SCERT TELANGANA...ix, , , , ,

SCERT TELA

NGANA

(1895`1976)

(1927`2013)

‘Ó\T>∑Tyê]˝À C≤„q|”sƒ¡ |ü⁄s¡kÕÿs¡ Á>∑V”≤‘·\T1. ø£$düÁe÷{Ÿ $X«Hê<∏ä dü‘· Hêsêj·TD :

‘Ó\T>∑T˝À C≤„q|”sƒ¡ nyês¡T¶bı+~q Á|ü<∏äeTe´øÏÔ ø£$düÁe÷{Ÿ $X«Hê<∏ä dü‘· Hêsêj·TD. áj·Tq

ø£ècÕíõ˝≤¢ q+<äeT÷s¡T Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç XÀuÛÑHêÁ~, ‘·*¢ bÕs¡«‘·eTà. áj·Tq≈£î

ã+<äs¡T ôV’≤dü÷ÿ\T˝À #Ófi¢|æfifl y+ø£≥XÊÅdæÔ ‘Ó\T>∑T ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT>± ñHêï&ÉT. áj·Tq ø=+‘·ø±\+

n< ôV’≤dü÷ÿ˝À¢ ñbÕ<Ûë´j·TTì>± ≈£L&Ü |üì#XÊ&ÉT. dü+düÿ è‘·, Ä+>∑¢uÛ≤wü\ô|’ |ü≥TºkÕ~Û+#ê&ÉT.

ñ<√´>∑+ #˚dü÷ÔH˚ eTÁ<ëdüT $X¯«$<ë´\j·T+ qT+&ç M.A.|ü{≤ºbı+<ë&ÉT. áj·Tq H˚wüq˝Ÿ

(ø£ècÕíõ˝≤¢), m.dæ., Væ≤+<ä÷ (>∑T+≥÷s¡T), j·Tdt.ÄsY.ÄsY. &çÁ^ ø£fi≤XÊ\ (ø£Ø+q>∑sY) ø£fi≤XÊ\˝À¢

Á|æì‡bÕ Ÿ>± |üì#XÊ&ÉT. kÕVæ≤‘· nø±&ÉMT ñbÕ<Ûä ≈£åî\T>±, XÊdüqeT+&É* düuÛÑT´&ÉT>± |üì#XÊ&ÉT.

áj·Tq ø±e´+, π>j·T+, qe\, ø£<∏ä, yê´dü+, Hê≥ø£+, $eTs¡Ù, X¯‘·ø£+e+{Ï $_Ûqï Á|üÁøÏj·T˝À¢

s¡#·q\T #˚|ü{≤º&ÉT. …ø£ÿ≈£î $T+∫ Á>∑+<∏ë\≈£î |”]ƒø£\T sêXÊ&ÉT. áj·TqqT πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ |ü<äàuÛÑ÷wüDY _s¡T<äT‘√{Ï

dü‘·ÿ]+∫+~. Ä+Á<Ûä $X¯«$<ë´\j·T+ ø£fi≤Á|ü|üPs¡í _s¡T<äT‘√, l y˚+ø£fÒX¯«s¡ $X¯«$<ë´\j·T+ >ös¡e &Üø£ºπs≥T‘√{Ï

düHêàì+∫+~. áj·Tq ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ÄkÕúqø£$>± ñHêï&ÉT. áj·Tq s¡#·q˝À¢ Á|ü‘˚ ø£+>± #Ó|üø√e\dæq$

Ä+Á<ÛäbÂs¡Twü+, Ä+Á<ÛäÁ|üX¯dæÔ, leTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£å+, y˚sTT|ü&É>∑\T, $X¯«Hê<∏ä eT<Ûë´ø£ÿs¡\T, øÏHÓïs¡kÕìbÕ≥\T

yÓTT<ä\sTTq$. M{Ï À ªleTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèøå±ìμøÏ 1971˝À C≤„q|”sƒ¡ |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+∫+~. áj·Tq≈£î ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü

nHêï, ‘Ó\T>∑T‘·q+ nHêï e\¢e÷*q n_Ûe÷q+.

2. &Üˆˆ dæ.Hêsêj·TD¬s&ç¶ :

ªª}|æsê&É&É+ Ò<äT ñø£ÿb˛düTÔ+~ m.dæ.>∑~˝À, ø±s¡D+ ‘Ó\TdüTÔ+~ ø£$‘· sêj·T Ò~yêfi¯μμ nì

ø£$‘·«+ sêj·Tì< ñ+&É Òì dæ+–¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶ dæ.Hê.¬s.>± kÕVæ≤‘ê´_Ûe÷qT\≈£î |ü]∫‘·T&ÉT.

áj·Tq sê»qïdæ]dæ\¢ õ˝≤¢˝Àì Vü≤qTe÷Jù|≥ Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. ø£Ø+q>∑sY,

ôV’≤<äsêu≤<äT˝˝À $<ëúÛ≤´dü+ #˚XÊ&ÉT. ªªÄ<ÛäTìø±+Á<Ûä ø£$‘·«eTT ` dü+Á|ü<ëj·TeTT\T `

Á|üjÓ÷>∑eTT\Tμμ nH˚ n+X¯+ô|’ |ü]XÀ<Ûäq #˚dæ &Üø£ºπs{Ÿ |ü{≤º bı+<ë&ÉT. ìC≤+ ø£fi≤XÊ\˝À,

ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À Ä#ês¡T´\T>± |üì#˚XÊ&ÉT. n~Ûø±s¡uÛ≤cÕ dü+|òüT+ n<Ûä ≈£åîì>±,

&Üˆˆ _.ÄsY.n+uÒ<äÿsY $X«$<ë´\j·T+, bı{ÏºlsêeTT\T ‘Ó\T>∑T $X«$<ë´\j·÷\≈£î ñbÕ<Ûä ≈£åîì>±,

sêh Á|üuÛÑT‘·« kÕ+düÿ è‹ø£ uÛ≤cÕ eéVü‰sê\ dü\Vü‰<ës¡Tì>± |ü<äe⁄\~Ûwæ+#ê&ÉT. sê»´düuÛÑ düuÛÑT´ì>±

ùde\+~+#ê&ÉT. áj·Tq sêdæq ªªeT+≥\÷ e÷qe⁄&É÷μμ ø±yê´ìøÏ πø+Á<äkÕVæ≤‘· nø±&ÉMT

nyês¡T¶ \_Û+∫+~. 1988˝À ª$X«+uÛÑs¡μ ø±yê´ìøÏ C≤„q|”sƒ¡ |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+∫+~. qe«ì|ü⁄e⁄«, ø£s¡÷Œs¡ edü+‘·sêj·T\T,

Á|ü|ü+#·|ü<äT\T, ‘Ó\T>∑T>∑»fió¢, $X«Hê<∏ä Hêj·T≈£î&ÉT, ãTT‘·T#·Áø£+ yÓTT<ä …’q ø±yê´\T Äj·Tq sêdæqy. $$<Ûä dü+düú\T

nHø£ _s¡T<äT\‘√{Ï dü‘·ÿ]+#êsTT. 1992˝À M]ì uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ |ü<äàuÛÑ÷wüDY‘√{Ï dü‘·ÿ]+∫+~.

3. &Üˆˆ sêeP] uÛÑs¡<ë«» :

áj·Tq n$uÛÑø£Ô ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq|ü⁄ |ü]{≤\ C≤^sY Àì yÓ÷>∑T\÷s¡T Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. ‘·+Á&çù|s¡T ø√≥j·T´,

‘·*¢ù|s¡T eT*¢ø±+ã. ô|]–+~ >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ Àì ‘ê&çø=+&É Á>±eT+˝À. bı≥º≈£L{Ï ø√dü+

eékÕj·T ≈£L©>±, |üXóe⁄\ø±|ü]>±, s¡+|ü+˝≤π> |üìyê&ç>±, ù||üs¡T u≤jYT>± |üì#XÊ&ÉT. mH√ï

ø£cÕº\T m<äTs=ÿqï Äj·Tq ø£\+|ü{Ïº s¡#·sTT‘·>± e÷sê&ÉT. Äj·Tq #·<äTe⁄≈£îqï~ n+‘·+‘· e÷Á‘·yT.

Äj·Tq ‘·q ã\V”≤q‘·\ìï+{Ï düe]+#·Tø=ì ‘·q<Ó’q kı+‘· XË’*˝À s¡#·q\T #|ü{≤º&ÉT. |æ\¢\≈£î,

ô|<ä›\≈£î bÕ|ü⁄\sY ôd’Hé‡|ü⁄düÔø±\T, nH˚ø£ ø£<∏ä\T, qe\\T sêXÊ&ÉT. 17e @≥ qT+&˚ s¡#·q\T

ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. áj·Tq sê–DÏ, <Ó’esê»ø°j·÷\T, Jeq düeTs¡+, bÕ≈£î&ÉTsêfiófl yÓTT<ä\sTTq$

s¡∫+#ê&ÉT. áj·Tq s¡#·q\T nH˚ø£+ Ç+ ¢wüß, Væ≤+B, ‘·$Tfi¯+, ø£qï&É+, eTfi¯j·÷fi¯+ uÛ≤wü À¢øÏ

nqTyê<äyÓTÆq$. eT÷&ÉT $X¯«$<ë´\j·÷\T M]øÏ >ös¡e &Üø£ºπs{Ÿ |ü{≤º\T Ç∫Ã dü‘·ÿ]+#êsTT.

2012 dü+e‘·‡sêìøÏ ªªbÕ≈£î&ÉT sêfióflμμ qe\≈£î C≤„q|”sƒ¡ |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+∫+~.

$<ë´s¡Tú\÷!

✥ MTs¡+<äs¡÷ <Ûësêfi¯+>± #·<äTe>∑\>±*. ‘Ó*dæq <ëì >∑T]+∫ kı+‘·+>± sêj·T>∑\>±*. MT≈£î #·<äTe&É+, sêj·T&É+

sê≈£î+fÒ MT ñbÕ<Ûë´j·TT&ç kÕj·T+‘√ H˚s¡TÃø√yê*.

✥ MTs¡T H˚s¡TÃø√e\dæq n+XÊ\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì MTø√düy˚T ‘Ó\T>∑T|ü⁄düÔø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. á |ü⁄düÔø£+˝À MTs¡T

kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú \ >∑T]+∫ ø£ ù|J˝À Ç#êÃs¡T. $<ë´ dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡ÔjT´dü]øÏ M{Ïì MTs¡T #j·T>∑\>±*.

yê{Ïì #·<äTyê*.

✥ Á|ü‹ bÕsƒ¡+ yÓTT<ä{À¢ u§eTà / ù|sê / dü+|òüT≥q / |ü<ä +... Ç{≤¢ @<Ó’Hê ñ+≥T+~. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #ÓbÕŒ*. Bìe\¢ MT≈£î bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+, H˚|ü<∏ä +, Ç‹eè‘·Ô+ >∑T]+∫ ns¡úeTÚ‘·T+~.

✥ ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ nH˚ >∑&ç Àì dü÷#·q\T #·~$, ns¡ú+ #˚düTø=ì |ü<ë\ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·s¡Ã\T »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, »≥Tº|üqT\T ìs¡«Væ≤düTÔqï|ü&ÉT MTs¡T bÕ˝§ZHê*. e÷{≤¢&Ü*. nedüs¡yÓTÆ‘

Á|ü•ï+#ê*.

✥ bÕsƒ¡+ ∫es¡ À ªÇ$ #˚j·T+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. M{Ïì MTs¡T kı+‘·+>± #˚j·÷*. Á|üX¯ï\≈£î MTπs

Ä˝À∫+∫ kı+‘·+>± »yêãT\T sêj·÷*. m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢ ¬>’&ÉT¢, düº&û yÓT{°]j·T˝Ÿ, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T yÓTT<ä …’q

yê{Ï À #·÷dæ sêj·Te<äT›. ˇø£y˚fi¯ n{≤¢ sêùdÔ bòÕπsà{Ïyé (ìsêàD≤‘·àø£) eT÷˝≤´+ø£q+˝À MT≈£î e÷s¡Tÿ\T Çe«s¡T.

✥ düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT m{≤¢ #˚j·÷˝Àï ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. MTs¡T ‘·s¡>∑‹

>∑~˝À sêdæ #·÷bÕ*. Bìô|’q #·s¡Ã »]–q ‘·s¡Tyê‘·H˚ MT H√≥T |ü⁄düÔø±\˝À sêj·÷*.

✥ bÕsƒ¡+˝Àì ÁbÕC…≈£îº|üqT\T, düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT MTs¡T MT $TÁ‘·T\ düVü‰j·T+‘√ #˚j·Te#·TÃ.

M{Ïì m{≤¢ #˚j·÷˝À MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç. M{Ïì #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· MTs¡T m{≤¢ #˚XÊs¡T? @+

#˚XÊs¡T? @+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T? yÓTT<ä …’q yê{Ï >∑T]+∫ MTπs kı+‘·+>± #Ó|üŒ>∑\>±*.

✥ nuÛ≤´kÕ\qT MTπs kı+‘·+>± #˚j·T+&ç. #˚j·T Òì yê{Ï >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ nuÛ≤´kÕ\˝À Ç∫Ãq yê´ø£s¡D+XÊ\T MT≈£î ns¡ú+ø±e&ÜìøÏ yÓTT<ä≥ ñ<ëVü≤s¡D\T Ç#êÃs¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± MT≈£î

ns¡ú+ nj˚T´≥≥T¢ dü÷Á‘êìï Ç#êÃs¡T. ø±ã{Ïº ñ<ëVü≤s¡D\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+∫ yê{Ïì $X‚¢wæ+∫ dü÷Á‘êìï

‘Ó\TdüTø√yê*.

✥ ñ|üyê#·ø£+ bÕsƒê\qT MTπs kı+‘·+>± #·<äTyê*. yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&Ü*. #·]Ã+#ê*. $X‚¢wæ+#ê*.

✥ bÕsƒê\≈£î dü+ã+~Û+∫q Ç‘·s¡ |ü⁄düÔø±\qT bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìøÏ b˛sTT n&ç– rdüTø=ì #·<äTyê*.

✥ MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± ì|òüT+≥Te⁄qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&É+ n\yê≥T #düTø√yê*. yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, e÷´>∑C…’qT¢, ø£<∏ä\|ü⁄düÔø±\T

yÓTT<ä …’q$ #·<äTe&É+ n\yê≥T #˚düTø√yê*.

✥ ø=ìï bÕsƒê\˝À Hê≥ø°ø£s¡D #˚j·T&É+, @ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·T+ #˚j·T&É+, π>j·÷\qT sê>∑+‘√ bÕ&É&É+, n_Ûqj·T+

|ü<ë´\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T&É+ e+{Ï$ ñHêïsTT. M{Ïì MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± kÕ<Ûäq #˚j·÷*.

✥ MTs¡T ‘·|üŒìdü]>± yê´kÕ\T, ÒK\T, ìHê<ë\T, ø£s¡|üÁ‘·+, dü+uÛ≤wüD, b˛düºs¡T ‘·j·÷] e+{Ï$ sêj·T>∑\>±*.

nedüs¡yÓTÆ‘˚ MT ñbÕ<Ûë´j·TT&çì n&ç– ‘Ó\TdüTø√yê*. ‘√{Ïyê] düVü‰j·T+‘√ #˚j·÷*.

✥ düè»Hê‘·àø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT MTs¡T sêdæq ‘·s¡Tyê‘· ø£ |ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+˝À dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À

Á|ü<ä]Ù+#ê*.

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

(1931`2017)

(1927`2013)

SCERT TELA

NGANA

i‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

dü+bÕ<ä≈£eT+&É*

ªªHê ‘Ó\+>±D ø√{Ï s¡‘êï\ MDμμ

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<é

‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (Á|ü<∏äeTuÛ≤wü)

‘=$Tà<√ ‘·s¡>∑‹

$<ä e\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#ê*

$qj·T+‘√ yÓT\>±* Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ë*

dæ+–&ç ` 1

Ä#ês¡´ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑ Ÿ.

&Üˆˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

&Üˆˆ q*yÓT\ uÛ≤düÿsY, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü Ÿ &É÷´{Ï, eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

∫Á‘ê\T : _. øÏc˛sY ≈£îe÷sY, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, j·TT.|æ.j·Tdt., }≥÷ÿsY, ì&Éàq÷s¡T (eT+), q\¢>=+&É õ˝≤¢.

eTTK∫Á‘·+ : ≈£L¬sfi¢ lìyêdt, Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ. ≈£îπsà&ÉT, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

düeTq«j·T+, $wüj·Tì|ü⁄DT\T

bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D dü$T‹

mdt. »>∑Hêï<∏ä ¬s&ç¶ ¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄ _. düT<Ûëø£sY

dü+#ê\≈£î\T, Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£, dü+#ê\≈£î\T,

sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

düTes¡í $Hêj·Tø˘,

ø√`Ä]¶H≥sY,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,

ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

&Üˆˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶,

dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T,

bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

SCERT TELA

NGANA

i i‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

© Government of Telangana, Hyderabad

First Published 2015New Impression 2016, 2017, 2018, 2019

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,stored in a retrieval system, or transmitted, in anyform or by any means without the prior permission inwriting of the publisher, nor be otherwise circulated inany form of binding or cover other than that in whichit is published and without a similar condition includingthis condition being imposed on the subsequentpurchaser.

The copy right holder of this book is the Director ofSchool Education, Hyderabad, Telangana.

This Book has been printed on 70 G.S.M. MaplithoTitle Page 200 G.S.M. White Art Card

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

Printed in Indiaat the Telangana Govt.Text Book Press,

Mint Compound, Hyderabad,Telangana.SCERT T

ELANGANA

iii‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

eTT+<äTe÷≥

2014 pHé 2e ‘˚Bq ‘Ó\+>±D sêh+ Ä$s¡“¤$+∫+~. ‘Ó\+>±D sêh+ @s¡Œ&çq dü+<äs¡“¤+>± eTq sêh Á|üuÛÑT‘·«+

‘Ó\+>±D dü+düÿ è‹, kÕVæ≤‘· +, #·]Á‘·qT ‘Ó*ù| $<Ûä+>∑ bÕsƒê\T ñ+&Ü\ì ìs¡ísTT+∫+~. Ç+<äTø√dü+ ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\T,

uÛ≤cÕy˚‘·Ô\T, πøåÁ‘·kÕúsTT $wüj·Tì|ü⁄DT\‘√ ˇø£ ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~. ø£$T{° düuÛÑT´\T Á|üdüTÔ‘·+ neT˝À¢ ñqï ‘Ó\T>∑T

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT |ü]o*+∫ ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´+, dü+düÿ è‹ Á|ü‹_+_+#˚˝≤ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T

kÕVæ≤‘· +|ü≥¢ ne>±Vü≤q @s¡Œ&É&ÜìøÏ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î #Ó+~q ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\ bÕsƒê\qT ≈£L&Ü bı+<äT|üs¡#ês¡T.

uÛ≤cÕyê#·ø±\ <ë«sê $<ë´]ú ‘·eT kÕúìø£ dü+düÿ è‹ kÕVæ≤‘·´ $X‚cÕ\qT, #ê]Á‘·ø£ yÓ’uÛÑyê\qT ‘Ó\TdüTø√>∑\>±*.

<ë+‘√bÕ≥T Ä˝À∫+#·&É+, $eTs¡ÙHê‘·àø£ $X‚¢wüD, düŒwüºyÓTÆq uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D kÕeTsêú´\T ô|+bı+~+#·Tø√>∑\>±*. ìs¡+‘·s¡+

kÕVæ≤‘·´ |üsƒ¡q+ <ë«sê C≤„q|ü]~Ûì $düÔè‘·|üs¡#·T≈£î+≥÷ ñqï‘· e´øÏÔ‘ê«ìï, $•wüº yÓ’Ks¡T\qT dü+‘·]+#·Tø√yê*. BìøÏ

nqT>∑TD+>± á ‘=$Tà<√ ‘·s¡>∑‹ Á|ü<∏äeTuÛ≤wü≈£î ‘Ó\T>∑Tyê#·ø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. Bì <ë«sê |æ\¢ À¢ ne>±Vü≤q #˚düTø=ì

Á|ü‹düŒ+~+#˚ kÕeTsêú´\T, Jeø±s¡TD´+, |üsêés¡D+, uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫, kÕe÷õø£ düŒ èVü≤, düe÷»ùde, HÓ’‹ø£$\Te\T, <˚X¯uÛÑøÏÔ,

e÷qe dü+ã+<Ûë\T yÓTT<ä\>∑T Ç‹eè‘êÔ\‘√ bÕsƒê\T ñHêïsTT. bÕsƒê´+XÊ\T ÁbÕNq, Ä<ÛäTìø£ |ü<ä´+, ø£<∏ëìø£, Ä‘·àø£<∏ä,

Á>±+~∏ø£ e#·q+, bÕ≥, n#·Ã‘Ó\T>∑T ø±e´+, ø£s¡|üÁ‘·+, e#·qø£$‘· yÓTT<ä˝…’q Á|üÁøÏj·T˝À¢ ñHêïsTT. |æ\¢˝À¢ dü÷Œ¤]Ô, <˚X¯uÛÑøÏÔ,

$\Te\T ô|+bı+~+|üCÒj·T&ÜìøÏ –]»q Hêj·T≈£î&ÉT ª≈£î+s¡+ ;Û+μ, ‘Ó\+>±D C≤‹|æ‘· ª»j·TX¯+ø£sYμ, Á|üeTTK Á|üC≤ ø£$

ªø±fiÀõμ, sê»ø°j·T <äTs¡+<Ûäs¡T&ÉT ‘=* ‘Ó\T>∑T Á|ü<Ûëì ª|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄μ, ã&ÉT>∑TesêZ\ ÄXÊCÀ´‹ ‘=* eTVæ≤fi≤ ñbÕ<Ûë´sTTì

ªkÕ$Á‹u≤sTT |üP Òμ, uÛ≤s¡‘· ø°]ÔÁ|ü‹wü\qT K+&Ü+‘·sê\≈£î #ê{Ïq <˚X¯uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªkÕ«$T $y˚ø±q+<äμ >∑T]+∫ ñ|üyê#·ø£ bÕsƒê\T>±

ô|{≤ºs¡T.

Á|ü‹ bÕsƒ¡+˝À kÕeTsêú \ kÕ<Ûäqø£qT>∑TD+>± ªÇ$ #˚j·T+&çμ o]¸ø£‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. Ä˝À∫+#·&É+, Á|ü‹düŒ+~+#·&É+,

n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+, $_Ûqï ø√D≤˝À¢ Ä˝À∫+#·&É+, düø±s¡D+>± $e]+#·&É+, nq«sTT+#·&É+,

düè»Hê‘·àø£+>±, Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± e´ø°Ôø£]+#·&É+ M{Ï dü«uÛ≤e+. |æ\¢\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ |ü]~Ûì <ë{Ï H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ M\T>±

ÁbÕC…≈£îº|üqT\ e+{Ï$ #˚sêÃs¡T. Ç$ dü«j·T+ n<Ûä j·THêìï, n<äq|ü⁄ / |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT dü+Á|ü~+#·&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#˚≥≥T¢

ñHêïsTT. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï ne>±Vü≤q #˚düTø=qT≥≈£î M\T>± dü+<äs√“¤∫‘· nsêú\qT |ü<ä$C≤„q+ ù|s¡T‘√ |ü⁄düÔø£+ ∫es¡

#˚sêÃs¡T. M{Ï˝À M\sTTq+‘· y˚Ts¡≈£î ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–+#˚ |ü<äC≤˝≤ìï bı+<äT|üs¡#ês¡T.

ñbÕ<Ûë´j·TT\T k˛bÕqÁø£eT+ Á|üø±s¡+ bÕsƒêìï uÀ~Û+#·T≥≈£î M\T>± bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷\qT neTsêÃs¡T. >∑<ä´, |ü<ä´

bÕsƒê\qT yπs«s¡T>± Çe«≈£î+&Ü bÕsƒê\ dü«uÛ≤e+, ì&ç$ Ä<Ûës¡+>± es¡Tdü Áø£eT+˝À ñ+#ês¡T. yê´ø£s¡D dü÷Á‘ê\qT düT\uÛÑ+>±

Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£îH˚ ≤ ñ<ëVü≤s¡D\T bı+<äT|ü]#ês¡T. uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT\T bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï H˚s¡T>± uÀ~Û+#·≈£î+&Ü bÕsƒê´+X¯+

eTT+<äTqï n+XÊ\‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê*. ‘·sê«‘· bÕsƒê´+XÊìï #·s¡Ã\T, Á|ü‹#·s¡Ã\ <ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. Ä˝À∫+|üCÒùd

Á|üX¯ï\T n&É>±*. nuÛ≤´kÕ\ô|’ kÕ<Ûäq #˚sTT+#ê*. bÕsƒê´+X¯+˝Àì C≤rj·÷\T, |ü<äã+<Ûë\T, eTTKýÓTÆq dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\T,

dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ ˝À‘Ó’q#·s¡Ã <ë«sê ne>±Vü≤q, $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèø£Œ<∏ëìï ô|+bı+~+#ê*. uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq˝À

bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ ˇø£ düVü≤ø±] e÷Á‘·y˚T. |üsêeTs¡Ù Á>∑+<∏ë\qT, bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï ‘êqT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷

|æ\¢\T $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚≥≥T¢ uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.

‘Ó\+>±D sêh+˝À e∫Ãq ‘=* yê#·ø£+ Ç~. ø±ã{Ïº uÛ≤cÕ|üs¡+>± ˝Ò<ë Ç‘·s¡ n+XÊ\ >∑T]+∫ $E„\T Ç#˚Ã

dü\Vü‰\T, dü÷#·q\qT mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. d”«ø£]+∫ ‘·>∑T #·s¡ \T #˚|ü&ÉT‘·T+~. bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\ s¡÷|üø£\Œqø√dü+ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT

dü\Vü‰\T dü÷#·q\T Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ‘Ó\+>±D sêh ‘=* eTTKéT+Á‹ >ös¡e˙j·TT\T l ø£\«≈£î+≥¢ #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄

>±]øÏ, >ös¡e $<ë´XÊU eT+Á‹ l ø£&çj·T+ lVü≤] >±]øÏ, |üPs¡« $<ë´XÊK eT+Á‹ l õ. »>∑BXŸ ¬s&ç¶ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\

$<ë´XÊK ø±s¡ <ä]Ù leT‹ s¡+Jyé ÄsY. Ä#ês¡ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK |üPs¡« dü+#ê\≈£î\T l myéT.»>∑BX¯«sY >±]øÏ,

Á|üdüTÔ‘· dü+#ê\≈£î\T l {Ï.∫s¡+Je⁄\T >±]øÏ, Á|üuÛÑT‘·« dü\Vü‰<ës¡T &Üˆˆ ¬ø.$.s¡eTD≤#ê] >±]øÏ Á|ü‘˚ ø£ <Ûäqýê<ë\T. á

yê#·ø£ s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ø£$T{° düuÛÑT´\T, dü+bÕ<äø£eT+&É* düuÛÑT´\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î

<Ûäqýê<ë\T. á yê#·ø£+ |æ\¢ À¢ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫, kÕVæ≤‘ê´_Û ≤wü, uÛ≤cÕkÕeTsêú \ kÕ<Ûäq≈£î <√Vü≤<ä|ü&ç ñ‘·ÔeTyÓ’Ks¡T\T ø£*Zq

e´≈£îÔ\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì Ä•düTÔHêï+.

‘˚~ : 31`01`2015 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

SCERT TELA

NGANA

iv‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düMTø£å eT]j·TT n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï düuÛÑT´\T

$X¯«$<ë´\j·T kÕúsTT

Ä#ês¡ s¡yê« lVü≤], |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+.

Ä#ês¡ mHé. >√|æ, |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ä#ês¡ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡ , $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

Ä#ês¡ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ä#ês¡ ãqï nsTT\j·T´, ‘Ó\T>∑TXÊK, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

&Üˆˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ mHé. s¡»ì, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>±~Û|ü‹, &Üˆˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ õ. u≤\lìyêdü eT÷]Ô, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑T XÊK, ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·T+, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

$<ëý˚‘·Ô\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T

&Üˆˆ #·Tø±ÿ sêeTj·T´, $<ëý˚‘·Ô, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑ Ÿ.

&Üˆˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, dæ~Δù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

&Üˆˆ q*yÓT\ uÛ≤düÿsY, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, mdt.ÄsY.ÄsY. &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ düT+øÏ¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, #·+&É÷s¡T, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

&Üˆˆ eTT~>∑+{Ï düTC≤‘ê¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· nk˛dæj˚T{Ÿ Ábıô|òdüsY, ÄsY._.$.ÄsY.ÄsY. ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.

y˚DT dü+ø√E, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« eTVæ≤fi≤ &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, q\¢>=+&É õ˝≤¢.

dü+–XË{Ïº lìyêdt, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, CÀ–ù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

<˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü Ÿ &É÷´{Ï, eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

&Üˆˆ mHé. ñù|+<äsY ¬s&ç¶, dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄, Ábıô|òdüsY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

B|æø£, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

¬ø.sêCÒ+<äsY ¬s&ç¶, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

‘· ≤¢eCsa

\ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

πøåÁ‘· kÕúsTT

|ü …¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

$. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

y=»®\ X¯s¡‘Yu≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.

ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£ ≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., Væ≤e÷j·T‘Yq>∑sY, dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.

|ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì, uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.

SCERT TELA

NGANA

v‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ >∑T]+∫...

Äs¡T <äXÊu≤›\ ‘Ó\+>±D dü«|üï+ kÕø±s¡yÓTÆ+~. ø=‘·Ô sêh+, ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ&çq #ê]Á‘·ø£ dü+<äs¡“¤+˝À

nìïs¡+>±˝À¢ ø=‘·Ô Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+<äT‘·THêïsTT. @ e÷s¡TŒ¬ø’Hê $<ë´s¡+>∑+ eTTK´ uÛÑ÷$Tø£ b˛wædüTÔ+~.

uÛ≤$‘·sê\qT C≤‹ Äø±+ø£å\≈£î nqT>∑TD+>± ‘·j·÷s¡T#˚ùd~ $<ë´s¡+>∑y˚T. ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘·«+ ø=‘·Ô bÕsƒê´+XÊ\

s¡÷|üø£\Œq ø√dü+ Á|ü‘˚ ø£+>± ø£$T{°ì @sêŒ≥T#˚j·T&É+ >=|üŒ dü+ãTs¡+.

eT*<äX¯ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ Bs¡È+>± ø=qkÕ–q <äXÊã›+qs¡ ø±\+˝À $<ë´s¡+>∑+˝À e\kÕ~Û|ü‘·T\T

dæús¡|ü]Ãq $eø£åqT Á|ü•ï+#·e\dæ e∫Ã+~. #Óù|Œ≥+<äT≈£î, ô|‘·Ôq+ #Ó ≤sTT+#≥+<äT≈£î ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ôd+{ÏyÓT+≥TqT

(uÛ≤y√<«>±ìï) ø£|üø£ÿ eTT+<äT≈£î ‘Ódü÷ÔH eTs√ |üø£ÿ Ä+Á<ÛäuÛ≤ùw ndü\T ‘Ó\T>∑T>±, Ä ÁbÕ+‘· #·]Á‘ Á|ü<Ûëq#·]Á‘·>±

ã\e+‘·+>± eTq HÓ‹Ôq s¡T<äT›‘·Tqï $wüj·÷ìï >∑T]Ô+#ê+. |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ ø±yê\ì kÕúìø£ dü+düÿ è‹ì, kÕúìø£

#·]Á‘·\qT, ø£e⁄\qT ìs¡¢ø£å + #˚düTÔHêïs¡ì, nD∫y˚düTÔHêïs¡ì ˇø£ k˛sTT ø£*–+~. bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±˝À¢ ‘Ó\+>±D

dü+düÿ èrkÕVæ≤‘ê´\qT ‘·|æŒ+#·≥+˝À <ë– ñqï ˝À‘·T\T ms¡Tø£|üs¡TÃ≈£îHêï+. ‘Ó\+>±D sêh+˝À ‘Ó\+>±D

bÕsƒê´+XÊ Ò ñ+{≤j·T˙ dü«+‘·uÛ≤wü, kÕúìø£ dü+düÿ è‹ bÕsƒê˝À¢ìøÏ m≈£îÿ‘·T+<äì Á|üø£{Ï+#·T≈£îHêï+.

eTqø±\+˝À eTq+ #˚dæq ˇø£ ñ<ä eT+ dü|òü\+ ø±e≥+ #·]Á‘·. ˇø£ ø£\ ì»yÓTÆ sêh+ @s¡Œ&çq #·]Á‘·

n<äT“¤‘·+. sêh+ @s¡Œ&ç‘˚ mìï bÕsêÙ«˝À¢ mìï $X‚wü |ü]D≤e÷\T dü+uÛÑ$kÕÔjÓ÷ ne‘·*ÁbÕ+‘· eT÷˝≤\T

ø£<äT\T‘·T+fÒ ‘Ó\TdüTÔqï~.

kÕ<Ûës¡D+>± ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ˇø£ ‘·s¡>∑‹ #=|üq bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\qT s¡÷bı+~düTÔ+{≤s¡T. ø±ì πø

dü+e‘·‡s¡+ bÕsƒ¡XÊ\ kÕúsTT˝Àì nìï ‘·s¡>∑‘·T\ bÕsƒê´+XÊ\T e÷s¡Ã≥+ ]ø±s¡T¶. >=|üŒ $X‚wü+. $X‚wüyÓTÆq á

|üìøÏ ø£$T{° ìj·T$T+#·≥+ $q÷‘·ï+. á ‘Ó\+>±D |üì˝À uÛ≤>∑+ ø±e≥+, ‘Ó\+>±D bÕsƒê´+XÊ\ s¡÷|üø£\Œq˝À

bÕ\T|ü+#·Tø√e≥+ uÛ≤y√<«>∑ uÛÑ]‘·+. eT¬s+‘√ dü+ãTs¡+. ñ<ä eTdü÷Œ¤]Ô‘√H |üìkÕ–+~. uÛ≤wü >∑T]+∫, |ü]D≤e÷\

>∑T]+∫ »]–q #·s¡Ã\T ø=‘·Ô Ä˝À#·q\≈£î ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#êsTT. |ü~ õ˝≤¢\ ÁbÕ‹ì<Ûä + e\¢ Ç<=ø£ uÛ≤cÕ

kÕ+düÿ è‹ø£ düy˚Tàfi¯q+. uÛÑ$wü ‘Y ‘Ó\+>±D≈£î e÷s¡Z<äs¡Ùø£+. nsTT‘˚ ‘Ó\+>±D˝À $ìjÓ÷–düTÔqï ÁøÏj·÷|ü<ë\

$wüj·T+˝À @ø±_ÛÁbÕj·T+ #√≥T#˚düTø√q+<äTq Á|üdüTÔ‘·+ •wüº eéVü‰]ø£ uÛ≤wüqT $ìjÓ÷–+#·&É+ »]–+~.

sêh Á|üuÛÑT‘·« dü+ø£\Œ+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. dü+ø£\Œ+ HÓs¡ysê*. |æ\¢ À¢ Ä˝À#·HêXøÏÔ ô|s¡>±*. düe÷C≤ìï

ns¡ú+ #˚düTø√yê*. eTq uÛ≤wü À sêj·T>∑ ≤Z*. eTq uÛ≤wüqT >∑s¡«+>∑ $ìjÓ÷–+#ê*. |æ\¢ À¢ì düè»Hê‘·àø£‘·

ãj·T{ÏøÏsêyê*. ø=‘·Ô bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\T ‘Ó\+>±D C≤‹øÏ $ø±dü+ ø£*–kÕÔj·Tì, $<ë´s¡Tú\≈£î $C≤„q$H√<ë\‘√bÕ≥T

‘·eT bÕsƒê\T #·<äTe⁄‘·Tqï dü+ãTs¡+ #˚≈£Ls¡TkÕÔj·Tì e÷ qeTàø£+.

‘˚~ : 31`01`2015 bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£ n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï,

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. ‘Ó\+>±Dsêh+, ôV’≤<äsêu≤<é.SCERT TELA

NGANA

vi‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

♦ ñbÕ<Ûë´j·TT\ |üìuÛ≤sêìï, |üì~Hê\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì Ä#·s¡D≈£î M\T>± bÕsƒê´+XÊ\ dü+K´qT ‘·–Z+∫

s¡÷bı+~+∫q yê#·ø£+ Ç~. ˇø£ HÓ\˝Àì |üì~Hê\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì e÷düyêØ>± bÕsƒê\qT πø{≤sTT+#ês¡T.

♦ ªeTT+<äTe÷≥, bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú μ\qT ‘·|üŒìdü]>± #·<äTyê*. ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·qμ\qT

eTT+<äT>± MTs¡T #·<äTe+&ç. yê{Ïì MT |æ\¢\‘√ #·~$+#·+&ç. yê]øÏ n$ ns¡úyÓTÆHêjÓ÷ Ò<√ |ü]o*+#·+&ç.

♦ á yê#·ø±ìï 180 ø±˝≤+XÊ\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì s¡÷bı+~+#ês¡T. M{Ï À 168 ø±˝≤+XÊ\T bÕsƒê´+XÊ\

uÀ<Ûäq≈£î, $T>∑‘ê ø±˝≤+XÊ\qT ñ|üyê#·ø£+˝Àì n+XÊ\qT #·]Ã+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ ñ|üyê#·ø±ìï |æ\¢\‘√ ‘·|üŒø£ #·~$+#ê*. eTTU≤´+XÊ\ô|’q e÷{≤¢&ç+#ê*. |üsƒ¡Hêe>±Vü≤q≈£î dü+ã+~Û+∫q

nuÛ≤´kÕ\qT s¡÷bı+~+∫ ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ dü>∑≥Tq ˇø=ÿø£ÿ bÕsƒêìøÏ 14 ø±˝≤+XÊ\T nedüs¡eTe⁄‘êsTT.

♦ M{Ï À ª#·<äTe+&ç Ä˝À∫+#·+&ç, H˚|ü<∏ä + / ñ<›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+, $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q˝À¢μ Ç∫Ãq ns¡údü+Á>∑Vü≤D

ø£è‘ê´\≈£î ø£*|æ ¬s+&ÉT ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.

♦ bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·]Ã+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#˚+<äT≈£î bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ ì&ç$ì ã{Ïº ¬s+&ÉT qT+&ç Hê\T>∑T

ø±˝≤+XÊ\ es¡≈£î πø{≤sTT+#·Tø√yê*. Ç+<äTø£qT>∑TD+>± bÕsƒêìï $uÛÑõ+∫ s√eTHé n+¬ø˝À¢ dü÷∫+#ês¡T.

♦ ªÇ$#j·T+&çμ˝À Ç∫Ãq nuÛ≤´kÕ\≈£î $T>∑‘ê 7 ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#ê*, ªne>±Vü≤q`Á|ü‹düŒ+<äqμ nuÛ≤´kÕ\≈£î

2 ø±˝≤+XÊ\T, ªe´ø°Ôø£s¡D`düè»Hê‘·àø£‘·μ≈£î 2 ø±˝≤+XÊ\T, uÛ≤cÕ+XÊ\˝À Ç∫Ãq ª|ü<äC≤\+, yê´ø£s¡D≤+XÊμ\≈£î

ø£*|æ 2 ø±˝≤+XÊ\T, ªÁbÕ»≈£îº|üìμì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·]Ã+#·&ÜìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï πø{≤sTT+#·Tø√yê*.

♦ bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ç∫Ãq ª#·<äTe+&ç Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ n+XÊ\T ñqTàFø£s¡D≈£î dü+ã+~Û+∫q$. M{Ïì

|üP]Ô ‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ bÕsƒê´+X¯+ ñ<›X¯+ / H˚|ü<∏ä +, bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ $esê\T, ø£$|ü]#·j·T+˝Àì n+XÊ\qT |æ\¢\‘√ #·~$+∫ #·]Ã+#ê*.

♦ ª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμ˝Àì ns¡ú dü+Á>∑Vü≤D ø£è‘ê´\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T>± ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç+<äTø√dü+ ‘·s¡>∑‹

>∑~˝À ‘·|üŒìdü]>± ì|òüT+≥Te⁄\qT n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.

♦ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ |ü≥¢ |æ\¢\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#˚≥+<äT≈£î #·sêÃ|ü<äΔ‹, Á|üXÀï‘·Ôs¡ |ü<äΔ‹, ø£<∏ëø£<∏äq+, Á|ü<äs¡ÙHê

|ü<äΔ‹, Hê≥ø°ø£s¡D e+{Ï |ü<äΔ‘·T\qT Äj·÷ bÕsƒê\ dü«uÛ≤yêìï ã{Ïº ñ|üjÓ÷–+#ê*. bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À

ªÄ˝À∫+#·+&ç #Ó|üŒ+&çμ nH ù|s¡T‘√ >∑&ç À Á|üXï\THêïsTT. M{Ïì bÕsƒ¡+ uÀ~Û+# düeTj·T+˝À n&ÉT>±*. Ä˝À∫+∫

»yêãT\T #Ó|üeTHê*.

♦ bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#·&ÉeT+fÒ $wüj·÷ìï $e]+#·&É+ e÷Á‘·yT ø±<äT. <ë+{À¢ì $\Te\qT, ø£$ Vü≤è<äj·÷ìï, n+‘·sêsêúìï

|æ\¢\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*. Ç+<äTø√dü+ Ä˝À∫+|üCÒùd Á|üX¯ï\T n&ÉT>±*. |ü<äã+<Ûë\T, C≤rj·÷\T,

Ä˝À#·Hê‘·àø£, dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\|ü≥¢ #·s¡Ã<ë«sê, Á|ü•ï+#·&É+ <ë«sê |æ\¢ Ò ne>±Vü≤q bı+<˚≥≥T¢ #˚j·÷*.

|æ\¢\ n_ÛÁbÕj·÷\qT #Ó|æŒ+#·&É+, düeTø±©q n+XÊ\‘√ nq«sTT+#·&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+e+{Ï$ »s¡T>±*.

♦ ªÇ$#˚j·T+&çμ˝Àì nuÛ≤´kÕ\T |æ\¢\ uÛ≤cÕ kÕeTsêú \qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$. M{Ïì |æ\¢ Ò kı+‘·+>±

sêùd≥≥T¢ #·÷&Ü*.

