qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq

σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn

mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι

qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj

klzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjklz

xcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρ

ωυdfghjργklαzxcvbnβφδγωmζqwert

λκοθξyuiύασφdfghjklzxcvbnmqwerty

uiopaβsdfghjklzxcεrυtγyεuνiιoαpasdf

ghjklzxcηvbnασφδmqwertασδyuiopa

sdfασδφγθμκxcvυξσφbnmσφγqwθeξ

τσδφrtyuφγςοιopaασδφsdfghjklzxcv

ασδφbnγμ,mqwertyuiopasdfgασργκο

ϊτbnmqwertyσδφγuiopasσδφγdfghjk

lzxσδδγσφγcvbnmqwertyuioβκσλπp

asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdγαε

ορlzxcvbnmqwertyuiopasdfghjkαεργ

αεργαγρqwertyuiopasdfghjklzxασδφ

ΛΥΚΕΙΟ ΒΕΛΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-ΤΜΗΜΑ Α3

ΒΕΛΟ 2013-2014

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

ΚΟΥΜΠΕΤΣΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή 3

Θέμα - Επιμέρους Θέματα 5

Ερωτήματα της Ερευνητικής Εργασίας 5

Σκοπός της Ερευνητικής εργασίας 6

Μεθοδολογικά Εργαλεία 6

Ομάδα Α: Αγγλία 7

Ομάδα Β: Γαλλία 10

Ομάδα Γ: Γερμανία - Αυστρία 19

Ομάδα Δ: Ελλάδα -Ιταλία 26 - 32

Ομάδα Ε: Ισπανία - Πορτογαλία 42 - 57

Ομάδα Ζ: Ρωσία 65

Βιβλιογραφία 81

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είμαστε το τμήμα Α3 του Λυκείου Βέλου και το πρώτο τετράμηνο του

2013-2014 στο πλαίσιο του μαθήματος <Ερευνητική Εργασία>,

αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το θέμα << Οι Διατροφικές Συνήθειες

των Ευρωπαϊκών Κρατών>>.

Το θέμα πρότεινε η υπεύθυνη καθηγήτρια για το μάθημα και οι μαθητές

έδειξαν αμέσως ενδιαφέρον.

Το τμήμα χωρίστηκε σε 6 ομάδες των 4 ατόμων με τη καθοδήγηση της

καθηγήτριας και όπου ήταν δυνατόν κατ΄ επιλογή μας.

Ομάδα Α: Αγγλία

Ντέντιου Βικτόρια

Ντόλα Ελένη

Υφαντή Αθηνά

Χαλκιώτη Κωνσταντίνα

Ομάδα Β: Γαλλία

Ντέμκου Ντενίς

Ντύρμα Σιντορέλ

Πρεδάρης Θάνος

Ρούσσος Γιάννης

Ομάδα Γ: Γερμανία - Αυστρία

Παπαγεωργίου Γιάννης

Σπυρόπουλος Χρήστος

Σωτηρόπουλος Θανάσης

Ομάδα Δ: Ελλάδα -Ιταλία

Οικονόμου Βλάσης

Σβίγκας Κωνσταντίνος

Στεργίου Αντρέας

Ψαράκος Σωτήρης

4

Ομάδα Ε: Ισπανία - Πορτογαλία

Σωτηρίου Μαρία

Τζιώρη Σπυριδούλα

Τσαλίκη Μαρία

Τσατούχα Αθανασία

Ράπτη Μαρίνα

Ομάδα Ζ: Ρωσία

Ρεκούμης Κωνσταντίνος

Σιώτα Παρθενία

Τζαβάρας Χρήστος

Τσιούγκου Ιφιγένεια

Η επιλογή των υποθεμάτων ήταν επίσης δική μας επιλογή.

5

ΘΕΜΑ: <<Οι διατροφικές συνήθειες των Ευρωπαϊκών κρατών>>

Επιμέρους Θέματα: Κάθε ομάδα ανέλαβε να ερευνήσει συγκεκριμένα

ερωτήματα για μια διαφορετική ευρωπαϊκή χώρα

Ομάδα Α: Αγγλία

Ομάδα Β: Γαλλία

Ομάδα Γ: Γερμανία - Αυστρία

Ομάδα Δ: Ελλάδα - Ιταλία

Ομάδα Ε: Ισπανία - Πορτογαλία

Ομάδα Ζ: Ρωσία

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Για να ερευνήσουμε την διατροφή μιας χώρας συμφωνήσαμε οτι θα είναι

αναγκαίο να μελετήσουμε πρώτα την κτηνοτροφία και την γεωργία της.

Τα κτηνοτροφικά και γεωργικά προϊόντα κάθε χώρας επηρεάζουν άμεσα

τα συστατικά δηλαδή την πρώτη ύλη για κάθε πιάτο.

Άμεσα συνδεδεμένο με τα γεωργικά προϊόντα και την κτηνοτροφία είναι

κατ' επέκταση το κλίμα της κάθε περιοχής.

Στην συνέχεια ασχοληθήκαμε με τα παραδοσιακά πιάτα, το πρωινό τις

ώρες των γευμάτων τα παραδοσιακά ποτά και γλυκά κάθε περιοχής

και χώρας. Ερευνήσαμε επίσης τα γεύματα των εορτών και τέλος

βρήκαμε τα ποσοστά παχυσαρκίας της κάθε χώρας.

6

ΣΚΟΠΟΣ

Σκοπός της ερευνητικής εργασίας μας είναι να καταγράψουμε να

κατανοήσουμε και να συγκρίνουμε τις παραδοσιακές κουζίνες των χωρών

της Ευρώπης καθώς επίσης τα ποσοστά παχυσαρκίας του κάθε κράτους.

Κύριο κριτήριο της επιλογής του θέματος ήταν η ανάγκη να συγκρίνουμε

τις διατροφικές συνήθειες στην Ευρώπη λόγω των ανησυχητικά υψηλών

ποσοστών παχυσαρκίας στη χώρα μας.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Τα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε για να βρούμε τις

πληροφορίες που χρειαζόμασταν ήταν:

Το internet από το οποίο συλλέξαμε πολλές πληροφορίες που

μας βοήθησαν στην εργασία μας κυρίως για την Ευρώπη.

Η ατομική μας βιβλιοθήκη.

Ερωτηματολόγια που συντάξαμε και μοιράσαμε σε άτομα

διαφορετικής ηλικίας και διαφορετικού φύλου, για να

ερευνήσουμε τις διατροφικές τους συνήθειες.

7

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΓΛIΑ Η Γεωργία στην Αγγλία Η γεωργία στη Βρετανία έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 30 χρόνια. Παρέχει το 60% των τροφίμων που χρειάζονται και απασχολεί το 1,4% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Οι αγρότες αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό πίεση αυτή τη στιγμή, ώστε να υιοθετήσουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους, όπως η βιολογική γεωργία. Στην βιολογική γεωργία δεν χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες, οι οποίες βλάπτουν το περιβάλλον & τους ανθρώπους. Κάποια από τα προϊόντα που παράγει είναι: δημητριακά, πατάτες, λαχανικά, βοοειδή, πουλερικά και ψάρια. Υπάρχουν πολλοί τύποι της γεωργίας στη Βρετανία. Οι ορεινές περιοχές προσφέρονται για την εκτροφή προβάτων. Στα νότιο-δυτικά της Αγγλίας υπάρχει άφθονο χορτάρι το οποίο είναι ιδανική τροφή για τις αγελάδες. Επίσης στα ανατολικά της Αγγλίας τα προϊόντα τους όπως το σιτάρι, το κριθάρι και τα λαχανικά αναπτύσσονται σε μεγάλους τομείς! Το κλίμα της Αγγλίας Σε γενικές γραμμές είναι αρκετά βροχερό. Όμως, από την άνοιξη μέχρι τα τέλη Αυγούστου, είναι οι πιο ηλιόλουστοι μήνες! ;) Γενικά, έχει εύκρατο κλίμα και διατηρεί μέτρια θερμοκρασία. Το καλοκαίρι έχει φυσιολογικές θερμοκρασίες. Αντιθέτως, οι χειμώνες είναι αρκετά ψυχροί με πολύ υγρασία. Παραδοσιακά πιάτα Τα βασικά πιάτα της Βρετανίας είναι: το κρέας-κυρίως ψάρια- μαζί με πατάτες. Χρησιμοποιούν πολύ το αλεύρι, το βούτυρο και τα αυγά. Επίσης, πολλά από τα δικά μας πιάτα είναι βασισμένα στα Βρετανικά. Και εννοείται πως για ρόφημα προτιμούν το τσάι.

8

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι της Αγγλίαs Καταρχήν, όταν λέμε δείπνο εννοούμε μεσημέρι προς απόγευμα. Στην Αγγλία, δεν προτιμούν όλοι την γαλοπούλα. Αλλά η πλειοψηφία φτιάχνει γαλοπούλα. Φτιάχνουν τα "Pigs in blankets" τα οποία είναι λουκανικάκια τυλιγμένα σε μπέικον. Τα συνοδεύουν με την cranberry sauce ή μια εναλλακτική σάλτσα είναι η bread sauce. Υπάρχουν και πατάτες οι οποίες είναι μαζί με την φλούδα. Σίγουρα θα υπάρχουν λαχανικά -όπως τα λαχανάκια Βρυξελλών. Το Christmas pudding,είναι ένα γλυκό από φρούτα και σταφίδες και συνοδεύεται με κρέμα. Άλλο ένα "γλυκό" είναι τα mince pies. Η παραδοσιακή συνταγή είναι με κιμά, σταφίδες, καφέ ζάχαρη και μπαχαρικά. Έχει πολύ γλυκιά γεύση. Το πρωινό της Αγγλίας Το πρωινό της Αγγλίας αποτελείται από: φασόλια λουκάνικα, μπέικον, αυγά, μανιτάρια και ένα φλιτζάνι τσάι. Παραδοσιακό γλυκό της Αγγλίας Το παραδοσιακό γλυκό είναι τράφιλ!!! Υλικά: . Ένα πακέτο πτι-μπερ Παπαδοπούλου χοντροκομμένα . 1 1/2 φλιτζάνι του τσαγιού χυμού βύσσινου, ή καφέ στιγμής . 2 φλιτζάνια του τσαγιού ανάμεικτα φρούτα κομπόστα . 1φακελάκι έτοιμη κρέμα της στιγμής με γεύση βανίλιας . 1 φλιτζάνι του τσαγιού κρέμα σαντιγί . ξύσμα σοκολάτας και καβουρδισμένους ξηρούς καρπούς για πασπάλισμα

9

Εκτέλεση: Βάζουμε τα μισά μπισκότα σε μεγάλο μπολ και ραντίζουμε με το μισό χυμό, ή τον καφέ. Πάνω απλώνουμε τη μισή κρέμα, τη μισή κομπόστα και συνεχίζουμε με τα υπόλοιπα μπισκότα. Τα ραντίζουμε με τον υπόλοιπο χυμό ή καφέ και ρίχνουμε την υπόλοιπη κρέμα και κομπόστα. Τελειώνουμε με την σαντιγί και την πασπαλίζουμε με την σοκολάτα και τους ξηρούς καρπούς. Βάζουμε το γλυκό στο ψυγείο να παγώσει για τουλάχιστον 2 ώρες. Σαντιγί φτιάχνουμε χτυπώντας 250ml παγωμένη κρέμα γάλακτος με 2 κουταλιές της σούπας ζάχαρη άχνη και 1 φακελάκι σκόνη βανίλια, μέχρι να δέσει η κρέμα.

10

ΓΑΛΛΙΑ

Η Γαλλία είναι μία ενιαία, συνταγματική, δημοκρατία με κοινοβουλευτικό

σύστημα που τείνει σε προεδρικό. Πρωτεύουσά της είναι το Παρίσι.

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

Το μητροπολιτικό έδαφος της Γαλλίας προσφέρει μια μεγάλη ποικιλία

τοπογραφικών συνόλων και φυσικών τοπίων.

Η Γαλλία έχει ποικιλία κλιμάτων, εξαιτίας της μεγάλης της επαφής με τις

θάλασσες που την περιβρέχουν και τις πλαισιώσεις της από ηπειρωτικές

περιοχές. Η χώρα βρίσκεται σε ίση περίπου απόσταση από το Βόρειο πόλο και

τον Ισημερινό, για αυτό δεν γνωρίζει ούτε τα μεγάλα ψύχη της Βόρειας ή

Ανατολικής Ευρώπης, ούτε τους μεγάλους καύσωνες των μεσογειακών

χερσονήσων.

Στις ακτές της Μεσογείου, π.χ., καθώς και στο μεγαλύτερο τμήμα της Νότιας

Γαλλίας, τα καλοκαίρια είναι ζεστά και ξηρά. Στα Νότια οι χειμώνες είναι

εξαιρετικά ήπιοι, ωστόσο μερικές φορές φυσούν από τα Πυρηναία και τις Άλπεις

ψυχροί άνεμοι. Ένας τέτοιος άνεμος είναι και ο μαΐστρος από το Δέλτα του

Ροδανού που φυσά 3-4 μέρες συνέχεια και με μεγάλη ορμή. Η πτώση των

βροχών είναι σχεδόν παντού καλά κατανεμημένη.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΑΛΛΙΑΣ

Η γαλλική γεωργία βασίστηκε αρχικά στην καλλιέργεια ειδών διατροφής. Πολύ

γρήγορα, τα κρασιά της, τα οπωρικά και οι βιομηχανικές της καλλιέργειες

απέκτησαν μεγάλη φήμη. Το σιτάρι καλλιεργείται κυρίως στο Βόρειο και

Βορειοδυτικό τμήμα της χώρας και αποτελεί ένα από τα πιο βασικά γεωργικά

προϊόντα της Γαλλίας.

11

Παράγει επίσης, βρώμη, σίκαλη, κριθάρι, ζαχαρότευτλα, ρύζι, καλαμπόκι,

πατάτες και όλα τα είδη των λαχανικών.

Επίσης παράγονται άφθονα και ποικίλα φρούτα, όπως αχλάδια, μήλα,

πορτοκάλια, κεράσια, δαμάσκηνα, βερίκοκα και άλλα. Επίσης, το κρασί των

Γάλλων φημίζεται για την παραγωγή του απ’ τους γαλλικούς αμπελώνες.

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΓΑΛΛΙΑΣ

Ο κτηνοτροφικός πλούτος της χώρας αυξάνει σταθερά. Στον τομέα της

κτηνοτροφίας αφθονούν τα ζώα για την παραγωγή κρέατος και γάλακτος. Τα

βοοειδή αντιπροσωπεύουν το μισό περίπου των εκτρεφόμενων ζώων. Τα

προβατοειδή εκτρέφονται άλλα για το κρέας τους και άλλα για το γάλα τους. Ένα

μεγάλο μέρος από την παραγωγή γάλακτος χρησιμοποιείται για την παρασκευή

των πολυάριθμων ποικιλιών των (επίσης διάσημων) γαλλικών τυριών. Στην

δεκαετία του ‘60 εφαρμόστηκαν σχέδια αναδασμού. Έτσι αυξήθηκε σημαντικά

το μέγεθός τους.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

Μελετώντας την γαλλική κουζίνα διαπιστώνουμε πως είναι μία απ’ τις πιο

πλούσιες κουζίνες καθώς αποτελείται από μία αφθονία υλικών. Η γαλλική

κουζίνα έχει αξιόλογη ποικιλία με διαφορετικές όμως περιφερειακές διαφορές

βασισμένη στην παραγωγή και στην γαστρονομία από κάθε περιοχή.

Μια γαλλική κουζίνα, όμως διαθέτει πάντα λαχανικά και φρούτα εποχής, κρέατα

που καταναλώνονται σε μεγάλο βαθμό, πουλερικά, πάπια, γαλοπούλα και

λιγότερο βοδινό ή χοιρινό και φυσικά περιέχει ψάρι απ’ τα παράλια της χώρας

και από λίμνες που στα χέρια των γάλλων δημιουργών γίνονται ανεκτίμητα

γαστρονομικά διαμάντια. Πολλά και ενδιαφέροντα είναι τα γαλλικά ορεκτικά

όπως φουά γκρα, μέχρι τις άκρως πολυποίκιλες σαλάτες και τυριά.

12

ΓΑΛΛΙΚΟ ΠΡΩΙΝΟ

Το γαλλικό πρωινό δεν θα μπορούσε να παραλείπει τα γαλλικά κρουασανάκια

με την λαχταριστή πραλίνα. Επίσης στο πρωινό τους περιλαμβάνεται η κρέπα.

Ακόμα, το πρωί οι Γάλλοι προτιμούν τις ομελέτες, τα αυγά και τα λουκάνικα.

ΓΑΛΛΙΚΑ ΡΟΦΗΜΑΤΑ: Οι Γάλλοι φημίζονται για την σοκολάτα βιενουά η

οποία έχει επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο.

ΓΑΛΛΙΚΑ ΠΟΤΑ

Φυσικά δεν θα μπορούσε να μην έχει μια θέση στην γαλλική κουζίνα η

περιβόητη γαλλική σαμπάνια η οποία έχει αποφέρει στους Γάλλους πάρα πολλά

έσοδα.

