរ មលដឋាន នទ នហើយ អាច ផល ភសពតាង នន ការរសនៅ យរ។ នទាះជា យឋាងននះ ក ជា លកណភៈ កបពន អាជាឋាធរ ែកខាន មន ទទលរាឋាល ភសពតាង ខបបននះ នង តមកេល សទ កានកាប របស កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខដល រសនៅ នលើដ កពង កកង ខដលមាន តនម ែស ឬ នៅ នលើដ ខដល វននយគន ចងោន។ ជា កបពន អាជាឋាធរ នៅ កគប ថឋាក លនអៀង នៅ ផលកបនយជន អាជវកមម ជាជាង ការទទលរាឋាល សទ កសបចឋាបាប របស កបជាជន នដយ សនៅ កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខាងនលើ ថ ជា “អក មក រសនៅ ឥត ចឋាបាប” នហើយ នចញ រារាចរ ខណទ សព ដនះករាយ នន ការតាង លនៅដឋាន ជា បនតឋាះអាសន នៅនលើ ដ ខដល កានកាប នដយ ែសចឋាបាប។ ដចគឋា ខដរ នៅ ទជនបទ កសករ ខដល ោន កានកាប ដ របសែតន អស ជានកចើន ឆឋា ជនកាល កតរវោន នៅថ ជា “អក មក ថម” ឬ “អក មក រសនៅ ែសចឋាបាប” នដយ អាជាឋាធរ ខដនដ។ បទឋាបមក របភាព អភវឌឋាឍន២៩កតរវោន នកបើកោស នដើមឋាប បនណតេញ កបជាពលរដឋ នចញ នដយ គឋាន សណង។ កតម ខែឧសភា ឆឋា២០១១ សហគមន ចនន៨១កតរវោន បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន របស ពកនគ នៅ ទកកង ភនពញ គ បះពាល យឋាងតចស៣០,០០៩កគររារ៣០។ ចាបពនពលនទះ

មក មាន ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន បខនថែមនទៀត រាប បញចលល ទាង សហគមន បរ កឡា ផង។ កពងករណ ភាគនកចើន អាជាឋាធរ ែកខាន មនោន អនមត តាម លកែណឌ តកមរវ ខផក ចឋាបាប ជាត នង អនរជាត ពាកពន នង ការបនណតេញនចញ នង ការតាង លនៅដឋាន ថម។ ននះ នធើ ឲឋាយ ការបនណតេញនចញ ភាគនកចើន ខដល អនវត នៅ កមពជា នៅជា អនពើ ែសចឋាបាប។ នករៅពននះ អាជាឋាធរ ពខដល នអើនពើ នង មាកតា៣៦នន ចឋាបាប ភមោល ន�ើយ ខដល កពងនទះ មាន ខចងថ នបើ វធានការ បនណតេញនចញ អាច បតឋាល ឲឋាយ មាន ភាពវកវរ អាជាឋា មាន សមតថែកចច អាច ស ពឋាយល រ ការអនវត ជា បនតឋាះអាសន ោន។ ននះ គ ផទេពយគឋា កស�ះ នៅនង នទឋាការ របស អាជាឋា កពងការ បដនសធ ការធាទ ដល អក ខដល កតរវោន នចាទកបកាន អព បទនលមើស កពហមទណឌ នដយ សអាង នលើ មលដឋាន ថ ការនដះខលង នង គរាមកខហង ដល សតឋាបធាឋាប រាធារណភៈ។ បញឋា មយចនន គ ពតជា ការកពរយោរម។ ជាដបង អាជាឋាធរ រាធារណភៈ អាច នកបើកោស កងកមាឋាង នកចើន ហសនហត នង ភាគ ឯកជន មាន សទ (ភាឋាកងារ សនសែ) កពងការ អនវត ការបនណតេញនចញ។ កពងករណ មយចនន សមាជក នន កងកមាឋាងកបដបអាវធ នគរោល ឬ ភាឋាកងារ សនសែ ឯកជន ោន នកបើកោស អនពើហងឋាោ កបឆងនង ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ នង លច ឬ បផឋាញ កទពឋាយសមឋាបត របស ពកនគ។ ការរនោភបពាន ធងៃនធងៃរ កតរវោន រាយការណ មក សមាគម អាដហក នដយ ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ នង កកមកគររារ របស ពកនគ។

២៨ កថខណឌ រពរចចងែចតធៅ“កនាងករណរានការជទាសែលការតលបណណកមមាសរសាថ ពរធនះអនាកតវាាមតរវយកភសតតាងមកបញកថខលានឯងផទេ លបានបធពញលកខខណឌ ននធភាគៈធោយសនតវធនងមនរានការជទាសោបព៥(មបា)ឆនា ធៅធលើអចលនវតថចែលរានរនាសឬយកភសតតាងចែលថខលានបានរញអចលនវតថធនាះពធភាគធែើមឬពសរវនតសសបចបាបឬអនាកររលធទេរកមមាសរឬពសនតតជនរបសខលាន”។

២៩ សមធមើលអងគការលកាែ(LICADHO)ការរននាទេ នយកែនងភាពមកមកធៅកមជា៖ជធនឿននការអភវឌឍន(ឆនា ២០០៩)។

៣០ សរាគមធាងធតានា ត(STT),មគរសារចែលមតរវបធណត ញធចញ៖ភនាធពញឆនា ១៩៩០-ឆនា ២០១១,“អងគធ�តនងតធលខ”១៩(ចខឧសភាឆនា ២០១១).

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

២៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កបជាជន កពង នចញព ភម កប មាឋា (នថងៃទ១៧ ខែឧសភា ឆឋា២០១២)

ករ កថាសា៖ភមសបមាថានងការមាថាបកមារសហងចទថា

នៅ នថងៃទ១៦ ខែឧសភា ឆឋា២០១២ កងកមាឋាង កបដប នដយ អាវធ AK-៤៧ ោន នឡាមពទ ភម កប មាឋា ឃ កពង ដរ កសក ឆលង នែតកកនចះ នដើមឋាប បនណតេញ កបជាជន កបមាណ១,០០០ទក នចញព ភម។ រដឋាភោល ោន អះអាងថ កបជាពលរដឋ កពងរ ស នៅ នលើដ នទះ នដយ ែសចឋាបាប។ នទាះជា យឋាងននះ ក ករណននះ អាចជា ប ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ ដ នរៅស ខដលមាន នផទេដ ១៥,០០០ហកតា នៅខកឋាបរ ខាង នទះ

ខដល កតរវ ោនផល ឲឋាយ កកមហន Casotim។ កពងអ�ពងនពល បនណតេញ នចញ នទះ កមារ មាឋាក នឋាះ នហង ចទឋា កតរវោន សមាឋាប នដយ ទាហាន មាឋាក ខដល អះអាងថ ោន ោញ នៅនលើ នមឃ។ អាជាឋាធរ អះអាងថ អកភម ពឋាោយម នធើ អបគមន នចញព កមពជា នដយ បនងកេើត តបន កគបកគង នដយ ែតនឯង។ នទាះជា យឋាង ក “កកម អកបនងកេើត តបនអបគមន”ទាងនទះ ពមាន រចទសមន នយធា ឬ រចទសមន រដឋោល នដើមឋាប កគបកគង តបន នទះន�ើយ។ អាវធ ធន ករាល (រាឋា នង កពរញ ដបង នង កាបត) កតរវោន នគ រកនឃើញ កពងភម ខដល តាមពត ឧបករណ ទាងននះ អកភម នកបើកោស សកមាប កបមាញ សត។ អក អនងកេត ការណ ឯករាជឋាយ ជាត នង អនរជាត ោន ទាត នចាលការ នចាទ កបកាន ខដលថ មាន ចលទ អបគមន កពងកសក ឆលង គ មន ទនង នង ជា កចចែតែ កបងខកបង មយ នដើមឋាប បខងរ ចបអារមមណ ព ការទទលែសកតរវ រប ស អាជាឋាធរ នង ព រាឋានភាព ដធ ទនៅ។ កបជាពលរដឋ កតរវោន អះអាងថ នធើការ ជសមែ ឲឋាយ សមាគម អក កបជា ធ ប នតឋាយ (អងគ ការមន ខមនរដឋាភោល មយ ខដលមាន បណង នលើក កពស ការយលដង នង នលើកទកចត កបជាពលរដឋ ឲឋាយ នកបើកោស សទ ខដល កតរវោន ការពារ នដយ ចឋាបាប របសែតន) ោន ចលមក កពងភម បទឋាន ខែ មន នហើយ ោននរៀបច ជយ កបជាជន ឲឋាយ ការពារ សទ ដធ របស ពកនគ។ កពង ខែនមរា ឆឋា២០១២ បន រដឋា កតរវោន ចាបែតន នង ឃែតន ដ ែ នង នដះខលង

The Borei Keila eviction (3 January 2012)

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

២៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

វញ បទឋាបព មានការ តវាឋា នង បទផលវ នដយ អកភម។ នៅ នថងៃទ ១៥ ខែកកកេដ នោក មម សណងដ មាឋាស វទឋាយព សបក ឃមព (FM ១០៥) នង កបធាន សមាគម អកកបជាធបនតយឋាយ កតរវោន ចាបែតន នៅ នគហដឋាន របសគត នៅ ភនពញ។ ការចាបែតន គត នធើន�ើង បទឋាបព សនទេរកថ របស ទយក រដឋមនន ហនខសន នចាទកបកានថ សណងដ គ ទទលែសកតរវ នធើជា នមនកាឋាង នៅ ពនកកាយ គនកមាង “អបគមន” នៅ ភម កប មាឋា។ មម សណងដ នទើប កត�ប មកព បរនទស ោន ប នថងៃ មន ការចាបែតន នដយ ដងែតន ថ គត កតរវោន គរាមកខហង ជាមយនង វធានការ ផលវចឋាបាប។ នៅ នថងៃទ១ ខែតោ មម សណងដ កតរវោន ផទឋានទាស ឲឋាយ ជាបពនទគរ ២០ឆឋា ជា រាល កកម ខដល បតឋាល ឲឋាយ មាន កហង ទាង កពងកសក នង អនរជាត។ នៅ នថងៃទ១៤ ខែធល តោការ រាោឧទរណ ោន កចាននចាល សនណើស នៅនករៅ ឃ របសគត។ បចចពបឋាបន គត កពង រងចា ការជនជកមះ នៅ រាោឧទរណ។ ពមាន ការនសើបអនងកេត នៅនលើ ការសមាឋាប កមារ នហង ចទឋា នទ តឋាបត អាជាឋាធរ ោនកបកាសថ ព ចាោច នកពាះ ការសមាឋាប នទះ គជា “ឧបឋាបតនហត។ ដនចះ គឋាន នរមាឋាក ទទលែស កតរវ ចនពាះ ការរាឋាប របស ទង នទ។

ទ ពរ ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ ខតងខត ទទលោន ការជនដណង ដ ែ ឲឋាយ ចាក នចញព លនៅដឋាន របស ពកនគ។ កពង ករណែះ ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ ពោន ទទលដណង នរាះ នង ព ទាង មាន នពលនវោ កបខមកបមល កទពឋាយសមឋាបត របស ពកនគ ផង។ ការបនណតេញនចញ ែះនទៀត កតរវោន អនវត នៅនពល យប។ ទ ប ជាទនៅ ទតាង សកមាប តាង លនៅដឋាន ថម គឋាន សងដរ នពាលគ ែះខាត នសវា រាធារណភៈ ជា មលដឋាន នង នហដឋារចទសមន។ ចងនកកាយ ជាទនៅ សណង ពមាន យ ត ធម ន�ើយ។ កពង ករណែះ គ ពមាន ផល សណង អ ទាងអស នបើ ព ដនចះ នទ កញចប សណង នទះ គ ទនងជា គឋាន សងដរ។ ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ ទទល សមាឋាធ ឲឋាយ ទទល ដនះករាយ មន យតធម តាមរយភៈ យទវធនផឋាេងៗ។ ជនកាល អាជាឋាធរ នង អក ទនទឋាន យក ដ

អសបទឋាយ ការចរចា នដយ នចតទ នដើមឋាប នធើ ឲឋាយ ជនរងនកគះ អសសងឋាឃម (ែណភៈខដល ជនរងនកគះ មនអាច នងមាន នពល តវាឋា ោន ពកនគ កតរវ បងចត ទទលយក លកែណឌ ខដល ដក នដយ ពក អក ទនទឋាន យក ដ)។ តង សហគមន នង សកមមជន ដធ កតរវោន ចាបែតន គរាមកខហង នង ផទឋានទាស កពង កចចែតែ កបងខកបង ចាតវធានការ សមហភាព នង រាមគគភាព (សម នមើល ខផក៣ខាងនកកាម)។ កបមាណ១៥០សហគមន កពង កតរវោន គរាម កខហង ឲឋាយ នរ នចញព លនៅដឋាន របស ពកនគ នៅ រាជធាន ភនពញ។ តនលែ ននះ រាបបញចលល ទាង អក ខដល ោនទទល លែត ជនដណង អព ការ នរនចញ មយ ឬ ពរ ចឋាបាប នង កពង សថែត កពងរាឋានភាព គរាមកខហង ធងៃនធងៃរ នន ការបនណតេញ នចញ (កបមាណ៥០សហគមន) នង កបជាពលរដឋ ខដល ឮ ពាកឋាយ ចចាមអារាឋាម អព ការ នរនចញ (កបមាណ១០០ទតាង លនៅដឋាន)។ កកម ទាងពរ ននះ កតរវោន ចាតទកថ កពង កបឈមមែ នង ហានភយ៣១។ នបើនទាះជា មាន សនណើ មង នហើយ មងនទៀត ព រាឋាបន អងគការសហកបជាជាត ដចជា គណភៈ-ក មាឋា ធ ការទទល បនទេពក ខផក សទ វបឋាបធម សងគម នង នសដឋកចច នង អករាយការណ ពនសស អព សទ ទទលោន លនៅដឋាន កគបកគន ក ក កបនទស កមពជា នៅ ពទាន ោនអនមត ទាង ចឋាបាប សព ការបនណតេញនចញ នង នគលននយោយ លនៅដឋាន ថឋាកជាត នៅន�ើយ។ បខន លែតបករណ ទាងននះ នងមាន រារភៈសខាន ខាឋាងស កពងការ ពកងង ដនណើរការ ដ កតមកតរវ នង សនសែ នន ការកានកាប ដ។ លែតបករណ ទាងននះ អាច អនញឋាត ឲឋាយ អាជាឋាធរ ដក នចញ ជា យទរានស នដើមឋាប នដះករាយ កពងចនម បញឋានផឋាេងៗ នទៀត គ បញឋា នន ភាព ឥត ដធ នង ការតាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នង ដកនចញ នវ ការការពារ សទមនសឋាេ ដ ចឋាបាស ោស កសបនៅតាម សងដរ អនរជាត។ រហតមកទល នថងៃននះ នដយ រនោភបពាន នលើ ទាង ចឋាបាប ជាត នង ចឋាបាប អនរជាត ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នៅ កមពជា បន នកើតមាន ជា ដនះករាយ ដបងបងស ពខមន ជា ដនះករាយ ចងនកកាយ នទ។

៣១ STTការសកសាសសាវមជាវចែលពបានធបាះពមភ។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

២៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ធនធានធមមជាត កពង ឆឋា២០១២ សមាគម អាដហក កាន ករណ រាបសប នន ការទនទឋាន នលើ ធនធានធមមជាត រាបបញចលល ទាង ការកាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប ការននរាទ កត នដយ ែសចឋាបាប នង ការលក �លត ននរាទ កត នដយ ែសចឋាបាប។ ទាងននះ រាបបញចលល ទាង យឋាងតចស ករណ៦ដចនដយខ�ក នន ការកាប នឈើ កពងនកព សហគមន នដយ ែសចឋាបាប នង ករណ នកចើន នទៀត ទាកទន នង ការទនទឋាន យក ដ ខាឋាតតច នង ខាឋាត ធ។ នទះ គជា ការកាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប នង ការទនទឋាន នលើ នកព ទក នង ជលផល នដយ កកមហន ឯកជន រាឋាបនរដឋ (ដចជា កងកមាឋាងកបដបអាវធ) ឬ អាជាឋាធរ មលដឋាន។ រឯ ការ ការទនទឋាន យក ដ ខាឋាតតច នង ខាឋាត ធ គ ផឋាោរភាឋាប នង គនកមាង អភវឌឋាឍនធៗ ដចជា សមឋាបទាន ដ នង សមឋាបទាន រករក ធនធាន ខរ។ បទ បឋាបញញត ខផក បររាឋាន ដចជា ចឋាបាប ភមោល ខដល សមាគម អាដហក ដកបញចលល កពង កមមវធ របសែតន សព ការពកងង អច សហគមន គ ព កតរវោន អនវត កតមកតរវ ន�ើយ។ បទ បឋាបញញត ទាងននះ ព ធាទ នវ ការការពារ សទ របស ពលរដឋ កមពជា កពងការ ទទលោន នសឋាបៀងអាហារ ទក នង កកមតជវភាព កគបកគន នទ។ នបើនទាះជា មានការ ផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ សព ការកាប នឈើ ក នកពនឈើ របស កបនទស កមពជា កពង ោតបង យឋាង ក ហក។ កសទាប នកពនឈើធៗទទលផល បះពាល ពស មឋាប ទាន ដ នង ការកាប នឈើ នង ការនធើ អាជវកមម ខាឋាតតច។

ការកាបបផឋាញ នកពនឈើ កពង សមឋាបទាន របស កកមហន CRCK នៅកពង នកព �ង

ករណ សកឋាោ៖ ការ ប ផត បផឋាញ នកព �ង

កកមហន CRCK ទទលោន សមឋាបទាន ខដលមាន នផទេដ ៦,០៤៤ហកតា កពងនកព �ង ខដល ោតសនង នលើ នែត បន (នែតកពងធ កកនចះ កពះវហារ នង នែតសទេងខកតង)។ ជា ផលវការ កកមហន CRCK ដ នរៅស ខត យឋាងមញ ការវាយតនម នហត បះពាល បររាឋាន ពោន បនពញ នៅន�ើយ នហើយ កកមហន ោន ចលរម កាប នកពនឈើ នង បផឋាញ កសទាប នកព បឋម ខដលមាន សក នែៀវ កគប រដវ។ សហគមន កានខត កពរយោរមន�ើងៗ អព ការ ប ផត បផឋាញ នកព �ង នហើយ ោន ចលទ គឋា នដើមឋាប ការពារ ការនកបើកោស កបកបនដយ ចរភាព នកព ននះ។ នៅ នថងៃទ២៣ ខែមទ ឆឋា២០១២ តង សហគមន ចនន ២៤១ទក មកព នែត បន ោន កបមល ផពគឋា នដើមឋាប នសើបអនងកេត សកមមភាព នធើ អាជវកមម ែសចឋាបាប កពងនកព �ង។ ពកនគ ោន កបទះនឃើញ នឈើរា ប ពាន នដើម រាឋាន នង នកគឿងចកក សកមាប កាប នឈើ នៅ អរ នឋា នលើ នង អរ នឋា នកកាម។ នៅ នថងៃទ២៥ ខែមទ អាជាឋាធរ ោន បញជលន កងកមាឋាង នង ចាប សកមមជន សទមនសឋាេ (រមទាង នោក ឈត វទ) នង តង សហគមន ខដល ោន ដត នឈើ។ នៅ នថងៃទ២៧ ខែមទ តង សហគមន ១៣២ទក ោន ជបគឋា នៅ ភម បង ឃ មាន រ ទ កសក សតឋាន នែតកពងធ។ ពកនគ មានបណង តវាឋា នង បទផលវ នៅ នថងៃ បទឋាប។ នៅ នថងៃទ២៨ ខែមទ ពកនគ ោន បខបក គឋា ជានកចើន កកម នដើមឋាប នសើបអនងកេត សកមមភាព របស កកមហន CRCK នង

សមាគមអាដហក – សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង

២៧ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កកមហន នសង រា រាឋាវធ ជា កកមហន មយនទៀត ខដល ទទលោន សមឋាបទា ន ដ នសដឋកចច កពង តបន នកព �ង។ ឈត វទ កតរវោន នគ គរាម ោញ។ កបជាពលរដឋ ក កតរវោន បភតបភយ នដយ អាជាឋាធរនែត ខដល នចាទកបកានថ សកមមភាព របស ពកគត គ “កបឆងនង រដឋាភោល។

ដចគឋា ខដរ ជលផល ទទលផល បះពាល ព ការបពល នង កបតបតការ សហកគស អាជវ កមម នង នដយ ការលក �លត ននរាទ នដយ ែសចឋាបាប នដយ អាជាឋាធរ រាធារណភៈ។ សមាគម អាដហក ោនដក បញចលល បទ បឋាបញញត ទាកទង នង ជលផល កពង កមមវធ បណតេតះបតឋាល របសែតន ដនចះ កបជា ពលរដឋ អាច កានខត យលដង អព កកបែណឌ ចឋាបាប នង អាច កបតកមម កពងនពល មានការ រនោភបពាន នកើតន�ើង។ បខន កពងការ អនវត ជាកខសង ពកនគ ជបនង បញឋា កបឈម យឋាងនកចើន កពង ការការពារ ការចញចម ជវត របស ពកនគ។ ជនជាតនដើម ភាគតច ទទល ការគរាមកខហង យឋាង ពនសស នដយ គនកមាង រាងសង ទនបធៗ ដចជា គនកមាង ទនប វា រ អគគសន ខាឋាត ធ កពង នែត នៅ ខបក ឦរាន នន នផទេ កបនទស។ ហានភយ ទាងននះ បះពាល យឋាងធងៃនធងៃរ នៅនលើ ការ ចញចមជវត នង រនបៀប រសនៅ រប ស សហគមន រសនៅ តាម បនតឋាយ ទនន នដយ បនណតេញ ពកនគ នចញព ទកដ ដនតា នង នធើ ឲឋាយ លចលង នកពនឈើ នង ដ ដ ដះ រាបពាន ហកតា។ សពក កត កពង កបឈម នង ហានភយ ខដល កតរវ គរាមកខហង បខនថែមនទៀត នដយ គនកមាង នហដឋារចទសមនធៗ ដចជា ទនប រា យឋា បរ នៅ កបនទស ឡាវ។