♦ ¬>’fi¯ófl, düº&û yÓT{°]j·Tfi¯ófl, Á|üX¯ï\ u≤´+≈£î\T e+{Ï$ #·÷dæsêj·T&Üìï |üP]Ô>± ìùw~Û+#ê*. m+<äTø£+fÒ |üØø£å\˝À

Á|üXï\T ñqï$ ñqï≥T¢>±H sêe⁄. bÕsƒ¡+˝Àì nuÛ≤´kÕ\qT kı+‘·+>± sêj·T>∑*–q |æ\¢\T e÷Á‘·yT M{ÏøÏ düe÷<ÛëHê\T

sêj·T>∑\TZ‘ês¡T. ø±ã{Ïº j·÷+Á‹ø£+>∑ bÕsƒê\T |üP]Ô#dæ dæ\ãdt |üPs¡ÔsTTq≥T¢>± uÛ≤$+#·sê<äT. kÕeTsêú \T kÕ~Û+#≥≥T¢

#·÷&Ü*.

♦ ªne>±Vü≤q`Á|ü‹düŒ+<äqμ nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq ª$q&É+è÷{≤¢&É≥+μ≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\qT |üP]Ô ‘·s¡>∑‹

ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*. ª#·<äTe&É+`ns¡ú+#˚düTø√e&ÜμìøÏ ñ<›•+∫q nuÛ≤´kÕ\qT e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘· +>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

bÕsƒ¡+ #·~$ »yêãT sêj·÷*‡q Á|üX¯ï\qT Ç+{Ï|üì>± Çyê«*.

♦ ªe´ø°Ôø£s¡D`düè»Hê‘·àø£‘·μ nuÛ≤´dü+˝Àì Á|üX¯ï\T d”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£‘·, Á|üX¯+dü kÕeTsêú \≈£î dü+ã+~Û+∫q$.

M{Ï À \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\qT bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#˚≥|ü&˚ Ç+{Ï |üì>± Çyê«*. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\≈£î

»yêãT\T sêj·T&ÜìøÏ |üP]Ô ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· e´øÏÔ>∑‘·+>± sêsTT+#ê*. yê{Ïì

#·~$+#ê*. |æ\¢\T sêdæq n+XÊ\qT uÛ≤yê‘·àø£+>± yêø±´\T, |ü<ë\T, nø£ås¡<√cÕ\|üs¡+>± dü]#˚j·÷*.

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T

SCERT TELA

NGANA

vii‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

♦ düè»Hê‘·àø£‘·/Á|üX+dü≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üXï\≈£î |æ\¢\T düe÷<ÛëHê\T sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D*∫Ã ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#ê*. »≥¢ À sêj·TTeTHê*. M{Ïì Á|ü<ä]Ù+|üCÒdæ #·s¡Ã<ë«sê dü]~<ë›*. Ä ‘·s¡Tyê‘· M{Ïì e´øÏÔ>∑‘·+>±

sêj·TTeTHê*.

♦ ÁbÕC…≈£îº |üqT\qT ≈£L&Ü Ç<˚$<Ûä+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ bÕsƒ¡+ |üP]Ô ø±e&ÉeT+fÒ ª#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&çμ nH˚ ñqTàFø£s¡D n+X¯+‘√ yÓTT<ä\Tø=ì bÕsƒ¡+˝À

∫es¡ Ç∫Ãq dü÷øÏÔes¡≈£î nìï n+XÊ\qT Á|üD≤[ø±ã<äΔ+>± ìs¡«Væ≤+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+. Ç+<äTø£qT>∑TD+>±

ñbÕ<Ûë´j·TT\T ‘·j·÷s¡Tø±yê*.

♦ Ç+<äTø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\T yê]¸ø£, bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.

♦ yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£ À øÏ+~ n+XÊ\T+{≤sTT.

1) ‘·s¡>∑‹ 2) düu…®≈£îº ($wüj·T+) 3) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´

4) $<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú \T

5) e÷düyêØ>± bÕsƒê\ $uÛÑ»q

6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T 7) Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TTì dü\Vü‰\T dü÷#·q\T

♦ ˇø£ bÕsƒêìï <äèwæº À ô|≥Tº≈£îì bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£qT øÏ+~ $<Ûä+>± s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.

1) bÕsƒ¡+ ù|s¡T 2) nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\ dü+K´ 3) bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú \T

4) ø±˝≤+XÊ\ yêØ>± $uÛÑ»q

5) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç ‘·j·÷Ø, n<äq|ü⁄ düe÷#ês¡ùdø£s¡D 6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T

♦ Á|ü‹ø±˝≤+X¯+˝À uÛ≤cÕuÀ<ÛäqqT øÏ+~ k˛bÕHê\ Á|üø±s¡+ ìs¡«Væ≤+#ê*. n$`

I. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£s¡D, o]¸ø± Á|üø£≥q, ñ<›X¯+, ø£$|ü]#·j·T+ Ò<ë |ü\ø£]+|ü⁄, |ü⁄qX¯Ãs¡D.

II. bÕsƒê´+X¯uÀ<Ûäq #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q : $<ë´s¡Tú\ Á|üø±X¯ |üsƒ¡q+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ Ä<äs¡Ù |üsƒ¡q+, eTÚq|üsƒ¡q+,

ns¡údü+Á>∑Vü≤D+, bÕsƒê´+X¯ $wüj·T+ô|’ #·s¡Ã ` ne>±Vü≤q, kÕeTsêú \ kÕ<Ûäq.

III. kÕeTsêú \ kÕ<Ûäq ø√dü+ ªÇ$ #˚j·T+&çμ ˝À nuÛ≤´kÕ\T #˚sTT+#ê*.

♦ ìs¡+‘·s¡ düeTÁ>∑ eT÷˝≤´+ø£q+˝À uÛ≤>∑+>± p …’, Ä>∑düTº, qe+ãsY, |òæÁãe] e÷kÕ˝À¢ ìsêàD≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£q+˝À

|ü⁄düÔø£ düMTø£å, sê‘· n+XÊ\T, ÁbÕC…≈£îº|üqT\T, \|òüTT|üØø£å Ä<Ûës¡+>± |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì n+#·Hêy˚dæ qyÓ÷<äT #˚j·Te\dæ

ñ+≥T+~.

♦ n{≤¢π> dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£Hêìï kÕeTsêú \ Ä<Ûës¡+>± s¡÷bı+~+∫q Á|üXÊï|üÁ‘·+‘√ ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ uÛ≤cÕuÀ<ÛäqqT bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±\πø |ü]$T‘·+ #j·Tsê<äT. bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï, n+‘·sê® ≤ìï (Ç+≥¬sï{Ÿ), yT>∑C…’Hé\T,

yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, u≤\kÕVæ≤‘· + e+{Ï$ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚≥≥T¢ #·÷&Ü*.

♦ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À |æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#˚ yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.

♦ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#·&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq ì|òüT+≥Te⁄\T, ø£e⁄\ J$‘· #·]Á‘·\T, <äèX¯ ÁX¯eD

kÕeTÁ– e+{Ï$ düeT≈£Ls¡TÃø=ì $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ bÕsƒ¡XÊ\˝À uÛ≤cÕ_Ûeè~ΔøÏ <√Vü≤<ä|ü&˚ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\T, uÛ≤cÕy˚Tfi≤\T, uÛ≤c˛‘·‡yê\T, u≤\ø£$düy˚Tàfi¯Hê\T, eø£Ô è‘·«,

yê´düs¡#·q b˛{°\T, yê]¸ø√‘·‡yê\T e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ |æ\¢\T sêdæq düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À Á|ü<ä]Ù+#ê*.

e÷dü+

ù|s¡TuÀ~Û+#˚ bÕsƒ¡+ nedüs¡yÓTÆq ø±˝≤+XÊ\T

nedüs¡yÓTÆq

eqs¡T\T / kÕeTÁ–

ìs¡«Væ≤+#ê*‡q

ø±s¡´Áø£e÷\T, dæ.dæ.Ç.

ø±˝≤+X¯+ dü+K´ uÀ<ÛäHê+X¯+ uÀ<Ûäq eP´Vü≤+ kÕeTÁ– eT÷˝≤´+ø£q+

SCERT TELA

NGANA

viii‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

e+<˚e÷‘·s¡+

- ã+øÏ+#·+Á<ä #Û·≥Ø®

e+<˚e÷‘·s¡+, e+<˚e÷‘·s¡+

düT»˝≤+ düT|òü ≤+ eT\j·T» o‘· ≤+

düdü XÊéT˝≤+ e÷‘·s¡+— e+<˚e÷‘·s¡+

X¯óÁuÛÑCÀ´‘ê‡ ï |ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+

|òü⁄\¢ ≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û +

düTVü‰dæ + düTeT<ÛäTs¡ uÛ≤wæD°+

düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s¡+ e+<˚e÷‘·s¡+.

C≤rj·T ^‘·+

- s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY

»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤ !

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑ $<Ûë‘ê !

|ü+C≤ã dæ+<Ûé >∑T»sê‘· eTsêsƒê,

Á<ë$&É ñ‘·ÿfi¯ e+>± !

$+<Ûä Væ≤e÷#·\ j·Te≠Hê >∑+>±,

ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s¡+>± !

‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π> !

‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π> !

>±ùV≤ ‘·e »j·T >±<∏ë !

»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤ !

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑ $<Ûë‘ê !

»j·TùV≤ ! »j·TùV≤ ! »j·TùV≤ !

»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤ !

Á|ü‹»„

- ô|’&çeTÁ] y˚+ø£≥ düTu≤“sêe⁄

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T.

uÛ≤s¡rj·≠\+<äs¡÷ Hê düVü≤À<äs¡T\T.

H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.

düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+.

BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.

Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.

Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.

»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.

Hê <˚X¯+|ü{¢, Hê Á|ü»\|ü{¢, ùdyêìs¡‹ ø£*– ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.

yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äTΔ Ò Hê Äq+<ëìøÏ e∂\+.SCERT TELA

NGANA

ix‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T

düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

y=»®\ X¯s¡‘Y u≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.

|ü …¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.

leT‹ |ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,

uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\,

p_¢Væ≤˝Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<é.

ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£ ≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.

ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

&Üˆˆ _.$.j·THé.kÕ«$T, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ø£Ø+q>∑sY.

&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çC…’ì+>¥ : Á|ü‹eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.

$. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

>±E\ s¡M+<äsY, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

Á|ü.ñ.bÕ., dü|üÔ–] ø±\˙, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

#·Áø£es¡TÔ\ lìyêdt, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

õ.|ü.ñ.bÕ., #·s¡¢|ü*¢, |üs¡ø±\ (eT+), es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

q+~>±eT øÏXÀsY≈£îe÷sY, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

õ.|ü.ñ.bÕ., Ç|üŒ≥÷s¡T, qyêãTù|≥ (eT+),

eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

<ëk˛E C≤„H˚X¯«sê#ê], mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., #·+&É÷s¡T, q˝§Z+&É õ˝≤¢.

ø£≥Tø√»«\ eTH√Vü≤sê#ê], mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., ‘·ø£ÿfi¯fl|ü*¢, ø£<∏ä ≤|üPsY (eT+),

ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

ø£HÓï>∑+{Ï y˚+ø£≥j·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T),

õ.|ü.ñ.bÕ., eTT~>=+&É (eT+), KeTà+ õ˝≤¢.

&Üˆˆ ø±düs¡¢ qπsXŸsêe⁄, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

õ.|ü.ñ.bÕ., düT<äT›\+, &ç#Y|ü*¢ (eT+), ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.

SCERT TELA

NGANA

x‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

I. ne>±Vü≤q Á|ü‹düŒ+<äq

Ç∫Ãq n+XÊìï >∑T]+∫ }Væ≤dü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\>±*.

$qï, #·÷dæq, #·~$q n+XÊ\ô|’ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± e÷{≤¢&É&É+, #·s¡Ã˝À¢ bÕ˝§Zq&É+.

#·Tø£ÿ >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T sêj·T>∑ >±*.

n|ü]∫‘· n+XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q ù|sê\˝Àì ø°\ø£|ü<ë\qT sêj·T>∑\>±*.

|ü<ë´\qT, π>j·÷\qT, ø£$‘·\qT uÛ≤ek˛Œ¤s¡ø£+>± #·<äe>∑\>±*.

#·~$q n+X¯+ >∑T]+∫ ‘ê]ÿø£+>± Á|ü•ï+#·&É+, düeT]údü÷Ô, $uÛÒ~dü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\>±*.

n|ü]∫‘· n+XÊ\qT #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T>∑ >±*.

#·<äTe⁄‘·Tqï n+XÊìøÏ #Ó+~q uÛ≤yêìï Á>∑Væ≤+#·&É+, ø°\ø£ n+XÊìï |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*.

Ç∫Ãq n+X¯+ô|’ n_ÛÁbÕj·÷ìï düŒwüº+>± ‘Ó\T|ü>∑\>±*.

bÕsƒê´+X¯+˝Àì dü«uÛ≤yê\ >∑T]+∫ #Ó|üŒ>∑\>±*. sêj·T>∑\>±*.

dü>∑≥Tq HÓ\≈£î eT÷&ÉT, Hê\T>∑T ø£<∏ä\ |ü⁄düÔø±\T, e÷dü|üÁ‹ø£\qT #·<äTe>∑\>±*.

s¡#·q˝À¢ì XË’* uÛÒ<ë\qqTdü]+∫ #·<äTe&É+, ø=‘·Ô b˛ø£&É\qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*.

II. e´ø°Ôø£s¡D düè»Hê‘·àø£‘·

ø£<∏ä\qT, $C≤„qXÊÅkÕÔìøÏ #Ó+~q ø±˝Œìø£ n+XÊ\qT, $$<Ûä Á|üÁøÏj·T\qT #·~$ ns¡ú+ #˚düTø=ì,

kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\>±*.

J$‘· $X‚cÕ\T es¡íHê‘·àø£+>± sêj·T>∑\>±*.

Ç∫Ãq Á|üX¯ï\ø£qT>∑TD+>± $X‚¢wüD≤‘·àø£+>± »yêãT\T sêj·T>∑\>±*.

d”«j·Ts¡#·q #˚j·T>∑\>±*.

bÕsƒê´+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± ÁbÕC…≈£îº|üqT\T |üP]Ô#˚dæ, ìy˚~ø£\T s¡÷bı+~+#·>∑\>±*.

Á|üÁøÏj·T\qT ˇø£<ëìï eTs=ø£s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡Ã>∑\>±*. ñ<ëˆˆ (ø£<∏äqT π>j·T+>± / dü+uÛ≤wüD>±)

$sêeT ∫Vü‰ï\qT düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–dü÷Ô <√wüs¡Væ≤‘·+>± Áø£eT|ü<äΔ‹˝À sêj·T>∑\>±*.

ø£s¡|üÁ‘ê\T, ìy˚~ø£\T, ÄVü‰«q|üÁ‹ø£\T sêj·T>∑\>±*.

uÛ≤cÕdü+|òüT+˝À düuÛÑT´\T>± #˚] bÕsƒ¡XÊ\ |üÁ‹ø£ (e÷´>∑C…’Hé) s¡÷|üø£\Œq˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ø±e&É+,

kÕVæ≤r düe÷y˚XÊ\T ìs¡«Væ≤+#·&É+ e+{Ï$ #˚j·T>∑\>±*.

bÕsƒê\ qT+∫ Á>∑Væ≤+∫q n+XÊ\qT e´øÏÔ‘·« ìsêàD≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√>∑\>±*.

|ü<ë´\≈£î kı+‘·+>± uÛ≤yê\T sêj·T>∑\>±*.

Ç‘·s¡ uÛ≤wü\≈£î #Ó+~q ø£<∏ä\T, bÕ≥\T, π>j·÷\T, $$<Ûä Á|üÁøÏj·T\≈£î #Ó+~q Ç‹eè‘êÔ\qT

ne>±Vü≤q‘√ Á|üX¯+dæ+#·&É+, ãVüQuÛ≤cÕ‘·‘êÔ «ìï >∑T]Ô+∫ n_Ûq+~+#·&É+ #˚j·T>∑\>±*.

III. uÛ≤cÕ+XÊ\T

$$<Ûä s¡+>±\≈£î #Ó+~q (Áø°&É\T, ø£fi¯\T, kÕ+πø‹ø£ $C≤„q+, ìsêàD≤\T, eè‘·TÔ\T yÓTTˆˆ) |ü<äC≤\+ô|’

|ü≥Tº kÕ~Û+#·&É+, #·~y˚≥|ü⁄Œ&ÉT, sêùd≥|ü⁄Œ&ÉT á C≤„Hêìï $ìjÓ÷–+#·Tø√>∑\>±*.

$$<Ûä |ü<äC≤˝≤\≈£î #Ó+~q ns¡ú|ü]D≤eT+ >∑T]Ô+#·>∑\>±*.

ì|òüT+≥Te⁄‘√bÕ≥T $<ë´]ú ø£\Œ‘·s¡Te⁄˝≤+{Ï |ü⁄düÔø±\qT $ìjÓ÷–+#·>∑\>±*.

dü+~Û, düe÷dü \ø£åD≤\qT ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+, Á|üjÓ÷–+#·&É+ #˚j·T>∑\>±*.

Á|ü‘· ø£å, |üs√ø£å ø£<∏äHê\T, ø£s¡Ô], ø£s¡àDÏ yêø£ s¡÷bÕ\T ne>±Vü≤q #˚düTø√>∑\>±*.

ø±eúÛ≤wü / ÁbÕNquÛ≤wü Àì yêø±´\qT Ä<ÛäTìø£ yêéVü‰]ø£s¡÷|ü+˝ÀøÏ e÷s¡Ã>∑\>±*.

$$<Ûä yêø£ uÛÒ<ë\qT Á>∑Væ≤+∫, Á|üjÓ÷–+#·>∑\>±*.

á bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+ <ë«sê $<ë´s¡Tú\T kÕ~Û+#·e\dæq kÕeTsêú \T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`201

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-201

bÕsƒê´+XÊ\T

1. 2

Áø£.dü+. bÕsƒ¡+ ù|s¡T ø£$/s¡#·sTT‘· Ç‹eè‘·Ô+ Á|üÁøÏj·T e÷dü+ |ü⁄≥

2. H˚HÓ]–q ã÷s¡TZ\ |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ dü÷Œ¤]Ô n_Ûq+<äq yê´dü+ p …’ 14

3. e\dü≈£L© &Üˆˆ eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶ kÕe÷õø£ düŒèVü≤ π>j·T+ p …’ 25

4. s¡+>±#ês¡ ‘√

eTTU≤eTTœkÕVæ≤‘· ùde Ç+≥s¡÷«´ Ä>∑wüßº 34

5. X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT X¯‘·ø£ ø£e⁄\T HÓ’‹ø£ $\Te\T X‘·ø£+ Ä>∑wüßº 45

6. Bø£å≈£î dæ<äΔ+ø£+&ç <˚X¯uÛÑøÏÔ ø£s¡|üÁ‘·+ ôdô|º+ãs¡T 60

7. #Ó*$T bıìïø£+{Ï ‘Ó\>∑q e÷qe

dü+ã+<Ûë\T

n#·Ã‘Ó\T>∑T

ø±e´+nø√ºãs¡T 68

8. ñ<ä eT dü÷Œ¤]Ô dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT Áù|s¡D, <˚X¯uÛÑøÏÔ Ä‘·àø£<∏ä qe+ãs¡T 81

9. ø√s¡dt dü\+Á<ä \ø°ÎHêsêj·TD kÕe÷õø£ düŒèVü≤ e#·qø£$‘· qe+ãs¡T 91

10. yê>∑÷“¤wüD+ &Üˆˆ Ç]yÓ+{Ï ø£èwüíeT÷]Ô uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫ yê´dü+ &çôd+ãs¡T 98

11. 113

12. rj·Tì |ü\ø£]+|ü⁄ Ç*¢+<ä\ düs¡dü«r <˚$ e÷qe

dü+ã+<Ûë\Tø£<∏ëìø£ |òæÁãe] 123

1) ≈£î+s¡+ ;Û+ (p …’) ` 135 2) düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ (Ä>∑wüßº) ` 143

3) ø±fiÀõ (ôdô|º+ãs¡T) ` 148 4) Ä#ês¡ ø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX¯+ø£sY (nø√ºãs¡T) ` 152

5) kÕ«$T $yø±q+<ä(qe+ãs¡T) ` 156 6) HqT... kÕ$Á‹u≤sTTì(&çôd+ãs¡T) ` 163

ñ|üyê#·ø£+

9e ‘·s¡>∑‹ ` $wüj·Tdü÷∫ø£

<Ûäsêàs¡T®qT\T #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$ HÓ’‹ø£ $\Te\T Á|üã+<Ûä+ pHé

yêj·Tdü+ e÷$T+&É¢ sêeT>ö&ÉT Jeø±s¡TD´+ Ä<ÛäTìø£ |ü<ä + »qe]

>∑eTìø£ : 1. bÕsƒ¡+˝À ✿ |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\T ø£+sƒ¡düú+ #˚j·÷*.

2. $wüj·Tdü÷∫ø£ À >∑Ts¡TÔ>∑\ bÕsƒê\qT ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡yês¡T #·<äTyê*‡q nedüs¡+ Ò<äT.

|ü<ä$C≤„q+ ` 167SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`202

<Ûäsêàs¡T®qT\T

` #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$

1

✿ ≈£î»qT˝Ÿ >=+<äs¡T πs– sT÷ edüTeT‹Hé Á≈£Ls¡dü«uÛ≤e+ãT‘√

düT»Hê[qZ&ÉT >∑T+<äCÒj·TTHÓ&É sêE˝Ÿ yê] yê]+|üπø

ì» <Ís¡“\éTT p|æπsì #Ó&É<ë ìø£ÿ+ãT>± sê»ýÓ÷

Á‹»>∑‘êÿs¡D! uÛÑø£ÔbÕ\q! Vü≤sê! l>∑T+≥TeT Ò¢X¯«sê!

` j·TÁs¡+ $X¯«Hê<∏ä+ >∑T|üÔ

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. dü»®qT\ u≤<Ûä\qT ìyê]+#˚ yêfiËfle«s¡T?

2. <äTsêàs¡TZ\T $»è+_Û+∫q|ü&ÉT sêE\T @+ #˚j·÷*?

3. á |ü<ë´ìï nqTdü]+∫ sêE\ |ü]bÕ\q m{≤¢ ñ+&Ü\ì MTs¡T nqT≈£î+≥THêïs¡T?

Á|üX¯ï\T:

bÕ+&Ée⁄\ ìj·Te÷e[qqTdü]+∫, ns¡T®qT&ÉT rs¡új·÷Á‘·\T #˚kÕÔ&ÉT. á Áø£eT+˝À düÁø£eT sê»´bÕ\q≈£î

ø±e\dæq n+>∑ã˝≤ìï kÕ~ÛkÕÔ&ÉT. sê»´$düÔs¡D≈£î nedüs¡yÓTÆq |üsêÁø£eT Á|ü<äs¡Ùq #kÕÔ&ÉT. ñ\÷∫, ∫Á‘ê+>∑<ä,

düTuÛÑÁ<ä\qT ô|+&ç¢ #˚düT≈£î+{≤&ÉT. á ø£<∏äqT Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì es¡íq\‘√ ô|+∫, ª$»j·T$˝≤dü+μ nH˚

Á|üã+<Ûëìï #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$ s¡∫+#ê&ÉT. ø±yê´s¡+uÛÑ+˝À Ç+Á<äÁ|üdüú|ü⁄s¡ es¡íq˝À uÛ≤>∑+>± <ëìøÏ sêC…’q

<Ûäs¡àsêE, n‘·ì k˛<äs¡T\ >∑TD>∑D≤\ >∑T]+∫ ‘Ó*bÕ&ÉT.

ø√]q ø√¬sÿ\T rs¡Ã&É+˝Àq÷ X¯Á‘·Te⁄\qT »sTT+#·&É+˝Àq÷ bÕ+&Ée⁄\T ù|s¡T >±+#ês¡T. nqï<äeTTà\

nqTã+<Ûä+, Áù|eT, ùdïVü≤uÛ≤e+, düVü≤qo\‘· e+{Ï eT+∫\ø£åD≤\qT eTTK´+>± <Ûäs¡àsêE ÄC≤„|ü]bÕ\HêÁe‘êìï,

ns¡T®qTì bÂs¡Twü, dü‘·Ô «dü«uÛ≤yê\q÷ Á|ü‹e÷qe⁄&ÉT n\es¡#·Tø√e\dæq eT+∫\ø£åD≤\qT Á|üuÀ~Û+#·&É+ á

bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +, ñ<›X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`203

bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ $esê\T

á bÕsƒ¡+ ªÁ|üã+<Ûäμ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. Ç‹Vü‰dü, |ü⁄sêD≤\˝Àì

z ∫qï ø£<∏äqT es¡íq\‘√ #Ó|üŒ&Éy˚T Á|üã+<Ûä+. ªÁ|üã+<Ûä+μ es¡íq

Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. Bì˝À |ü<Ó›ì$T~ s¡ø±\ es¡íq\T ñ+{≤sTT.

á bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ ªÁ|ü‹ |ü<ä #·eT‘êÿs¡#·DT&ÉTμ #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$

s¡∫+∫q ª$»j·T$˝≤dü+μ Á|üã+<Ûä+˝Àì Á|ü<∏äe÷XÊ«dü+ ˝Àì~.

(}Vü‰∫Á‘·+)

17e X¯‘êã›+

#eT≈£Ls¡ y+ø£≥ø£$ \ø£ÎD≤e÷‘· |ü⁄Á‘·T&ÉT. áj·Tq ‘·+C≤ePs¡T sêC≤´ìï bÕ*+∫,

ª$»j·TuÛÑeqμ ø£$|ü+&ç‘· düuÛÑqT ìs¡«Væ≤+∫q, ªn_Ûqe uÛÀ»sêEμ _s¡T<ë+øÏ‘·T&Ó’q s¡|òüTTHê<∏ä

Hêj·T≈£îì ÄkÕúqø£$. áj·Tq ªkÕs¡+>∑<Ûäs¡ #·]Á‘·μ ø±e´+˝À sêE≈£î n+øÏ‘·$Tj·T´<ä–q

>∑TD$X‚cÕ\T Òeì ‘·\∫, düs¡« ø±e´>∑TD dü+|üqï+>± ª$»j·T$˝≤dü+μ ø±yê´ìï

s¡∫+#ê&ÉT.

#eT≈£Ls¡ y+ø£≥ø£$ uÛ≤s¡‘· ø£<∏ä À nedüs¡yÓTÆq ø=ìï #·ø£ÿì e÷s¡TŒ\T#dæ, ªÁ|ü‹|ü<ä

#·eT‘êÿs¡+μ‘√ dü«‘·+Á‘· ø±e´+>± $»j·T$˝≤kÕìï sêdæ, sêE≈£î n+øÏ‘·$T∫Ã ‘·q

»qàkÕs¡úø£yÓTÆ+<äì Äq+~+#ê&ÉT.

ø£$ |ü]#·j·T+

bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£ À #·÷dæ Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ

‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`204

I

✿ñ. Ä |ü⁄s¡y˚T\T ªy˚T\T ã[!μ, j·T+#·T" Áã»˝Ÿ »j·TyÓ≥Tº#·T+&É Hê

C≤„ |ü]bÕ\q Áe‘·T"&ÉT, XÊ+‹ <äj·÷uÛÑs¡DT+&ÉT— dü‘· uÛ≤

cÕ |üs¡‘·‘·Ô«ø√$<äT"&ÉT, kÕ<ÛäT »Hê<äs¡DT+&ÉT, <ëq $

<ë´ |üs¡‘·+Á‘· e÷qdüT"&ÉT <Ûäs¡à‘·q÷E" &ÉT<äÁ>∑‘˚E"&Ó’. 1

d”. ne\" uÀsTTq yÓqÿHê&ÉT f…qï"&ÉT Ò<äT,

yÓTT>∑eTT eTT+<äi q+≥ yÓTT<ä … Ò<äT,

eTq$ #Ó|æŒq" CÒj·T≈£îìøÏ jÓTqï"&ÉT Ò<äT,

ø=<äe>± q&ÉT|ü⁄≥ yÓTT<ä … Ò<äT,

#·q$∫Ã #Íø£ #˚dæq~ jÓTqï"&ÉT Ò<äT,

|ü<ä]ôV≤∫Ã+#·T≥ yÓTT<ä … Ò<äT,

yÓT∫Ãq#√" >=+#Ó $T#·TÃf…qï&ÉT" Ò<äT,

yÓTTø£$T#·Ãø£|ü⁄ yÓT#·TÃ yÓTT<ä … Ò<äT.

‘˚. eTiÏj·TT" <=*¢{Ï sêE\ eTVæ≤eT …qï

ì‘·&Ó"b˛ kÕs¡«uÛÖeTT"&É Á|ü‹eTT" &Éq">∑"

Áã»\" u≤*+#Ó düø£\ ~>±“¤düe÷q

ø°]Ô $düs¡T+&ÉT bÕ+&ÉyêÁπ>düs¡T+&ÉT. 2

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªÄC≤„|ü]bÕ\Hê Áe‘·+μ n+fÒ @$T{Ï? MT

n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªyÓTTø£$T#·Ãø£|ü⁄ yÓT#·TÃ!μ n+fÒ

MTπseTqT≈£î+≥THêïs¡T?

♦ eT+∫ yê]ì m+<äT≈£î nqTdü]+#ê*?

Á|üy•ø£

ÁbÕNq ø±\+ qT+N sêeTT&ÉT, Vü≤]XÃ+Á<äT&ÉT, •_#·Áø£e]Ô, q\T&ÉT e+{Ï <Ûäs¡àbÕ\Hê

‘·‘·Œs¡T\T $\dæ*¢q |ü⁄DúÛÑ÷$T eTq<X+. yês¡T bÕ{Ï+∫q Á|üC≤s¡+»ø£ $<ÛëHê Ò nq+‘·s¡

ø±˝≤ìøÏ Ä<äsêÙ˝sTTHêsTT. eTVü‰uÛ≤s¡‘· ø±\+˝Àq÷ ;Ûwüßà&ÉT, $<äTs¡T&ÉT, <Ûäs¡àsêE≈£î

dü÷Œ¤]Ôì#êÃs¡T. ªªj·T<∏ë sêC≤ ‘·<∏ë Á|üC≤'μμ sêE m{≤¢ ñ+fÒ Á|ü»\T n{≤¢ ñ+{≤s¡T.

ø±ã{Ïº, <Ûäs¡àsêE eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\ e÷s¡Z+˝À q&ÉTdü÷Ô ‘·q k˛<äs¡T\|ü≥¢, Á|ü»\|ü≥¢ Á|ü<ä]Ù+∫q

<Ûäs¡àìs¡‹ m≥Te+{Ï<√ ‘Ó\TdüTø=H≥+<äT≈£î á bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`205

II

d”. m+‘· …dü‡>∑ qTqï q+‘· y˚&ÉT¬ø ø±ì

Á|ü»\ ø£*àø£dü÷j·T|ü&ÉT≥ Ò<äT

‘·qT" >=\«e …q+<äiqT Á|æj·T+uÒø±ì

e÷ìdæ yÓ>∑ {Ï+#·T¬ø’q Ò<äT

ì#·Ã y˚"&çq q]úøÏ#·TÃ ∫‘·ÔyÓT ø±ì

eTTqT|æ+‘· sTT∫Ã‹ qqT≥ Ò<äT—

πse>∑ Ÿ <Ûäs¡àe÷]®+#·T <äèwæºjÓT ø±ì

Hê´j·T+ãT <ä|æŒq q&Éø£ Ò<äT—

‘˚. ø£\"&Ó sTT≥Te+{Ï sêE˝Àø£eTTq HÓ+<äT?

»\~Û e\sTT‘· edüTeTr#·Áø£ yÓT\¢

H˚\e … XÊX¯«‘·eTT>±>∑ ˙ |òüTqT+&Ó—

j˚T\e … qqT´? \q Hê qèbÕ\T"&É\s¡T. 3

✿ñ. ø√|üyÓTTøÏ+‘· Ò<äT— ãT<Ûäø√{ÏøÏ" >=+>∑T"ãdæ+&ç— dü‘· e÷

s¡÷|üeTT— ‘ês¡‘·eTéTT …iT+>∑T— dü«‘·+Á‘·T"&ÉT— q÷‘·q Á|æj·÷

{À|üeTT Òì ìX¯Ã\T" &ç≥T˝Ÿ ø£è‘·\ø£åDT"&Ó’ #Ó\+>∑" >±

<ë«|üs¡ \ø£åDT+ &Éq>∑e#·TÃH=ø√ j·T\ <Ûäs¡àq+<äqTHé? 4

III

ø£. <äTs¡®j·T $eT‘êVü≤+ø£è‹

e÷s¡®q j·÷#·qø£<Ó’qéTs¡›q#·D <√'

Ks¡T®\T >∑\s¡‘·ìøÏ ;Û

e÷s¡T®q q≈£î\ düVü≤<˚e⁄\qT qqT»qTà˝Ÿ. 5

ø£. |ü+#êeTs¡ ‘·s¡T˝À! Vü≤]

|ü+#êj·TT<ÛäeTT˝§! –ØX¯ó |ü+#êdü eTT˝À

j·T+#·THé düø£\ »q+ãT\T

HÓ+#·Hé u≤+&Ée⁄\T yÓ\dæπse⁄s¡T |òüTqT …’. 6

#·. ˇ]eTj·TT, uÛÑøÏÔj·TTHé, HÓqs¡T H√s¡TŒ", >∑q+ã&É", u…<ä›|æqïj·T+

‘·s¡Te⁄ …iÏ+–, e÷≥»e<ë"≥¬ø, #Ój·TT´\ y˚iT Òø£, jÓTT+

&=s¡T\ eTqeTTà˝À yÓT\">∑T#·T+&ç], ªªbÕ+&ÉT ≈£îe÷s¡T …+‘· H˚

s¡Œs¡T? *\ qqï<äeTTà\ düsê>∑eTT yês¡\<˚ düTMT!μμj·TqHé. 7

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ùdïVü≤uÛ≤e+ me¬se]‘√ ô|+bı+~+#·Tø√yê*?

♦ ªø=+>∑T ã+>±s¡+μ nH˚e÷≥ m|ü&Ó’Hê $Hêïsê?

nsTT‘˚ <ëì >∑T]+∫ MTπseTqT≈£î+≥THêïs√

#Ó|üŒ+&ç.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ndü÷j·T|üs¡T\+fÒ mes¡T? yê] e\¢

me]øÏ qwüºyÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ª<ëq>∑TD+ eTìwæøÏ nedüs¡+μ m+<äTø√

MT n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.

♦ j·÷#·≈£î\ Bq‘ê«ìï b˛>=≥º&ÜìøÏ

bÕ+&Ée⁄\T ñ‘ê‡Vü≤+ #·÷ù|yês¡T.

m+<äTø√ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`206

IV

ñ. nqï\|ü≥¢" <äeTTà\ jÓT&Ü≥eTTqHé düeTT"&É+#·T HÓqï">±

HÓìïø£ >∑qïy˚T{Ï, jÓT<äT¬sø£ÿ&É Òø£ qèbÕ\ ø√{Ï À

eHÓïj·TT yêdæj·TTHé >∑*– e]Ô\T bÂs¡TwüXÊ*, kÕ‹Ô«≈£î˝Ÿ

<äqTï"qT‹+|ü">±" <äqs¡T <Ûë]à≈£î"&És¡T®qT" &=|üHÓ+‘·j·TTHé 8

✿#·. n‘·ì qT‹+|ü X¯ø£ yÓT? »j·T+‘·Tì ‘·eTTà"&ÉT k˛j·T>∑eTTàqHé

ã‘·>∑ ≈£î˝≤~Û|ü<Ûä«Eì ÁbÕDdüKT+&ÉT ø£èbÕs¡düeTTàqHé

øÏå‹<Ûäs¡ ø£q´ø±~Û|ü‹øÏHé Áã‹CÀ<äT dü$T»®j·TeTTà q+,

<ä‘·ì ø£‘·+&Ó kÕ{Ï #·‘·Ts¡_Δ |üØ‘· eTV”≤‘·\eTTàqHé. 9

‘˚. bÕi" p∫q" ãs¡ùdq bÕi"p#·T

$+{Ï ø=]–q ]|ü⁄sêõ $+{Ïø=s¡T>∑T,

y˚j·TT H˚{ÏøÏ? q\bÕ+&Éy˚j·TT kÕ{Ï

Ms¡T"&ç\ Ò&ÉT— Á|ü‹ s¡|òüTT Ms¡T"&=ø£"&ÉT. 10

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªÁbÕDdüKT&ÉTμ nì me]q+{≤s¡T?

yêfi¯fl \ø£åD≤\T m{≤¢ ñ+{≤sTT?

♦ ª<Ûäs¡àÁ|ües¡Ôq ø£*– e⁄+&É≥+μ n+fÒ

@$T{Ï?

♦ ùdïVü≤uÛ≤e+ ô|+bı+~+#·Tø√e&É+

e\q m≥Te+{Ï Á|üjÓ÷»Hê\T

ñ+{≤jÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.

1) j·TeT<Ûäs¡àsêE es¡|ü⁄Á‘·T&Ó’q <Ûäs¡àsêE ‘êqT Ç∫Ãq Ä»„\ Á|üø±s¡+ ‘êqT ≈£L&Ü Á|üe]Ô+#ê\qï Bø£å

ø£\yê&ÉT. XÊ+‹, <äj·T nH˚ eTVü‰>∑TD≤\H˚ ÄuÛÑs¡D≤\T>± <Ûä]+∫qyê&ÉT. ì»+ #Ó|üŒ&É+˝Àì kÕ«s¡kÕ´ìï

u≤>± ‘Ó*dæqyê&ÉT. eT+∫ yê]ì Ä<ä]+∫ b˛wæ+#˚yê&ÉT. <ëq+ #˚j·T&ÉeTH˚ $<ä´|ü≥¢ ÄdüøÏÔ>∑\

eTqdüTqïyê&ÉT. ì•‘· |üsêÁø£eT+ ø£\yê&Ó’ $X‚wü+>± sê»´bÕ\q #˚düTÔ+&˚yê&ÉT. n≥Te+{Ï <Ûäs¡àsêEqT

>∑÷]Ã Ä Ç+Á<äÁ|üdüú Á|ü»\+‘ê ªy˚T\T, ã[!μ n+≥÷ CÒCÒ\T |ü\T≈£î‘·THêïs¡T.

2) Ç‘·s¡T\ >∑T]+∫ #ê≥Te÷≥T>± #Ó&ÉT>± e÷{≤¢&É≥+ m|ü&É÷ Ò<äT. eTTKÁ|”‹ ø√dü+ eT+∫e÷≥\T

#Ó|üŒ&É+ yÓTT<ä{Ï qT+N Ò<äT. @<Ó’Hê kÕj·T+ø√dü+ eTq$ #˚düT≈£î+fÒ Ä kÕj·÷ìï #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É≥+

m|ü&É÷ Ò<äT. dü+|üPs¡í düVü‰j·T+ #˚ùdyê&ÉT. |ü]#·j·TyÓTÆq|ü&ÉT m≈£îÿe eTsê´<ä sTT∫Ã ø±\Áø£y˚TD≤

neTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·&É+ m|ü&É÷ Ò<äT. jÓ÷>∑ ‘·qT >∑T]Ô+∫ >ös¡$+#˚yê&ÉT. |ü+&ç‘·T\qT, Á|üMDT\q÷

yÓT∫Ãq|ü&ÉT yê]øÏ ‘·≈£îÿe sTTe«&ÉeTH˚<˚ Ò<äT. eTTKÁ|”‹ø√dü+ me]˙ yÓT#·Ã&É+ ndü Ò Ò<äT. n{≤¢π>

|üPs¡«ø±\|ü⁄ düTÁ|üdæ<äΔ sêE\ >=|üŒ >∑TD≤\T mìï |ü]o*+∫Hê á <Ûäs¡àsêCÒ kÕ{Ï Òì #·Áø£e]Ô nH Ø‹>±

nìï ~≈£îÿ\≈£î ‘·q ø°]Ô ø±+‘·T\qT Á|üdü]+|üCÒdü÷Ô (bÕ+&ÉTsêE CÒ wü≈£îe÷s¡T&É>∑T <Ûäs¡àsêE) Á|ü»\qT

bÕ*+#yê&ÉT.

3) Á|ü»\T m+‘· >=|üŒ>± ñ+fÒ n+‘·>± dü+‘√wü|ü&˚yê&ÉT ø±˙ Á|ü»\ dü+|ü<ä\qT #·÷dæ ndü÷j·T|ü&˚yê&ÉT

ø±<äT. n+<ä]‘√ ø£*dæyÓT\dæ ñ+&É≥+ Çwüºy˚Tø±ì, me]ô|’ ndü÷j·T ø£*–qyê&ÉT ø±<äT. ‘·qTï y˚&ÉT≈£îH˚

j·÷#·≈£î\≈£î <ëq+ #˚ùdyê&˚ ø±ì, eTT+<äT Ç#êÃqT ø£<ë! nì kÕ>∑q+ù|yê&ÉT ø±<äT. sêÁ‹+ã>∑fi¯ófl

<Ûäs¡àø±sê´\T #˚dü÷Ô |ü⁄D´+ dü+bÕ~+#ê\H˚ <äèùwºø±ì, Hê´j·T+ ‘·|æŒ Á|üe]Ô+#˚yê&ÉT ø±<äT. Ç≥Te+{Ï

‘ê‘·Œsê´\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`207

sêE Àø£+˝À mø£ÿ&Ó’Hê ñHêï&Ü? ( Ò&ÉT) düeTTÁ<ä+# Äe]+#·ã&çq á uÛÑ÷eT+&É\ eT+‘·{Ï á >=|üŒ

>∑TD≤\ <Ûäs¡àsêCÒ XÊX¯«‘·+>± bÕ*+#ê*. Ç‘·s¡ sêE …+<äT≈£î? nì Á|ü»\T nqT≈£îH˚≥≥T¢ Ä <Ûäs¡àsêE

Á|üø±•düTÔHêï&ÉT.