ΓΑΛΛΙΚΑ ΦΑΓΗΤΑ

Στα κύρια πιάτα ενός γαλλικού μενού με διεθνή απήχηση θα βρείτε τα περιβόητα

σουφλέ με τυρί, λαχανικά και κιμά, έως το ωραιότερο κρέας με πατάτες και

αλμυρές κρέπες. Όσον αφορά το επιδόρπιο υπάρχει μεγάλη ποικιλία και συνταγές

από το Λωρέν μέχρι την υπέροχη μηλόπιτα με σαντιγύ ή παγωτά ή τάρτες και

μους σοκολάτα. Χρησιμοποιείται ελάχιστο ελαιόλαδο αλλά περισσότερο

ηλιέλαιο και φοινικέλαιο.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΓΛΥΚΑ

Κρεμ μπρουλέ , κις λορέν, μους σοκολά, τάρτες, κρουασάν σφολιάτας,

Μπεσαμέλ, ποτοφέ, παλμιέ (μπισκότα) μακαρόν – σπεσιαλιτέ. μιλφέιγ,

ζελέ, σαντιγί, παρφέ, σαβαγιάρ, φρουί

γλασέ και φυσικά κρέπες!

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ

ΓΑΛΛΩΝ

Στα γιορτινά γεύματα των Γάλλων μιας και δεν υπάρχει η ιδέα της φυτοφαγίας

υπάρχουν πολλά πιάτα με κύριο συστατικό το κρέας. Μερικά από αυτά είναι το

χοιρινό της Πρωτοχρονιάς με πορτοκάλι, η γαλοπούλα, το ρολό χοιρινού με

κάστανα. Ακόμα πίνουν γαλλική σαμπάνια μετά την κατανάλωση της

βασιλόπιτας.

13

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ - ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ ΓΕΥΜΑ ΤΩΝ

Στα γιορτινά γεύματα των Γάλλων μιας και δεν υπάρχει η ιδέα της φυτοφαγίας

πιάτα με κύριο συστατικό το κρέας. Μερικά από αυτά είναι το

χοιρινό της Πρωτοχρονιάς με πορτοκάλι, η γαλοπούλα, το ρολό χοιρινού με

κάστανα. Ακόμα πίνουν γαλλική σαμπάνια μετά την κατανάλωση της

ΓΕΥΜΑ ΤΩΝ

Στα γιορτινά γεύματα των Γάλλων μιας και δεν υπάρχει η ιδέα της φυτοφαγίας

πιάτα με κύριο συστατικό το κρέας. Μερικά από αυτά είναι το

χοιρινό της Πρωτοχρονιάς με πορτοκάλι, η γαλοπούλα, το ρολό χοιρινού με

κάστανα. Ακόμα πίνουν γαλλική σαμπάνια μετά την κατανάλωση της

14

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ

Απολαμβάνουν το ωραιότερο φαγητό του κόσμου. Kιλά λιπαρών τυριών, φουά

γκρα, γλυκίσματα, κρέμες και σάλτσες. Kι όμως διατηρούν τη σιλουέτα τους οι

Γαλλίδες.

Tο μέλλον, όμως, δεν μοιάζει τόσο ονειρικό. Δυστυχώς η επιδημία παχυσαρκίας

που πλήττει τις H.Π.A. σιγά-σιγά φτάνει και στη Γαλλία. Ήδη, το 11% των

Γάλλων είναι παχύσαρκοι. Tο αντίστοιχο ποσοστό στις HΠA αγγίζει το 30%. Tο

12% των Γάλλων μαθητών έχει πρόβλημα βάρους -ποσοστό που διπλασιάστηκε

τα τελευταία 15 χρόνια. Oι Γάλλοι ευτραφείς γίνονται θύματα της

προκατάληψης που απαιτεί - δεν επιθυμεί απλώς- καλλίγραμμο σώμα. Δεν είναι

τυχαίο ότι οι Γαλλίδες δαπανούν για καλλυντικά το ίδιο ποσό με τις γυναίκες της

Iσπανίας, της Bρετανίας και της Γερμανίας συνδυαστικά.

Αυτά ανάγκασαν τους Γάλλους νομοθέτες να κάνουν την γυμναστική

υποχρεωτική. Hδη τον Mάρτιο κατατέθηκε νομοσχέδιο για την υποχρεωτική

εκγύμναση των μαθητών (μισή ώρα κάθε ημέρα) αλλά και για την υποχρεωτική

καταγραφή των περιεχομένων στη συσκευασία των τροφίμων.

Όμως, οι γιατροί επιμένουν ότι δεν μπορούν να καταπολεμήσουν την

παχυσαρκία σε μία χώρα που έχει εμμονή με το φυσικό κάλλος. «Mόλις πάρουν

15

τα νεαρά κορίτσια ένα κιλό, αρχίζουν δίαιτα.» Έτσι καταστρέφουν τη διατροφή

τους και τελικά παχαίνουν περισσότερο»,.

«O κόσμος συχνά είναι τόσο σκληρός» λέει η Aλ Σοφί Zολί, η οποία παλαιότερα

ζύγιζε 150 κιλά και σήμερα είναι πρόεδρος της CNAO, ομάδας οργανώσεων

κατά της παχυσαρκίας. «Όταν έψαχνα δουλειά ακόμα και σε σούπερ μάρκετ, με...

ρώταγαν αν ξέρω να διαβάζω...» θυμάται η Zολί, πτυχιούχος σχεδιάστρια.

«Ξαφνικά, μόλις αδυνάτισα όλοι μου χαμογελούσαν και οι άνδρες μου άνοιγαν

την πόρτα».

H απώλεια του παραδοσιακού τρόπου ζωής, με το οικογενειακό δείπνο ή γεύμα

στον πυρήνα της οικογένειας, σιγά σιγά θα φέρει και στα γαλλικά σπίτια το

πρόβλημα της παχυσαρκίας. «Tο φαγητό έχει παγκοσμιοποιηθεί » λέει ο δρ Λε

Γκουέν. Oι αλυσίδες φαστ φουντ κατακτούν τη χώρα (τα MακNτόναλντς

εξυπηρετεί καθημερινά πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα σε 1.000 καταστήματα

σε ολόκληρη τη Γαλλία), ενώ οι οικονομικώς λιγότερο εύρωστοι δεν μπορούν να

αγοράσουν τα πιο υγιεινά τρόφιμα, όπως κρέας και φρέσκα λαχανικά που

ασφαλώς είναι ακριβότερα από άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα.

Δεν είναι δυνατή η εμφάνιση της εικόνας. Ίσως να μην επαρκεί η μνήμη του υπολογ ιστή για το άνο ιγμα της εικόν ας ή ίσως η εικόνα να έχει καταστραφεί. Επανεκκινήστε τον υπολογ ιστή και ανοίξτε ξανά το αρχ είο. Αν εμφ αν ίζεται ακόμα το κόκκινο x, ίσως να πρέπει να διαγράψ ετε την εικόν α και να την εισαγ άγ ετε ξανά.

16

ΕΡΕΥΝΑ

Σύμφωνα με κάποια ερωτηματολόγια τα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν

μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου σχετικά με τις διατροφικές τους συνήθειες έγινε

φανερό ότι ένα ποσοστό 50% παίρνει πρωινό καθημερινά ενώ το υπόλοιπο

παίρνει συχνά ή σπάνια. Ακόμα ένας στους δύο τρώει βούτυρο με μαρμελάδα

ενώ οι υπόλοιποι τοστ. Επιπλέον το 75% προτιμάει να τρώει γλυκά το μεσημέρι

σε αντίθεση με το 25% που τρώει γλυκά όλες τις ώρες τις ημέρας.

Επιπροσθέτως, το 50% τρώει όσπρια πάνω από δύο φορές την εβδομάδα, το 25%

καμία και το υπόλοιπο 25% μία φορά. Αντιθέτως στην κατανάλωση κρέατος το

100% των παιδιών τρώνε κρέας πάνω από δύο φορές την εβδομάδα. Επίσης ένα

ποσοστό 75% τρώει φρούτα μία φορά την ημέρα ενώ το υπόλοιπο 25% δύο

φορές.

Το ερωτηματολόγιο που απαντήθηκε από τους μαθητές ήταν το ακόλουθο:

Τρως πρωινό;

α) Κάθε μέρα

β)Συχνά

γ)Σπάνια

δ)Ποτέ

Τι προτιμάς για το πρωινό σου;

α) Βούτυρο και μαρμελάδα

β) Δημητριακά

γ) Αυγά

δ)Φρούτα

ε) Γλυκά

στ) τοστ

17

Πόσα ποτήρια γάλα πίνεις την ημέρα;

α) Κανένα

β) Ένα

γ) Δύο

δ) Περισσότερα από δύο

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, πότε συνήθως τρως γλυκά;

α) Το πρωί

β) Το μεσημέρι

γ) Το βράδυ

δ) Όλες τις ώρες της ημέρας

ε) Δεν τρώω γλυκά

Πόσες φορές την εβδομάδα τρως όσπρια;

α) Καμία

β) Μία

γ) Δύο

δ) Περισσότερες από δύο

18

Πόσες φορές την εβδομάδα τρως κρέας;

α)Καμία

β) Μία

γ) Δύο

δ) Περισσότερες από δύο

Πόσα φρούτα τρως την ημέρα;

α) Κανένα

β) Ένα

γ) Δύο

δ) Περισσότερα από δύo

19

ΓΕΡΜΑΝΙΑ - ΑΥΣΤΡΙΑ

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΑΥΣΤΡΙΑΣ

Περίπου το 60% της συνολικής της έκτασης καλύπτεται από τις Άλπεις και

άλλα μικρότερα βουνά. Ομαλότερο είναι το ανάγλυφο στα ανατολικά -

βορειοανατολικά της χώρας όπου εκτείνεται η πεδιάδα του Δούναβη. Στο

κέντρο εκτείνεται η οροσειρά του Ψηλού Τάουερν, με την ψηλότερη κορυφή

της χώρας, το Γκροσγκλόκνερ με ύψος 3.800 μέτρων, οι Άλπεις Έτσταλερ με

μεγαλύτερη κορυφή την Βιλντσπίτζε (3.770 μέτρα), οι Άλπεις Στουμπάιερ και

οι Νορικές Άλπεις. Στον νότο εκτείνονται οι Καρνικές Άλπεις και οι Άλπεις

Καραβάνκεν με κορυφές άνω τον 3.000 μέτρων.

Τα περισσότερα ποτάμια της Αυστρίας πηγάζουν από τις Άλπεις και

κατεβαίνουν από πλαγιές ορμητικές. Η λεκάνη του Δούναβη είναι η πιο

εύφορη αυστριακή πεδιάδα. Ο Δούναβης έχει στην Αυστρία μήκος 350

χιλιομέτρων και είναι πλωτός. Παραπόταμοί του είναι ο Ινν, ο Ενς και ο

Τράουν. Η Αυστρία δεν έχει μεγάλες λίμνες.

Η μεγαλύτερη βρίσκεται στο νότο της χώρας. Η λίμνη Νόιζοντλερ έχει έκταση

350 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ η λίμνη Κωνσταντία, στα σύνορα με την

Ελβετία και την Γερμανία, ανήκει στην Αυστρία μόνο κατά το 15%. Η

μεγαλύτερη πόλη είναι η Βιέννη με 1.800.000 κατοίκους περίπου, ενώ

ακολουθεί το Γκρατς με 250.000, το Λιντς με 188.000 και το Σάλτσμπουργκ

με 145.000.

Παραδοσιακά φαγητά Αυστρίας

Ένα αρκετά δημοφιλές πιάτο στη Βιέννη είναι το Wiener Schnitzel, το

γνωστό σε όλους μας σνίτσελ. Το Tafelspitz είναι ένα διαδεδομένο

παραδοσιακό πιάτο με βραστό μοσχαρίσιο κρέας. Επίσης στην καθημερινή

τους ζωή καταναλώνουν πολλά τούρκικα φαγητά, κυρίως γύρο με γιαούρτι ή

γύρο με ρύζι. Επιπλέον, καταναλώνουν πολλά αλλαντικά όπως λουκάνικα.

Τέλος, εντάσσουν στην καθημερινή τους διατροφή σαλάτες. Παρεμπιπτόντως

τα γλύκα δεν έχουν θέση στην διατροφή τους εκτός από κάποιες

20

παστες.λουκάνικα.Τέλος, εντάσσουν στην καθημερινή τους διατροφή

σαλάτες. Παρεμπιπτόντως τα γλύκα δεν έχουν θέση στην διατροφή τους

εκτός από κάποιες πάστες όπως Maroni Torte.

1)Tafelpitz

2)Wiener Schnitzel

3) Maroni Torte

ΠΡΩΙΝΟ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Το πρωινό στην Γερμανία αποτελείται κυρίως από λουκάνικα, όπου είναι και το εθνικό φαγητό. Πολλά γαλακτοκομικά είδη επίσης λαμβάνουν θέση στο στερεότυπο πρωινό ,οπού συνήθως οι <μεγαλύτεροι> κάνουν κάποιο είδος σάντουιτς συνδυάζοντας λουκάνικα με κάποιο τυρί. Ο καφές είναι το βασικό πρωινό ρόφημα, όπως και το τσάι, για τους μικρότερους απλά γάλα. Αξιοσημείωτη πληροφορία, είναι πως το πρωινό είναι το εκτενέστερο γεύμα κατά την διάρκεια της ημέρας.

21

Ιδιαίτερo ενδιαφερον έχει το γεγονός , ότι το πρωινό αποτελείται κυρίως από κρύα φαγητά πχ. Ψωμιά, μαρμελάδες, βούτυρο κλπ. Για ένα υπερπλούσιο πρωινό θα προσθέταμε Quark, φρούτα και μούσλι.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΡΟΦΗΜΑΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ-ΑΥΣΤΡΙΑΣ

Το Glühwein είναι το χριστουγεννιάτικο κρασί της Γερμανίας και Αυστρίας

που προσφέρουν ζεστό στους υπαιθρίους χώρους. Ότι καλύτερο για το κρύο.

Επειδή δεν χωνεύουμε την Μέρκελ δεν σημαίνει ότι δεν θα πιούμε και ένα

Glühwein.

Ένα ευωδιαστό, υπέροχο σπιτικό λικέρ παρασκευασμένο με παραδοσιακό

τρόπο. Το έμαθα Ένα δροσερό ποτό με τις ευεργετικές ιδιότητες του ροδιού.

Η γρεναδίνη είναι σιρόπι από απόσταγμα ροδιού. Τη βρίσκουμε σε όλες τις

κάβες και σε supermarkets.

Το τζίντζερ προέρχεται από την Ανατολή. Είναι βολβός και η Ελληνική

ονομασία του είναι ΠΙΠΕΡΟΡΙΖΑ. Έχει ένα ενεργό συστατικό τη τζιντζερόλη

που όταν μαγειρευτεί, έχει πικάντικο άρωμα και μια γλυκιά και πιπεράτη

γεύση. Φημίζεται για τις αντιοξειδωτικές και αντικαρκινικές του ιδιότητες,

μειώνει τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα , βοηθά στην καλή χώνεψη,

22

έχει επουλωτική δράση και δυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα του

οργανισμού. Δίνει έναν χυμό που ενδείκνυται για κρυολογήματα και ναυτίες.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ-ΑΥΣΤΡΙΑΣ

Φεστιβάλ μπύρας σε όλη τη Γερμανία

Τα Φεστιβάλ Μπύρας στη Γερμανία δεν ξεκινάνε, ωστόσο, ούτε τελειώνουν

με το Oktoberfest. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους το νούμερο ένα εθνικό ποτό

γιορτάζεται σε εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Μουσική, γευστικό φαγητό και μία

ποικιλία από τρόπους ψυχαγωγίας διασφαλίζουν ευχάριστες στιγμές για

όλους, ακόμη και για όσους δεν πίνουν μπύρα.

Φεστιβάλ Μπύρας στη Στουτγκάρδη

Στις 26 Σεπτεμβρίου 2008, το Φεστιβάλ μπύρας της Στουτγκάρδης παίρνει το

δρόμο για 163η φορά στο χώρο για φεστιβάλ CannstatterWasen. Εδώ οι

επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν εκθεσιακούς χώρους για όλες τις ηλικίες

και μία εξαιρετική τοπική αγορά. Αυτοί που επιθυμούν να αναμειχτούν με τους

ντόπιους μπορούν να φορέσουν ένα Wasentracht – μία ανανεωμένη έκδοση

της τοπικής, παραδοσιακής, γερμανικής φορεσιάς. Είχε σχεδιαστεί ειδικά για

το γεγονός αυτό.

Mini-Oktoberfest στην αίθουσα μπύρας `Nockherberg`

Το Φεστιβάλ του Μονάχου `StrongBeer`, το οποίο περιγράφεται σαν ένα

μικρό Oktoberfest, γιορτάζεται παραδοσιακά τον Μάρτιο. Η αίθουσα

«Nockherberg» της μπύρας Paulaner είναι ο τόπος συναντήσεως για τα

περισσότερα από τα γεγονότα. Οι άνθρωποι πρόσεξαν αρχικά το γεγονός

όταν οι κωμικοί των φιλοξενουμένων άρχισαν να σατιρίζουν τους πολιτικούς

που ήταν παρόντες. Ακόμη και σήμερα, αυτές οι υψηλού προφίλ

προσωπικότητες πρέπει να δαγκώνουν την γλώσσα τους και να χαμογελάνε,

όταν όλοι διασκεδάζουν με αυτούς. Οι κανονικοί επισκέπτες από την άλλη

μεριά, μπορούν να αναμένουν με ενδιαφέρον αυτές τις 17 ημέρες συνεχούς

ψυχαγωγίας που εστιάζουν σε αυτό το διακριτικό ύφος της μπύρας.