សចកតែនដថាន ភាពែសគឋា ខដល សមាគម អាដហក ោនកតសមាឋាល (កបជាពលរដឋ កានខត មាន សមានចត ចាតវធានការ នដើមឋាប ការពារ សទ របស ពកនគ បខន តចតច ស ខដល ទទលោន ដធ ពកនគ វញ ឬ សណង សមកសប) បងព ល បងាឋាញថ រាឋានភាព ដធ កពង ខតមាន លកណភៈ ធងៃនធងៃរន�ើងៗ។ កបជាពលរដឋ នង សហគមន កពង កានខត យលដង អព សទ នង មនធឋាោោយ ផលវចឋាបាប នដើមឋាប ការពារ ែតន ពកនគ។ ពកនគ កានខត ទាមទារ នវ យតធម នង ការទទលែសកតរវ។ នទាះជា យឋាងននះ ក

ដធ កានខត កកម នហើយ អាជាឋាធរ ែកខាន តមកេល សទ របស កបជាពលរដឋ នៅនពលខដល ពកនគ ចលរម កពង វវាទ ពាកពន នង អតលឋាយភាព ខាឋាងនពក នន អច រវាង ភាគ។ ចឋាបាប ចាោច កតរវខត ពកងង ការអនវត ឲឋាយ ោន កានខត កបនសើរន�ើង នង ការធាទ នវ ដនណើរការ ដ កតមកតរវ ចាោច កតរវខត តមកេល នៅ កគប កកមត នន រាជរដឋាភោល នង រដឋោល។ បញឋា បចចពបឋាបន បតឋាល ឲឋាយ មានការ ជះឥទពល អវជជមាន ធងៃនធងៃរ នលើ សនសែ កានកាប ដធ កកមតជវភាព ការចញចម ជវត ធនធានធមមជាត នង សទ វបឋាបធម។ កបសននបើ បញឋា ទាងននះ ព កតរវោន នដះករាយ ជា បញឋា អាទភាព នទនទះ នសថែរភាព សងគម អាច នង រនងាឋាះរនងគើ។

សកបខឌចថាបាបនងសថានភាពជាកសតែង – សមាគមអាដហក

២៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ក.អនតែខននការកានកាបដធ សនសែ នន ការកាប ដធ គជា ការចាោច បផត កពងការ ធាទ ដល សទ កានកាប ដធ នង សទ លនៅឋាន។ នយងតាម ចឋាបាប អនរជាត ការនលើកកមស សនសែ កពងការ កានកាប ដធ គជា កាតពកចច យឋាង ចាោច របស រដឋ។ ដនចះ ចឋាបាប ជាត គរ មាន បញចលល វធានការ ទទ ខដល “ធាទ ឲឋាយ មាន សនសែ ដល អកកា ន កាប លនៅដឋាន នង ដធ ឲឋាយ ោនល បផត តាម ខដល អាច នធើោន [នង] កគបកគង កាលភៈនទសភៈ ឲឋាយ ោន តងរង ខដល អាចមាន ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង ដធ”៣២។ រាឋាបន នរៀបច បទដឋាន មយចនន ោន ទទលរាឋាលថ ការកានកាប កខនង មយ អាចមាន ទកមង នកចើនយឋាង មាន ជាអាទ ភាពជា មាឋាស ការជល ឬ ការតាង លនៅដឋាន កពង កគ មាន អាសន នង ការតាង ទលនៅ មន ផលវការ។ “ថនបើ ការកានកាប កខនង មយ មាន នកចើន កបនភទ ដចននះ ក មនសឋាេ កគបរប គរ មាន សនសែ នន ការកានកាប កពង កកមត មយ ខដលមាន ការធាទ ព ផលវចឋាបាប កបឆងនង ការបនណតេញនចញ នដយ បង ការ នបៀតនបៀន នង ការគរាមកខហងនផឋាេងៗនទៀត”៣៣។ នហើយ កបសននបើ រដឋ កតរវការ ដធ នដើមឋាប អភវឌឋាឍ វធានការ មយចនន (ដចជា ការ គឋាន ការនរសនអើង) កតរវខត យកមកអនវត ជាបទឋាន៣៤។ ជារម កបនទស កមពជា ែកខាន កពង ការធាទ សទ មាន សនសែ កានកាប ដធ របស កបជាពលរដឋ។ នបើនទាះប ជាមាន ការនចញ បណណ សមាឋាល មាឋាស អចលនវតថែព រាបខសន កពង រយភៈនពល បទឋាន ឆឋា កនង ននះ កនដយ៣៥ ក កមមវធ ផល កមមសទ ដធ ខដល ោន អនវត ជា បនបទឋាប កនងមក មនោន នឆើយតប នៅនង តកមរវការ របស កបជាពលរដឋ ខដល កតរវការ សនសែ កពងការ កានកាប ដធ បផត នទះនទ ដចជា កបជាពលរដឋ ខដល

២.ផលបះពាលអវជជមាននផលវបារងផសេៗ

៣២ គណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតសពសរធសែកចសងគមកចនងវបបធម,ធយបលរធៅធលខ៧,op.cit.,កថខណឌ ៩។

៣៣ គណៈករាមា ធការអងគការស�មបជាជាតសពសរធសែកចសងគមកចនងវបបធម,ធយបលរធៅធលខ៤,op.cit.,កថខណឌ ៨(ក)។

៣៤ ែចខាងធលើកថខណឌ ១០។៣៥ រ�តមកែលចខវចកាឆនា ២០១១ែធណើ រការចះបញកមមាសរែធលាជាលកខណៈមបពនបានតលបណណកមមាសរែធលា

ចនន១.៧៤០.៨៣៩(LSSAP,ែជាជវត៖មពតតបមតពតរានអនកមមាវធមគបមគងែធលា,ចបាបធចញសាយធលខ២(ចខវចកាឆនា ២០១១)។ធមើលឯកសារធោលជ�ររបសអងគការមនចមនរោឋ ភបាលសតពការអភវឌឍកមជាធៅឆនា ២០១០ែលឆនា ២០១២៖មតរតពនតយការអនវតតចនការអនវតតយរសាសសតជាតនងសចនាករមតរតពនតយរមCDCFឆនា ២០១០(នងៃរ២៥ចខកញញា ឆនា ២០១២),រពរ៧៣។

៣៦ ធយងតាមធនធាោរពភពធលាកភាគរយននមបជាជនោមា នែធលាបានធកើនធ�ើងព១៣%ធៅ២៥%ធៅឆនា ២០០៧។

តាងទ លនៅដឋាន នករៅផលវការ នង កពង តបន មាន វវាទ រមទាង ជនជាតនដើម ភាគតច។ កងះខាតភាព ចឋាបាសោស ជវញ រាឋានភាព ដធ ែកខាន កពងការ អនវត ចឋាបាប នង បទ បឋាបញញត កងះ ការធាទ ទបទល នង ការបនណតេញនចញ នដយ បង កងះ ការទទលរាឋាល សទ របស ជនជាតនដើម ភាគតច នង កងះខាត ឧោកសយ កបកបនដយ កបសទភាព គជា ការរមចខណក ដ ល បរយកាស រម នន អសនសែ កពងការ កានកាប ដធ។ កបនទស កមព ជាមាន រាវតារ មាន បញឋា។ របប ខែមរ កកហម មន កតមខត ទទលែសកតរវ នលើ ឧកកដឋកមម នង អនពើ នឃារនៅ យឋាង រងាឋាល បនណឋាះ នទ ខត របប ននះ ខថមទាង បងកេ ឧបសគគ ដល ទទកទនង កពងសងគម កមពជា។ រហតដល ឆឋា ១៩៧៩ ការនរៀបច ផល កមមសទ ដធ ផលវការ កតរវ រង ការបផច បផឋាញ ទាងកសង។ នគ កតរវខត ទទលរាឋាលថ រាឋានភាព ដ ធ បចចពបឋាបន គជា ផលវោក នន នរាកទដកមម ននះ។ នទាះជា យឋាងននះ ក អសនសែ នន ការកាប ដធ ក ជា ផលវោក នន នគលននយោយ ដធ ទនពល បចចពបឋាបន ខដល ោននធើ ឲឋាយ បះពាល ដល សទ របស កបជាពលរដឋ ខដល កតរវ កចាន ចល រាឋានភាព គឋាន សទអច។

ខ.ភាពគថានដធភាពសកសកនងបញថាពាកពនធ ភាគរយ នន កបជាពលរដឋ កមពជា កានខត នកចើនន�ើង ខដល គឋាន ដ គឋាន ដធ៣៦។ នដើមចម ខដល នធើ ឲឋាយ គឋាន ដធ ននះ មាន ជាអាទ កនណើន កបជាពលរដឋ នង ការខក ខកបជាសនឋាេមៗព នសដឋកចច ពង ខផកនលើ កសកមម នៅជា នសដឋកចច ពងខផក នលើ ឧសឋាោហកមម នង នសវា បខន ពមាន នគលននយោយ នសដឋកចច នង ដធ ចឋាបាសោស។ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង ការទនទឋាន យក

សមាគមអាដហក – ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ

២៩ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

៣៧ ធនាោរពភពធលាក,កមជា៖ធតើអាចកាតបនថយភាពមកមកចននរកកណាត លមតមឆនា ២០១៥ចែរឬធរ?ការវាយតនមលាពភាពមកមកឆនា ២០០៦រពរ៨៧។

ដធ ោន បង កបជាពលរដឋ ឲឋាយ នចញព ដ កសកមម របសនគ នដយ មនោន ផលឱកាស ឲឋាយ ោន កគបកគន នដើមឋាប ទទលោន ដ នៅ កខនងនផឋាេងៗនទៀត។ ទនងើ ដចននះ គជា កងល មយ នៅនពល មាន កនណើន កបជារានស។ សណរ នៅនពលននះ គថ នតើ កបនទស កមព ជាមាន ដ កគបកគន ឬនទ សកមាប មនសឋាេ ជទន នកកាយ នៅនពល ដ ខដលមាន អនយផល ខាង កសកមម នសទេើរខត ពាកកតឋាល សថែតកពង កតឋាបនដ សមឋាបទា នក ឯកជន រហត ដល ៩៩ ឆឋា នទះ? ការអភវឌឋាឍ ក ស-ឧសឋាោហកមម នង កនណើន ផលត ភាព កសកមម អាច ដនណើរការោន កបសននបើ មានការ កគប កគង នង កតរតពនតឋាយ សមឋាបទា ដធ ឲឋាយ ោនល នទះ។ នទាះជា យឋាងននះ ក ការអភរកឋាេ ដ សកមាប កសករ ខដល កានកាប ទហ ដតចៗរបសែតន គជា ការចាោច។ ខផកនលើ ទសឋាេនភៈ មយ នន កចច អភវឌឋាឍ ការបន អភរកឋាេ ទហ ដតចៗ នង កកមហន ឯកជន ខដល ផល ពជ នង ការបណតេតះបតឋាល ដល កសក រ នង/ឬ ខកនច ផលតផល សកមាប ទនចញ អាច ផល ផលកបនយជន នកចើនជាង យទរានស ខដល កពង អនវត ទនពល បចចពបឋាបន។ គរ ជា ជនកមើស មយ ននះ អាចបនងកេើត ការងារ បនងកេើន ផលតភាព នង ខចករខលក កនណើន កាន ខតមាន សមភាព។ នយងតាម ធទគរពភពនោក “នយងតាម ការសនងកេត កគររារ នៅតាម ជនបទ កពងកបនទស កមពជា ហាកដច ជាមាន ទហ តច បខន គជា អក ផលត នលើ ខផក កសកមម យឋាង មាន កបសទភាព។ ការវភាគ មយចនន ឆពះបញឋាង ថ […] ទហ ដ កសកមមតចៗអាច ផលត ោន ផល នកចើន ជា ដ កសកមម ទហ ធ នៅនពល នធើការ វាសខវង ព កោកចណល ព ផលតផល ទនផល កបនយជន ឬ តនម ព ផលតផលនផឋាេងៗនទៀត កពង មយ ហកតា”។ អាកសយនហតននះ “គរ មានការ គកទ ដល ការធាទ ឲឋាយ មានការ កានកាប ដ កពង ទហតចៗ ជាជាង ការកានកាប ដ ទហ ធ ជា លកណភៈ ពាណជជកមម នដយ នធើការ សនមត ថ ជា មលដឋានកគះ នន រចទសមន កសកមម កមពជា”៣៧។ នយើង អាច នយយ មឋាោឋាង នទៀតថ ការអនវត កសកមម ជា លកណភៈ កគររារតចៗនដយមាន ការនលើកកមស

សនសែ កពងការ កានកាប ដធ អាចជយ កាតបនថែយ ភាពកកកក ោន នលឿន។ នៅនពល បចចពបឋាបន បញឋា មយចនន បងកេ ឲឋាយ មានការ គរាមកខហង យឋាងធងៃនធងៃរ។ ទមយ សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច កបឈម នង ឧបសគគ ធនធង កពងការ ទទលរាឋាលថ ជា កកម កសបចឋាបាប នង ចះបញជ ដធ របសែតន ជា កមមសទ សមហភាព។ រហតដល ចងឆឋា២០១២ មាន សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច ចនន ប បនណឋាះ (កពង នែត រន ត គរ នង មណឌលគរ) ខដល ោនទទល កមមសទ ដធ ជា លកណភៈ សមហភាព។ សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតចនផឋាេងៗនទៀត កពង កបឈម នង ការោតបង ដធ ជា កបនពណ របសែតន។ កបសននបើ គឋាន ការចាតវធានការ ជាប ទឋា ន នដើមឋាប ការពារ សទ របស ពកនគ នទនទះ សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច កានខត នកចើនន�ើង កបឈមមែ នង ការោតបង ដធ នដយរារខត សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច អក ទនទឋាន យក ដធ នង អក កាប នឈើ។ ទ ពរ ពលរដឋ ខដល កតរវនគ បនណតេញនចញ កបឈមមែ នៅនង បញឋា ជានកចើន នករៅព បញឋា ោតបង កមមសទ នទះ។ ជា ញកញាប ពកគត ពមាន ទករាឋាត សកមាប នកបើកោស ពមាន អទមយ កពង កខនង រសនៅ នង ពមាន អគគសន នកបើកោស។ នៅកពង ករណែះ នបើនទាះបជា ពកគត កតរវោន បនណតេញ នចញនៅ កខនង ថម រយភៈនពល៦ឆឋា នហើយក នដយ ក អាជាឋាធរ ោន ទាន ោនផល នសវា ជា ចាោច ដល ពកគត នៅន�ើយ។ កបជាពលរដឋ ទាងននះ កតរវ បងចត ទញ ទក ព អណតេតង ឯកជន នង នភើងអគគសន ព អកផគតផគង អគគសន នៅតាម មលដឋាន។ ទ ប កបជាពលរដឋ ខដល រង ការបនណតេញ នចញព តបន តាងទ លនៅដឋាន កពង កកង នៅកាន តបន តាងទ លនៅដឋាន ថម ជា ញកញាប កបឈម នៅនង បញឋា ការងារ អបរ នង សកមមភាព រកកោក ចណលនផឋាេងៗ នទៀត។ ឧទាហរណ ភម អណតេតង (ខដលជា កខនង តាងទ លនៅ ថម របស អតត កបជាពលរដឋ សហគមន ព ទននោរាក) មាន ចមាឋាយ កបមាណ ជា២០គ�លខមកត ព រាជធាន ភនពញ។ ភ ោត (ខដលជា តបន តាងទ លនៅដឋាន ថម របស អតត កបជាពលរដឋ ព

ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ – សមាគមអាដហក

៣០ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ដកកហម នង បរ កឡា) មាន ចមាឋាយ៤០គ�លខមកត ព រាជធាន ភនពញ។ នយងតាម ការសកឋាោ ករាវកជាវ របស កកមការងារ សទ លនៅដឋាន (HRTF) ខដលមាន មលដឋាន កពង ទកកង ភនពញ៣៨

បណល ជា មធឋាយម របស កគររារ បទឋាបព បនណតេញ ព លនៅដឋាន មាន ចនន៨៦៩ដោឋារ (ខដល កគររារ ទាងននះ មាន បណល ជា មធឋាយម ខត៤៥៥ដោឋារ បនណឋាះ នៅ មននពល បនណតេញ ព លនៅដឋាន)។ ដចគឋាននះខដរ មាន រាោនរៀន ចនន តចតច បនណឋាះ ខដលមាន ទតាង សថែតនៅកពង ឬ នៅ ជត តបន តាងទ លនៅដឋាន ថម ទាងននះ បនណឋាះ។ កមារ ជានកចើន ទក ោន នោះបង ការសកឋាោ នហើយ កមារ ខដល អាច បន ការសកឋាោ របសែតន ទនង ជាមាន បញឋា កពង ការនរៀន កតរតថឋាក៣៩។ ទ បន សែភាព របស កបជាពលរដឋ ខដល កតរវោន បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង កតរវ រង ការបះពាល យឋាងធងៃនធងៃរ។ កគររារ ភាគនកចើន ខដល កតរវោន បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន មាន បញឋា ជង ឬ មាន របស កពង រយភៈនពល៣ខែ មននពល នធើការ នសើបអនងកេត របស HRTF នហើយ កគររារ ភាគនកចើន មាន អារមមណ ថ សែភាព របស សមាជក កគររារ មនល ន�ើយ៤០។

ការ តាងទ លនៅដឋាន ថម របស អតត កបជាពលរដឋ បរ កឡា ខដល គឋាន ឯករារ កតមកតរវ

ករ កថាសា៖តបនតាងលសៅដថានថមភបាត

ភ ោត គជា កខនង តាងទ លនៅ ថម របស អតត កបជាពលរដឋ ព សហគមន ដកកហម នង បរ កឡា មាន ទតាង សថែតនៅ ជត ឧ តព ង កតង កពកបទល រវាង នែតកតឋាល នង នែតកពងស។ កគររារ ចនន ៣០៥កគររារ រសនៅកពង តបន តាងទ លនៅ ថម ននះ (កពងនទះ ១២៥កគររារ មកព សហគមន ដកកហម (ពដបង មាន ចនន ៤៦៧) ១៥០កគររារ មកព បរ កឡា នង ៣០កគររារ នផឋាេងនទៀត ខដល គឋាន ឯករារ បញឋាក កតមកតរវ មកព បរ កឡា)។ អតត កបជាពលរដឋ ព តបន ដកកហម ននះ ោនតាង ទលនៅៗឃ ភ ោត នែតកតឋាល កាលព៣ឆឋាមន។ នៅនពល ននះ កបជា ពលរដឋ ទាងននះ នៅ ែតនឯង ថ “សមាគម តង នែៀវ។ ពកគត នកបើកោស ធនធាន ផឋាលែតន នដើមឋាប រាងសង បងគន នង កបពន ចនកមាះ ទក។ រហតដល នពលននះ អងគការ មនខមន រដឋាភោល ោន រាងសង កបពន អទមយ នង កបពន បងលរទក សណល នង ោន រាងសង ផទេះ ចនន ៥៨ែង។ ភម

៣៨ លបាះរលធសែឋកចសងគមពការបធណត ញធចញពលធៅោឋ នធៅកមមតមគរសារកនាងរាជធានភនាធពញ(២០១១),រពរ១៤(អាចអានបានធៅhttp://www.hrtfcambodia.org/files/SEI_of_Force_Eviction_Report_ENG.pdf).

