[KOLEGIJUMMart 2014. / godina 3 / broj 7 / cijena 5 KM

Poklon uz ovaj brojLEKTIRA NARODU: BAJKE S POTPISOM

Nastava istorije:KAKO U^ITI O SREBRENICI

Zdravstvo&{kolstvo:DJECA SA ADHD SINDROMOM

Eksperiment:"IGRE GLADI" U [KOLI

Da li je medicina humanistika:STUDENTI KOJI KA@U PING

Fizi~ko&muzi~koAUTOGOL IZ OFSAJDA

MAGAZIN ZA PRAVEDNIJE OBRAZOVANJE

Ovo je se dmi broj ~a so pi sa za pra ve dni je obra zo va nje [ko le gi jum, ko ji od {tam pan kre }ena put ~i ta oci ma. Prvih {est pu to va lo je po {tom na adre se pre ko 800 {ko la u Bo sni i Her-ce go vi ni, ali su rea kci je pros vje tnih ra dni ka izos ta le, iako ih te me i pris tu pi sa svim si gur -no ni su mo gle os ta vi ti hla dno krvnim. Is to vre me no, na po ri da otvo ri mo kva li te tnu ras -pra vu o sta nju obra zo va nja i nu ̀ nos ti nje go ve re for me os ta ja li su da le ko od o~i ju os tat kastru ~ne ja vnos ti, ali i onih ko jih se to ite ka ko ti ~e - ro di te lja. [ko le gi jum ni je vi {e d`a ba, ali }e i da lje bi ti bes pla tan za {ko le ko je pri hva te sa ra dnju i zasve ko ji ga pra te na in te rne tu: www.sko le gi jum.baCi je na (5 KM) ni je si tni ca, ali je oprav da va do da tak: izbor baj ki pi sa ca iz le kti re, s na da mose ko ri snim pe da go {kim i me to di ~kim uput stvi ma za ~i ta nje. Naj zad, si gur no pos to ji do bar ra zlog da u pros to ru {tam pa nih me di ja ima mo ma ga zi ne zami {i }e, lje po tu, hra nu, tru dno }u, aute, lov ce, ple te nje, mo to re, oru ̀ je, tra di ci ju, za ba vu,ero ti ku, re li gi ju, ko zme ti ku... ali ne i za obra zo va nje. Me |u tim, mi ga ne zna mo, i odlu ~i -li smo ga na ovaj na ~in ot kri ti. Ure dni{ tvo

D@ABA KAD JE D@ABA

Na prethodnoj stranici: spomenik renesansnom filozofu Giordanu Brunu, na Campo deFiori u Rimu, gdje ga je 17. februara 1600. godine, nakon sedam godina zato~eni{tva i uvje-ravanja da odustane od svojih stavova, spalila na loma~i inkvizicija, zbog hereze. (Tvrdnji,izme|u ostalih, da nije Zemlja u sredi{tu svemira, ili da su zvijezde sunca.) Nijedna {kolau Bosni i Hercegovini ne nosi ime Giordano Bruno.

6 16 22 26 38

42 46 50 60

SADR@AJ

6 HAPPYEND SA TRAGI^NIM KRAJEM 9 KEKEC IZRUKAVA 10 GLOBALNO OTUPLJIVANJE 16 KAKO U^ITIO SREBRENICI 22 STUDENT KOJI KA@E PING 26AKADEMSKI BUVLJAK U SALI HEROJA 34 DJECA ZAPUNO RADNO VRIJEME 38 AUTOGOL IZ OFSAJDA 42URE\AJ KOJI UBIJA FA[ISTE 46 KROZ POZORI[TE, OPOZORI[TU! 50 [TO SI VI[E DIJETE, TO SI BOLJIRODITELJ 56 ZINI DA TI KA@EM ^IJI SI 60 IGRE GLADI U[KOLI 65 DRU[TVO MRTVIH ^ITALACA

Historia est patria mea

Ka ko u~i ti oSre bre ni ci?

Mo gu} pre kid nas ta veu {ko la ma 05.02.2014.Zbog ve }eg kva ra naje dnom od ko tlo va ko -jim se gri je vo de na pa -ra za za gri ja va nje ze ni -~kih sta no va i po slo-vnih pros to ra, {to jeuslo vi lo re du kci ju da-ljin skog gri ja nja u gra -du, mo ̀ e se de si ti danas ta va u svim ze ni -~kim obra zo vnim us ta-no va ma bu de skra }e naili uko li ko do |e doenor mno nis kih tem pe-ra tu ra, po tpu no pre ki-nu ta, sa zna je Agen ci jaFe na.•••

Sve ~a nos ti u nau ~nimus ta no va ma i {ko la ma25.01.2014. Mi lo radDo dik, pred sje dnik RS,re kao je da }e 100 go-di na od po ~et ka Prvogsvjet skog ra ta bi ti obi-lje ̀ a va no to kom ci je lego di ne u RS i Srbi jikroz sve ~a nos ti u {ko-la ma, nau ~nim in sti tu ci-ja ma i us ta no va ma kul-tu re.•••