4) ø√|ü+ ø=+#Ó+ ≈£L&Ü Ò<äT. |ü+&ç‘· düeT÷Vü‰ìøÏ eT÷≥>∑{Ïºq ø=+>∑T ã+>±s¡+. dü‘· dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. eTqTwüß´\˝À

e´‘ê´kÕ\T ‘Ó*dæqyê&ÉT. eT+∫#Ó&É¶\qT ‘êqT Ä˝À∫+∫ ìs¡íj·÷\T rdüTø√>∑\ dü«‘·+Á‘·T&ÉT. ø=‘·Ô

$wüj·÷\|ü≥¢ Ä&É+ãsê\T Òì dæús¡ dü«uÛ≤e+ >∑\yê&ÉT. á $<Ûä+>± Á|üdæ<äΔyÓTÆq eT+∫ \ø£åD≤\T ø£\yê&Ó’q

á <Ûäs¡àsêEqT <ë«|üs¡ \ø£åDT&ÉT n+fÒ dü+~>∑Δ \ø£åD≤\T ø£\yê&ÉT (<ë«|üs¡j·TT>∑+ yê&ÉT nì ≈£L&Ü) nì

nqe#·TÃHê? (nq≈£L&É<äT.) ø£è‘·\ø£åDT&ÉT (ø£è‘·j·TT>∑\ø£åDT&ÉT) nì nHê*.

5) Ä <Ûäs¡àsêE q\T>∑Ts¡T ‘·eTTà\T z≥$THÓs¡T>∑ì yê]>± ù|s=+~q XÁ‘·Te⁄\HÓ’Hê z&ç+#·&Üìø°, j·÷#·≈£î\

Bq‘·«+ b˛>=≥º&Üìø° m\¢|ü&É÷ ñ‘ê‡Vü≤+ ø£*– e⁄+{≤s¡T. á q\T>∑Ts¡T k˛<äs¡T\T #ê˝≤ |üsêÁø£eT+

>∑\yês¡T.

6) nsTT<äT <˚e‘ê eèøå±˝À, $wüßíeT÷]Ô nsTT<äT Äj·TT<Ûë˝À, áX¯«s¡Tì nsTT<äT eTTU≤˝À nì ˝À≈£î\T

bı–&˚≥≥T¢>± bÕ+&Ée⁄\T ◊<äT>∑Ts¡÷ >=|üŒ >∑TDe+‘·T …’ Á|üe]Ô+#˚yês¡T.

7) ùdïVü≤uÛ≤e+, uÛÑøÏÔ, Áù|eT, düVü≤qeT÷ ø£qã&˚≥≥T¢, ô|<ë›∫Hêï nH˚ e´‘ê´kÕ\T ‘Ó\TdüTø=ì, ˇø£]e÷≥

ˇø£s¡T MTs¡≈£î+&É, #˚ùd |üqT\˝À uÛÒ<ë\T Ò≈£î+&Ü, ø£] eTqdüTqqTdü]+∫ eT] ø£s¡T q&ÉT#·T≈£î+≥÷

ñ+&˚yêfi¯ó¢. ªªbÕ+&ÉT≈£îe÷s¡T\T m+‘√ H˚s¡Œs¡T\T. á Àø£+˝À nqï<äeTTà\ ~›ø£ n+fÒ yê]<˚ düTe÷μμ

nì Á|üX¯+dæ+#˚≥≥T¢>± Á|üe]Ô+#˚yês¡T.

8) nqï\|ü≥¢, ‘·eTTà\|ü≥¢ düe÷qyÓTÆq uÛ≤yê\T ø£\yê&Éì Á|ü»\T nqT≈£îH˚≥≥T¢>± ù|s¡Tbı+~q |òüTqT&ÉT.

sêE\+<ä]˝À m<äTs¡T Òìyêì>± Á|üdæ~Δ, >=|üŒ‘·q+ ø£*– Á|üe]Ô+#˚ |üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT. kÕ‹Ô«≈£î\T

≈£L&Ü Á|üX¯+dæ+#˚$<Ûä+>± ns¡T®qT&ÉT <Ûäs¡àÁ|ües¡Ôq ø£*– e⁄+&˚yê&ÉT.

9) n+<ä+˝À »j·T+‘·Tì (Ç+Á<äTì ≈£îe÷s¡T&ÉT) e+{Ïyê&ÉT. <äj·÷ dü«uÛ≤e+˝À >∑s¡T&É <Ûä«E&Ó’q ($wüßíe⁄≈£î)

ø£èwüßíìøÏ ÁbÕD$TÁ‘·T&ÉT. |üs¡«‘·sê»|ü⁄Á‹ø£ bÕs¡«‹øÏ uÛÑs¡ÔjÓÆTq •e⁄ìøÏ j·TT<äΔ $»j·÷\˝À b˛{° |ü&Ms¡T&ÉT.

Hê\T>∑T düeTTÁ<ë\#˚ Äe]+#·ã&çq á uÛÑ÷eT+&É\+˝À n‘·ìøÏ n‘·H˚ kÕ{Ï (eT]+¬øe«s¡÷ kÕ{Ïø±<äT).

n≥Te+{Ï ns¡T®qT&çì bı>∑&É≥+ kÕ<Ûä e÷? (kÕ<Ûä +ø±<äT nì uÛ≤e+).

(#eT≈£Ls¡ y+ø£≥ø£$ Á|ü‹|ü<ä eTT #·eT‘·ÿ è‹øÏ ì<äs¡Ùq+. á ø£$ eTq+ yê&ÉTø=H Xu≤›\‘√H düT\uÛÑ+>±

¬s+&ÉT ns¡úeTT\qT kÕ~ÛkÕÔ&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î á |ü<ä +˝À »j·T+‘·Tì ‘·eTTà&ÉT ns¡T®qT&ÉT ` Çø£ÿ&É

»j·T+‘·T&ÉT Ç+Á<äTì ≈£îe÷s¡T&ÉT, kÂ+<äsê´ìøÏ Àø£Á|üdæ<äTΔ&ÉT. ns¡T®qT&ÉT Ç+Á<äTì es¡|ü⁄Á‘·T&ÉT ø±ã{Ïº

»j·T+‘·T&ÉT, ns¡T®qT&ÉT k˛<äs¡T\T n+<ä+˝À »j·T+‘·Tì e+{Ïyê&Éì X‚¢wü kÕ~Û+#·ã&ç+~. nfÒ¢ á

|ü<ä eTT˝À Á|ü‹ bÕ<ëìøÏ X‚¢wü ñqï~.)

10) ‘˚]bÕs¡ pùdÔ #ê\T X¯Á‘·Tôd’q´+ bÕ]b˛e&ÜìøÏ dæ<äΔ|ü&ÉT‘·T+~. $\T¢ m‹Ô |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ e+–‘˚ #ê\T

XÁ‘·TdüeT÷Vü≤+ Ms¡ dü«s¡Z+ <ë]|ü&ÉT‘·T+~. Çø£ ysTT e÷≥ …+<äT≈£î? Ä ns¡T®qTì‘√ kÕ{Ï nì #Ó|üŒ<ä–qyê&ÉT,

b˛\Ã<ä–q Ms¡T&ÉT s¡|òüTTsêeTT&˚ø±ì, á ˝Àø£+˝À eTs=ø£&ÉT Ò&ÉT.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`208

1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

n) <Ûäs¡àsêE düT>∑TD≤\ >∑T]+∫ $Hêïs¡T ø£<ë! M{Ïì <äèwæº À ô|≥Tºø=ì H˚{Ï bÕ\≈£î\≈£î ñ+&Ée\dæq

\ø£åD≤\qT >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

Ä) ªeT+∫ #Ó&ÉT\qT Ä˝À∫+∫ ìs¡íj·÷\T rdüTø√yê*μ m+<äTø√ #·]Ã+#·+&ç.

2. |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\qT uÛ≤ek˛Œ¤s¡ø£+>± #·<äTe+&ç.

3. øÏ+<ä Hê\T>√ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡ú+ ñqï~. Ç<$<Ûä+>± 1, 9 dü+K´>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹ |ü<ës¡ú+ sêj·T+&ç.

ø√|üeTT R ø√|ü+

ˇø£ G Ç+‘· R ø=+#Ó+≈£L&Ü

˝Ò<äT R ˝Ò<äT

ãT<Ûäø√{ÏøÏHé R |ü+&ç‘·T\ düeT÷Vü‰ìøÏ

ø=+>∑T|üdæ+&ç R ø=+>∑Tq eT÷≥>∑{Ïºq ã+>±s¡+ (nedüsêìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~)

dü‘· eTT R dü‘· + (#Ó|üŒ&É+ dü+>∑‘·+{≤sê!)

Äs¡÷|üeTT R <ëì dü«s¡÷|üy˚T n‘·&ÉT

‘ês¡‘·eTéTT\T R e´‘ê´kÕ\T (eTqTwüß´\˝À)

miT+>∑T R ‘Ó*j·TTqT

dü«‘·+Á‘·T&ÉT R ùd«#·Ã¤>∑\yê&ÉT (ìs¡íj·÷~Ûø±s¡+˝À)

q÷‘·q Á|æj·T G Ä{À|üeTT R ø=‘·Ô $wüj·÷\|ü≥¢ Ä&É+ãs¡+

˝Òì R Òq≥Te+{Ï

ìXÃ\T&ÉT R dæús¡ dü«uÛ≤e+ >∑\yê&ÉT

Ç≥T˝Ÿ R á $<Ûä+>±

ø£è‘·\ø£åDT+&ÉT G ◊ R ø£è‘·j·TT>∑ (eT+∫) \ø£åD≤\T ø£*–

#Ó\+>∑>∑Hé R Á|üe]ÔdüTÔ+&É>± / Á|üø±•düTÔ+&É>±

n\ <Ûäs¡àq+<äqTHé R Ä j·TeT<Ûäs¡àsêE es¡|ü⁄Á‘·T&Ó’q <Ûäs¡àsêEqT

Ç$ #˚j·T+&ç

ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äqI.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`209

<ë«|üs¡ \ø£åDT+&ÉT R (dü+~>∑ΔyÓTÆq) <ë«|üs¡j·TT>∑ \ø£åD≤\T ø£\yê&É

nq>∑ e#·TÃH=ø√ R nqe#·TÃHê? (nq≈£L&É<äT) ø£è‘·\ø£åDT&ÉHê*.

(nq>∑e#·TÃqT G ˇø=)

4. øÏ+~ uÛ≤yê\T >∑\ |ü<ä bÕ<ë\T @j˚T |ü<ë´˝À¢ ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç.

n) <Ûäs¡àsêCÒ kÕ{Ï Òì #·Áø£e]Ô.

Ä) >∑s¡T&É<Ûä«Eì ùdïVæ≤‘·T&ÉT.

Ç) m\¢|ü&ÉT <Ûäsêàìï dü+bÕ~+#˚ <äèùwº>±ì Hê´j·T+ ‘·|üŒ Ò<äT.

á) ns¡T®qT&ÉT kÕ‹Ô«≈£î\‘√ ≈£L&Ü Á|üX¯+dü\ q+<äT≈£îH˚ <Ûäs¡àes¡Ôq >∑\yê&ÉT.

5. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$, Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

✿ ≈£îdüTeT ø√eT\ uÛ≤eeTT˝Ÿ ≈£Ls¡TÃy˚fi¯

düs¡düø£e⁄\≈£î ø£\eTT\Hé HÓs¡düT Òø£

C≤iT eTø£s¡+<ä <Ûës¡\ rs¡T s¡düeTT

‘˚*ø£q õ\Tÿ e÷ eTT<äT› ‘Ó\T>∑T|ü\T≈£î

` •s¡•qVü≤fiŸ ø£èwüíe÷#ês¡

Á|üX¯ï\T :

n) ô|’ |ü<ë´ìï sêdæq ø£$ mes¡T?

Ä) ø£e⁄\T m≥Te+{Ï uÛ≤yê\qT ≈£Ls¡Ã>∑\s¡T?

Ç) ø£\+ qT+&ç ‘Ó\T>∑T |ü\T≈£î\T m{≤¢ C≤\Tyês¡T‘êsTT?

á) ‘Ó\T>∑T |ü\T≈£î\qT ø£$ <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?

ñ) á |ü<ë´ìøÏ o]¸ø£qT ìs¡ísTT+#·+&ç.

1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) bÕ+&Ée⁄\ >∑TD>∑D≤\ >∑T]+∫ ø£$ @eTì e]í+#ê&ÉT? m+<äT≈£î?

Ä) á bÕsƒêìøÏ ªª<Ûäsêàs¡T®qT\Tμμ nH˚ ù|s¡T ‘·–q$<Ûä+>± ñqï<äì uÛ≤$düTÔHêïsê? m+<äT≈£î?

Ç) ªbÕ+&Ée⁄\T ñ<ës¡dü«uÛ≤e⁄\Tμ düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

á) eT+∫yê]ì Ä<ä]+∫ b˛wæ+#·e\dæq ÄeX¯ ø£‘·qT >∑T]+∫ sêj·T+&ç.

e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·II.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2010

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.

n) <Ûäs¡àsêE e´øÏÔ‘ê«ìï >∑T]+∫ MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) MT≈£î ‘Ó*dæq eT+∫>∑TD≤\T ø£*–q ˇø£]ì >∑T]+∫ ªn_Ûq+<äq yê´dü+μ sêj·T+&ç.

Ä) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$ >∑T]+∫ Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêdü÷Ô kı+‘·yêø±´˝À¢ Á|üjÓ÷–+#·+&ç.

n) k˛j·T>∑+ R

Ä) @e⁄s¡T R

Ç) yÓ>∑≥T R

á) ãT<ÛäT&ÉT R

2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‹Ô nsêú\T sêj·T+&ç.

n) ‘·q÷E&ÉT Ä) qèbÕ\T&ÉT Ç) q+<äqT&ÉT

3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêj·T+&ç.

n) øÏå‹ R

Ä) ≈£îe÷s¡T&ÉT R

Ç) yÓTT>∑eTT R

á) |ü⁄s¡eTT RSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2011

yê´ø£s¡D≤+XÊ\T

ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+

✷ øÏ+~ düe÷dü|ü<ë\qT, $Á>∑Vü≤yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.

n) ñ<äÁ>∑‘»+ ñ<äÁ>∑yÓTÆq‘»+

Ä) ‘=*¢{ÏsêE\T ‘=*yês¡ …’q sêE\T

♦ ô|’ yê{Ïì |ü]o*ùdÔ

♦ düe÷dü|ü<ë˝À¢ì |üPs¡«|ü<ë\T es¡Tdü>± ªñ<äÁ>∑, ‘=*¢{Ïμ nì ñHêïsTT. Ç$ $X‚wüD≤\T.

nq>± >∑TD≤\qT ‘Ó*ù|$.

♦ ñ‘·Ôs¡|ü<ë\T |ü]o*ùdÔ es¡Tdü>± ª‘˚»+, sêE\Tμ nì ñHêïsTT, Ç$ HêeTyê#·ø±\T.

nq>± $X‚cÕ´\T.

4. øÏ+~ yêø±´\qT >∑eTì+#·+&ç. Äj·÷ yêø±´\˝Àì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T*ï >∑T]Ô+∫ |ü{Ïºø£>± ≈£Ls¡Ã+&ç.

n) ãT<äTΔì jÓTTø£ÿ <äeTà+ m+<ä]H√ <Ûäs¡àe÷s¡Z+˝À q&ç|æ+~.

Ä) ñbÕ<Ûë´j·TTì >ös¡$+#ê*. ˇ»® #·÷|æq e÷s¡Z+˝À q&Éyê*.

Ç) Á|üø£è‹ Ä»„qT ~Ûø£ÿ]+#·qT. Ç<˚ Hê jÓTTø£ÿ Äq.

á) ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT ø±bÕ&ÉT‘êqì u≤dü #˚düTÔHêï&ÉT.

5. øÏ+~ yê{Ï À HêHêsêú\T >∑T]Ô+#·+&ç, |ü{Ïºø£ sêj·T+&ç.

n) sêE R

n) ‘·s¡Te⁄, #Ós¡Te⁄ Ä) Á|üuÛÑTe⁄, Ç+Á<äT&ÉT Ç) ∫\Tø£, |ü\ø£ á) sêeTT&ÉT, ;ÛeTT&ÉT

Ä) Á|æj·T+ R

n) ôV≤#·TÃ, Çwüº+ Ä) ù|s¡T, }s¡T Ç) #Íø£, ‘˚*ø£ á) u≤<Ûä, dü+‘√wü+

Ç) ~≈£îÿ R

n) ~X¯, ÄÁX¯j·T+ Ä) ø£qTï, Äø±X¯+ Ç) e÷s¡Z+, ÄÁX¯j·T+ á) ‘·÷s¡TŒ, H˚s¡TŒ

á) ∫‘·ÔeTT R

n) u§eTà, ø±–‘·+ Ä) ñ‘·Ôs¡+, q~ Ç) Çwüº+, ø£wüº+ á) eTqdüT, Çwüº+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2012

♦ ñ‘·ÔeT bÕ\qqT ªªsêeTsê»´+μμ‘√ b˛\TkÕÔs¡T ø£<ë! lsêeTTì |ü]bÕ\q @$<Ûä+>± ñ+&<√ ‘Ó\TdüTø=ì

ìy~ø£ sêj·T+&ç.

Ç‘·s¡T\T eTq|ü≥¢ @ ø±sê´\T #ùdÔ, Çã“+~>± ñ+≥T+<√

n$ Ç‘·s¡T\|ü≥¢ eTq+ #˚j·T≈£L&É<äT. Ç<˚ <Ûäsêà\ìï+{Ï Àq÷

Ä#·]+#·<ä–q ÁX‚wüyÓTÆq e÷s¡Z+.

` eTVü‰uÛ≤s¡‘·+

dü÷øÏÔ

ÁbÕC…≈£îº |üì

n+fÒ $X‚wüD $X‚cÕ´\ (HêeTyê#·ø±\)‘√ @s¡Œ&çq |ü<ë\T. Ç{≤¢+{Ï yê{Ïì ø£s¡à<Ûës¡j·÷\ì n+{≤s¡T.

Ä düe÷dü+ ø£s¡à<Ûës¡j·Tdüe÷dü+. ø±>± n+<äT˝À

♦ $X‚wüD+ |üPs¡«|ü<ä+>± ñ+&ç ñ‘·Ôs¡|ü<ä+ HêeTyê#·ø£+>± ñ+fÒ n~ $X‚wüD |üPs¡«|ü<äø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+

nì >∑T]Ô+#ê*.

øÏ+~ düe÷dü|ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ ô|’ $es¡D (dü÷Á‘·+)‘√ dü]#·÷düTø√+&ç.

♦ düø£\»qeTT\T

♦ <Ûë]à≈£î&És¡T®qT&ÉT

♦ |üs¡ùdq

✷ øÏ+~ düe÷dü|ü<ë\qT, $Á>∑Vü≤yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.

n) ‘·eTTà≈£îÁs¡\T ≈£îÁs¡ …’q ‘·eTTà\T

Ä) ø±]àø£eè<äTΔ\T eè<äTΔ …’q ø±]à≈£î\T

ô|’ düe÷dü |ü<ë\qT |ü]o*ùdÔ

$X‚wüD |ü<ë …’q ª≈£îÁs¡\T, eè<äTΔ\Tμ nH˚$ ñ‘·Ôs¡|ü<ë\T>± ñHêïsTT. ‘·eTTà\T, ø±]à≈£î\T k˛<äs¡T\T

nH˚ HêeTyê#·ø±\T |üPs¡«|ü<ë\T>± ñHêïsTT.

n+fÒ... $X‚wüD+ ñ‘·Ôs¡|ü<ä+>± ñ+&ç HêeTyê#·ø£+ |üPs¡«|ü<ä+>± ñ+fÒ n~ $X‚wüD ñ‘·Ôs¡|ü<ä

ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+ nì >∑T]Ô+#ê*.

♦ øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) bÕ<ä|ü<äà+ `

Ä) #ês¡Tdü+kÕs¡+

$X ‚w üD+ ñ‘· Ôs ¡| ü< ä+>± ñ+&˚

ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+ $X‚wüD ñ‘·Ôs¡|ü<ä

ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2013

eTq kÕyÓT‘·\T

1) n‹ s¡Vü≤dü + ã≥ºãj·T\T

2) qø£ÿ q~\ ø=≥Tº≈£îb˛‘·÷ Á|ü|ü+#·eT+‘·

eTTqT>∑T‘·T+<äqï<ä≥

3) e÷y√ìøÏ eTTô|Œ¤Ì¬s+&ÉT >∑TD≤\T eT+∫j˚T

¬s+&˚ ¬s+&ÉT bÕ&ÉT ‘·q≈£î <Ó\~ ø£&ÉT #Ó|æ‘˚

$q&ÉT

4) #Ós¡Te⁄\ |ü&√¶ìï rdæ u≤$ Òdæq≥T¢

5) ∫*¢øÏ ∫+‘·|ü+&=‹Ôq≥T¢

6) >∑T$Tàì+&É –+»\T+&Ü˝… >∑÷{≤˝À˝…

_&É¶\T+&Ü˝…

7) >∑T≥º≈£î ø£f…º\T yÓ÷dæq≥T¢

8) >±*øÏ >∑&É¶bÕs¡\T ø=≥Tºø£b˛sTTqj·T≥

9) ø£≥º≈£î |ü⁄≥º#˚≥T #Ó≥Tº≈£î ‘=Ás¡#˚≥T

10) @qT>∑T ≈£LdüTHêï >∑TÁs¡eT+‘Ó‘·TÔ

11) }s¡T<ä÷s¡yÓTÆ+~ ø±&ÉT <ä>∑Z¬s’+~

12) ñ]≈£î]øÏ ø={ÏºHê yÓ÷≥bÕs¡ Ò<äT

13) á‘·≈£î ˝À‘·T Ò<äT

14) ñ&ÉTπødüT≈£îì ‹ì ‘·&ÉπødüT≈£îì |üqï≥T¢

15) nø£ÿ#·T≥ºyÓTÆ‘˚ …ø£ÿ#·T≥ºe÷

16) ø=qï~ _+¬ø&ÉT ø=dæπs~ ˝§f…º&ÉT

17) mqT> ∑ Ás ¡ (y ÓqTïø £ Ás ¡ ) ã\eTT+f Ò

mìïyêkÕ …’Hê møÏÿj·T´#·TÃ

18) nqï+ Òø£ ø√‹s¡÷|ü⁄ ã≥º Ò¢ø£ u≤+#· s¡÷|ü⁄

19) <=ô|Œ&É+ã* ø√dü+ <√dæ≥¢+ã* ˇ\Tø£b˛ôd

20) ‘√#·ì |üìøÏ ‘·≈£îÿ˝≤f…≈£îÿe

21) s=f…º Àìø£+f… ‘·TqTø£ À&˚ qj·T+

22) ø£qTïô|<ä› ø£&ÉT|ü⁄∫qï

23) mHïcÕ ÒdæHê ≈£L{Ïπø mHï+&ÉT¢ ã‹øÏHê ø±{Ïπø

24) nsTTH√fi¯fl≈£î Ä≈£î\¢ ø±H√fi¯fl≈£î ø£+#ê\¢

25) n+‘·≥ HêìHê n]ø±\TøÏ+<ä Hêq~

26) n+>∑D+|ü{Ïº >=&ÉT¶ e+>∑&É+ |ü{Ïº _&É¶

eTq C≤rj·÷\T

C≤rj·T+ dü+<äs¡“¤+

1) n–ZãT≈£îÿ≥ ` ø√|ü+‘√ ñ&çøÏb˛e⁄≥

2) ñ&ÉT+|ü≥Tº ` >∑{Ïº|ü≥Tº<ä\

3) ˇ+{Ïø√‹ ` @ø±øÏ, ˇ+≥]yê&ÉT

4) ø£&ÉT|ü⁄ ≈£î≥≈£î≥ ` zs¡«˝Òì‘·q+

5) ø±øÏ>√\ ` uÛÑ]+#·˝Òì X¯u≤›\T

6) ≈£î&ç‹˝À|ü&É¶ m\Tø£ n≥T, Ç≥T ø±ø£

Çã“+~|ü&É≥+

7) ≈£Ldü$T&ç∫qbÕeTT` ñ˝≤¢dü+, #· ≤ø°‘·q+

8) ø√&çyÓT<ä&ÉT ` eT‹˝Òø£b˛e&É+

9) >±&ç<äyÓ÷‘· ` yÓ{Ïº#êøÏ]

10) >√&Éπødæq düTqï+ ` ‹]–sêì~

11) #·∫ÃqbÕeTT ` @MT #˚j·T Òìdæú‹

12) #·+ø£˝À|æ*¢ ` #Ó&ÉTX¯≈£îq+,

ø±s¡ Vü‰ì dü+πø‘·+

13) #·Tø£ÿ‘Ó–|ü&É¶≥T¢ ` nø£kÕà‘·TÔ>∑e#·TÃ&ÉT

14) #·÷|ü⁄\>∑TÁs¡+ ` πøe\+ s¡÷|ü+

e÷Á‘·y˚T n+<ä+>±

ñ+&É≥+

15) &É÷ &É÷ ãdüeqï ` Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü

Á|ü‹<ëìø°

‘·\÷|ü&É+

16) q*¢≈£î{À¢&ÉT ` ãj·T{ÏøÏ

ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü

Vü‰ì#˚ùdyê&ÉT

17) ì+&ÉT#Ós¡Te⁄ ` düeTè~Δ

18) ˙fi¯óflqeTT\T ` dü+<˚Væ≤+#·&É+

19) q÷]b˛j·TT ` $wüj·÷ìï ã\+>±

n+<äCÒj·T&É+

20) |”qT>∑ dæ+>±s¡+ ` e´s¡ú+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2014


á bÕsƒ¡+ yê´dü Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. >=|üŒyê] J$‘êìï, yê]

e´øÏÔ‘·«+˝Àì ñ<ë‘·ÔyÓTÆq, dü÷Œ¤]Ôe+‘·yÓTÆq Jeq ø√D≤\qT $X‚¢wædü÷Ô,

Á|üX¯+dædü÷Ô sêdæq n_Ûq+<äq yê´dü+ Ç~.

á bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ e÷dü|üÁ‹ø£ 1972 dü+ˆˆ|ü⁄ &çdü+ãsY

dü+∫ø£ qT+&ç rdüTø=qã&ç+~.

H˚HÓ]–q ã÷s¡TZ\

` |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄

2

düVü≤qeTTà, dü‘· eTTà, XÊ+‘·>∑+;Ûs¡eTTà,

Ä‘·à$XÊ«düeTTà, qVü≤s¡Vü≤eTTà

kÕ<Ûäq, <äø£å‘·, kÕ<ÛäTuÛ≤wüDeTTqT,

dü~«y˚#·qeTTqT, dü<äZeTqeTT,

<ëqeTTà, <ÛÓ’s¡ eTTà, ‘ê´>∑eTTà, düTì•‘·

ãT~Δ, y˚T˝≤Z+#·T≥, |ü⁄D´>∑TDeTT,

ø£s¡TD, ø£åeT, |üs√|üø±s¡ãT~Δj·THÓ&ç

j·÷˝À#·HêØ‘·T \eT]j·TT+&ÉT

eTqTE …|ü⁄&ÉTqT e÷qT´\T, eT+>∑fi¯dü«

s¡÷|ü⁄\T, eT¨qï‘·T\T, $sêÁ&É÷|üXÀ_Û

‘·T\T, düTø°]Ôø±+‘·es¡|ü‘·T\T, düTeT‘·T\T,

»>∑‹>∑‹ $s¡∫‘·T\T, dü»®qT\Tyês¡T.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. á |ü<ä´+ <˚ìï >∑T]+∫

#ÓãT‘·Tqï~?

2. á |ü<ä´+ <ë«sê >∑T]Ô+∫q

\ø£åD≤˝Ò$?

3. eT+∫ \ø£ åD≤\T ø £*–q

yê]HeT+{≤s¡T?

4. n˝≤+{Ïyê] >∑T]+∫ m+<äT≈£î

‘ Ó\Td ü Tø√yê*? yê]‘√

m+<äT≈£î kÕ+>∑‘· + #j·÷*?

Á|üX¯ï\T:

düe÷»+˝À ø=~›eT+< Á|üuÛ≤eXøÏÔ dü+|üqTï\T ñ+{≤s¡T. M] kÕ+>∑‘· + bı+~Hê, M] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï,

dü÷Œ¤]Ô ø£\T>∑T‘·T+~. eT+∫e÷s¡Z+˝À q&Ée&ÜìøÏ neø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~. Ç˝≤ dü÷Œ¤]Ô<ëj·T≈£î …’q yê]˝À

ã÷s¡TZ\ sêeTø£ècÕísêe⁄ ø£s¡T. áj·Tq ôV’≤<äsêu≤<äT sêÅcÕºìøÏ ‘=* eTTKéT+Á‹>± |üì#˚dæ, sê»˙‹E„&ç>±

ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô>± |ü]bÕ\Hê<ä≈£åî&ç>± ù|¬sìïø£>∑Hêï&ÉT. áj·Tq eT¨qï‘· e´øÏÔ‘ê«ìï Ä$wüÿ]+#˚˝≤

|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ yê´dü+ sêXÊ&ÉT. eT¨qï‘· e´øÏÔ‘êÔ «\ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô bı+<ä&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2015

uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëì>± ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ |æ‘êeTVüQ\T>±

ù|s=+~q |æ.$.|üP]Ôù|s¡T bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄. es¡+>∑ Ÿ s¡÷s¡ Ÿ õ˝≤¢

qs¡‡+ù|≥ eT+&É\+˝Àì \πøï|ü*¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. es¡+>∑ Ÿ <ä>∑Zs¡ ;ÛeT<˚es¡|ü*¢

eT+&É\+˝Àì e+>∑s¡ Á>±eTdüTú\T s¡TøÏàDeTà, s¡+>±sêe⁄>±s¡\≈£î <ä‘·Ô|ü⁄Á‘·T&ÉT. kÕ«$T

sêe÷q+<ä rs¡ú |æ.$.øÏ sê»ø°j·T >∑Ts¡Te⁄. ã÷s¡TZ\yês¡T >∑Ts¡T‘·T\T´\T.

$<ë´]ú<äX¯ ÀH˚ ôV’≤Á<ëu≤<é dü+kÕúq $eTTøÏÔ b˛sê≥+˝À bÕ˝§Zì ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+

qT+∫ ãVæ≤wüÿs¡D≈£î >∑T¬s’Hê&ÉT. 1938˝À ôV’≤Á<ëu≤<é sêhø±+Á¬>dt À #] sê»ø°j·T J$‘êìï Äs¡+_Û+#ê&ÉT.

sêh, πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«\˝À ãVüQø±\+ eT+Á‹>±qT, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTKéT+Á‹>±qT, uÛ≤s¡‘·Á|ü<Ûëì>±qT

$•wüºyÓTÆq ùde\+~+#ê&ÉT. #·‘·Ts¡‘·‘√ uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·Tj·Teìø£ô|’ ˇø£ yÓ\T>∑T yÓ*–q sê»˙‹E„&ÉT.

‘Ó\T>∑TuÛ≤wü‘√ düVü‰ Væ≤+B, ñs¡÷›, Ä+>∑¢+, eTsêØƒ yÓTT<ä\>∑T 17 uÛ≤wü À¢ nqs¡Zfi+>± e÷{≤¢&É>∑*–q

ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô. ‘Ó\T>∑T˝À ªø±ø£rj·Tμ nH˚ |üÁ‹ø£qT q&ç|æ+#ê&ÉT. $X¯«Hê<∏ä ªy˚sTT|ü&É>∑\Tμ qe\qT

Væ≤+B˝ÀøÏ ªªdüVü≤Ádü|òüDYμμ nH ù|s¡T‘√ nqTe~+#ê&ÉT. BìøÏ πø+Á<äkÕVæ≤‘· nø±&ÉMT ãVüQeT‹ \_Û+∫+~.

áj·Tq Ä‘·àø£<∏ä>± Á|üdæ~Δ¬øøÏÿq ª~ ÇHéôd’&ÉsYμ nHø£ uÛ≤wü À¢øÏ nqTe~+#·ã&ç+~. ª|üHé\ø£å‘Yø=Hé|òüT‘√μ nH

eTsê]ƒ |ü⁄düÔø±ìï ‘Ó\T>∑T˝À ªnã˝≤ J$‘·+μ>± áj·Tq nqTe~+#ê&ÉT.

ìsê&É+ãs¡J$‘·+, ìC≤j·Tr, <XuÛÑøÏÔ ø£*–q |æ. $. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ J$‘· |üs¡ +‘·+ ì+&ÉT≈£î+&É ≤

dæú‘·Á|üE„&ç>± yÓ*>±&ÉT.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


(1921 ` 2004)

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2016

I

dü«ØZj·T &Ü.ã÷s¡TZ\ sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] 5e es¡Δ+‹

dü+<äs¡“¤+˝À yê]ì >∑T]+∫ yê´düy˚T<Ó’Hê sTTe«e\dæ+~>±

$TÁ‘·T\T ø=+<äs¡T qqTï ø√sês¡T. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] ù|s¡T

$q>±H >∑‘· düà è‘·T …H√ï eTT|æŒ]>=ì uÛ≤y√Á<ø£+‘√ Hê eTqdüT‡

ñøÏÿ]_øÏÿ¬s’b˛‘·÷ ñ+≥T+~. Hê uÛ≤yê\ìï+{Ïì sT÷ yê´dü+˝À

$e]+#·&É+ m˝≤>∑? ne˙ï ÁyêùdÔ ø£ ô|<ä› Á>∑+<∏äyT ne⁄‘·T+~.

n+<äTø£ì πsU≤e÷Á‘·+>± Hê uÛ≤yê\qT sTTø£ÿ&É bı+<äT|üs¡TkÕÔqT.

ø°.X‚.&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì >∑T]+∫ #·]Á‘·ø±s¡T\T @$T

ÁyêkÕÔs√ eTq+ ‘˚*ø£>±H˚ }Væ≤+#·Tø√e#·TÃ. ªª&Üø£ºs¡T

sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T |òü ≤q ‘˚Bq |òü ≤q Á>±eT+˝À |ü⁄{≤ºs¡T.

|üPHê˝Àì ô|òs¡÷ZdüHé ø±˝Òõ qT+&ç |ü]¸j·THéuÛ≤wü ◊∫Ã¤ø£

$wüj·T+>± rdüTø=ì |ü≥ºuÛÑÁ<äT\j·÷´s¡T. |ü]¸j·THé ≥÷´≥s¡T>∑

ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· Hê´j·Tyê<ä |ü{≤º bı+~

|òü ≤Hê dü+e‘·‡s¡+˝À Hê´j·Tyê~>± qyÓ÷<äT nj·÷´s¡T. Çìï

dü+e‘·‡sê\T Hê´j·Tyê~>± |üì#kÕs¡T. Çìï Á|üC≤ ñ<ä e÷\˝À

ÇìïkÕs¡T¢ dü‘ê´Á>∑Vü≤+ »]|æ C…’\T≈£î yÓfi≤fls¡T. ôV’≤<äsêu≤<äT

ùdº≥T ø±+Á¬>düT˝À yês=ø£ Á|üeTTK Hêj·T≈£î\T. eT+Á‹>±qT,

eTTKéT+Á‹>±qT, ¬s+&ÉT sêÅcÕº\≈£î >∑es¡ïs¡T>±qT |üì #XÊs¡T.

ø=+‘·ø±\+ sê»´düuÛÑ düuÛÑT´\T>± ñHêïs¡T. nH˚ø£ ø£$T{°\≈£î,

ø£MTwüq¢≈£î n<Ûä ≈£åî\T>± ñHêïs¡T. >∑T+&Ób˛≥T e\q 1967

ôdô|º+ãs¡T 14e ‘˚Bq ø£qTïeT÷XÊs¡Tμμ yÓTT<ä\sTTq n+XÊ\T

ÁyêkÕÔs¡T. #ê]Á‘·ø£+>±qT, ø±\Áø£eT Á|üø±s¡+>±qT n~ n+‘ê ì»yT. ø±ì, n+‘·e÷Á‘·+ #‘· &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]

ndü\T e´øÏÔ‘·«+ eTq≈£î ne>∑‘·+ ø±<äT.

Á|üy•ø£

Á|ü‹ e÷qe⁄ì˝Àq÷ kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëìø£+fÒ ‘·qqT >∑T]+∫ |òüTq+>± ∫Á‹+#·Tø=H

dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷ ñ+≥T+~. Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± Á|üe]Ô+#yês¡T ãVüQ ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡T.

s¡ø£s¡ø±\ &ç<äT&ÉT≈£î\qT m<äTs=ÿHêï $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T\T ùdHêyêVæ≤ì˝≤ #·T≥TºeTT{ÏºHê

#·*+#·ø£b˛e&É+, eTq'ôdúÌsê´ìï, düeT∫‘êÔìï $&ÉHê&Éø£ b˛e&É+ >=|üŒyê]πø kÕ<Ûä eTÚ‘·T+~.

»j·÷|ü»j·÷\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·&É+, $TÁ‘·T\Tôd’‘·+ Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{ÏºHê Á|ü‘· s¡Tú\T

<ä÷wæ+∫Hê ªªdüπs! Çe˙ï Ä≥˝À uÛ≤>∑y˚T>±!μμ nì dæú‘·Á|ü»„‘·qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ n+<ä]ø°

kÕ<Ûä eTÚ‘·T+<ë? eT] Ç≥Te+{Ï e´øÏÔ‘·«+ ø£*–q yês¡T mes¡T? á bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=+&ç.

&Üˆˆ ã÷s¡TZ\ sêeTø£ècÕísêe⁄SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2017

Á|ü‹ e÷qe⁄ì˝ÀqT kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëìø£+fÒ |òüTq+>± ‘·qqT >∑T]+∫ ∫Á‹+#·Tø=H˚ dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷

ñ+≥T+~. <ëìì >∑T]+∫ yêì n+‘·sê‘·à uÀ~Ûdü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘êqT ∫Á‹+#·Tø=qï Ä ø£èÁ‹eT

|òüTq‘·qT Ç‘·s¡T\ eTT+<äT Á|ü<ä]Ù+∫ Ç‘·s¡T\ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì|æ+#·Tø√yê\H ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘· +

ñ+≥÷H˚ ñ+~. ‘·‘·Œ¤*‘·+>± ˇø£]H=ø£s¡T øÏ+#·|üs¡T#·Tø=+≥÷ ‘·eT X¯øÏÔkÕeTsêú \qT, neT÷\´ düeTj·÷ìï

e´s¡ú|üs¡T#·Tø=+≥÷ ñ+&É&É+ eTq+ #·÷dü÷ÔH˚ ñHêï+. ø±ì sTT+<äT≈£î &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T e÷Á‘·+ ns¡T<äT>±

ø£qe#˚Ã ø£ #·ø£ÿì $TqVü‰sTT+|ü⁄ nì #Ó|üŒe#·TÃ. yê¬s\¢|ü&ÉT nìï $wüj·÷\T ÄK]øÏ ‘·eT˝Àì ÀbÕ\qT ≈£L&Ü

ñqï$ ñqï≥T¢>± #Ó|ü⁄‘·÷ e⁄+&˚yês¡T. m+‘· ñ+fÒ n+‘˚. Mdü+ m‘·TÔ m≈£îÿyê Ò<äT, Mdü+ m‘·TÔ ‘·≈£îÿyê Ò<äT.

yê] bı{Ïº‘·q+ ø=+‘·es¡≈£î yê]ì eTs¡T>∑T|üs¡Tdü÷Ô ñ+&˚<äì

ø=+‘·eT+~ n+{≤s¡T. ø±ì n+‘·ø£+fÒ dü‘· <ä÷s¡yÓTÆq $wüj·T+ eTs=ø£{Ï

Ò<äì Hê uÛ≤eq. ìC≤ìøÏ ˇ&É÷¶ bı&ÉT>∑÷ ñqï #ê˝≤eT+~ø£+fÒ

≈£L&É yês¡T n‹ #·ø£ÿ>± >∑T]Ô+|üã&ÉT‘·÷ ñ+&˚yês¡T. ‘·eT yêeTq

s¡÷bÕìï >∑T]+∫ ùdïVü≤|üP]‘·yÓTÆq mH√ï |ü]Vü‰kÕ\qT yêπs dü«j·T+>±

#·ø£ÿ{Ï uÛ≤eì]¢|üÔ‘·‘√ #Ó|üPÔ ñ+&˚yês¡T. À>∑&É eTq <˚X¯+˝À nyÓT]ø±

sêj·Tu≤]>± |üì#˚dæq Ábıô|òdüsY >±˝ŸÁu…’‘Y nkÕ<Ûës¡D bı&É>∑]‘·q+

ø£+f… &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] bı{Ï º‘·q+ yê]ì @e÷Á‘·+

eTs¡T>∑T|üs¡#·˝Ò<äT. |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<äT dü+kÕúq eTTKéT+Á‹>±

ñ+≥Tqï s√E\˝À &Ü.sêeTø £ ècÕ ísêe⁄ >±s ¡ T u Ò> ∑+ ù|≥

$e÷HêÁX ¯j · T+˝À n πs_j·÷sêE ÇãH écÕñ< éqT

|ü⁄wüŒe÷˝≤\+ø£è‘·Tì>± #˚dæq dü+<äs¡“¤+>± n‹~∏ Ä‹<∏j·TT*s¡T«s¡T

|üs¡düŒs¡ kÂ»q´ kÂVü‰Åsê›\‘√ m≥Te+{Ï |ò”≥T #˚j·Te\dæ e∫Ã+<√ Ä

$H√<äø£s¡ <äèX¯ + sTT|üŒ{Ïø° #ê˝≤ eT+~øÏ C≤„|üø£eTT+&˚ ñ+≥T+~.

n˝≤π> ø£ $+<äT dü+<äs¡“¤+˝À Ábı.>±˝ŸÁu…’‘Y, &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡¢

bòı{À ‹j·T´&É+ bòı{ÀÁ>±|òüs¡¢ ø£fi≤HÓ’|ü⁄D≤´ìø=ø£ ^≥TsêsTT nsTT Ä

dü+<äsê“¤ìø=ø£ #·ø£ÿì $H√<ëìï #˚≈£L]Ã+~.