៣៩ ែចខាងធលើរពរ១៥។៤០ ែចខាងធលើរពរ១៦។

សមាគមអាដហក – ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ

៣១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ននះ មាន មណឌល សែភាព តច មយ ខដល ទទល ោនការ ឧ តថែ ម ជា ថវកា ព អងគការ មនខមន រដឋាភោល មយ។ ភម ននះ សថែតនៅ ចមាឋាយ កបមាណ ជា៣នៅ ៤គ�លខមកត ព រាោបឋមសកឋាោ នង ៦គ�លខមកត ព រាោ មធឋាយមសកឋាោ។ កបជាពលរដឋ រសនៅកពង ភម ននះ នកបើកោស អគគសន នដយ កតរវ ចយ កោក កបមាណ ជា១២០០នរៀង កពង មយ គ�លវាឋាតនមាឋាង នៅ កកមហន ផគតផគង អគគសន ឯកជន មយ (នបើ នកបៀបនធៀប នង ការចយ កតមខត ចនន ៨២០នរៀល កពង មយ គ�លវាឋាតនមាឋាង នៅ ឲឋាយ កកមហន អគគសន រដឋ កពង ទកកង ភនពញ (Électricité du

Cambodge))។ មនសឋាេនពញវយ ភាគនកចើនបផត ោន ចាក នចញព កខនង តាងទ លនៅ ថម ននះ នដើមឋាប នៅរក ការងារ នធើ កពង ទកកង ភនពញ នង ទកបជជននផឋាេងៗនទៀត។ កាល ពមយ ឆឋាមន អតត កបជាពលរដឋ ព សហគមន បរ កឡា ោន តាងទ លនៅ កពង ចមាឋាយ ពរ ឬ ប គ�លខមកត ព កខនង តាងទ លនៅ ថម ននះ សថែតកពង នែតកពងស។ នដយរារ ភម ននះ គឋាន នភើងអគគសន នង គឋាន ទក មាឋាសន នទះ នទើប កបជាពលរដឋ កពងភម កតរវ ពង ខផកនលើ នភើង អាគយ នង អណតេតងទក។ កបជាពលរដឋ នពញវយ ជានកចើន ទក ព ភម ននះ នៅនធើ ការងារ នៅ ទកកង ភនពញ ខដលមាន ចមាឋាយ ចនន៤៦គ�លខមកត នហើយ ោន ទក ឪពកមាឋាយ នង កន របសែតន ឲឋាយ នៅចា ផទេះ។ ពកនគ មានការ ងារ ជា កមមករ នរាងចកក សនមៀកបពាក អក នោសសមាឋាត ឬ ជា អកលកដរ តចតាច តាម ច នញចើ ម ផលវ។ អកែះ អាច វល កត�បមកផទេះ វញ នដើមឋាប សរសែទក រាចញាត មយដង បនណឋាះ កពង មយខែ ព នកពាះខត ការចយ សកមាប ការនធើដនណើរ នៅមក មាន ចនន ២០.០០០នរៀល។ នដើមឋាប បនពញ នសចកកតរវការ របសែតន នស មយចនន នដរ នែើយ ឬ សនលៀកបពាក នដើមឋាប កទកទង កគររារ បខន ពកនគ កតរវនធើ នដយ នដ ពនកពាះ មាឋាសននដរ របស ពកនគ កតរវ រង ការបផចបផឋាញ កពងអ�ពងនពល នន ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នៅ បរ កឡា (នថងៃទ៣ ខែមករា ឆឋា២០១២)។ កន របស កបជាពលរដឋ កពង កកម ននះ អាច នៅ នរៀន នៅកពង រាោ ជាមយនង កន របស កបជាពលរដឋ មកព សមាគម តង នែៀវ ខដរ។ នទាះជា យឋាងននះ ក រាោ ទាងននះ មាន ចនន សសឋាេ នកចើន ហសនហត នង ពមាន មលនធ កគបកគន នដើមឋាប តនណើរការ ន�ើយ។ កពង រយភៈនពល ៦ខែ ដបង កបជាពលរដឋ ចាោច កតរវ ទករាឋាត នដើមឋាប នកបើកោស

ខដលមាន តនម៥០០នរៀល កពង មយ ធង ចណះ១៥លកត (នបើ នកបៀបនធៀប នង តនម ទក របស រដឋ ករ ទក សយត កកងភនពញ ខដលមាន តនម រវាង ព៥៥០ នង ១០១០នរៀល កពង មយ ខមកត គប ខដល តនម ននះ នថក ជាង កបមាណ ជា ព ៣០ នៅ ៦០ដង នន តនម ទក របស កបជាពលរដឋ កពងភម)។ បខន នទះ នពលននះ កបជាពលរដឋ កពងភម ននះ នកបើកោស ទក ព អណតេតងទក រាធារណភៈ ចនន ប នដយ ព ចាោច បងកោក ន�ើយ។ នករៅព កបជាពលរដឋ ខដល កតរវោន បញជលន ឲឋាយ នៅ រសនៅ កពងភម ននះ ជា ផលវការ កគររារ ខដល ពមាន ឯករារ ជា ផលវការ ចនន ៣០កគររារ មកព បរ កឡា (កគររារ ចនន១០កពងចនម កគររារ ទាងននះ គជា កគររារ រសនៅ ជាមយ នមនរាគ នអដស/ជងនអដស) ោន រាឋាក នៅកពង ភ ោត ននះខដរ នដយ កគររារ ទាងននះ ោន ោត កគបយឋាង ទាងអស (រមមាន សនលៀកបពាក នង សមាឋារភៈនកបើកោស កពង ផទេះោយ) កពងអ�ពងនពល នន ការ បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន។ ពកនគ មនោន ទទល ជនយ នរាះន�ើយ ព អាជាឋាធរ។ អងគការ មនខមន រដឋាភោល មយចនន ោនផល អាហារ នង ថឋានពទឋាយ ដល កគររារ ទាងននះ។ មនសឋាេនពញវយ មយចនន នធើការ ងារ ជា អក នរស សរាម ឬ ជា អក នោសសមាឋាត។ កគររារ ខដល បន រសនៅ ភ ោត រសនៅកពង រាឋានភាព យឋាង នវទទ ដចគឋា នង ជននភៀសែតន ខដរ។

នករៅពននះ នករៅព បញឋា ជវភាព រសនៅ កពង ឆឋា ២០១២ កបជាពលរដឋ កពង កកង ោនទទល រងនកគះ ព ទកជនន ជា ញក ញាប ខដល ទកជនន ននះ អាច បតឋាលមកព ការ ចាក បនពញ ដ នៅ បងកក នដើមឋាប យក ដ នៅ បនកមើ គនកមាង លនៅដឋាន នង មជឋាឈមណឌល ពាណជជកមម។ តាមពត បង ននះ មនអាច បនពញ មែងារ ជា អាង សពក ទកធមមជាត នទៀតន�ើយ។ ទកជនន នង ទក ោយ ភក ដក មន ខកបកបរល អាច បងកេ ឲឋាយ មាន ជង មយ ចនន ដចជា ជងកគនម ជងរាគ ឬ ជង អាសននរាគ។ នករៅព បញឋា ទាងននះ បងនផឋាេងៗនទៀត កពង កកង (ដចជា បងទពន) ក នកគង នង ចាកដ បនពញ ផងខដរ។ នៅតាម តបន ជនបទ កបជាពលរដឋ ខដល កតរវោន បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង កបជាពលរដឋ ខដល សកមមភាព ចញចមជវត របសែតន កតរវ រង ការរខាន នដយរារ សមឋាបទាន ដ

ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ – សមាគមអាដហក

៣២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នសដឋកចច ឬ ការទនទឋាន យក ដធ ជា ញកញាប ពមាន ជនកមើស អ ន�ើយ នករៅព នធើការ ឲឋាយ កកមហន សមឋាបទាន កពងឋានភៈ ជា ពលករ កបចានថងៃ ឬ ជា បគគលក នធើការ ងារ នពញ នមាឋាង របស កកមហន។ នៅតាម កកមហន សមឋាបទាន មយចនន កោកខែ ខដល កកមហន ោនផល ឲឋាយ អកនធើការ កតរវោន រាយការណ ថ មាន ចនន ែសជាង កកមត កោកខែ ជា មធឋាយម ៤១នទាះជា យឋាងននះ ក អកនធើការងារ ទាងនទះ មនអាច នធើការ ោន កពង រយភៈនពល នពញ១២ខែ នទ នហើយ គឋានអ កតរវ ឆងៃល ន�ើយ ថ ការខកខកប ការងារ របសែតន ព កសករ នៅជា ពលករ យក កោកខែ មាន ទទកទនង ជាមយនង អសនសែ ការងារ យឋាង ធនធង។ ជាងននះនទៀត លកែណឌ ការងារ មន កតរវោន កតរតពនតឋាយ ឲឋាយ ោន ដតដល ន�ើយ។ ដនណើរការ នសដឋកចច អរប នៅ សតវតឋាេរ ទ១៩ ខដល ពាកពន នង ការផឋាសបលរ ទលនៅ យឋាងនកចើន ព ជនបទ នង ការខកខកប ជវភាព កបជាកសករ យឋាងនកចើន នៅជា អកនធើការងារ យកកោក ខែ គឋាន ដធ នទះ ហាកដច ជាមាន អតសញឋាណ កសនដៀង គឋា នង អខដល កពងខត នកើតន�ើង កពងកបនទស កមពជា ទនពល បចចពបឋាបន។ រាជ រដឋ ភ ោល កពង នកបើកោស ការផឋាសបលរ ទលនៅ របស កបជាពលរដឋ ជា ចណច សមាឋាធ មយ នហើយ តាមរយភៈ បញឋា ននះ នធើ ការទ កមាឋាង ពលកមម ខដល គឋាន ជទញ មាន តនមនថក នៅកាន ព កបនទស កមពជា នៅកាន កបនទសជតខាង។ ការនធើ ដចននះ អាច ទមក ចល កបនទស វញ នវ កោក ពលកមម ខដលជា ខផក ដ សខាន ដល កគររារ កកកក។ នទាះជា យឋាងននះ ក ពលករ ចកកសក ោន កបឈម នៅនង ការរនោភបពាន នហើយ ពលករ ភាគនកចើន កបខហលជា មន នធើ ចកកសក ន�ើយ កបសននបើ ពកគត មានឱកាស ការងារ នៅកពង កបនទស កមពជា នទះ។

គ.ផលបះពាលអវជជមានសលើជវភាពរសៅនតែខសថាបៀងនង ទធវបថាបធម

ជវភាព រសនៅ របស កបជាពលរដឋ ទនៅ កដចជា

ជនជាតនដើម ភាគតច ខដរ កតរវោន រង ផលបះពាល យឋាងខាឋាង នដយរារខត នគលននយោយ អភវឌឋាឍន។ ដខកស នង ដ របស ជនជាតនដើម ភាគតច កតរវោន (នហើយ ទនងជា បន) ទទលរង ផលបះពាល នដយរារ សកមមភាព ក ស-ឧសឋាោហកមម នង អាជវកមម ខរ នង គនកមាង នហ ដឋ រចទសមន ខាឋាត ធ ដចជា គនកមាង រាងសង ទនប វា រ អគគសន នង ផលវ រថនភើង។ កកមហន ខដល ទទលោន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច (នៅកពង ករណ ជានកចើន នបើនទាះបជា មនោន នធើការ សកឋាោ វាយតនម នហត បះពាល ឲឋាយ ោន កគប កជង នជា យ កនដយ) កាបឆឋារ យក ចមាឋារ/ខកស ដ ចញចមសត នង នកពនឈើ ខដល កបជាពលរដឋ កតរវការ ជា ចាោច នដើមឋាប ផគតផគង ជវភាព រសនៅ កបចានថងៃ របស ពកនគ។ កកមហន មយចនន ោន បនងកេើត កខនង កតរតពនតឋាយ នង បទផលវ មន ឲឋាយ កបជាពលរដឋ នកបើកោស ផលវថល រាធារណភៈ។ សហគមន ខដល កបមល អនផល នកពនឈើ (ដចជា ជរ) នៅកពង នកព នពលែះ កតរវោន ហាមឃាត មន ឲឋាយ ចល នកព នដើមឋាប កបមល អនផល នកពនឈើ ន�ើយ។ សនសែ នសឋាបៀង កតរវ រង ការគរាមកខហង នដយ រារ ខត ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នង ការដកហត កទពឋាយសមឋាបត។ នៅតាម តបន ទកបជជន កបជាពលរដឋ រង ការបនណតេញនចញ ជាង៥០% ោន កបឈមមែ នង ការអតឃាឋាន ពនកពាះ ពកនគ គឋាន នសឋាបៀង កគបកគន នដើមឋាប បរនភាគ កពង រយភៈនពល៣ខែ មន ការករាវកជាវ ខដល នធើន�ើង នដយ HRTF៤២។ HRTF ោន រាយការណ ព អសនសែ នសឋាបៀង យឋាងែស នៅកពង កខនង តាងទ លនៅ ថម ទាងននះ។ នៅកពង តបន ជនបទ ការ ប ផត បផឋាញ ដចមាឋារ នង ដខកស នង សមាឋាប នគ (ខដល កបជាពលរដឋ ោន រាយការណ មក សមាគម អាដហក) គរាមកខហង កានខតខាឋាង ន�ើង ដល សនសែ នសឋាបៀង នៅ កកមត មលដឋាន។ កសករ ខដល ោនទទល សណង ជា ខកស/ចមាឋារ ថម ជា ញកញាប រាយការណ ថ ដ ថម ទាងនទះ មាន ទតាង ឆឋាយ ព ភម មាន ទហ តច ជាង ដ ចាស របសែតន នង ព សវ មាន ជជាត។ ជា លទផល ទនផល ព ដ ថម ទាងននះ មានការ ថយចះ នហើយ ជា លទផល នធើ ឲឋាយ ជវភាព

៤១ ធមើលFIDH,កមជា៖ការកាបឆក រនមពធែើមបោធៅស,សរសថតធមកាមធមគឿងចមកកាយែ; លបាះរលពចរាក រធៅសពសណាកមករម�នSocfin-KCDធលើស�គមនជនជាតធែើមភាគតចធៅបសសាធខតតរតនគរ(ឆនា ២០១១),រពរ៤៥។

៤២ HRTF,op.cit.,រពរ១៧។

សមាគមអាដហក – ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ

៣៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

រសនៅ មាន ភាព ដនដប។ វវាទ ដធ នង វវាទនផឋាេងៗនទៀត ទាកទង នង អសនសែ នន ការកានកាប ដធ នង កងះខាត ការអនវត ចឋាបាប នៅកពង វសយ ដធ នង បររាឋាន មាន ផលបះពាល យឋាងធងៃនធងៃរ នលើ សទ វបឋាបធម របស ជន នដើម ភាគតច នង កបជាពលរដឋ មនខមនជា ជនជាតនដើម ភាគតច។ សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច រង ផលបះពាល ជាពនសស (ោន បង តនម ដ ែស)។ ដច អករាយការណ ពនសស នោក Surya Subedi ោន រាយការណ ថ “[…] ជនជាតនដើម ភាគតច នៅកពង នែត ចនន១៥ […] កតរវការ ការគកទ ជា ចាោច នដើមឋាប ការពារ ដល ការកានកាប ដ ជា កបនពណ របសែតន ខដល កពងខត កបឈម នៅនង ការអភវឌឋាឍ គឋាន ការកគបកគង”៤៣។ ការរនោភបពាន នលើ សទ ធ នង សទ ធនធាន មាន ទទកទនង គឋា នៅនង ការរនោភបពាន នលើ សទ វបឋាបធម។ នៅកពង ឆឋា២០១២ គនកមាង មយចនន នៅខត បន មាន ផលបះពាល ដល កខនង មានតនម ខាង វបឋាបធម នង ជននឿ ជានកចើន កខនង។ កកមហន ទទលោន សមឋាបទាន ដធ ោន ចលនៅ កានកាប កខនង ក ប រាកសព នង នកព សកាឋារភៈ ដចជា កកមហន សមឋាបទាន ដ Socfin-KCD កពង កកង ប ករា នែតរតនគរ។ ជារម សហគមន ទាងននះ មនកតរវ ោន នគ ជប ពនកគះ នយបល មននង អនវត គនកមាង នហើយ កតរវោន នគ នធើ មន ដងឮ នដយ គឋាន ដនះករាយ នៅមន កពត នយ ន�ើយ។

ករ កថាសា៖គសសមាងសងងទនបវារអគគនសៅទសនសសនសសកាមពរ

នៅ នថងៃទ២៨ ខែកមភៈ ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ កពង សហគមន នៅតាម បនតឋាយ ទនន ពរ ខដល រង ផលបះពាល ព គនកមាង រាងសង ទនប វា រ អគគសន ខាឋាត ធ កពង នែតសទេងខកតង ោន ជបជគឋា នដើមឋាប នរៀបច ពធ តាម ជននឿ របសែតន នង នធើ ការតវាឋា នដយ សនភាព កបឆងនង គនកមាង ននះ។ ទនប វា រ អគគសន នស រាន នកកាម២ ខដល នកគង រាងសង នលើ ទនននសរាន នងមាន ផលបះពាល យឋាងធងៃនធងៃរ ដល ជវភាព រសនៅ នង

រនបៀប រប នន ការរសនៅ របស សហគម ន នៅតាម បនតឋាយ ទនននសរាន នង ទននខកសពក ខដល ការរាងសង ននះ បង ឲឋាយ ពកគត ចាកនចញ ព ដ ដនតា នង គរាម គខហង ដល សនសែ នសឋាបៀង របស ពកនគ។ គនកមាង រាងសង ទនប វាឋា រ អគគសន ននះ បងកេ ការគរាមកខហង ធងៃនធងៃរ ដល សពក កត នង តលឋាយភាព នអក�លស កពង ទនន ទាងពរ ខដលជា នដ របស ទនននមគងគ។ នៅ នថងៃទ២៩ ខែកមភៈ តង សហគមន ោននធើ ដនណើ នៅកាន ទកកង ភនពញ នដើមឋាប ជប តងរានស។ តងរានស ោន កចាននចាល សនណើ របស សហគមន ខដល នសើស ឲឋាយ មានការ បញឋាឈប គនកមាង រាងសង។ គនកមាង ននះ ពោន នធើការ ពនកគះ នយបល ឲឋាយ ោន លតលន ជាមយនង សហគមន រង ផលបះពាល នទ។ នគ មន ោនដង ចឋាបាស ថ នតើ គនកមាង ោនបញចប ការសកឋាោ អព ការវាយតនម ផលបះពាល បររាឋាន នង សងគម សជនករៅ ឬ អត នទ នហើយ ថ នតើ មានការ បនងកេើត គណភៈ ក មាឋា ធ ការ អនរកកសង នដើមឋាប នដះករាយ បញឋា តាងទ លនៅ នង បញឋា សណង ឬ អត នទ? ពតមាន ខតមយគត ខដល ោន ផឋាេពផឋាោយ យឋាងចឋាបាស ោស ជា រាធារណភៈ គថ នៅ នថងៃទ២៦ ខែវចកា ឆឋា២០១២ កកមហន ចនន ពរ (Cambodia’s Royal Group នង China’s

Hydrolancang International Energy Co. Ltd) ោន ចះហតថែនលខា នលើ កចចកពមនកពៀង មយ ជាមយ រដឋាភោល នដើមឋាប រាងសង ទនប វា រ អគគសន បនណឋាះ។

ឃ.ផលបះពាលអវជជមានសលើធនធានធមមជាត ការកាប នឈើ ែសចឋាបាប សមឋាបទាន ដធ នង ទនប វា រ អគគសន បន មាន ផលបះពាល អវជជមាន នលើ ធនធានធមមជាត នង ជវចកមះ។ កងះខាត តមាឋាភាព ពាកពន នង ការកណត កពកបទល តបន ការពារ នហើយ កពកបទល តបន ការពារ ទាងននះ អាចជា លទភាព មយ ខដល នធើ ឲឋាយ អាជាឋាធរ ផល ដ សមឋាបទាន នៅតាម ទតាង ខដល កតរវោន ខបង ខចកជា “តបន សលល” ឬ “តបន អភរកឋាេ” ជា អាទភាព នង មនកតរវ ឲឋាយ មានការ បះពាល។

៤៣ របាយការណរបសអនាករាយការណពធសសសតពសាថ នភាពសរមនសសកនាងមបធរសកមជាop.cit.,កថខណឌ ១២០។

ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ – សមាគមអាដហក

៣៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នកព កពហមចារ ដចជា នកព �ង កពង រងនកគះថឋាក ខដល ការណ ននះ អាចមាន ផលបះពាល អវជជមាន យឋាងធងៃនធងៃរ នលើ សតនកព នង ជវចកមះ។ ការកាបបផឋាញ នកពនឈើ នៅ ទទាងកបនទស មាន កកមត ែស ហសនហត។ កមពជា គជា កបនទសមយ កពងចនម កបនទស ទទ កពង ពភពនោក ខដលមាន អកតា កាបបផឋាញ នកពនឈើ ខាឋាង បផត នហើយ គកមប នកពនឈើ កពងកបនទស មានការ ធាឋាក ចះ៤៤។ មលដឋាន នយធា កតរវោន រាងសង កពង តបន មាននកព ខដល ទនងើ ននះ គជា ការគរាមកខហង ដល ចរភាព នន ការនកបើកោស នកពនឈើ។ កមមវធ អភរកឋាេ អនរជាត ដចជា REDD ហាកប ដចជា មាន ឥទពល តចតច រហតមក ដលនពលននះ។ ភសពតាង ព ការអនងកេត ខដល ោន នធើន�ើង នៅ ឆឋា ២០១២ បងាឋាញថ ជលផល ក ទទលរង ការគរាមកខហង កសនដៀង គឋា ខដរ នដយរារ កនណើន នន ការបពល នង ការនធើ អាជវកមម។ កត គជា ខផក មយ យឋាងសខាន នន អាហារ របស កបជាពលរដឋ នដយ បនពញតកមរវការ កបរនតអើន យឋាងនកចើន នៅកពង អាហារ កបចានថងៃ។ ដនចះ ការគរាមកខហង ដល សពក កត ជា សកល កពងកបនទស គអាច បងកេ ឲឋាយ មាន កនណើន អសនសែ នសឋាបៀង ខដរ។ នដើមឋាប ទបរាឋាត បញឋា ទាងននះ ព ការននៅរក សភាព ធងៃនធងៃរ ជាង ននះ កតរវមាន ការពកងង ចឋាបាប បគគល នង កកមហន ខដល មន នគរព ចឋាបាប កតរវ ទទល ទណឌកមម នហើយ អាជាឋាធរ នង ភាគ ពាកពន កតរវនធើ ការសកឋាោ ការវាយតនម នហត បះពាល បររាឋាន ជា លកណភៈ កបពន ឲឋាយ ោន សជនករៅ