Uprkos stalnom govoru o reformi obra-zovanja posle zavr{etka Jugoslovenskihratova, ona su{tinski nikada nije zapo -~eta u zemljama naslednicama Jugosla-vije. Nekih doterivanja je bilo, usagla -{avanja s Evropom, ali dubinskog pre i-spitivanja uloge i zna~enja obrazovanjanije. I to nije posledica uobi~ajene neefi-kasnosti na{ih administracija. Naprotiv,to je izraz su{tine sistema koji ~vrsto stojena razvalinama nekada{nje dr`ave. Ti si-stemi, koji se neta~no predstavljaju da tonisu, po~ivaju na jakim temeljima po-stav ljenim u ideologiju koja je me{avinasvih ideja na kojima stare elite ~uvajumonopol mo}i. Tu su i nacionalizam i so-cijalni egalitarizam, i antimodernizam itradicionalizam, kolektivizam i protivlje-nje svakoj promeni. To je i levo i desno. Apre svega i ispred svega, su{tina tog si-stema je autoritarizam. Taj sistem bez si-stema i ideologija s vi{kom naizgled ne-spojivih ideja tu je da za{titi tu najdubljupoliti~ku su{tinu, o kojoj nema kompro-misa i koja sve dr`i na okupu.

Za {to je u~e nje o Sre bre ni ci sub ver zi vno?U~e nje o Sre bre ni ci uda ra upra vo u tusu {ti nu. I zbog to ga je sub ver zi vno. I ne-do pus ti vo. Jer, ka da bi u~e nje o Sre bre ni -ci bi lo mo gu }e, to bi zna ~i lo da na ci ona -li zam ni je prva i po sle dnja ide ja svih na -

{ih po re da ka. Bio bi to znak da je sis tempao, i da se u {ko la ma vi {e ne proi zvo denje go vi bu du }i no si oci i kon zu men ti, ve}auto no mni po je din ci ko ji su spre mni dare al no vi de svet oko se be. Otvo ri la bi seta ko mo gu }nost da se ne gu ju kri ti ~ki po-je din ci ko ji se shva ta ju kao sna ga, a nekao sla bost dru{ tva. Ru {io bi se na sle |e -ni pa tri jar hal ni kon cept u ko me je nas ta -vnik pre ki otac, a ud`be nik sve ta knji ga.Ta da bi |a ci mo gli da u~e da pos tav lja jupi ta nja, a ne da na njih hor ski od go va ra -ju. Otvo ri li bi se pro zo ri u za gu{ lji vim,me mlji vim {ko la ma. Zna ~i lo bi to i dis-kon ti nu itet u odno su na ra tne po li ti ke90-ih i po ~e tak prei spi ti va nja nji ho vihuzro ka. Bio bi to znak i da je do {lo dopro me ne pri ori te ta – ra zvoj bi do {ao names to tla pnji o sve tloj bu du }nos ti za sno -va nih na sve toj pro {los ti. I tu je su {ti na:pro {lost bi pos ta la pros tor prei spi ti va njai kri ti ~kog su o~a va nja umes to iden ti tet -skog {paj za iz ko jeg sva ka vlast uzi ma {tajoj od go va ra i u du bo ki mrak gu ra ono{to joj ne ide u pri log.

Pre ci u ver ti ka liKri ti ~a ri ide je o u~e nju o Sre bre ni ci obi -~no ka ̀ u: pre ra no je. Po zi va ju se i na ~u -ve nu is to rij sku dis tan cu, kao za klon svi -ma oni ma ko ji od ne ~e ga be ̀ e. Re kli bi ida se bez ar hiv skih is tra ̀ i va nja, ko ja }ebi ti mo gu }a za 30 go di na, ni {ta ne smere }i. To je sve sna za blu da. To je ma ni pu -la ci ja, jer su Sre bre ni cu u {kol ske knji gesta vi li nje ni idej ni tvor ci go to vo dok sezlo ~in de {a vao. Da kle – ona je odu vek uud`be ni ci ma, ta ko da dis tan ca ni ka da ni -je bi la pro blem. Ono {to jes te pra vo pi ta -nje je – za {to je ta mo?Za is ta, Ju go slo ven ski ra to vi ula zi li su uud`be ni ke is to ri je od nji ho vog sa mogpo ~et ka. Izu ze tno je va ̀ no ima ti na umuda su ud`be ni ci is to ri je pro me nje ni u Hr-vat skoj 1992, u Srbi ji 1993. i Bo sni 1994.go di ne. [ta nam go vo ri ta bi zar na hro no-lo gi ja? Ona ne dvo smi sle no po ka zu je dasu, usred ra tnih dej sta va i zlo ~i na, vla deima le i vre me na i no va ca da de lu ju i na“te re nu pro {los ti” i da je to bio je dan odpo li ti ~kih pri ori te ta. Me nja lo se ta da sve– i sta ra i no va pro {lost, i sre dnji vek i naj-no vi je do ba. Bi lo je po tre bno pro {lost pri-la go di ti sa da{ njos ti, na pra vi ti is to rij skikon tek st u ko me je ne po dno{ lji va sa da{ -