23

Το Starkbier (ισχυρή μπύρα), τυχαία, παρασκευάστηκε αρχικά από τους

μοναχούς, οι οποίοι το ήπιαν για να κρατήσουν τα πνεύματά τους ψηλά κατά

τη διάρκεια ενός Lent, αν και το «ισχυρή» αναφέρεται για την ακρίβεια στην

υψηλή συγκέντρωση ενός συστατικού.

Το Φεστιβάλ του Γαμβρίνου στο Μόναχο

Από τις 21 έως τις 24 Μαίου 2009, η πόλη του Mendig γιορτάζει τον θρύλο

του Βασιλιά Γαμβρίνου, ο οποίος για αιώνες τώρα είναι ο ανεπίσημος

προστάτης `Αγιος της μπύρας και της παρασκευής της. Είναι το μεγαλύτερο

φεστιβάλ μπύρας σε Ρηνανία-Παλατινάτο και πραγματοποιείται κάθε δύο

χρόνια στο τετράγωνο της αγοράς του Niedermendig. Η διασκέδαση που

συνοδεύει την μπύρα περιλαμβάνει τη μεγάλη παρέλαση του φεστιβάλ και μία

παρουσίαση εκλεκτής ποιότητας τρακτέρ, το οποίο χαρακτηρίζει περισσότερο

από 100 αυτών των engine-driven αρότρων μέσα στους αιώνες.

Διεθνή Bierboerse φεστιβάλ

Περισσότερη μπύρα και διασκέδαση έρχεται στο διεθνές Bierborse, το οποίο

πραγματοποιείται σε διάφορες πόλεις στη Γερμανία καθ` όλη τη διάρκεια του

καλοκαιριού. Οι αμέτρητες special μπύρες από όλο τον κόσμο είναι

διαθέσιμες για να τις δοκιμάσει κανείς και να νιώσει πίσω στο σπίτι. Η

μουσική, εν τω μεταξύ, αλλάζει από περιοχή σε περιοχή από παραδοσιακή

γερμανική μουσική σε ροκ και ποπ. Τα επερχόμενα Bierboerseevents

περιλαμβάνουν: το Bierboerse στην Καρλσρούη στο πάρκο του παλατιού (29

με 31 Αυγούστου 2008), στη Λειψία στο μνημείο της Μάχης των Εθνών (19

με 21 Ιουνίου 2009, το μεγαλύτερο ανοιχτό φεστιβάλ μπύρας της περιοχής)

και στην Κολωνία στον υπαίθριο τόπο συναντήσεως Tanzbrunnen στο Ρήνο,

ο οποίος μετασχηματίζεται στο μεγαλύτερο κήπο μπύρας στην πόλη (26 με

28 Ιουνίου 2009).

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ-ΑΥΣΤΡΙΑΣ

Στη Γερμανία το διάστημα που προηγείται των Χριστουγέννων είναι πολύ

σημαντικό. Για τις οικογένειες τα χριστουγεννιάτικα μπισκότα, το

χριστουγεννιάτικο κέικ αποτελούν τα παραδοσιακά έθιμα της περιόδου.

Χαρακτηριστικές είναι και οι χριστουγεννιάτικες αγορές στο κέντρο κάθε

πόλης που εμφανίζονται από το πρώτο Σαββατοκύριακο του Δεκεμβρίου και

24

τελειώνουν την παραμονή των Χριστουγέννων. Οι πάγκοι της

Χριστουγεννιάτικης αγοράς έχουν γλυκά, στολίδια και ζεστό κόκκινο γλυκό

κρασί με μπαχαρικά. Στις 6η Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Ζαντ Νίκλαους (ο

Άγιος Νικόλαος) που είναι παρόμοιος του Άγιου Βασιλείου ως προς το έθιμο

των δώρων.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ-ΑΥΣΤΡΙΑΣ

Τo λουκούλλειο γεύμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη γιορτή των

Χριστουγέννων για κάθε λαό, με το μενού να διαφέρει από χώρα σε χώρα. Τα

ήθη και τα έθιμα που έχουν επιβιώσει σε κάθε γεωγραφική περιοχή

καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη γαστριμαργική παράδοση των λαών.

Μελετώντας την διαπιστώνει κανείς πως ορισμένα εδέσματα είναι

διαδεδομένα και στην Ελλάδα, ενώ κάποια άλλα όχι μόνο παραμένουν

εντελώς άγνωστα αλλά έχουν και όνομα που θυμίζει γλωσσοδέτη, όπως

συμβαίνει με τα αυστριακά «τοπφενπαλατσίνκεν».

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, τις περισσότερες φορές η προέλευση των

παραδοσιακών φαγητών και γλυκισμάτων που χαρακτηρίζουν κάθε κράτος

χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, στην Ευρώπη

Χριστούγεννα δεν νοούνται χωρίς λειο γεύμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με

τη γιορτή των Χριστουγέννων για κάθε λαό, με το μενού να διαφέρει από

χώρα σε χώρα . Σε κάθε π-Κυπρίνο ψητό με σάλτσα μπίρας και ψωμί με

τζίντζερ στην Αυστρία. Ακολουθούν για επιδόρπιο τα τοπφενπαλατσίνκεν,

γλυκές κρέπες τυριού με γέμιση κρέμας και σος από καραμέλα και βερίκοκα.

Χριστούγεννα δεν νοούνται χωρίς…«Στόλεν» στη Γερμανία. Πρόκειται για

ιδιαίτερα χορταστικό κέικ με φρούτα που πασπαλίζεται με ζάχαρη άχνη και

συνοδεύει ιδανικά τον καφέ. Το πρώτο στόλεν ψήθηκε το 14ο αιώνα και το

σχήμα του παραπέμπει στο Θείο Βρέφος.

25

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Τα ποσοστά παχυσαρκίας στην Αυστρία είναι υψηλά. Το 70% των ανδρών

είναι παχύσαρκοι , το 50% των γυναικών είναι επίσης παχύσαρκες. Γύρω στο

7%-8% των παιδιών είναι παχύσαρκα τα οποία έχουν επίσης την προοπτική

να μοιάσουν στους γονείς του ,δηλαδή να γίνουν παχύσαρκα όπως οι γονείς

τους. Επίσης η παχυσαρκία οδηγεί κατά 60% σε διαβήτη τύπου 2.Επίσης

σημαντικό γεγονός είναι ότι οι ηλικιωμένοι από 60 και πάνω ξεχνούν το όνομα

τους. Ακόμα με ποσοστό 39%-48% η παχυσαρκία επιφέρει προβλήματα στον

ύπνο, μειώνεται ο ρυθμός αναπνοής, λόγο αύξησης της πίεσης του αίματος,

προκαλεί αρθριτικά προβλήματα κυρίως στο γόνατο, γοφούς και σπονδυλική

στήλη.

26

ΕΛΛΑΔΑ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

1. Σερβομακεδονική Μάζα Ροδόπης

2. Περιροδοπική ζώνη

3. Ζώνη Αξιού

4. Πελαγονική ζώνη

5. Αττικοκυκλαδική μάζα ή Αττικοκυκλαδικό σύμπλεγμα

6. Ζώνη Παρνασσού – Γκιώνας

7. Ζώνη Ολωνού – Πίνδου

8. Ζώνη Γαβρόβου – Τριπόλεως

9. Ιόνιος (ή Αδριατικοϊόνιος) ζώνη

10. Ζώνη Παξών (ή Προαπούλια)

Το κλίμα της Ελλάδας είναι τυπικά μεσογειακό: ήπιοι και υγροί χειμώνες, σχετικά θερμά και ξηρά καλοκαίρια και, γενικά, μακρές περίοδοι ηλιοφάνειας κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους.

27

Η Eλληνική κουζίνα

Η ελληνική κουζίνα φημίζεται ανά τον κόσμο για τη γευστικότητα της, την

ποικιλία της, αλλά και θρεπτικότητά της, αφού η μεσογειακή κουζίνα γενικά

θεωρείται η πιο υγιεινή απ' όλες. Η βάση της ελληνικής κουζίνας είναι το

ελαιόλαδο, ψωμί, δημητριακά, γαλακτοκομικά, λαχανικά, όσπρια, μέλι και

ψάρι αλλά και κρέατα όπως κατσίκι, αρνί και χοιρινό. Στα ελληνικά φαγητά θα

γευθείτε πολλά μπαχαρικά και μυρωδικά, που όμως χρησιμοποιούνται με

μέτρο για να μην καλύπτουν τη γεύση των λαχανικών ή των κρεάτων, όπως

ρίγανη, δυόσμος, σκόρδο, άνηθος, μαϊντανός, δαφνόφυλλο, βασιλικός,

θυμάρι, κανέλα, γαρύφαλλο, δεντρολίβανο, μοσχοκάρυδο και κρόκος

Κοζάνης. Θα βρείτε επίσης ποικιλία κρασιών, λόγω της μεγάλης παραγωγής

σταφυλιών στην Ελλάδα.

Επειδή το φαγητό στην Ελλάδα είναι άμεσα συνδεδεμένο με την παρέα και τη

συζήτηση, θεωρείται πολύ σημαντικό κομμάτι της καθημερινής ζωής των

Ελλήνων. Υπάρχουν πολλοί τύποι χώρων εστίασης στην Ελλάδα, όπως

εστιατόρια, ταβέρνες, ψησταριές, ψαροταβέρνες, ουζερί, τσιπουράδικα,

μεζεδοπωλεία, κουτούκια, αλλά και σουβλατζίδικα, τυροπιτάδικα και

καφετέριες.

Μερικά πιάτα της ελληνικής κουζίνας είναι πολύ γνωστά και σερβίρονται σ'

εστιατόρια ανά τον κόσμο. Σας προτείνουμε να δοκιμάσετε:

Κρεατικά: σουβλάκι, κοντοσούβλι

Θαλασσινά: χταπόδι, μαρίδα

Λαχανικά, Όσπρια & Λαδερά: φασολάδα, γίγαντες

Σαλάτες, Συνοδευτικά & Μεζέδες : ποικιλία, χόρτα

Γλυκά: χαλβάς, μπακλαβάς

Ποτά: κρασί, ούζο

28

Χοιρινό με δαμάσκηνα

Χοιρινό με κονιάκ και αποξηραμένα φρούτα

Βασιλόπιτα Κρουασάν

Κουραμπιέδες

Μελομακάρονα

29

Το ελληνικό πρωινό εμπεριέχει τις παρακάτω βασικές

κατηγορίες:

✔ Ψωμί, αρτοσκευάσματα, κουλούρια: φρέσκο ψωμί, 2-3 είδη, επιθυμητή η

ιδιοπαρασκευή τουλάχιστον ενός είδους

✔ Τυριά και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι, παραδοσιακό γιαούρτι,

βούτυρο, ξινόγαλα κλπ.)

✔ Αλλαντικά, κρεατικά

✔ Μέλι, ταχίνι και παστέλι

✔ Μαρμελάδες τοπικές παραδοσιακές

✔ Ελιές και ελαιόλαδο

✔ Αυγά (βραστά, μάτια, ομελέτα), κατά προτίμηση ελευθέρας βοσκής,

βιολογικά ή με ειδικές ιδιότητες (ω3-ω6)

✔ Πίτες (τυρόπιτες, παραδοσιακές χορτόπιτες, κ.α.)

✔ Τοπικά γλυκά

✔ Φρέσκα φρούτα, χυμοί και φρουτοσαλάτες ή λαχανικά εποχής, κατά

προτεραιότητα τοπικής παραγωγής ή βιολογικά

✔ Ζεστή παραδοσιακή σούπα (τραχανάς,

όσπρια, κ.α.)

✔ Δημητριακά (στάρι, πλιγούρι, κουσκούς, τραχανάς, κ.α.)

✔ Ροφήματα από βότανα και αρωματικά φυτά

✔ Ελληνικός καφές.

30

ΤΑ ΠΙΟ ΦΗΜΙΣΜΕΝΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ακτινίδια: Κατερίνης (Πιερίας). Αυγοτάραχο: Μεσολογγίου. Βερίκοκα: Νάουσας, Έδεσσας, Άργους. Ελιές: Καλαμών, Άμφισσας, Θάσου. Καρπούζια: Αστακού, Αιτωλίας. Καρύδια: Καλαβρύτων, Τριπόλεως. Κάστανα: Βόλου, Κρήτης, Ευρυτανίας, Τριπόλεως. Κεράσια: Εδέσσης (Βοδενών), Τριπόλεως. Κρεμμύδια: Ζακύνθου, Νάξου. Λικέρ: Κίτρο (Νάξου), Κουν-κουατ (Κέρκυρας). Λουκούμια: Σύρου. Μανταρίνια: Χίου. Μελιτζάνες: Λαγκαδά (Θεσσαλονίκης), Τσακώνικες (Λεωνίδιο Αρκαδίας). Μήλα: Ζαγοράς (Πηλίου), Καστοριάς. Ούζο: Τιρνάβου, Πλωμαρίου, Μυτιλήνης. Πατάτες: Αχαΐας, Νάξου. Πεπόνια: Αργείτικα, Θράκης. Πιπεριές κόκκινες: Φλωρίνης. Πιπεριές πράσινες: Λαγκαδά (Θεσσαλονίκης), Μαραθώνα Αττικής. Πορτοκάλια: Άργους. Ρακί: Κρήτης. Ρεβίθια: Αταλάντης. Ρετσίνα: Μεσογείων. Ροδάκινα: Ναούσης. Σαλιγκάρια: Κρήτης. Σαρδέλες: Καλλονής Λέσβου. Σταφύλια: Κορινθίας. Σύκα ξερά: Καλαμάτας, Κύμης. Σύκα φρέσκα: Αττικής, Μαρκοπούλου. Τομάτες: Άργους, Μαραθώνα. Φάβα: Σαντορίνης. Φακές: Λευκάδος. Φασολάκια: Λαγκαδά (Θεσσαλονίκης) Φασόλια: Καστοριάς, Πρεσπών, Καβάλας, Θηβών. Φουντούκια: Θράκης. Φιστίκια: Αιγίνης.

31

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Τεράστιες διαστάσεις έχει πάρει η παχυσαρκία στην Ελλάδα, με το ποσοστό

σε άνδρες και γυναίκες άνω των 18 ετών να βρίσκεται στο 17,6%

Στο 3,2% είναι το ποσοστό των παχύσαρκων γυναικών στη χώρα μας ηλικίας

18-24 ετών, το 9,2% στις ηλικίες 25-44 ετών, το 24,6% στις ηλικίες 45-64

ετών και το 32,4% στις ηλικίες 65-74 ετών. Αντίστοιχα στους άνδρες, η

παχυσαρκία αφορά το 3,7% των ανδρών ηλικίας 18-24 ετών, το 15,4% στις

ηλικίες 25-44 ετών, το 22,7% στις ηλικίες 45-64 ετών και το 25,8% στις ηλικίες

65-74 ετών.\

32

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

Η Ιταλία αποτελείται κυρίως από μία μεγάλη χερσόνησο σε σχήμα μπότας, που εισχωρεί στην Μεσόγειο, ανάμεσα στην Αδριατική θάλασσα, το Ιόνιο πέλαγος και το Τυρρηνικό πέλαγος. Τα Απέννινα όρη διαμορφώνουν τη ραχοκοκαλιά της χερσονήσου, και φτάνουν ως τα βόρεια όπου ενώνονται με τις Άλπεις. Εκεί βρίσκεται και η μεγάλη πεδιάδα του ποταμού Πάδου.

Έχει επίσης 2 μεγάλα νησιά, τη Σικελία και τη Σαρδηνία.

Το ψηλότερο σημείο είναι το Λευκό Όρος με υψόμετρο 4.810 μέτρα, αλλά για την Ιταλία κυρίως γνωστά είναι τα ηφαίστεια του Βεζούβιου κοντά στη Νάπολη και της Αίτνας στη Σικελία.

ΚΛΙΜΑ – ΓΕΩΡΓΙΑ – ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΙΤΑΛΙΑΣ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η Ιταλία είναι μια από τις τρεις ευρωπαϊκές χερσονήσους που

βρίσκονται στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Περιλαμβάνει τα νησιά της Σικελίας, της Σαρδηνίας και αρκετά άλλα

μικρότερα.

Πρωτεύουσά της είναι η Ρώμη.

Η γεωγραφική της θέση τη βοήθησε να αναπτύξει σε μεγάλες βαθμό τις

συγκοινωνίες της, τόσο με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όσο και

με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Το οδικό της δίκτυο

είναι από τα καλύτερα στην Ευρώπη.

Άλλες μεγάλες πόλεις της είναι το Μιλάνο, το Τορίνο, η Βενετία, η

Φλωρεντία, η Νάπολη κ.ά.

33

ΓΕΩΡΓΙΑ – ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της Νότιας Ιταλίας και της Σικελίας

είναι ορεινό. Καλλιεργούνται οι ελιές, τα αμπέλια, τα δημητριακά, τα

λαχανικά και τα εσπεριδοειδή.

Ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η καλλιέργεια της ελιάς, που τη συναντούμε

σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας. Η Ιταλία

είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο στην παραγωγή ελαιόλαδου, μετά

την Ισπανία.

Η κτηνοτροφία στη Ν. Ιταλία δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη.

Εκτρέφονται κυρίως αιγοπρόβατα.

Το ορεινό έδαφος και το μικρό μέγεθος των αγροκτημάτων δεν

επιτρέπουν σε μεγάλο βαθμό τη χρήση σύγχρονων μεθόδων

καλλιέργειας. Για τους λόγους αυτούς, η παραγωγικότητα είναι χαμηλή

και το εισόδημα των γεωργών είναι χαμηλό. Έτσι, αρκετοί από τους

κατοίκους των ορεινών περιοχών μετακινούνται στις μεγάλες

βιομηχανικές πόλεις της Β. Ιταλίας.