មននង អនវត គនកមាង។ បញឋា ខដល ទាកទង នង គនកមាង នហ ដឋ រចទសមនធៗ ក ជា បញឋា ឆង កពខដន កបនទស ខដរ ដចជា គនកមាង រាងសង ទនប វា រ អគគសន រា យ បរ(Xayaburi)ដនចះ តកមរវ ឲឋាយ មានការ នលើកកមស កចចសហកបតបតការ អនរជាត។

សចកតែនដថាន នគលននយោយ នង ការអនវត បចចពបឋាបន ពមាន ចរភាព ន�ើយ។ នៅនពល បចចពបឋាបនននះ មាន កងល ខដលថ តបន ការពារ (កពងនទះ មាន នកព កពហមចារ នង តបន អភរកឋាេ សតនកព) កពងខត ោតបង កពង នលឋាបឿន មយ យឋាង ក ហក នហើយ ថ ពមាន ដ មាន ជវជាត នកចើន ន�ើយ ខដល នៅសល សកមាប បនពញតកមរវការ ខផក កសកមម ឬ ចញចមសត។ សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត របស កបជាពលរដឋ នង សហគមន កតរវ រង ការរនោភបពាន នដយរារ ការទនទឋាន យក ដ នង សមាឋាធ នលើ ជវភាព រសនៅ។ អាជាឋាធរ កតរវខត ពចារ នលើ នគលននយោយ អភវឌឋាឍន នង កគបកគង សកមមភាព ទាងអស ខដល នធើន�ើង នកកាមរបភាព អភវឌឋាឍន នដយ យកចតទកដក ព ផលបះពាល នន សកមមភាព ទាងនទះ នលើ មនសឋាេ នង សងគម។ ជាងននះនទៀត មនធឋាោោយ នដះករាយ វវាទ កតរវខត ពកងង នង កតរតពនតឋាយ ជា លកណភៈ កបពន។

ការកាបធ�ើេសេបាបកងធេតរនគរ

៤៤ អងគការកសកមមានងធសបៀងអងគការស�មបជាជាត,ការវាយតនមលាធនធានធមមាជាតសកល(ឆនា ២០០៥នងឆនា ២០១០)(ធមើលhttp://www.fao.org/forestry/fra/fra2005/en/andhttp://www.fao.org/forestry/fra/fra2010/en/)។

សមាគមអាដហក – ផលបះពាលអវជជមាននងផលវបាកសផថាេងៗ

៣៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ក.មសធថាោបាយជាធរមានកនងការសដះសសយវវាទ

មនធឋាោោយ ជានកចើន កពងការ នដះករាយ វវាទ មាន សរនសរ នៅនលើ កកដស ខដល ទាកទង នង សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន កពងនទះ មានការ សកមះសកមរល រាឋាបន រដឋោល/រាឋាបន តោការ កបហាកកបខហល នង កបពនតោការ។ ដបង ភាគ មាន វវាទ ដធ (កពងការ អនវត ជាកខសង ជនរងនកគះ នន ការទនទឋាន យក ដធ) អាច ខសង បទ អនរាគមន ព មនន នង រាឋាបន ននយោយ ឬ រដឋោលនផឋាេងៗ។ កបធានភម នង នមឃ (នង កកមកបកឋាោឃ) រមទាង អភោលកសក នង អភោលនែត អាច ចលរម នដះករាយ វវាទ កពងឋានភៈ ជា អកសកមបសកមរល។ តាមពត នដើមឋាប ទបរាឋាត ក ឲឋាយ មាន វវាទ នៅកពង ខដន សមតថែកចច របសែតន មនន នៅ ថឋាកមលដឋាន អាចមាន នចតទ កពង ការដក សមាឋាធ កពង កកមត មយ នលើ អក ទនទឋាន យក ដធ។ សមាគម អាដហក បនពញការងារ ជាកបចា ជាមយនង ជនរងនកគះ នន ការទនទឋាន យក ដធ កពង ការជយ ជនរងនកគះ នរៀបច ពាកឋាយបណតេង កបមល ឯករារ ផលវចឋាបាប នង នធើការ បញចពះបញចលល ឲឋាយ មានការ គកទ ព អាជាឋាធរនផឋាេងៗ។ នៅនពល ការសកមះសកមរល នៅ ថឋាកមលដឋាន មនអាច សនកមច ផល ោន ភាគ វវាទ នង សហគមន អាច ខសង បទ អនរាគមន ព មនន រដឋាភោល ឬ រាឋាបនរដឋ ដចជា ទសការគណភៈរដឋមនន សភាជាត កពទសភា នង ែ ទ កាលយ ទយករដឋមនន។

នយងតាម មាកតា ៤៧នន ចឋាបាប ភមោល លទផល នន ការនសើបអនងកេត នលើ វវាទ កតរវ ដកជន គណភៈកមាឋាធកា រ សរនយដ ខដល នចញ នសចកសនកមច នលើ វវាទ នទះ។ នទាះ យឋាងននះ កនដយ កពងករណ មន សែចត គវវាទ អាច បងនៅ តោការ ោន។ នៅកពង ឆឋា ២០១៣ សមាគម អាដហក នង ចាបនផើម អនវត គនកមាង ដ ធ មយ (ខដល ោនទទល មលនធ ព សហភាព អរប) នដយមាន នគលបណង នសើបអនងកេត វវាទ ដធ នដយ សហការ ជាមយនង គណភៈកមាឋាធកា រ សរនយដ។ គណភៈកមាឋាធការ សរនយដ មាន សកាឋានពលភាព ែស កពងការ

៣.ការងោះកសាយវវាទ

៤៥ វវារចែលទាករងនងធនធានធមមាជាតអាចធោះសសាយបានតាមរយៈមបពនតលាការ(ការអនវតតចបាបបរសាថ ន),តាមរយៈមធធយោបាយ លាវការ,ឬតាមរយៈការធោះសសាយវវារែធលា។

៤៦ គណៈករាមា ធការសរធយែរានសាថ បនចែលមតរវបធងកើតធ�ើងធៅបកមមត៖សសរកធខតតនងជាត។

នលើកកមស រាឋានភាព ដធ នង នលើកកមស សនសែ កពងការ កានកាប ដធ តាមរយភៈ ការនចញ កមមសទ ដធ ដល អកកាន កាប ដធ។ នទាះជា យឋាងននះ កនដយ ក គណភៈកមាឋាធការ ននះ មនអាច នដះករាយ វវាទ ដធ ទាងអស ខដរ។

តាម រាឋានភាព ជាកខសង វវាទ ដធ ខដល ោន ចះបញជ រច នហើយ កតរវខត បញជលននៅ នដះករាយ នៅ តោការ។ តោការ នែត កកង កតរវនធើ ការសនកមច ជាដបង នដយ ខផកនលើ ចឋាបាប ភមោល នង ចឋាបាប នង បទ បឋាបញញត ពាកពននផឋាេងៗនទៀត នហើយ កពងករណ មន សែចត នៅនង ដនះករាយ ភាគ អាច បង ឧទរណ នលើ នសចកសនកមច នៅ រាោឧទរណ។ វវាទ ពាកពន នង ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន នដយ បង ក អាច នដះករាយ នៅកពង តោការ ខដរ (កពងនទះ ដកា ព តោការ អាច តកមរវ ឲឋាយ មានការ បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន ខតមង)។ ជា កទស កបជាពលរដឋ ខដល រង ការគរាមកខហង កពង ការបនណតេញ ព លនៅដឋាន មាន សទ តវាឋា នៅនង ការបនណតេញ នចញ ខដល ទនងើ ននះ គជា ខផក មយ នន សទ ទទលោន សណង តាម ការចងោន រប ស ែតន។

អាជាឋាធរ ជាតនដះករាយ ជនមាឋាះដធ ខដល ោន បនងកេើត ន�ើង នៅ ឆឋា ២០០៦ ពមាន អាណត របសែតន ចឋាបាសោស ន�ើយ។ កពងការ អនវត ជាកខសង អាជាឋាធរ ននះ នដះករាយ វវាទ ទាងឡាយ ខដល គណភៈកមាឋាធការ សរនយដ មនោន (ឬ មនអាច) នដះករាយោន។

ខ.សថានភាពជាកសតែង៖ដសើរការអយតតែធមកងះខាតឧបាសយសបកបសដយសបទធភាពនងការសបៀតសបៀន កមមជន

នៅនពល ពនតឋាយ ព ដនះករាយ វវាទ ដធ សមាគម អាដហក ោនកតសមាឋាល ព ភាពែសគឋា កសលះ ចនពាះ អកតា នជាគជយ អាកសយ នលើ កបនភទ វវាទ។ នបើនទាះបជា វវាទ ខដលមាន កកមត តងខតង ទាប ឬ មធឋាយម ជាធមមតា អាច នដះករាយោន នដយ នជាគជយ កនដយ ក វវាទ ខដលមាន

ការសដះសសយវវាទ – សមាគមអាដហក

៣៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ទទកទនង ជាមយនង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ការទនទឋាន យក ដធ ព សក ភាគ មានអច នង ការបនណតេញនចញ នដយ បង នកកាម មលនហត ការ លម ទកកង ឬ គនកមាង អភវឌឋាឍន មានការ លោក នដះករាយ យឋាងខាឋាង។ ករណននះ ហាកបដចជា ថ កតាឋា សខាន ខដលមាន ឥទពល ដល ដនះករាយ វវាទ ដធ គ សមតថែភាព របស ភាគ មយ នន ភាគ មាន វវាទ កពងការ គរាមកខហង ភាគ នផឋាេងនទៀត ទទលោន ការគកទ ព រាឋាបនរដឋនផឋាេងៗខត នលើ ភាគ ែតន បនណឋាះ នង នកបើកោស កបពនតោការ មន កតមកតរវ។ នៅកពង ការអនវត ជាកខសង ដនណើរការ នង រាឋាបន នដះករាយ វវាទ ផលវការ អាច កតរវោន កតរវោន បនភចនចាល ឬ អាច គឋាន តទទ កពងការ រកឋាោ សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន របស កបជាពលរដឋ នង សហគមន។ ជា លទផល វវាទ ទាងឡាយ ជា ញកញាប នដល ទបញចប ពនកពាះ ខត ភាគ ទននែឋាោយ ជាង ទទលរង ការគរាមកខហង ការ នបៀតនបៀន ឬ ការបងតបង ឲឋាយ ទទលយក សណង កពង កកមត មយ នកកាម កកមត ខដលមាន កណត នៅកពង បទដឋាន។ នៅកពង ករណ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច មយចនន ដធ កតរវោន កបគល កត�ប នៅ ឲឋាយ កបជាពលរដឋ វញ បទឋាបព មានការ សកមះសកមរល។ នទាះជា យឋាងននះ ក ជាទនៅ កបជាជន ទទលោន ដ មកវញ ខត ចនន ពរ ប ហកតា បនណឋាះ។ ននះ គជា ចនន ដ តចតច បផត នបើ នធៀប នៅនង ចនន ដ ខដល កកមហន ទទលោន នកកាម គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។

ដបង ជាការ ធមមតា គថ ជនរងនកគះ នន ការទនទឋាន យក ដធ អាច គឋាន ធនធាន នដើមឋាប ផតចនផើម នតវធនផឋាេងៗ។ តនម ផលវការ នង នករៅផលវការ កតរវ ចយ ជា ចាោច នដើមឋាប ចះបញជ ដធ របសែតន ឬ នដើមឋាប ដក បណតេង នៅ តោការ។ ដនណើរ ការខដល ទាកទង នង ការចះបញជ ដធ ឬ បណតេងសវល/កពហមទណឌ កតរវ ចយ នពលនវោ នកចើន នហើយ លទផល ព ដនណើរការ មនអាច រាឋាន ោន កតមកតរវ ន�ើយ។ នៅនពលថមៗននះ រាជរដឋាភោល ោន ពកងង អាណត របស គណភៈកមាឋាធកា រ សរនយដ នង ោន អនវត គនត ផតចនផើមថមៗកពង នគលបណង កាតបនថែយ វវាទ ដធ។ សកមមភាព ទាងននះ ទទលោន ការរាឋាគមន ពនកពាះ ពលរដឋ ខដល ទទលោន បណណកមមសទ ដធ ទាងនទះ មាន អារមមណ ថ មាន សវតថែភាព នលើ ដធ របសែតន ជាង មន នហើយ អាច ចយ នពលនវោ របសែតន នដើមឋាប សកមមភាព រកកោក ចណល ជនស ឲឋាយ ការចយ នពលនវោ នដើមឋាប នធើ បណណកមម

សទ ដធ។ នទាះជា យឋាងននះ ក គណភៈកមាឋាធការ សរនយដ ពមាន អាណត កពងការ នដះករាយ វវាទ ចនពាះ ដ ខដល ោន ចះបញជ ន�ើយ។ ជាងននះនទៀត ជនរងនកគះ នន ការទនទឋាន យក ដធ ជា ញកញាប ពមាន ពតមាន ទាកទង នង អក ទនទឋាន យក ដធ (រមទាង នឋាះ សមឋាបទា នក ដ នសដឋកចច)។ ដនចះ ការដក បណតេង កតរវ កបឈម នង ឧបសគគ នកចើន។

ទ ពរ កពងករណ វវាទ ខដល ពាកពន នង អតលឋាយភាព អច យឋាងខាឋាង រវាង អក ទនទឋាន យក ដធ នង ជនរងនកគះ នទះ នដយ ជនរងនកគះ ព អាច ទទលោន សណង តាម ការចងោន រប ស ែតន ន�ើយ។ ជនរងនកគះ កពងករណននះ កតរវ ទទលរង ការបភតបភយ នង សមាឋាធ ជាកបចា ឲឋាយ ទទលយក ដនះករាយ ខដល គឋាន យតធម។ ឧទាហរណ កពង ករណែះ អក ទនទឋាន យក ដធ នកបើកោស អកយម កបដប នដយ អាវធ នដើមឋាប ការពារ បរនវណ កកមហន ឬ នដើមឋាប ឈសឆយ នកព យក ដ ព កបជាពលរដឋ។ អក ទនទឋាន យក ដធ ែះ អាចដក សមាឋាធ នលើ អាជាឋាធរ មលដឋាន នដើមឋាប ក ឲឋាយ អាជាឋាធរ មលដឋាន គកទ ដល ការទាមទារ របស អកភម។ ជា លទផល នៅកពង ករណ មយចនន កបជាពលរដឋ កតរវោន នគ បង ឲឋាយ លក ដ កពងតនម យឋាង ទាប (ទាប ជាង តនម ទផឋាោរ)។ ជាទនៅ ដនណើរការ កពងការ នដះករាយ វវាទ សវល ពមាន ភាពយតធម នទ។ តោការ មាន នទឋាការ គកទ ដល បគគល មានកទពឋាយ សមឋាបត អកមាន ទទកទនង នង អកមានអច នង កកមហន នកចើនជាង អកភម។ វធរានស នកចើនយឋាង កតរវោន នកបើកោស នដើមឋាប បោកទកចត ជនរងនកគះ កពងនទះ រមទាង ការពនឋាោរនពល កពងការ នសើបអនងកេត នដយ នចតទ ការមន ទទលយក សកកមម នង ឯករារ ខដល នរៀបច នដយ អកភម ឬក នធើ ការនកាះនៅ តង របស អកភម នកចើនដង (ខដល ទនងើ ននះ បង ឲឋាយ អកភម ចយ កោក កពងការ នធើដនណើរ ព ភម របសែតន នៅកាន ទ រម នែត)។ ជា ផលវោក កបជាពលរដឋ ពមាន ទនកចត នលើ តោការ។ នដើមឋាប ធាទ ដល ឯករាជឋាយភាព របស តោការ កបនទស កមពជា គរ អនមត ចឋាបាប សព លកនកភៈ នៅកកម នង កពះរាជអាជាឋា នង ចឋាបាប សព ការនរៀបច នង ការកបកពតនៅ នន តោការ ជា ការងារ អាទភាពរ បស ែតន។ អងគការសហកបជាជាត ោននសើ ស ឲឋាយ បនងកេើត ចណច ននះ អស រយភៈនពល ជត២០ឆឋា នហើយ។ ដច មានការ នលើកន�ើង របស តង ពនសស អងគការសហកបជាជាត ខដរ

សមាគមអាដហក – ការសដះសសយវវាទ

៣៧ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ថ “ចឋាបាប ទាងននះ គរ កតរវោន តាកខតងន�ើង នដើមឋាប ធាទ ព ភាព ឯករាជឋាយ របស រាឋាបន នង បគគល នៅកពង កបពនតោការ កដចជា ចាតវធានការ ដកទណឌកមម កបឆងនង ការបនពញ ការងារ តោការ មនោន កតមកតរវ នង នៅកកម ខដល ពករលយ នង គឋាន សមតថែភាព។ […] ចឋាបាប ទាងននះ នង រមចខណក ដល ការការពារ លកនកភៈរ បស នៅកកម នង ការពារ លកែណឌ នន ការផលនសវា របស នៅកកម នដយ ខផកនលើ កកម វជាឋាជវភៈ នៅកកម នង កពះរាជអាជាឋា”។

ទ ប នៅ ឆឋា២០១២ សមាគម អាដហក ោននឃើញ ផឋាល ខភក នលើ ការបនងាឋាប ការតវាឋា នដយ សនវធ នង កនណើន នន ការ នបៀតនបៀន សកមមជន សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន។ នៅកពង ទកកង ភនពញ ោតកមម នដយ សនវធ ពាកពន នង សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន ខដល ោននធើ ន�ើង នដយ សហគមន បងកក សហគមន បរ កឡា នង សហគមននផឋាេងៗនទៀត កតរវោន បនងាឋាប ជា លកណភៈ កបពន។ សមាជក សហគមន នៅ ទទាងកបនទស ខដល កពងខត តវាឋា កបឆង ការរនោភបពាន សទ ដធ ឬ ការចល កានកាប ធនធាន ធមមជាត កតរវ ទទលរង ការ ប ផត បភយ ការចាបែតន ឬ ការរនោភបពាន រាងកាយ។

ករ កថាសា៖ការសបៀតសបៀនសដយសសបើសបាសបពនធតោការសលើកមមជន ទធមនថាេនងអកសរពតមាន

នៅ នថងៃទ១ ខែតោ ឆឋា២០១២ ខបន បណឋា រ នង ឆយ ធ ជា អកសកមបសកមរល នង អកនសើប អនងកេត របស ស មា គម អាដហក កបចានែត រតនគរ អករាយការណ វទឋាយព អាសនសរ សក រដឋា នង កបធាន មជឋាឈមណឌល សទមនសឋាេ កមពជា អ វរភៈ កតរវោន នកាះនៅ នដយ តោការនែត រតនគរ នដើមឋាប រាកសរ ពាកពន នង បទ នចាទ ញពះញង កបជាពលរដឋ ឲឋាយ កបកពត បទនលមើស។

បទ នចាទ ទាងននះ ពាកពន នង ការនចាទកបកាន ទទ ខដលថ បគគល ទាង បនរប ននះ ោន ោន ញពះញង សមាជក សហគមន ជនជាតភាគតច នធើការ តវាឋា នដយ ហ ងឋាោ កបឆងនង កកមហន ក ស-ឧសឋាោហកមម ដ មានអច មយ នឋាះ D.M. Group នៅ ឆឋា ២០០។ ពាកឋាយបណតេង ខដល បង បគគល ទាង បន របននះ មាន ទទកទនង ជាមយនង វវាទ ដធ ខដល កពងខត នកើតមាន រវាង កកមហន D.M. Group នង

ការវា ដដលធរៀបេធ�ើងធោយ

តបជាពលរដឋពសហគមនបងកកកង

ទតករងភធពញ

©Erika Pineros www.erikapineros.com

ការសដះសសយវវាទ – សមាគមអាដហក

៣៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កគររារ ជនជាត ទពន ចនន ១៣៦កគររារ នលើ ទ ហ ដ ចនន ២៦០ហកតា។ វវាទ ននះ មាន ពាកពន នង ការបភតបភយ អកភម តាមរយភៈ ការគរាមកខហង នង វធានការ តោការ កបឆងនង តង សហគមន រង ផលបះពាល ចនន ១០រប។ បទ នចាទ កបឆងនង ខបន បន ណឋា រ ឆយ ធ សករ ដឋា នង អ វរភៈ ជា ចងនកកាយ កតរវោន ទមាឋាកនចាល នៅវញ នៅ ចងខែ ធល ឆឋា២០១។

នៅ ឆឋា២០០៩ ពាកឋាយបណតេង កសនដៀង គឋា ននះ ខដល កតរវនធើន�ើង កបឆងនង ខបន បន រ ឆយ ធ នង សករ ដឋា ទាកទង នង ការងារ ការអបរ ចឋាបាប ខដល សមាគម អាដហក ោននរៀបច ន�ើង នដើមឋាប ជយ ដល អកភម ខដល រង ផលបះពាល ព វវាទ ដធ នង ការរាយការណ ពតមាន។ នៅ ខែតោ ឆឋា២០១១ បគគល ទាងននះ កតរវោន រាកសរ នៅកពង តោការនែត។ ជា ចងនកកាយ បទ នចាទ ទាងននះ កតរវោន ទមាឋាក នចាទ វញ នៅ ចងឆឋា២០១។