17Š K O L E G I J U M

Tre ba li u~i ti o Sre bre ni ci? Mo ̀ e li se u~i ti oSre bre ni ci? Ta dva pi ta nja naj du blje za di ru upi ta nje svrhe i vrste obra zo va nja u dr`a va mabiv {e Ju go sla vi je, po se bno u Srbi ji i Bo sni iHer ce go vi ni. Svrhe – jer obra zo va nje, a po se-bno ono iz oblas ti is to ri je, i da lje ne ma za ciljsti ca nje zna nja, ve} iz gra dnju na ci onal nogiden ti te ta i is to rij ske sves ti za je dni ce. Vrste –jer obra zo va nje, a po se bno ono iz oblas ti is to ri -je, i da lje ne te ̀ i iz gra dnji kri ti ~kog mi{ lje nja,ve} nje go voj ne ga ci ji.

Dubravka Stojanovi}

Ma {i ne u bi je lom

Stu dent ko ji ka ̀ e ping

Da mir Mar ja no vi}: Sa-ra jev ski uni ver zi tet se20 go di na fi nan si ra izgran ta 03.02.2014. Ma -lo je vre me na, a jo{ma nje nov ca da se na-pra ve ne ke stra te {kepro mje ne, ali mi slim daje po vu ~e no ne ko li kobi tnih po te za go to vo usvim sfe ra ma obra zo-va nja – is ta knuo je zaFe nu biv {i mi nis tarobra zo va nja i na uke,nau ~ni sa vje tnik i {efLa bo ra to ri ja za fo ren zi -~ku ge ne ti ku u In sti tu tuza ge ne ti ~ko in ̀ e njer -stvo i bi ote hno lo gi juKS-a Da mir Mar ja no vi},ko men ti ra ju }i svoj mi ni-s tar ski man dat s pos to -je }im vre men skim ot-klo nom.•••

Za Uni ver zi tet u Is to -~nom Sa ra je vu 10 mi-li ona evra 23.01.2014.Sa vjet mi nis ta ra BiH ut -vrdio je da nas Pri je dlogspo ra zu ma o kre di tuvri je dnom 10 mi li onaevra izme |u BiH i Uni-kre dit ban ke Aus tri ja zafi nan si ra nje pro je kta“Mo der ni za ci ja Uni ver-zi te ta u Is to ~nom Sa ra-je vu, fa za dva – A”, saosno va ma za nje go voza klju ~i va nje.•••

Ve }i nu mo der nih, vi so ko te hno lo gi zi ra -nih zdrav stve nih sus ta va za hva ti la jesna ̀ na bi ro kra ti za ci ja, a na de hu ma ni za -ci ju me di ci ne ne `a le se sa mo pa ci jen tive} i zdrav stve ni ra dni ci. Zdrav stve ni ra -dni ci ~es to pa te od vi so ke ra zi ne stre sa,te sa go ri je va nja na po slu (bur no ut). Ve li -kom bro ju pa ci je na ta ko je obra de u ra d-nom vre me nu li je ~ni ci vi {e ne uspi je va jupru ̀ i ti po tre bnu pa` nju kao po je din ci -ma, zbog ~e ga se on da pa ci jen ti sve vi {eokre }u al ter na ti vnim tre tma ni ma, i svevi {e po se ̀ u za tu ̀ ba ma pro tiv zdrav stve-nih ra dni ka.Za to se po slje dnjih go di na sve vi {e go vo -ri o hu ma nis ti ~koj me di ci ni kao po se bnojme di cin skoj gra ni. Hu ma nis ti ~ka me di -ci na, zva na jo{ i me di ci na te me lje na navri je dnos ti ma, in ter dis ci pli nar no je po -dru ~je kli ni ~ke me di ci ne (tj. me di ci ne ko -ja se odno si na ne po sre dan kon takt li je -~ni ka s pa ci jen tom) fo ku si ra no na rje {a -va nje pro ble ma su vre me nog zdrav stva.Te me ljna na ~e la hu ma nis ti ~ke me di ci nesu otvo re na ko mu ni ka ci ja, uza ja mnopo {to va nje, te emo ci onal na po ve za nostli je ~ni ka i pa ci jen ta, {to se na zi va zdrav-stve nom skrbi us mje re nom na odnos ili us -mje re nom na pa ci jen ta, za ra zli ku od skrbius mje re ne na slu ~aj ili us mje re ne na bo lest.