Στη Β. Ιταλία το κλίμα είναι ηπειρωτικό και καλλιεργούνται τα

δημητριακά, ο αραβόσιτος, τα ζαχαρότευτλα, το ρύζι και διάφορα

οπωροφόρα δέντρα.

Η κοιλάδα του ποταμού Πάδου, που πηγάζει από τις Άλπεις, είναι η

μεγαλύτερη της Ιταλίας.

34

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ – ΕΜΠΟΡΙΟ

Η ιταλική οικονομία στηρίζεται κυρίως στη βιομηχανία. Μετά το τέλος

του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιταλοί άρχισαν την εκμετάλλευση του

φυσικού αερίου. Στην ανάπτυξη της βιομηχανίας βοήθησε πολύ η

παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας από τις υδατοπτώσεις των

Άλπεων.

Οι δύο αυτές πηγές ενέργειας, όμως, δεν είναι αρκετές και έτσι

εισάγονται μεγάλες ποσότητες πετρελαίου.

Μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζει η βαριά βιομηχανία της χώρας. Τα

εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων, τρένων, μηχανημάτων και άλλων

προϊόντων είναι συγκεντρωμένα κυρίως στις μεγάλες βιομηχανικές

πόλεις της Β. Ιταλίας (Μιλάνο, Τορίνο, Γένουα κ.ά.).

ΕΜΠΟΡΙΟ

Η Ιταλία είναι μια από τις έξι χώρες που ίδρυσαν την Ευρωπαϊκή

Ένωση. Έτσι, διατηρεί πολύ σημαντικές σχέσεις με τις υπόλοιπες

χώρες – μέλη.

Εμπορικές σχέσεις έχει και με άλλες χώρες, όπως τις Η.Π.Α., την

Ελβετία και τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Πολλά εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται την Ιταλία κάθε χρόνο.

Ένας τουρίστας μπορεί να επισκεφθεί το Κολοσσαίο, το Βατικανό (έδρα

του Πάπα), τη γραφική Βενετία, τον κεκλιμένο πύργο της Πίζας, την

Πομπηία κ.ά.

35

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ – ΓΕΥΜΑΤΑ ΙΤΑΛΙΑΣ

Η ιταλική κουζίνα (ή σωστότερα, ένα τμήμα της) έχει καταφέρει να κατακτήσει τον κόσμο, συχνά υποσκελίζοντας σε προτίμηση ακόμα και εθνικές κουζίνες ... Πρωταγωνιστεί, βεβαίως, το τρίπτυχο «ζυμαρικά-πίτσα-ριζότο», που συνήθως απέχει από τις αυθεντικές εκδοχές και σίγουρα δεν εκπροσωπεί την κουζίνα αυτή στο σύνολό της.

Την αυθεντική ιταλική κουζίνα δύσκολα τη μαθαίνεις εκτός Ιταλίας, κυρίως γιατί στηρίζεται στις εξαιρετικές πρώτες ύλες κάθε περιοχής της «Μπότας» και ακολουθεί πιστά τις εποχές.

Πέρα από αυτό, αν προσέξουμε πώς μαγειρεύουν οι Ιταλοί (και όχι μόνο!) στη χώρα τους, θα διαπιστώσουμε πόσο σεβασμό τρέφουν για τα παραδοσιακά τους πιάτα, που μεταφέρουν πιστά από γενιά σε γενιά.

Mε περηφάνια προσφέρουν στα εστιατόρια και τις τρατορίες τους, είτε είναι ένα ριζότο με πολύτιμη τρούφα της Άλμπα, είτε τα βενετσιάνικα καβούρια είτε μια ταπεινή αλλά τόσο νόστιμη σπαγκετάδα «όλιο ε άλιο» της Νάπολης.

Οι γείτονές μας, που αγαπούν πραγματικά την τοπική κουζίνα τους, δεν νοιάζονται αν ο τουρίστας θα βρει να φάει πίτσα στην Τοσκάνη, γιατί στην

36

Τοσκάνη θα γευτεί τα παραδοσιακά πιάτα με τα φρέσκα προϊόντα της περιοχής... Κάτι, που αν γινόταν στη χώρα μας, με τις επίσης εξαιρετικές πρώτες ύλες και την πληθώρα τοπικών, παραδοσιακών συνταγών –οι οποίες τείνουν να εξαφανιστούν κάτω από το βάρος του «πανελλήνιου» μουσακά, της χωριάτικης και της αστακομακαρονάδας– ε, ναι, τότε σίγουρα η Ελλάδα θα εξελισσόταν κι αυτή σε γευστικό προορισμό...(Ας ελπίσουμε ότι η τάση ανάδειξης του παραδοσιακού, τοπικού φαγητού, που έχει αρχίσει δειλά να εμφανίζεται, θα γενικευτεί...)

Ας πάρουμε, λοιπόν, μια γεύση παραδοσιακής Ιταλίας με συνταγές από διάφορες περιοχές, τις οποίες θα δοκιμάζαμε σίγουρα αν είχαμε την τύχη να είμαστε εκεί... Συνταγές με υλικά της εποχής, εύκολες και ιδιαίτερες.

Πιο συντηρητικοί οι Ιταλοί, επιλέγουν ένα πιο απλό πρωινό: πλούσιος καφές και γλυκό κρουασάν αλά γαλλικά.

Η μέρα ξεκινάει με το πρωινό γύρω στις 7.30-9.00 το πρωί! Το πρωινό συνήθως περιέχει φυσικά καφέ-espresso που μπορεί να είναι caffelatte, cappuccino ή και απλό espresso που συνοδεύεται είτε απο κρουασάν (φρέσκα ή συσκευασμένα), μπισκότα, ψωμί με βούτυρο και μαρμελάδα κτλ ενώ επιλογές όπως δημητριακά είναι λιγότερο συχνές. Εδώ θα πρέπει να πουμε ότι δεν είναι λίγοι οι Ιταλοί που επιλέγουν να κάνουν πρωινό έξω (ή μάλλον και έξω) αφού δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι τιμές στον πάγκο του bar είναι πολύ χαμηλές! Το επόμενο γεύμα είναι συνήθως το μεσημεριανό (συνήθως γιατί πολλοί μπορούν να φάνε μερικές ώρες μετά το πρωινό κάποιο σνακ πχ. panino ή tramezzino ecc.). Το μεσημεριανό συνήθως είναι μεταξύ 12.30-13.30 αν και δεν είναι πάντα ευκολο να "τηρηθεί" το ωράριο λόγω εργασίας.

37

Το μεσημεριανό μπορεί να περιλαμβάνει συνήθως κάπoιο ορεκτικό όπως αλλαντικά (affettati) ή τυριά (formaggi), για πρώτο πιάτο συνήθως ζυμαρικά όπως: lasagne, spaghetti allo scoglio, pappardelle, tortellini, cannelloni ecc. Το κυρίως πιάτο συνήθως αποτελείται από κρέας ή ψάρι όπως: grigliata mista di pesce, salsiccie e patate, galoppine ai funghi, arrosto con patate, invcoltini, polpette ecc. Συνήθως είτε συνοδεύουν το γεύμα τους με σαλάτα είτε με οποιοδήποτε είδος λαχανικού φρέσκο, βραστό κτλ. Στο τέλος του γεύματος οι περισσότεροι καταναλώνουν κάποιο φρούτο και έπειτα σίγουρα έναν espresso.

To επόμενο γεύμα αφορά κυρίως τα παιδιά και ονομάζεται merenda ( αν και κάτι θυμίζει σε όλους μας οι Ιταλοί καταναλώνουν nutella, αυτή η υπέροχη στιγμή της ημέρας είναι περίπου γύρω στις 5 το απόγευμα!!

38

Τελευταίο γεύμα της ημέρα το βραδυνό - cena που σε αντίθεση με εμάς σερβίρεται νωρίς. περίπου γύρω στις 20.00-21.00 και είναι η στιγμή που όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται γύρω από το τραπέζι! Το φαγητό συνήθως είναι το ίδιο με εκείνο του μεσημεριού αλλά πάντοτε σχεδόν τρώνε πιο ελαφρά από ότι το μεσημέρι, είναι πολύ πιθανόν να δείτε τους Ιταλούς να πίνουν έναν espresso ακόμα και μετά το βραδυνό!

Πανετόνε-Το Ιταλικό Χριστουγεννιάτικο τσουρέκι

Υλικά • 350 γρ. αλεύρι δυνατό • ½ κουταλάκι του γλυκού αλάτι • 1 κύβος φρέσκια μαγιά • 3 κουταλιές της σούπας νερό (χλιαρό) • 70 γρ. ζάχαρη άχνη

39

• 2 αυγά (ολόκληρα) • Κρόκοι αυγών • Μερικές σταγόνες εσάνς βανίλιας • Ξύσμα λεμονιού • Ψιλοκομμένα κομμάτια φλούδας πορτοκαλιού

Cantuccini-Ιταλικά παξιμαδάκια

Συστατικά

500γρ. αλεύρι

300γρ. ζάχαρη 100γρ. βούτυρο μαλακό 1 μπέικιν 5 αβγά από μια χούφτα καρύδια, σταφίδες, σουσάμι, τριμμένη σοκολάτα ή ό,τι

άλλο μας αρέσει

Grappa

Χαρακτηριστικά γεύσης: Το παραδοσιακό αλκοολούχο ιταλικό ποτό, παράγεται από τη ζύμωση των φλοιών και των σπόρων των σταφυλιών, που απομένουν μετά την απόσταξη. Έχει απαλή γεύση, έντονο άρωμα από λουλούδια και λεπτό τελείωμα. Όπως και στην περίπτωση του κρασιού, η γεύση του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα και την ποικιλία των

40

σταφυλιών που χρησιμοποιούνται. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ που φτάνει μέχρι και το 50%

cocktail : “Spritz”

Τι χρειαζόμαστε:

1/3 Aperol 1/3 σόδα (ή seltz) 1/3 κάποιο καλό λευκό ξηρό κρασί (προτιμήστε prosecco) 1/2 φέτα πορτοκάλι 6 κυβάκια πάγου

41

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ ΙΤΑΛΙΑΣ

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι στην Ιταλία διαφοροποιείται ανάλογα με την περιοχή. Αυτό που επικρατεί πάντως στις περισσότερες περιοχές για την Παραμονή των Χριστουγέννων δεν είναι η γαλοπούλα αλλά το χέλι. Το σερβίρουν ψητό, μαγειρευτό ή τηγανητό.

Το χριστουγεννιάτικο δείπνο περιλαμβάνει σπιτικά τορτελίνια, κόκκορα μαγειρευτό ή ψητό και πολλά γλυκά. Στη Νότια Ιταλία τον πρώτο λόγο στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι έχουν τα θαλασσινά (που αφθονούν στην περιοχή). Στη Νάπολη, για παράδειγμα, την Παραμονή των Χριστουγέννων το κυρίως πιάτο είναι ψάρι ψητό.

Αρκετές οικογένειες συνηθίζουν το ψητό χέλι με φύλλα δάφνης. Το γιορτινό τραπέζι περιλαμβάνει ακόμη τηγανητό μπακαλιάρο, σαλάτες φρέσκες (ή βραστό κουνουπίδι και μπρόκολο), παστά θαλασσινά και χορτόπιτα. Την επόμενη ημέρα σερβίρουν κρέας σε μορφή σούπας.

Χαρακτηριστικό σε όλη την Ιταλία είναι και το γλυκό Panetone.

42

ΙΣΠΑΝΙΑ

Η γεωγραφική της θέση έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην δημιουργία της

γαστρονομικής κουλτούρας της. Η ισπανική κουζίνα χαρακτηρίζεται ως

μεσογειακή γιατί βρέχεται από την εν λόγω θάλασσα, η οποία προσφέρει

άφθονα θαλασσινά που αποτελούν μία από τις βάσεις της κουζίνας αυτής.

43

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ

Η Ισπανία γενικά αποτελεί ένα τεράστιο σε έκταση οροπέδιο που διαμοιράζεται

από αλλεπάλληλες οροσειρές σε επιμέρους μικρότερα οροπέδια. Το μέσο ύψος του

εδάφους της υπερβαίνει τα 500 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Το

μεγαλύτερο αυτής οροπέδιο καταλαμβάνει το κέντρο της Χώρας που πλαισιώνεται

προς Β. από τα Πυρηναία όρη και τα Κανταβρικά όρη, προς Α. από την πεδιάδα του

Έβρου, του Γουαδαλαβίρ και του Χούκαρ, προς Ν. από την Βαϊτική οροσειρά και την

πεδιάδα της Ανδαλουσίας και προς Δ. από ελαφριά κλίση του εδάφους που

υφίστανται τα χαμηλότερα λεκανοπέδια του ποταμού Ντούρο, Τάγου και

Γουαδιάνα. Συνεπώς από ορογραφική άποψη η Ισπανία διακρίνεται σε πέντε

γεωφυσικές περιοχές των Πυρηναίων και Κανταβρικών, το κεντρικό οροπέδιο, τα

Ιβηρικά όρη, τις κοιλάδες του Έβρου και των άλλων ποταμών και τέλος την πεδιάδα

της Ανδαλουσίας με τα χαμηλότερα δυτικά οροπέδια.

ΚΛΙΜΑ

Το κλίμα της Ισπανίας ποικίλει ανάλογα των περιοχών και του ύψους του εδάφους,

παρουσιάζοντας έτσι μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιφερειακών

διαμερισμάτων. Γενικά είναι εύκρατο με πολλές ομοιότητες εκείνων της Ιταλίας και

της Ελλάδος με λιγότερες όμως βροχοπτώσεις αυτών των Χωρών. Η δε ξηρότητα

που παρατηρείται σε διάφορες περιοχές είναι τόσο μεγάλη ώστε να χαρακτηρίζει

ένα μεγάλο τμήμα των εδαφών της να μοιάζει με την περιοχή του αφρικάνικού

άτλαντος (όρους). Έτσι ενώ στη Μαδρίτη η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι +14 °C ,

η Σεβίλλη παρουσιάζει +20 °C και ενώ στις παρυφές των Κανταβρικών ορέων και

Πυρηναίων η βροχή φθάνει τα 1-2 εκατοστά εντούτοις στο κεντρικό οροπέδιο

κυμαίνεται μόλις στα 0,25-0,27 εκ.

44

ΓΕΩΡΓΙΑ

Η Ισπανία θεωρείται από τις περισσότερο γεωργικές χώρες της Ευρώπης. Το

έδαφός της είναι πολύ γόνιμο αλλά μέχρι το 1960 ήταν ατελώς καλλιεργούμενο.

Στους παλαιότερους χρόνους οι Ρωμαίοι θεωρούσαν την Ισπανία ως σιτοβολώνα

της αυτοκρατορίας τους. Οι δε Άραβες κατάφεραν ένα πολύ μεγάλο μέρος του

αγόνου εδάφους να το καταστήσουν γόνιμο. Παρά ταύτα σήμερα ακόμη

περισσότερο από το 1/3 του συνολικού καλλιεργήσιμου εδάφους παραμένει

ακαλλιέργητο. Η απουσία της εντατικής καλλιέργειας οφείλεται κυρίως στην

έλλειψη εργατικών χεριών και επαρκούς ύδατος. Όμως στα τελευταία χρόνια έχουν

εντατικοποιηθεί οι προσπάθειες προς αύξησή της.

Τα κυριότερα προϊόντα της Ισπανίας είναι ο σίτος, το λάδι (πρώτη σε παραγωγή

στην Ευρώπη), το κρασί, οι ελιές, το κριθάρι, οι πατάτες, φρούτα και εσπεριδοειδή.

Από άποψης παραγωγής οίνου στην Ευρώπη έρχεται δεύτερη μετά την Γαλλία. Η

ποιότητα των ισπανικών κρασιών θεωρείται καλή, με μικρότερη φήμη όμως από τα

γαλλικά κρασιά.

Κτηνοτροφία

Η κτηνοτροφία στην Ισπανία θεωρείται αρκετά προοδευμένη ειδικά μετά την ένωση

όλων των Ισπανών κτηνοτρόφων σε Συνομοσπονδία, η οποία και πέτυχε την

εισαγωγή των καλύτερων ειδών για τα εδάφη της χώρας που παρέχουν άφθονους

βοσκοτόπους. Κατά τις στατιστικές του 1960 η Ισπανία διέθετε 20.100.000

πρόβατα, 5.800.000 χοίρους, 4.800.000 κατσίκες, 3.800.000 αγελάδες, 1.300.000

ημιόνους, 1.100.000 όνους, 700.000 ίππους και στις Καναρίους νήσους 4.300

καμήλες.

Τα κτηνοτροφικά προϊόντα της Ισπανίας ως εκ τούτου είναι άφθονα,

υπερκαλύπτουν την εσωτερική αγορά και μεγάλες ποσότητες διατηρημένων

κρεάτων (όπως το γνωστό χαμόν), μαλλιά, δέρματα, τυροκομικά, συσκευασμένα

γαλακτοκομικά εξάγονται.