ទ បន កពង នកចើន ករណ វគគ បណតេតះបតឋាល នង កចចកបជ នលើកកមស សទអច ស ហគ មន ខដល នរៀបចន�ើង នដយ អងគការ សងគម សវល ទទលរង ការរខាន។ នៅ នថងៃទ២៥ ខែកកកេដ ឆឋា២០១២ អាជាឋាធរ មលដឋាន បនបង រខាន ដល វគគ បណតេតះបតឋាល មយ អព សទ ដធ ខដល នរៀបចន�ើង នដយ សមាគម អាដហក នៅ ឃ ភ កក កសក នវ ន នស នែតរតនគរ។ មនននគរោល កសក ោន នៅ នគះទាឋារ នៅ កខនង នរៀបច ការ បណតេតះបតឋាល នហើយ ោន បញឋា ឲឋាយ បញឋាឈប ការបណតេតះបតឋាល នដយ អះអាងថ សមាគម អាដហក មនោន ស ការអនញឋាត នរៀបច ការ បណតេតះបតឋាល ព អភោលកសក។ យឋាងមញ ការបណតេតះបតឋាល ននះ ោន បន ដនណើរការ នបើនទាះបជា មនននគរោល ោន ពទ នៅ ជវញ កខនង បណតេតះបតឋាល រហត ដលនពល បញចប ការបណតេតះបតឋាល កនដយ។ នៅ នថងៃទ២៧ ខែកកកេដ ឆឋា២០១២ មនននគរោល នង អាជាឋាធរ មលដឋាន ោន រខាន ដល វគគ បណតេតះបតឋាល មយនទៀត ខដល នរៀបច រមគឋា នដយ សមាគម អាដហក នង មជឋាឈមណឌល សទមនសឋាេ កមពជា កពង ឃ ោឋា តាង កសក លផត នែតរតនគរ។ មនន មលដឋាន ោន នៅ នគះទាឋារ កខនង បណតេតះបតឋាល នហើយ បញឋា ឲឋាយ បញឋាឈប

ការជប ជគឋា នទះ នដយ អះអាងថ ពកនគ ោនទទល បញឋា ឲឋាយ នធើ ខបប នទះ ព អាជាឋាធរនែត នង ថ ការបណតេតះបតឋាល នទះ មន បនពញ លកែណឌ កពងការ ជនដណង ឲឋាយ ោន សមរមឋាយ។ កបមាណ ជា១៥ទទ នកកាយមក អាជាឋា ធ រ កសក ោន បញជលន មនននគរោល ពររប បខនថែមនទៀត នៅ កខនង បណតេតះបតឋាល។ មនននគរោល មាឋាក ខដល ោន មកដល នកកាយននះ កាន អាវធ កបនភទ M-១៦។ នដយ យលនឃើញថ ទនងើ ននះ គជា ការគរាមកខហង សមាគម អាដហក នង មជឋាឈមណឌល សទមនសឋាេ កមពជា ោន បញឋាឈប ការជប ជគឋា។ បទឋាបព ោននចញ ដនណើរ ព កខនង ជបជគឋា នមឃ ោឋា តាង ោន នចាទ សមាគម អាដហក ថ មានការ ពាកពន នង ការ ញពះញង។ នគរោល កោន កោប បគគលក មជឋាឈមណឌល សទមនសឋាេ កមពជា ផងខដរ ថ កបសននបើ មន ចាក នចញព កសក របសនគ នទ ពកនគ មន ធាទ សនសែ របស បគគលក ទាង នទះន�ើយ។

នយងតាម មាកតា៣ នន ចឋាបាប សព ការនធើ ោតកមម នដយ សនវធ ឆឋា២០០៩ អកនរៀបច ការជបជ កតរវោន នលើកខលង នដយ មនចាោច បនពញ លកែណឌ នន ការជនដណង ន�ើយ សកមាប “សកមមភាព ផឋាេពផឋាោយ អបរ នដើមឋាប បនកមើ ផលកបនយជន សងគម” ទាងអស។ ដនចះ ការរខាន ដល ការបណតេតះបតឋាល កសបចឋាបាប ព សក អាជាឋាធរ គជា ទនងើ ែសចឋាបាប។ អ ខដលជា កងល ជាងននះនទៀត នទះ គថ អនពើហងឋាោ នង ការគរាមកខហង កបកពត អនពើហងឋាោ កពង កតរវោន នកបើកោស កានខត នកចើនន�ើង កបឆងនង បគគលក សកមមជន នង ភាឋាកងារ រារពតមាន ខដល នធើការ នលើ បញឋា សទ ដធ។ អក ទនទឋាន យក ដធ មយចនន ខដលមាន អច នកបើកោស កមាឋាងកបដបអាវធ នដើមឋាប យម ការពារ តបន នង បរនវណ ដ សមឋាបទាន នធើការ បភតបភយ អកភម នង ហាមឃាត អកភម មន ឲឋាយ នៅ ខកស/ចមាឋារ ឬ នកបើកោស ផលវ រាធារណភៈ។ កពង ខែកញឋា ឆឋា២០១២ ភាឋាកងារ រារពតមាន វរជន ខែមរ ហងឋាេ នសរ ឧ ត ម កតរវោន នគ នធើឃាត បទឋាបព គត ោន សរនសរ អតថែបទ ជានកចើន ទាកទង នង ការកាប នឈើ ែសចឋាបាប នដយ នធើការ ចងពល បងាឋាញថ ជា ទនងើ របស មនននគរោល នង នយធា។ ការនធើឃាត ននះ ទ ឲឋាយ មានការ ចាបែតន មនសឋាេ ពរ ទក បខន អាចមាន ទទកទនង នង មនសឋាេ ខដល ឋានភៈ ែស នផឋាេងនទៀត។

នបើនទាះជា មនន កងនយធពល នែមរភមនទេ កមពជា

សមាគមអាដហក – ការសដះសសយវវាទ

៣៩ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ោន កចាននចាល ការនចាទកបកាន ដចននះ ក ក កពង រយភៈនពល មយឆឋា កនងនៅននះ អងគភាព នយធា មយចនន នៅខត បន ផល ការ យម ការពារ ដល ដ សមឋាបទាន។ ករណ នន ការគរាមកខហង ការបភតបភយ នង ការរនោភបពាន កតរវោន រាយការណ ជាកបចា។ សមាគម អាដហក មាន កកងល យឋាងខាឋាង អព ការនកបើកោស កមាឋាងនយធា សកមាប បនកមើ ផលកបនយជន ឯកជន។ កបពន នន ការផគតផគង ខដល បគគល មានអច ផល មលនធ ដល អងគភាព នន កងនយធពល នែមរភមនទេ កមពជា នធើ ឲឋាយ មាន កនណើន នន កោរម នលើ ការរនោភ សទមនសឋាេ នង ែស នៅនង នគលបណង នង កកមសលធម កងទព។ នៅកពង ការអនវត ជាកខសង ទនងើ ននះ ទ ឲឋាយ នមើលនៅ នឃើញ ដចជា ការនកបើកោស កង មាឋា ង នយធា របស រដឋ សកមាប ផលកបនយជន ឯកជន។ ជាងននះនទៀត ការរនោភបពាន ខដល កងកមាឋាងកបដបអាវធ ោន កបកពត មន កតរវោន នសើបអនងកេត ឲឋាយ ោន នពញនលញ ន�ើយ។

កខនង សមាឋាប ឈត វទ

ករ កថាសា៖ការមាថាបឈតវទធ

នៅ នថងៃទ២៦ ខែនមរា ឆឋា២០១២ នោក ឈត វទ ខដលជា សកមមជន មាឋាក កពងចនម សកមមជន បររាឋាន យឋាង លឋាបលឋាបាញ កពងកបនទស កមពជា កតរវោន ោញសមាឋាប នដយ កងកមាឋាងកបដបអាវធ កពងកសក មណឌលសមា នែតនកាះកង។ នពលនទះ នោក វទ ោន ចះនៅ នសើបអនងកេត

ករណ កាប នឈើ ខដល រង ការសងឋាេយថ ជា ទនងើ ែសចឋាបាប ជាមយនង អករារពតមាន ២រប មកព រារពតមាន The

Cambodia Daily នង ោន បដនសធ មន កបគល របថត ខដល នោក ោន ថត នៅ ឲឋាយ មនន នយធា។ វទ មាននឋាះ លឋាបលឋាបាញ នដយ រារ ខត ការងារ តស មត នង នសើបអនងកេត នង ការភាឋាប អកជនញ ខដលមាន ទទក ទង ជាមយនង មនន មាន អច មនន រដឋាភោល ជានែស នង កងកមាឋាងកបដបអាវធ នៅនង ការ លច បន ធនធានធមមជាត កពងកបនទស កមពជា។

អាជាឋាធរ ោននធើ ការបញឋា កមយ ចនន ខដលមាន លកណភៈ ផទេពយគឋា ទាកទង នង ការរាឋាប របសនោក វទ បខន រយភៈនពល ប ទឋា ន នថងៃ នកកាយមក កចច នសើបអនងកេត ជា ផលវការ ោន សនដឋានថ នោក វទ កតរវោន ោញ រាឋាប នដយ ទាហាន មាឋាក នឋាះ អន រតទ ខដល នកកាយមក កតរវោន អកយម សនសែ ោន ោញ រាឋាប នដយ នចដនឋាយ កពងនពល ពឋាោយម ដក អាវធ នចញព អន រតទ។ ការអះអាង ដចននះ កតរវោន កចាននចាល ព សក កកម សទ មនសឋាេជាត នង អនរជាត ខដល កតសមាឋាល ព ភសពតាង ជាកខសង ខដលមាន លកណភៈ ផទេពយនៅនង ការអះអាង ននះ នហើយ មានការ នងឿងឆងៃល នៅនលើ ភាពមនលនមៀង នន គណភៈកមាឋាធការ នសើបអនងកេត។

អកយម សនសែ នឋាះ រាឋា ន ប រត កតរវ មាននទាស ពបទ “ការនធើ មនសឋាេឃាត នដយ អ នចតទ” បខន កតរវោន នដះខលង មយខែ នកកាយមក បទឋាបព គត កតរវោន រកនឃើញថ មាននទាស ខដល រយភៈ នពលននះ គជា រយភៈ នពលខដល គត ោន ជាបពនទគរ។ សកមាប អកនសើប អនងកេត ជានកចើនរប ទនងើ ននះ បញឋាកថ ប រត គ កគនខត ជា មនសឋាេ ខដល ទទលថមោក បនណឋាះ ខដល មាននយថ ឃាតករ សមាឋាប នោក ឈត វទ មនទាន កតរវោន ដកទណឌកមម នៅន�ើយ។ សណនរឿង ឃាតករ សមាឋាប នោក ឈត វទ កតរវោន បទ ជា ផលវការ នៅ ខែតោ ឆឋា២០១។

មរណភាព របសនោក ឈត វទ គជា ការភាឋាកនផើល មយជា ពនសស ពនកពាះថ នោក គជា អកការពារ ធនធាន ធមមជាត យឋាង លឋាបលឋាបាញ កពងកបនទស កមពជា។ កនងមក នោក កតរវោន គរាមកខហង ជានកចើន ដង នដយ កណត នគលនៅ មន កតមខត ការងារ របសនោក បនណឋាះ នទ ខត ខថមទាង ការករាង បតឋាញ ការងារ នង សកមមភាព នលើកកមស សទអច

ការសដះសសយវវាទ – សមាគមអាដហក

៤០ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ពនកពាះ នោក ោន ជយ សហគមន កពងការ ការពារ សទ នង បនញចញ សកមមភាព កបឆងនង ការចលនៅ កាបបផឋាញ ធនធានធមមជាត។

អាវធ របស អន រតទ

ជា ចងនកកាយ នៅ ឆឋា២០១២ តង សហគមន រមទាង អកបនកមើ ការងារ សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន កតរវោន កបឈម នៅនង ការ នបៀតនបៀន នដយ នកបើកោស កបពនតោការ តាមរយភៈ បណតេង នង ការជនជកមះ មន យតធម។ “ទកមង ដ អាកកក ទនៅ ទាងប” នន បទ នចាទ កពហមទណឌ (ការ ញពះញង ការបរហារនករត នង ការ ផលពតមាន ែស) កតរវោន នកបើកោស នដើមឋាប បភតបភយ នង ដកទណឌកមម នលើ សកមមជន នដើមឋាប

បបទមាត ពក កបឆង នដើមឋាប ោកោង ការរកស ខាង ដធ នង ទទកទនង វសមភាគ រវាង អកភម អក តាង ទលនៅ កសបចឋាបាប នង ផលកបនយជន អាជវកមម របស អកមានអច។ ជា ញកញាប តោការ នចាទកបកាន កបជាពលរដឋ ពបទ នលមើស កពហមទណឌ ដចជា ការបផចបផឋាញ កទពឋាយ សមឋាបត ឯកជន នដើមឋាប បភតបភយ សហគមន។

ផទេពយនៅនង លែត នង រាឋារត នន ចឋាបាបកពហមទណឌ តោការ ោន នកបើកោស ការឃែតន មន ការជនជកមះ ជា វធាន ចឋាបាប មយ (ពមាន ករណ នលើកខលង) នង ឃែតន សកមមជន នដើមឋាប បោក ឆ នទេះ របស ពកនគ។ ដច កពង រោយការណ របស ែតន កពង ឆឋា២០១១ សមាគម អាដហក យលថ ននះ គជា ភាពអយតធម យឋាងខាឋាង ជាពនសស កពងករណ ខដល តោការ កតរវ សនកមច ថ នតើន រ ជា មាឋាស ដ កតមកតរវ។ កពងករណ នន ការទនទឋាន យក ដធ នៅនពល តង សហគមន កតរវោន ឃែតន អក ទនទឋាន យក ដធ អាច បន កាប ឆឋារនកព យក ដ។ សមាគម អាដហក ោន រាយការណ ថ កបជាពលរដឋ ចនន ៩៥ទក កតរវោន ចាបែតន នហើយ៤៨ទក កតរវោន ឃែតន ទាកទង នង វវាទ ដធ នង លនៅដឋាន នៅ ឆឋា២០១១។ នៅ ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ២៣២ទក កតរវោន ចាបែតន ខដល ការចាបែតន ននះ មាន កនណើន រហតដល១៤៤%។ កតម នថងៃទ៣១ ខែធល ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ៣៨ទក កពង សថែតកពង គក នៅន�ើយ

តបជាពលរដឋធៅថមធោលតរវបាន

ចាបេននធពលននដធ�ើ រទសសនកេច

របសតបធានាធបអាធមរក

Barack Obama

©Erika Pineros www.erikapineros.com

សមាគមអាដហក – ការសដះសសយវវាទ

៤១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

នង ៥០ទក កពង រត នភៀសែតន។ នរឿងកលឋាបៗមយចនន ដចជា ការជនជកមះ នោក មម សណងដ នង តង សហគមន អក បងកក នង តង អក បរ កឡា គជា នរឿងក ខដលមាន ផលបះពាល បផត នលើ ការងារ សទ ដធ នង សទ លនៅដឋាន។ បចចពបឋាបនននះ ការភយខាឋាច មានការ រាលដល នៅនពលខដល កបពនតោការ ោន គកទ ជាកបចា ដល រាជរដឋាភោល នង ែកខាន មនោន គកទ សទ បនញចញមត នដយ នសរ សទ ជបកបជគឋា នង សទ បនងកេើត សមាគម។ បទ នចាទ កានខតនកចើនន�ើងៗកតរវោន នកបើកោស នដើមឋាប បបទមាត សកមមជន។ នោក ឈត វទ ោន បង តនម ែសបផត គ ជវត របសនោក។ នយយ ឲឋាយ ែ គថ វា កាន ខតមាន នកគះថឋាក ខាឋាង ន�ើង កពងការ នធើជា អកតង របស សហគម ន នង ជា អកការពារ សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត របស កបជាពលរដឋ កមពជា។

ករ កថាសា៖ការជនជសមះយថាងអយតតែធមសលើអកតណាង ហគមនបលងកកនងបរកឡា

នៅ នថងៃទ២២ ខែឧសភា ឆឋា២០១២ កបជាពលរដឋ ជា នស ព សហគមន បងកក កពង ទកកង ភនពញ ចនន ១៣ទក កតរវោន ចាបែតន កពងនពល ពកនគ កពងនធើការ តវាឋា នដយ សនភាព កបឆងនង ការបផចបផឋាញ លនៅដឋាន របសែតន។ នគរោល ោន ចាបែតន អកដកទ សហគមន នកកាម ការ នចាទកបកានថ ោន នជរកបមាថ មនន អនវត ចឋាបាប នង ញពះញង ោតករ។ អកែះ កពងចនម អក កតរវោន ចាបែតន ទាងននះ គជា សមាជក កកម ខដល កតរវោន នគ ដក នចញព ការផល សណង នៅ ឲឋាយ កគររារ រង ការបនណតេញ នចញព ដធ។ នៅ នថងៃទ២៤ ខែឧសភា បទឋាបព ោន នបើក ការជនជកមះ ចនន ពរ នមាឋាង នស ទាង ១៣រប (រមទាង នោកយយ មាឋាក អាយ ៧២ឆឋា ផង) កតរវោន កាតនទាស ដក ពនទគរ ចនន ពរ ឆឋាកនះ ពបទ នចាទថ ោន “កានកាប ដ

ែសចឋាបាប” នង “ការរខាន ដល មនន រាធារណភៈ” នដយមាន រាឋាន ទមងៃននទាស (បខន តោការ ពឋាយតរនទាស មយចនន ខដល នចាទ កបឆងនង អកនទាស មយចនន កពងចនម អកនទាស ទាងននះ)។

សទ ជា មលដឋាន កពងការ ទទល ការជនជកមះ នដយ យតធម កតរវោន រនោភបពាន៤៨។ នមធាវ របស កបជាពលរដឋ ទាងននះ មនកតរវ ោនអនញឋាត ឲឋាយ ចល នមើល សណនរឿង ន�ើយ នៅមន នពល ជន ជកមះ។ ពកនគ មនកតរវ ោនផល នពលនវោ កគបកគន នដើមឋាប នរៀបចែតន ការពារ ែតន នហើយ រាកឋាេនដះបនទេពក មនកតរវ ោនអនញឋាត ឲឋាយ ចលកពង បនទេប សវទការ ន�ើយ។ កពងនពល ជាមយគឋាននះ នៅ ខាងនករៅ តោការ អកភម បងកក ចនន ២ទក ខដល ោន នៅ ទនទះ នដើមឋាប ផល សកកមម កពងទម ជា រាកឋាេ កតរវោន ចាបែតន។ បទឋាបព មាន យទទការ យឋាង ទ ទ ច ឲឋាយ មានការ នដះខលង នស ទាង១៣ទក កតរវោន នដះខលង ព ពនទគរ នៅ នថងៃទ២៧ ខែមថទ ឆឋា២០១២ បទឋាបព តោការ រាោឧទរណ ោន កាត បនថែយនទាស ម ក កតម មយខែ នង ប នថងៃ ខដលជា រយភៈនពល ពកគត ោន ជាប កពង ពនទគរ រចនហើយ។ នទាះជា យឋាងននះ ក នស ទាងននះ នៅខតមាន កណតនហត មាននទាស កពហមទណឌ។

នៅ ខែកញឋា សកមមជន ដធ ដ លឋាបលឋាបាញ ២រប ព សហគមន បងកក នង បរ កឡា កតរវោន នចាទកបកាន ពបទ នលមើស កពហមទណឌ នង កតរវោន បញជលននៅ ដកពនទគរ រងចា ការនបើក សវទការ។ អកកស នយឋា ម បោឋា (អាយ ២៩ឆឋា) កតរវោន នចាទកបកានថ ោន បងកេ ហ ងឋាោ នលើ បរស មាឋាក ខដល សងឋាេយថ ជា នចារ។ អកកស ោន កចាននចាល បទ នចាទ ទាង ននះ។ អកកស ទម រាក មន (អាយ ៦៥ ឆឋា) ខដល តង មាឋាក កពងចនម តង សហគមន បរ កឡា ខដល ោន បនញចញមត យឋាងនកចើន កតរវោន នចាទកបកានថ ោន ផឋាេពផឋាោយ ពតមាន មន ពត។ ការនចាទកបកាន ននះ ហាកបដចជា សនៅ នៅនលើ សនណើ របស អកកស ស ឲឋាយ កកមហន ផន អ មច ផល សណង ដល កនកបស ពការ របសគត ខដល កកមហន មនោន ផល ឲឋាយ បទឋាបព កនកបស នទះ ោន បនណតេញ នចញព សហ គម ន

៤៨ មជឈមណឌ លសរមនសសកមជា,ការវភាគចបាបធលើការធោរមបកាននងការ តនាទេ ធទាសតណាងស�គមនបងកកទាង១៣នាកនងៃរ២៤ចខឧសភាឆនា ២០១២(សណធរឿងមប�មារណឌ ធលខ១៥៧៦/២៤-០៥-២០១២)។

ការសដះសសយវវាទ – សមាគមអាដហក

៤២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

បរ កឡា នៅ ខែមករា ឆឋា២០១។នៅ នថងៃទ២៦ ខែធល ឆឋា២០១២ អកកស ទម រាក មន

កតរវោន ផទឋានទាស ឲឋាយ ជាបពនទគរ ចនន ៦ខែ នដយមាន ការពឋាយតរ ខផក ែះ នន នទាស របសគត។ អកកស ោន នដះខលង កពង នថងៃ នបើកសវទការ បខន នៅខតមាន កណតនហត មាននទាស កពហមទណឌ។ នៅ នថងៃទ២៧ ខែធល បោឋា កតរវោន ផទឋានទាស ឲឋាយ ជាបពនទគរ ចនន ៣ឆឋា នបើនទាះបជា ការនបើក សវទកា រ នទះ ពមាន ភសពតាង កគបកគន កនដយ។ នដយមាន ការរនោភបពាន នលើ នគលការណ ជា មលដឋាន នន ចឋាបាបកពហមទណឌ ជនជាបនចាទ មនោន ទទល កបនយជន ព វមតសងឋាេយ ន�ើយ។ អកកស ោន កាឋាយជា នគលនៅ នដយរារខត សកមមភាព សទ លនៅដឋាន របសែតន បនណឋាះ។