Da li je me di ci na hu ma nis ti kaPri dje vak hu ma nis ti ~ki uis ti nu zvu ~i ne -obi ~no ova ko pos tav ljen uz me di ci nu;hu ma nost je ne {to {to se sma tra nje nimunu tra{ njim svoj stvom. A ipak, me di ci -na se ne ubra ja u sku pi nu hu ma nis ti ~kih,ve} pri mi je nje nih na uka, da kle, u is tusku pi nu kao i pri mi je nje na ma te ma ti kaili kom pju ter ska te hno lo gi ja. Uis ti nu,me di ci na se ba vi pri mje nom ne vje ro ja -tno {i ro kog spek tra nau ~nih i te hno lo -{kih rje {e nja: pri mje ri ce, umje tne o~nele }e ra zvi je ne su na osno vu ma te ri ja la zapro zor ska okna u avioin dus tri ji, sli ko vnadi ja gnos ti ka (ren tgen, ul tra zvuk, MR,PET-CT...) nas ta la je na osno vu ot kri }a fi-zi ke, ve }i na mo der nih li je ko va ra zvi je naje za hva lju ju }i na pret ku ke mij ske te hno -lo gi je; in for ma ti ~ki ek sper tni sis te mi ko -ji po ma ̀ u u di ja gnos ti ci ra zvi je ni su naosno vu dos ti gnu }a sta tis ti ke, a ne po zna-va nja ta na nih pre vo ja ljud ske du {e. Uis -ti nu, sla ba je ko rist u me di ci ni od hu ma -nis ti ~kih zna nos ti kao {to su, na pri mjer,fi lo zo fi ja, pra vo, po vi jest ili knji ̀ e vnost.Je dnim od naj vi {ih dos ti gnu }a me di ci nesma tra se tzv. me di ci na te me lje na na do-ka zi ma (evi den ce-ba sed me di ci ne, me to dado slje dne pri mje ne naj bo ljih dos tu pnihdo ka za u do no {e nju kli ni ~kih odlu ka); sdru ge stra ne, hu ma nis ti ~ke na uke osla-nja ju se prven stve no na ana li ti ~ke, kri ti -~ke i spe ku la ti vne me to de.Mjes to odva ja nja me di ci ne od hu ma nis -ti ~kih zna nos ti obi lje ̀ e no je spi som ^o -vjek stroj (L’hom me mac hi ne) fran cus kog li -je ~ni ka Ju li ena Of fraya de La Met triea,uje dno fi lo zo fa i je dno ga od prvih ma te -ri ja lis ta fran cus kog pros vje ti telj stva. Dokje kao voj ni li je ~nik gle dao ka ko se ne vo -ljno trza ju mi {i }i u otvo re nim ra na ma be-s vje snih voj ni ka, pod sje ti lo ga je to ka koobez glav lje no pi le jo{ mo ̀ e tr~a ti podvo ri {tu i za klju ~io je da ti je lo fun kci oni -ra sli ~no stro ju, a mi sli da ima ju svoj tje-le sni uzrok. Od tad pa sve do da nas me di ci na shva }ali je ~e nje me ha ni cis ti ~ki, kao svo je vrsnopo prav lja nje po kva re nog stro ja. Ta kvopo ima nje ti je la odra ̀ a va se i u li je ~ni ~kojfra zi ko jom se obi lje ̀ a va za vr{e tak akti -vnog li je ~e nja uzna pre do va le nei zlje ~i vebo les ti: Vi {e se ni {ta ne mo ̀ e u~i ni ti. Ta fra -za za pra vo zna ~i da se bo lest vi {e ne mo -`e izli je ~i ti. Ipak, ni je is ti na da se vi {e ni -

23Š K O L E G I J U M

U an to lo gij skom ske ~u mon ti paj to no va ca Ma -{i na ko ja ka ̀ e ping sa ti ri je pod vrgnu ta na ras ta -ju }a sklo nost lje ka ra da vi {e vre me na po sve }u -ju ma {i na ma ne go lju di ma. Tri de ce ni je na konto ga ~i ni se da tu ma {i ni za ci ju me di ci ne do vr{a -va ju me di cin ski fa kul te ti, gdje se i na bu du }elje ka re gle da kao na stro je ve.

Karmen Lon~arek

34

ADHD

Dje ca za pu nora dno vri je me

“BiH: Obra zo va nje zapra vi ~no dru{ tvo –Bu du }nost po ~i nje samnom!” 01.02.2014.Da nas je u Sa ra je vu, upros to ri ja ma Ki na Me e-ting Po int, sve ~a nomce re mo ni jom otpo ~eopro je kat ’O bra zo va njeza pra vi ~no dru{ tvo –Bu du }nost po ~i nje samnom’, ko ji re ali zu jeCen tar za obra zo vneini ci ja ti ve Step by Stepuz po dr{ku USA ID-a iFODBiH.•••

Objav lje ni vo di ~i zapo la ga nje ek ster nema tu re 20.01.2014. Naweb stra ni ci Mi nis tar-stva za obra zo va nje,na uku i mla de Kan to naSa ra je vo(www.mon.ks.gov.ba)objav lje ni su vo di ~i zapo la ga nje ek ster ne ma-tu re.•••