Αλιεία

Η Ισπανία με τα υφιστάμενα εκτεταμένα παράλια τόσο προς τον Ατλαντικό όσο και

προς τη Μεσόγειο παρουσιάζει επίσης ανεπτυγμένη αλιεία μ΄ ένα μεγάλο αλιευτικό

στόλο σκαφών ανοικτής, μέσης και παράλιας αλιείας. Σημαντικά κέντρα αλιευτικής

δραστηριότητας είναι οι λιμένες Α Κορούνια, Φερρόλ, Πάλος και Κάδιθ προς τον

Ατλαντικό, οι Σανταντέρ, Χιχόν και Μπιλμπάο στο Βισκαϊκό και οι Μάλαγα, Αλμερία,

Καρθαγένη και περισσότερο όλων Βαρκελώνη στη Μεσόγειο.

Μεγάλο μέρος των ισπανικών αλιευμάτων εξάγονται στο εξωτερικό. Κυριότερα είδη

των ισπανικών αλιευμάτων είναι από την Μεσόγειο λαυράκια, σκουμπριά,

συναγρίδες, γλώσσες και διάφορα μαλάκια και όστρακα, από δε τον Ατλαντικό

45

βακαλάος, σαρδέλες και τόννοι. Επίσης και από τους ισπανικούς ποταμούς,

σολομοί.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΙΣΠΑΝΙΑΣ

Gazpacho Andaluz (Γκασπάτσο)

Η παραδοσιακή σούπα της Ισπανίας, λειτουργεί ως αντίδοτο για τη ζέστη

κατά τηδιάρκεια

του καλοκαιριού και σερβίρεται συχνά ως πρώτο πιάτο. Ελαφρύ κι

απολαυστικό γεύμα, με πηχτή υφή και βασικό συστατικό τη ντομάτα

που

συνηθίζεται να απαντάται σε πλήθος εδεσμάτων στη καυτή Ανδαλουσία

από όπου και κατάγεται.

Συστατικά : Ντομάτα, αγγούρι, πιπεριά, κρεμμύδι, σκόρδο, ελαιόλαδο,

ξύδι από

λικέρ, αλάτι, πιπέρι ή ταμπάσκο και (προαιρετικά) τριμμένο ψωμί.

Paella (Παέγια)

Το διασημότερο φαγητό της Ισπανίας, οφείλει την ύπαρξή του στους

Μαυριτανούς,

που σύστησαν το ρύζι στην Ιβηρική χερσόνησο. Η αυθεντική συνταγή

της παέγιας

παραμένει ένα μυστήριο, ωστόσο η πιο

γνωστή είναι η «παέγια θαλασσινών»: ρύζι με

σαφράν, θαλασσινά και λαχανικά. Συχνά περιέχει κοτόπουλο, χοιρινό

κρέας και

46

κουνέλι (ανάμικτη παέγια), ενώ οι Βαλενθιάνοι sherlock holmes

της γεύσης, προσθέτουν στη βάση κοτόπουλο και σαλιγκάρια.

Συστατικά: Ρύζι με σαφράν, λαχανικά, θαλασσινά, χοιρινό, κουνέλι,

σαλιγκάρια κι ό,τι άλλο έχετε.

Τortilla de pastas (Τορτίγια)

Μόλις τρία συστατικά αρκούν για να συνθέσουν, ίσως, το πιο χορταστικό

ισπανικό

πιάτο. Αυγά, πατάτες και κρεμμύδια κομμένα σε ροδέλες επιβάλλεται να

αργοτηγανιστούν σε ελαιόλαδο, ώσπου να ρουφήξουν όλο το λάδι. Όταν

ολοκληρωθεί το μαγείρεμα και από τις δύο πλευρές, θα συνιστούν μια

διώροφη φλάτ απόλαυση, που χρησιμεύει ως μπαλαντέρ, σε κάθε

γεύμα.

Συστατικά : Προσθέστε στη βάση πιπεριές, μανιτάρια, κολοκυθάκια,

μελιτζάνες και κάθε είδους καρυκεύματα.

Migas con jamón y uva

(Μίγκας με jamón και σταφύλια)

Ποτέ άλλοτε η έκφραση «έμειναν κάτι ψίχουλα», δεν είχε τόσο θετική

χροιά, όσο έχει για τους Ίβηρες. Κι αυτό γιατί τα απομεινάρια ψωμιού,

είναι η αφορμή για την προετοιμασία ενός ιδιαίτερου πιάτου, ιστορικά

συγγενούς με το αφρικανικό κους κους.

Η τυπική συνταγή στην Αραγονία περιλαμβάνει τηγάνισμα λουκάνικου,

μπέικον και ξερού ψωμιού (μουσκεμένου προηγουμένως σε νερό ή

γάλα) σε λίπος

αρνιού και χοιρινού.

47

Η χρήση του τελευταίου απαγορευμένη για Άραβες και Μουσουλμάνους

έδωσε στο πιάτο την ονομασία φαγητό των «παλαιών χριστιανών».

Συνοδεύεται ακόμα με: σταφύλια, μανιτάρια, καρπούζι, λευκό τυρί ή

o,τι άλλο ταιριάζει στον ουρανίσκο σας.

Συστατικά: Ξερό ψωμί, φρέσκο βούτυρο, λίπος αρνιού, ελαιόλαδο,

σκόρδο, αλάτι,

Jamon, σταφύλια.

ΠΡΩΙΝΟ ΤΩΝ ΙΣΠΑΝΩΝ

Τσούρος (churros), όπως ονομάζονται οι τοπικοί λουκουμάδες,

βουτηγμένους σε καυτό ρόφημα σοκολάτας παίρνουν για πρωινό πολλοί

Ισπανοί. Άλλοι πάλι προτιμούν το Pan a la Catalana (ή Pan con

tomate), που δεν είναι άλλο από μια φέτα σκορδόψωμο, βουτηγμένη σε

ώριμη τομάτα και γαρνιρισμένη με ελιές και αλάτι.

48

ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΡΟΦΗΜΑΤΑ

Το πρώτο ρόφημα είναι η ξακουστή ισπανική σοκολάτα που είναι πολύ νόστιμη

αλλά και πηκτή όσο πρέπει για να βουτάς μέσα τα τσούρος, κάτι ισπανικά τέλεια

λουκουμαδάκια.

Ισπανική Σοκολάτα

1 ξυλάκι κανέλλας

200 ml γάλα φρέσκο

150 gr μαύρη σοκολάτα (στην καλύτερη ...70%)

σπασμένη σε κομματάκια

125 ml ζαχαρούχο γάλα

1.Σ'ένα κατσαρολάκι ζέστανε το γάλα μαζί με το ζαχαρούχο και το ξυλάκι

κανέλλας και σιγοβρασέ το για 15 λεπτά. Βγάλτο από τη φωτιά και πέταξε την

κανέλλα.

2. Λιώσε την σοκολάτα σε bain-marie και μόλις λιώσει ρίξτη στο γάλα. Βάλε πάλι το

κατσαρολάκι στη φωτιά και ανακάτεψε μέχρι να ενωθεί καλά η σοκολάτα με το

γάλα. Σέρβιρε τη σοκολάτα καυτή!!!

49

ΠΟΤΑ

Η άλικη sangria (προφέρεται «σανγρία» και ελληνιστί «σανγκρία») είναι πολύ

αγαπητή διεθνώς και ταυτίζεται αυτόματα και εμβληματικά με την Ισπανία, από

όπου προέρχεται, αν και έχει τις ρίζες της στη μακρά ευρωπαϊκή ιστορία του ποτού

punch.

Πολύ πριν την γνωρίσουμε ως σαγκρία, άκουγε στο όνομα σαγκαρί (sangaree), ένα

ποτό φτιαγμένο από κρασί ή κάποιο άλλο αλκοολούχο ποτό, διαλυμένο με νερό,

ζάχαρη και μοσχοκάρυδο. Κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε τις ισπανικές ρίζες της

σαγκρία και επειδή το κόκκινο κρασί είναι τις περισσότερες φορές η βάση της

σαγκρία, πιθανολογείται πως έχει πάρει το όνομα της από το ισπανικό sangre, που

σημαίνει αίμα. Αυτό που εμείς γνωρίζουμε σήμερα ως σαγκρία, πρωτοεμφανίστηκε

το 1964-1965 στο Παγκόσμιο Παζάρι στη Νέα Υόρκη. Αν και εκεί προσφέρθηκε για

πρώτη φορά το ποτό στο κοινό, με το όνομα σαγκρία, υπάρχουν κάποιες αναφορές

ότι η σαγκρία υπήρχε σε ισπανικά εστιατόρια πριν το 1964.

Σαγκρία σερβίρεται σε όλη την Ισπανία και την Πορτογαλία κατά τη διάρκεια του

καλοκαιριού. Γενικότερα είναι δημοφιλές ποτό για τους τουρίστες σε μπαρ , παμπ

και εστιατόρια, ενώ οι Ισπανοί δεν την πίνουν συχνά. Πολλοί υποστηρίζουν πως η

σαγκρία που σερβίρεται στους χώρους διασκέδασης, είναι πολύ χαμηλής

ποιότητας. Ενώ η καλύτερη, είναι αυτή που μόνοι μας μπορούμε να φτιάξουμε στο

σπίτι. Να μια απλή συνταγή, για να κάνετε εύκολα και γρήγορα για σας και τους

φίλους σας.

Υλικά

- 1 1/2 λίτρο κρασί κόκκινο

- 1 ποτήρι του κρασιού κονιάκ

- 1 ξύλο κανέλλα

- 3 κουταλιές της σούπας ζάχαρη

- φρούτα(προτείνουμε 1 μήλο,1 αχλάδι,1 πορτοκάλι,1 μανταρίνι)

50

Εκτέλεση

- Κόβετε τα φρούτα σε μικρά κυβάκια με τη φλούδα τους.

- Σε μια κανάτα ρίχνετε το κρασί, το κονιάκ τη ζάχαρη και ανακατεύετε μέχρι να

λειώσει η ζάχαρη.

- Προσθέτετε τα κυβάκια φρούτων και τοποθετείτε την κανάτα στο ψυγείο για

περίπου 1 ώρα.

- Σερβίρετε σε ποτήρι του κρασιού.

Πολλοί Ισπανοί αγαπούν τη μπύρα. Η πιο δημοφιλής είναι η San Miguel, αλλά

δοκιμάστε και την Mahou Πέντε Αστέρια εάν τη βρείτε. Το καλοκαίρι αναζητείστε

τα μπαράκια που φτιάχνουν blanco y negros – καφέ με παγωτό, που γρήγορα

γίνεται εθιστικός. Ένα άλλο δροσιστικό τοπικό ποτό του καλοκαιριού είναι η

horchata που γίνεται από chufas.

ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

Την ισπανική κουζίνα δεν τη βρίσκει κανείς στα εστιατόρια, την απολαμβάνει στο

σπίτι. Είναι η κουζίνα των αγροτών, απλή, με βάση το κρεμμύδι, το σκόρδο, την

ντομάτα, την κόκκινη καυτερή πιπερίτσα και κάποια αρωματικά βότανα, όπως ο

μαϊντανός.

Η ιστορία της είναι συνδεδεμένη με τη χώρα, η οποία συστάθηκε το 15ο αιώνα,

διατηρώντας τις τοπικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητές της. Δέχτηκε επιρροές απ’

το μεσογειακό πολιτισμό που έφεραν οι Φοίνικες, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, αλλά

κυρίως απ’ τους Άραβες, οι οποίοι, ως γνωστόν, ήταν επί 8 αιώνες οι κυρίαρχοι της

χώρας.

Παραδοσιακά, οι Ισπανοί, πριν κάτσουν στο τραπέζι, «τρώνε μεζεδάκια» (στα

ισπανικά “picore”), προτιμώντας κάποιο απεριτίφ, για να ανοίξει η όρεξη. Οι ώρες

του φαγητού επηρεάζονται απ’ αυτή τη συνήθεια. Το μεσημεριανό δε σερβίρεται

πριν από τις 2.00 και σπάνια δειπνούν πριν από τις 10.00 το βράδυ. Τα

Σαββατοκύριακα δεν είναι λίγες οι φορές που ξεφεύγουν μία επιπλέον ώρα από το

πρόγραμμα και πολύ συχνά κάθονται στο τραπέζι γύρω στα μεσάνυχτα!

51

Οι Ισπανοί δεν εγκαταλείπουν το τραπέζι μόλις τελειώσουν το γεύμα τους.

Αντιθέτως, παρατείνουν την ευχαρίστηση να κάθονται με παρέα στο τραπέζι (στα

ισπανικά “sobre mesa”) πίνοντας καφέ ή ένα χωνευτικό ποτό και ανάβοντας ένα

πούρο...

Λέγεται χαρακτηριστικά ότι το να σηκωθείς και να φύγεις απ’ το τραπέζι

ισοδυναμεί με διακοπή σχέσεων, σαν να λες ότι δε θες πια μαζί τους κουβέντες.

Στην Ισπανία η κουβεντούλα είναι θεσμός! Κανείς Ισπανός, μεγάλος ή μικρός, δε θα

‘χανε την ευκαιρία για ψιλή κουβεντούλα (στα ισπανικά “tertulia”) με τους φίλους,

με ένα ποτήρι ποτό στο χέρι, μέσα σε ένα καφέ, με κύριο αντικείμενο συζήτησης

φυσικά την ανάγκη «να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο»!

Τα “tapas” έχουν γίνει πολύ της μόδας σε όλο τον κόσμο, χάρη στα φημισμένα

πλέον «τάπας μπαρ». Οι διάσημες αυτές μπουκίτσες είναι πραγματική απόλαυση!

Η ιστορία αποδίδει στα τάπας (η λέξη σημαίνει «καπάκι» στα ισπανικά) βασιλική

καταγωγή. Ένας βασιλιάς της Ισπανίας σταμάτησε μια μέρα σε ένα διάσημο

πανδοχείο της εποχής, όπου του προσέφεραν ένα ποτήρι κρασί, πάνω στο οποίο

είχαν τοποθετήσει ένα μικρό πιατάκι με μια μπουκιά φαί. Κι αυτό για να

εμποδίσουν τις πολυάριθμες μύγες να πέσουν μέσα στο βασιλικό κύπελλο. Αυτό το

ιδιαίτερο σερβίρισμα άρεσε στο βασιλιά, ο οποίος από εκείνη τη στιγμή απαιτούσε

πλέον μπουκίτσες «καπάκια» να συνοδεύουν το κρασί του!

Το “jamón ibérico” αποτελεί πιστοποιημένη ονομασία προέλευσης. Το υλικό το

δίνει μια ράτσα σκούρων χοίρων που ζει στην Extremadura. Δεν πρέπει να

συγχέεται με το “jamón serrano” που είναι το αντίστοιχο του γνωστού μας

χωριάτικου ζαμπόν από λευκό χοιρινό. Το “jamón ibérico” είναι ακριβό και

εξαιρετικής ποιότητας. Έπειτα από 8 μήνες ξήρανσης, αφήνεται να ωριμάσει για

άλλους 18. Κόβεται σε φέτες με τη βοήθεια ενός μαχαιριού με μακριά, λεπτή λάμα

και δένει άριστα με ένα ποτήρι ξηρό ισπανικό κρασί.

Στην Ισπανία, υπάρχουν πολλά είδη καυτερών «τσίλι» και παραδοσιακής πιπεριάς

που καταναλώνονται ωμές, σε σκόνη ή σαν καρυκεύματα στα αλλαντικά, όπως το

σαλάμι “chorizo” (ανδαλουσιανό σαλάμι με κόκκινη καυτερή πιπεριά), το

λουκάνικο “sobresada” (χοιρινά λουκάνικα των Βαλεαρίδων με καυτερή πιπεριά) ή

το λουκάνικο “chistorra” (ποικιλία έντονα πικάντικου λουκάνικου της Ναβάρρας)

κλπ

52

To Budín de Pan είναι μία κλασσική , παραδοσιακή πουτίγκα που μας

έρχεται από το Πούερτο Ρίκο. Το γλυκό αυτό έχει έντονη γεύση

καραμέλας, εξ αιτίας του σιροπιού με το οποίο το περιχύνουν .Ας δούμε

τη συνταγή:

Υλικά:

250 γρ ψωμι (μόνο ψίχα)

4 φλ ζεστό γάλα

4 αυγά

4 κ.σ. βούτυρο

1/2 φλ σταφίδες

1 φλ ζάχαρη

1 κ.γ. κανέλλα

1 βανίλια

ελάχιστο αλάτι

Παρασκευή:

Κόβουμε το ψωμί σε κομμάτια και προσθέτουμε το γάλα να το

απορροφήσει. Χτυπάμε χωριστά τα αυγά. Τα προσθέτουμε στο ψωμί,

ανακατεύοντας και επειτα ρίχνουμε και το βούτυρο λιωμένο.

Ανακατεύουμε καλα με το σύρμα.

Σε ένα χωριστό μπολ ανακατεύουμε καλά όλα τα υπόλοιπα υλικά.

Ενώνουμε τα δύο μίγματα και ανακατεύουμε.

Ρίχνουμε το μίγμα σε ένα ταψί και τοποθετούμε σε προθερμασμένο

φούρνο στους 250 βαθμους. Βάζουμε ένα μεγαλύτερο ταψί κάτω από το

βασικό και το γεμίζουμε με νερό σαν μπεν μαρί. Ψήνουμε για περίπου μία

ώρα.

Γαρνίρουμε με σιρόπι καραμέλας.

53

buñuelos de crema

Το ότι οι Ισπανόφωνοι έχουν μία ιδιαίτερη προτίμηση στα τηγανιτά

γλυκά – όπως κι εμείς – νομίζω ότι το διαπιστώσαμε . Αυτό, όμως, που

ίσως δεν ξέρετε ακόμα είναι ότι στην Ισπανία υπάρχει μία

παραδοσιακότατη συνταγή για λουκουμάδες , που είναι σχεδόν ίδιοι με

τους δικούς μας!