សចកតែនដថានមនធឋាោោយ ជា ធរមាន កពងការ នដះករាយ វវាទ ដធ

នង លនៅដឋាន ពមាន កបសទភាព ន�ើយ នដយរារខត ន ទណឌ ភាពទាកទង នង ការនកបើកោស អច នដយ បពាន កងះខាត ការអនវត ចឋាបាប នង កងះខាត ឯករាជឋាយភាព របស តោការ។ តោការ អនវត ចឋាបាប យឋាង តងរង ជាមយនង

អកទននែឋាោយ នហើយ អនវត ចឋាបាប យឋាង ធររលង ជាមយនង មានអច ខដលជា រាឋានភាព មយ នធើ ឲឋាយ បះពាល កតយស កបនទស កមពជា។

អាជាឋាធរ គរ ពកងងសមតថែភាព គ ណភៈ ក មាឋា ធ ការ សរនយដ នៅ កគប កកមត ទាងអស នង នធើការ កតរតពនតឋាយ តោការ ឲឋាយ ោន តងរង។ នៅកកម នង កពះរាជអាជាឋា ខដល បនពញការងារ លនមៀង នៅ បនកមើ ផលកបនយជន អកមានអច នកចើនជាង កបនយជន របស កបជាពលរដឋ កមពជា កកកក នង ងាយ រងនកគះ កតរវខត ទទល ទណឌកមម។ នដើមឋាប ធាទ ឲឋាយ តោការ មាន ឯករាជឋាយ គរ មានការ អនមត ជា អាទភាព នវ ចឋាបាប សព លកនកភៈ នៅកកម នង កពះរាជអាជាឋា នង ចឋាបាប សព ការនរៀបច នង ការកបកពតនៅ នន តោការ។

ការផទឋានទាស ផលវចឋាបាប នង អនពើហងឋាោ កបឆងនង តង ភាឋាកងារ នង សកមមជន សទមនសឋាេ មន កតមខត ជា ទនងើ ែសចឋាបាប នង អយតធម បនណឋាះ នទ ខត ខថមទាង ជា ទនងើ ពមាន កបសទភាព នទៀតផង។ អាជាឋាធរ មនគរ គតថ វធ ដចននះ អាច នដះករាយ វបត ដធ ោនន�ើយ។

សមាគមអាដហក – ការសដះសសយវវាទ

៤៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

៤.គនតផតែតចងផតែើមថើៗរបសរាជរោឋ ភបាល

ក.ការផថាកបសណាតថាះអានជាផលវការ តែពការផតែល មថាបទានដសដឋកចចថមៗ

នៅ នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២0១២ នោកទយក រដឋមនន ហន ខសន ោនកបកាសថ នោក ោន ចះហតថែនលខា នលើ បទបញឋា មយ នធើការ ផឋាក ជា បនតឋាះអាសន ផលវការ សព ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចចថមៗ នង ពកងង អខដល នៅថ នគលននយោយ “ខសឋាបក ខាឋា” ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដលមាន ករាប នដើមឋាប ផត នចាល តបន ខដលមាន ពលរដឋ រស នៅ ព សមឋាបទាន នង សកមាល ការទនទឋាន យក ដ នលើដ សហគមន នង ដ កសករ។ បទបញឋា នលែ00១ ក អពាវទវ ផងខដរ ឲឋាយ ពនតឋាយនមើល កគប សមឋាបទាន ខដលមាន ករាប នដើមឋាប កតរតពនតឋាយ ការអនវត តាមចឋាបាប នង បទ បឋាបញញត ពាកពន។ កបសននបើ កតរវោន គសបញឋាក ន�ើងវញ ថ សមឋាបទាន ខដល នគ រកនឃើញថ ោន បពារបពាន នលើ បទ បឋាបញញត ចឋាបាប ឬ កចចសនឋាោ សមឋាបទាន នទះ នង កតរវោន លបនចាល។

សមាគម អាដហក រាឋាគមន យឋាង កកនរៅឋា ចនពាះ បទបញឋា នលែ០០១។ សមាគម អាដហក នង អងគការ សងគម សវលនផឋាេងៗនទៀត ោននសើ ស នៅ រាជរដឋាភោល អស ជា នកចើន ឆឋា មកនហើយ ឲឋាយ បញឋាឈប ការផល សមឋាបទាន ដថមៗនទៀត ពនតឋាយន�ើងវញ នវ សមឋាបទាន ខដលមាន ករាប នង ពកងង ការអនវត បទ បឋាបញញត នង ចឋាបាប ពាកពន។ ពាកពន នង បញឋា ននះ បទបញឋា០០១ គជា អខដល កតរវការ ជា ចាោច។ បទបញឋា ននះ កមាន រារភៈសខាន ផងខដរ កពងការ ផកពនយ កកមហន ខដល កតរវោន នគ រកនឃើញថ ោន បពារបពាន នលើ កាតពកចច របស ពកនគ។ រាជរដឋាភោល ចាោច កតរវ ហក ហត សមឋាបទាន របស ពកនគ នង កបគល ដ នទះមក អកកានកាប នដើម វញ។ កបសននបើ សមឋាបទា នក បតឋាល ឲឋាយ មានការ ែចខាត ដល ដ ឬ នកពនឈើ គ ចាោច បង ពកនគ ឲឋាយ ផល សណង ដល រដឋ នង ពលរដឋ ខដល ទទលរង ផលបះពាល។

យឋាងកនដយ ចនទឋាះកបនហាង ដ សខាន នកើត មាន កពង ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ ននះ។ តាមពត សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដល សថែតនកកាម ការពចារ នៅនពលខដល

កបកាស ការផឋាក បនតឋាះអាសន ននះ គ កតរវ មន រាបបញចលល កពងការ អនវត ននះ នទ។ កពងការ អនវត ជាកខសង វា មាននយថ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ថម អាច នង កតរវ ោនផល ឲឋាយ នបើនទាះជា មានការ ផឋាក ននះ ក។ អងគការ LICADHO នៅ ចនទឋាះកបនហាង ននះ ថ “ធនធង នពក ខដល វា នលប កតោក ការហាមឃាត ននះ ែតនឯង ខតមង”៤៩ នហើយ សមាគម អាដហក ោន រកនឃើញថ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ចនន៣៣ កតរវោន ផល ឲឋាយ ចាបតាងព នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២0១២ គ រាបបញចលល ទាង សមឋាបទាន ដ ចនន១៣កខនង កពង ខែមថទ នង១០កខនង នទៀត កពង ខែសហា (នទាះជា យឋាងននះ ក ចាបតាងព ខែកញឋា ដល ខែធល ឆឋា២០១២ មានខត សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច បន បង បនណឋាះ កតរវោន ផល ឲឋាយ)។ សមឋាបទាន ទាងននះ កគបដណតេប នលើ នផទេដ យឋាងនហាចស២0៨,៨0៥ហកតា។ នដយ គឋាន ពតមាន អព ចនន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កពង កតរវោន នរៀបច នៅនពល កបកាស ការផឋាក ននះ អក អនងកេត ការណ សថែតកពង ភាព ងងត។ រាជរដឋាភោល គរ បញចប ការ ោក ការណ សមាឋាត ជវញ ការ ចរចា ផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង ពតមាន ពរាឋារ អព នគល ននយោយ របសែតន ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដល ោន លបនចាល។ សមឋាបទាន ខដល ដកហត គរ កបគល កត�ប ឲឋាយ កសករ នង ពលរដឋ ខដល ធាឋាប កានកាប ដ នទះ វញ នហើយ ពលរដឋ ខដល ទទលរង បះពាល ចាោច កតរវោន កបកឋាោ នយបល សព បញឋា ពាកពន ដចជា ការរាឋារ លទភាព ដ ន�ើងវញ ឬ សណង។

នបើនទាះជា មានការ ធាទថ ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ ននះ នង កតរវោន ពនឋាោរ ក កបសននបើ រាជរដឋាភោល ព បងាឋាញ ពតមាន អព ចនន ជាកោក នន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កពង កតរវោន នរៀបច នៅ នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២0១២ អក អនងកេត ការណ ឯករាជឋាយ អាច ឆងៃល នង ឆ នទេះ ននយោយ កពងការ សកមាល អានភាព នន នគលននយោយ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។ តាមពត នបើនទាះជា មានការ ផឋាក ប នតឋាះ អាសន ននះ ក ការផល សមឋាបទានថមៗនង មាននយថ ការសនឋាោ ជាមយ កកមហន ឯកជន គ សខាន ជាង ការសនឋាោ ជាមយ ពលរដឋ កមពជា។

៤៩“ធលាកនាយករែឋមននតការររការចះ�តថធលខាធលើសមបទានែធសែឋកច”កនាងកាចសតភនាធពញបាសតចះនងៃរ២៧ចខមនាឆនា ២០១២។

គនតផតែតចសផតែើមថមៗរបរដថាភបាល – សមាគមអាដហក

៤៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ខ.គសសមាងផតែលបណកមមទធដថមតាមរយៈការកតសពសបទលសដយសកមយវជន មសគចតតែ

នៅ នថងៃទ១៤ ខែមថទ នោកទយក រដឋមនន ោនកបកាស អព នចតទ របសគត កពងការ ដកនចញ នវ កមមវធ កបគល បណណកមមសទ ដធ ដ នលឿន នង ថម មយ ខដល កតរវអនវត នដយ កកមយវជន សមកគចត។ បណណកមមសទ ដធ រាបមន សនក កតរវោន នគ រពងថ នង នចញ ឲឋាយ កគររារ រសនៅ តាម ទជនបទ ទទាងកបនទស នកកាយព ការវាសខវង នង កណត កពកបទល ដធ របស កកមយវជន សមកគចត។ កមមវធ ននះ គជា ការអនវត បខនថែម នវ នគលននយោយ “ខសឋាបក ខាឋា” នដយ បងកេក ការទាមទារ ដធ របស កសករ។

នយងតាម ទននយ ជា ផលវការ កតម នថងៃទ២២ ខែធល ឆឋា២0១២ រាជរដឋាភោល ោនកបគល បណណកមមសទ ដ ចនន៧១,២២0សនក ឲឋាយ ពលរដឋ នហើយ កកមយវជន ោន កណត កពកបទល ដ កបមាណ៣៣៣,២៧៥បង កគបដណតេប នលើ នផទេដ៤៣៣,៩៨៧ហកតា៥០។ សមាគម អាដហក រាឋាគមន ការវវឌឋាឍ ននះ នដយរារ ថ បចចពបឋាបន ពលរដឋ រាបមន កគររារ មាន អារមមណ ថ មាន សនសែ ជាង មន អព ការកានកាប ដធ របស ពកគត។

នទាះជា យឋាងននះ ក សមាគម អាដហក ចង នលើក កោរម មយចនន ពាកពន នង ការអនវត កមមវធ កបគល បណណកមមសទ ដធ ថម ននះ។ កោរម ទាងននះ គ ឆពះបញឋាង ព គនហើញ នង រោយការណ បឋមៗ។ បណតេត ទននយ នង ការសកឋាោ ករាវកជាវ លកណភៈ សជនករៅ នងមាន រារភៈសខាន កពងការ វាយតនម ឲឋាយ ោន នពញនលញ អព គនកមាង ថម ននះ នង ផល ជា អា ន រាសន។

ទមយ វា ហាកដច ថ អាជាឋាធរ មលដឋាន នង រាឋាបនរដឋ ទទលបនទេពក ខផក ផល បណណកមមសទ ដធ ការនកបើកោស នង ការកគបកគង មន កតរវោន កបកឋាោ នយបល មននពល ការកបកាស ខដល នធើន�ើង នៅ នថងៃទ១៤ ខែមថទ នទ។ ទ ពរ តបន មាន វវាទ កតរវ ោនដក ឲឋាយ សថែត នៅនករៅ វរាលភាព កមមវធ ននះ។ ដនចះ ពលរដឋ ខដល កតរវការ បណណកមមសទ ដ បផត (នដើមឋាប ការពារ

ែតន ព ការគរាមកខហង បនណតេញនចញ) នងមន ទទលោន បណណកមមសទ នកកាម កមមវធ ននះ ដខដល។ បខន ការទទលរាឋាល សទ កានកាប (កសបតាម ចឋាបាប ភមោល) កតរវោន រាបបញចលល កពង កមមវធ ននះ បខនថែម នៅនលើ ការកណត កពកបទល ដ។ ននះ គ ពតជា ជយ ពកងង សនសែ កានកាប ដធ នដយ នដះករាយ តកមរវការ របស ពលរដឋ ខដល រសនៅកពង តបន លនៅដឋាន នករៅផលវការ ឬ កពង តបន ខដល អាចនងទទល រង ផលបះពាល នដយ គនកមាង អភវឌឋាឍន។ កោរម មយនទៀត គថ កពងនពល បចចពបឋាបន អាជាឋាធរ មលដឋាន ចយ នពលនវោ ភាគនកចើន របស ពកនគ ជយ ដល កកមយវជន សមកគចត នហើយ ពមាន សល នពលនវោ នកចើន សកមាប នដះករាយ វវាទ ដធ នទ។ ទ ប កមមវធ ននះ ព នដះករាយ រាឋានភាព របស ជនជាតនដើម ភាគតច នទ។ រោយការណ ខដល សមាគម អាដហក ទទលោន ព ទរាឋាកការ កបចានែត មយចនន ចងពល បងាឋាញថ សមាជក នន សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច កពង ទទលរង សមាឋាធ ឲឋាយ ទទលយក បណណកមមសទ ដ ជា លកណភៈ ឯកជន ជាជាង ជា លកណភៈ សមហភាព។ នដយរារខត ពកនគ ខាឋាច ោតបង ដធ របសែតន អកែះ កតរវ បងចត ទទលយក បណណកមមសទ ដ ជា លកណភៈ ឯកជន តឋាបត គឋាន ជនកមើស ល ជាង ននះ។ ការពត ខដលថ ដធ របស ជនជាតនដើម ភាគតច ខដល ទទលរង ផលបះពាល នដយ កបតបតការ កកមហន ឯកជន ជយ ជកមញ ដល នទឋាការ ននះ។

ករ កថាសា៖ការវាសវងដសៅតាមករកនងសខតតែសកាះកង

កពង នែតនកាះកង កកមយវជន សមកគចត ោន បដ នសធ វាសខវង ដ របស កបជាជន ខដល ោន ចលរម កពង វវាទ ដធ។ កពងកសក ប ទម រាគរ នង គ រ រាគរ ពលរដឋ ៣០០កគររារ (កពងចនម ១,១៤៣កគររារ) ខដលមាន វវាទ ជាមយ កកមហន Union Development Group (UDG) កតរវោន ដក ឲឋាយ សថែតកពង រាឋានភាព មយ ខដល គឋាន ដនះករាយ។

៥០ ធគ�រពរMLMUPC(មបកសាធយបលធៅនងៃរ៩ចខមករាឆនា ២០១៣)។

សមាគមអាដហក – គនតផតែតចសផតែើមថមៗរបរដថាភបាល

៤៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កកមយវជន សមកគចត បដនសធ វាសខវង បងដ ជា លកណភៈ ឯកជន នដយ នចាទថ ពកគត សថែតកពង តបន មាន វវាទ។ ដចគឋា ខដរ កកមយវជន សមកគចត ោន បដនសធ វាសខវង ដ ឲឋាយ កបជាពលរដឋ ២០២កគររារ ខដលមាន វវាទ ជាមយនង កកមហន Koh Kong Plantation Company កពងភម កតពាង កនតឋាល ឃ ជែ នលើ កសកខកស អបល។ កពងកសក ខកសអបល នង កសក ប ទម រាគរ កកមយវជន សមកគចត បដនសធ វាសខវង បងដ ឲឋាយ ពលរដឋ ខដល ទទលរង ផលបះពាល នដយ ការទនទឋាន យក ដ នដយ ឧកញាឋា នហង ហយ។

បខន ផទេពយនៅវញ កកមយវជន សមកគចត ោន ជយ រក នដះករាយ នង ោន វាសខវង បងដ ជា លកណភៈ បគគល ឲឋាយ ពលរដឋ ៨៤កគររារ ខដលមាន វវាទ ជាមយ អងគការ មនខមន រដឋាភោល មយ នឋាះ Wild Aid កពងភម នកាះ នោឋា ឃ ោក ែង កសក មណឌលសមា។

សមាគម អាដហក សម ទ ទ ច ថ ការអនវត នវ បទ បឋាបញញត ចឋាបាប ពាកពន នង ដ ជនជាតនដើម ភាគតច គ ពត ជាមាន រារភៈសខាន ដ ខាឋាង នង ព អាច រង ចាោន។ ទ បន សមាគម អាដហក ោន រោយការណ ព ថឋាកមលដឋាន អព កកមមនសឋាេ ខដល ោន នឆៀត ឳ កាស កាបបផឋាញ ដនកព នឈើ នង ដ ដ ដះ កពង បណង នធើជា អករាឋាកនៅ កសបចឋាបាប នង ទទលោន បណណកមមសទ ដ។ ជា ចងនកកាយ អាជាឋាធរ រាធារណភៈ ោន ពឋាោយម នធើ ឲឋាយ អងគការ មនខមន រដឋាភោល នង អក អនងកេត ការណ រញរា ព ការកតរតពនតឋាយ ការអនវត កមមវធ ថម ននះ។ ជា ឧទាហរណ បទឋាបព ទនតៀន យទរានស របស រាជរដឋាភោល កពង បទសមាឋាសន មយ នោក នសៀ ភារ មឋាយ ទយក នលខាធការដឋាន កកមការងារ ពនសស សទ លនៅដឋាន ទទល ការគរាមកខហង ព កកមនសឋាេត ខដល ជាប ពាកពន រាជរដឋាភោល។ កកម ននះ ោន កពមាន ដល នោក នសៀ ភារ មឋាយ ឬ បគគលក សងគម សវលនផឋាេងៗនទៀត ខដល នៅខត បន ទនតៀន កមមវធ ននះ ពកនគ នង ព អាច ធាទោន នវ កបតកមម នដយ សនវធ ព សក កកមយវជន សមកគចត នទ។ នទាះជា យឋាងននះ ក ពមាន ករណ នកបើកោស អនពើហងឋាោ មយ នកើតន�ើង ន�ើយ។

នៅ នថងៃទ៦ ខែមករា ឆឋា២0១៣ នោកទយក

រដឋមនន ោនកបកាសថ ដកកាល ទ ពរ នន កមមវធ នង បញចប កពង ខែមថទ ឆឋា២០១៣ នពាលគ មយខែ មន ការនោះនឆឋាត ជាទនៅ។

គ.កចចហសបតបតតែការជាមយអងគការ ងគមវលនងអងគការនដគ

កពង ឆឋា២0១២ គណភៈកមាឋាធការ សទមនសឋាេ កមពជា(CHRC) ោន កពមនកពៀង បនងកេើន កកមត កចចសហកបតបតការ រ បស ែតន ជាមយ សមាគម អាដហក នង អងគការ នដគ នផឋាេងនទៀត តាមរយភៈ កមមវធ ករាង សមតថែភាព នង ការនសើបអនងកេត រមគឋា មយ នៅនលើ ករណ នន ការរនោភបពាន សទមនសឋាេ រមទាង ករណ ពាកពន នង ដធ។ កពង ខែមថទ បគគលក សមាគម អាដហក រមគឋា នង ការយលយ ឧ ត ម សងការ អងគការសហកបជាជាត ទទលបនទេពក សទមនសឋាេ នៅ កមពជា(OHCHR) នង កកម នមធាវ សរទ ោនផល វគគ បណតេតះបតឋាល មយ សព “ការវភាគ ការកតរតពនតឋាយ ការវាយតនម នង ការនធើ នសចករាយការណ អព ករណ សទមនសឋាេ ឆពះ នៅរក ដនះករាយ” នៅដល បគគលក គណភៈកមាឋាធការ សទមនសឋាេ កមពជា កពទសភា រដឋសភា អងគភាព កបឆង អនពើពករលយ នង អងគភាព កបឆង អនពើ នភរវកមម។ នៅ ចនទឋាះ ព ខែសហា ឆឋា២0១២ នង ខែមករា ឆឋា២0១៣ ករណ ដធ ចនន ប (រមទាង ករណ នៅ ភម វល នកពង សម ខាងនលើ) កតរវោន នសើបអនងកេត រមគឋា តាមរយភៈ ការចះ ផឋាល នៅ មលដឋាន។ សមាគម អាដហក រាឋាគមន យឋាង កកនរៅឋា ចនពាះ កចចសហកបតបតការ ខបបននះ កដចជា ការពកងក ឲឋាយ ោន នពញ ឆឋា២០១៣។

សចកតែនដថានគនត ផតចនផើម របស អងគនតកបតបត ខដលមាន

នគលបណង ផល បណណកមមសទ ដធ ដល កគររារ នៅ ទជនបទ នង ការពារ ដធ របស ពកនគ ព ការទនទឋាន យក ដ គជា ការរាឋាគមន បខន នៅ ពទាន ោន កគបកគន នៅន�ើយ។ គនត ផតចនផើម ទាងននះ ព នដះករាយ នវ តកមរវការ របស កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខដល កតរវការ បណណកមមសទ ដ ជា ចាោច នទះនទ។ ជាមយនង ជនយ ហរញញវតថែព នង បនចចកនទស អនរជាត កគបកគន រាជរដឋាភោល នង ពមាន នលស អ នទៀត នទ កបសននបើ ែតន