Ono te {ko za dr`a va pa` nju na ono me{to ra di? Ne mo gu }e je da se fo ku si ra nasa mo je dnu stvar? Brzo se pre ba cu je saje dne akti vnos ti na dru gu, la ko se po me -te i brzo za bo rav lja? Ima po te {ko }a da sli-je di upu te? Pre tje ra no se oda je sa nja re - nju? Ima po te {ko }e pri za vr{a va nju za-da ta ka ili za da }e? Gu bi igra ~ke, knji ge i{kol ski pri bor mno go ~e{ }e od os ta le dje -ce? U to ku u~e nja ~es to ra di ne {to dru go– di ra ne ko ga, ili stva ri na sto lu ili hra nu,gle da kroz pro zor, ne {to mo ra da pi je ilije de, us ta je, tr~i? Mno ge stva ri ra di ne-pro mi{ lje no? La ko stu pa u odno se sadru gim lju di ma, ali ih te {ko odr`a va.Iako izni mno in te li gen tno, pa upra vozbog to ga i to li ko ra do zna lo, is to vre me -no ve oma kre ati vno, od u~i te lji ca se ri je-t ko mo gu ~u ti ri je ~i hva le? Prvi i dru gi ra -zred naj ~e{ }e do ̀ iv lja va ve oma tra uma -ti ~no? Nas ta vni ci ~es to ima ju lo {e rea kci -je, pro zi va ju ga pred ci je lim ra zre dom,obi ~no ga ka` nja va ju, da dru ga dje ca nebi sli je di la nje gov pri mjer? Tre ba te li seobra ti ti {kol skom psi ho lo gu?

Nos u tor biNa ̀ a lost, mno ge osno ve {ko le ne ma jupsi ho lo ge i ni je ba{ vje ro va tno da }e te tudo bi ti pot vrdu su mnji i ime za opi sa nopo na {a nje: hi pe ra kti vnost, ili, me di cin -skim `ar go nom re ~e no: AD HD (At ten ti -on De fi cit Hype rac ti vity Di sor der).

AD HD je me di cin sko sta nje, ne uro bi olo -{ko obo lje nje, ko je je iza zva no he mij skomne ra vno te ̀ om u moz gu ili ne kom dru-gom pro mje nom, a uzro ci nas tan ka su ra -zli ~i ti (od ne uro fi zi olo {kih, bi ohe mij skih,ge net skih i psi ho genet skih uzro ka). Sma-tra se da je ova kav tem pe ra ment u~es ta -li ji kod dje ~a ka ne go kod dje voj ~i ca i to uomje ru od 3 do 5:1. Ma njak pa` nje je uo~ -ljiv ve} sa tri go di ne, ali se naj ~e{ }e de fi -ni {e tek ka da di je te kre ne u {ko lu, ka dapos ta ne ja sno da ne mo ̀ e odr`a ti pa` njuna ~a so vi ma, da ne mo ̀ e mir no sje di ti, ilipak da se ne mo ̀ e fo ku si ra ti na rje {a va -nje {kol skih za da ta ka. Osno vni sim pto misu ne pa` nja, hi pe ra kti vnost i im pul si -vnost. Zva ni ~no, ovaj po re me }aj prvi jeopi sao Wil li am Still 1902. go di ne.

Ne ra di se o pro ble ma ti ~noj dje cine go o dje ci ko ja ima ju pro blem

Hi pe ra kti vna dje ca su ~es to i so ci jal noizo lo va na; za os ta ju u mo to ri ~kom i je zi -~kom ra zvo ju; ima ju lo{ sa mo kon cept,lo {u ko or di na ci ju i ko gni ti vne pro ble me;pri li kom raz go vo ra ne ~e ka ju svoj red dago vo re, ~es to pre ki da ju i nad gla sa va judru ge u raz go vo ru, ne ma ju osje }aj zavri je me i stal no ka sne i sl. Ima ju te {ko }es u~e njem go vo ra, {to se mo ̀ e o~i to va tiu po te {ko }a ma pri uklju ~i va nju u kon-ver za ci ju i gru pne akti vnos ti. ^es to suuo~ lji ve i po te {ko }e sa ~i ta njem, spe lo va -njem, pi sa njem i ma te ma ti kom. Pra te ihne pres ta ni ne us pje si, a odbi ja nje dje te taod stra ne vr{nja ka i ne pres ta ne kri ti keoko li ne mo gu ka tas tro fal no utje ca ti nadje te to vo sa mo po {to va nje, kao i na nje-go vo dalj nje po na {a nje. Dje ca ima ju pro-blem ge ne ra li za ci je, ne u~e iz vlas ti tog is -kus tva, te ro di te lji mo ra ju bi ti vrlo pre ci -zni kod pos tav lja nja pra vi la i zah tje vapri li kom od ga ja nja. Zbog sve ga ovo ga ~es to ima ju lo {e re zul -ta te u u~e nju. Zbog ne pro mi{ lje nih ra-dnji, ko ji ma `e le skre nu ti pa` nju na se -be, ~es to su o~a va ju ro di te lje s po zi vi maiz {ko le. Je dno je izre za lo ma ka za ma ma-ji cu dru gog dje te ta; dru go je za vi ri va lou~i te lji ci u tor bu; tre }e ne `e li si }i s kro vaauto bus ke sta ni ce, ~et vrto sko ~i s pro zorana 3m vi si ne od ze mlje, pe to pre la zi ces -tu a da ne gle da ili ne obra }a pa` nju. Pri -je ili ka sni je os ta ne izne na |e no i bez ide -