Υλικά:

1 φλ αλεύρι

1 φλ γάλα

1 λεμόνι

1 κ.σ. βούτυρο

6 αυγά

σαντιγί

κανέλα

ζάχαρη

Παρασκευή:

Σε μία κατσαρόλα βράζουμε το γάλα με το ξύσμα του λεμονιού και το

βούτυρο. Προσθέτουμε το αλεύρι, ανακατεύουμε πολύ καλά και έπειτα

ρίχνουμε ένα-ένα τα αυγά, ανακατεύοντας συνεχώς. Πλάθουμε μικρούς

λουκουμάδες και τους τηγανίζουμε σε καυτό λάδι. Έπειτα, τους

ανοίγουμε και τους γεμίζουμε με σαντιγί. Πασπαλίζουμε με κανέλα και

μπόλικη κρυσταλλική ζάχαρη.

54

bizcocho borracho

Οι Ισπανόφωνοι όταν χρησιμοποιούν τον όρο ‘Bizcocho’ εννοούν κατά

βάση το κέικ, οποιασδήποτε μορφής. Εμείς σήμερα θα δούμε το περίφημο

‘bizcocho borracho’, δηλαδή το ‘μεθυσμένο κέικ’ που θυμίζει κάτι από

δικό μας σιροπιαστό γλυκό, όχι, βέβαια, με κονιάκ ή λικέρ, αλλά με ρούμι!

Υλικά:

125 γρ αλεύρι

100 γρ ζάχαρη

4 αυγά

25 γρ βούτυρο

Για το σιρόπι:

125 γρ ζάχαρη

100 ml νερό 1 φλ ρούμι

κανέλλα

Παρασκευή:

Χτυπάμε καλά τη ζάχαρη με τα αυγά, προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και

συνεχίζουμε το χτύπημα για λίγο. Τοποθετούμε σε προθερμασμένο

φούρνο και ψήνουμε για 20′ περίπου. Μετά βγάζουμε το κέικ από τη

φόρμα και το τοποθετούμε σε μια πιατέλα μέχρι να κρυώσει.

Ετοιμάζουμε το σιρόπι βράζοντας το νερό με τη ζάχαρη και την κανέλλα

για 5′. Βγάζουμε από τη φωτιά και ρίχνουμε το ρούμι. Περιχύνουμε το

κρύο κέικ με το καυτό σιρόπι.

55

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ ΙΣΠΑΝΩΝ

Ισπανία – Μοσχάρι με μανιτάρια και σος κόκκινου κρασιού

Καλά Χριστούγεννα: Feliz Navidad or Nochebuena

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΓΡΑΦΗΜΑ

56

ΠΟΣΟΣΤΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

Το διάγραμμα παρουσιάζει τα ποσοστά παχυσαρκίας της Ισπανίας

σε σύγκριση με αυτά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών σύμφωνα με

έρευνες που διεξήχθησαν.

Μια σημαντική ευρωπαϊκή έρευνα για την παχυσαρκία αποκαλύπτει

ότι η Ισπανία έχει από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας (15%)

σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

57

*(Bρίσκεται στο δυτικό

άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου

στη νοτιοδυτική Ευρώπη)

ΜΟΡΦΩΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ...

Η Πορτογαλία αποτελείται κυρίως από βαθύπεδα και μόνο το 11,6% της επιφάνειας της χώρας έχει υψόμετρο πάνω από 700 μ. Ο ποταμός Τάγος, που ρέει από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά, χωρίζει τη χώρα σε δύο τμήματα. Στη νότια Πορτογαλία το ανάγλυφο είναι ομαλό, με πεδιάδες, πλατιές λεκάνες ποταμών, λίγους λόφους και μόνο μια οροσειρά με υψόμετρο πάνω από 1.000 μ. Στη βόρεια Πορτογαλία το 90% του εδάφους έχει ύψος πάνω από 400 μ. με κύριο χαρακτηριστικό τα μεγάλα οροπέδια που τέμνονται από βαθιές κοιλάδες. Ειδικότερα, όσον αφορά τη μορφολογία εδάφους, η χώρα μπορεί να διακριθεί σε τρεις ζώνες:

α) Η πρώτη περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα της Πορτογαλίας, που ορίζεται

από τους ποταμούς Μίνιου στα βόρεια και Ντόουρου (Δούρος) στα νότια.

Το υψίπεδο περιβάλλεται από την οροσειρά Σέρα ντε Νουγκέιρα (1.315

μ.).

β) Η δεύτερη ζώνη ορίζεται από τους ποταμούς Ντόουρου και Τάγο και

περιλαμβάνει τις κεντρικές επαρχίες Μπέιρα (που διαιρείται στην Μπέιρα

Άλτα, την Μπέιρα Μπάισα και την Μπέιρα Λιτουράλ), Εστρεμαδούρα και

Ριμπατέζου. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται η ψηλότερη οροσειρά της

Πορτογαλίας, η Σέρα ντα Εστρέλα (1.990 μ.) στα όρια βόρειας και νότιας

Πορτογαλίας. Προς τα νοτιοδυτικά υψώνονται οι οροσειρές Σέρα ντε

Άσουρ (1.405 μ.) και Σέρα ντα Λοουσά (1.204 μ.). Πολλοί ποταμοί

58

διαρρέουν τις κοιλάδες της ζώνης αυτής και το ανάγλυφό της είναι

παρόμοιο με αυτό της πρώτης ζώνης,

γ) Στην τρίτη ζώνη ανήκουν οι νότιες επαρχίες Αλεντέζου (Άλτου και

Μπάισου) και Αλγκάρβε και η περιοχή ορίζεται από τον ποταμό Τάγο και

τον Ατλαντικό.Χαρακτηριστικοί είναι οι εκτεταμένοι κρημνοί στις ακτές της

επαρχίας Αλγκάρβε.

.

Χλωρίδα - Πανίδα

Στην Πορτογαλία υπάρχουν αξιόλογα δάση λόγω των άφθονων βροχών,

κυρίως στις βόρειες περιοχές της χώρας. Βασικό δασικό προϊόν είναι ο

φελλός από τις βελανιδιές, που καλλιεργούνται κυρίως στο νότο. Στη

χώρα ευδοκιμούν φυλλοβόλα δέντρα του Ατλαντικού και αειθαλή της

Μεσογείου. Τα 2/3 των ειδών της πορτογαλικής χλωρίδας είναι κοινά

στην υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ το 1/3 είναι ιβηρικά και αφρικανικά είδη. Στο

βορρά απαντούν αρκετά είδη πεύκου και οξιάς, καστανιές, φλαμουριές,

φτελιές, λεύκες, ελιές. Νότια του ποταμού Τάγου η χλωρίδα είναι

διαφορετική και κυριαρχούν οι δρυς και τα ελαιόδεντρα. Στη νοτιότερη

περιοχή Αλγκάρβε ευδοκιμούν χαρουπόδεντρα, αμυγδαλιές, συκιές και

ελιές.

Στην Πορτογαλία ζουν ευρωπαϊκά και βορειοαφρικανικά είδη ζώων, όπως

επίσης και ζώα της Ιβηρικής χερσονήσου. Χαρακτηριστικά είναι το

αγριοκάτσικο, ο αγριόχοιρος και το ελάφι στα βουνά, ο λύκος σε περιοχές

της οροσειράς Σέρα ντα Εστρέλα και ο λύγκας στην περιοχή Αλεντέζου. Η

αλεπού, το κουνέλι και ο ιβηρικός λαγός απαντούν σχεδόν σε όλες τις

περιοχές της χώρας. Στη χώρα συναντιούνται πολλά είδη πουλιών, αφού

η Ιβηρική αποτελεί σταθμό για τα αποδημητικά πτηνά από και προς τη

δυτική και κεντρική Ευρώπη.

Τα νερά του Ατλαντικού είναι πλούσια σε ψάρια, ειδικά σε σαρδέλες.

Καρκινοειδή ζουν στις βόρειες βραχώδεις ακτές και στρείδια στους

ποταμόκολπους.

59

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ...ΚΛΙΜΑ...

Το κλίμα της Πορτογαλίας είναι εύκρατο, με ήπιους, υγρούς χειμώνες και

άνυδρα καλοκαίρια. Τόσο ο Ατλαντικός όσο και η Μεσόγειος επηρεάζουν

το κλίμα της χώρας και αποτελούν τους βασικούς παράγοντες

διαφοροποίησης του κλίματος από περιοχή σε περιοχή. Έτσι, στις βόρειες

επαρχίες οι ψυχροί άνεμοι του ωκεανού μειώνουν τη θερμοκρασία και

κάνουν το κλίμα ελαφρά ωκεάνιο. Στο νότο οι κλιματικές συνθήκες

επηρεάζονται από τη Μεσόγειο και το κλίμα γίνεται θερμότερο. Στην

περιοχή του Πόρτο στα βόρεια η μέση θερμοκρασία τον Ιανουάριο είναι

9°C και τον Ιούλιο 19,5° C. Στη Λισσαβόνα, πιο νότια, οι αντίστοιχες

θερμοκρασίες φτάνουν τους 11° C και 22° C. Στο βορρά το μέσο ετήσιο

ύψος των βροχοπτώσεων είναι 1.150 mm, ενώ στις νότιες περιοχές φτάνει

μόλις τα 685 mm. Ο Αύγουστος είναι συνήθως ο πιο ζεστός μήνας του

έτους.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Η βιομηχανική ανάπτυξη στην Πορτογαλία τις δύο τελευταίες δεκαετίες

είναι ιδιαίτερα αξιόλογη. Τρεις είναι οι κυριότεροι βιομηχανικοί κλάδοι:

οι βιομηχανίες τροφίμων και ποτών, υφασμάτων και υποδημάτων και

μετάλλων. Τα σημαντικότερα βιομηχανικά κέντρα είναι συγκεντρωμένα

στις περιοχές της Λισσαβόνας και του Πόρτο. Τα τελευταία χρόνια

αναπτύσσεται και η βαριά βιομηχανία, ενώ σημαντική είναι και η

παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο δευτερογενής τομέας της οικονομίας μετέχει με ποσοστό 29% στο

Α.Ε.Π. και απασχολεί το 30% των εργαζομένων της χώρας.

60

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Επίσης θα αναζητήσουμε τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της

Ισπανίας και της Πορτογαλίας.

Η διατροφή των Πορτογάλων και των Ισπανών είναι μεσογειακή.

Ιδιαίτερα η Πορτογαλική προσομοιάζει πολύ προς την Ελληνική. Άλλωστε

οι Πορτογάλοι δεν είναι προσκολλημένοι στην Πορτογαλική κουζίνα, αλλά

είναι απλό και στηρίζεται στην λιτή διατροφή όπως χορταρικά, φρούτα,

όσπρια, ζυμωτό μαύρο ψωμί κ.α.

Οι τοπικές σπεσιαλιτέ είναι:

ΡΥΖΙ ΜΕ ΣΩΣ ΑΠΟ ΑΙΜΑ ΧΟΙΡΙΝΟΥ Η ΚΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

PASTEIS DE DELEM ( ΓΛΥΚΟ ΤΑΡΤΑ ΜΕ ΚΡΕΜΑ)

AMEIZOAS A BULNAO PATO ( ΑΧΙΒΑΔΕΣ)

COCIDO

ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΙΑΤΟ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΜΕ:

ΥΛΙΚΑ:

1kg μύδια

2κσ. ελαιόλαδο

2 σκελίδες σκόρδο

1 λεμόνι

1 κλωναράκι κόλιανδρο

αλάτι , πιπέρι

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ:

Τακτοποιήστε τα μύδια ως συνήθως. Θερμαίνουμε το λάδι και βάζουμε

τις σκελίδες του σκόρδου μέχρι να πάρουν χρώμα. Προσθέτουμε τα μύδια

και το ψιλοκομμένο κόλιανδρο, αλάτι και πιπέρι. Όταν τα μύδια ανοίξουν

τα περιχύνουμε με χυμό λεμονιού.

61

ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ.

Θρησκευτική ευλάβεια, χαρακτηρίζει τις γιορτές στην Πορτογαλία.

Το παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο φαγητό είναι ο βραστός μπακαλιάρος

με πατάτες το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου. Και η κλασική γαλοπούλα

σερβίρεται το μεσημέρι της 25ης Δεκεμβρίου,(στα πιο εύπορα σπιτικά).

Το κλασικό Χριστουγεννιάτικο γλυκό είναι ένα κέικ με κρασί πορτό, το

οποίο έχει μέσα ένα φασόλι....

...Αλλα παραδοσιακά γλυκά είναι οι filhozes estendidas που γίνονται με

ζύμη η οποία περιέχει αλκοόλ και οι filhozes de abobora, τηγανίτες από

γλυκιά κολοκύθα.

*Επίσης αξίζει να αναφέρουμε οτι οι Πορτογάλοι δε συνηθίζουν να

διακοσμούν τα σπίτια τους, οι κεντρικοί δρόμοι όμως της Λισαβόνας είναι

στολισμένοι. Γενικά, η γιορτή των Χριστουγέννων έχει περισσότερο

θρησκευτικό χαρακτήρα από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη.

62

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΓΛΥΚΑ

Rabanadas de Vinho (Πορτογαλικά Ραμπανάντας)

Pastel de Nata (Το Pastel de Nata είναι ένα μικρό στρογγυλό ταρτάκι από κρέμα ζαχαροπλαστικής με βάση το αυγό. Συνήθως τρώγεται σκέτο, αλλά σε πολλά μέρη το σερβίρουν πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη ή κανέλα στην κορυφή).

Bolo Rei (μαλακό στρογγυλό κέικ με σταφίδες , καρύδια , και ζαχαρωμένα φρούτα,

Αzevias (ένα γλύκισμα από γλυκοπατάτα πασπαλισμένο με ζάχαρη άχνη και κανέλα!!)

ΠΡΩΙΝΟ ΠΟΡΤΟΓΑΛΩΝ

Οι Πορτογάλοι συνοδεύουν τον καφέ τους με παραδοσιακά κρουασάν

παραγεμισμένα με τυριά, αλλαντικά και λαχανικά.

63

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΟΤΟ ΠΟΡΤΟΓΑΛΩΝ

Porto : Χαρακτηριστικά γεύσης: Είναι πυκνό, με ελαφρώς γλυκιά γεύση

και μοιάζει με το κόκκινο κρασί. Η γλυκιά του γεύση, ποικίλει και είναι

διαβαθμισμένη. Να σημειώσουμε ότι το αυθεντικό Porto, παράγεται μόνο

στην Πορτογαλία, τα υπόλοιπα γλυκά κόκκινα κρασιά είναι…

απομιμήσεις.

Πώς πίνεται: Λόγω της έντονης γλυκιάς του γεύσης, σερβίρεται μετά από

κάθε γεύμα. Ταιριάζει απόλυτα με κάτι αλμυρό, όπως λίγο τυρί ή κράκερ.

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Το σταφύλι κατέχει κυρίαρχη θέση στην Πρωτοχρονιά τους

και μόλις το παραδοσιακό ρολόι χτυπήσει 12 Ισπανοί και

Πορτογάλοι βάζουν στο στόμα τους μία - μία 12 ρώγες

σταφύλι και κάνουν δώδεκα ευχές. Όταν το στόμα γεμίσει

τις τρώνε και εύχονται να πραγματοποιηθούν.

64

ΠΟΣΟΣΤΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Το διάγραμμα παρουσιάζει τα ποσοστά παχυσαρκίας της

Πορτογαλίας σε σύγκριση με αυτά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών

σύμφωνα με έρευνες που διεξήχθησαν.

Σύμφωνα με άλλες έρευνες το 15,4% του ενήλικου πληθυσμού είναι

παχύσαρκοι, ενώ η Πορτογαλία είναι η τρίτη κατά σειρά χώρα της

Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα περισσότερα παχύσαρκα παιδιά.

65

ΡΩΣΙΑ

Γεωγραφία

Η Ρωσία είναι η μεγάλη

μεγαλύτερη χώρα στον

κόσμο με συνολική έκταση

17.075.400 τετραγωνικά

χιλιόμετρα ( 6.592.800

τετραγωνικά μίλια) .

Υπάρχουν 23 UNESCO

μνημεία παγκόσμιας

πολιτιστικής κληρονομιάς

στη Ρωσία , 40 βιότοποι της

UNESCO , 41 εθνικά πάρκα και 101 φυσικά αποθέματα . Βρίσκεται σε

γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 41 ° και 82 ° Ν , και μήκη 19 ° E και 169 ° W.

66

Η περιοχή της Ρωσίας παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία γεωγραφικών τοπίων. Από τα δυτικά προς τα ανατολικά εμφανίζονται διαδοχικά η Σαρματική πεδινή περιοχή και η Δυτική πεδιάδα της Σιβηρίας, το υψίπεδο της Κεντρικής Σιβηρίας και οι περιοχές της άπω Ανατολής που βλέπουν προς τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η Σαρματική πεδινή περιοχή περιλαμβάνει σχεδόν όλο το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας και παρουσιάζει στο κεντρικό της τμήμα μια σειρά από όρη, όπως το Ριαλτο του Βαλνται, το Κεντρικο Ρωσικό Ριάλτο, τα υψώματα του Ντονέκ και του Βόλγα, που συνεχίζουν στα νότια από τα Γεράνια, και καταλήγει στα ανατολικά στην οροσειρά των Ουραλίων, που συνεχίζει στα νότια στα όρη του Μουγκοντζαρι. Ο μεγαλύτερος ποταμός είναι ο Βόλγας που εκβάλλει στην Κασπία Θάλασσα και τα ρεύματα του Όκα, της Βιάτκε, της Κάμα και της Βελάγια. Στην Κασπία Θάλασσα εκβάλλουν οι ποταμοί Ούραλ, και οι καυκάσιοι Τερεκ, Κούρα και Αραξ.