គនតផតែតចសផតែើមថមៗរបរដថាភបាល – សមាគមអាដហក

៤៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឆឋា២0១២ អាចជា ផលវ របត សកមាប សទ ដធ នង លនៅដឋាន នៅ កបនទស កមពជា។ គនត ផតចនផើមថមៗរបស រាជរដឋាភោល បងាឋាញ នវ ការ ទទលរាឋាលថ មាន អ មឋាោឋាង ដចជា ែសឆគង នង ថ វបត ដធ ោនចាបនផើម គរាមកខហង ដល នសថែរភាព កបនទសជាត។ បខន នបើនទាះជា អាជាឋាធរ ោន យល ព ភាព ធងៃនធងៃរ នន រាឋានភាព យឋាងក ក ការទនទឋាន នលើ ធនធានធមមជាត នង ធនធាន ចញចមជវត នៅខត បន នកើតមាន មន ករាក ករា ន នហើយ នគលននយោយ ខដលជា នដើមចម នន ភាព រនជើបរជល ក នៅខត បន នកើតមាន ខដរ។ គនកមាង ទទ ខដលមាន បណង ផល អានភាព ដល ចឋាបាប ភមោល នង បទ បឋាបញញតនផឋាេងៗ ដចជា គនកមាង រដឋោល នង កគបកគង ដធ(LMAP) នង នកកាយមកនទៀត កមមវធ អនវសយ រដឋោល ដធ(LASSP) ោន ែកខាន កពង ការផល សនសែ នន ការកានកាប ដល កគររារ ខដល ងាយ រងនកគះ បផត នង នដើមឋាប នដះករាយ “នទឋាការ អច មន យតធម […] បតឋាល ឲឋាយ មានការ ទាតនចាល នវ កកម ពលរដឋ ខដល កតរវោន នគ ផត នចញ ការចាក ឫស ដ នករៅ នន កបពន បពាន អច នង ការរមចខណក ដល ការខបងខចក គឋាន សមធម នវ បនទេពក នង អតថែកបនយជន នន ការអភវឌឋាឍន” ៥១

។ ចខណក ដ ធ នន កបជាពលរដឋ កមពជា រាបបញចលល ទាង កសករ គឋាន ដធ អក តាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នៅតាម ទកបជ ជន នង ជនជាតនដើម ភាគតច បចចពបឋាបន កពងខត សថែតកពង រាឋានភាព គឋានអ ទាងអស។

កពង បទឋាន ឆឋា ខាងមែ កនណើន ភាគរយ នន វវាទ ដធ នង ទនងជា ពាកពន នង ការទនទឋាន យក ដធ កពង តបន ជនបទ នង តបន ទកកង ផងខដរ។ បចចពបឋាបន សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច កគបដណតេប នលើ ភាគរយ ដ ធ នន ដ ដ ដះ របស កបនទស កមពជា ដនចះនហើយ រាជរដឋាភោល នង ព អាច បន ផល សមឋាបទាន ោន នកចើន នទៀត ដច កពងឆឋាមនៗោននទ។ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ថម អាច នងកតរវ យកនចញ ព តបន ការពារ នកាះ ឬ សមឋាបទាន ខដល ោន លបនចាល បខន វវាទ នងមាន ចនន តចតច ជាង មន ខដល ជាប ពាកពន នង សមឋាបទានថមៗទាងននះ។ ផទេពយនៅវញ វវាទ ពាកពន នង ការទនទឋាន យក ដ នដយ កកមហន ឯកជន នង អកមានអច ទនង បន នៅខតមាន នដយរារខត នសចក

នោភលន នង ន ទណឌ ភាព។ កពង ទកកង តបន តាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ ជានកចើន ទនង នងកតរវ ោន រះនរ នដើមឋាប នបើកផលវ ឲឋាយ គនកមាង អភវឌឋាឍន។ នៅ ទជនបទ វវាទថមៗអាច ផទេពះន�ើង នង វវាទ ខដល កពង នកើតមាន ករាប ជានកចើន អាច នង កាន ខតមាន លកណភៈ ធងៃនធងៃរ នដយរារខត កងះខាត នន ដនះករាយ គរ ឲឋាយ នពញចត។

អខដល កតរវការ ជា ចាោច ជាងនគ បចចពបឋាបន បខនថែម នលើ ការពកងង នតរដឋ នង ការ ពនតឋាយន�ើងវញ នវ នគលននយោយ អភវឌឋាឍន នទះ គ ការ ទទលរាឋាលថ ការអភវឌឋាឍ របស កបនទស កមពជា ោន ដនណើរ នៅនដយ ពមាន បទ បឋាបញញត។ ផលកបនយជន អកខាឋាង ោនផល ជា កបនយជន មន សមាមាកត ព ការចាតខចង ដធ នង នគលននយោយ ែណភៈខដល សហគមន នង ពលរដឋ ខដល កតរវោន នគ ផត នចញ កដចជា ធនធានធមមជាត របស កបនទសជាត ោនទទល បនទេពក នន ការផឋាសបលរ។ តមាឋាភាព នៅ មាន ែះខាត កគប កកមត រដឋោល នង នរ ទណឌ ភាព មាន លកណភៈ រាលដល ជាទនៅ។

ពខមនអៗកគបយឋាង កតរវោន អនញឋាត នកកាម នឋាះ អភវឌឋាឍន នទះនទ។ សមធម ការរាប បញចលល នង ការការពារ ខផក សទមនសឋាេ គរ ជា ចណចកតឋាល នន នគលននយោយ អភវឌឋាឍន។ រាជរដឋាភោល ព ខមនមាន សទផឋាចមែ នលើ នយមនយ នន ការអភវឌឋាឍន នទះនទ គ កតរវ អនញឋាត ឲឋាយ មាន សន�ង ដ សខាន កពងការ នលើកន�ើង អព កោរម អព គនកមាង អភវឌឋាឍន នង អានភាព អវជជមាន រប សវា នៅនលើ កកម កបជាពលរដឋ ខដល កកកក ករាប នង កកម កបជាពលរដឋ ខដល កតរវោន នគ ផត នចញ។ ជនកមើស ខដល អាច យកមក ជនស មាន នកចើន ខដល អាចអនវត នៅោន ដចជា ការជយ គកទ ដល កសករ ខដល កានកាប នលើដតចៗ។

កបសននបើ ពមាន យទរានស ដ ទលទោយ មយ កពងការ នដះករាយ បញឋា រចទសមន ដចជា ការ ផត នចញ អយតធម នង ការរនោភបពាន អច នទះនទ នទះ គនត ផតចនផើម ជា បនតឋាះអាសន របស រាជ រដឋាភោល ទាកទន នង ដធ នង លនៅដឋាន នង កគនខត អាច នដះករាយ បញឋា ោន សកមាប រយភៈនពល ដ ែ ខតបនណឋាះ។ ដកកាល ទមយ

ងសចកតែសនោឋ ននអនសាសន

៥១ BABC/អងគការសមធមកមជានងHeinrichBöllStiftungយរសាសសតសរមនសសចធរះការអភវឌឍនននវសយែធលារបសកមជា(ឆនា ២០១២)រពរ.Iv។សមធមើលងចែររពរ២៨-៣១។

សមាគមអាដហក – សចកតែនដថាននងអនសន

៤៧ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កតរវខត បនពញ បនងគប នដយ ដកកាល ទ ពរ (ខដល កានខត លោក) នពាលគ ការពកងង ការអនវត ចឋាបាប ជា ធរមាន នង ការបនងកេើន សនសែ នន ការកានកាប សកមាប ទាងអសគឋា គ ពខមន សកមាបខត អក ខដល រសនៅកពង តបន គឋាន វវាទ នទះនទ។ កពងដកកាល ននះ រាជរដឋាភោល កតរវនធើ ការនកជើសនរស ដ ចឋាបាសោស មយ។

អនសាសន

មាគមអាដហក មដកជនអនសនខាងសសកាមដលរាជរដថាភបាលកមនជា៖

១.ទធដធនង ទធលសៅដថាន• អនមត នសចកកពាង នន នគលននយោយ លនៅដឋាន

ថឋាកជាត បទឋាបព ចឋាបាសោស ថ វា កសប នង បទ ដឋាន សទមនសឋាេ អនរជាត។ ពាកពន នង បញឋា ននះ ដច ោននសើ ស នដយ អករាយការណ ពនសស របស អងគការសហកបជាជាត ទទលបនទេពក ខផក សទមនសឋាេ សទ ទទលោន លនៅដឋាន សមកសប គរ នធើ ការកណត ខផនទ នន តកមរវការ ខផក លនៅដឋាន របស កបនទសជាត ទាងមល។

• អនមត នវ ចឋាបាប សព ការបនណតេញ នចញព លនៅ ដឋាន ឲឋាយ កសបគឋា នង ចឋាបាប សទមនសឋាេ អនរ ជាត។ ទនទេមនង នទះខដរ ដកនចញ នវ ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ សព ការបនណតេញ នចញព លនៅដឋាន កពង តបន ជនបទនង ទកកង រហត ទាលខត ដនណើរការ នន ការនធើ បណណ កមម សទ ដធ ោនបញចប។

• អនវត កមមវធ នធើ បណណកមមសទ ដធ ជា ផលវការ នង នដះករាយ វវាទ ដធ ជា បញឋា អាទភាព។

• ព ននឿ ន ការចះបញជ សហគមន ជនជាតនដើម ភាគតច ជា នតបគគល នង ផល អាទភាព ការចះ បញជ ដធ របស ពកនគ កសបនៅតាម ចឋាបាប ភមោល។

• ទទលរាឋាល សទ កានកាប របស កបជាពលរដឋ ខដល កពង រសនៅកពង តបន តាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នដយ ផល ការយកចតទកដក ជាពនសស នៅនលើ

តបន តាង លនៅដឋាន នករៅ ផលវ ការ នៅ ទកកង។ • កពង តបន តាង លនៅដឋាន ថម សកមាប អក ខដល

កតរវ ោន បនណតេញ នចញព លនៅដឋាន កតរវ ករាង នហដឋារចទសមន អទមយ ទក នង អគគសន ជា មលដឋាន នង ផល នសវា សនសែ សែភាព នងការ អបរ រាធារណភៈ។

២.មថាបទានដសដឋកចចនង មថាបទានសផថាេងៗសទៀត• នបើក បងាឋាញភាឋាមៗនវ ពតមាន អព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច

ខដលមាន ទាងអស នដយ រាបបញចលល ទាង ទតាង ពតកោកដ ទ ហ កពកបទល រយភៈនពល សមឋាបទានក នគលបណង នន ការនកបើកោស ការវាយតនម ផលបះ ពាល បររាឋាន នង សងគម ដនណើរការ កបកឋាោ នយបល នង គនកមាង ផល សណង។ នធើ បចចពបឋាបនភាព ជាកបចា នវ នគហទពរ របស កកសងកសកមម រកាឋាកបមាញ នង ននរាទ ពាកពន នង បញឋា ននះ។

• ផល អាទភាព កពងការ ផល សណង កគបកគន ដល ពលរដឋ ខដល ទទលរង ផលបះពាល នដយ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង គនកមាង អភវឌឋាឍននផឋាេងៗនទៀត។

• នធើការ ពនតឋាយន�ើងវញ ឲឋាយ ោន ទលទោយ នវ សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដលមាន ករាប នង នបើក បងាឋាញ ពតមាន សព សមឋាបទាន ខដល ោន លបនចាល សកមមភាព តាមដន នកកាយព ការ លប នចាល នង ចណល រដឋ ោនមកព សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច។

• បនងកេើន ពនអាករ នលើស មឋាប ទាន ដ នសដឋកចច នដយ ខផកនៅនលើ ផលតកមម នង នធើ ឲឋាយ នៅជា កាតពកចច ខផក ចឋាបាប សកមាប ឲឋាយ កកមហន នោះ ព ម ផឋាោយ កគប ពតមាន ហរញញវតថែព ទាងអស ខដល ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ របស ពកនគ។

• ដកពនយ ដល កកមហន ខដល ព អនវតតាម លក ែណឌ តកមរវ កពង កចចសនឋាោ នង ចឋាបាប នដយ ដក ហត សមឋាបទាន របស ពកនគ នង ចាតវធានការ ផលវចឋាបាប កបឆងនង ពកនគ។

• កាតបនថែយ ទហ សមឋាបទាន ខដលមាន នផទេដ នលើសព ការកកមត កតម ១0,000ហកតា នង ដ ខដល នកបើ

សចកតែនដថាននងអនសន – សមាគមអាដហក

៤៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

កោស មន កសបតាម លកណភៈ នលើកខលង ដច ោន កណត កពង ចឋាបាប។

• ពទឋាត ការផឋាក បនតឋាះអាសន ជា ផលវការ សព ការ ផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ថម នង នបើក បងាឋាញ ជា ផលវ ការ អព ចនន គនកមាង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច ខដល កតរវ ោននរៀបច នសើស នៅកតម នថងៃទ៧ ខែឧសភា ឆឋា២០១២ (អមនដយ ភសពតាង)។

• កតរតពនតឋាយ យឋាង ដតដល ចនពាះ សមឋាបទាន ដសងគម កចច នង នសើបអនងកេត ការនចាទកបកាន អព ការរនោភ បពាន អនពើពករលយ នង ការកគបកគង មន កតមកតរវ ពាកពន នង សមឋាបទាន ដ សងគមកចច។

៣.ធនធានធមមជាត• កណត កពកបទល នង ផឋាេពផឋាោយ ពតមាន អព

តបន ការពារ នង តបន នផទេកពង របស តបន ការពារ ទាងនទះ។ ខសងរក ជនយ បនចចកនទស ព នដគ អភវឌឋាឍន នដើមឋាប បញចប ការផល សមឋាបទាន ដ នសដឋកចច នង សកមមភាព ដ នកគះថឋាកនផឋាេងៗនទៀត កពង តបន ខដល បនពញ លកណ:វនចយ នន តបន “សលល” នង តបន “អភរកឋាេ”។

• ផល អាទភាព ដល ការអភរកឋាេ នកពនឈើ បឋម នង នបតង ជានចច នង ពកងង ការអនវត ចឋាបាប នង បទ បឋាបញញត ពាកពន នង បររាឋាន។

• វាយតនម ជា លកណភៈ កបពន នវ ផលបះពាល ខផក បររាឋាន នន គនកមាង អភវឌឋាឍនធៗដចជា ទនបទក នង សមឋាបទាន ដ មននង ការអនវត គនកមាង ទាងននះ នង វាយតនម ន�ើងវញ នវ ផល បះពាល របស គនកមាង ទាងននះ បទឋាបព ចាបនផើម អនវត គនកមាង ទាងននះ។

• ដកពនយ ដល មននរដឋោល មលដឋាន នង មនន នកពនឈើ ខដល ជាប ពាកពន កពងការ កាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប នង បទនលមើសនផឋាេងៗនទៀត អននោម តាម មាកតា១០០ នង១០១នន ចឋាបាប សព នកពនឈើ។

៤.ដសណាះសសយវវាទ• ផល អាទភាព ដល ការនដះករាយ វវាទ ដធ នង

ផល ឲឋាយ យនការ នង រាឋាបន នដះករាយ វវាទ នវ ធនធាន រាឋាបន ធនធានមនសឋាេ នង ធនធាន ហរញញ វតថែព កគបកគន។

• ពកងង គណភៈកមមការ សរនយដ នៅ កគប កកមត នង គសបញឋាក កកបែណឌ ផលវចឋាបាប នង រាឋាបន របស អាជាឋាធរ ជាត សកមាប ការនដះករាយ វវាទ ដធ។

• អនមត ចឋាបាប សព លកនកភៈ នៅកកម នង កពះរាជអាជាឋា កដចជា ចឋាបាប សព ការនរៀបច នង ការ កបកពត នៅ នន តោការ ជា បញឋា អាទភាព សកមាប កតរតពនតឋាយ នលើ តោការ នង ដកពនយ មននរាជការ នង អក ខដល រកនឃើញថ មានការ នកង បោត លយកាក ឬ កបកពត កហស វជាឋាជវភៈ។

• បន នសើបអនងកេត រមគឋា កពងករណ ដធ ជាមយនង អងគការ សងគម សវល។

៥.នតរដឋនងសរភាពសបបសបជាធបសតយថាយ• ឈប បនងាឋាប នលើ ការតវាឋា កបកបនដយ សនវធ

របស សហគមន ខដល ទទលរង បះពាល នដយ ការរនោភបពាន សទ ដធ នង លនៅដឋាន។

• ឈប នបៀតនបៀន នដយ នកបើកោស កបពនតោការ នៅនលើ តង សហគមន បគគលក សទមនសឋាេ នង សកមមជន។

• ផល អាជាឋាធរ មលដឋាន នង រដឋ នវ ការបណតេតះ បតឋាល អព ចឋាបាប សព ោតកមម នដយ សនវធ ពនសស មាកតា៣ ខដល នលើកខលង ចនពាះ អកនរៀបច ការកបជ ព ការ តកមរវ ឲឋាយ ផល នសចក ជន ដណង សកមាប កគប សកមមភាព ផឋាេពផឋាោយ អបរ ជា ផលកបនយជន សងគម។

• ឈប ផល ការការពារ នដយ កងកមាឋាងកបដបអាវធ នែមរភមនទេ ដល កកមហន ឯកជន នង សមឋាបទា នក។ នធើការ នសើបអនងកេត កបកបនដយ ែមរារ នៅ នលើ ការនចាទកបកាន អព ការ រនោភបពាន កបកពត នដយ កងកមាឋាងកបដបអាវធ។

• បញចប កបពន “ឧបតថែម” ខដល បគគល ខដល មាន អច ផល មលនធ ដល អងគភាព កងកមាឋាង កបដបអាវធ នែមរភមនទេ។

សមាគមអាដហក – សចកតែនដថាននងអនសន

៤៩ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

៦.យទធសនតែនងសគលនសយបាយអភវឌថាឍន• បនងកេើន ការជយឧបតថែម ដល ការនធើ កសកមម របស ក

ស ករ កានកាប ដ ខាឋាតតច ជា យទរានស អភវឌឋាឍន ខដល យកមក អនវតោន នង នបើក ឲឋាយ មានការ កបកឋាោ នយបល ទលទោយ សព នគលននយោយ នង យទរានស អភវឌឋាឍន នង ផលបះពាល របស វា នៅនលើ សទ ដធ សទ លនៅដឋាន នង សទ ធនធានធមមជាត។

• ខសងរក ជនយ បនចចកនទស ព នដគ អភវឌឋាឍន នដើមឋាប នរៀប ច ការវាយតនម ទលទោយ មយ អព នគលននយោយ អភវឌឋាឍន នដយ ពនតឋាយ នៅនលើ ទដឋភាព ខផក នសដឋកចច ននយោយ នង អានភាព អវជជមាន រប សវា។

• នធើ ការនគរព អនញជើញ អក កាន អាណត នតវធ ពនសស របស អងគការសហកបជាជាត ខដល ោន នសើស មក ទសឋាេនកចច នៅ កមពជា ពនសស គ អករាយការណ ពនសស ទទលបនទេពក ខផក ឯករាជឋាយ ភាព នៅកកម នង នមធាវ នង អករាយការណ ពនសស ទទលបនទេពក ខផក សទ ទទលោន នសរភាព នន ការកបជ នដយ សនវធ នង សមាគម នង អនញជើញ ដល កគប នតវធ ពនសស ទាងអស។

• នធើ សហកបតបតការ នពញនលញ ជាមយ រាឋាបន សនសញឋា អងគការសហកបជាជាត នដើមឋាប អនវត អនរាសន ខដល ោន ដកជន កបនទស កមពជា ចាប តាងព ឆឋា១៩៩៣មក កដចជា កកម កបកឋាោ សទមនសឋាេ របស អងគការសហកបជាជាត នដើមឋាប អនវត អនរាសន ខដល ោន ដកជន កពង កកបែណឌ នន ដនណើរការ ពនតឋាយន�ើងវញ ជាស កល។

មាគមអាដហក មដកជនអនសនខាងសសកាមសៅហសគអាជវកមម៖

• នៅនពល នធើ សកមមភាព អាជវកមម សម យកចតទក ដក ឲឋាយ ោន សមកសប នង កណត បងាឋារ នង សកមាល ផលបះពាល អវជជមាន នលើ សទមនសឋាេ កសប នង នគលការណ ខណទ របស អងគការសហកបជាជាត សព សទមនសឋាេ នង ធរកចច។

• នកបើកោស សមឋាបទាន ឲឋាយ កសបនៅតាម លកែណឌ តកមរវ តាម កចចសនឋាោ នង ចឋាបាប។ ពនសស សមក

បតឋាល ឲឋាយ មានការ អនថយ គណភាព ដ នង ការ ឈសឆយ នកព។ សមក ចលរម កាប នឈើ នដយ ែសចឋាបាប កពងនកព។

• សមក ចាបនផើម កបតបតការ មននង ទទលោន ការបញឋាក ជា ផលវការ (តាមរយភៈ អនកកតឋាយ) ខដល សមឋាបទាន កតរវោន ផល ឲឋាយ។ សមក នកបើកោស នសចកជនដណង មន ផលវការ ព អាជាឋាធរ រដឋ នធើជា នលស នដើមឋាប ចាបនផើម ឈសឆយដ ដ ដះ របស កបជាពលរដឋ។