II

nedüs¡yÓTÆ‘˚ $sê{Ÿ s¡÷|ü+....

yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&ÜìøÏ, >∑T]Ô+#·ã&Éø£b˛e&ÜìøÏ yê] X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+ ø±H˚ Ò<äT. n+‘·ø£qï >∑Vü≤qyÓTÆq

<<√ yê] e´øÏÔ‘·«+˝À e⁄+&ç ñ+&Ü*. @<√ ì‘· HÓ’$T‹Ôø£+>± (routine) yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&É+ø±ì, >∑T]Ô+#·ã&Éø£b˛e&É+

>±ì »s¡T>∑ Ò<äT. nedüs¡+ e∫Ãq|ü&ÉT yês¡T n\Hê{Ï yêeTqeT÷]Ôe … Ç+‹+‘Ó’ eTT˝À¢ø±\T ÄÁø£$T+∫ ‘·eT

$sê{Ÿ s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#˚yês¡T. |üì |üP]Ô nsTTq yÓ+≥H˚ ‹]– ‘·eT yêeTq s¡÷|ü+˝À Ç$T&çb˛‘·÷ ñ+&˚yês¡T,

eTs=ø£ nedüs¡+ e#˚Ães¡≈£î. n+<äT#˚‘· yês¡T ø±yê\ì ìsê&É+ãs¡+>± ‘Ós¡eTs¡T>∑Tq ñ+&É&É+ »s¡T>∑ Ò<äT. ndü\T

s¡Vü≤dü + @$T≥+fÒ ∫qï eT÷]Ô À sTT$T&ç ñqï yê] ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤j·TT‘· eT÷]ÔeT‘·Ô«+ nedüs¡+ e∫Ãq|ü&ÉT

‘·eT eT¨qï‘· s¡÷|ü+˝À Á|ü<ä]Ù‘·+ ø±e&É+, nedüs¡+ rs¡>±H˚ ‹]– dü«dü«s¡÷|ü+˝À sTT$T&çb˛e&É+ nH˚~ yê]

dü«uÛ≤e+˝ÀH˚ ñ+~. $∫Á‘·+ @$T≥+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] e´øÏÔ‘·«|ü⁄ eT¨qï‘· •Ksê\T <ëì n>±<Ûä|ü⁄

˝À‘·T\˝ÀH˚ |ü]\øÏå‘·eTÚ‘·÷ ñ+&˚$.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ n+‘·sê‘·à uÀ~Û+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï?

MT≈£î m|ü&Ó’Hê Ç˝≤+{Ï nqTuÛÑe+

m<äT¬s’+<ë? m|ü&ÉT?

♦ Ç‘·s¡T\ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì`

|æ+#·Tø√yê\H ñã˝≤≥+. ô|qT>∑T˝≤≥

Á|ü‹ì‘·´+ ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~. á

yêø£ + <ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

♦ dü‘· <ä÷s¡yÓTÆq $wüj·T+ n+fÒ @$T{Ï?

Bìï @@ dü+<äsê“¤\˝À yê&ÉT‘ês¡T?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2018

Hê´j·Tyê~>±

Hê´j·Tyê~>± yê]øÏ ø=ìï Á|ü‘˚ ø£ \ø£åD≤\T+&˚$. yê] ÁbÕø°ºdüT roaring practice (ø£åD+ r]ø£ Òì~)

nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ M\T Ò<äT. n˝≤ nì yê]øÏ πødüT\ ø=s¡‘· m|ü&É÷ ñ+&˚~ø±<äT. ø±ì yê{Ï À m≈£îÿe πødüT\T

sê»ø°j·÷\≈£î dü+ã+~Û+∫q{Ïº$. |ò”E Òq{ÏºMqT. Á|üC≤Væ≤‘· J$‘·+ ø=+<äs¡T Hê´j·Tyê<äT\≈£î ô|ò’\T ô|s¡>∑&ÜìøÏ,

<Ûäqdü+bÕ<äq≈£î ñ|üø£]ùdÔ, &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ n~ ‘ês¡Te÷¬s’+~. yê] e<ä›≈£î e#˚Ã

ø£¢sTT+≥¢ À #ê˝≤eT+~øÏ ø£ s¡ø£yÓTÆq $TÁ•‘· uÛ≤e+ ñ+≥÷ ñ+&˚~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] X¯øÏÔkÕeTsêú \T, Á|üC≤„

ÁbÕuÛÑyê\˝À dü+|üPs¡í $XÊ«kÕìøÏ ‘√&ÉT yês¡T sê»ø°j·T e´Á>∑‘·e\q πødüT\MT<ä m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#· ÒπsyÓ÷ nqï

nqTe÷q+≈£L&Ü Ä ø£¢sTT+≥¢ eTqdüT‡\˝À ñ+≥÷ ñ+&˚~. ìC≤ìøÏ sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ πødüTqT ≈£åîDí+>± #·~$

‘·j·÷s¡e&ÜìøÏ neø±X¯y˚T ñ+&˚~ø±<äT. πødüT #˚|üfÒº≥|ü&˚ yês¡T $wüj·TeT+‘ê ÁX¯<äΔ>± $ì Ä πødüT ‘ê\÷≈£î ô|ò’\T

jÓTTø£ÿ yÓqTø£ ndüŒwüºyÓTÆq H√≥T\qT ø=ìïπsU≤e÷Á‘·+>± Áyêdæô|≥Tºø=H˚ yês¡T n+‘˚. ìC≤ìøÏ yê{Ïì πødüT≈£î ‘·j·÷Ø

nq&ÜìøÏ M\T Ò<äT. ø±ì ø√s¡Tº À Ä πsU≤e÷Á‘·|ü⁄ H√fÒ‡ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] C≤»®«\é÷qyÓTÆq Á|ü‹uÛ≤ $X‚wü‘·‘√

m<äT{Ï Hê´j·Tyê<äT\ yê<äHê|òü÷‘·eTT\≈£î <äTπs“¤<ä yÓTÆq ø£+#·T>√&É\T>± ì\e&É+ HqT dü«j·T+>± #·÷#êqT. Hê´j·Tyê<ä

eè‹Ô À ìcÕí‘·yÓTÆq düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹Ôì yês¡T Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïsê nqï≥T¢>± ñ+&˚~ yê] nqqýÓTÆq yê<äHê |ü{ÏeT.

Áb˛‘ê‡Vü≤+

d”ìj·TsY Hê´j·Tyê~>± yê]<=ø£ Á|ü‘˚ ø£ ‘·s¡Vü‰. H˚qT yê]e<ä› n+<ä]ø£+f… pìj·TsY>± ñ+&˚yê&çì. ø±ì

‘·*¢øÏ ‘·q ø£&É>=≥Tº _&É¶ô|’ m≥Te+{Ï $X‚wüeTeTø±s¡+ ñ+≥T+<√ n≥Te+{Ï eTeTø±s¡y˚T &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ

HêMT<ä ñ+≥÷ ñ+&˚~. #=s¡e‘√qT, ìsê|òü÷≥+>±qT, H˚qT yê] Ä|ò”düTqT ˇø£ Hê´j·Tyê<ä ø±|ò” bÕqXÊ\>±

|ü]>∑DÏ+∫ Hê≈£î ø±e\dæq πødüT\qT eTTK´+>± pìj·Ts¡¢≈£î ø=s¡T≈£î&ÉT|ü&Éì ∫≈£îÿ πødüT\qT dü«j·T+>± @s¡Tø=ì

#·<äTe⁄‘·÷ ñ+&˚yê&çì. Hê sT÷ #=s¡e yê] d”ìj·TsY >∑Te÷kÕÔ≈£î ø√|üø±s¡DyÓTÆ Äj·Tq HêMT<ä ø±sê\T $T]j·÷\T

q÷s¡T‘·÷ ñ+&˚yê&ÉT. ˇø£kÕ] &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T <ëìì >∑eTì+∫ Hê #˚wüºô|’ ‘·eT ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä yÓj·T´&É+,

n+‘·{Ï‘√ ø±sê\ $T]j·÷\ Á|üø£s¡D+ eTT–j·T&É+ »]–+~. n|üŒ{ÏqT+&ç e÷ sTTs¡Te⁄] eT<Ûä d”ìj·TsY, pìj·TsY

dü+ã+<Ûä+b˛sTT ìcÕÿ|ü≥´+‘√ ≈£L&çq düe÷qkÕúsTT #·sêÃdü+ã+<Ûä+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. HqT n+#·Hê ydüTø=qï <ëìø£+fÒ

m≈£îÿe>±H˚ Hê˝À X¯øÏÔkÕeTsêú \THêïj·Tì, dü«j·T+>± >∑T]Ô+#·>∑*π>˝≤ qqTï s¡÷bı+~+∫q &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]

$X‚wü HÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ H˚qT m\¢|ü⁄&É÷ CÀVü‰s¡T \]Œdü÷ÔH˚ ñ+{≤qT. yês¡T Hê˝À |üP]+∫q Ä Ä‘·à$XÊ«düy˚T Hê≈£î

XÊdüqdüuÛÑ\˝ÀqT, sTT‘·s¡ #√≥¢qT ≈£L&É lsêeTs¡ø£å>± ñ+≥÷ edü÷Ô+~. ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT˝…’q Hê d”ìj·TsY

sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $•wüºe´øÏÔ‘·« eT{Ïº~.

sê»ø°j·÷\˝À yê] düeT´ø˘ <äèwæºø√D+ dü+≈£î∫‘· ôd’<ëΔ+‹ø£ ns¡\≈£î ‘ê$e« Ò<äT. yês¡T |ü⁄{Ïº+~ C≤^sY<ëØ

≈£î≥T+ã+˝À nsTTq|üŒ{ÏøÏ yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq+˝À ‘·s¡‘·sê\ qT+&û edü÷Ôñqï C≤^sY<ëØ eédüúqT

s¡÷|ü⁄e÷|ü&ÜìøÏ yÓqTø±&É Ò<äT. yê] ùdïVü≤ø√{Ï À ô|<ä› ô|<ä› uÛÑ÷kÕ«eTT\T #ê˝≤eT+~ ñ+&˚yês¡T. nsTTq|üŒ{ÏøÏ

yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é sêh+˝À <äTHïyêìøÏ uÛÑ÷$TVü≤≈£îÿ ì#Ã øö\T<ëØ#·{≤ºìï ‘·j·÷s¡T#dæ, <X+˝À kÕeTýê<ä

eédüú≈£î e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î …’Hês¡T. Ä #·{≤ºìï neT\T |üs¡#·&ÜìøÏ yês¡T m+|æø£ #˚dæq õ˝≤¢ À¢ m≈£îÿe>± qwüºb˛sTTq

uÛÑ÷U≤eT+<äT\T yê] ã+<ÛäTe⁄\÷, sê»ø°j·T düVü≤#·s¡T Ò.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2019

|üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq$∫Ã¤‹Ô ‘·q sê»ø°j·T

ÁbÕã˝≤´ìøÏ dü«dæÔyê#·ø£+ |ü\T≈£î‘·T+<äì yê]øÏ eTT+<˚

‘Ó\TdüT. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘·q≈£î qwüº+ Ç‘·s¡T\≈£î yT\T #≈£LπsÃ

ìs¡íj·÷\T rdüTø=+≥÷ ‘·q sê»ø°j·T J$‘êqï+‘ê

Ä‘·à|ü]‘ê´>±ìø°, ∫es¡≈£î düÁøÏj·T sê»ø°j·÷\qT+&ç ‘·q

ìÁwüÿeTD≈£î <ë]rùd |ü]dæú‘·T\≈£î M]e˝… n+øÏ‘·+

#˚d üTø=H˚ sê»˙‹ $XÊs¡<äT\T ãVüQ ns¡T<äT.

&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T @ ìs¡íj·T+ rdüTø=Hêï <ëìì

nìï $<Ûë …’q C≤Á>∑‘·Ô\‘√qT, eT+∫ eéVü‰s¡ <äø£å‘·‘√qT

rdüTø=H˚yês¡T. ˇø£kÕ] ìs¡íj·T+ rdüTø=Hêïs¡+fÒ

Äs¡Tq÷¬s’Hê <ëìMT<ä dæ ús ¡+>± ì˝ÒÃyês¡T. ÇB

&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] dü+øÏå|üÔ sê»ø°j·T#·]Á‘·.

III

kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|s¡T :

yê] $•wüºe´øÏÔ‘ê«ìøÏ dü+ã+~Û+∫q eTs√ eTTU≤´+X+ ñ+~. >∑‘· ‘·s¡+˝Àì nìï düT>∑TD≤\ eT÷]ÔeT‘·«yT

lsêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T. Xsê|òü‘Y n+fÒ kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|πs yês¡T. eT‘·<äTs¡_Ûe÷Hêìï ô|+bı+~dü÷Ô sê»ýT\T‘·Tqï

Hê{Ï ìC≤+≈£î ã<äΔe´‹πsøÏ nsTTq|üŒ{ÏøÏ sêh+˝Àì eTTdü ≤àqT\+<ä]ø° yês¡T |üs¡eT$TÁ‘·T\T, Ä|ü⁄Ô\÷qT! n‹

ìsê&É+ãs¡eTT>± yês¡T eT‘êr‘·dæú‹ì bÕ{Ï+#˚yês¡T. yê] Á&ÜsTT+>∑T s¡÷+ ø£ dü+düÿ èr Á|ü<äs¡ÙqXÊ\˝≤ ñ+&˚~.

Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<é Á|üuÛ ÑT‘·«ô|<ä ›\T, ≈£î#·TÃ{À|”\ eTÚ©«\T, >∑&Ü¶\eTT˝≤¢\T, ‘·\bÕ>±\ |ü+&ç‘·T\T,

eTVü‰eT¨bÕ<Ûë´j·TT\T, >±+BÛ{À|”\yês¡T, K<ä›s¡T<Ûës¡T\T, n<ÛäTHê‘·q f…]*Hé j·TTe≈£î\T ` ˇø£πs$T{Ï, nìï

s¡ø±\yês¡T, yê]ì ÄVü‰«ì+#·&ÜìøÏ nø£ÿ&É Vü‰»s¡T nj˚Tyês¡T. ˇø£ÿe÷{˝À #ÓbÕŒ\+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T

eT÷&ÉT $_Ûqï‘·sê\ ∫e] yês¡~Û ≤ ø£ìŒ+#yês¡T. Ç+‘·{Ï $XÊ\e´øÏÔ‘·«+‘√ yês¡T ÄHê{Ï Á|üC≤J$‘êìï r]Ã~<ë›s¡T.

Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<é sêh XÊdüqdüuÛÑ À XÊdüqdüuÛ≤ Hêj·T≈£î\T>± yês¡T düTì•‘·y˚T<Ûä, |ü]e÷]®‘·uÛ≤wü, eéVü‰s¡

<äø£å‘·\qT yTfi$+∫ @s¡Œs¡∫q ñqï‘·Á|üe÷D≤\qT, H{ÏøÏ eTTK´+>± sT÷ s√E\˝À m+‘√ >ös¡e+‘√ #ê˝≤eT+~

düà]+#·Tø=+≥÷ ñ+{≤s¡T. nedüs¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT yês¡T Á|ü‘· s¡Tú\qT N*Ã #Ó+&Ü&˚yês¡T. ø±ì n˝≤ #˚j·T&É+˝À Á|ü‘· s¡Tú\

qT+&ç s¡ø£Ô|ü⁄u§≥Tºe÷≥ n˝≤ ñ+∫, ø£ÿ ø£ ïs¡Tu§≥Tº |ü&É&É+>±ì, yê] Vü≤è<äj·÷\≈£î s¡e«+‘· H=|æŒ ‘·>∑\&É+>±ì

»]π>~ø±<äT. bÕs¡¢yÓT+fÒ]j·THé>± &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] n~«rj·T ø£fi≤øöX¯\eT{Ïº~.

ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô :

yês¡T #ê˝≤ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T …’q uÛ≤cÕy˚‘·Ô\H˚ $wüj·T+ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. yês¡T #·<äTe⁄≈£îqï #ê˝≤ uÛ≤wü\T

yê{Ïj·T+<ä* n_Ûs¡T#·T\#˚ Á|üsTTy˚≥T>± #·<äTe⁄ø=qïy˚. eTTKéT+Á‹>± ñ+≥Tqï s√E\˝À &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T

Á|ü‹s√p ns¡ΔsêÁ‹es¡≈£î Ä|ò”düTô|ò’fiófl #·÷#·Tø=ì, Ä ‘·sê«‘· qeTàXø£ +>±ì ñ‘ê‡Vü≤+‘√ dü+düÿ è‘· ÁbÕNq ø±yê´\T

#·<äe&É+˝À m˝≤ eTTì–b˛j˚Tyês√ HêøÏ|üŒ{Ïø° düŒwüº+>± C≤„|üø£+ ñ+~. ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…’q|üŒ{Ïø°,

&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T Á|ü<Ûëq+>± kÕVæ≤r»>∑‘·TÔ≈£î #Ó+~qyês¡ì Hê qeTàø£+. Ç~ #ê˝ $+‘·>±H˚ ‘√#·e#·TÃ.

m+<äTø£+fÒ yê] kÕVæ≤‘· yê´dü+>∑+ »s¡T>∑e\dæq+‘· m≈£îÿe>± »s¡T>∑ Ò<äT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ me¬s’Hê >∑T]Ô+|ü⁄bı+<ä&ÜìøÏ X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+

ø±<äì ‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T ø£<ë! Bìï MT¬s˝≤ düeT]úkÕÔs¡T?

♦ nqqýÓTÆq yê<äHê|ü{ÏeT n+fÒ @$T{Ï? Ç~ me]øÏ

nedüs¡+? m+<äT≈£î?

♦ ªø=s¡T≈£î&ÉT |ü&Éø£b˛e&É+μ n+fÒ @$T{Ï? Bìï @@

dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2020

ãVüQeTTKÁ|ü»„‘√ e∫Ãq ∫πøÿ Ç~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T eTT≥ºì, ô|+bı+~+#·ì πøåÁ‘·+ @B Ò<ä+fÒ

n+<äT˝À n‹X¯jÓ÷øÏÔ m+‘·e÷Á‘·+ Ò<äT. ø±ì @+ ≤uÛÑ+? @ kÕVæ≤‘· πøåÁ‘êì¬ø’‘˚ yê] düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹Ô m≈£îÿe

nqT≈£L\+>± ñ+&<√, Ä kÕVæ≤‘· πøåÁ‘·+˝À #Ó|üø√<ä>∑Z s¡#·q\T #j·T&Üìπø yê]øÏ neø±X+ ø£\T>∑ Ò<äT. sê»ø°j·Ty‘·Ô>±

≈£L&É yês¡T ‘·eT ø±\+Hê{Ï n+fÒ <X#·]Á‘· À #ê\ Á|ü<ÛëqyÓTÆq, ñ‘Ô»ø£s¡yÓTÆq <äXÊu≤›\≈£î dü+ã+~Û+∫q düà è‘·T\qT

Á>∑+<∏ädüú+ #˚dæ ñ+&Ée\dæ+~. HêuÀ{Ï Væ≤‘Ó’wüß …+‘· #Ó|æŒq|üŒ{Ïø° yêsê |üqT\T #˚j·T Òø£b˛j·÷s¡T. Ä$<Ûä+>± yês¡T

‘·eT J$‘·ø±\+˝À m+‘√ $\TyÓ’q |üqT\T #dæq|üŒ{Ïø°, #j·T≈£î+&Ü e~*ydæ+~ ≈£L&Ü n+‘·ø£qï m≈£îÿe $\TyÓ’q<

nì Hê n_ÛÁbÕj·T+. m+<äTø£+fÒ Ä |üqT\T #˚j·T&ÜìøÏ Ç‘·s¡T …e]ø£+f… ≈£L&É yêπs $TøÏÿ* düeTs¡Tú\T. Ç+<äT≈£î

H˚q÷, Hê˝≤π> Ç‘·s¡T\T #ê˝≤eT+~ ≈£L&Ü m|ü&É÷ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷H˚ ñHêï+.

yê] W<ës¡ +, ñ|üø±s¡ãT~Δ m+‘·es¡≈£î ñ+&˚<ä+fÒ, ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄&É~ ˇø£ <√wü+>± |ü]D$T+#˚~. nkÕ<Ûä yÓTÆq

ø√]ø£\T ø√]q|ü&ÉT ≈£L&É yês¡T HÓeTà~>± q#·Ã#Ó|üPÔ z|æø£>± #ê˝ùd|ü⁄ ≈£Ls=ÃH˚yês¡T. n|ü&ÉT yê] kÕúq+˝À

eTs=ø£¬se¬s’Hê ñ+&çñ+fÒ ˇø£ÿ N<ä]+|ü⁄‘√ <ëìì yÓ+≥H˚ |ü]wüÿ]+∫ ñ+&˚yês¡T. ø±ì &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]

W<ës¡ + n˝≤ #˚j·Tì#˚Ã~ ø±<äT. yê] ñ<ës¡ Á|üeè‹Ô e\¢ Hê´j·TeTT>± m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#·e\dæq |üqT\ø£+fÒ,

XøÏÔì, düeTj·÷ìï e´s¡ú|ü]# |üqT\≈£î n|ü&É|ü&ÉT yês¡T ÁbÕ<Ûëq´$Te«&É+ »s¡T>∑T‘·T+&~. @yÓTÆ‘H$T? yêsê$<Ûä+>±

eT\#·ã&Ü¶s¡T. n~ n+‘˚.

ñ|üø±s¡o*

&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]~ ô|<ä›≈£î≥T+ã+. Ä ≈£î≥T+u≤ìøÏ yês=ø£ Äràj·TT …’q ‘·+Á&ç. Ä ≈£î≥T+u≤ìπø

ø±<äT, Á|ü‹#√{≤ Äràj·TT&Ó’q ‘·+Á&ç>±H˚ ñ+≥÷ ñ+&˚yês¡T. yês¡T mø£ÿ&Ó’Hê ãj·T\T<˚]‘˚ <ë]˝À yê]ì me¬s’Hê

mø£ÿ&Ó’Hê Ä|æ ø£wüºdüTU≤\T #Ó|üø√e#·TÃ. n+<äT#‘· yês¡T Á|ü‹<ëìøÏ Ä\dü +>± sêe&ÜìøÏ ù|s¡Tã&Ü¶s¡T. nsTTq|üŒ{Ïø°

$TÁ‘·T\T, düVü≤#·s¡T\T, Á|ü»\T≈£L&É m+‘√ Áù|eT‘√qT, z]à‘√qT, >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç y∫ñ+≥÷ ñ+&É&É+, yês¡T sê>±H

ªªk˛<äs¡ k˛<äØeTDT˝≤sê— H˚qT n\yê≥T Á|üø±s¡+ H˚&ÉT ≈£L&É Ä\dü +>±H˚ e#êÃqTμμ n+≥÷ ñ+&É&É+ |ü]bÕ{Ï

nsTTb˛sTT+~.

yê] kÕe÷õø£j·÷Á‘· m|ü&É÷ kÕ|ò”>± »s¡T>∑ Ò<äT.

s ¡ø £s ¡ø±˝ … ’q ˇ& ç< ä T& É T≈ £ î\qT yês ¡ T

m<äTs=ÿqe\dæe#˚Ã~. #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À $|ü‘·ÿs¡

|ü]dæú‘·T\T ùdHêyêVæ≤ì˝≤ e∫Ã #·T≥TºeTTfÒº$.

nsTTq|üŒ{Ïø° yês¡T #·*+#yês¡T ø±<äT. eTqôd‡úÌsê´ìï

düeT∫‘·Ô‘·qT yês¡T mqï&É÷ $&ÉHê&˚yês¡T ø±<äT.

$»j·÷\T \_Û+∫q|ü&ÉT dü+‘√wü+‘√ ñbıŒ+>∑q÷

˝Ò<äT, ø£cÕº\T dü+uÛ Ñ$+∫q|ü&ÉT n<Û Ó ’s¡´+‘√

Á≈£î+–b˛q÷ Ò<äT. ùdïVæ≤‘·T\T Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{Ïºq|ü&ÉT

ø±ì, Á|ü‘· s¡Tú\T <ä÷wæ+∫q|ü&ÉT>±ì yês¡H<ä ≤¢ ø£fÒ

` ªªdüπs ` ne˙ï Ä≥˝À ñ+&˚y˚>±μμ nì.

&Ü.sêeTø £ ècÕ ísêe⁄>±]ì > ∑T]+∫ m+‘Ó ’Hê

Áyêj·Te#·TÃ. ˇø£ÿe÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ yês¡T

|üPs¡í|ü⁄s¡Twüß\T.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ >=|üŒyês¡T ‘·eT J$‘êqTuÛÑyê\qT Á>∑+<∏ädüú+m+<äT≈£î

#j·÷*?

♦ MTs¡T yÓ∫Ã+#˚ düeTj·T+ <˚ìøÏ m≈£îÿe>± ñ+{À+~?

MT≈£î|üjÓ÷>∑|ü&yê{Ïø±? Òø£ Ç‘·s¡|üqT\ø±?

♦ sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì |æ.$.>±s¡T ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT\T nì

ù|s=ÿHêïs¡Tμø£<ë! H˚{Ï sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T ≈£L&Ü

sêeTø£ècÕísêe⁄>±]˝≤ >=|üŒù|s¡T dü+bÕ~+#·Tø√yê\+fÒ

m˝≤ ñ+&Ü*? @y˚T+ #˚j·÷*?SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2021

Ç$ #˚j·T+&ç

1. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

Ç‘·s¡T\ ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì|æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘· + ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~.

Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘Ó\|ü+&ç.

2. øÏ+~ $wüj·÷\T bÕsƒ¡+˝À @j˚T ù|sê˝À¢ ñHêïsTT.

yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT |ü{Ïºø£ À sêj·T+&ç.


eT¨qï‘· e´øÏÔ‘·«+

$•wüº e´øÏÔ‘·«+

$XÊ\ e´øÏÔ‘·«+

e´øÏÔ‘·«+ ù|sê dü+K´ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T

3. bÕsƒ¡+ yÓTT‘êÔìï #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝À ñqï C≤rj·÷\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

4. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç.

øÏ¢wüº|ü]dæú‘·T˝À¢ sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü{Ïºq s¡TÁ<äeT ìs¡+‘·s¡+ j·TT<ëΔ À¢ ìeT>∑ïyÓTÆHê, |ü]bÕ\Hê

ìs¡«Vü≤D˝À eT+∫ düeTs¡Túsê\T>± ù|s=+~+~. Åd”Ô\T sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü≥º&É+ ns¡T<Ó’q Ä ø±\+˝À

s¡TÁ<äe÷+ã ‘·q ‘·+Á&ç ‘·qô|’ ñ+∫q qeTàø±ìï eeTTà#˚j·Tø£ Ms¡Hê]>± #·]Á‘· À ì*∫+~. Åd”Ô

nsTTq|üŒ{ÏøÏ |ü⁄s¡Twüywü+, |ü⁄s¡TwüHêeT+ <Ûä]+∫ düeTø±©q sêE\+<ä]ø£+fÒ $Tqï>± sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫

kÕVü≤düe+‘·yÓTÆq J$‘êìï >∑&ç|æ+~. Á>±e÷\qT <ëq+#dæ yê{ÏMT<ä Ä<ëj·T+‘√ $<ë´s¡Tú\≈£î bÕsƒ¡XÊ\\T,

ñ∫‘· edü‹>∑èVü‰\T HÓ\ø=*Œ+~. Äs√>∑ XÊ\\T, Á|üdü÷‹XÊ\\T @sêŒ≥T #˚dæ+~. ˇø£ $<ë´|”sƒ¡+

kÕú|æ+∫ n+<äT˝À y<ë\qT, kÕVæ≤‘ê´ìï, Ä>∑eTyêÚ≤´Hê\qT uÀ~Û+|ü#ùd~. bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ñbÕ<Ûë´j·TT\qT,

Á>±e÷˝À¢ ø£s¡D≤\qT ìj·T$T+∫ yê]øÏ edüTÔyêVü≤Hê\qT, <ÛëHê´ìï düeT≈£LπsÃ~. e÷s√ÿb˛˝À nH˚

$<˚o j·÷Á‹≈£î&ÉT áyÓT |ü]bÕ\Hê <äø£å‘·, kÕVæ≤‘· ùde, •\Œø£fi¯\T, eTVü≤<Ó’X¯«s¡ + >∑T]+∫ Á|üX¯+dædü÷Ô

‘·q &Ó’Ø˝À sêdüT≈£îHêï&ÉT. nB s¡TÁ<äeT<˚$ |òüTq‘·.

♦. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) s¡TÁ<äe÷+ãô|’ ÄyÓT ‘·+Á&ç ñ+∫q qeTàø£y˚T$T{Ï?

Ä) s¡TÁ<äe÷+ã #˚dæq dü‘êÿsê´ Ò$?

Ç) e÷s√ÿb˛˝À @j˚T n+XÊ˝À¢ s¡TÁ<äeT<˚$ì bı–&Ü&ÉT?

á) s¡TÁ<äeT<˚$ düeTs¡ú‘· j˚T$T{Ï?

ñ) á >∑<ä + <ë«sê s¡TÁ<äeT<˚$ e´øÏÔ‘ê«ìï ˇø£ yêø£ +˝À sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2022



n) ã÷s¡TZ\ ` |æ.$.>±s¡¢ dü+ã+<Ûä+ >∑Ts¡T•wü dü+ã+<Ûä+ ˝≤+{Ï~. Bìï düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

Ä) ªdüπs`ne˙ï Ä≥˝À ñ+&˚y˚>±μ nì ã÷s¡TZ\yês¡T nH˚yês¡T ø£<ë! @ dü+<äs¡“¤+˝À m+<äTø£H˚yês√

<ëìøÏ>∑\ ø±s¡D≤\qT sêj·T+&ç.

Ç) ã÷s¡TZ\yê]ì ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT\ì |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±s¡T ù|s=ÿq&Üìï düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î |ü<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.

n) ã÷s¡TZ\ e´øÏÔ‘·«+˝Àì eT¨qï‘·\ø£åD≤\ >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç. ( Ò<ë )

Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ªª>=|üŒyê] kÕ+>∑‘· +e\¢ ø£*π>dü÷Œ¤]Ô >=|üŒ>± ñ+≥T+~μμ nH˚ n+X¯+

>∑T]+∫ düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

3. düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<äC≤\+, $•wüº\ø£åD≤\ Ä<Ûës¡+>± ˇø£ ø£$‘· sêj·T+&ç. ( Ò<ë )

Ä) á bÕsƒ¡+ z n_Ûq+<äq|üÁ‘·+>± ñ+~ ø£<ä÷! Bì Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq >=|üŒ e´øÏÔì >∑T]+∫

n_Ûq+<äq yê´dü+ sêj·T+&ç.

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+

1. øÏ+<ä ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\qT sêj·T+&ç.

n) ∫qï|üŒ{Ï C≤„|üø±\T Hê≈£î eTT|æŒ]>=+≥THêïsTT.

Ä) Mdü+ m‘·TÔ nVü≤+ø±s¡+ Ò≈£î+&Ü eTT+<äT¬øfi≤fl*.

Ç) <äX¯s¡<∏äTì ø£&É>=≥Tº _&É¶&ÉT X¯Á‘·T|òüTTï&ÉT.

á) uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ÁbÕuÛÑyêìï eTqeT+‘ê ô|+#ê*.

ñ) eTq<˚X¯ Á|ü»\≈£î $y˚ø±q+<äT&ÉT ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT&ÉT.

}) Væ≤‘Ó’wæ #Ó|æŒq e÷≥\qT ô|&É#Ó$q ô|≥ºe<äT›.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2023


1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ôV’≤<äsêu≤<é Àì $e÷HêÁX¯j·T+ n+‘·sê®rj·T $e÷HêÁX¯j·÷˝À¢ ˇø£{Ï.

Ä) ∫qï|üŒ{Ï $wüj·÷\T C≤„|üø£eTT+&É&É+ #ê˝≤ ns¡T<äT.

Ç) Á|ü‹ J$øÏ ˇø√ÿ X¯Øsêø£è‹ ñ+≥T+~.

á) nãT› Ÿø£ ≤+ eT¨qï‘· e´øÏÔ‘·«+ ø£\yê&ÉT.

ñ) Hê J$‘êqï+‘ê <˚X¯ùdeπø $ìjÓ÷–+#ê\qT≈£î+≥THêïqT.

}) e÷<Ûä$ #Ó|æŒq|üŒ{Ïø° s¡eT $q Ò<äT.

ãTT) ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT eTTKýÓTÆq $wüj·÷\T »„|æÔøÏ sêe⁄.

2. øÏ+~ C≤rj·÷\qT MT kı+‘· yêø±´\˝À Á|üjÓ÷–+#·+&ç.

n) lsêeTs¡ø£å Ä) ^≥TsêsTT Ç) s¡÷|ü⁄e÷|ü&É+

á) ø±sê\T$T]j·÷\T q÷s¡&É+ ñ) dü«dæÔyê#·ø£+

3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì |üsê´j·T|ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ¬s’‘·T\T Á|ü‹es¡+ |ü+≥\qT |ü+&çdü÷Ô kÕ\Tø=ø£kÕ] e∫Ãq <Ûäq+‘√ dü+e‘·‡s¡eT+‘ê >∑&ÉT|ü⁄‘ês¡T.

Ä) uÛÑ÷$Tô|’ ø±\Twü + ô|s¡T>∑T≥e\¢ <Ûä]Á‹MT<ä ñ+& »q+ $\$\˝≤&ÉT‘·÷ neìô|’ yTeTT J$+#· ÒeTì

n+≥THêïs¡T.

Ç) ˇø£ e´øÏÔ <äø£å‘·‘√ |üì#˚ùdÔ Ä kÕeTs¡ú + n+<ä]ø° ‘Ó\TdüTÔ+~.

4. øÏ+~ ª$ø£è‹μ |ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+˝À ñqï ªÁ|üø£è‹μ |ü<ë\qT yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.

n) <äe⁄« Ä) >±s¡e+ Ç) |ü¬>Z / |ü–Zj·T

á) <√dü+ ñ) sê‹] }) u≤dü

5. Á|ü‹ eè‹ÔøÏ ø=ìï Á|ü‘´ø£ \ø£åD≤\T+{≤j·Tì bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï eè‘·TÔ\T,

yê{Ï≈£îqï Á|ü‘´ø£ \ø£åD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\qT |ü{Ïºø£ s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.

eè‹Ô Á|ü‘´ø£ \ø£åD+

ñ<ë : ñbÕ<Ûë´j·T ìs¡+‘·s¡ n<Ûä j·Tq+,

uÀ<Ûäq

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2024

♦ eT¨qï‘· e´øÏÔ‘·«+‘√ |ü]bÕ\Hê<äø£å‘·‘√ ùde#dæq yê] $esê\T ùdø£]+#·+&ç. ìy~ø£ s¡÷bı+~+#·+&ç.

‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

Á|üC≤ø±s¡´+ ‘·T ‘·‘êÿs¡´+, Á|üC≤kÂK´+ ‘·T ‘·‘·T‡K+,

Á|üC≤Á|æj·T' Á|æj·TdüÔdü , dü«Væ≤‘·+ ‘·T Á|üC≤Væ≤‘·yéT.

` eTVü‰uÛ≤s¡‘·+

Á|üC≤ø±s¡ y˚T bÕ\≈£îì ø±s¡ +. Á|ü»\ düTKy˚T bÕ\≈£îì

düTK+. Á|ü»\ Á|æj·TyT bÕ\≈£îì Á|æj·T+. Á|ü»\ Væ≤‘·yT bÕ\≈£îì

Væ≤‘·+.

dü÷øÏÔ


2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë˝À¢ì ‘·‘·TŒs¡TwüuÛÒ<ë\qT >∑T]Ô+∫, $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêj·T+&ç. düe÷dü ìs¡íj·T+ #j·T+&ç.

ñ<ëˆˆ dü‘· <ä÷s¡eTT ` dü‘· eTTq≈£î <ä÷s¡eTT wüw”‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+

n) nyÓT]ø± sêj·Tu≤] `

Ä) yê<äHê|ü{ÏeT `

Ç) nkÕ<Ûä + `

á) HÓ\‘ê\TŒ `

ñ) >∑Ts¡T<äøÏåD `

}) ejÓ÷eè<äTΔ&ÉT `

ãTT) <=+>∑uÛÑj·TeTT `

ãT÷) ¬s+&ÉTsêÁcÕº\T `

m) X¯øÏÔkÕeTsêú \T `

@) neT÷\´düeTj·T+ `

◊) |üPs¡í|ü⁄s¡Twüß\T `

ˇ) ÁbÕNqø±yê´\T `

z) ô|<ä›≈£î≥T+ã+ `

3. øÏ+~ kÕe÷q´ yêø±´\qT dü+•¢wüº yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.

n) |üPHê˝Àì ô|òs¡÷ZdüHé ø± ÒJ˝À #˚sê&ÉT.

|ü]¸j·THé uÛ≤wüqT #·~yê&ÉT.

Ä ø£fi≤XÊ\ qT+∫ |ü≥ºuÛÑÁ<äT&Éj·÷´&ÉT.

Ä) ã÷s¡TZ\ ôV’≤Á<ëu≤<é sêh+˝À <äTH˚ïyêìøÏ uÛÑ÷$T Vü≤≈£îÿì#˚Ã øö\T<ë] #·{≤ºìï ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT.

ã÷s¡TZ\ kÕeTýê<ä eédüú≈£î |ü⁄Hê~ y˚XÊ&ÉT.

ã÷s¡TZ\ n»sêeTs¡ ø°]Ôì bı+<ë&ÉT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2025


á bÕsƒ¡+ ªπ>j·T+μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. \j·÷‘·àø£+>± ñ+&ç Ä\|æ+#˚≥+<äT≈£î

M\T>± ñ+&˚~ π>j·T+. Ç~ |ü\¢$, #·s¡D≤\‘√ ≈£L&ç ñ+≥T+~. |ü\¢$ e÷Á‘·+

|ü⁄qsêeè‘·eTe⁄‘·T+~. dü+^‘· kÕVæ≤‘ê´\ y˚Tfi¯$+ù| π>j·T+. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+

&Üˆˆ eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶ ªVü≤è<äj·TXË’*μ π>j·T dü+ø£\q+ ˝Àì~.

e\dü≈£L©!

` &Üˆˆ eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶

3

}]˝À øÏ\T¢ Ò<äT }] yÓ\T|ü\ bı\eTT Ò<äT

≈£L* ìs¡íj·T $T+‘·ì Ò<äT ` ≈£L* |üì dæús¡yÓTÆq~ ø±<äT

Ä\T|æ\¢\ H Ò<Ó{≤¢ nH ∫+‘· ììï&É<√sTT eékÕj·T≈£L*.

ã‘·T≈£î <Ós¡Te⁄ Òø£ e⁄ uÛ≤s¡ |æ\¢\ H=~* ô|{Ïº

ãdæÔ #˚] ]ø£å ≤– ã\eTT>∑ »«s¡yÓTT∫Ã |ü+fÒ

ø±düÔ ≈£î >∑+õ˙fiófl ø±dæ b˛ùd ~¬øÿes√sTT eékÕj·T ≈£L*.

` düT<ë›\ Vü≤qTeT+‘·T

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

‘Ó\+>±D sêh+˝À ˙{Ïedü‹øÏ H√#·Tø√ø£, |ü+≥\T |ü+&Éø£, ìs¡+‘·s¡+ ø£s¡Te⁄s¡ø£ÿdæ ø√s¡ À¢ ∫≈£îÿ≈£îqï

ÁbÕ+‘·+ bÕ\eT÷s¡T. Hê{Ï bÕ\eT÷s¡T õ˝≤¢H˚ H˚{Ï eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢. ã‘·T≈£îuÛ≤sêìï yÓ÷dü÷Ô ø±˝≤ìï

yÓfi¯flBj·T Òø£ ã‘·Tø£{≤ìøÏ e\düb˛e&É+ nø£ÿ&ç ≈£L©\≈£î |ü]bÕ{Ï.

1977˝À ‘·÷s¡TŒrs¡ÁbÕ+‘êìøÏ e\dü yÓ[flq ø=+<äs¡T bÕ\eT÷s¡T ≈£L©\T nø£ÿ&É e∫Ãq ‘·TbòÕHé≈£î >∑T¬s’

‹]–sê Ò<äì, yêfiËflø£ÿ&ÉTqïs√ C≤&É‘Ó*j·Tq|ü&ÉT ø£$ Vü≤è<äj·T+˝À ø£*–q Äy˚<äq Ç~.

1. á | ü+≈ £ î Ô\T me] > ∑ T]+∫

‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT? sêdæ+~ mes¡T?

2. ≈£L*|üì dæús¡yÓTÆq~ ø±<äT nq&É+˝À

n+‘·sês¡úyT$T{Ï?

3. ≈£î≥T+ã b˛wüD m{≤¢ »s¡T>∑T‘·T+~?

4. }fi¯ófl e~* b˛j˚T≥+<äT≈£î

ø±s¡DeTj˚T´ |ü]dæú‘·T Ò$?

Á|üX¯ï\T:

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2026

01`01`1929

24`02`2003

&ÜˆêTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶ Hê>∑sYø£s¡÷ï Ÿ õ˝≤¢ ø£\«≈£î]Ô eT+&É\+ eTT≈£îsê\ Á>±eT+˝À

»ìà+#ê&ÉT. áj·Tq düeTø±©q n+XÊ\qT Á|ü‹_+_+#˚ ø£$‘·\T, |ü<ë´\T, bÕ≥\T,

ø£<∏ä\T, yê´kÕ\T sêXÊ&ÉT.

áj·Tq y˚T|òüT<ä÷‘·(nqTyê<ä ø£$‘·«+), <˚es¡ø=+&É<äTs¡Z+, qy˚«ø£‘·TÔ\T(Bs¡Èø£$‘·),

Vü≤è<äj·TXË’*(π>j·T dü+|ü⁄{Ï), sêø£ådüC≤‘·s¡ (Bs¡Èø£$‘·), ñ|ü]XÀ<Ûäq (|ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘ê\

dü+ø£\q+), ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘· ì|òüT+≥Te⁄ yÓTT<ä\>∑T s¡#·q\T #XÊ&ÉT. ªÁbÕNq ‘Ó\T>∑Tø£$‘·«+˝À

ø£$‘ê‘·àø£ uÛ≤e|ü]D≤eT+μ nH n+X+ô|’ |ü]XÀ<ÛäHê Á>∑+<∏ä+ düeT]Œ+∫ &Üø£ºπs{Ÿ bı+<ë&ÉT.

kÕe÷õø£düŒ èVü≤, düeTdü´\|ü≥¢ düŒ+~+#˚>∑TD+ ø£*Z, kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿ è‹ø£

s¡+>±\‘√bÕ≥T mH√ï ñ<ä e÷˝À¢ Á|ü‘· ø£å+>± bÕ\T|ü+#·T≈£îqï ø£$ &Üˆˆ eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶.

Ç‘·ì ª$&çCÀ&ÉTμ ø£<∏ä≈£î ø£ècÕí|üÁ‹ø£ yêfi¯ófl ~«rj·TãVüQeT‹ì Çe«>±, Äø±X¯yêDÏ

&Ûç©¢ yês¡T Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ qT+&ç 1976˝À C≤rj·Tø£$>± >∑T]Ô+|ü⁄ì∫Ã düHêàq+ #˚XÊs¡T.