Η Ρωσία έχει τώρα μια ευρεία βάση φυσικών πόρων , συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αποθεμάτων ξυλείας , πετρελαίου, φυσικού αερίου , άνθρακα και άλλων ορυκτών πόρων . Το μεγαλύτερο μέρος της Ρωσίας αποτελείται από απέραντες πεδιάδες που έχουν κυρίως στέπα προς τα νότια και δάση προς τα βόρεια , με τούνδρα κατά μήκος της βόρειας ακτής .

Η Ρωσία έχει χιλιάδες των ποταμών και των οργανισμών των εσωτερικών της υδάτων , δημιουργώντας ένα από τους μεγαλύτερους υδάτινους επιφανειακούς πόρους στον κόσμο .

Οι Λίμνες της περιέχουν περίπου το ένα τέταρτο του υγρού φρέσκου νερού στον κόσμο . Το μεγαλύτερο και πιο σημαντικό απόθεμα γλυκού νερού της Ρωσίας είναι η λίμνη Βαϊκάλη , η οποία είναι στον κόσμο η βαθύτερη , πιο αγνή , παλαιότερη και πιο ευρύχωρη λίμνη γλυκού νερού. Η λίμνη Βαϊκάλη περιέχει πάνω από το ένα πέμπτο των γλυκών επιφανειακών υδάτων στον κόσμο του νερού .

Άλλες μεγάλες λίμνες περιλαμβάνουν τις Ladoga και Onega , δύο από τις μεγαλύτερες λίμνες της Ευρώπης Η Ρωσία είναι η δεύτερη πίσω απ’τη Βραζιλία σε όγκο του συνόλου των ανανεώσιμων πηγών ύδατος. Από τα 100.000 ποτάμια της χώρας, ο Βόλγας είναι ο πιο γνωστός, όχι μόνο επειδή είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης, αλλά και λόγω τού σημαντικού του ρόλου στη ρωσική ιστορία. Άλλα ποτάμια της Σιβηρίας είναι ο Ob, ο Ενισέι, ο Lena και ο Amur που είναι από τους μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου επίσης.

67

ΚΛΙΜΑ

Η Ρωσία έχει σε μεγάλο βαθμό ηπειρωτικό κλίμα , λόγω του μεγέθους και

της συμπαγούς διαμόρφωσής της . Το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους

είναι περισσότερο από 400 χιλιόμετρα ( 249 μίλια) μακριά από τη

θάλασσα ενώ το κέντρο απέχει 3.840 χιλιόμετρα ( 2.386 μίλια) από τη

θάλασσα . Επιπλέον ,οι οροσειρές της Ρωσίας, κυρίως στα νότια και τα

ανατολικά , εμποδίζουν τις εύκρατες θερμοκρασίες από τον Ινδικό και

Ειρηνικό Ωκεανό.

Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Ρωσία και η βόρεια Σιβηρία έχουν έλλειψη τέτοιας

τοπογραφικής προστασίας από τις πολικές θερμοκρασίες της Αρκτικής και

τον Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού. Επειδή μόνο μικρά τμήματα της Ρωσίας

είναι νότια του 50 ° βορείου γεωγραφικού πλάτους και περισσότερο από

το ήμισυ της χώρας είναι βόρεια του 60 ° βορείου γεωγραφικού πλάτους ,

εκτεταμένες περιοχές βιώνουν έξι μήνες κάλυψης χιονιού πάνω από το

υπέδαφος που είναι μόνιμα κατεψυγμένο σε βάθος αρκετών

εκατοντάδων μέτρων .

Η μέση ετήσια θερμοκρασία για σχεδόν όλη τη Σιβηρία είναι κάτω από το

μηδέν , και ο μέσος όρος για τα περισσότερα μέρη της ευρωπαϊκής

Ρωσίας είναι μεταξύ 0 και 5 ° C ( 41 και 32 ° F ) . Έτσι η Ρωσία είναι η πιο

κρύα χώρα του κόσμου με μέση ετήσια θερμοκρασία στους -5.5 ° C ( 22.1

° F ) .

Παρόλα αυτά οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού πλήττονται περισσότερο

από το γεωγραφικό πλάτος , καθώς , τα νησιά της Αρκτικής έχουν κατά

μέσο όρο 4 ° C ( 39.2 ° F ) , ενώ οι νοτιότερες περιοχές έχουν κατά μέσο

όρο 20 ° C ( 68 ° F ) . Ωστόσο στη Ρωσία έχουν καταγραφεί και ακραίες

θερμοκρασίες με χαμηλότερη κάτω των -68 ° C ( -90 ° F) που

καταγράφηκε στο Verkhoyansk στη βόρειο-κεντρική Σιβηρία και το ρεκόρ

των 43 ° C ( 109.4 ° F) καταγεγραμμένο σε διάφορους νότιους σταθμούς (

Volgograd ) .

68

Ο μακρύς , κρύος χειμώνας έχει βαθιές επιπτώσεις σε σχεδόν όλες τις

πτυχές της ζωής στη Ρωσία . Επηρεάζει που και πόσο καιρό οι άνθρωποι

ζουν και εργάζονται , το είδος των καλλιεργειών που καλλιεργούνται , και

πού καλλιεργούνται ( δεν έχει χώρα όλο το χρόνο καλλιεργητική περίοδο )

. Η διάρκεια και η ένταση του χειμώνα , σε συνδυασμό με τις απότομες

διακυμάνσεις στις μέσες θερινές και χειμερινές θερμοκρασίες ,

επιβάλλουν ειδικές απαιτήσεις στους πολλαπλούς κλάδους της ρωσικής

οικονομίας . Σε περιοχές με μόνιμους παγετώνες , τα κτίρια πρέπει να

κατασκευάζονται σε πασσάλους , τα μηχανήματα πρέπει να είναι

κατασκευασμένα από ειδικά επεξεργασμένο ατσάλι , και τα μέσα

μεταφοράς θα πρέπει να κατασκευαστούν για να λειτουργούν σε

εξαιρετικά χαμηλές και εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες αξιόπιστα.

Επιπλέον ,λόγω των εκτεταμένων περιόδων σκοταδιού και κρύου ,

υπάρχουν αυξημένες απαιτήσεις για ενέργεια , υγειονομική περίθαλψη ,

και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα .

Επειδή η Ρωσία έχει μικρή έκθεση σε ωκεάνια ρεύματα , οι περισσότερες περιοχές της χώρας δέχονται χαμηλή έως μέτρια ποσά βροχής . Η υψηλότερη βροχόπτωση πέφτει στα βορειοδυτικά . Μέσος ετήσιος αριθμός ημερών χιονοκάλυψης , ένας κρίσιμος παράγοντας για τη γεωργία , εξαρτάται τόσο από το γεωγραφικό πλάτος και το υψόμετρο . Ο αριθμός αυτός διαφέρει από σαράντα έως 200 ημέρες στο ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας , και από 120 σε 250 ημέρες στη Σιβηρία .

Γεωργία και κτηνοτροφία Ρωσίας

Η Ρωσία κατέχει το 10% της καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως.

Στο βόρειο τμήμα της χώρας κυριαρχεί η κτηνοτροφία, λόγω της φτωχής σύστασης μεγάλου μέρους των εδαφών που δεν ευνοεί τις αγροτικές καλλιέργειες.

Λόγω των δυσμενών κλιματικών και εδαφολογικών συνθηκών μεγάλου τμήματος της χώρας, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις καλύπτουν μόνον το 32% της συνολικής επιφάνειας.

Στο νότιο τμήμα της χώρας καθώς και στην δυτική Σιβηρία υπάρχουν διάφορες καλλιέργειες με κυρίαρχα τα δημητριακά.

69

Πάντως, η εκτεταμένη βιομηχανική μόλυνση, η υπερεντατική εκμετάλλευση των εδαφών καθώς και η συχνά επιλογή ακατάλληλων καλλιεργειών έχουν προκαλέσει εκτεταμένα προβλήματα στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Η εφαρμογή του συστήματος των αγροτικών παραγωγικών συνεταιρισμών στην αγροτική οικονομία είχε ως αποτέλεσμα φαινόμενα κακοδιοίκησης, μικρής αποδοτικότητας και εξάρτησης από κρατικές επιδοτήσεις.

Μετά την αλλαγή του καθεστώτος, η αδυναμία αγοράς της γης αποτέλεσε το σοβαρότερο πρόβλημα ανάπτυξης της αγροτικής παραγωγής.

Παρ’ όλο που το Σύνταγμα του 1993 προβλέπει την δυνατότητα της ατομικής ιδιοκτησίας γης, μόλις τον Ιούνιο του 2002 ψηφίσθηκε ο σχετικός νόμος. Υπάρχουν όμως ορισμένες εξαιρέσεις, με κυριότερη την διάταξη που δεν επιτρέπει σε ξένους την αγορά αλλά μόνον την ενοικίαση γης για μία περίοδο έως 49 ετών.

Το 1998, η παραγωγή έφθασε στο κατώτατο επίπεδο.

Την περίοδο 1999-2001 η παραγωγή αυξανόταν ετησίως με ρυθμό 27%.

Το 2002 η Ρωσία για πρώτη φορά σταμάτησε τις εισαγωγές δημητριακών και ξεκίνησε τις εξαγωγές.

Την περίοδο 2003-2005 η μέση ετήσια αύξηση ήταν μικρότερη, της τάξης του 3%.

Ο αγροτικός τομέας εξακολουθεί να στηρίζεται στις κρατικές επιδοτήσεις, σε φορολογικές απαλλαγές, σε φθηνά δάνεια που δεν επιστρέφονται, καθώς και σε εξαγωγικές επιδοτήσεις και εισαγωγικούς δασμούς επί των ξένων τροφίμων.

Επί σοβιετικής περιόδου, η Ρωσία είχε την 4η μεγαλύτερη αλιευτική βιομηχανία παγκοσμίως μετά την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Παρά την μείωση της παραγωγής των τελευταίων ετών, η Ρωσία εξακολουθεί να παράγει το 25% της παγκόσμιας παραγωγής φρέσκων και κατεψυγμένων ιχθύων, καθώς και το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής κονσερβοποιημένων προϊόντων.

Οι εξαγωγές παρουσιάζουν αυξητική πορεία.

Το 2003 εξήγαγε 337.000 τόνους φρέσκων και κατεψυγμένων ψαριών.

Το κυριότερο πρόβλημα είναι η εξάντληση των αποθεμάτων των θαλασσών τα οποία έχουν πέσει σε επικίνδυνο επίπεδο.

70

Πρωινό στην Ρωσία

Όταν έχεις να κάνεις με θερμοκρασίες όπως

αυτές της Ρωσίας, μόνο με πιάτα όπως το

kasha μπορείς να τα βγάλεις πέρα· που δεν

είναι άλλο από ένα είδος χυλού από σπασμένη

σίκαλη με ξινή κρέμα. Ωστόσο, μπορεί να γίνει

από οποιοδήποτε δημητριακό ολικής αλέσεως

και να μαγειρευτεί ακόμη και με κρέας, ψάρι,

ή στη γλυκιά εκδοχή του, με μούρα.

Αλλά από ένα παραδοσιακό zavtrak,

πρώτο γεύμα της ημέρας, δεν

λείπουν οι τηγανίτες από σίκαλη,

ομελέτες με δύο ή τρία αβγά και

σάντουιτς με ποικιλία παστών

κρεάτων.

Παραδοσιακά γλυκά Ρωσίας

Πολλοί γνωρίζουν αρκετά παραδοσιακά πιάτα της ρωσικής κουζίνας.

Όμως λίγοι ξέρουν τα γλυκά, για τα οποία τρελαίνονται οι Ρώσοι.

Μάλιστα, στο σπίτι τους, δεν υπάρχει περίπτωση να μην σας προτείνουν,

μαζί με ζεστό τσάι, και κάποιο γλυκό. Ιδού λοιπόν, τα δώδεκα πιο γνωστά

ρωσικά γλυκά.

Μελόψωμο της Τούλα (''τούλσκι πριάνικ'')

71

Δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα από τα αρχαιότερα ρωσικά γλυκά. Αυτό το είδος ψωμιού ήταν γνωστό ήδη στους αρχαίους Αιγύπτιους, και εμφανίστηκε στη σύγχρονη Ρωσία κατά τον 9ο αιώνα, όταν οι θρυλικοί Ριούρικ και

Ολέγκ ένωναν σ' ένα κράτος τις μεμονωμένες φυλές των Ανατολικών Σλάβων και Φιννοούγγρων.

Εκείνη την εποχή το μελόψωμο παρασκευαζόταν από μείγμα αλευριού σικάλεως με μέλι και χυμό από μούρα. Η αλήθεια είναι ότι τη ρωσική του ονομασία - “πριάνικ”- την απέκτησε όταν άρχισαν να προσθέτουν σ' αυτό μπαχαρικά από την Ινδία και την Μέση Ανατολή. Αυτά διαδόθηκαν στη Ρωσία κατά τον 12ο και 13ο αιώνα. Το διασημότερο “πριάνικ” προέρχεται από την Τούλα. Συνήθως έχει τετράγωνο σχήμα και γέμιση από μαρμελάδα ή συμπυκνωμένο γάλα. Παράγεται δε, σε εργοστάσια της πόλης της Τούλα, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 200 χλμ. νότια της Μόσχας.

“Παστιλά”

Οι Ρώσοι έμποροι είχαν αναπτυγμένες εμπορικές σχέσεις με την αραβική Ανατολή. Δεν είναι τυχαίο ότι το δεύτερο πιο δημοφιλές ρωσικό γλυκό –η “παστιλά”- ακόμη και σήμερα θυμίζει έντονα το λουκούμι. Όμως τα βασικά συστατικά της, που

εμφανίστηκε στην Ρωσία κατά τον 14ο αιώνα, ήταν τα ντόπια ξινά μήλα και το μέλι. Το 15ο αιώνα άρχισαν να προσθέτουν ασπράδι αυγού ώστε να αποκτήσει λευκό χρώμα. Μέχρι τον 19ο αιώνα ο τρόπος παρασκευής της πιο νόστιμης παστιλά - ης Κολόμενσκαγια– κρατήθηκε μυστικός,

72

ώσπου οι Γάλλοι πρόσθεσαν χτυπημένο ασπράδι σε πουρέ από μήλα και φρούτα, και έφτιαξαν έτσι μια καινούργια λιχουδιά, το γαλλικό ζαχαρωτό. Την ίδια εποχή Ρώσοι ζαχαροπλάστες αντικατέστησαν στη συνταγή, το μέλι με τη ζάχαρη, και σ' αυτή τη μορφή το γλυκό παρασκευάζεται και σήμερα.

Τούρτα “Του πουλιού το γάλα” (“Πτίτσιε μολοκό”)

Αυτή η τούρτα με την αρκετά παράξενη ονομασία –ποιο πουλί δίνει άραγε γάλα;- και με την πολύ απλή μορφή (μια παχιά τετράγωνη πλάκα καλυμμένη με σοκολάτα), στην ουσία είναι ίσως το καλύτερο ρωσικό γλυκό. Δεν είναι τυχαίο ότι το “Πτίτσιε μολοκό” ήταν η πρώτη τούρτα που την εποχή του σοσιαλισμού έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Η συνταγή της δημιουργήθηκε από ομάδα

ζαχαροπλαστών με επικεφαλής τον αρχιζαχαροπλάστη του περίφημου εστιατορίου, “Πράγα” της Μόσχας, Βλαντίμιρ Γκουράλνικ. Πρόκειται για μια θρυλική προσωπικότητα για τους Ρώσους ζαχαροπλάστες. Αυτή η συνταγή λοιπόν, αποτέλεσε τη συνέχεια του γαλλικού ζαχαρωτού με μερικές τροποποιήσεις. Η τούρτα είναι πολύ αγαπητή και σήμερα στην Ρωσία, αν και συχνά μπορεί να πέσει κανείς πάνω σε «πλαστογραφία», ακόμη και στα πολυτελέστερα καταστήματα. Οι πλαστογραφίες, βέβαια, τρώγονται και ενίοτε είναι νόστιμες, αλλά σε σύγκριση με το πρωτότυπο αριστούργημα είναι σαν τις προϊστορικές τοιχογραφίες απέναντι στη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

“Τσακ-Τσακ”

Το “Τσακ-τσακ” είναι ένα από τα πιο δημοφιλή στην Ρωσία γλυκά, δανεισμένο από τουρκόφωνους λαούς. Μπήκε στην λίστα μας γιατί ακόμη και σήμερα είναι το παραδοσιακό πιάτο των Τατάρων και των Μπασκίρ, που αποτελούν δύο από τις

73

πολυπληθέστερες εθνότητες στην Ρωσική Ομοσπονδία. Εντούτοις, σε αντίθεση με την παστιλά, η συνταγή του τσακ-τσάκ παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη από την αρχαιότητα. Αυτό το ανατολίτικο γλυκό φτιάχνεται από μαλακιά ζύμη και φρέσκα αυγά, που αναμιγνύονται και μορφοποιούνται σε λεπτά ραβδάκια, σαν χυλόπιτες, ή σφαιρίδια, τα οποία κατόπιν τηγανίζονται σε λάδι, στοιβάζονται κωνοειδώς και τέλος περιχύνονται με ζεστό σιρόπι που προετοιμάζεται με βάση το μέλι. Στη συνέχεια το αφήνουν να κρυώσει κι έπειτα σερβίρουν.