• នគរព សទ របស ពលរដឋ រស នៅកពង តបន នង ចលរម កពងការ កបកឋាោ នយបល នៅ កគបនពល ទាងអស នង អព កគប បញឋា ខដល បនកមើ ឲឋាយ ផលកបនយជន ពកនគ។

ចងសសកាយ មាគមអាដហក មដកជនដលនដគអភវឌថាឍនទាងអរបសបសទកមនជានវអនសនដចខាងសសកាម៖

• វាយតនម អព កបសទភាព របស កមមវធ នង គនកមាង ជនយ ទទ ខដល ោនផល ជន ដល វសយ ដធ របស កបនទស កមពជា នដយ នផឋាតនៅនលើ ការពកងង សន សែ នន ការកានកាប ដធ សកមាប ទាងអសគឋា ជនស ពង ខផកនៅនលើ ទននយ ខបប បរមាណ (ចនន បណណ កមមសទ ដ ខដល កតរវោន ផលជន)។

• នសើបអនងកេត ការនចាទកបកាន អព ការរនោភ បពាន ខដល ោន កបកពត ពាកពន នង កមមវធ ជនយ អភវឌឋាឍន នង ពឋាយល រ ជនយ ខផក ហរញញវតថែព កពងករណ មាន ភសពតាង បងាឋាញ អព បទនលមើស អនវត នដយ អាជាឋាធរ កមពជា។

• ពចារ ដក ជនយ ដល វសយ ដធ កបសននបើ អាជាឋា ធរ ព បងាឋាញ នវ ឆ នទេះ ននយោយ ចឋាបាសោស កពងការ ផល អាទភាព ដល តកមរវការ របស កបជាពលរដឋ នង សហគមន ខដល កតរវការ បផត នវ បណណកមមសទ ដ កពងនទះ រាបបញចលល ទាង អក តាង លនៅដឋាន នករៅផលវការ នង ជនជាតនដើម ភាគតច ផង។

• បន កបកឋាោ នយបល ជាមយ អងគការ សងគម សវល ខដល នធើការ កពង វសយ បញឋា ធនធានធមមជាត លនៅ ដឋាន នង ដធ។

សចកតែនដថាននងអនសន – សមាគមអាដហក

៥០ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឧបសមពនធ

សមាគមអាដហក – ឧបមនធ

១.មថាបទានដសដឋកចចសដលផតែលឲថាយកនងតបនការពារ

តបនការពារ

ផទៃដដដើមតាមពរះរាជពរតយឆ១៩៩៣(ហតា)

សមបទានដដសដឋចច២00៨-

២0១១(ហតា)

សមបទានដដសដឋចច

២0១២(ហតា)

ផទៃដដៅដសសសល(ហតា)

១ ឧទឋាោន ជាត វរភៈ ជយ ៣៣២,៥00 ១0៨,៥១៣ 0 ២២៣,៩៨៧

២ខដនជកមកសតនកព គ នលន កពហម នទព

៤0២,៥00 ៧៩,៣៤៩ ១២៦,៧៩៦ ១៩៦,៣៥៥

៣ឧទឋាោន ជាត ប ទម រាគរ

១៧១,២៥0 ៨៤,0៧៤ 0 ៨៧,១៧៦

៤ ឧទឋាោន ជាត បកនគ ១៤0,000 ៤0,៧0៤ 0 ៩៩,២៩៦

៥ ឧទឋាោន ជាត រាម ១៥0,000 ៩,៩១៥ 0 ១៤0,0៨៥

៦ខដនជកមកសតនកព ភ ឳ រាឋា ល

២៥៣,៧៥0 ៧៨,២0៨ ២,៨00 ១៧២,៧៤២

៧ខដនជកមកសតនកព ពាម កកនរាប

២៣,៧៥0 ២៥,៨៩៧* 0 0*

៨ខដនជកមកសតនកព ភ ស កស

៣៣៣,៧៤0 ១៦,៦២២ 0 ៣១៧,១១៨

៩ខដនជកមកសតនកព រទម ដន ស

១៧៨,៧៥0 ៨,១៩0 ៩,១១៤ ១៦១,៤៤៦

១0ខដនជកមកសតនកព បង ខពរ

២៤២,៥00 ១១២,៦៣១ 0 ១២៩,៨៦៩

១១ខដនជកមកសតនកព លផត

២៥0,000 ៦៧,២៨៧ ២៧,១៧៣ ១៥៥,៥៤0

១២ខដនជកមកសតនកព ភ នកពច

២២២,៥00 ២៩,00៩ ២៩,0៧២ ១៦៤,៤១៩

១៣ខដនជកមកសតនកព ភ ម នលៀរ

៤៧,៥00 ៩,៥៤៦ ២៥,៥១៣ ១២,៤៤១

១៤ខដនជកមកសតនកព សតល

៧៥,000 ១២៦,0២៧* 0 0*

៥១ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឧបមនធ – សមាគមអាដហក

១៥តបនការពារនទសភាព បទឋាយឆឋារ

៨១,២00 ៩,000 0 ៧២,២00

១៦តបនការពារនទសភាព កពះវហារ

៥,000 ៥១,២៦៨* 0 0*

១៧ ឧទឋាោន ជាត គររមឋាយ ៣៥,000 ១,៤៩៤ ៥១,៨0៨* 0*

១៨តបន ខដល ទទលរង នវ ការនកបើកោស នកចើន មែ ដង ខពង

២៧,៧00 0 ៣២១ ២៧,៣៧៩

សរប ២៧២,៥៩៧*

*ខដនជកមកសតនកពពាមកកនរាប, ខដនជកមក សត នកព សតល, តបនការពារនទសភាពកពះវហារ នងឧទឋាោន ជាត គររមឋាយ កតរវ ោន បោតដនមនឲឋាយនឃើញនងខភកនដយ សមឋាបទាន ដនសដឋកចច។ នៅនពលផលសមឋាបទានដ នសដឋ កចច ថម (ឬកណតចតថឋាកដន�ើងវញ) កពងតបនការពារ ទាង ននះចាបតាងពឆឋា២00៨-២0១១ នងកពងឆឋា២0១២រដឋា ភោល ហាកដចជាបរាជយពោនវាយតនមថនតើនៅ នសស សលបទឋានហកតានទៀតនទ។ ជាលទផលចននហកតា ខដលកតរវ ោនផលជាសមឋាបទានដនសដឋកចច (ឬកតរវោននធើចតថឋាកន�ើងវញជាដរដឋឯកជន) គមានទហនលើស ពនផទេដជាផលវការរបសតបនការពារទាងននះ។ បពនហតអាចថសមឋាបទានមយចននជាននលើគឋាឬថតបនការពារទាងននះកតរវោនរាបបញចលលកពងសមឋាបទានដនសដឋកចចធៗ (ខដលបះពាលផងខដរនៅនលើតបនខដលមនខមនជាតបនការពារ)។

សមាគមអាដហកោននកជើសនរស ផល ត នលែ រម មយ សកមាបឆឋា២0១២ (២៧២,៥៩៧ហកតា)។ យឋាង មញ នយើងអាចនងដក១៨,៣0២ហកតា [៥១,៨0៨ + ១,៤៩៤

– ៣៥,000] នចញពតនលែសរបននះនដយរារអតបរមា នន ដ៣៥,000 ហកតាអាចកតរវោនផលឲឋាយជា សមឋាប ទាន ដ នសដឋកចច កពងឧទឋាោនជាតគររមឋាយ។ តនលែសរបដចោននលើកន�ើង ខាង នលើនងនៅជាមានចនន២៥៤,២៩៥ហកតា។ នហត ផល ដច គឋា កតរវោនអនវតចនពាះតបនការងារបនផឋាេងនទៀត(ខដន ជកមក សតនកពពាមកកនរាប, ខដនជកមកសតនកពសតលនងតបន ការពារ នទសភាពកពះវហារ)ដនចះនផទេដ៩៩,៤៤២ហកតា [(២៥,៨៩៧ – ២៣,៧៥0)+(១២៦,0២៧ – ៧៥,000) + (៥១,២៦៨ – ៥,000)] នងកតរវោនកាតនចញពចនន សរប គតជាហកតា ខដលផលឲឋាយជាសមឋាបទានដនសដឋកចច កពង តបនការពារ។

ជាថមមងនទៀតតនលែខដលនយើងផលកពងរោយ ការណ ននះគខផកនៅនលើឯករារជាផលវការ (អនកកតឋាយ)។ ភាព មនកសបគឋានងរាឋានភាពជាកខសង នងពតមានជា ផលវការ សពតបនការពារគនដយរារខតកងះខាតនវ តមាឋា ភាព ជវញដនណើរការនងនគលននយោយពាកពននង សមឋាបទាន ដ នសដឋកចចបនណឋាះ។

៥២ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

សមាគមអាដហក – ឧបមនធ

២.មថាបទានដសដឋកចចសដលបានផតែលឲថាយសសកាយនថងៃទ៧សខឧភាឆថា២០១២

អនពរតយដលខ

កាលបរដចឆេទ សមបទានរយៈដល(ឆ)

ទហ(ហតា)

ដោលបណង តបន ដខតត

១ ៧0 ១៧/0៥/២0១២ មនដង មនដង ៩,0១៨ ដនរៅស នកាះខញក មណឌលគរ

២ ៧១ ១៨/0៥/២0១២S.K. Plantation

(Cambodia) PTE មនដង ៨,000 ដនរៅស កនម រតនគរ

៣ ៧២ ១៨/0៥/២0១២Ly Ye Rubber

Co. Ltd. មនដង ៧,៧១0ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

តានសៀម នសៀមរាប

៤ ៧៣ ១៨/0៥/២0១២H.M.H.

Kampong Thom មនដង ៥,៩១៤ ដនរៅស សនទេពក កពងធ

៥ ៧៨ 0៦/0៦/២0១២KhunSeu

Import Export ៧0 ៨,២00ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

ឧតរមានជយ

៦ ៧៩ 0៧/0៦/២0១២Lim Royal Joint

Stock ៧0 ៩,0៦៨ កសឧសឋាោហកមម ភកពច មណឌលគរ

៧ ៨0 0៧/0៦/២0១២ Roat So Khorn ៧0 ៩,000ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

លផត រតនគរ

៨ ៨១ 0៧/0៦/២0១២A.2.A. កកង (Cambodia) Co. Ltd.

៧0 ៧,៦៦៨ អភវឌឋាឍន គររមឋាយកពងសកពងស

៩ ៨២ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ៩,១២៩ កសឧសឋាោហកមមគនលន កពហមនទព

កពះវហារ

១0 ៨៣ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ១,៨៦៥ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

ឧតរមានជយ

១១ ៨៤ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ១,១៩៥ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

ឧតរមានជយ

១២ ៨៥ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ៩,៤៧៧ កសឧសឋាោហកមមភម នលៀរ

មណឌលគរ

១៣ ៨៦ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ៤,0៩៥ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

កពះវហារ

១៤ ៨៧ 0៧/0៦/២0១២ មនដង មនដង ៩,៧00 កសឧសឋាោហកមមគនលន កពហមនទព

កពះវហារ

១៥ ៩0 ១២/0៦/២0១២BSC Import Export Co. Ltd. ៧0 ៤,៥៥៧ កសឧសឋាោហកមម រទមដនស

ោតដបងោតដបង

៥៣ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ឧបមនធ – សមាគមអាដហក

២.មថាបទានដសដឋកចចសដលបានផតែលឲថាយសសកាយនថងៃទ៧សខឧភាឆថា២០១២

អនពរតយដលខ

កាលបរដចឆេទ សមបទានរយៈដល(ឆ)

ទហ(ហតា)

ដោលបណង តបន ដខតត

១៦ ៩១ ១៤/0៦/២0១២L.K.L. Construction Co. Ltd.

៧0 ៥,៥៥៩ កសឧសឋាោហកមមភម នលៀរ

មណឌលគរ

១៧ ៩២ ១២/0៦/២0១២

Metrey Pheap Kase Usahakam

៧0 ៨,៥២0 កសឧសឋាោហកមមគនលន កពហមនទព

កពះវហារ

១៨ ១0៣ ១៦/0៧/២0១២ មនដង មនដង ៧,៦៦៨ រាោនរៀន (?) គររមឋាយ កពងស

១៩ ១0៤ ១៦/0៧/២0១២ មនដង មនដង មនដង នទសចរណ នកាះកឋាបាល ខកប

២0 ១១៥ 0៣/0៨/២0១២

Green Choice (Cambodia) Co. Ltd.

មនដង ៧,៨៦៣ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

សងគមថម នងរនវៀង

កពះវហារ

២១ ១១៦ 0៣/0៨/២0១២

A Me Nen (Cambodia) Co. Ltd.

មនដង ៧,៣៥៩ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពះវហារ

២២ ១១៧ 0៣/0៨/២0១២

Distinct Harvest (Cambodia) Co. Ltd.

មនដង ៧,៩៦0ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

សងគមថម នងរនវៀង

កពះវហារ

២៣ ១២៥ ១៨/0៨/២0១២ មនដង មនដង ៨,២00ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

ឧតរមានជយ

២៤ ១២៦ ១៧/0៨/២0១២ មនដង មនដង ៨,៥២0ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

កពះវហារ

២៥ ១២៧ ១៧/0៨/២0១២ មនដង មនដង ៤,៥៥៧ កសឧសឋាោហកមម រទមដនស ោតដបង

២៦ ១៣0 ២៣/0៨/២0១២ Angkor Sugar មនដង ៦,៣២៨ ដអនៅ កននកគៀល ោតដបង

២៧ ១៣១ ២៣/0៨/២0១២Tun Le Sugarcane មនដង ៦,១៦៤ ដអនៅ ចងកាល ឧតរមានជយ

២៨ ១៣២ ២៣/0៨/២0១២

Cambodia Cane En Sugar Welly

មនដង ៥,៩0៨ ដអនៅ សនរាង ឧតរមានជយ

២៩ ១៣៣ ២៤/0៨/២0១២Rat Sokhorn Inc. មនដង ៩,000

ដនរៅស & កសឧសឋាោហកមម

លផត រតនគរ

៥៤ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

សមាគមអាដហក – ឧបមនធ

២.មថាបទានដសដឋកចចសដលបានផតែលឲថាយសសកាយនថងៃទ៧សខឧភាឆថា២០១២

អនពរតយដលខ

កាលបរដចឆេទ សមបទានរយៈដល(ឆ)

ទហ(ហតា)

ដោលបណង តបន ដខតត

៣0 ១៣៥ 0៤/0៩/២0១២ មនដង មនដង មនដង មនដង មនដង មនដង

៣១ ១៤៩ ១៤/0៩/២0១២

HengHeang

– SivChanthu

Green Sportមនដង ៤,000 ដនរៅស

ខសន មនទរមឋាយ, នពកជាដ

មណឌលគរ

៣២ ១៥១ ១៨/0៩/២0១២ មនដង មនដង ៦,000ដនរៅស&កសឧសឋាោហកមម

គនលន កពហមនទព

កពះវហារ

៣៣ ២២0 0៣/១២/២0១២ មនដង មនដង ៦0៣ អភវឌឋាឍន រមាសខហក រាឋាយនរៀង

សរប[យឋាងតច]*

២0៨,៨0៥

*សមាគមអាដហកនងបនរករកពតមានខដលនៅែះចនទឋាះ។

៥៥ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

ទសារសារសមាគមអាដហរទទា២៣ងខតតែ/កររ

១-ភសពញ(ទសថាកការកណាតថាល)ផទេះនលែ៣ផលវ១៥៨ (ផលវឧកញាឋាកតងកាង,សងាឋាតបងរាង, ែណឌដននពញ, កបអបសបកត១0២៤, ភនពញ, កមពជាទរសពទេ: 0២៣២១៨៦៥៣/0២៣៩៩0 ៥៥៤ទររារ: 0២៣២១៧២២៩អខមល: adhoc@forum.org.kh នគហទពរ: www.adhoc-cambodia.org

២-បទថាយមានជយផទេះនលែ១៩៨, ភម៣, ឃពទឋា, កកងសរនរាភណ, នែតបទឋាយមានជយទរសពទេ: 0៥៤៩៥៨៨៦៧

៣-បាតដបងផទេះនលែ៨៥៩, កកមទ១២, ភមរនចក៤, ឃរតនភៈ, នែតោតដបងទរសពទេ: 0៥៣៩៥២៨២៩

៤-កពងចាមភមអពលនលើ, ឃអពល, កសកកពងនសៀម, នែតកពងចាមទរសពទេ: 0៤២៩៤១៣២៦

៥-កពងឆថាងផទេះនលែA១៦៧, ផលវជាតនលែ៥, ភមកតឋាល, ឃកពងឆឋាង, នែតកពងឆឋាងទរសពទេ: 0២៦៩៨៨៧១៦

៦-កពងពផលវជាតនលែ៤, ភមពាណជជកមម, ឃរកាធ, កសកចឋាបារមន, នែតកពងសទរសពទេ: 0២៥៩៨៧២៦៥

៧-កពងធផទេះនលែ១១, ផលវកបជាធបនតយឋាយ, កកមទ២, ភម៧, ឃកពងធ, កសកសទេងខសន, នែតកពងធទរសពទេ: 0៦២៩៦១២៩៥

៨-កពត(ទទលបននកសខតតែសកបផងសដរ)ផទេះនលែ៣0, ផលវ៧មករា, ភមកពងោយខាងតឋាបលង, ឃកពងោយ, នែតកពត

៩-កណាតថាលផទេះនលែ២៤១, ផលវជាតនលែ២, ភមកកនពើហា, ឃខកពកឫសឋាេ, កសកនឋា, នែតកតឋាលទរសពទេ: 0៩២៩៨៥១0៦

១0-សកាះកងផទេះនលែ១៨៧, ភម៣, កកងនែមរភមនទេ, នែតនកាះកងទរសពទេ: 0៣៥៩៣៦១២៩

១១-សកសចះផទេះនលែ២៨៣E0, ផលវកពះសហន, កកមទ៤, ភមវត, ឃកកនចះ, នែតកកនចះទរសពទេ: 0៧២៩៧១៥១៥

ទសថាកសរមាគមអាដហកទទាង២៣សខតតែ/សកង – សមាគមអាដហក

៥៦ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

១២-មឌលគរភមនដះកកម, សងាឋាតសែដម, កកងខសនមនទរមឋាយ, នែតមណឌលគរទរសពទេ: 0១៥៤១0 ៤៤៧

១៣-ឧតតែរមានជយផទេះនលែ៧0, កកមទ៦, ភមឈក, ឃសនរាង, កកងសនរាង, នែតឧតរមានជយទរសពទេ: 0១១៧១៣៣២៤

១៤-នបលនកកមទ១, ភមតាពកនលើ, សងាឋាតនបលន, កកងនបលន, នែតនបលនទរសពទេ: 0១២៧៨៧៧៧៤

១៥-សពះហនផទេះនលែ១១៩E១, ផលវបរកមមករ, សងាឋាតនលែ៣, ែណឌមតភាព, កកងសហន, នែតកពះសហនទរសពទេ: 0៣៤៩៣៣៧២២

១៦-សពះវហារផទេះនលែ៦៩៩, ផលវទ២, ភមអណតេតងនពាធ, ឃកពងកបក, កសកខតឋាបងមានជយ, នែតកពះវហារទរសពទេ: 0១២៤៩៥ 0៧៧

១៧-នសពសវងផទេះនលែ២៨២�លនលែ២, ឃកពងឡាវ, កកងនកពខវង, នែតនកពខវងទរសពទេ: 0៤៣៩៤៤៥២៨

១៨-សពាធសតផលវបនបៀកឡាច (កាចកជងផលវជាតនលែ៥), ភមថលបខបក, ឃរោប, កកងនពាធរាត, នែតនពាធរាតទរសពទេ: 0៥២៩៥១៥៥២

១៩-រតនគរភម៣, ឃឡាោននសៀក, កសកោនលង, នែតរតនគរទរសពទេ: 0៧៥៩៧៤ 0៧៦

២0-សៀមរាបផទេះនលែ១១D៤, ភមបទឋាយចាស, សងាឋាតសរកកាម, កកងនសៀមរាប, នែតនសៀមរាបទរសពទេ: 0៦៣៩៦៣៤0២

២១-លងសសតងភមកតពាងកពង, ឃសទេងខកតង, កសកសទេងខកតង, នែតសទេងខកតងទរសពទេ: 0៧៤៩៧៣៨៥៣

២២-សថាយសរៀងភមនកៀនរាង, ឃរាឋាយនរៀង, កកងរាឋាយនរៀង, នែតរាឋាយនរៀងទរសពទេ: 0៤៤៩៤៥៩១0

២៣-តាសកវផលវទ២, ភមផឋាោរតានកា, ឃរកាកពង, កសកដនខកវ, នែតតាខកវទរសពទេ: 0៣២៩៣១៣

សមាគមអាដហក – ទសថាកសរមាគមអាដហកទទាង២៣សខតតែ/សកង

៥៨ផលវរបត?សទដធ សទលនៅដឋាន នងសទធនធានធមមជាតនៅកមពជា

Oxfam GB in Cambodia

ឧបតថែមថវកានដយ

ផទេះនលែ៣ ផលវ១៥៨ ឬឧកញាឋានកទឿងកាង សងាឋាតបងរាង ែណឌដននពញ រាជធានភនពញ/ P.O.BOX : 1024, ទរសពទេនលែភៈ (855-23) 218 653, 990 544, | ទររារនលែភៈ (855-23) 217 229,

E-mail: adhoc@forum.org.kh | Website: www.adhoc-chra.org

សហគមនអរប