35Š K O L E G I J U M

[ta po ve zu je Sal va do ra Da li ja, Pa bla Pi cas sa,Vin cen ta Van Gog ha, Mic ha ela Jor da na, Ja so naKid da, Char lot te and Emily Bron te, Emily Dic -kin son, Ed gara Al lana Poa, Wal doa Emer so na,Ro ber ta Fros ta, La va Tol sto ja, Vir gi niu Woolf,Wol fgan ga Ama de usa Mo zar ta, Bil la Ga te sa,Chris top he ra Co lum bu sa, Ji ma Car reya, Ste-vea McQueena, Jac ka Nic hol so na, El vi sa Pre-sleya, Sylves te ra Stal lo nea, Ro bi na Wil li am sa,Tho ma sa Edi so na, Be nja mi na Fran kli na, Al ber -ta Ein ste ina, Jo hna F. Ken nedya i mo ̀ da va {edi je te?

Nenad Veli~kovi}

Intervju

[to si vi {e di je te, to si bo lji ro di telj

No va Ka sa ba: Nas ta -va po ~i nje 29.01.2014.Da nas oko sto ti nu bo{ -nja ~ke dje ce iz Ko nje -vi}-Po lja kre }e u No vuKa sa bu, na in stru kti vnunas ta vu.•••

Bo{ nja ~ka dje ca iz Vr-ba nja ca i Ko nje vi}-Po -lja u po ne dje ljak ne }ekre nu ti u {ko lu17.01.2014. Iako u po-ne dje ljak u Re pu bli ciSrpskoj po ~i nje dru gopo lu go di {te, dje ca bo{ -nja ~ke na ci onal nos ti izVrba nja ca kod Ko tor-Va ro {i i Ko nje vi}-Po ljane }e kre nu ti u {ko lu,zbog nei spu nje nja zah-tje va za na ci onal nomgru pom pre dme ta.•••

]a ti}: To s de da Mra zom mo ram te is pra-vi ti. Ja sam bio an ga ̀ o van za po prav lja -nje si tu aci je u JU Dje ca Sa ra je va. Zbogne pos to ja nja osno vnih nor mi (ti pa kva-dra tu re po dje te tu) hi gi jen skih uslo va, is-hra ne u ko joj su dje ca pi la ra zmu }en li-mun tos ili mli je ko u pra hu. De do Mrazje do {ao usput, to su mi na to va ri li ro di -te lji ko ji ma je ve }i pro blem ho }e li se onpo ja vi ti je dan dan u go di ni u vrti }u ne goto {ta nam dje ca tu ci je lu go di nu je du iline je du, u ~e mu spa va ju, ka kvo im je gri-ja nje.

[ko le gi jum: Jo{ ne {to za is pra vak?]a ti}: Ne znam ko li ko je bi tno, ja imamsa mo in deks `ur na lis ti ke. Ure dno sampla tio stu dij i u{ao u svoj stvu stu den ta uzgra du fa kul te ta sa mo jo{ je dnom, da po -ku pim in deks.

[ko le gi jum: Pa do bro, pred sta vi }u te ka-sni je. [ta za mje ra{ tom stu di ju? Bu du }ida ni si ta mo sje dio i slu {ao pre da va nja,ka ko uop {te o to me ima{ stav, i za {to biiko vje ro vao tvo jim pro cje na ma? (E, ovoje do bro pi ta nje :-)]a ti}: Bo ra vio sam vi {e pu ta ta mo kaogost stu den ti ma, kao pre go va ra~ sa de ka -ni ma ra znim, ali vi {e ni kad kao stu dent.Ne sma tram se no vi na rom jer mi slim dani je po {te no pre ma oni ma ko ji su za vr{i -li fa kul tet i ima ju to zva nje. Ali da se ba -

vim no vi nar stvom, to je is ti na. Ko li ko do -bro, to ve} ne odlu ~u jem ja.