ø£$ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


Á|üy•ø£

e÷qe »qà m+‘√ ñ<ë‘·ÔyÓTÆq~. Ç~ \_Û+#·&É+ ø£ es¡+. \_Û+∫q J$‘·+

kÕs¡úø£+ #˚düTø√yê\qï~ Á|ü‹ ø£ÿ] ‘·|üq. ÄX¯. ø±˙.....

ø±\+ ø£*dæ sêì nuÛ≤>∑ Je⁄\T, ‘·eTJ$‘êìï HÓ≥Tº≈£îsêe&Éy˚T ø£ ªø£\μ>±

uÛ≤$+#·e\dæ eùdÔ.....

n+<ä+>± ñ+&Ée\dæq ªø£\μ ≈£L&Ü ª|”&Éø£\μ>± |ü]D$TùdÔ.....

ã‘·T≈£î ã+&ç q&çù|≥+<äT≈£î ‘·q ø£\\˙ï, ø£\¢\T ø±>± bı≥º#‘· |ü≥Tºø=ì +≥]>±

|üsêsTT <X+ b˛sTT.....

eTqdüTqT |ü+#·Tø=H≥+<äT≈£î eTqTwüß\T Òø£,

u≤<ÛäqT |ü+#·Tø=H≥+<äT≈£î ã+<ÛäTe⁄\T Òø£,

düe÷»+ qT+&ç <ä÷s¡eTÚ‘·Tqï e´<∏ës¡úJ$‘ê\qT >∑T]+∫,

eTT≈£îsê\yês¡T sêdæq π>j·T+ #·<äTe⁄<ë+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2027

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª>=&É¢ &=ø£ÿ\T >∑T+»&É+μ n+fÒ

MT≈£î @$T ns¡úyÓTÆ+~?

♦ ø√kÕÔ ÁbÕ+‘êìøÏ mes¡T, m+<äT≈£î

yÓfi≤fls¡T?

♦ |ü˝…¢ã‘·T≈£î\ ø£cÕºìøÏ ø±s¡D+

@$T{Ï?

I

≈£L* eTdüTÔ>∑ <=s¡T≈£î‘ê<äì !

ø√düÔ<˚X¯+ b˛‹yê !

mqï&=düÔe⁄ ÒãØ,

bÕ\eT÷] C≤\Ø !

>√≈£î˝≤wüº$T <ë{ÏbısTTHê, >=&É¢&=ø£ÿ\T >∑T+õHê,

yê>∑T\˝À¢, e+ø£\˝À¢ yêqbÕeTT\T m+&çHê,

∫qT≈£îsê Ò ÄX¯ Ò<äì, #Ós¡T¢≈£î+≥\T |üÁ¬se&Óqì

≈£L* eTdüTÔ>∑ <=s¡T≈£î‘ê<äì ø√düÔ<˚X¯+ b˛‹yê !


bÕ\eT÷] C≤\Ø !

#ê\T yêH˚ |ü&É<äT düs¡fi≤kÕ>∑s¡+ ì+&˚~ ø±<äì,

#Í≥ eT&ÉT>∑T … jÓT+&Ó, ø√sTT\kÕ>∑s¡+ ì+&˚~ ø±<äì,

ô|’s¡T \˙ï es¡T>∑T\j˚T´ |ü …¢ À ã‹πø~ m≥¢ì,

≈£L* eTdüTÔ>∑ <=s¡T≈£î‘ê<äì ø√düÔ<˚X¯+ b˛‹yê


bÕ\eT÷] C≤\Ø !

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2028

II

ø=&çyÓT\÷, >±˝≤\ >∑&Ó\÷ >∑T&çôd≈£î $dæ]b˛‹yê !

qC≤ø£‘·T HÓ’ ≤qT e\H˚ q&ÉT+ #·T≥Tºø£ b˛‹yê,

‹]– eTHÓï+ø=+&É <˚e⁄ì ~≈£îÿ yÓTT≈£îÿ‘·T b˛‹yê,

≈£L* eTdüTÔ>∑ <=s¡T≈£î‘ê<äì ø√düÔ<˚X¯+ b˛‹yê


bÕ\eT÷] C≤\Ø !

yÓT]¬> #ê|ü≈£î u§#ÓÃ #ê|ü≈£î eT]– sêø£HÓ b˛‹yê,

#·+<äe÷eT\, |üs¡ø£ |æ\¢\ #ês¡T eT]#˚ b˛‹yê,


bÕ\eT÷] C≤\Ø !

ø√düÔu…düÔ\ |ü&Ée\˝À¢ ≈£L*esTT´q ø£s¡àyÓT+<äT≈£î?

m>∑Te ø£ècÕí Äqø£≥ºqT Ç+‘· es¡≈£L y˚j·Tq+<äT≈£î

@&É ñ+{Ïy= ÒãØ,

mqï&=düÔe⁄ C≤\Ø !

Ç+{Ïø=kÕÔqqï >∑&ÉTe⁄≈£î Ç|üŒ{ÏøÏ yêsê\T <ëf…,

N≈£î eTãT“\ eTTdüTs¡T˝À ø±ØÔø£|ü⁄qï+ yÓ[flbÕjÓT,

ÇfÒ b˛sTTq »q+ ` n+‘ê nfÒ #·#˚Ã ø±\eT+≥T,

»\|æ&ÉT>∑T bısê¢&ç uÛÑÁ<ë#·\+ yÓT≥¢≈£î ‘ê¬øq+{≤

mø£ÿ&ÉT+{Ï$ ÒãØ,

mqï&=düÔe⁄ C≤\Ø !

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ø£ècÕí Äqø£≥ºqT ø£≥ºø£b˛e{≤ìøÏ, bÕ\eT÷s¡T »q+ ≈£L©\T>± e÷s¡&ÜìøÏ

>∑\ dü+ã+<Ûä+ @yÓTÆ ñ+≥T+~.

♦ ªN≈£î eTãT“\ eTTdüTs¡T˝À ø±ØÔø£|ü⁄qï+ yÓ[flb˛sTT+<äìμ ø£$ m+<äT≈£î Äy<äq

#Ó+<ë&ÉT?SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2029

1. ˇø£ ÁbÕ+‘·+˝Àì »q+ Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î m+<äT≈£î e\dü\T yÓfi¯‘ês¡T? Bìì n]ø£≥º&ÜìøÏ @+ #˚ùdÔ

u≤>∑T+≥T+~? #·]Ã+#·+&ç.

2. bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç n+‘ê´qTÁbÕdü |ü<ë\T sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À #Ós¡Te⁄\ ìsêàD+ XÊ‘·yêVü≤qT\ ø±\+ ø£+fÒ eTT+<äTqT+# ñqï|üŒ{Ïø° ø±ø£rj·TT\

ø±\+˝À ñqï‘·<äX¯≈£î #˚s¡T≈£î+~. Ä ‘·sê«‘· ‘Ó\+>±DqT bÕ*+∫q ≈£î‘·TuŸcÕV”≤\T, ndü|òtC≤V”≤\T,

dü+kÕúHêBÛX¯ó\T, ‘Ó\+>±D˝À #Ós¡Te⁄\ ìsêàD≤ìï n_Ûeè~Δ|ü]∫, eékÕj·÷_Ûeè~ΔøÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T. ‘·sê«‘·

ø±\+˝À á #Ós¡Te⁄\ eédüú dü¬s’q ìsêàD≤ìøÏ H√#·Tø√ø£ $<Ûä«+kÕìøÏ >∑T] nsTT´+~. Bìe\q dü«j·T+b˛wüø£

Ç$ #˚j·T+&ç


ªe\dü≈£L©μøÏ |üsê´j·T|ü<ä+>± e÷]q bÕ\eT÷s¡T ø£wüºJe⁄\ ÁX¯eTJeHêìøÏ n<ä›+|üfÒº á π>j·T+˝À

&Üˆˆ eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶ ˇø£ C≤\] J$‘êìï ø£qTï\≈£î >∑{Ïºq≥T¢ ∫Á‹+#ê&ÉT.

|üì m≈£îÿe <=s¡T≈£î‘·T+<äì, ô|’dü\T m≈£îÿe ekÕÔj·Tì Çø£ÿ&ç nqTuÛÑ÷‘·T\qT, }]‘√ nqTã+<Ûëìï, ≈£î≥T+ã+

qT+∫ \_Û+#˚ eTeT‘êqTsê>±\qT e<äT\Tø=ì ø√kÕÔÁbÕ+‘·+˝À #˚|ü\T |üfÒº |üìø√dü+ b˛sTTq Ä C≤\]ì

>∑T]+∫ uÛ≤sê´|æ\¢\T j·÷~CÒdüTø√e&É+ m+‘· ÄÅs¡›+>± ñ+≥T+<√ ‘Ó\TdüTÔqï~.

yêq\T Òø£ |ü+≥ …+&çbıj·÷´sTT. |üX¯óe⁄\≈£î y˚T‘·\T ø£s¡Tej·÷´sTT. H˚\ HÓÁ¬s\T yê]+~. #Ós¡Te⁄\\¢≈£î

dü]|ü&˚ ˙fi¯ófl sê Ò<äT. ø=&çyÓT\T, >±˝≤\T $&ç∫ô|{Ïº, m≈£îÿe≈£L*øÏ ÄX¯|ü&ç HÓ’ ≤qTe\ e÷Á‘·+ BdüTø=ì

ø√düÔ<˚X¯+ b˛sTTq Ä C≤\] ø√dü+ n+‘ê m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T.

ekÕÔqqï eTT<ä›‘·T m|ü&√ <ë{Ïb˛sTT+~. nø£ÿ&ç #˚|ü\ s¡T∫ eT]– sê≈£î+&Ü ñ+&çb˛j·÷&Ü? >√<ëe]

es¡<ä À¢ #ê˝≤eT+~ #·ìb˛j·÷s¡qï yês¡Ô n|üX¯≈£îHêìï ø£\T>∑CÒdüTÔ+fÒ, ãT>∑T\T ãT>∑T\T>±, ~>∑T\T ~>∑T\T>±

n‘·ìø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T n+<äs¡÷.

kÕsê+X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2030


n) eTT≈£îsê\ sêe÷¬s&ç¶ bÕ≥ $Hêïs¡T ø£<ë! Bì Ä<Ûës¡+>± bÕ\eT÷s¡T ≈£L© J$‘·+ m{≤¢ ñ+&˚<√

}Væ≤+∫ sêj·T+&ç.

Ä) ˇø£|ü&ÉT Á>±e÷\T dü«j·T+ düeTè~Δ>± ñ+&˚$. n˝≤+{Ï Á>±e÷\qT+&ç Á|ü»\T m+<äT≈£î e\dü\T

b˛‘·THêïs¡T.

Ç) ªªm|ü&=düÔe⁄ ÒãØ, bÕ\eT÷] C≤\Øμμ nì nq&É+˝À ø£$ ñ<›XÊìï sêj·T+&ç.

á) Á>±e÷˝À¢H˚ Á|ü»\≈£î ñbÕ~Û m|ü&ÉT <=s¡T≈£î‘·T+~?


n) ªe\dü≈£L©μ >∑T]+∫ ø£$ Äy˚<äqqT MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) e\dü≈£L©\ ã‘·T≈£î˝À¢ yÓ\T>∑T\T ì+|ü&ÜìøÏ m{≤¢+{Ï #·s¡ \T nedüs¡yÓ÷ $e]+#·+&ç


n) ÁX¯eTJe⁄ …’q ≈£L©\T |üì<=s¡ø£ø£ bı≥º#˚‘· |ü≥Tºø=ì e\düb˛‘·THêïs¡T. yê] JeHêìï }Væ≤dü÷Ô

ˇø£ ø£$‘· / π>j·T+ sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) e\dü\qT ìs√~Û+#·&ÜìøÏ Á|ü»\≈£î Á>±e÷˝À¢H ñbÕ~Û \_Û+#≥≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ #|ü≥ºe\dæq #·s¡ \qT

>∑T]+∫ |üÁ‹ø£\≈£î ÒK sêj·T+&ç.


Á>±e÷\T>± ñqï ‘Ó\+>±D Á>±e÷\T ø£s¡Te⁄|”&ç‘· Á>±e÷\T>± e÷sêsTT. á |ü]D≤eT+ ≈£L&Ü e\dü\≈£î

ø±s¡DyÓTÆ+~. \ø£å ≤~ eT+~ ‘Ó\+>±D Á|ü»\T bı≥º#˚‘· |ü≥Tºø=ì Ç‘·s¡ sêÅcÕº\≈£î, >∑ ŸŒ¤<˚XÊ\≈£î e\dü

b˛j·÷s¡T. ‘Ó\+>±D˝À #Ós¡Te⁄\ |ü⁄q]àsêàD+ <ë«sê eékÕj·÷_Ûeè~Δ kÕ~ÛùdÔ, Á|ü»\≈£î ñbÕ~Û <=]øÏ,

e\dü\T Ä–b˛‘êsTT. Bìï <äèwæº À ô|≥Tºø=ì ‘Ó\+>±Dsêh Á|üuÛÑT‘·«+ #Ós¡Te⁄\qT |ü⁄qs¡T<äΔ]+#·&ÜìøÏ

ª$TwüHé ø±ø£rj·Tμ nH˚ ø±s¡ Áø£e÷ìï Á|ü‹cÕ˜‘·àø£+>± ÁbÕs¡+_Û+∫+~.

Á|üX¯ï\T :

n) ô|’ ù|sê <˚ì >∑T]+∫ #Ó|ü⁄Ôqï~?

Ä) ª$TwüHé ø±ø£rj·Tμ n+fÒ @$T{Ï?

Ç) ‘Ó\+>±D Á|ü»\T m+<äT≈£î e\dü\T yÓfi¯ófl‘·THêïs¡T?

á) e\dü\T Ä–b˛e&ÜìøÏ #˚|ü≥ºe\dæq #·s¡ Ò$?

ñ) #Ós¡Te⁄\ n_Ûeè~Δ ø√dü+ ø£èwæ#˚dæq yê¬ses¡T?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2031

.

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ‘· dæq |ü<ë\qT|üjÓ÷–+∫ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) |ü⁄düÔø±\ ì+&É eTdüTÔ>∑ u§eTà\T ñqï$.

Ä) |üØø£å s¡TdüT+ #Ó*¢+#·&ÜìøÏ H{Ï‘√ >∑&ÉTe⁄ eTT–dæ+~.

Ç) |ü …¢<ë] |ü+≥ ô|’s¡T\‘√ n+<ä+>± ñqï~.

2. øÏ+~ |ü<ë\T / yêø±´\T $e]+∫ sêj·T+&ç.

n) >=&É¢ &=ø£ÿ\T >∑T+õHê ...

Ä) #Ós¡T¢≈£î+≥\T |üÁ¬se&Óqì ...

Ç) ô|’s¡T\˙ï es¡T>∑T\jÓT´ ...

á. »\ |æ&ÉT>∑T ...

3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì Á|üø£è‹, $ø£è‘·T\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

n) e÷qe⁄&ÉT ÄXÊJ$. n‘·ì Á|üj·T‘êïìï ã{Ïº Ädü\T HÓs¡y˚s¡T‘êsTT.

Ä) dæ+Vü‰\T ø=+&É >∑TVü≤˝À¢ ñHêïsTT. »&çyêq≈£î ≈£îVü≤sê\˝Àì dæ+>±\ >∑T+&Ó\T |ü–˝≤sTT.


1. øÏ+~ |ü<ë\qT |ü]o*+#·+&ç. yê{Ïì $&ÉBdæ dü+~Ûì >∑T]Ô+∫, dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.

n) m≥¢ì R G R

Ä) ø±\eT+≥÷ R G R

Ç) es¡T>∑T\jT´ R G R

Xu≤›\+ø±sê\T

n+‘ê´qTÁbÕdü

✷ øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç, Á|ü‘´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·+&ç.

.....>=&É¢ &=ø£ÿ\T >∑T+õHê

.....yêq bÕeTT\T m+&çHê

.....>∑T&çôd≈£î $dæ] b˛‹yê

.....q&ÉT+ #·T≥Tºø£ b˛‹yê

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2032

.....mqï&=düÔe⁄ ÒãØ—

.....bÕ\eT÷] C≤\Ø !

ô|’ bÕ<ë\ ∫es¡ nø£åsê\T |ü⁄qs¡Tø£ ÔyÓT ÆHêj·Tì

>∑eTì+#ês¡T >∑<ë! nø£åsê\T |ü⁄qs¡Tø£ÔeTe&Üìï

ªn+‘ê´qT ÁbÕdüμ n+{≤s¡T.

2. bÕsƒ¡+˝Àì n+‘ê´qTÁbÕkÕ\+ø±s¡ |ü+≈£îÔ\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

dü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+

✷ á øÏ+~ yêø±´\˝À ‘· dæq düe÷dü |ü<ë\qT |ü]o*+#·+&ç.

uÛÑÁ<ë#·\+ ø£ |ü⁄D πøåÁ‘·+.

[ô|’ düe÷dü|ü<ä+˝À uÛÑÁ<ä, n#·\+ nH˚ ¬s+&ÉT |ü<ë\THêïsTT ø£<ë!

n#·\+ n+fÒ ø=+&É (HêeTyê#·ø£+)

uÛÑÁ<ä nH˚~ ù|s¡T (dü+»„)]

♦ dü+»„H˚ dü+uÛ≤eq nì n+{≤s¡T.

á $<Ûä+>± |üPs¡«|ü<ä+(yÓTT<ä{Ï |ü<ä+)˝À dü+uÛ≤eq ñqï≥¢sTT‘˚ Ä düe÷dü|ü<ëìï ªdü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä

ø£s¡à<Ûës¡j·Tμ düe÷düeTì n+{≤s¡T.

3. á bÕsƒ¡+˝À ñqï dü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü|ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, $X‚¢wæ+#·+&ç.

s¡÷|üø£ düe÷dü+

✷ øÏ+<ä ‘· dæq düe÷dü |ü<ëìï |ü]o*+#·+&ç.

<ÛäHê\ìï+{Ï À ÁX‚wüyÓTÆq~ $<ë´<Ûäq+.

ô|’ ‘· dæq |ü<äeTT˝À $<ä ≈£î <ÛäHêìøÏ uÛÒ<ä+ #Ó|üŒ Ò<äT.

$<ä nHÓ&ÉT <Ûäq+ nì Bì ns¡ú+.

<Ûäq+ (ñ|üe÷q+)

$<ä (ñ|üy˚Tj·T+)

♦ øÏ+<ä ‘· dæq düe÷dü|ü<ë˝À¢ì ñ|üe÷q, ñ|üyTj·÷\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

<äj·÷uÛÑs¡DeTT qT <Ûä]+∫qyê&ÉT uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT.

ù|<ä\ô|’ ø£èbÕs¡düeTT ø£*Zj·TT+&Ü*.

♦ á $<Ûä+>± ñ|üe÷q+ jÓTTø£ÿ <Ûäsêàìï ñ|üy˚Tj·T+ô|’ Äs√|æ+#·&Üìï s¡÷|üø£ düe÷dü+ nì Ò<ë

ne<Ûës¡D |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷düeTì n+{≤s¡T.

|ü<ë\, bÕ<ë\, yêø±´\ #·s¡D≤\

∫es¡ À nø£åsê\T |ü⁄qs¡Tø£ÔyÓTÆ‘˚ n~

n+‘ê´qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2033


♦ MT Á>±eT+˝À Ò<ë yê&É À e\dü≈£L©\ e<ä›≈£î / yêfi¯fl ã+<ÛäTe⁄\ e<ä›≈£î yÓ[fl, e\dü m+<äT≈£î e#êÃs√

‘Ó\TdüTø=ì, yêfi¯fl ø£wüºdüTU≤\ >∑T]+∫ Ç+≥s¡÷« ´ #˚dæ ìy˚~ø£ s¡÷bı+~+#·+&ç.

( Ò<ë)

♦ ø±]à≈£î\, ≈£L©\ ã‘·T≈£î Jeq+ >∑T]+∫ e∫Ãq ø£<∏ä/ø£$‘·/π>j·T+/ bÕ≥\qT ùdø£]+∫, ìy~ø£ sêj·T+&ç.

#·~$ $ì|æ+#·+&ç.

ªªá ˝Àø£+˝À ÁX¯eT Ò≈£î+&Ü @ dü+|ü<ä eè~Δ #Ó+<ä<äT.

ÁX¯eT<ë«sê \_Û+∫q dü+|ü<äø£+fÒ eT<ÛäTs¡yÓTÆq dü+‘·è|æÔ

@B Ò<äT. ÁX¯$T+#·≈£î+&Ü <˚ ï kÕ~Û+#· ÒeTT.μμ

dü÷øÏÔ

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

i) ø√sTT\ kÕ>∑s¡+ : eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ <˚es¡ø£Á<ä eT+&É\+˝À ñqï &Ü´+. ø=+&É\ eT<Ûä

n‘· +‘· s¡eTD°j·T+>± ì]à+#·ã&É¶ á &Ü´+ y˚\ mø£sê\ kÕ>∑T≈£î ˙{Ïì

n+~düTÔ+~.

ii) düs¡fi≤ kÕ>∑s¡+ : eq|ü]Ô õ˝≤¢ ø=‘·Ôø√≥ eT+&É\+˝À ªôd’|òüHé dædüºyéTμ˝À ì]à+#·ã&É¶ &Ü´+. á

&Ü´+ ì+&çq|ü&ÉT &Ü´+π>≥T¢ yê≥+‘·≥ ny˚ ‘Ós¡T#·Tø√e&É+ Bì Á|ü‘˚ ø£‘·.

eq|ü]Ô sêDÏ düs¡fi≤<˚$ ù|s¡T MT<äT>± ì]à+#·ã&ç+~.

iii) eTHÓï+ø=+&É <˚e⁄&ÉT : eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢˝Àì düTÁ|üdæ<äΔ πøåÁ‘·+. eTHÓï+ø=+&É˝À yÓ\dæq

y+ø£fÒX«s¡kÕ«$T.

iv) m>∑Teø£ècÕí Äqø£≥º : ø£ècÕíq~ ‘Ó\+>±D˝ÀøÏ Á|üy˚•+#˚~ eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ qT+&˚. á

ÁbÕ+‘êH˚ï ªm>∑Teø£èwüíμ>± ø£$ uÛ≤$+#ê&ÉT. Á|üdüTÔ‘·+ >∑<ë«\ düMT|ü+˝À

ø£ècÕíq~ô|’ psê\ ÁbÕC…≈£îº ì]à+#·ã&ç+~. Á|üdüTÔ‘· π>j·T+ s¡∫+|üã&çqHê{ÏøÏ

á Äqø£≥º ì]à+#·ã&É Ò<äT.

4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+#·+&ç.

n) bÕ\eT÷s¡Tõ˝≤¢ R ,

Ä) düs¡fi≤kÕ>∑s¡+ R ,

Ç) eTHÓï+ø=+&É R ,

á) ø°]Ôø£q´ø£ R ,

ñ) C≤„qCÀ´‹ R ,

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2034

4 s¡+>±#ês¡ ‘√ eTTU≤eTTœ

‘Ó\+>±D≈£î #Ó+~q Á|üeTTK uÛ≤cÕXÊgy˚‘·Ô &Üˆˆ #˚≈£L] sêe÷sêe⁄‘√ |üÁ‹ø± $ ÒK] eTTU≤eTTœ.

|üÁ‹ø± $ ÒK] : MT e´øÏÔ>∑‘· $esê\T #Ó|üŒ+&ç.

#˚≈£L] sêe÷sêe⁄ : e÷~ Ç*¢+<ä\bÕ&ÉT Á>±eT+, KeTà+ õ˝≤¢. ‘·*¢ uÛ≤s¡‘·eTà, ‘·+Á&ç *+>∑j·T´.

uÛ≤cÕXÊg+˝À ñ|üHê´dü≈£î&ç>± ñ<√´>∑+ ÁbÕs¡+_Û+∫, ôV’≤<äsêu≤<äT πø+ÁBj·T

$X¯«$<ë´\j·T+˝À &ûHé>± |ü<äM $s¡eTD #˚XÊqT.

|üÁ‹ø± $ ÒK] : MT≈£î πø+Á<ä kÕVæ≤‘· nø±&ÉMTnyês¡T¶ m|ü&ÉT, @ s¡#·q≈£î e∫Ã+~?

#˚≈£L] sêe÷sêe⁄: : HqT sêdæq ªdüà è‹ øÏD≤+ø£+μ nH yê´dü dü+ø£\HêìøÏ 2002 dü+ˆˆ˝À ñ‘·ÔeTyÓTÆq $eTs¡Ù

Á>∑+<∏ä+>± πø+Á<ä kÕVæ≤‘· nø±&ÉMT nyês¡T¶ e∫Ã+~.

|üÁ‹ø± $ ÒK] : yê&ÉTø£uÛ≤wü >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

#˚≈£L] sêe÷sêe⁄ : yêéVü‰]ø£ uÛ≤cÕyê<äeT+fÒ e÷{≤¢&çq≥T¢ sêj·T&É+ ø±<äT. e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü≈£î, sêùd

uÛ≤wü≈£î |ü]$T‘·T\T ys¡T. Á|üjÓ÷»q+ ys¡T. s¡#·Hê eédüú≈£î ø=ìï ìj·Te÷\T nedüs¡+.

|üÁ‹ø± $ ÒK] : ‘Ó\T>∑T ø£qTeTs¡T>∑T ne⁄‘·T+<˚yÓ÷qqï Ä+<√fi¯q >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+.

#˚≈£L] sêe÷sêe⁄ : Çìï ø√≥¢eT+~ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü ø£qTeTs¡T>∑Tø±<äT. ø±ø£b˛‘˚ eTq ‘Ó\T>∑T˝À Ç‘·s¡

uÛ≤wü\ $TÁX¯eT+ m≈£îÿe>± ø£ì|ædüTÔqï~.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ô|’ ù|sê˝À mes¡T me]ì Á|üX¯ï\&ÉT>∑T‘·THêïs¡T?

2. ô|’ düe÷<ÛëHê\ <ë«sê MT≈£î ‘Ó*dæq kÕVæ≤r $X‚cÕ Ò$T{Ï?

3. á $<Ûä+>± Á|üX¯ï\&çπ> $<ÛëHêìï @eT+{≤s¡T?

Á|üX¯ï\T:

‘Ó\+>±D≈£î ˇø£ $•wüºyÓTÆq #·]Á‘· ñqï~. Hê{ÏqT+&ç H˚{Ï es¡≈£î á >∑&É¶ô|’ b˛sê&çq Ms¡T\T, ø£e⁄\T,

s¡#·sTT‘·\T, ø£fi≤ø±s¡T\T m+‘√ eT+~ ñHêïs¡T. Hê{Ï ‘Ó\+>±D b˛sê{≤ìï ø£fi≤fls¡ #·÷dæq kÕVæ≤rjÓ÷<ÛäT&ÉT

&Üˆˆ <ëXs¡~∏ s¡+>±#ês¡ . ‘Ó\+>±D Á|ü»\ JeHêìï, ndæÔ‘ê«ìï, b˛sê{≤\qT ‘·q s¡#·q\ <ë«sê Á|ü‹|òü*+|ü

#XÊ&ÉT. n˝≤+{Ï Á|üeTTK s¡#·sTT‘· e´øÏÔ‘·«dü÷Œ¤]Ôì, s¡#·q\ >=|üŒ<äHêìï Ç+≥s¡÷«´ Á|üÁøÏj·T <ë«sê $<ë´s¡Tú\≈£î

‘Ó*j·TCÒj·T≥y˚T bÕsƒê´+X¯ eTTK´ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2035


á bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ Ç+≥s¡÷«´ (|ü]|üè#·Ã¤) Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. Ç+≥s¡÷«´H˚

ªeTTU≤eTTœμ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. Ç~ Á|ü<Ûëq+>± ¬s+&ÉT s¡ø±\T. ñ<√´>±\

m+|æø£ À nuÛÑ ]ú Á|ü‹uÛÑqT |üØøÏå+#·&É+ø√dü+ #˚ùd~ yÓTT<ä{Ï<Ó’‘˚, ì]›wüº s¡+>∑+˝À

$X‚wüùde\+~+∫q yê] nqTuÛÑyê\qT ‘Ó\TdüTø√e{≤ìøÏ #˚ùd~ ¬s+&√~.

&Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ y˚s¡T y˚s¡T dü+<äsê“¤ À¢ $$<Ûä |üÁ‹ø£\≈£î Ç∫Ãq

Ç+≥s¡÷«´\˝Àì Á|ü<ÛëHê+XÊ Ò á bÕsƒê´+X¯+.

24`08`1928

07`06`2015

&Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡´ eTVü≤ã÷u≤u≤<é õ˝≤¢ ∫qï >∑÷&É÷s¡T˝À »ìà+#ê&ÉT.

Á|üeTTK ø£$ &Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´ áj·Tq k˛<äs¡T&ÉT. s¡+>±#ês¡´ ‘Ó\+>±D

kÕj·TT<Ûäb˛sê≥+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. ñbÕ<Ûë´j·TTì>±, Á>∑+<∏ë\j·T ìsê«Vü≤≈£îì>±,

dæøÏ+Á<ëu≤<é |ü⁄s¡bÕ\ø£XÊK˝À |üì#˚XÊ&ÉT. áj·Tq $•wüºyÓTÆq qe\\T s¡∫+∫ ‘Ó\T>∑T

kÕVæ≤‘ê´ìï düTdü+|üqï+ #˚XÊ&ÉT. Hê\T>∑T y˚<ë\qT, |ü~ ñ|üìwü‘·TÔ\qT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ

nqTe~+#ê&ÉT. sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘ê\qT düs¡fi¯ e#·q+˝À sêXÊ&ÉT. ‘Ó\+>±D

»qJeq+, ¬s’‘ê+>∑b˛sê≥+ e+{Ï n+XÊ\ H|ü<∏ä +>± áj·Tq s¡#·q\T ñHêïsTT. ‘Ó\T>∑T

qe\˝À ªbÕÁ‘√∫‘·j·÷düμqT yÓTT<ä≥>± Á|üyXô|{≤º&ÉT. M] s¡#·q\T Ç‘·s¡ uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\˝ÀøÏ

nqTe~+|üã&Ü¶sTT, #·\q ∫Á‘ê\T>± e#êÃsTT. áj·Tq sêdæq ª∫\¢s¡ <˚e⁄fi¯óflμ qe\≈£î

sêh kÕVæ≤‘· nø±&ÉMT |ü⁄s¡kÕÿs¡+ \_Û+∫+~. áj·Tq s¡#·HêXË’* bÕsƒ¡≈£î&çì Äø£≥Tºø=+≥T+~.

&Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2036

Á|üy•ø£

‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘· +˝À <ëXs¡~∏ s¡+>±#ês¡T´\~ $•wüºkÕúq+. ‘Ó\+>±D b˛sê≥ H|ü<∏ë´ìï

‘·q JeXøÏÔ>± eT\#·Tø=ì, ‘Ó\T>∑Tyê] kÕ+düÿè‹ø£ JeHêìï n<äT“¤‘·+>± ∫Á‹+∫q s¡#·sTT‘·

s¡+>±#ês¡ . n≥Te+{Ï eTVü‰s¡#·sTT‘· n+‘·s¡+>±ìï eT]+‘· <ä>∑Zs¡>± ‘Ó\TdüTø√yê\H˚

ÄdüøÏÔ, ñ‘ê‡Vü≤+ bÕsƒ¡≈£î\≈£î ñ+&É&É+ düVü≤»+. n+<äT≈£î <√Vü≤<ä|ü& Á|üÁøÏj·T eTTU≤eTTœ

(Ç+≥s¡÷«´). s¡#·sTT‘·‘√ eTTU≤eTTœ <ë«sê Äj·Tq s¡#·q˝À¢, J$‘·+˝À ‘Ó*j·Tì ø=‘·Ô

ø√D≤\T kÕVæ≤‘· ˝Àø±ìøÏ |ü]#·j·T+ ne⁄‘êsTT. n+<äTø√dü+ &Üˆˆ <ëXs¡~∏ s¡+>±#ês¡ ‘√

eTTU≤eTTœì ne˝ÀøÏ<ë›+.

I

1. MT kÕVæ≤rs¡+>∑ Á|üy˚X¯+ m{≤¢

»]–+~?

H˚qT ‘Ó\+>±D˝À »]–q

Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ eT¨<äéT+‘√

Á| üu Û ≤$‘ · TD ísTT s ¡# ·q≈ £ î

|üPqT≈£îHêïqT. ìC≤+ sê»´+˝Àì

|ü]dæú‘·T\qT >∑T]+∫ |üÁ‹ø£\≈£î

ÒK\T, yê´kÕ\÷ ÁyêXÊqT. Ä

s√E˝À ¢ yê{ Ïì s ¡# ·q\T

nqTø√ Ò<äT. ñ<ä eT+˝À uÛ≤>∑+

nqT≈£îHêïqT.

2. ‘Ó\+>±D Á|üC≤J$‘·+ H˚|ü<∏ä +>± qe\\T sêj·T&ÜìøÏ ã\yÓTÆq ø±s¡D≤\T @$T{Ï?

ø±s¡D≤\T nH˚ø£+. Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó\+>±D eTVü‰#·]Á‘·qT eÁø°ø£]+∫+~. ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+ n+fÒ

»&ÉTdüT≈£î+~. e÷≥ m‹Ô‘ MT<ä MT<ä |ü&ÉT‘·T+<äì ãT>∑T\T |ü&ç+~. <ëìï #·]Á‘· qT+∫ #Ó]|æyj·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫+~.

|üPs¡«+ ‘Ó\+>±D+ ñ+&˚~, ìC≤+ ñ+&˚yê&Éì ≈£L&Ü $<ë´s¡Tú\≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚dæ+~. ¬s’‘·T\T, ≈£L©\T,

ø±]à≈£î\T, Åd”Ô\T, |æ\¢\T »]|æq #ê]Á‘ê‘·àø£ b˛sê≥+, Á|ü»\ Á|ü‹q ` Ç+ø± mH√ï, mHÓïH√ï s¡ø±Ôs¡TD düeTsê\T

sêqTqï ‘·sê\yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛e\dæ+<˚Hê? eTq eT¨»®«\ yês¡dü‘·«+ sêqTqï ‘·sê\yê]øÏ n+<ä≈£î+&Ü

b˛e\dæ+<˚Hê? á e´<∏ä, u≤<Ûä, Äy˚<äq á ‘·|üdüT‡˝À+∫ Ä$s¡“¤$+∫qy˚ Hê qe\\T. Ç$ Á|üC≤ J$‘ê\T. Á|ü»\

ÄX\T b˛sê{≤\T. Á|ü|ü+#·+˝ÀH m+‘√ ñ‘·ÿ èwüºyÓTÆq ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥>±<∏äqT e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$Tyê]

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2037

‘·sê«‘·, Äj·Tq $T–*Ãq $wüj·÷\qT mes¡÷ sêj·T&É+ Ò<

nqï Ä+<√fi ¯q˝À+∫ H ˚H ˚ Ä ãèV ü ≤‘ Yø±sê´ìø Ï

ñ|üÁø£$T+∫HêqT. Ä #ê]Á‘ê‘·àø£ Jeq ∫Á‘ê\qT á ‘·sê\≈£î

n+~+#· >∑*>±qT.

II

3. eTVü‰ø£$ <ëX¯s¡~∏>±s¡T MT nÁ>∑E …’Hê MTs¡T qe˝≤s¡#·sTT‘·>±

dæús¡|ü&É&ÜìøÏ ø±s¡D+?

H˚qT ‘=\T‘· ø£$‘·«y˚T ÁyêXÊqT. ñuÛÑj·TT\÷ πø Á|üÁøÏj·T˝À

ñ+&É&É+ eT+∫~ ø±<äì HqT e#·q s¡#·q≈£î |üPqT≈£îHêïqT. es¡<äqï

e÷ nqïj·T´qT ª|ü<ä <ëXs¡~∏μ nì, qqTï ª>∑<ä <ëXs¡~∏μ nHyês¡ì

MT≈£î ‘Ó\TdüTqqT≈£î+{≤.

4. MT qe\\ >∑T]+∫ $e]kÕÔsê?

H˚qT eTT+< ä T>± ª∫\ ¢s ¡< ˚e⁄fi ¯ ó fl μ sêj·T≥+

yÓTT<ä\Tô|{≤ºqT. ª∫\¢s¡<e⁄fióflμ #ê˝≤ Á|üuÛ≤yê‘·àø£eTsTTq qe\.

ˇø£ ø=‘·Ô <äèø£Œ<∏ëìï @sêŒ≥T#˚dæ+~. n~ $»j·Te+‘·eTsTT+~.

Çø£ ª»q|ü<ä+μ #ê˝≤ $XÊ\eTsTTq $düÔ è‘·eTsTTq qe\. yÓTT‘·Ô+ düe÷C≤ìï

ˇø£ yÓTÆÁø√k˛ÿ|æø>± #·÷|æq qe\. ø£ yÓ’|ü⁄ b˛©düT j·÷ø£åHé nsTTb˛sTT @ø£+ #dæq

uÛ Ñ÷eTT\ìï+{Ïì <=s¡\T ø±CÒj·T&É+‘√ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~ qe\. mìï

ñ<ä e÷˝§∫ÃqsTT, ñ<ä e÷\ ù|s¡ m+‘· yÓ÷dü+ »]–+~. sê»ø°j·÷\T m+‘·

ÁuÛÑwüßº |ü&ÉT‘·THêïsTT nH˚ $wüj·÷\qT #ê˝≤ $es¡+>± #Óù|Œ qe\. ˇø£ÿ

‘Ó\+>±D ø±<äT, yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ #Ó+~q qe\ n~. #·]Á‘· Àì ì»+

#Ó|üŒ&Éy˚T Hê qe\ ñ<›X¯+. dü‘ê´ìï #Ó|üŒ&É+ »]–+~. »]–+~ #Ó|üŒ&É+

‘·|üŒ yê´K´ #Ój·T´&É+ ø±<äT.

5. ªyÓ÷<äT>∑T|üP\Tμ, ªe÷j·T»\‘ês¡Tμ, ª»q|ü<ä+μ e+{Ï Á|üdæ<äΔ qe\\T

sêdæHê ª∫\¢s¡<˚e⁄fi¯ó¢μ s¡+>±#ês¡T´\T>±H˚ bÕsƒ¡≈£î\T $TeTTà*ï

>∑Ts¡TÔô|≥Tºø√e&ÜìøÏ ø±s¡D+?

ø±[<ëdüT nq>±H˚ X¯≈£î+‘·\, {≤>∑÷sY nq>±H˚ ^‘ê+»*,

Áù|eT#·+<é nq>±H >√<ëHé >∑Ts¡TÔ≈£îekÕÔsTT. kÕVæ≤‘· + …ø£ÿ\T ø±<äT

ø±ã{Ïº ø±s¡D+ #Ó|üŒ&É+ ø£wüº+. nsTT‘˚, ˇø£ s¡#·q‘√ s¡#·sTT‘·qT

>∑T]Ô+#·&É+ s¡#·sTT‘·≈£î >∑s¡«ø±s¡D+.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûäb˛sê≥+μ >∑T]+∫ $Hêïsê?

MT≈£î ‘Ó*dæ+~ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªyês¡dü‘·«+μ nH e÷≥qT @ $<Ûä+>± Á>∑Væ≤+#ê*?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2038

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª»q|ü<ä+μ qe\ Ç‹eè‘·Ô y˚T$T{Ï?

♦ s¡+>±#ês¡ qe\˝À¢ Á|ü<Ûëq $wüj·T+ @$T{Ï?

♦ ‘·q Ä‘·àø£<∏ä>± e]í+∫q |ü⁄düÔø£y˚T~?

6. MT s¡#·q˝À¢ Á|æj·TeTsTTq |ü⁄düÔø£+.

ªyÓ÷<äT>∑T|üP\Tμ düTe÷s¡T Hê Ä‘·àø£<∏ä

˝≤+{Ï~. H˚qT Jeqj·÷q+ sê<ë›eTì

nqTø√˝Ò<äT. Ä‘·àø£<∏ ä sêdüT≈£îH˚+‘·

>=|üŒyê&çqì Çyê[ºø° nqTø√e≥+ ˝Ò<äT.

ø±ã{Ïº ˇø£ qe˝≤s¡÷|ü+˝À sêXÊqT.

Ç+ø√fÒ$T≥+fÒ MTs¡T @ qe\˝À nsTTHê

˝ÀbÕ\T #·÷|æ+#·>∑\s¡T. ø±˙ ªyÓ÷<äT>∑T|üP\Tμ˝À

#·÷|æ+#· Òs¡T. ˇø£ |üsYô|òø£åHé‘√ kÕ>∑T‘·T+~..

Ä qe\˝À ø£ e÷≥ nHêïqT. ªdæ<ëΔ+‘·+ø£Hêï

ø£s¡Ôe´+ >=|üŒ~. $XÊ«dü+ ø£+fÒ ø£s¡Ôe´+

>=|üŒ~μ nì #ÓbÕŒqT ` á e÷≥ >±+BÛJ

#˚dæ #·÷|æ+#ês¡T. 1942˝À ª&É÷ ÄsY &Ó’μ

nHêï&ÉT Äj·Tq. n~ Äj·Tq dæ<ëΔ+‘·+ ø±<äT,

ø£s¡Ôe´+.

III

7. dü+düÿ è‘ê+Á<Ûä uÛ≤wü À¢ MTs¡T Ç+‘·{Ï |ü≥Tº kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+?

n+<äT≈£î ø£èwæ ø£ÿfÒ #ê\<äT. uÛÑ>∑e<äqTÁ>∑Vü≤+ ≈£L&Ü ñ+&É&É+ e\¢H˚ Ç~ kÕ<Ûä yÓTÆ+<äì Hê $XÊ«dü+. Ò≈£î+fÒ

Çìï uÛ≤wü\ |ü]#·j·T+, Ä uÛ≤wü\˝À nqTyê<ä+ nkÕ<Ûä yÓTÆq |üì. Hê≈£î dü+Á|ü<ëj·T dæ<äΔyÓTÆq >∑Ts¡Te⁄\T ø±ì, •wüß´\T

ø±ì Òs¡T. e÷ neTà #·<äTe⁄\sêDÏ. ÄyÓTqT @eTì ø°]Ô+#·qT! m≥¢ì XÊ¢|òæT+#·qT!