Τούρτα “Πράγα”

Αυτή η παραλλαγή της βιενέζικης τούρτας “Ζάχερ Τόρτε” έχει ελάχιστη σχέση με την πρωτεύουσα της Τσεχίας. Ο δημιουργός της, και πάλι ο Βλαντίμιρ Γκουράλνικ, στην αρχή της επαγγελματικής του πορείας, σπούδασε την τέχνη της ζαχαροπλαστικής κοντά σε Τσέχους ζαχαροπλάστες, που

έρχονταν τακτικά στη Μόσχα για ανταλλαγή εμπειριών. Για την παρασκευή αυτής της τούρτας χρειάζεται κρέμα βουτύρου τεσσάρων ειδών, κι ανάμεσα στα συστατικά της υπάρχουν το κονιάκ και διάφορα λικέρ, ενώ η ίδια η ζύμη εμποτίζεται με ρούμι. Το βιενέζικο πρωτότυπο δεν έχει καθόλου κρέμα στην συνταγή του. Η πιο επιτυχημένη ανταγωνίστριά της, είναι η τούρτα “Πτίτσιε μολοκό”.

“Βατρούσκα”

Άλλο ένα αντιπροσωπευτικό γλυκό της ρωσικής κουζίνας, που έφτασε σε μας από τα βάθη του χρόνου. Η “βατρούσκα” είναι το πιο πρωτόγονο είδος ζαχαροπλαστικής, ήδη οι παλιές σλαβικές φυλές την είχαν στην κουζίνα τους. Πρόκειται για πίτα

74

με ζύμη που φτιάχνεται είτε με μαγιά, είτε με ζάχαρη και βούτυρο, ή άζυμη ζύμη, και έχει στρογγυλεμένες άκρες. Για γέμισμα χρησιμοποιούνται τα πιο απλά γλυκά συστατικά (ανθότυρο με ζάχαρη, μαρμελάδα, συμπυκνωμένο γάλα κ.ά.). Παρόλο που η συνταγή της είναι άκρως απλή, η ζήτηση γι' αυτήν είναι μεγάλη και την βρίσκει κανείς χωρίς πρόβλημα στους πάγκους των καταστημάτων. Πωλείται όμως σε καταστήματα αρτοποιίας και όχι σε ζαχαροπλαστεία.

“Τσουρτσχέλα”

Εκείνοι οι τυχεροί που θα βρεθούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Σότσι το 2014, σίγουρα θα έχουν την δυνατότητα να δοκιμάσουν μία λιχουδιά από την κουζίνα του Καυκάσου, διαδεδομένη κυρίως σε παραθεριστικές περιοχές της Νότιας Ρωσίας. Παρασκευάζεται από καρύδια περασμένα σε κλωστή μέσα σε χυμό από σταφύλι

που συμπυκνώνεται με αλεύρι. Αυτό το γλυκό δικαίως χαρακτηρίζεται ως το πιο υγιεινό προϊόν ζαχαροπλαστικής, γιατί περιέχει πολλή γλυκόζη και φρουκτόζη, φυτικά λίπη, πρωτεΐνες, οργανικά οξέα και βιταμίνες. Ωστόσο, πρόκειται μάλλον για το πιο χρονοβόρο γλυκό στην λίστα μας. Μόνο για την αποξήρανση της τσουρτσχέλας στον ήλιο, χρειάζονται πάνω από δύο εβδομάδες, ενώ για την ωρίμανσή της απαιτούνται έως τρεις μήνες. Στο τέλος όμως αποκτά γευστικές αποχρώσεις που παραπέμπουν στην σοκολάτα, αν και δεν έχει καθόλου κακάο ανάμεσα στα συστατικά της.

Ψημένο μήλο

Η Ρωσία είναι μια βόρεια χώρα, και διαθέτει λίγα είδη φρούτων. Γι' αυτό το λόγο, το μήλο αποτελεί την βάση της ζαχαροπλαστικής με φρούτα. Ειδικά από τα ξινά μήλα που θεωρούνται παραδοσιακή

75

ρωσική ποικιλία, οι Ρώσοι μάγειροι ήδη από παλιά είχαν εφεύρει τρόπους για να δημιουργούν γλυκά επιδόρπια πιάτα. Πρώτα τα μήλα μαρινάρονται σε σιρόπια και γλυκά αφεψήματα. Έπειτα αφαιρούν τις καρδιές από τα μήλα, τις γεμίζουν με κάποιο γλυκό γέμισμα και ψήνουν. Τα ψημένα μήλα είναι πλούσια σε κάλιο και σίδηρο, και ενσωματώνονται σε πολλές δίαιτες με σκοπό την απώλεια βάρους. Οι διαιτολόγοι θεωρούν πως η τακτική κατανάλωση ψημένων μήλων, όχι μόνο βοηθά στην απώλεια βάρους, αλλά βελτιώνει τον μεταβολισμό, σφίγγει το δέρμα και λειαίνει τις μικρές ρυτίδες.

“Σίρνικι” και τηγανίτες

Οι τηγανίτες (“αλάντι”), όπως και τα “σίρνικι” -τηγανίτες από λευκό τυρί– από μόνα τους δεν μοιάζουν με γλυκό επιδόρπιο. Είναι τα συμπληρώματα που τους κάνουν να ανήκουν στον κόσμο της ζαχαροπλαστικής. Τέτοια είναι η σμετάνα (ξινή κρέμα γάλακτος), η μαρμελάδα, το μέλι ή το σιρόπι. Επίσης, τα σίρνικι καμιά

φορά περιέχουν συμπληρώματα μεγάλης διατροφικής αξίας. Εκτός από αλεύρι, τυρί και αβγά στο μείγμα προστίθενται καρότο, αποξηραμένο βερίκοκο, μήλο, αχλάδι, καρύδι, κολοκύθι, που καθιστούν το πιάτο όχι μόνο νόστιμο, αλλά και υγιεινό.

Μπάρες σόγιας

Την εποχή της μεγάλων ελλείψεων, κατά τα χρόνια του σοσιαλισμού, αυτά τα κουφέτα ήταν γνώριμα σε κάθε μαθητή σχολείου. Ακόμη και τότε ήταν εύκολο να τα βρεις στο εμπόριο, και δεν είχε καθόλου ουρές για να τα αγοράσεις. Η γεύση τους μοιάζει κάπως με χαλβά. Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της ανατολίτικης κουζίνας. Μοιάζει όμως

λίγο. Αυτό εξηγείται πιθανόν από το τριμμένο φιστίκι στα συστατικά. Οι πιο δημοφιλείς μπάρες παράγονται στο εργοστάσιο “Ροτ Φροντ”. Πρέπει

76

να σημειωθεί ότι αυτό το είδος παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλή θερμιδική αξία (514 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια).

“Σμόκβα”

Πρόκειται για ένα γλυκό, ξεχασμένο τώρα, που μπορεί όμως να το συναντήσει κανείς ακόμη σε ρωσικά χωριά. Παλαιότερα το έλεγαν επίσης “αποξηραμένο παραδεισένιο μήλο”. Είναι κάτι ανάμεσα σε μαρμελάδα και παστιλά. Παρασκευάζεται από φρούτα που περιέχουν πολλή πηκτίνη (μήλα, κυδώνια, δαμάσκηνα και σόρβον).

Αξιοσημείωτο είναι πως τις παλαιότερες εποχές “σμόκβα” έλεγαν το αποξηραμένο σύκο. Ήταν όμως πολύ ακριβό για απλούς ανθρώπους και ένας άγνωστος μάγειρας αποφάσισε να δημιουργήσει ένα γευστικό ανάλογο (γλυκό από φρούτο με βάση την ντόπια πρώτη ύλη), που το έβρασε σε σιρόπι ζάχαρης. Από τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν η γαλλική κουζίνα έκανε την εμφάνισή της στην Ρωσία, οι ονομασίες των γλυκών από φρούτα διαφοροποιούνται και εξευρωπαΐζονται. Ετσι τώρα, αρχίζουν και πάλι να αποκαλούν “σμόκβα” τους καρπούς της συκιάς. Όμως σε κάποιες περιοχές της περιφέρειας το ιστορικό όνομα αυτού του συνηθισμένου γλυκού διατηρήθηκε.

Σοκολάτα “Αλιόνκα”

Αν και κατά το γούστο του υπογράφοντος, στην Ρωσία υπάρχουν και πιο νόστιμες σοκολάτες, η “Αλιόνκα” έγινε μία από τις πιο αναγνωρίσιμες μάρκες της σοβιετικής, και έπειτα της ρωσικής σοκολατοβιομηχανίας. Παράγεται από το 1965 και είναι αποτέλεσμα σοσιαλιστικού

77

διατροφικού προγράμματος για την δημιουργία μαζικής και προσιτής σοκολάτας γάλακτος. Για τον σχεδιασμό της συσκευασίας της προκηρύχθηκε διαγωνισμός, οι όροι του οποίου δημοσιεύτηκαν σε μία από τις εφημερίδες της Μόσχας. Νικήτρια επιλέχθηκε μια μακέτα με την φωτογραφία της 8μηνης κόρης ενός ζωγράφου που δούλευε στο εργοστάσιο, αν και αργότερα κυκλοφόρησε η φήμη ότι στην πραγματικότητα πάνω στη συσκευασία της σοκολάτας απεικονίζεται η Σβετλάνα Αλληλούγιεβα, κόρη του Στάλιν.

ΚΟΥΖΙΝΑ ΡΩΣΙΑΣ

Η Ρωσική κουζίνα έχει μια πλούσια ιστορία και

προσφέρει μια ευρεία ποικιλία σούπες, πιάτα που

γίνονται από τα ψάρια, βασισμένα στα δημητριακά

προϊόντα και ποτά. Λαχανικά, φρούτα, μανιτάρια,

μούρα, τα χορτάρια παίζουν επίσης έναν σημαντικό

ρόλο ενώ το κρέας όχι. Αρχέγονα ρωσικά προϊόντα

όπως χαβιάρι, smetana, φαγόπυρο, αλεύρι σίκαλης,

κ.λπ.... είχε μια μεγάλη επιρροή στην παγκόσμια

κουζίνα Αρκετά γνωστή και αγαπητή η ρωσική κουζίνα, με γεύσεις όπως η

πασίγνωστη ρωσική σαλάτα, τα διάφορα τουρσιά, αλλά και τα νόστιμα

και πικάντικα πιροσκί. Τα περισσότερα φαγητά περιλαμβάνουν βραστές

πατάτες, ξινολάχανο και κρεμμύδια. Πολύ

γνωστό πιάτο είναι το μοσχαράκι

«Στρογκανόφ», αλλά και το σουβλάκι σασλίκ

που γίνεται από μαριναρισμένο αρνίσιο

κρέας. δοκιμάστε επίσης πελμένι, που είναι

ζυμαρικά με γέμιση κρέας ή ψάρι,

γκολούμπτσι - λαχανοντολμάδες με σάλτσα,

και διάφορες σούπες, όπως η μπορς με

γλυκόξινη γεύση, η ψαρόσουπα «ούκχα», η

κρύα σούπα λαχανικών «οκρόσκα». Φυσικά δεν θα παραλείψετε τα

μπλίνις (πίτες) με ξινή κρέμα και μαύρο ή κόκκινο χαβιάρι που θα

συνοδεύσετε με βότκα σκέτη ή αρωματική σε διάφορες γεύσεις.

Στρογκανόφ

78

Ποτά

Σχεδόν όλα τα ρωσικά παραδοσιακά ποτά είναι αρχικά και

δεν είναι παρόντα σε άλλες εθνικές κουζίνες. Εκείνοι είναι

sbiten`, kvas, medok, mors, πήξτε με τις σταφίδες,

βρασμένος χυμός λάχανων. Πολλοί από τους δεν είναι

πλέον σε χρήση. Πολύς καιρός από τότε ήταν ήπιαν ως

φιλοφρόνηση στα πιάτα κρέατος και πουλερικών, γλυκές

κουάκερ και έρημος. Η στάση εκτός από όλους τους είναι,

ποιά θέση λήφθηκε από το τσάι όταν τη Ρωσία.

Το αρχαιότερο ποτό είναι medok (medi, medki), αυτή η

λέξη στα ρωσικά είναι η μορφή υποκοριστικού της λέξης

"μέλι". Δεν πρέπει να αναμιχθεί επάνω με

αποκαλούμενο "τον stavlenniy το μέλι): medok γίνεται

στο ύδωρ με τα μικρά ποσά μελιού και λυκίσκων, το

"stavlenniy myod" είναι ένα ισχυρό οινοπνευματώδες

ποτό, που αποτελείται από το χυμό μούρων, μεγάλο

ποσό μελιού και βότκα. Τα Mors αποτελούνται από το

χυμό μούρων, μικτός σε διαφορετικές αναλογίες με νερό, και ελαφρώς

ζυμωμμένος.

11. Μπόρς εθνικό φαγητό των Ρώσων

Υλικά (Σερβίρει 6)

1 1/2 κιλό κρέας βοδινό

1 1/2 φλιτζάνι κρεμμύδια κομμένα σε λεπτές φέτες

1/2 φλιτζάνι καρότα ψιλοκομμένα

1 φλιτζάνι πατάτες ψιλοκομμένες

2 φλιτζάνια λάχανο ψιλοκομμένο

1 φλιτζάνι παντζάρια βρασμένα και ψιλοκομμένα

1 κουταλιά πάστα ντομάτας

1 κουταλιά ψιλοκομμένο σέλινο

1 κουταλιά ψιλοκομμένο μαϊντανό

1 φλιτζανάκι του καφέ ξύδι

1/3 του φλιτζανιού φυτίνη

αλάτι, πιπέρι

79

Εκτέλεση συνταγής

Πλένετε το κρέας και το βάζετε σε μπόλικο νερό και λίγο χονδρό αλάτι να

βράσει.

Το ξαφρίζετε και το αφήνετε να βράσει περίπου 1 1/2 ώρα. Το βγάζετε

τότε από τη φωτιά και το κόβετε σε μικρά κομμάτια(σαν μεγάλα καρύδια),

αφού αφαιρέσετε τα κόκαλα. Διατηρείτε το ζουμί ζεστό.

Βάζετε σε βαθιά κατσαρόλα τη φυτίνη να κάψει και ρίχνετε τα κρεμμύδια

να τσιγαριστούν. Στη συνέχεια σβήνετε με το ξύδι και προσθέτετε και τη

ντομάτα, λιωμένη σε ένα φλιτζάνι νερό.

Αφού πάρουν βράση, ρίχνετε όλα τα χορταρικά, εκτός από τα παντζάρια,

και αφού βράσουν 5-10 λεπτά, ρίχνετε το ζουμί του κρέατος, τα

κομματάκια του κρέατος, αλάτι, πιπέρι, σκεπάζετε τη κατσαρόλα και

αφήνετε σε σιγανή φωτιά να βράσουν.

Πριν βράσουν τελείως, προσθέτετε και τα παντζάρια, αφήνετε 15 λεπτά

ακόμη στη φωτιά και σερβίρετε τη σούπα καυτή.

ΕΡΕΥΝΑ

ΠΟΣΟΣΤΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

Στη Ρωσία, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, δεν συμμορφώνεται στο

καθεστώς διατροφής η κάθε τρίτη οικογένεια. Στο «μενού» τους

παρατηρείται υπερβολική κατανάλωση αλατιού και λίπους, ενώ δεν είναι

αρκετές οι βιταμίνες. Εξάλλου, απ’ ότι φαίνεται, οι γιατροί έχουν μάθει να

καταπολεμούν αποτελεσματικά το επικίνδυνο υπερβολικό βάρος, που

απειλεί με διαβήτη, καρδιακές παθήσεις και καρκίνο.

Η παχυσαρκία έχει γίνει ένα πρόβλημα για πάνω από 25 τοις εκατό του

πληθυσμού της Ρωσίας, δηλώνει επικεφαλής του Ινστιτούτου Διατροφής

της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Μετά από μια ετήσια εξέταση από 1.500 άτομα σε ολόκληρη τη χώρα, οι

διαιτολόγοι διαπίστωσε ότι 55 τοις εκατό των Ρώσων είχε προβλήματα με

το υπερβολικό βάρος.

80

Για την Ευρώπη, το υψηλότερο ποσοστό παχυσαρκίας ήταν ελαφρώς

υψηλότερο από αυτό, με την Ουγγαρία, με βαρύνουσα σημασία 28,5 τοις

εκατό στα ανατολικά και τη Βρετανία να γίνει το παχύτερο έθνος στο

δυτικό τμήμα της ηπείρου, μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη σε 27

χώρες από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και ανάπτυξης

(ΟΟΣΑ) αποκάλυψε.

81

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://rbth.gr/articles/2012/09/13/dodeka_rosika_glyka_16809.html

http://wikipedia.qwika.com/en2el/Russian_cuisine

http://themoscownews.com/russia/20121211/190992372.html

www.wikipedia.gr

www.el.wikipedia.org/wiki

www.wikipedia.qwika.com

www.ispania.gr/arthra

www.egpaid.blogspot.com

www.dw.de/

www.livepedia.gr/in dex.php

www.aerologio.gr

www.slideboom-com/presentations

dim-akaki-schools.ac.cy

Η διατροφική ζώνη Barry Sears, PH.D