[ko le gi jum: Ma taj gla gol ba vi ti se, {ta tozna ~i? Ili je si no vi nar ili ni si. Ako vo di{ra dio, ure |u je{ pro gram, pra vi{ re por ta -`e, vo di{ emi si je u`i vo, on da va ljda je si.Ali da se ne pe gla mo ti me. Po nav ljamono pi ta nje: [ta za mje ra{ tom stu di ju?Bu du }i da ni si ta mo sje dio i slu {ao pre-da va nja, ka ko uop {te o to me ima{ stav, iza {to bi ti iko vje ro vao?]a ti}: Ne za mje ram mu ni {ta. Sti caj okol-nos ti je bio u pi ta nju da se ja po sve timpra kti ~nom ra du a ne stu di ju. Na kon ra -ta, ve} sam imao 26 go di na a imao samstar ce sa ne re gu li sa nim pen zi ja ma a obo -je RVI, je dva pu no lje tnu ses tru i ni samimao izbo ra. Bio sam pri nu |en da ra dim.

[ko le gi jum: To ide u bio gra fi ju. Pri mje -dbe na kva li tet stu di ja `ur na lis ti ke?]a ti}: ^uj, taj fa kul tet ra di ta ko ka ko ra -di, uni ver zi tet ne ma za mjer ki, pro fe so rine ma ju za mjer ki, stu den ti ne ma ju za-mjer ki, me di ji ne ma ju za mjer ki, ja vnostne ma za mjer ki. I sad da se tu ja ne {to ko -fr~im? Umjes to to ga, po ku {a vam da topra kti ~no amor ti zu jem ko li ko god je tomo gu }e, da uhva tim ma kar je dnog, dvastu den ta po ge ne ra ci ji i da mu po mo -gnem da stvar no na u~i ka ko mo ̀ e su trase bi pla tu za ra di ti.

[ko le gi jum: [ta po dra zu mi je va{ pod timda stvar no na u~i?]a ti}: ^ek sa mo da pro vje rim su pu :)

Raz go vor se odvi ja u ne dje lju, izme |u 13i 16, na skypu. Sa go vor ni ci obav lja ju idru ge po slo ve, za to sve sku pa po ne kadne li ~i na ozbi ljan in ter vju. Je dan pos tav -lja pi ta nja iz kre ve ta, pod tem pe ra tu rom38.5, i mi je nja zno ja ve ma ji ce i oblo ge, adru gi ku ha, na kon {to je su pru gu, si na ipsa is tje rao iz ku }e. Po me nu ta su pa je s ko-s ti ma, pa {ka na tom, per {u nom, mrkvom,ispe ~e nim lu kom... ko ja se is ku ha va po lada na... sa do ma }im re zan ci ma... Dok sesu pa pro vje ra va, da do vr{im uvod: Zo -ran ]a ti} pi sao je za Ve ~er nje no vi ne,Fan, Slo bo dnu Bo snu, Li ce Uli ce. Bio jesa ra dnik ISV-ra di ja i Ra di ja 202. U~es tvo -vao je u izra di kon cep ci je omla din skeemi si je Hayd u Park za FKR, u ko joj tre-

51Š K O L E G I J U M

Zo ran ]a ti} ma {ta o to me da ra di u tra fi ci spogledom na mo re. U me |u vre me nu vo diemi si ju Ro di telj ska pa` nja na Stu den tskom ra di -ju eFM, ko jem je gla vni i od go vor ni ure dnik.Obra zo vnoj ja vnos ti po znat je i po fil mu o po-di je lje nim {ko la ma u BiH, is to kao i po ro di telj-skom an ga ̀ ma nu za pra va dje ce na djedaMra za u sa ra jev skim vrti }i ma. Za [ko le gi jumgo vo ri o avan tu ri cje lo ̀ i vo tnog osno vnogobra zo va nja, ne os tva re noj ka ri je ri dje ~i jeg pis -ca, pro pa lim po ku {a ji ma da stu dij `ur na lis ti kepo ve ̀ e sa no vi nar stvom i o svom an ga ̀ ma nuu sa ra jev skim gra |an skim pro tes ti ma.

Smi jeh i ra dost uim pro vi zo va nimu~i oni ca ma30.01.2014. Smi jeh ira dost do ~e ka li sueki pu Agen ci je Ana do-li ja u ho dni ci ma iim pro vi zo va nim u~i -oni ca ma u mjes tu No -va Ka sa ba ne da le kood Ko we vi}-Po qa, uko ji ma dru gi dan po -ha |a ju nas ta vu dje cabo{ wa ~ke na ci onal -nos ti iz Ko we vi}-Po -qa, ko ja od 2. sep tem-bra, pa do ju ~er ni sui{la na nas ta vu.•••

Ovaj tek st tre ba ~i ta ti kao pre dlog dase na pra vi je dan ma li {kol ski ek spe -ri ment u nas ta vi kwi ̀ e vnos ti. Pre d-log se sas to ji iz dva de la. U prvom seizla ̀ u pre tpos tav ke ek spe ri men ta, udru gom we gov sa dr`aj. U za kqu ~ku }une {to re }i i o o~e ki va wi ma u ve zi sje dnim ova kvim obra zo vnim ogle dom.Pri me dbe nas ta vni ka na ovaj pre dlogbi le bi dra go ce ne.