8. e÷+&É*ø£+˝À sêùd s¡#·q\T nqTe~+#·&É+ ø£wüº+ ø£<ë! Ç‘·s¡ uÛ≤wü À¢øÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ Ç$ nes√<Ûä+ ø±<ë?

HqT Áyêdæ+~ Á|ü»\ uÛ≤wü À. Hê≈£î ‘Ó\+>±D+ n+fÒ n_Ûe÷q+. n{≤¢>∑ì ‘Ó\+>±DÒ‘·s¡+ n+fÒ <äTs¡_Ûe÷q+

Ò<äT. Hê j·÷dü kı>∑düT\T Ç‘·s¡ Ä+Á<ÛäT\≈£î ‘Ó*j·T|üs¡#ê\qT≈£îHêïqT. ìy˚<äq≈£î kÕ<Ûës¡D uÛ≤wüH˚ ñ+#êqT. H˚qT

Á|üC≤ J$‘êìï ∫Á‹+#·&ÜìøÏ ÁyêXÊqT. Hê Á|ü»\ ø√dü+ ÁyêXÊqT.

9. MT≈£î q∫Ãq s¡#·q\ >∑T]+∫ dü+øÏå|üÔ+>± ‘Ó*j·TCÒkÕÔsê?

Hê≈£î yê©àøÏ, yê´düT&ÉT, ø±[<ëdüT, >√Øÿ, #ÓUÀyé, &ç¬øHé‡, Áù|+#·+<é, ñqïe, $X¯«Hê<∏ä qT+∫ n\¢+ sê»j·T´

<ëø± |ü]#·j·T+. kÕVæ≤‘· + $wüj·T+˝À Hê≈£î <˚X¯ø±˝≤\ |ü]<ÛäT Ò¢e⁄. Hê~ edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã+.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2039

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªe÷+&É*ø£y˚T Á|ü»\ uÛ≤wü!μ ì»y˚THê?

♦ ªedüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã+μ n+fÒ MTs¡T @eTqT≈£î+≥THêïs¡T?

10. $TeTà*ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq s¡#·sTT‘· mes¡T?

qqTï e´≈£îÔ\T>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq <ëìø£+fÒ

ñ<ä e÷\T m≈£îÿe>± Á|üuÛ≤$‘·+ #XÊsTT. HqT ñ<ä eT

J$ì. eTTK´+>± ø£eT÷´ìdüTº ñ<äéT+ J$‘êìï

H˚]Œ+~. eTìwæì #˚dæ+~. düe÷»+ ˇø£≥Tqï~. ˙

ã‘·T≈£î düe÷»+‘√ ñqï~ nì #·÷|æ+~. ø±ã{Ïº

düe÷»+ ø√dü+ @<äHêï #˚j·÷* nì H˚]Œ+~.

IV

11. ‘Ó\+>±D @sêŒ≥T m˝≤+{Ï dü+‘√cÕì∫Ã+~?

‘Ó\+>±D˝À |ü⁄{Ïºq yê&ç>± ‘Ó\+>±D @sêŒ≥T Hê≈£î dü+‘√cÕìï#˚Ã $wüj·Ty˚T. nsTT‘˚ Á|ü‹ <ëìøÏ ‘Ó\+>±D

e∫Ã+~ ø£<ë! nqT≈£î+fÒ ≤uÛÑ+ Ò<äT. e∫Ãq ‘Ó\+>±DqT ø±bÕ&ÉTø√yê*. n_Ûeè~Δ #˚düTø√yê*. Ç+ø± n<Ûä j·Tq

<äX¯ ÀH˚ e⁄Hêï+ eTq+. n<Ûä j·Tq+ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ø£<ë Ä#·s¡D <äX¯.

12. ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘· +ô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ @$T{Ï?

Hê ‘Ó\+>±D Ç|üŒ{Ïπø kÕVæ≤‘· , kÕ+düÿ è‹ø£ Jeq yÓ’uÛÑyêìøÏ Je>∑&É¶. Çyê*º kÕVæ≤‘· +˝À ‘Ó\+>±D ‘·|üŒ

eTs=ø£{Ï Ò<äT. Ç+ø√ e+<äqT+&ç, eTs=ø£ e+<ä dü+e‘·‡sê\bÕ≥T sêdæHê ‘·s¡>∑ì |òüTqyÓTÆq yês¡dü‘·« dü+|ü<ä

Çø£ÿ&ç~. ‘Ó\+>±D |ü⁄qs¡TJ®eHêìøÏ Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq Á|üD≤[ø£\T, y˚Tìô|òk º\qT s¡÷bı+~+#·Tø√e#·TÃqT.

13. MTs¡T #˚dæq kÕVæ≤‘· ø£èwæøÏ ‘·–q >∑T]Ô+|ü⁄ \_Û+∫+<äì uÛ≤$düTÔHêïsê?

H˚qT Á|ü‹|òü\eTT Ä•+∫ kÕVæ≤‘· ø£èwæ #˚j·T Ò<äT. düe÷C≤ìøÏ HêMT<ä ñqï u≤<Ûä ‘·\qT e÷Á‘·+ ìs¡«]Ô+#êqT.

>∑T]Ô+|ü⁄ $wüj·T+ n+‘·>± |ü{Ïº+#·Tø√ Ò<äT.

14. á düe÷C≤ìøÏ MTs¡T Ç#˚Ã dü+<˚X¯+ @$T{Ï?

ˇø£ u≤<Ûä ‘·>∑\ eTìwæ>±, $\Te\T ‘Ó*dæq e÷qe⁄ì>±,

e÷qe‘ê«ìï Áù|$T+∫q e´øÏÔ>± HqT Hê $~Ûì ìs¡«]Ô+#êqT.

Hê J$‘·+ <ë«sê dü+<˚X¯+ ªªÄ<äs¡Ù+, Äy˚X¯+, nø£ås¡+μμ á

eT÷&É÷ ñqï|ü&˚ e´øÏÔ¬ø’Hê, düe÷C≤ì¬ø’Hê ø±e*‡q$

dæ~ΔkÕÔsTT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ø£èwæ >∑T]Ô+|ü⁄ M{Ï eT<Ûä dü+ã+<Ûëìï #Ó|üŒ+&ç.

♦ dü+<X$T#Ã neø±X+ me]øÏ ñ+≥T+<äì MTs¡T

nqT≈£î+≥THêïs¡T?

♦ ªkÕ+düÿ è‹ø£ yÓ ’uÛ Ñe+μ n+fÒ @eTì ns¡ú+

#düTø√e#·TÃ?

qeTùdÔ ‘Ó\+>±D (ã‘·Tø£eTà)— Á|üC≤X¯øÏÔ (k˛|ü‹) |üÁ‹ø£\ qT+&ç,

Ä+Á<ÛäuÛÑ÷$T (ªJeq πsK\Tμ) qT+&ç á eTTU≤eTTœ d”«ø£]+#·ã&çq~.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2040

1. <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ ‘√ Ç+≥s¡÷«´ m{≤¢ nì|æ+∫+~? MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

2. á eT<Ûä ø±\+˝À {Ï.$.˝À Ò<ë Ç+¬øø£ÿ&Ó’q MTs¡T #·÷dæq Ç+≥s¡÷«´ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

3. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± <ëXs¡~∏ s¡+>±#ês¡ qe\\T, yê{Ï Àì Ç‹eè‘êÔ\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ø£ C≤_‘ê

sêj·T+&ç.

Ç$ #˚j·T+&ç


1

2

3

4

Áø£.dü+. s¡#·q ù|s¡T Ç‹eè‘·Ô+

4. Ç+≥s¡÷«´≈£î dü+ã+~Û+∫q øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

|üÁ‹ø£ À¢, {Ï.$.˝À s¡ø£s¡ø±\ Ç+≥s¡÷«´\qT #·÷düTÔ+{≤+. Ç+≥s¡÷«´\T ¬s+&ÉT s¡ø±\ì ‘Ó\TdüTø£<ë!

ñ<√´>±\ m+|æø£¬ø’ nuÛÑ ]ú Á|ü‹uÛÑqT |üØøÏå+#·{≤ìøÏ #˚ùd~ ø£s¡ø£+. ñ<√´>±ìï dü+bÕ~+#·{≤ìøÏ nuÛÑ s¡Tú\T

|üP]Ô dü+dæ<äΔ‘·‘√ Ç+≥s¡÷«´≈£î b˛‘ês¡T. Bì˝À Ç+≥s¡÷«´ #ùd e´≈£îÔ\T eTTK´bÕÁ‘· b˛wækÕÔs¡T. Ç~ yÓTT<ä{Ï~.

Á|üeTTKT\ J$‘· $X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø√e{≤ìøÏ #ùd~ eTs√s¡ø£+. Á|üeTTKT\, >=|üŒyêfifl qT+&ç yê] $esê\qT,

$X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ #˚ùd~ ¬s+&Ée~. Bì˝À Ç+≥s¡÷«´ #˚j·Tã&˚ e πøÔ ø°\ø£+.

¬s+&Ée s¡ø£+ Ç+≥s¡÷«´˝ÀÇ+≥s¡÷«´ #ùd e´≈£îÔ\T eTT+<äT>± ø=ìï n+XÊ\ô|’ Á|üXï\T ‘·j·÷s¡T#düT≈£î+{≤s¡T.

yÓTT<ä≥ yê]ì |ü]#·j·T+ #˚düTø=ì yê] e´øÏÔ>∑‘· $esê\qT+&ç yÓTT<ä …’ yê] J$‘·+˝Àì eTTK´ düìïy˚XÊ\T,

|òüT{≤º\T, yês¡+~+∫q ùde\T, ÄXj·÷\T, düe÷C≤ìøÏ yê]#Ã dü+<X+‘√ eTT>∑TdüTÔ+~. Ç{≤¢ #ùd Ç+≥s¡÷«´\

$esê\qT |üÁ‹ø£ À¢, Á|ükÕs¡ e÷<Ûä e÷˝À¢ Á|ü»\T #·÷düTÔ+{≤s¡T. Ä<äs¡Ùe+‘·T\T, dü+|òüTdü+düÿs¡Ô\T, ø£e⁄\T,

s¡#·sTT‘·\T, ñ<ä eTø±s¡T\T, XÊgy‘·Ô\T, sê»ø°j·THêj·T≈£î\T yÓTT<ä\>∑T yêπs ø±≈£î+&Ü eTπs Ç‘·s¡ s¡+>∑+˝ÀHÓ’Hê

ªñ‘·ÔeTμ ùde\+~+∫q yêfi¯fl+<ä]ì Ç+≥s¡÷«´ #˚j·T&É+ eTq+ #·÷düTÔ+{≤+. Mfi¯fl J$‘ê\T m+<ä]ø√

dü÷Œ¤]Ôì ø£*–kÕÔsTT. <ë]ì #·÷|ü⁄‘êsTT.

Á|üX¯ï\T :

n) Ç+≥s¡÷«´ n+fÒ @$T{Ï?

Ä) Á|üeTTKT\qT Ç+≥s¡÷«´ m+<äT≈£î #˚kÕÔs¡T?

Ç) yÓTT<ä{Ïs¡ø£+ Ç+≥s¡÷«´ <˚ìøÏ dü+ã+~Û+∫q~?

á) Á|üeTTKT\qT Ç+≥s¡÷«´ #˚j·T&ÜìøÏ m{≤¢ dæ<äΔ+ ø±yê*?

ñ) Á|üeTTKT\ qT+&ç Ç+≥s¡÷«´˝À kÕ<Ûës¡D+>± sêãfÒº $wüj·÷\T @$?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2041

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+


n) <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ ‘êqT s¡#·q\T m+<äT≈£î #˚j·÷\qT≈£îHêïs√ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

Ä) ª‘Ó\+>±D @sêŒ≥T dü+‘√cÕìïμ∫Ã+<äì s¡#·sTT‘· nq≥+ô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷ìï sêj·T+&ç.

Ç) ªÁ|ü»\ uÛ≤wüμ n+fÒ MTπs$T ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs√ sêj·T+&ç.

á) s¡+>±#ês¡ ‘·q s¡#·q\≈£î ª‘Ó\+>±D Á|ü»\ J$‘êìïμ H˚|ü<∏ä +>± m+<äT≈£î rdüT≈£îHêï&ÉT?


n) &Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ #˚dæq kÕVæ≤‘· ùdeqT $e]+#·+&ç.


n) MT bÕsƒ¡XÊ\≈£î ø£ Áø°&Üø±s¡T&ÉT, ø£fi≤ø±s¡T&ÉT Ò<ë Hêj·T≈£î&ÉT e#êÃ&ÉqTø√+&ç. yê]ì Ç+≥s¡÷«´

#˚j·T&ÜìøÏ ø±e\dæq Á|üXÊïe[ì ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) &Üˆˆ <ëX¯s¡~∏ s¡+>±#ês¡ e´øÏÔ‘ê«ìï Ò<ë kÕVæ≤‘· ùdeqT Á|üX¯+dædü÷Ô yêsêÔ |üÁ‹ø£≈£î ˇø£ ÒK

sêj·T+&ç.


1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.

ñ<ë: $\Te\‘√ ≈£L&çq $<ä e÷qe Jeq$ø±kÕìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚düTÔ+~.

$ø±dü+ R $ø£dæ+#·&É+, $bÕŒs¡&É+

n) sêeT|üŒ>∑T&ç •\Œø£fi¯ kı>∑düTqT e]í+#· X¯ø£ e÷!

kı>∑düT R

Ä) e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T s¡#·q˝À¢ Á|ü»\eTìwæ ñ‘·ÿ èwüºyÓTÆq s¡#·q.

ñ‘·ÿèwüº+ R

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2042

Ç) uÛ≤>∑e‘·+˝À ø£èwüí©\\T düeTÁ>∑+>± sêXÊs¡T.

düeTÁ>∑+ R

á) HêHê{ÏøÏ e÷qe dü+ã+<Ûë\T ø°åDÏ+∫b˛‘·THêïsTT.

ø°åDÏ+#·T R

2. øÏ+~ yêø±´˝À¢ >∑\ Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) ø£<∏ä\+fÒ HêøÏwüºeTì e÷ HêsTTqeTà Hê≈£î s√p ø£‘·\T #Ó|æŒ+~.

Ä) dü«#·Ã¤uÛ≤s¡‘·+ ø√dü+ Á|ü‹»„ #˚<ë›+. Á|ü‹q #˚j·T&Éy˚T ø±<äT |üì#˚dæ #·÷|ü⁄<ë+.

Ç) Á|ü»\ø√dü+ ø£$‘·«+ sêXÊ&ÉT. Ä ¬ø’‘· Á|ü»\qT #Ó’‘·q´|ü]∫+~.

á) ÄX¯ ñ+&Ée#·TÃ. $T‹MT]q Ädü ñ+&Ésê<äT.


1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç.

dü+~Û |ü<ä+ $&ÉBdæq s¡÷|ü+

ñ<ë :` b˛sTTHê&É+fÒ

n) @eTì

Ä) ø±<äqT≈£îHêï&ÉT

Ç) |æ\¢\+<äs¡÷

dü+~Û ù|s¡T

b˛sTTHê&ÉT G n+fÒ

G

G

G

ñ‘·Ô «dü+~Û

2. øÏ+~ $Á>∑Vü≤ yêø±´\qT düe÷dü|ü<ë\T>± e÷s¡Ã+&ç. düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

ñ<ë :` eT÷&ÉT dü+K´>∑\ s√E\T ` eT÷&ÉTs√E\T ` ~«>∑T düe÷dü+

n) ¬s+&ÉT dü+K´>∑\ s√E\T R ,

Ä) eÁ»eT÷ yÓ’&É÷s¡ eT÷ R ,

Ç) ‘·*¢j·T÷ _&É¶j·T÷ R , SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2043

♦ ø£s¡Ô], ø£s¡àDÏ yêø±´\T

øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç.

1) Äfi≤«s¡TkÕ«$T ª∫qï|ü&˚μ nH˚ ø£<∏ä sêXÊ&ÉT. (ø£s¡Ô])

2) ª∫qï|ü&˚μ nH˚ ø£<∏ä Äfi≤«s¡TkÕ«$T#˚ s¡∫+|üã&ç+~. (ø£s¡àDÏ)

ô|’¬s+&ç+{Ï À yÓTT<ä{Ïyêø£ + ø£s¡Ô] yêø£ +. uÛ≤e+ dü÷{Ï>± ñ+~ ø£<ë! n~ ø£s¡Ô Á|ü<Ûëq+>± ø£*–q

yêø£ +. n+fÒ ÁøÏj·T (sêXÊ&ÉT) ø£s¡Ô (Äfi≤«s¡TkÕ«$T)qT dü÷∫düTÔqï~. Ç≥Te+{Ï yêø±´\qT ø£s¡Ô] yêø±´\+{≤s¡T.

¬s+&Ée yêø£ + ø£s¡àDÏ yêø£ +. Ç~ ø£s¡àqT Á|ü<Ûëq+>± ø£*–q yêø£ +. n+fÒ ÁøÏj·T (sêj·Tã&ç+~)

ø£s¡à (∫qï|ü&˚ nH˚ ø£<∏ä)qT dü÷∫düTÔqï~. á yêø£ +˝À ¬s+&ÉT e÷s¡TŒ\T düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT.

(1) ªã&ÉTμ nH˚ <Ûë‘·Te⁄ #˚s¡&É+— (2) ª#˚μ nH˚ $uÛÑøÏÔ #˚s¡&É+.

ø£s¡Ô] yêø£ + : ø£s¡Ô Á|ü<Ûëq+>± s¡÷bı+<äT‘·T+~.

ø£s¡àDÏ yêø£ + : ø£s¡à Á|ü<Ûëq+>± s¡÷bı+<äT‘·T+~. ÁøÏj·TMT<ä ªã&ÉTμ <Ûë‘·Te⁄, ø£s¡ÔMT<ä ª#˚/#˚‘·μ $uÛÑøÏÔ

#s¡T‘·T+~.

3. øÏ+~ yêø±´\qT ø£s¡àDÏ yêø±´\T>± e÷]Ã sêj·T+&ç.

n) *+>∑j·T´ e÷ Hêj·T≈£îìøÏ ñdæ]ø±j·T Ç#êÃ&ÉT.

Ä) u≤\T ÇdüTø£‘√ Ç\T¢ ø£{≤º&ÉT.

Ç) nø£ÿ Ç+{ÏeTT+<äT eTT>∑TZ y˚dæ+~.

4. øÏ+~ yêø±´\qT ø£s¡Ô] yêø±´\T>± sêj·T+&ç.

n) Á>±MTDT\#˚ Hêj·T≈£î\T m<äTs=ÿì b˛ã&Ü¶s¡T.

Ä) ø±j·T\˙ï n‘·ì #˚‘· eTT+<äs¡ b˛j·Tã&Ü¶sTT.

Ç) u≤\Ts¡# ôd\e⁄ rdüTø√ã&ç+~.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2044

♦ MT Á>±eT+˝Àì ys¡T ys¡T s¡+>±\≈£î #Ó+~q Á|üeTTKT\qT Ç+≥s¡÷«´ #ùd+<äT≈£î Á|üXÊïe[ s¡÷bı+~+#·Tø=ì

eTTU≤eTTœ ìs¡«Væ≤+#·+&ç. ìy~ø£ sêj·T+&ç.

kÕVæ≤‘· +˝À ø£*Œ‘· dü+|òüT≥q\ ø£+fÒ yêdüÔe dü+|òüT≥q\

es¡íq\T bÕsƒ¡≈£î\qT yÓTÆeT]|ækÕÔsTT. s¡#·sTT‘· e´øÏÔ‘êÔ«ìï

>∑T]+∫ ≈£L&É Ä˝À∫+|üCÒkÕÔsTT.

` #ê¬s¢dt &ç¬øHé‡

dü÷øÏÔ


1. ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+ : ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À uÛÑ÷kÕ«eTT\T, <=s¡\T, ìC≤+ Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫,

yÓ{Ïº#êøÏ] qT+∫ $eTTøÏÔ ø√dü+ ¬s’‘·T\T, ¬s’‘·T ≈£L©\T ø£eT÷´ìwüßº bÕØº Ä<Ûä«s¡ +˝À »]|æq b˛sê≥+.

Ç~ 1946 qT+&ç 1951 es¡≈£î ø=qkÕ–+~.

2. >√]ÿ : |üP]Ôù|s¡T e÷øÏ‡+ >√]ÿ. s¡cÕ´<˚X¯ s¡#·sTT‘·. áj·Tq sêdæq ªneTàμ qe\ Á|üdæ~Δ bı+~+~.

3. #Óø√yé : s¡cÕ´<˚X¯ ø£<∏ë s¡#·sTT‘·. nH˚ø£ Á|üdæ<äΔ ø£<∏ä\T sêXÊ&ÉT.

4. #Ûê¬s¢dt &ç¬øHé‡ : ÁbòÕqT‡ <˚X¯s¡#·sTT‘·. ªm fÒ Ÿ Ä|òt ≥÷ dæ{°dtμ (¬s+&ÉT eTVü‰q>∑sê\ ø£<∏ä) nH˚ Á|üdæ<äΔ

qe\ sêXÊ&ÉT.


5. MTs¡T ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ä! øÏ+~ $Á>∑Vü≤yêø±´˝À¢ ‘· dæq $uÛÑøÏÔÁ|ü‘· j·÷\

Ä<Ûës¡+>± Äj·÷ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷kÕ\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) $<ä qT n]ú+#·Tyês¡T ( )

Ä) >∑TD≤\ #˚‘· V”≤qT&ÉT ( )

Ç) düuÛÑ ø=s¡≈£î uÛÑeq+ ( )

á) <=+>∑\ e\¢ uÛÑj·T+ ( )

ñ) sêeTTì jÓTTø£ÿ u≤D+ ( )

}) >∑Ts¡Te⁄ q+<äT uÛÑøÏÔ ( )

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2045

X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT

` X¯‘·ø£ ø£e⁄\T

5

ã\e+‘·T"&É HêπøeTì

|ü\Te⁄s¡‘√ ìÁ>∑Væ≤+∫ |ü\T≈£î≥ y˚T˝≤

ã\e+‘·yÓTÆq düs¡ŒeTT

#·*NeT\ #˚‘·"õøÏÿ #êe<Ó düTeTr!

#ä<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

X¯‘·ø£ |ü<ë´\T HÓ’‹ø£$\Te*ï ô|+bı+~+|üCÒkÕÔsTT. uÛ≤$ J$‘êìï r]Ã~<äT›‘êsTT. X¯‘·ø£ |ü<ë´\

<ë«sê HÓ’‹ø£ $\Te\qT ô|+bı+~+#·&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

1. ã\e+‘·T&ÉqH˚ nVü≤+ø±s¡+ m+<äT≈£î ñ+&É≈£L&É<äT?

2. #·*NeT\ qT+∫ MTπs$T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T?

3. ô|’ |ü<ä + <ë«sê ‘Ó*ùd ˙‹ @$T{Ï?

4. Ç{≤¢+{Ï ‘·T\T ñ+&˚ |ü<ë´\T kÕ<Ûës¡D+>± @ Á|üÁøÏj·T˝À

ø£qã&ÉT‘êsTT?

Á|üX¯ï\T:


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2046


á bÕsƒ¡+ X¯‘·ø£ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. kÕ<Ûës¡D+>± X¯‘·ø£|ü<ë´˝À¢

Á|ü‹|ü<ä + ∫es¡ eT≈£î≥+ ñ+≥T+~. Ç$ eTTø£Ôø±\T. n+fÒ @ |ü<ë´ìø£<˚

dü«‘·+Á‘·uÛ≤e+‘√ ñ+≥T+~. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡+˝À eT\¢uÛÑ÷bÕ©j·T+, düπs«X¯«s¡,

uÛ≤düÿs¡, lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡, ñ‘·Œ\e÷\, @ø£ÁbÕdüX¯‘·|ü<ä e÷*ø£,

ì+ã–] qs¡dæ+Vü≤, #·+Á<äeTÚ∞X¯«s¡ X¯‘·ø±\ |ü<ë´\THêïsTT.

ø£e⁄\ |ü]#·j·T+

1. düπs«X¯«s¡ X¯‘·ø£+ : j·T<∏ëyê≈£îÿ\ nqïeTj·T´ : Ç‘·ì XË’* <Ûësêfi¯yÓTÆq~. düπs«X¯«s¡

X¯‘·ø±ìøÏ X¯‘·ø£ kÕVæ≤‘· +˝À >=|üŒ ÁbÕ#·Ts¡ eTTqï~.

(}Vü‰∫Á‘·+)

(16e X¯‘êã›+)

2. lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡ X¯‘·ø£+ : <Ûä÷s¡®{Ï : lø£èwüí<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝Àì nwüº~>∑Z»ø£e⁄˝À¢

ˇø£&ÉT. ªsêE\à‘·TÔ Ÿ yê] ùde qs¡ø£ÁbÕj·T+ãT...μ n+≥÷ sêE\≈£î #˚ùd ùdeqT

<Û Ó ’s ¡ ´+>± e´‹πsø£]+∫q ø£$. áj·Tq ø£$‘ê«ìï lø£èwü í< ˚esêj·T\T

n‘·T*‘·e÷<ÛäTØeTVæ≤eT... >∑\~>± ø°]Ô+#ê&ÉT. lø±fi¯Vü≤dæÔ e÷Vü‰‘·à ´+ nH˚

Á|üã+<Ûëìï sêXÊ&ÉT.

3. eT\¢ uÛÑ÷bÕ©j·T+ ‹X‘·ø£+ : m\≈£L∫ u≤\ düs¡dü«‹ : áj·Tq Hê>∑sYø£s¡÷ï Ÿ õ˝≤¢

»≥Áb˛\T dü+kÕúq+˝À düTs¡_Û e÷<Ûäesêj·T\ ÄkÕúq ø£$. ‘Ó\T>∑T˝À ‘=* Á‘· ]ú

ø±eýÓTÆq ªsê|òüTej·÷<äe bÕ+&ÉMj·T+μ ‘√bÕ≥T <ë<ë|ü⁄ |üHÓï+&ÉT Á>∑+<∏ë\T

s¡∫+#ê&ÉT. uÛÑs¡Ô èVü≤] düTuÛ≤wæ‘· Á‹X‹ì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+∫q yê]˝À yÓTT<ä{Ïyê&ÉT.

4. uÛ≤düÿs¡X‘·ø£+ : e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´ : áj·Tq ªuÛ≤düÿsêμ nH eT≈£î≥+‘√ mH√ï ‘·T\qT

eTqdüT≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îH≥≥T¢ ‘·q |ü<ä <Ûës¡qT ø=qkÕ–+#ê&ÉT.

(}Vü‰∫Á‘·+)

(17e X¯‘êã›+)

(}Vü‰∫Á‘·+)

(17e X¯‘êã›+)

(}Vü‰∫Á‘·+)

(13e X¯‘êã›+)

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2047

5. ñ‘·Œ\e÷\ : ñ‘·Œ\ dü‘· Hêsêj·TD≤#ês¡ : áj·Tq KeTà+ õ˝≤¢ Àì ∫+‘·ø±ì

ÁbÕ+‘·+yê&ÉT. s¡dü<Ûä«ì, á »+≥q>∑sê\T ùV≤eT+‘·••sê\T, >∑CÒ+Á<äyÓ÷ø£å+,

ÁuÛÑeTs¡ ‘·+, lø£èwüí#·+Á<√<äj·T+ yÓTT<ä …’q |ü⁄düÔø±\T sêXÊ&ÉT.

6. @ø£ÁbÕdü X¯‘·|ü<ä e÷*ø£ : >öØuÛÑ≥¢ s¡|òüTTsêeT XÊÅdæÔ : áj·Tq dæ~Δù|≥ õ˝≤¢

]eTàq>∑÷&É À »ìà+#ê&ÉT. yê´dü‘ê‘·Œs¡ ìs¡íj·T+, >√e÷‘· ø£fi≤´D <ëdü#·]Á‘·+,

l y˚eTT\yê&É sê»sêCÒX¯«s¡ @ø£ÁbÕdü X¯‘· |ü<ä e÷*ø£, •e|ü<ä eTDÏe÷\,

uÛ≤yêq+<äkÕ«$T #·]Á‘· yÓTT<ä\>∑T s¡#·q\‘√ bÕ≥T nH˚ø£ uÛÑ»q ø°s¡Ôq\T

sêXÊ&ÉT.

7. ì+ã–] qs¡dæ+Vü≤X¯‘·ø£+ : &Üˆˆn+<Ó y˚+ø£≥sê»+ : áj·Tq »–‘ê´\ õ˝≤¢

ø√s¡T≥¢˝À »ìà+#ê&ÉT. qy√<äj·T+, eTDÏeT+pwü, ø£fi≤‘·|üdæ«ì nH˚

|ü<ä´ø±yê´\T, uÛ≤s¡‘·sêDÏ Hê{Ïø£\ dü+|ü⁄{Ï sêXÊ&ÉT. ì+ã–]X¯‘·ø£+,

áX¯«s¡X¯‘·ø±\‘√bÕ≥T, ªyêqe÷eT …’ es¡<ë#ês¡T´\ ø£è‘·T\T nqTo\qμ nH˚

dæ<ëΔ+‘· Á>∑+<∏ëìï sêXÊ&ÉT. ªø£$ •s√eTDÏμ, ªne<Ûëq j·TTeπødü]μ, ªne<Ûëq

#·‘·Tsêqqμ nqT _s¡T<äT\qT bı+<ë&ÉT.

31`3`1934

11`3`2001

22`04`1929

04`02`2004

14`10`1933

11`09`2006




‘Ó\TdüTø=+&ç.


04`07`1928

23`10`2007

8. #·+Á<äeTÚ∞X¯«s¡ X¯‘·ø£+ : ÇeTà&çC…{Ïº #·+Á<äj·T´ : áj·Tq Hê>∑sYø£s¡÷ï˝Ÿ õ˝≤¢

‘êfi¯¢|ü*¢Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. Vü≤qTeTÁ<ëeT dü+Á>±eT+, uÛÑø£Ôdæ]j·÷fi¯,

Ms¡ÁãùV≤à+Á<ä$˝≤dü+ nH Vü≤]ø£<∏ä\qT, sêeTÁ|üuÛÑTX‘·ø£+, eTè‘·T´+»j·T X‘·ø£+,

bÕ …+ y+ø£fÒX«s¡X‘·ø£+, l•Øwüq>∑>∑+&çø± e÷Vü‰‘·à´+, ø£s¡ŒsêÁ~ e÷Vü‰‘·à´+

nH˚ ø±yê´\qT sêXÊ&ÉT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2048

Á|üy•ø£

|ü<ä Á|üÁøÏj·T˝À X‘·ø£+ ø£ $uÛ≤>∑+. ‹ì, J$‘· nqTuÛÑyê\qT, uÛÑøÏÔì, yÓ’sê>±´ìï

X‘·ø£ |ü<ë´\˝À¢ ø£e⁄\T #ÓbÕŒs¡T. á |ü<ë´\T HÓ’‹ø£ $\Te\qT ô|+bı+~dü÷Ô, s¡kÕqTuÛÑ÷‹ì

ø£*–kÕÔsTT. Ç≥Te+{Ï |ü<ë´\qT eTq+ Ç|ü&ÉT ÄkÕ«~<ë›+!

I

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªuÛÑ≈£îÔ&ÉT |ü<äΔ‹ ‘·|üŒ&ÉTμ nì ø£$ nHêï&ÉT ø£<ë! |ü<äΔ‹

‘·|üŒ&ÉeT+fÒ MTπseTqT≈£î+≥THêïs¡T?

♦ ø°]Ô m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~?

♦ eTìwæ #˚j·T≈£L&Éì |üqT Ò$T{Ï?

✿ eT. ≈£î\XË’\+ãT\T bÕ<äT ô|\¢–* ~≈£Lÿ\+ãTq+ >∑÷*qHé

»\<ÛäT˝Ÿ y˚Ts¡\ HêÁø£$T+∫ düeTT<ä+#·<ä“¤+– qTbıŒ+–qHé,

»\C≤‘·Á|æj·T o‘·uÛ≤qT\T j·T<∏ëdü+#ês¡eTT˝Ÿ <ä|æŒqHé!

<ä\ø£+ &ÉTã“"&ÉT #=|ü<ä|üŒ"&ÉT uÛÑe<ä“¤≈£îÔ+&ÉT düπs«X¯«sê! 1

` j·T<∏ëyê≈£îÿ\ nqïeTj·T´

✿ XÊ. C≤‘·T˝Ÿ ôd|ü≥ ùde #˚j·TT≥ eTèwü Ÿ dü+~Û+#·T ≥Hê´j·T $

U≤´‹+ u§+<äT≥ ø=+&Óø±" &Ée⁄≥ Væ≤+kÕs¡+uÛÑ≈£î+ &Í≥ $T

<∏ë´‘ê‘·Œs¡ eTT ˝≤&ÉT ≥ìïj·TT" ãs¡Á<äe´+ãT Hê•+∫ sT÷

l ‘ê HÓìï j·TT>∑+ãT \T+&É" >∑\<√ lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! 2

` <Ûä÷s¡®{Ï

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2049

II

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª|üs√|üø±s¡+ X¯ØsêìøÏ

ÄuÛÑs¡D+μμ nì ø£$ @ ñ<›X+‘√

nHêï&ÉT?

♦ sêE @ $<Ûä+>± Á|üe]ÔùdÔ,

|üqT\T HÓs¡ys¡T‘êsTT?

♦ <äTs√´<ÛäqT&ÉT m{≤¢+{Ïyê&ÉT?

✿ eT. #Ó$øÏ+ >∑T+&É\ yÓTT|ü>±<äT ÁX¯ó‘·y˚T #˚<ä$TàøÏqZ+ø£D+

ãT $uÛÑ÷cÕ&ÛÉ eTT >±<äT <ëqyÓT eTVæ≤qT“D≤´‘·TàHÓyTàìøÏHé

Áã$ Ò|ü+ãT\T >±e⁄ kıeTTà\T|üø±s¡ÁbÂ&Ûçj˚T ìø£ÿeTÚ

\$‘˚+Á<ë‹>∑ yÓ’uÛÑyê! düTs¡_ÛeT˝≤¢! ˙‹yê#·düŒr! 3

` m\≈£L∫ u≤\düs¡dü«‹Ï

✿ ñ. uÛÑ÷|ü‹ø±‘·àãT~Δ eT~"ãT≥ºì #√≥"Áã<ÛëqT …+‘· Á|ü

C≤„ |ü]|üPs¡Tí …’q" >=qkÕ>∑<äT ø±s¡ eTT ø±s¡ <ä≈£åî …’

jÓ÷|æq Á<√D ;Ûwüàø£è|ü jÓ÷<ÛäT\H˚≈£î\T" >∑÷&ç øös¡e

øå±à|ü‹ ø±s¡ y˚TeTsTTq" C≤*¬s#˚j·T">∑ yês¡T uÛ≤düÿsê! 4

` e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2050

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ dü»®Hê|æÔ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»q+ @$T{Ï?

♦ <ÛäqeTTe\¢ ø£*π> <√cÕ\T @$?

♦ eTqTwüß\T $wü+‘√ ì+&ç ñHêïs¡ì nq&É+˝À ø£$ ñ<›X¯+ @$T{Ï?

III

✿ #·+. <ÛäqeTT, <ÛäHê_Ûe÷qeTT, dü<ë<Ûäq‘·èwüíj·TT eT÷&ÉT <√wüeTT˝Ÿ

<Ûäì≈£îq ø£+<äT ‘=\Ô{Ï~ Á<äeéTT ù|<ä≈£î Ò<äT ø±e⁄qHé

<Ûäì≈£îì ø£+f… ù|<ä≈£&ÉT <ÛäqT´&ÉT, j·÷‘·ì ‘·èwüí dü»®Hê

|æÔì X¯$TsTT+#·T y˚+ø£≥|ür! nœ˝≤+&É|ür! Á•j·T'|ür! 5

` ñ‘·Œ\ dü‘· Hêsêj·TD≤#ês¡

✿ eT. >∑s¡eTTHéÁ$T+– Vü≤]+∫‹Hé düT»q <äT'KeTà+#·T ˙j·÷‘·à˝À

eTT]j·T+uÀ≈£î eTqTwü <äT]«wüeTTqTq÷à*+|ü⁄e÷ eTT+<äT sT÷

qs¡T\+<äT+&ÉT $wüeTTà dü÷~ ì&ÉHÓ’qq‡+~Û Ò<√ Á|üuÛÑ÷

Vü≤s¡ ly˚eTT\yê&É sê»|òüDÏ Vü‰sê! sê»sêCÒX¯«sê! 6

` >öØuÛÑ≥¢ s¡|òüTTsêeTXÊÅdæÔÏ

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2051

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ Ç+{À¢ u≤<Ûä\T ø£\>∑&ÜìøÏ >∑\

ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?

♦ Ç‘·s¡ eT‘·düTú\‘√ ≈£L&Ü m+<äT≈£î

Áù|eT>± ñ+&Ü*?

♦ XÊ+‹ n+fÒ @$T{Ï? Ç~ H˚&ÉT

m+<äT≈£î ø£qTeTs¡T¬>’b˛sTT+~?

IV

✿ d”. ≈£L‘·Ts¡T #·+<ëq ø√&É*Hé p∫q

eT+&ÉTH˚ |òüTÀs¡eTT˝Ÿ eT+~s¡eTTq?

ø±]àø£ »qT\ uÛ≤>∑düTú\T>±" >±+#·

Áø£eTTàH˚ n\»&ÉT˝Ÿ ø£s¡àXÊ\?

<ä[‘·T\ ì» dü <äs¡T\T>± eTìï+#·

|ü⁄≥TºH˚ ñ‘êŒ‘·eTT\T »>±q?

|üs¡eT‘·düTú\ ‘·eT yê]>± Áù|$T+#·

πs>∑TH˚ ø£\Vü‰>∑Tï˝≤>∑&ÉeTT\T?

‘˚.^. nœ\ Je⁄\ ‘·qy√ … Hê<ä]+|ü

ñ<ä“¤$+#·TH˚ j·÷|ü<ä\T]«j·T+<äT?

es¡X¯óuÛÑ$˝≤dü! lì+ã–] ìyêdü!

uÛÑe´>∑TD<ÛëeT! qs¡dæ+Vü≤! ~e´HêeT! 7

` n+<Ó y˚+ø£≥sê»+

✿ XÊ. ÄXÊbÕX¯ ìã<äTΔ&Ó’ #Ó&Éø£ ì‘· +uÀs¡TŒ‘√ <˚•ø±

<˚X¯+ãT+<ä\"<ë*Ã jÓ÷>∑ $<ÛäT\]úHé dü\TŒ#·THé uÛÑeéTÚ

Hêosê«<äeTT H=»®#˚" ã&Édæ‘êq+<ä+>∑HÍ q+∫‘·+

uÖXÊ+‘·+ãTqT q#·T´‘ê]Ã‘· |ü<ëu≤®! #·+Á<äeTÚ∞X«sê! 8

` ÇeTà&çC…{Ïº #·+Á<äj·T´

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2052

1) düπs«X¯«sê! ≈£î\ |üs¡«‘ê\˙ï #Ó ≤¢#Ó<äT¬s’Hê düeTTÁ<ë\T Vü≤<äT›\qT <ë{Ï ñbıŒ+–Hê dü÷s¡ #·+Á<äT\T >∑‹

‘·|æŒHê ˙ uÛÑ≈£îÔ&ÉT #·*+#·&ÉT, bı+–b˛&ÉT, |ü<äΔ‹ ‘·|üŒ&ÉT, ˙‹ì e<ä\&ÉT.

2) lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! ‘·|ü&ÉT CÀkÕ´\T #Ó|üŒ&É+, ùde\T #˚j·T≥+, nã<ëΔ˝≤&ÉT≥, e+ø£s¡e÷s¡ZeTT˝À

ø°]Ôdü+bÕ~+#·{≤ìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #j·T&É+, #ê&û\T #Óù|Œ yê&É>∑T≥, Væ≤+düqT Äs¡+_Û+#yê&É>∑T≥, nqedüs¡

nsêú\T #Ó|üŒ&É+˝≤+{Ï |üqT\T Ç‘·s¡T\ <ÛäHêìï Ä•+∫ #düTÔqïy. ø±ì Ç˝≤ dü+bÕ~+∫q<<Ó’Hê m+‘·ø±\+

ì\TdüTÔ+~? (ì\Te<äì uÛ≤e+)

3) yÓ’uÛÑe+˝À Ç+Á<äTì $T+∫q yê&Ü! ‹˝À ãèVü≤düŒ‹‘√ düe÷qyÓTÆq yê&Ü! z düTs¡_ÛeT˝≤¢! #Óe⁄\≈£î XÊg

bÕ+&ç‘· y˚T n+<ä+ ø±ì, ≈£î+&É ≤\T ø±e⁄. #˚‘·T\≈£î <ëqy˚T n+<ä+ ø±ì ø£+ø£D≤\T ø±e⁄. X¯ØsêìøÏ

|üs√|üø±s¡y˚T ÄuÛÑs¡D+ ø±ì, düT>∑+<Ûä Ò|üHê\T ø±e⁄.

4) uÛ≤düÿsê! sêE≈£î dü¬s’q Ä˝À#·q |ü⁄≥ºq|ü&ÉT eT+Á‘·T …+‘· ‘Ó*$>∑\yê¬s’Hê, ø±sê´ìï HÓs¡ys¡Ã Òs¡T. ø±sê´˝À#·q

Òì <äTs√´<ÛäqTì |üqT\qT ø±s¡ <ä≈£åî …’q Á<√D, ;Ûwüàø£èbÕ#êsê´~ eTVü‰Ms¡T\T HÓiy˚s¡Ã Òø£ b˛j·÷s¡T

ø£<ë!

5) z y˚+ø£≥|ür! ÁãVü‰à+&ÉHê<∏äT&Ü! \ø°åà|ür! <Ûäq+, <Ûäq+ô|’ n_Ûe÷q+, m\¢|ü&ÉT <Ûäq+ dü+bÕ~+#ê\H˚

ø√]ø£ nH˚ á eT÷&ÉT <√cÕ\T <Ûäì≈£îìøÏ ñHêïsTT. ø±ì ù|<äyêìøÏ <Ûäq+ ñ+&É<äT. <Ûäq+ô|’ ÄX¯ ñHêï

eT+∫ yê]øÏ <ä>∑Zs¡>± ñ+&É≥+ e\q n~≈£L&Ü q•düTÔ+~. ø±e⁄q <Ûäì≈£îì ø£+fÒ ù|<ä <ÛäqT´&ÉT ø£<ë!

6) Hê>∑sêEqT yÓT&É À <Ûä]+∫q lyeTT\yê&É sê»sêCÒX«sê! $cÕìï $T+– <e‘·\ <äT'U≤ìï Vü≤]+∫Hêqì

˙˝À e⁄ eTT]dæb˛≈£î. eTqTwüß˝À¢ dü÷~yÓTTq≈£î ≈£L&Ü ‘êe⁄ Òq+‘·>± $wü+ ì+&çb˛sTT+~. Ä eTqTwüß˝À¢ì

uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq $cÕìï eTT+<äT ‘=\–+#·T.

7) ì+ã–]˝À $\dæ Ò¢ <˚yê! ÁX‚wüyÓTÆq X¯óuÛ≤\‘√ n\sêπs yê&Ü! n‘·T´‘·ÔeT >∑TD≤\≈£î ì\j·TyÓTÆqyê&Ü!

qs¡dæ+Vü≤ <yê! ø√&É*ì ≈£L‘·Ts¡T e÷~]>± #·÷ùdÔ Ç+{À¢ |òüTÀsê\T ø£\T>∑T‘êj·÷? ø±]à≈£î\qT uÛ≤>∑düTú\qT

#˚ùdÔ ø£sêà>±s¡+˝À n\¢s¡T¢ »s¡T>∑T‘êj·÷? <ä[‘·T\qT eTq kı+‘· nqï<äeTTà˝≤¢>± uÛ≤$ùdÔ Á|ü|ü+#·+˝À

ñ|üÁ<äyê\T |ü⁄&ÉT‘êj·÷? Ç‘·s¡ eT‘·düTú\qT ‘·eT yê]>± Áù|eT‘√ #·÷ùdÔ ø={≤¢≥\T, Ä>∑&Ü\T ô|s¡T>∑T‘êj·÷?

nìï Je⁄\qT ‘·q e … Ä<äs¡+>± #·÷ùdÔ, uÛÑ÷$T MT<ä ø£cÕº\T |ü⁄≥ºe⁄ ø£<ë!

8) $wüßíe⁄# |üPõ+|üã&çq bÕ<ä|ü<ëà\T ø£*–q z #·+Á<äeTÚ∞X«sê! ÄX nH bÕX+# ã+~Û+|üã&ç #Ó&çb˛≈£î+&Ü

m\¢|ü&ÉT zs¡TŒ‘√ >∑Ts¡Te⁄ Ä<XÊ\qT ‘·\<ë*Ã jÓ÷>±uÛ≤´dü $<ÛäT\qT Ä#·]dü÷Ô yê] ~eýÓTÆq Äosê«<ëìï

bı+~q|ü⁄&˚ •wüß´&ÉT ÁX‚wüyÓTÆq XÊ+‹ì bı+<ä>∑\T>∑T‘ê&ÉT.

‘ê‘·Œsê´\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2053

1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç.

n) ªdüe÷C≤ìøÏ e÷s¡Zìπs›X¯q+ #˚ùdyêfi¯ó¢ ` X¯‘·ø£ø£e⁄\Tμ #·]Ã+#·+&ç.

2. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\˝À øÏ+~ uÛ≤yê\≈£î ‘·–q |ü<ä bÕ<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

n) dü÷s¡ #·+Á<äT\T >∑‹<ä|æŒHê

Ä) yÓTT<ä{Ï<Ó’q <Ûäq+ ù|<ä≈£î ñ+&É<äT

Ç) nìï Je⁄\qT ‘·q˝≤>± Ä<ä]ùdÔ

3. øÏ+~ |ü<ë´\qT bÕ<äuÛÑ+>∑+ Ò≈£î+&Ü |üP]+#·+&ç. yê{Ï uÛ≤e+ sêj·T+&ç.

n) ≈£î\XË’\+ãT\T .................... düπs«X¯«sê!

Ä) <ÛäqeTT, <ÛäHê_Ûe÷qeTT, .................. Á•j·T'|ür!

4. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç.

d” ˆ ø√|ü+ãT #˚ qs¡T˝Ÿ Á≈£Lsê‘·Tà\>∑T<äTs¡T

ø√|ü+ãT eTqTwüß\ ø=+|ü eTT+#·T

ø√|ü+ãT e\qHÓ bÕ|ü+ãT\TqT ôV≤#·TÃ

ø√|ü+ãTqHÓ ì+<ä >∑÷&É e#·TÃ

ø√|ü+ãT ‘·q #êe⁄ ø=+#Ó+ãT HÓs¡T>∑<äT

ø√|ü+ãT $TÁ‘·T\Hé ø=+#Ó|üs¡T#·T

ø√|ü+ãT ôV≤∫ÃqHé XÊ|ü+ãT\THé e#·TÃ

ø√|ü+ãT p&É>± ø=]$ j·T>∑TqT

‘ˆˆ ø√|üeTT qs¡Tì kÕ+‘·eTT ≈£L\TÃqT uÛÑT$

Ò<äT yÓ~øÏq sTT≥Te+{Ï #˚<äT |òü\eTT

$qT&ç e÷j·T|üŒ •<äΔ|üŒ $Væ≤‘·T&É|üŒ

ø£qT&ç ø£s¡yÓTT|üŒ ø£$≈£î|üŒ ø£qø£eT|üŒ

` Á|üdæ~Δ sêeT|üŒes¡ø£$ (dæ<äΔ|üŒ), ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

Ç$ #˚j·T+&ç


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2054


|ü<ä + Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ø£$ #˚<äT |òü\eTì <˚ìì nHêï&ÉT? ( )

m) y|ü|ü+&ÉT _) ø√|ü+ dæ) bÕ|ü+ &ç) ø±ø£s¡|ü+&ÉT

Ä) ø√|ü+ m≈£îÿyÓ’‘˚ e#˚Ã |òü*‘·+? ( )

m) XÊ|ü+ _) bÕ|ü+ dæ) ì+<ä &ç) ø=]$

Ç) ø√|ü+#˚‘· eTqTwüß\T m{≤¢ e÷s¡T‘ês¡T? ( )

m) bÕbÕ‘·Tà\T _) <äTsê‘·Tà\T dæ) ˙#ê‘·Tà\T &ç) Á≈£Lsê‘·Tà\T

á) ªkÕ+‘·+μ nqT |ü<ä+ ns¡úy˚T$T{Ï? ( )

m) ø=+‘· _) yÓTT‘·Ô+ dæ) dü>∑+ &ç) X¯Sq´+

ñ) ø√|ü+ me] ø=+|ü eTT+#·T‘·T+~? ( )

m) eTqTwüß\ _) eT+∫yê] dæ) <äTsêàs¡TZ\ &ç) ˙#·T\


n) <Ûäq‘·èwüí m|ü&ÉT q•düTÔ+<√ ‘Ó\T|ü+&ç.

Ä) eTìwæøÏ ì»yÓTÆq n+<ëìï Ç#˚Ã$ @$?

Ç) Ä|ü<ä\T sê≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ mø£ÿ&É m{≤¢ Á|üe]Ô+#ê*?

á) ªª<Ûäqe+‘·Tìø£+fÒ ≈£L&Ü ù|<äyê&ÉT >=|üŒyê&ÉT.μμ Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\T|ü+&ç.


n) ªX¯‘·ø£ |ü<ë´\T düeTø±©q düe÷C≤ìï Á|ü‹_+_kÕÔsTT ` $eT]ÙkÕÔsTTμ $e]+#·+&ç.


n) bÕsƒ¡+˝Àì MT≈£î q∫Ãq |ü<ä uÛ≤yê*ï Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì ˇø£ ø£<∏äqT sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ä uÛ≤yê\ Ä<Ûës¡+>± $<ë´s¡Tú\˝À ˙‹, $\Te\ |ü≥¢ ne>±Vü≤q ô|+#·{≤ì¬ø’ ˇø£

ø£s¡|üÁ‘êìï ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2055

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêdü÷Ô, kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.

ñ<ë :` Ä|ü<ä R ø£wüº+

Ä|ü<ä\T e∫Ãq|ü&ÉT zs¡TŒ‘√, ñbÕj·T+‘√ eéVü≤]+#ê*.

n) ìø£ÿ+ R

Ä) ˇ»® R

Ç) ‘·èwüí R

á) $uÛÑ÷wüD+ R

2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ, yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.

ñ<ë :` ≈£L‘·Ts¡T ` |ü⁄Á‹ø£, ≈£îe÷¬sÔ

»q≈£îì |ü⁄Á‹ø£ d”‘ê<˚$. á ≈£îe÷¬sÔ e\q »q≈£î&ÉT |üs¡e÷q+<ëìï bı+<ë&ÉT.

n) ‘·èwüí

Ä) dü»®qT&ÉT

Ç) eTVæ≤

á) XË’\eTT

3. øÏ+~ yêø±´˝qT >∑eTì+#·+&ç. Äj·÷ yêø±´˝À¢ì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T*ï >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ‘· j·T+&ç.

n) Á|ü‹ eTìwæ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü <√wü+ #˚j·T&É+ ‘·|üø±<˚yÓ÷ ø±ì ‘Ó*dæ <√dü+ #˚j·T&É+ ‘·|ü.

Ä) dæ+Vü≤+ y˚≥ <ë«sê ÄVü‰sêìï bı+<äT‘·T+~. ø±˙ Äø£* y˚dæq|ü&˚ dæ+>∑+ y˚{≤&ÉT‘·T+~.

Ç) @ ø±s¡ yÓTÆHê ÁX¯$TùdÔH˚ |üP]Ô #˚j·T>∑\+. ø±ì ø£s¡®+ ìs¡«Væ≤+#˚ rs¡T ‘Ó*j·÷*.

á) ø£\Vü≤+ @s¡Œ&çq|ü&ÉT XÊ+‘·+ eVæ≤ùdÔ, ø£j·T´+ HÓj·T´+>± e÷s¡T‘·T+~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2056


1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. dü+<ÛäT\ ù|s¡T¢ >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) ø£\Vü‰>∑Tï\T Ä) y+ø£fÒX«sê

Ç) ≈£î+&É\yÓTT|ü á) jÓ÷<ÛäT\H≈£î\T

2. øÏ+~ düe÷dü|ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) ø±s¡ <ä≈£åî&ÉT Ä) eT÷&ÉT<√cÕ\T

Ç) ø£s¡àXÊ\ á) ÄXÊbÕX¯+

3. øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\T |ü]o*+∫, >∑D$uÛÑ»q#dæ, >∑D≤\T >∑T]Ô+∫, @ |ü<ä bÕ<äyÓ÷ sêj·T+&ç.

n) <ÛäqeTT, <ÛäHê_Ûe÷qeTT, dü<ë <Ûäq‘·èwüíj·TT eT÷&ÉT <√wüeTT Ÿ

Ä) uÛÑ÷|ü‹ø±‘·àãT~Δ eT~"ãT≥ºì#√≥" Áã<ÛëqT …+‘· Á|ü

C≤„ ...

düs¡fi≤<˚X¯ dü+~Û :

✷ øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. |ü<ä+˝Àì ∫e] nø£ås¡+ øÏ+<ä ‘·\T j·T+&ç.

|üP#ÓqT, #·÷ôdqT, e#ÓÃqT, ‹HÓqT, #˚ôdHé, q&ç#ÓHé, yÓfiËflHé..................

ô|’ |ü<ë\qT >∑eTìùdÔ, Ä |ü<ë\ ∫es¡ qT, Hé \T ø£ì|ækÕÔsTT. n+fÒ |ü<ë\ ∫es¡ ªqμ ø±s¡+ ñqï~.

á ªqμ ø±sêìï Á<äT‘·+ n+{≤s¡T. Á<äT‘·+ (q) ∫es¡>∑\ |ü<ë\qT ªÁ<äT‘· Á|üø£è‹ø±\Tμ n+{≤s¡T. ø±e⁄q

#·÷#ÓqT, |üP#ÓqT, ‹HÓqT, #˚ôdHé, q&ç#ÓHé yÓTT<ä …’q |ü<ë\T Á<äT‘·Á|üø£è‹ø± Ò.

(MTs¡T ≈£L&Ü eT] ø=ìï Á<äT‘·Á|üø£è‹ø£ |ü<ë\T sêj·T+&ç.)

á øÏ+~ yê{Ïì |ü]o*+#·+&ç.

n) |üP#ÓHé G ø£\Te\T R |üP#ÓHé G >∑\Te\T

Ä) <ÓdüHé G #·÷∫ R <ÓdüHé G p∫

Ç) #˚ôdHé G ≥≈£îÿ R #˚ôdHé G &É≈£îÿ

á) bÕ{ÏHé G ‘·|üŒ R bÕ{ÏHé G <ä|üŒ

ñ) e&çHé G |ü{Ïº R e&çHé G ã{Ïº

ô|’ ñ<ëˆˆ\T |ü]o*ùdÔ,

ªHéμ ≈£î ªø£μ |üs¡yÓTÆ‘˚ ªø£μ, ª>∑μ >± e÷s¡T‘·T+~.

ªHéμ ≈£î ª#·÷μ |üs¡yÓTÆ‘˚ ª#·÷μ, ªpμ >± e÷s¡T‘·T+~.

ªHéμ ≈£î ª≥μ |üs¡yÓTÆ‘˚ ª≥μ, ª&Éμ >± e÷s¡T‘·T+~.

ªHéμ ≈£î ª‘·£μ |üs¡yÓTÆ‘˚ ª‘·μ, ª<äμ >± e÷s¡T‘·T+~.

ªHéμ ≈£î ª|üμ |üs¡yÓTÆ‘˚ ª|üμ, ªãμ >± e÷s¡T‘·T+~.

n+fÒ ø£ >∑

#· »

≥ &É

‘· <ä

|ü ã \T>± e÷sêsTT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2057

|üP#Ó">∑\Te\T (Á<äT‘·+ ns¡düTqï(") >± e÷]+~)

|üP#Ó+>∑\Te\T (Á<äT‘·+ düTqï(+) >± e÷]+~)

|üP#ÓqZ\Te\T (Á<äT‘·+ MT<ä Vü≤\T¢‘√ ≈£L&ç+~)

|üP#ÓqT >∑\Te\T (Á<äT‘·+ e÷s¡TŒ #Ó+<ä≈£î+&Ü e∫Ã+~)

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D Ä<Ûës¡+>± dü+~Û »]–q $<ÛëHêìï dü÷Árø£]ùdÔ

Ä<X düs¡fi≤ìøÏ eTT+<äTqï Á<äT‘êìøÏ _+<äT dü+X‚¢wü\T $uÛ≤wü>± ekÕÔsTT.

4. øÏ+~ dü+~Û |ü<ë\T $&ÉBdæ düs¡fi≤<˚X¯ dü+~Û \ø£åD≤\qT |ü]o*+#·+&ç.

n) >∑Ts¡Te⁄\">±+∫

Ä) m≈£îÿe>∑"C§|üŒ&É

Ç) ‘·\"<ë*Ã

á) #Ó$øÏ+>∑T+&É\+ãT

XÊs¡÷›\+

✷ øÏ+~ ¬s+&ÉT |ü<ä bÕ<ë\qT >∑D$uÛÑ»q #dæ |ü]o*<ë›+!

n)

Hêosê« <äeTTH= »®#˚ã &Édæ‘ê q+<ä+>∑ HÍq+∫ ‘·+

eT dü » dü ‘· ‘· >∑

U U U I I U I U I I I U U U IU U I U

{|üP#ÓHé G >∑\Te\T R

ø£,#·,≥,‘·,|ü \≈£î yê´ø£s¡D |ü]uÛ≤wü À |üs¡TcÕ\ì ù|s¡T.

>∑,»,&É,<ä,ã \≈£î yê´ø£s¡D |ü]uÛ≤wü À düs¡fi≤\ì ù|s¡T.

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\˝Àì uÛ≤yêìï ã{Ïº dü÷Árø£]ùdÔ,

Á<äT‘· Á|üø£è‹ø±\≈£î |üs¡TcÕ\T |üs¡yÓTÆ‘ Ä |üs¡TcÕ\T düs¡fi≤\T>± e÷s¡T‘êsTT.

Ç|ü&ÉT øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç.

|üP#ÓHé G ø£\Te\T R |üP#ÓHé G >∑\Te\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2058

♦ MT bÕsƒ¡XÊ\˝Àì Á>∑+<∏ë\j·÷ìï dü+<ä]Ù+∫ X‘·ø£|ü<ë´\ |ü⁄düÔø±\qT |ü]o*+∫, MT≈£î q∫Ãq @yì, ◊<äT

|ü<ë´\T ùdø£]+∫, yê{ÏøÏ uÛ≤yê\T sêj·T+&ç. ìy~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

ˇø£ÿkÕ] ≈£L&Ü qTe⁄« ø±sê´#·s¡D≈£î |üPqTø√≈£î+&Ü

\ø£å\kÕs¡T¢ Ä˝À∫+#·&É+ e\q Á|üjÓ÷»q+ ñ+&É<äT.

` >∑Ts¡THêqø˘

dü÷øÏÔ

#Ó$øÏ+ >∑T+&É\ yÓTT|ü>± <äTÁXó‘· yT#<ä $TàøÏqZ+ ø£D+

dü uÛÑü s¡ q eT j·T e

I I IU I U I U U I UU U U I I U U I I

á bÕsƒ¡+˝Àì ªª#Ó$øÏ+>∑T+&É\....˙‹yê#·düŒrμμ˝Àì ô|’ |ü<ä bÕ<ëìï |ü]o*ùdÔ

Bì˝À es¡Tdü>± ªdü,uÛÑ,s¡,q,eT,j·T,eμ >∑D≤\T e#êÃsTT.

|ü<ë´ìøÏ Hê\T>∑T bÕ<ë\THêïsTT. Á|ü‹bÕ<ä+˝À ªeμ ¬s+&Ée nø£ås¡+>± ñ+&ç ÁbÕdüìj·TeT+ ø£*– ñqï~.

14e nø£ås¡+ j·T‹ yÓTÆÁ‹ (#Ó ` #˚) #Ó\T¢‘·T+~.

Á|ü‹bÕ<ä+˝À 20 nø£åsê\THêïsTT.

á \ø£åD≤\T>∑\ |ü<ä + eT‘ÔuÛÑ+.

n) á bÕsƒê´+X¯+˝Àì ◊<äT, @&ÉT |ü<ë´\≈£î >∑D$uÛÑ»q #˚dæ n$ @ |ü<ä bÕ<ë˝À ‘Ó\T|ü+&ç.


á bÕsƒ¡+˝Àì ªªÄXÊbÕX¯.......#·+Á<äeTÚ∞X¯«sêμμ |ü<ë´ìï |ü]o*ùdÔ

Bì˝À es¡Tdü>± ªeT,dü,»,dü,‘·,‘·,>∑μ >∑D≤\T e#êÃsTT.

|ü<ë´ìøÏ Hê\T>∑T bÕ<ë\THêïsTT.

Á|ü‹bÕ<ä+˝À ªX¯μ ¬s+&Ée nø£ås¡+>± ñqï~. n+fÒ ÁbÕdü ìj·TeT+ ø£*– ñqï~.

13e nø£ås¡+‘√ j·T‹ yÓTÆÁ‹ (Ä`n+) #Ó\T¢‘·~.

Á|ü‹ bÕ<ä+˝À 19 nø£åsê\THêïsTT.

á \ø£åD≤\T>∑\ |ü<ä + XÊs¡÷›\+.

eT‘˚ÔuÛÑ+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2059

bı&ÉT|ü⁄ø£<∏ä\+fÒ n+<äs¡+ #Ó$ø√düT≈£î+{≤+. n$ yÓT<ä&ÉT≈£î |ü<äTqTô|&ÉT‘êsTT. Á|üX¯ï$qï|ü&ÉT

Ä˝À#·q˝À |ü&ÉT‘ê+. »yêãT ‘Ó*dæq|ü&ÉT Äq+<ä|ü&ÉT‘ê+. ªy˚sTTø£fi¯fl|ü⁄* @{À¢ y˚{≤&ÉuÀsTT+~μ

nqï|ü&ÉT Ç<Óø£ÿ&ç |ü⁄*? nqT≈£î+{≤+. ø±ì, n~ |ü⁄*ø±<äT ªe\μ nì ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ m+‘· dü+‘√wü+!

ªHêqïø£+<äe⁄, neTàø£+<äT‘êsTTμ nqï|ü&ÉT ny$T≥u≤“? nì|ædüTÔ+~. n$ edüTÔe⁄\T ø±e⁄ ªô|<äe⁄\Tμ

nì ‘Ó*ùdÔ ªnu≤“!μ nì|ædüTÔ+~. ªHêqïμ nqï|ü&ÉT ô|<äe⁄\T ø£<ëìø=ø£{Ï n+<äe⁄ (‘êø£e⁄), ªneTàμ

nqï|ü&ÉT n+<äT‘êsTT (‘ê≈£î‘êsTT). Ç{≤¢ bı&ÉT|ü⁄ø£<∏ä\T yÓT<ä&ÉT≈£î y˚T‘·. Ç$ bÕ≥\ s¡÷|ü+˝À,

|ü<ë´\T>± ≈£L&É ñ+{≤sTT. Ç≥Te+{Ï |ü<ë´\qT #·÷<ë›+.

Ä.yÓ. ø£qT\T eT÷&ÉT>∑\e⁄ ø±&ÉT Á‹H˚Á‘·T+&ÉT

|üøÏå>±<äT #Ó≥Tºô|’q qT+&ÉT

»\eTT <ë*Ã j·TT+&ÉT q\yT|òüTT&ÉTqT >±&ÉT

Bì uÛ≤eyT$T? ‹s¡TeT ÒX.

eT÷&ÉTø£fi¯ófl+{≤j·T+≥ nq>±H˚ ª•e⁄&ÉTμ nqT≈£î+{≤+. ø±ì ø±<ä+{≤&ÉT. #Ó≥Tºô|’q ñ+≥T+~

nq>±H˚ |üπøåyÓ÷ nqT≈£î+{≤+.ø±ì ø±<ä≥. <ë+{À¢ ˙fi¯ófl+{≤sTT nq>±H˚ ªy˚T|òüTe÷μ nì|ædüTÔ+~.

ø±ì n~ø±<äT n+≥THêï&ÉT. á eT÷&ÉT \ø£åD≤\Tqï<$T{Ï? nì u≤>± Ä˝À∫ùdÔ »yêãT>± ªf…+ø±j·Tμ

<=]øÏ+~. Ç|ü&ÉT #·÷&É+&ç nìï \ø£åD≤\T dü]b˛‘êsTT. Ç+ø=ø£ |ü<ä + #·÷<ë›+.

d”. ø=eTTà\T ø£\eì ø√|æ+∫ bı&ÉTe<äT

ø£{Ïºã+~Û+∫q ø£<ä\≈£î+&ÉT

áq<äT bıs¡¢<äT mHêïfifl¬ø’qqT

ã+<Ûä+ãTydæq bÕ˝§dü+>∑T

yT‘· ø±dæ+#·<äT yT|òüT+ãT˝À˙fiófl

ø±e …qqT#·T+&ÉT ø£&ÉT|ü⁄ì+&É

<ëìø£&ÉT|ü⁄ì+&É <ë]Á<ä eTT\T u≤|ü⁄

ãVüQJesêdüT\T Áã‘·Tø£e#·TÃ

‘.^. Bìj·Ts¡ú+ãT ‘Ó*j·T>∑ ~$]qs¡T\T

eT~ $#ê]+∫ |ü<äTHÓ’<äT e÷düeTT\qT

düeTà‹>∑C…|ü uÛ≤e»„ #·Áø£e]Ô

#Ó|üŒ Ò≈£îqï q>∑T<äTH ∫ìïqe⁄«

á |ü<ä + #·<äTe⁄‘·T+fÒ Ç~ Äy√, ãÁ¬sH√ nì|ædüTÔ+~. ø±ì ø±<äT. n~ ª#Ós¡Te⁄μ. Ç|ü&ÉT

#Ó|æŒqe˙ï dü]pdüTø√+&ç. #Ós¡Te⁄≈£î ø=eTTà\T (s¡, e \≈£î ø=eTTà\T+fÒ s¡T, e⁄ \T ne⁄‘êsTT)

ñ+{≤sTT. ø±ì bı&ÉTe<äTø£<ë! ø£≥ºø£{Ïºq ‘·sê«‘· ø£<ä\≈£î+&Ü ñ+≥T+~. nø£ÿ&çø£ÿ&É bıs¡¢<äT. áq<äT.

ã+<Ûäy˚TùdÔ (eT&çø£≥T¢ ø£&ç‘˚), <ëìøÏ ø±e\dæq bÕ\T (e+‘·T) ˙{Ïì ÇdüTÔ+~. <ëìøÏ Á|ü‘˚ ø£+>±

y˚T‘·yÓj·÷´*‡q |üì Ò<äT. y˚T|òüT+ ≈£î]ùdÔ#ê\T ì+&ÉT‘·T+~. n~ ì+&ç+<ë? Á|ü»\ <ä]Á<ä+uÀ‘·T+~.

|ü+≥\T |ü+&É&É+e\¢. Á|ü»\πøø±<äT ÁbÕDT\ìï{Ïø° yT\T »s¡T>∑T‘·T+~. á |ü<ä +˝À #·eT‘êÿs¡yTø±<äT,

#Ós¡Te⁄\ nedüsêìï H=øÏÿ#Óù|Œ dü+<˚X¯+ ≈£L&Ü ñqï~.

bı&ÉT|ü⁄ø£<∏ä\e\¢ Ä˝À#·qô|s¡T>∑T‘·T+~. uÛ≤wüô|s¡T>∑T‘·T+~. eTq+ ≈£L&É ø=‘·Ô bı&ÉT|ü⁄ø£<∏ä\qT

‘·j·÷s¡T#˚düTø√e#·TÃ, s¡T∫#·÷&Ée#·TÃ.

#·<äTe+&ç ` ‘Ó\TdüTø=+&ç

bı&ÉT|ü⁄ |ü<ë´\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2060

Bø£å≈£î dæ<äΔ+ø£+&ç6

dü«#·Ã¤‘·¬ø’ ÁX¯$T<ë›+ ! dü«#·Ã¤‘· À #·]<ë›+ !!

dü«#·Ã¤ uÛ≤s¡‘Y≈£î düqï<äΔ+ ø£+&ç !

Á|æj·TyÓTÆq $<ë´s¡Tú\÷..!

<˚X¯yê´|üÔ+>± Ç{°e\ eTq+ dü«#·Ã¤uÛ≤s¡‘Y ù|s¡T‘√ ˇø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq ø±s¡ Áø£eT+ #˚|ü{Ïºq $wüj·T+

MT≈£î ‘Ó*‡+<˚!

Á|ü»\ u≤<Ûä´‘êsêVæ≤‘·´+ e\¢ <˚X¯yê´|üÔ+>± ù|s¡T≈£îb˛‘·Tqï n|ü]X¯óÁuÛÑ‘·qT nq‹ø±\+˝ÀH˚

‘=\–+#ê\qï~ ˇø£ Bø£å ≤>∑ #˚|ü{≤º+. ìs¡+‘·s¡+ ø=qkÕ>∑e\dæq á ø±s¡ Áø£eT+˝À $<ë´s¡Tú\T

≈£L&É uÛ≤>∑kÕ«eTT Ò! MT MT |ü]düsê˝À¢ b˛>∑T|ü&É¶ #Ó‘êÔ#Ó<ësêìï ‘=\–+#·Tø=+≥÷, e´øÏÔ>∑‘· XóÁuÛÑ‘·‘√

kÕe÷õø£ |ü]X¯óÁuÛÑ‘·qT >∑T]+∫ |ü~eT+~øÏ ne>±Vü≤q ø£*Œdü÷Ô dü«#·Ã¤uÛ≤s¡‘Y kÕø±s¡eTj˚T´~X¯>±

n&ÉT>∑T\T y˚kÕÔs¡ì Ä•düTÔHêï+!

sêqTqï s√E\˝À uÛ≤s¡‘êeì |ü]X¯óÁuÛÑ uÛ≤s¡‘·+>± |ü]&ÛÉ$˝≤¢\ì ø√s¡T≈£î+<ë+.

yÓ’<ä , Äs√>∑ XÊK,

‘Ó\+>±D sêh+.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. Ç≥Te+{Ï |üÁ‘ê\T mø£ÿ&Ó’Hê #·÷XÊsê?

2. Ç{≤¢ |ü+∫ô|fÒº |üÁ‘ê\qT @eT+{≤s¡T?

3. M{Ïì m+<äT≈£î |ü+∫ô|&ÉT‘ês¡T?

Á|üX¯ï\T:

‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ áHê{Ï~ ø±<äT. m+‘√eT+~ neTs¡T\ ‘ê´>±\≈£î ∫Vü≤ï+>± kÕ~Û+#·T≈£îqï<˚ á

‘Ó\+>±D sêh+. Ç~ ñ<ä e÷\ |òü*‘·+>±H˚ kÕø±s¡yÓTÆ+~. ìqï{Ï ñ<ä e÷ìøÏ eTT+<˚ 1969˝À ª‘Ó\+>±D

Á|üC≤dü$T‹μ ù|s¡T‘√{Ï Á|ü‘˚ ø£sêh kÕ<Ûäq b˛sê≥+ yÓTT<ä …’+~.

ÄHê{Ï ñ<ä eT rs¡T‘ÓqTï\qT ‘Ó\T|ü&É+, ø£s¡|üÁ‘·+ jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\qT |ü]#·j·T+ #˚j·T&É+ á

bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +, ñ<›X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2061


á bÕsƒ¡+ ø£s¡|üÁ‘·+ nH˚ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ˇø£e´øÏÔ >±ì, dü+düú>±ì

Á|ü»\≈£î n+~+#ê\qT≈£îH˚ düe÷#êsêìï M …’q+‘· dü+øÏå|üÔ+>±

eTTÁ~‘·s¡÷|ü+˝À n+~+#˚+<äT≈£î $ìjÓ÷–+#˚ |üÁ‘·+ ø£s¡|üÁ‘·+.

Bìï Ä+>∑¢+˝À Pamphlet n+{≤s¡T.

ª‘Ó\+>±D Væ≤düºØ kıôd’{Ïμ ‘·s¡|òü⁄q 2009˝À yÓ\Te&É¶ |ü⁄düÔø£+ ªª1969

ñ<ä eT+`#ê]Á‘·ø£ |üÁ‘ê\Tμμ. 1969 Hê{Ï ‘Ó\+>±D ñ<ä eTdæú‹>∑‘·T\qT

yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã ø£s¡|üÁ‘ê\T Ç+<äT˝À eTTÁ~‘·eTsTTHêsTT. Ä |ü⁄düÔø£+

qT+&ç rdüT≈£îqï ø£ ø£s¡|üÁ‘·y˚T á bÕsƒ¡+.

Á|üy•ø£

Bs¡Èø±\+>± XÊ+‹j·TT‘· ñ<ä e÷\T ìs¡«Væ≤düTÔqï|ü&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«\T ìs¡¢ø£å + eVæ≤+∫Hê

nD∫y˚‘·≈£î ~–Hê ñ<ä e÷\T Væ≤+kÕj·TT‘·+>± e÷πs neø±X¯+ ñqï~. eTT+<äT>±H˚

n≥Te+{Ï |ü]D≤e÷ìï }Væ≤+∫q ñ<ä eTHêj·Tø£‘·«+ bÕ\≈£î\qT m+&É>∑&ÉT‘·÷ >±+BÛ

dæ<ëΔ+‘ê\ ø£qT>∑TD+>± ñ<ä $T+#ê\ì |æ\T|ü⁄ì∫Ã+~. Ç+<äTø£qT>∑TD+>± s¡÷bı+~+∫q

1969 Hê{Ï ø£s¡|üÁ‘·+˝À $esê\T @eTTHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.



yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£ À #·÷dæ Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄\˝À

#·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2062

I

Bø£å≈£î dæ<äΔ+ø£+&ç!

nø√ºãsY 2q kÕeT÷Væ≤ø£ ñ|üyêdü Bø£å\‘√ Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D sêh <Û´j·÷ìï #ê{Ï #Ó|üŒ&ÜìøÏ, eTVü‰‘·Tàì

ÄX¯j·÷\|ü≥¢ eTq Á|ü>±&ÛÉ $XÊ«kÕìï ‘Ó\T|ü&ÜìøÏ ‘Ó\+>±D Á|üC≤dü$T‹ Ä<˚XÊ\qT n+<äCÒdæ+~. >∑‘· 9 HÓ\\

qT+&ç XÊ+‹j·TT‘· |ü<äΔ‹˝À ÁãVü‰à+&ÉeTsTTq Á|üC≤ ñ<ä eTeTT ø=qkÕ>∑T‘·THêï ns¡ú+ #˚düTø√ Òì düTuÒ<ës¡T\

sê»´+˝À Ç+ø± á ìs¡düq |üÁ‘ê\≈£î ns¡ú+ @$T{ì ø=ìï j·TTeX¯≈£îÔ\T Ä˝À∫+#·&É+˝À ns¡ú+ Òø£b˛ Ò<äT.

u≤|üPJ ù|s¡Tq Áã‘·T≈£î‘·Tqï á ã&ÜeTqTwüß\+‘ê uÛÑøÏÔì e~ Òdæ uÛÑTøÏÔ e÷s¡Z+ yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T. ‘Ó\¢s¡+>∑T

#Ûêj·T˝À ‘·eT eT*q Vü≤è<äj·÷\qT eTs¡T>∑T |üs¡TdüTÔHêïs¡T. C≤‹|æ‘· Á|üuÀ<Ûë\≈£î ‹˝À<äø±*düTÔHêïs¡T. Äj·Tq

nVü≤]ïX\ Äsê≥eTT rs¡ì Äy<äq>±H $T–*b˛sTTq~. ø£#√≥ eT‘·ø£ À¢\eTT, ys=ø£#√≥ Vü≤‘· \T, eTs=ø£#√≥

ø±\TŒ\T ÇB eTq Áã‘·T≈£î. <˚X¯+˝Àì Á|ü‹ n+>∑Tfi¯+ s¡ø£Ô+‘√H√ Òø£ ø£ ï{Ï‘√H√ ‘·&çdæb˛sTT+~. Ç+<äT≈£î

eT+∫ ñ<ëVü≤s¡D eTq ‘Ó\+>±D. Ä+Á<ÛäbÕ\≈£î\ Vü≤j·÷+˝À ‘Ó\+>±D yÓqTø£ã&ç+~. Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑT‘·« ñ

≈£îÿbÕ<ë\ øÏ+<ä ‘Ó\+>±D Á|ü»\T q*–b˛sTTHês¡T. ùd«#·Ã¤ ø£s¡TyÓ’+~. ‘·eT u≤ìdü ã+<Ûë\qT Á‘Ó+#·Tø=ì

Ä‘·à>ös¡e+ ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ ‘Ó\+>±D »q‘· <Ûäs¡àj·TT<äΔ+ kÕ–düTÔqï~. á Á|üC≤b˛sê≥+˝À

e+<ä˝≤~ Á| ü»\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒsTTHês ¡ T . y ˚˝≤~ j·TTe≈ £ î\T

n+>∑$V”≤qT\sTTHês¡T. \ø£å˝≤~ Á|ü»\T dü‘ê´Á>∑Vü≤düeTs¡+˝À b˛sê&ç

ø±sê>±s¡+˝À ã+~Û+|üã&çHês¡T. nsTTHê ÁãVü≤àsêø£ådüT\ bÕ\q˝À

dü‘ê´Á>∑Vü‰\≈£î, |æ¬ø{Ï+>∑T\≈£î, <Ûäsêï\≈£î $\Te Ò≈£î+&Ü b˛‘·Tqï~.

‘·q ñ|üyêdüBø£å‘√ ñ‘·ÿ èwüº \øå±´ìï kÕ~Û+∫q >±+BÛ ø£\\

<˚X¯+˝À sêã+<äT\ sê#·]ø£+ q&ÉTdüTÔqï~.

eTq sT÷ XÊ+‹j·T T‘ · $| ü ¢yêìï

n+#·Hêy˚j·T&É+˝À bıs¡u≤≥T »s¡T>∑T‘·Tqï~.

Á|üXÊ+‘· >∑+;Ûs¡ »\~Û˝Àì Á|üfi¯j·÷\

| ü]o\q »s ¡> ∑& É+ ˝ Ò< ä T .

Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷ìøÏ eTqïq

»s¡>∑&É+˝Ò<äT.

s√Es√E≈£î <ës¡TD Væ≤+kÕø±+&É, s¡ø£ÔbÕ‘·+ ‘Ó\+>±D Á|ü»\qT ø√b˛Á~≈£îÔ\qT #˚düTÔqï~. j·TTe‘·s¡+ Äy˚X¯+

ø£≥º\T ‘Ó+#·Tø=+≥Tqï~. nVæ≤+kÕ dæ<ëΔ+‘·+ |ü≥¢ Ä‘·à$XÊ«dü+ dü&É*b˛j˚T Á|üe÷<ä+ e⁄qï~. @ m+&Éø±>=&ÉT>∑T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2063

|üfÒº XÊdüq düuÛÑT´\ô|’q ø√|ü+ ù|s¡T≈£î+≥Tqï~. j·TTe‘·, $<ë´s¡Tú\

>∑T+&Ó À¢ Äs¡ì n–ïC≤«\\T eT+&ÉT‘·Tqï dü+>∑‹ì >∑T]+∫ |ü<|ü<

ôV≤#·Ã]düTÔHêï eTTsƒêsê»ø°j·÷\ ≈£îfi¯ó¢ À πø]+‘· ≤&ÉT‘·Tqï sT÷

kÕ«s¡ú|üs¡T\≈£î ns¡ú+ ø±e&É+ Ò<äT.

n+<äTπø sT÷ nVæ≤+kÕ $<Ûëq+ |ü≥¢ j·TTeX¯≈£îÔ\T n+‘·

ñ‘ê‡Vü≤+ Á|ü<ä]Ù+#·&É+ ˝Ò<äT. ˙‹øÏ, Hê´j·÷ìøÏ, <Û˚´j·÷ìøÏ

ÁbÕD≤\]Œ+#·&ÜìøÏ dæ<äΔeTsTTq düeTj·T+˝À XÊ+‹ dü+<˚XÊ\T,

˙‹yêø±´\T yê] Vü≤è<äj·÷\qT ø£\∫y˚düTÔqïe÷≥ yêdüÔey˚T.

ø±ì >±+BÛ X‘·»j·T+‹ dü+e‘·‡s¡+˝À yê] $<ÛëHê\T Ä#·s¡D˝À

#·÷|æ+∫ ì»eTsTTq uÛ≤s¡rj·TT\eTì s¡TEe⁄ #˚j·÷*.

dü‘ê´Væ≤+dü\ <ë«sê |üs¡Á|üuÛÑT‘ê«ìï bÕs¡Á<√*q eTq+ Á|üC≤kÕ«$Tø£

|ü<äΔ‘·T\ <ë«sê ø±düT sêø±dæ Á|üuÛÑT‘ê«ìï ≈£L\Á<√dæ Á|ü‘˚´ø£

‘Ó\+>±D kÕ~Û+#·Tø√yê*. n|ü&˚ >±+BÛJ ø£qï ø£\\T |òü*+∫

rs¡T‘êsTT.

Ç+‘· ø±\+ qT+&ç »s¡T>∑T‘·Tqï ‘Ó\+>±D Á|üC≤ ñ<ä e÷ìï

Çø£HÓ’Hê ns¡ú+ #˚düTø=ì πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D sêh

ìsêàD≤ìøÏ ˇ|üø=q≈£î+fÒ nø√ºãsY 10 qT+&ç ìsêVü‰s¡Bø£å

ÁbÕs¡+_Û+#·qTqï≥T¢ $<ë´]ú Hêj·T≈£î&ÉT Á|üø£{Ï+∫Hê&ÉT. á rÁe

|ü]dæú‹ì πø+Á<ä+ yÓ+≥H >∑T]Ô+#ê*. Á|ü‘´ø£ ‘Ó\+>±D≤ düeTà‹ì

>±+BÛJ X¯‘·»j·T+‹ ù|s¡Tq #·÷|æ+#ê*. n<˚ yê] »qà~HêìøÏ

‘·–q ø±qTø£. n+<äTe\¢H˚ >±+BÛJ q$Tàq dü‘ê´Á>∑Vü‰\T,

ìsêVü‰s¡Bø£å\ ø±s¡ Áø£eT+ Á|üC≤dü$T‹ #|ü≥º&É+ »]–+~. nø√ºãsY

2q eT÷≈£îeTà&ç ñ|üyêdü Bø£å\ <ë«sê yês¡T q$Tàq dæ<ëΔ+‘êìøÏ

|ü⁄wæºì #≈£Ls¡Ã+&ç. C≤‹|æ‘·≈£î ‘Ó\+>±D≤ Á|ü»\T uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\‘√

düeT]Œ+#˚ ø±qTπø eTq kÕeT÷Væ≤ø£ ñ|üyêdüBø£å.

nø√ºãsY 2q ñ<äj·T+ 9 qT+&ç kÕj·T+Á‘·+ 5 >∑+≥\

es¡≈£î, Ç~es¡≈£î »]|æq πø+Á<ë\˝À Á|ü»\+‘ê #] ñ|üyêdüBø£å\

ø±s¡ Áø£e÷ìï ~–«»j·T+ #˚j·T+&ç. eTq Äø£* eT+≥\ C≤«\˝À

>±+BÛ dæ<ëΔ+‘ê\T yÓ\T>∑T\T $s¡õe÷à*. Hê´j·T+ #˚≈£Lsê*.

<Ûäs¡à+ e]Δ ≤¢*. dü‘· y˚Te »j·T‘˚.

‘Ó\+>±D Á|üC≤dü$T‹,

$<ë´]ú ø±sê´#·s¡D dü$T‹.

es¡+>∑ Ÿ,

30.09.1969.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2064

1. ø£s¡|üÁ‘ê\qT m+<äT≈£î s¡÷bı+~kÕÔs¡T? MTs¡T #·~$q ø£s¡|üÁ‘·+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. Á|üC≤ ñ<ä e÷\qT XÊ+‹j·TT‘·+>±H ìs¡«Væ≤+#·e\dæq nedüs¡+ @$T{Ï? #·]Ã+#·+&ç.

3. bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. n|üŒ{Ï Á|üuÛÑT‘·« bÕ\qqT >∑T]+∫ $eT]Ùdü÷Ô yê&çq ø°\ø£ |ü<ë\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç. yê{Ïì

$e]+#·+&ç.