Pre tpos tav ke ek spe ri men taOvo su ne ki od ra zlo ga zbog ko jih je te -{ko pre da va ti kwi ̀ e vnost u osno vnim{ko la ma: a) ku ri ku lum na me }e kwi ̀ e -vne tek sto ve ~i ji sa dr`aj ima ma lo ve -ze sa `i vo tom ko ji |a ci `i ve izvan{ko le i u woj, b) je zik kwi ̀ e vnih tek-sto va iz ku ri ku lu ma u~e ni ci ma je u do-

broj me ri stran, c) obim kwi ̀ e vnih de -la iz le kti re za hte va da de ca utro {e na~i ta we vi {e vre me na ne go {to obje -kti vno ima ju, d) obra da kwi ̀ e vnih tek-sto va u pri ru ~ni ci ma je ta kva da |a cite {ko mo gu da ra zu me ju za {to ih uop -{te ~i ta ju, e) ako ne {to ipak ra zu me jui po ve ̀ u sa svo jim `i vo ti ma, u~e ni cina ~a su ne ma ju do vo qno vre me na da is -ka ̀ u, po de le i pro du be svo ja shva ta wa.Ov de pre tpos tav qam da kwi ̀ e vnost u{ko la ma pre da ju po sve }e ni nas ta vni cii nas ta vni ce ko ji svoj po sao ra de iz qu-ba vi {to bo qe mo gu. U slu ~a ju da je dru -ga ~i je, pret ho dnim ra zlo zi ma se mo rado da ti i – f) lo{ pe da go {ki rad s u~e -ni ci ma. Sma tram, me |u tim, da ako imanas ta vni ka ko ji lo {e ra de, uzro ke za topre tre ba tra ̀ i ti u lo {im ku ri ku lu -

60

Ka ko do bar nas ta vnik mo ̀ e ~as kwi ̀ e vnos -ti u~i ni ti za ni mqi vim odlu ~iv {i se zagle da we fil ma umjes to za ~i tawe kwi ge?Za {to je tri lo gi ja Igre gla di, sce na ris ti -ce Su za ne Ko lins i re ̀ i se ra Ge ro ja Ro sado bar ma te ri jal za ta kav ek spe ri ment?

Dejan Ili}

Ekspe ri men tal na nas ta va

Igre gla di u {ko li

Zbog ne ma ra vlas ti,po lo ̀ aj mla dih vi -dno se po gor {a va uci je loj BiH18.01.2014. Du go go -di{ wi po tpu ni ne marvlas ti pre ma mla di -ma ni je mo gao da tidru ga ~i je re zul ta te,jer su mla di du go bi -li pre pu {te ni sa mise bi.•••

mi ma i na opa ko us tro je nim {ko la mane go u wi ho voj le wos ti i ne ma ru.

Ne~ita we kao po`eqan is hodOv de se da kle obra }am nas ta vni ci mako ji vi de da mno go to ga (od a do e) su -{tin ski ni je u re du, ali ih kru ta{kol ska pra vi la spu ta va ju da to izme -ne. Oni ja sno vi de da je wi hov u~i nakka da |a ci za vr{e s oba ve znim obra zo -va wem po ra zan po sa mu stru ku ko jupred stav qa ju: mla di qu di u naj ve }embro ju sma tra ju da kwi ̀ e vnost ne masmi sla, pa je zna we iz kwi ̀ e vnos ti be-s ko ri sno i za to kad iza |u iz {ko lekwi ge pra kti ~no vi {e i ne ~i ta ju (je -dna zgo dna di gre si ja: obra ti te pa` wuka da se u po pu lar nim kvi zo vi ma po ja -ve pi ta wa iz kwi ̀ e vnos ti, do ma }e ili

stra ne, sve je dno, ta pi ta wa u ube dqi vonaj ve }em bro ju os ta ju bez od go vo ra ilise na wih da ju ne ta ~ni od go vo ri; to, ra-zu me se, ni je re le van tan sta tis ti ~kipo da tak, ali jes te ilus tra ti van). Akosu di mo, pak, pre ma pro pi sa nim za da ci -ma ko je tre ba da ispu ni nas ta va kwi -`e vnos ti, po ra zan is hod je pra kti ~noi je di ni po ̀ e qan. Ako u osno vnoj {ko -li ~i ta ju kwi ge da bi for mi ra li svojko le kti vni iden ti tet i ra zvi li pri -vr`e nost svo joj etni ~koj za je dni ci ta -ko {to sti ~u svest o – ra zu me se, kri-vo tvo re noj – etno na ci onal noj tra di -ci ji na ko joj taj iden ti tet po ~i va, on -da u~e ni ci kad iza |u iz {ko le i tre bada ne ~i ta ju, jer sa sva kom no vom pro -~i ta nom kwi gom ras tu {an se da po su -mwa ju u ono {to su o kwi ̀ e vnos ti i

61Š K O L E G I J U M