ø°\ø£|ü<ë\T $es¡D

Ç$ #˚j·T+&ç


4. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

Ä+π>¢j·TT\ sêø£≈£î eTT+<äT eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ø£s¡|üÁ‘ê\T Òe⁄. Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À Á|ü‹s√E eTq+

ø£ dü+ ø£ ø£s¡|üÁ‘·yÓTÆHê #·÷düTÔHêï+.

ˇø£ düe÷#êsêìï Ò<ë Á|ü‘˚ ø£ n+XÊ\qT n+<ä]ø° ‘Ó\Œ&Éy˚T ø£s¡|üÁ‘·+ Á|ü<Ûëq ñ<›X¯+. ø£s¡|üÁ‘·+˝À

kÕ<Ûës¡D+>± yê&ÉTø£uÛ≤wü ñ+≥T+~. ø£s¡|üÁ‘ê\T ydæqyêfiófl, sêdæqyêfifl ù|s¡T¢>±ì, eTTÁ<äD≤\j·T+ ù|s¡T>±ì

ø£s¡|üÁ‘ê˝À¢ ñ+&Ü*. Á|üuÛÑT‘·« dü+πøåeT |ü<∏äø±\T, kÕe÷õø£ Á|üjÓ÷»Hê\Tqï n+XÊ\qT kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø±ìøÏ

#˚s¡y˚j·T&ÜìøÏ ø£s¡|üÁ‘·+ ˇø£ eTTKýÓTÆq kÕ<Ûäq+>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. ø£s¡|üÁ‘·+ eTìwæ uÛ≤eùd«#·Ã¤≈£î

dü+πø‘·+.

Á|üX¯ï\T :

n) ô|’ ù|sê≈£î o]¸ø£ ìs¡ísTT+#·+&ç.

Ä) ø£s¡|üÁ‘ê\T eTq <˚X¯+˝À m|üŒ{ÏqT+&ç ñHêïsTT?

Ç) ø£s¡|üÁ‘ê\T m+<äT≈£î?SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2065

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+


n) 1969 ‘Ó\+>±D≤ ñ<ä eTø±\+ Hê{Ï bÕ\q m{≤¢ ñ+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?

Ä) n|üŒ{Ï ‘Ó\+>±D b˛sê≥+˝À Á|ü»\T ø√b˛Á~≈£îÔ\T ø±e&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.

Ç) >±+BÛJ dæ<ëΔ+‘ê\≈£î nqT>∑TD+>± ‘Ó\+>±D kÕ~Û+#ê\q&É+˝À Ä+‘·s¡ + @$T{Ï?

á) Á|üC≤ñ<ä e÷\T Væ≤+kÕ‘·àø£+>± e÷s¡≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ ñ<ä eTHêj·Tø£‘·«+ @+ #˚j·÷*?


n) 1969 Hê{Ï ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+ <ë«sê sêh+ kÕ~Û+#·ø£b˛e&ÜìøÏ, H˚{Ï ñ<ä eT+ $»j·Te+‘·+

ø±e&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T $X‚¢wæ+#·+&ç.


n) ‘Ó\+>±D Á|ü»\ JeHêìøÏ, Á>±e÷\ n_Ûeè~ΔøÏ ‘√&ÉŒ&˚$ ªª#Ós¡Te⁄\Tμμ. á #Ós¡Te⁄\ ÁbÕ<Ûëq´‘·

$e]dü÷Ô, M{Ïì ø±bÕ&É&É+˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ø±yê\ì |æ\T|ü⁄ì#˚Ã ø£s¡|üÁ‘·+ ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.

#·~$ $ì|æ+#·+&ç.


1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ‘· dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêdü÷Ô, kı+‘·yêø±´˝À¢ Á|üjÓ÷–+#·+&ç.

n) Äj·Tq nVü≤]ïX¯\ Äsê≥eTT rs¡ì Äy˚<äq>±H˚ $T–*b˛sTTq~.

Ä) >±+BÛ nVæ≤+kÕ e÷s¡Z+˝À \øå±´ìï kÕ~Û+#ê&ÉT.

Ç) ‘Ó\+>±D »q‘· <Ûäs¡àj·TT<äΔ+ kÕ–düTÔqï~.

á) ø£s¡|üÁ‘ê\T m{≤¢ ñ+&Ü*?

ñ) ô|’ >∑<ä + Á|üø±s¡+ m≈£îÿe>± y˚{ÏøÏ #Ó+~q ø£s¡|üÁ‘ê\T #·÷düTÔHêï+?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2066

n. ÄX¯\T e<äT\T ø=q≥+

Ä. ã\e+‘·+>± nD∫y˚j·T≥+

Ç. $T‹MT]b˛e≥+

á. neø±X¯yê<ä+

(ø£≥º\T ‘Ó+#·Tø√e&É+, @ m+&Éø±>=&ÉT>∑T, ñ≈£îÿbÕ<ä+yÓ÷|ü&É+, ‹˝À<äø±\T Çe«&É+)


1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, Ä |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Ûù|s¡T¢ ù|s=ÿq+&ç.

n) ø√b˛Á~≈£îÔ …’q ø±s¡ ø£s¡Ô\qT Væ≤+dü≈£î ‘Ó>∑ã&É≈£î+&Ü ø£≥º&ç#˚XÊs¡T.

G R

Ä) q$Tàq dæ<ëΔ+‘·+ ø√dü+ >=|üŒyês¡T ÁbÕD≤\]Œ+#·&É+ #·÷düÔH˚ ñHêï+.

G R

Ç) dü‘ê´Væ≤+dü\T bÕ{Ï+#·&É+ <ë«sê düe÷» XÊ+‹øÏ u≤≥\T y˚j·Te#·TÃ.

G R

2. düe÷dü |ü<ë\≈£î #Ó+~q øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.

2. Ç∫Ãq $es¡D\≈£î dü]|ü&˚ C≤rj·÷\qT Áu≤¬ø{À¢ Çe«ã&çq yê{ÏqT+&ç @] yê{Ï ¬ø<äTs¡T>± ñqï >∑fi¯fl˝À

sêj·T+&ç.

düe÷dü+ |ü<ä+ $Á>∑Vü≤yêø£ +

<Ûäs¡àj·TT<äΔ+

düe÷dü+ ù|s¡T

uÛÑøÏÔj·TT, Á|ü|ü‹Ôj·TT

s¡ø£Ô+ jÓTTø£ÿ bÕ‘·+

XÊ+‹ dü+<˚X¯+

~«>∑T düe÷dü+Hê\T¬>ø£sê\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2067

♦ MT ÁbÕ+‘·+˝À $$<Ûä s¡ø±\ ø£s¡|üÁ‘ê\T ùdø£]+∫ yê{Ï $esê\T øÏ+~ |ü{Ïºø£ s¡÷|ü+˝À qyÓ÷<äT #j·T+&ç.


ñ<ä e÷\ Á|ükÕúq+˝À ñÁ<˚ø±\T, ñ<˚«>±\ø£Hêï

XÊ+‹, düVü≤Hê Ò dü¬s’q Äj·TT<Ûë\T.dü÷øÏÔ

G

3. øÏ+~ kÕe÷q´ yêø±´\qT dü+j·TTø£Ô yêø±´\T>± e÷]Ã sêj·T+&ç.

n) y˚ ≤~ j·TTe≈£î\T ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.

y˚ ≤~ j·TTe≈£î\T ø±sê>±sê\≈£î yÓfi≤¢s¡T.

Ä) >±+BÛ $<ÛëHê\qT Ä#·]+#ê*.

>±+BÛ $<ÛëHê\ <ë«sê eT+∫ì kÕ~Û+#ê*.

Áø£.dü+ ø£s¡|üÁ‘·+ o]¸ø£ Á|ü#·Ts¡D ‘~Á|ü#·Ts¡D ø£s¡Ô\T/

Á|ü#·Ts¡D dü+düú

ø£s¡|üÁ‘·+˝À $wüj·T+

(dü+øÏå|üÔ+>±)


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2068

#Ó*$T

` bıìïø£+{Ï ‘Ó\>∑q

7

bÕ\≈£î\T, |ü+&ç‘·T\T, •wüßº\T ì‘· J$‘·+˝À $]$>± dü+düÿ è‘·+ ñ|üjÓ÷–+#·&É+ #˚‘· ‘Ó\T>∑T

ø±eúÛ≤wü À eT÷&ÉTe+‘·T\T dü+düÿ è‘· |ü<ë˝ Ä~Ûø£ ‘· ø£ì|ædüTÔ+~. lHê<∏äTì ø±\+ Hê{ÏøÏ düTBs¡È

dü+düÿ è‘· düe÷kÕ Ò |ü<ë´\ìï{Ï À ì+&çb˛j·÷sTT. ‘Ó\T>∑T e÷≥\T ø£ì|æ+#·≈£î+&Üb˛j˚T dæú‹

@s¡Œ&É¶~. dü+düÿ è‘êìï ñ|üjÓ÷–+∫ m+‘·>=|üŒ>± |ü<ä s¡#·q #dæHê ø£e⁄\T ‘·eT ø±yê´˝À¢ ø£ÿf…ÆHê

n#·Ã‘ÓqT>∑T |ü<ë´ìï sêùdyêfi¯ófl. Ä ˇø£ÿ |ü<ë´ìπø ˝À≈£î\T Äq+<ä+‘√ bı+–b˛j˚Tyêfi¯ófl. ˇø£

ø±yê´ìï n+‘ê, n#·Ã+>± ‘ÓqT>∑T |ü<ë´\‘√ s¡∫+∫q $•wüº ø£$ bıìïø£+{Ï ‘Ó\>∑q.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. dü+düÿ è‘· |ü<ë\T ø±eúÛ≤wü À m≈£îÿe>± m+<äT≈£î ñ+&˚$?

2. ‘ÓqT>∑T |ü<ë´ìï Á|ü» …+<äT≈£î yÓT#·TÃ≈£îH˚yêfi¯ófl?

3. |ü<ë´˝À¢ düTBs¡È dü+düÿ è‘· düe÷kÕ\T ñ+&É≥+ e\q ˝≤uÛÑe÷? qwüºe÷? m+<äT≈£î?

4. n#·Ã‘ÓqT>∑T |ü<ë´\‘√ ø±e´+ s¡∫+∫q ‘Ó\+>±D≤ ø£$ mes¡ì MTs¡qT≈£î+≥THêïs¡T?

Á|üX¯ï\T:

Á|ü‹cÕ˜q|ü⁄sêìøÏ sêE j·Tj·÷‹. n‘·&ÉT ˇø£kÕ] y˚≥≈£î yÓ[flq|ü⁄&ÉT <ë]‘·|æŒ, C≤u≤* nH˚ ãTTwæ

ÄÁX¯eT+ #˚s¡T≈£î+{≤&ÉT. C≤u≤* n‘·ìøÏ sêe÷j·TD ø£<∏ä dü+øÏå|üÔ+>± #Ó|æŒ, ˇ+≥]>± n&É$˝À ‹s¡T>∑sê<äì

ñ|ü<˚•+∫ |ü+|ækÕÔ&ÉT. ‹]– yÓfi¯óÔqï j·Tj·÷‹ <ä|æŒø£>=ì ø£ q÷‹ <ä>∑Zs¡≈£î b˛j·÷&ÉT. Ä q÷‹˝ÀqTqï ø£

Åd”Ô ‘·qqT s¡øÏå+#·TeTì @&ÉTdüTÔ+fÒ n‘·&ÉT ø±bÕ&ÉT‘ê&ÉT. n|ü&ÉT nø£ÿ&çøÏ #]q ÄyÓT #Ó*ø£‘ÓÔ sêE‘√ $e]+∫q

dü+>∑‘·T Ò á bÕsƒ¡+.

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä +

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2069


á bÕsƒ¡+ ø±e´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. dü+düÿ è‘· |ü<ë\qT

ñ|üjÓ÷–+#·≈£î+&Ü n#·ÃyÓTÆq ‘Ó\T>∑T e÷≥\‘√ sêdæq ø±e´+. Ç~

n#·Ã‘ÓqT>∑T ø±e´+. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘· #·]Á‘· À ‘=* n#·Ã‘ÓqT>∑T

ø±e´+ ªj·Tj·÷‹ #·]Á‘·μ, Bìï s¡∫+∫q ø£$ bıìïø£+{Ï ‘Ó\>∑q.

á bÕsƒ¡+ ªj·Tj·÷‹ #·]Á‘·μ˝Àì ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝Àì~.

(}Vü‰∫Á‘·+)

16e X¯‘êã›+

n#·Ã‘ÓqT>∑T˝À ìj·TeTã<äΔyÓTÆq ø±e´s¡#·q≈£î |üPqT≈£îqï bıìïø£+{Ï

‘Ó\>∑Hêe÷‘·T´&ÉT n#·Ã‘ÓqT>∑T Ä~ø£$>± düTÁ|üdæ<äTΔ&ÉT. >√\ø=+&É |ü]düsê\˝À bı≥¢

#Ós¡Te⁄ (dü+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢ Àì |ü{≤Hé#Ós¡Te⁄) ‘Ó\>∑q ìyêdü Á>±eT+. ‘·+Á&ç ù|s¡T

uÛ≤eHêe÷‘·T´&ÉT. n#·Ã‘ÓqT>∑T ø±e´s¡#·q≈£î dü«j·T+>± ‘êH˚ ìj·Te÷\H˚s¡Œs¡∫

‘·<äq+‘·s¡ ø£e⁄\≈£î e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î&Éj·÷´&ÉT. ªj·Tj·÷‹ #·]Á‘·μ ø±e´+ n#·Ã‘ÓqT>∑T

ø±yê´˝À¢ yÓTT<ä{Ï<˚>±ø£, n‘·T´‘·ÔeTyÓTÆ+~. Bìï ˇø£ eTVü≤àBj·T düs¡<ës¡T≈£î

n+øÏ‘·MTj·T&É+ ≈£L&Ü ø£ Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq n+X¯y˚T.

ø£$ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2070

I

#·. ø£qT">=ì HÓeTà~ HÓï>∑T\T Á>∑eTà">∑ s¡ø£ÿdæjÓTT»®j·T+#·T" uÒ

s=ÿq" <ä>∑Tq{Ïº X¯óÁ≈£îq≈£î" >∑÷]$T ≈£L"‘·Ts¡T <˚ej·÷ì Hê"

<äq]q sTTHÓï\+‘· H=ø£ ‘·|üq¬ø’ eèwü|üs¡T«|ü{Ïº q÷

‘·qT ã&É"Á<√∫ b˛jÓTqì <ëì ‘Ói+ >∑~ $qï$+∫qHé. 1

‘˚. ªn‹e, eèwü|üs¡T«"&Éq HÓe«"? &É‘·ì j·TqT">∑T"

>∑÷"‘·Tù|πs$T? ‘·qT"ã{Ïºq÷‘·"Á<√j·TT

q+‘·|üì j˚T$T #˚ôd j·T\s¡T"uÀ"&ç?μ

j·TqT&ÉT qyê«\T>∑+{Ï j·Tj·÷‹" p∫ 2

ø£. $qT eèwü|üs¡T«" &Éq+>±"

<äqs¡THé s¡ø£ÿdüT\iÒ"&ÉT ‘·q ø£ì˝Àq+

u…q">∑"<ä>∑T e÷s¡TÔ HÓ+<äT+

>∑ì jÓTiT">∑ø£ »>∑eTT Ò\T">∑&É Òì dæ]Hé 3

‘˚. n‘·ì ≈£L"‘·Ts¡T X¯]àwü j·Tq">∑ H=|ü"

>∑÷]à düøÏj·T\T y˚>∑Ts¡T >=\«HÓ|ü⁄&ÉT

Hê #Ó*j·T">∑÷&ç sT÷ ø=eTàj·÷&ÉTø=qT#·T

qs¡eTs¡\T Òì #Ó\TeTT\ qq"– ô|q"–. 4

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ eèwü|üs¡T«&ÉT >∑s¡«+‘√ ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T #Ó|üŒ+&ç.

♦ ns¡eT]ø£\T Òì ùdïVü≤+ n+fÒ, m{≤¢ ñ+≥T+<√ #Ó|üŒ+&ç.

Á|üy•ø£

düèwæº À rj·Tì~ ùdïVü≤+. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î #Ó|üø√ Òì$, ‘√ãT≥Tºe⁄‘√ |ü+#·Tø√ Òì$

≈£L&Ü ùdïVæ≤‘·T\‘√ #Ó|ü≈£î+{≤s¡T. ªeTq ‘·|ü\qT m‹Ô#·÷|ü&É+, eT+∫ì Á|üX+dæ+#·&É+,

nedüs¡yÓTÆq|ü&ÉT düVü‰j·T+ #˚j·T&É+, Ä|ü<ä À¢ $&ÉTe≈£î+&Ü ñ+&É&É+, s¡Vü≤kÕ´\qT

<ë#·Tø√e&É+μ nH$ $TÁ‘·Tì \ø£åD≤\T. m+‘√ ø£*dæyÓT*dæ ñ+& ùdïVæ≤‘·T\T ø=ÿø£ÿkÕ]

Vü≤sƒê‘·TÔ>± X¯Á‘·Te⁄\T>± e÷]b˛‘·T+{≤s¡T. n{≤¢ e÷s¡{≤ìøÏ ø±s¡D≤˝Ò$? n$

$X‚¢wæ+#·T≈£îH˚+<äT≈£î á bÕsƒ¡+ #·<äTe⁄<ë+.........

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2071

II

e. ‹s¡T>∑T#·T H=ø£ÿHê&ÉT sê≥ dü\TŒq{ÏºjÓT&É. 5

ø£. düTs¡ø£s¡Te* #·qT<Ó+∫q

<ä]"u…{Ïºqø√ø£ …\¢"<ä&É"ã&ç b˛">±

q]– j·T$ <Ó∫Ã #Ó\T \

ãT“s¡ eT>∑T ‘·eT Ns¡ …\¢" ã÷ìq, q+<äTHé 6

ø£. \* ˙ HÓ\"‘·j·TT" <ëqTqT

e\Te\T M&É«&É">∑ <ë*Ã, yÓ’fi¯yÓT #Ó\Te˝Ÿ

<ä\"|æ+|ü HÓiÏ"– øÏqTø£+

>∑T\T≈£î#·T s¡ø£ÿdüT\ iÒì ≈£L"‘·Ts¡T ‘Ó>∑TeHé. 7

✿ ñ. ªHÓ≥ºq πssTTì+ ã>∑\T H˚s¡$T yÓ≥Tºq≥+#·T y˚\T|ü⁄

…«{Ïºj·TT" >=≥ïeTT\Ã\T|ü ÁM\ì #˚ã\T y=|ü k˛"≈£î&ÉT+

ã≥ºeTT >∑≥Tºø=qï eèwü|üs¡T«ì ≈£L"‘·Ts¡, q{Ïº H˚qT ˙

ø£{Ïºq yÓTÆ\" >∑≥Tº<äTHÓ ø±es¡y˚T{ÏøÏ e#ÓÃ˙μ ø£qHé. 8

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ düTs¡ø£s¡Te* (düT&ç>±*)

MT¬s|ü&Ó’Hê #·÷XÊsê?

n~ e∫Ãq|ü&ÉT @+

»s¡T>∑T‘·T+~?

♦ X¯]àwü >∑s¡«+‘√

e÷{≤¢&É&ÜìøÏ >∑\

ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2072

III

e. $ì j·TjÓT´\Hê">∑≈£î <˚ej·÷ì sTT≥¢ìjÓT. 9

ø£. ªñdüT i=ø£ÿ{ÏjÓÆT u§+<äT\T

yÓdü ¬s+&ÉT>∑ qT+&ç, e\«M&É«&ÉT≥≈£î" >±"

>∑dü ¬s<ä, $~ ‘·>∑ e>∑THê?

|üdæ_&É¶yÓ? yêsTT ‘Ói∫ |ü …ÿ<äe⁄ #Ó©! 10

ø£. nqe⁄&ÉT qT&ÉT>∑ø£" $TøÏÿ*

øÏqTø£+ π>s¡&ÉeTT ˝≤&É π>*>∑" >=qT#·T

ì«ì $ì y˚dü] jÓ÷s¡«ø£

jÓTqdæq e>∑‘√&É" >∑÷&É ˙ |ü&ÉT#·ìjÓTHé 11

✿ eT‘·Ôø√øÏ\. ªz* s¡ø£ÿdæ e+>∑&É+ãTq ø=»®≈£L]$T ≈£L"‘·Ts¡

H˚ï\y˚\T|ü⁄">∑ìïj·T+ <ä>∑ e⁄ >∑{Ïºq|ü⁄≥ºeTT+

<ë\T|ü+<ä>∑TqeTà Hêμ ø£ì <ëì ø£]à*" ã\ÿ" <ë

Hê\øÏ+|üø£ q÷‘·"Á<√∫ >∑j·÷[ jÓÆT #·ìjÓTq«&çHé. 12

e. nì j·Tø£ÿ*øÏ ‘Ói+ ¬>iÏ+–+∫q $ì ø£≥ø£≥+ã&ÉT#·T eT–&ç bı>∑&É+<ä>∑T ‘˚õHÓøÏÿ eT≈£îÿe‘√ j·Tj·÷‹ ‘·q

Áb˛*øÏ+ »ìjÓT. 13

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªªñdüTi=ø£ÿ{ÏjÓÆT u§+<äT\T yÓdü¬s+&ÉT>∑qT+&ÉTμμ

n+fÒ ns¡úy˚T$T? á e÷≥\T <˚ej·÷ì

m+<äTø£qï~?

1) sêEqT (j·Tj·÷‹) #·÷dæ eTqdüTì+&Ü u≤<Ûä n\eTTø=q>± ªªsêø£ådüT\≈£î >∑Ts¡TyÓ’q X¯óÁ≈£îì ≈£L‘·T¬s’q

<ej·÷ì áyÓT. ø£ bıs¡bÕ≥T ø±s¡D+>± eèwü|üs¡T«ì ≈£L‘·Ts¡T áyÓTqT á u≤$˝À Á‘√dæ b˛sTT+~μμ. nì

(<˚ej·÷ì #Ó*ø£‘ÓÔ nsTTq |òüT÷]íø£) $qï$+∫+~.

2) n|ü&ÉT Ä Åd”Ô (|òüT÷]íø£)‘√ ªªeèwü|üs¡T«&ÉT n+fÒ mes¡T? n‘·ì ≈£L‘·Ts¡T ù|πs$T? u≤$˝À ‘√ùd≥+‘· ‘·|ü

|üì áyÓT @$T #˚dæ+~μμ nì j·Tj·÷‹ n&ÉT>∑>± <ëìøÏ Ä |òüT÷]íø£ n‘·DÏí #·÷dæ

3) eèwü|üs¡T«&ÉH˚ sêø£ådüsêE j·TT<äΔ+˝À ‘·q≈£î m<äTs¡Tì\«>∑\ X¯Á‘·Te⁄\T Òs¡ì >∑s¡«+‘√ sê»ý˚T\T‘·THêï&ÉT.

4) n‘·ì ≈£L‘·Tπs X¯]àwü— ÄyÓT≈£î y˚sTTeT+~ #Ó*ø£‘ÓÔ\T m|ü&É÷ ùde\T #˚dü÷Ô+{≤s¡T. ÄyÓT ùdïVæ≤‘·Tsê Ò á

<˚ej·÷ì. yê[fl<ä›s¡T ns¡eT]ø£\T Òì ùdïVü≤+‘√ yÓT\T>∑T‘·T+&˚yêfi¯ó¢.

5) Mfi¯ófl ø£s√E fi¯fl˝À Ä{≤&ÉT≈£î+≥T+&É>±

6) düT&ç>±* e∫Ã >∑≥TºMT<ä ñqï Mfi¯fl Ns¡\qT #Ó ≤¢#Ó<äs¡T #˚dæ+~. <ë+‘√ Mfi¯ófl ÄX¯Ãs¡ |ü&ç yê] ã≥º\T

‘Ó#·TÃø=ì <Ûä]+#ês¡T.

7) Ä Áø£eT+˝À M[fl<ä›s¡T ø£] eÅkÕÔ\qT eTs=ø£s¡T <Ûä]+#ês¡T. n~ >∑eTì+∫q X¯]àwü ø√|ü+‘√ Ç{≤¢ nqï~.

‘ê‘·Œsê´\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2073

1. ˇø£]edüTÔe⁄\T eTs=ø£s¡T yê&ÉT≈£î+fÒ ø°&ÉT ‘·\ô|≥º&É+ dü¬s’q<Hê? #·]Ã+#·+&ç.

2. ùdïVæ≤‘·T\+fÒ m{≤¢ ñ+&Ü˝À MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

3. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± X¯]àwü, <˚ej·÷ì\ dü«uÛ≤yê\T m{≤¢ ñHêïjÓ÷ øÏ+~ |ü{Ïºø£ À sêj·T+&ç.

Ç$ #˚j·T+&ç


8) ªª<˚e‘·\+<äs¡T mø£ÿ&É ‘·eTqT ‘·|üã&É‘ês√qì |ü>∑\T πssTT (m\¢|ü&ÉT) ‘·|üŒ≈£î+&Ü yÓ{Ïºì, }&ç>±ìï

#˚dü÷Ô+&É>±, ‹s¡T>∑T Òì uÛÑT»ã\+‘√ ˇô|Œ&ç sêø£ådü |”sƒêìï møÏÿq (sêø£ådüsêC…’q) eèwü|üs¡T«ì ≈£îe÷¬sÔHÓ’q

H˚qT, ˙e⁄ ø£{Ïºq yÓTÆ\ eÅkÕÔìï ø£≥Tº≈£î+{≤Hê? ˙≈£î Ç+‘· bı>∑sê?μμ nì X¯]àwü nq>±

9) n~ $ì X¯]àwü‘√ <˚ej·÷ì Ç{≤¢ nqï~.

10) ªªz düF! eTq X¯Øsê\T y¬s’Hê ÁbÕD+ ˇø£ÿ{Ï>± ø£*dæyÓT\dæ ñHêïeTT. eÅkÕÔ\T e÷]q+‘· e÷Á‘êq

≈£düTs¡T≈£î+{≤yê? Ç~ ˙≈£î ‘·–q<ë? |üdæ<ëqyê? H√s¡T #˚düT≈£î+{≤yê?μμ (nqï~)

11) nqï|ü&ÉT }s¡Tø=qø£ $TøÏÿ* ø√|ü+‘√ e+ø£s¡ e÷≥˝≤&ÉT‘·÷ yÓøÏÿ]düTÔqï X]àwü e÷≥\T $ì, $ì $düT¬>‹Ô,

uÛÑ]+#· Òø£ n~Ûø£yÓTÆq u≤<Ûä‘√ <˚ej·÷ì Ç{≤¢ nqï~.

12) ªªsêø£ådü C≤‹øÏ >∑Ts¡TyÓ’q X¯óÁø±#ês¡T´ì ≈£L‘·Ts¡TqT. Áu≤Vü≤àDTì |ü⁄Á‹ø£qT ø±ã{Ïº, ˙e⁄ ø£{Ïºq eÅkÕÔ\T H˚qT

<Ûä]+#·&É+ ‘·|üø±<äTμμ nì Áù|eT‘√ |ü\Tø£>± X¯]àwü <ëìï $ì|æ+#·Tø√ø£ >∑j·÷´[jÓÆT á q÷‹˝À ‘√dæ

y˚>∑+>± yÓ[fl+~.

13) nì <˚ej·÷ì #Ó*ø£‘ÓÔ nsTTq |òüT÷]íø£ Ä dü+>∑‹q+‘ê #Ó|üŒ>± $ì, C≤*|ü&ÉT‘·÷, yÓqTø£≈£î ‹]– ÁX‚wüyÓTÆq

>∑TÁsêìï møÏÿ j·Tj·÷‹ ‘·q |ü≥ºD≤ìøÏ b˛j·÷&ÉT.

X]àwü˜ <ej·÷ì

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2074

4. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç »yêãT*e«+&ç.

2014 pHé 8q Væ≤e÷#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ˝Àì eT+&çõ˝≤¢˝Àì _j·÷dt q~ n+<ë\T MøÏå+#·&É+˝À

©qyÓTÆb˛j·÷s¡T 48 eT+~ Ç+»˙]+>¥ $<ë´s¡Tú\T. eTT>∑TZs¡T n<Ûë´|ü≈£î\‘√ ø£*dæ ‘Ó\+>±D sêh+ qT+&ç

$C≤„qj·÷Á‘·≈£î ãj·T\T<˚sês¡T. Ä $<ë´s¡Tú\T, düqïdüqï>± Á|üeVæ≤düTÔqï _j·÷dt q~˝À eT<Ûä ã+&Ésêfi¯fl

MT<ä, yÓ÷ø±*˝À‘·T<ëø± yÓ[fl, Ä q~ n+<ë\qT ÄHê{Ï kÕj·T+Á‘·+ düTe÷s¡T Äs¡T>∑+≥\ eTTô|’Œ

ì$TcÕ\y˚fi¯ ‘·eT ¬øyÓTsê˝À¢ ã+~ÛdüTÔHêïs¡T. ô|’qTqï ]»sê«j·Ts¡T π>≥T¢ m‹Ôq dü+>∑‹ >∑T]+∫ |ü]düsê˝À¢

ñqï ôV≤#·Ã]ø£\qT Mfi¯ófl >∑eTì+#· Ò<äT. q~˝À Vü≤sƒê‘·TÔ>± ˙{ÏeT≥º+ ô|s¡>∑&É+ >∑eTì+∫q ø=+<äs¡T

Á|üe÷<ëìï X¯+øÏ+∫ ãj·T≥ |ü&É{≤ìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕs¡T. ø=+‘·eT+~ ÁbÕD≤\T ø±bÕ&ÉTø√>∑*>±s¡T.

eT]ø=+<äs¡T Ç‘·s¡T\qT ø±bÕ&É{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ês¡T. Ä Á|üj·T‘·ï+˝À ø=+<äs¡T $»j·T+ kÕ~ÛùdÔ ø£]<ä›s¡T

ÁbÕD≤\H |üD+>± n]Œ+#ês¡T. yÓTT‘·Ô+MT<ä dü>∑+ eT+~ $<ë´s¡Tú\ ì+&ÉTÁbÕD≤\T n+<äs¡÷ #·÷dü÷Ô+&É>±H

Ä ˙{Ï ñ<äΔè‹øÏ >±˝À¢ ø£*dæb˛j·÷sTT. Á|ü|ü+#· e÷qyê[ Vü≤è<äj·÷\qT ø£\∫y˚dæq dü+|òüT≥q Ç~.

Ç≥Te+{Ï dü+|òüT≥q\T ‘·s¡#·÷ eTq+ $+≥THêï+, #·÷düTÔHêï+. Äø£‘êsTT‘·q+‘√ á‘· sêìyêfiflqT

˙fi¯fl˝À¢øÏ ‘√dæy˚j·T&É+, á‘· sê≈£îHêï $TÁ‘·T\qT #·÷dæ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ˙fi¯fl˝À <ä÷øÏ Á|üe÷<ë\T ø=ì

‘Ó#·TÃø√e&É+, {Ï À‘·TqT ‘·|ü>± n+#·Hêy˚dæ, ÁbÕD≤\T b˛>=≥Tºø√e&É+.... rs¡új·÷Á‘· À¢, |æøÏìø˘\˝À,

$Vü‰s¡j·÷Á‘· À¢, á‘·ø=\qT˝À¢ #Ós¡Te⁄˝À¢ ~>∑T&ÉTu≤e⁄˝À¢ Á|üe÷<ë\T »s¡T>∑T‘·÷ ñHêïsTT.

Äs√>∑ + ø√dü+, X¯Øs¡ <ës¡T&ÛÉ + ø√dü+ õyéT\≈£î yÓfi¯fl&ÜìøÏ, ø£sêfÒ, ≈£î+>¥|òüP ≤+{Ï s¡ø£åD $<ä \T

Hs¡TÃø√e&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔqïfÒ¢ ªá‘·Hs¡TÃø√e&É+μ nH~ ≈£L&Ü #ê˝≤ eTTKýÓTÆq n+X+. Ç~ Ä‘·às¡ø£åDπø

>±ø£, ˙{Ï Á|üe÷<ë\ ìyês¡D≈£L <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.

Á|üX¯ï\T :

n) kÕ<Ûës¡D+>± ˙{Ï Á|üe÷<ë\T m{≤¢+{Ï dü+<äsê“¤ À¢ »s¡T>∑T‘êsTT?

Ä) ˙fi¯fle<ä› Äø£‘êsTT‘·q+ Á|ü<ä]Ù+#·&É+ eT+∫<˚Hê? m+<äTø√ ‘Ó\T|ü+&ç.

Ç) á‘· H˚s¡TÃø√e&É+ e\¢ @j˚T Á|üjÓ÷»Hê\T+{≤sTT?

á) _j·÷dt q~ Á|üe÷<ëìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?

5. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç.

;ÛeTø£$ »qàdüú\eTT sê»qï dæ]dæ\¢ õ˝≤¢ Àì y˚eTT\yê&É. ø±˙ Ä‘·&Óqï&ÉTq÷ ˇø£ÿ#√≥qTqï

yê&ÉT ø±<äT. eTùV≤X¯«s¡ es¡Á|ükÕ<ä ø£$‘êK&ÉZeTTqT <Ûä]+∫, ‘·HÓï~]+∫q yê]HÓ\¢ Ä K&ÉZÁ|üVü‰s¡eTT‘√

uÛÑj·Tô|&ÉT‘·÷, ÄÁ>∑Vü‰q+‘·s¡ eTqTÁ>∑Vü≤eèwæºì ≈£î]|ædü÷Ô ìs¡+‘·s¡+ dü+#·]+#˚ nq+‘· X¯øÏÔeT+‘·T&Ü

eTVü‰ø£$. düTe÷s¡T ysTT@+&É¢ øÏ+<ä{Ï yê&Ó’Hê, n‘·ì ø±e´dü+|ü<ä \_Û+#·ø£b˛sTTHê, Äj·Tq |ü<ä Á|üdü÷Hê\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2075


n) ùdïVæ≤‘·T\ eT<Ûä $yê<ë\T m+<äT≈£îekÕÔjÓ÷ $e]+#·+&ç?

Ä) ªª≈£î\, eT‘·, es¡Z, ù|<ä, <Ûäìø£ ‘˚&Ü Òì~ ùdïVü≤+ ˇø£ÿfÒμμ Bìì düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

Ç) n#·Ã‘Ó\T>∑T uÛ≤wü À sêj·Tã&çq á bÕsƒ¡+ #·~yês¡T ø£<ë! Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷ìï ≈£î¢|üÔ+>±

sêj·T+&ç.


n) ªªÄ|ü<ä À Ä<äT≈£îH˚yê&˚ ì»yÓTÆq ùdïVæ≤‘·T&ÉTμμ m+<äT≈£î $e]+#·+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\qT m˝≤ dü+bÕ~+#·Tø√yê*? Ä ùdïVü≤+ ø£\ø±\+ ñ+&É&ÜìøÏ @+ #˚j·÷*?


X¯]àwü ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê …’q <˚ej·÷ìì ‹{Ïº, u≤$˝À ‘√dæ+~ ø£<ë! ‘·sê«‘· ‘·q ‘·|ü ‘Ó\TdüTø=ì

∫+‹ùdÔ, m{≤¢ ñ+≥T+<√ }Væ≤+∫, ª@ø£ bÕÁ‘ê_Ûqj·÷μìøÏ nqTe⁄>± e÷≥\T sêj·T+&ç.


yê&çb˛ø£, Ç|üŒ{Ïø° qe´ düT>∑+<Ûë\qT yÓ<ä»\T¢‘·÷H˚ ñHêïsTT. ãVüQuÛ≤cÕø√$<äT&ÉT, eT¨Á>∑T&ÉT>±

ù|s¡T>∑qï ;ÛeTqï XÊ|ü+, nqTÁ>∑Vü≤+ y˚>∑+>± |üì#˚ùd$. áj·Tq 11e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q ø£$ nì

ø=+<ä] n_ÛÁbÕj·T+.

♦ øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ‘·bıŒ|ü\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ;ÛeTø£$ K&ÉZ+ <Ûä]+∫ ‹]π>yê&ÉT. ( )

Ä) y˚eTT\yê&É ;ÛeTø£$ ãVüQuÛ≤cÕø√$<äT&ÉT. ( )

Ç) ;ÛeTø£$ 11e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~qyê&Éì ø=+<äs¡+{≤s¡T. ( )

á) ;ÛeTø£$ mqï&É÷ ˇø£ÿ#√≥ ñ+&É Ò<äT. ( )

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2076

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ‘· dæq |ü<ë\‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) eTq Çs¡T>∑T bıs¡T>∑T yêfi¢‘√ nq–ô|q– ñ+&Ü*.

Ä) #Ó\Te\T ã+>±s¡T ÄuÛÑs¡D≤\qT #ê˝≤ Çwüº|ü&É‘ês¡T.

Ç) e÷ bÕsƒ¡XÊ\˝À ‘·s¡>∑‹øÏ e+<äeT+~ #=|üq |ü~ ‘·s¡>∑‘·T˝À¢ ye⁄s¡T $<ë´s¡Tú\T #·<äTe⁄‘·THêïs¡T.

á) neTàHêqï\T eTqeT+∫¬ø’ ø£]ƒq+>± e÷{≤¢&çHê HÓ>∑T\T |ü&É≈£L&É<äT.

2. øÏ+~ Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\qT »‘·|üs¡#·+&ç.

n) Ä[ ( ) m) düøÏ

Ä) >∑s¡«+ ( ) _) nãT“s¡+

Ç) n<äT“¤‘·+ ( ) dæ) z*

á) düœ ( ) &ç) >∑s¡TeeTT


1. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç

n) »>∑eTT˝Ò\T R G R

Ä) n\s¡T"uÀ"&ç R G R

Ç) ˙sê≥ R G R

2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤ yêø±´\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) s¡ø£ÿdæ iÒ&ÉT ,

Ä) ˙sê≥ ,

Ç) |üdæ_&É¶ ,

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2077

>∑dü&É<äyê<˚X¯ dü+~Û

✷ øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æq|ü&ÉT, @s¡Œ&çq s¡÷bÕ\qT >∑eTì+#·+&ç.

n) yê&ÉT G ø=f…º R yê&ÉT>=f…º

Ä) MTs¡T G #·qT&ÉT R MTs¡TdüqT&ÉT

Ç) ˙e⁄ G ≥ø£ÿ] R ˙e⁄&Éø£ÿ]

á) ì»eTT G ‘Ó*dæ R ì»eTT<Ó*dæ

ñ) bÕ\T G b˛ø£ R bÕ\Ty√ø£

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\T >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! |üPs¡«|ü<ä+ ∫es¡ Á|ü<∏äe÷ $uÛÑøÏÔ Á|ü‘· j·÷\THêïsTT. |üs¡|ü<ä+

yÓTT<ä≥ ø£,#·,≥,‘·,|ü \THêïsTT. á $<Ûä+>± Á|ü<∏äe÷ $uÛÑøÏÔ MT~ Á|ü‘· j·÷\≈£î ø£#·≥‘·|ü\T |üs¡yÓTÆ‘˚ yê{Ï

kÕúq+˝À >∑dü&É<äe\T Ä<˚X¯+>± ekÕÔsTT. n+fÒ.......

ø£ ª>∑μ >± e÷s¡T‘·T+~.

#· ªdüμ >± e÷s¡T‘·T+~.

≥ ª&Éμ >± e÷s¡T‘·T+~.

‘· ª<äÉμ >± e÷s¡T‘·T+~.

|ü ªeμ >± e÷s¡T‘·T+~.

(ø£ #· ≥ ‘· |ü \≈£î >∑ dü &É <ä e \T Ä<˚X¯+>± ekÕÔsTT)

3. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ sêj·T+&ç. $e]+#·+&ç.

n) sêeDT&ÉT >=ìb˛jÓT Ä) sêeTT&ÉT düqT<Ó+#·T Ç) yês¡T <äìdæ]

á) yê&ÉT y√jÓT

✷ øÏ+~ |ü<ë\qT >∑eTì+#·+&ç.

n) ≈£Ls¡>±j·T\T ` ≈£Ls¡ G ø±j·T

Ä) ø±\Tùd‘·T\T ` ø±\T G #˚sTT

Ç) ≥≈£îÿ&Ó≈£îÿ\T ` ≥≈£îÿ G f…≈£îÿ

á) ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ` ‘·*¢ G ‘·+Á&ç

ñ) }s¡Te …¢\T ` }s¡T G |ü …¢

ô|’ |ü<ë\T <ä«+<ä« düe÷kÕìøÏ ñ<ëVü≤s¡D Ò.

Á|ü<∏äeT MT~ |üs¡TcÕ\≈£î

>∑, dü, &É, <ä, e \T

ãVüQfi¯eTT>±q>∑T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2078

‘˚≥^‹

✷ ‘≥^‹ |ü<ä + dü÷s¡ , Ç+Á<ä>∑D≤\‘√ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. á |ü<ä \ø£åD≤\T ‘Ó\TdüTø√uÀjT eTT+<äT dü÷s¡ >∑D≤\T,

Ç+Á<ä>∑D≤\T n+fÒ @y˚y√ #·÷<ë›+.

dü÷s¡ >∑D≤\T (2) : 1) q >∑D+ `

2) Vü≤ >∑D+ `

Ç+Á<ä >∑D≤\T (6) : 1) uÛÑ >∑D+ `

2) s¡ >∑D+ `

3) ‘· >∑D+ `

4) q >∑eTT `

5) q \eTT `

6) dü \eTT `

✷ Ç|ü&ÉT øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡DqT |ü]o*+#·+&ç.

ñ<ë : n‘·ì ≈£L"‘·Ts¡T X¯]àwü˜ j·Tq">∑ H=|ü"

q uÛÑ ‘· q Vü≤

dü÷s¡ >∑D+ Ç+Á<ä>∑D+ Ç+Á<ä>∑D+ dü÷s¡ >∑D+ dü÷s¡ >∑D+

I I I

U I

U I I

U I U

U U I

I I I U

I I I I

I I U I

I I I U I

<ä«+<ä« düe÷dü+˝À ª≈£Ls¡ G ø±j·Tμ nqï|ü&ÉT ªø£μ kÕúq+˝À ª>∑μ e∫Ã+~. á $<Ûä+>± ø£ #· ≥ ‘· |ü

\≈£î >∑ dü &É <ä e \T sêe&Üìï ª>∑dü&É<äyê<˚X¯+μ n+{≤s¡T. nq>± ªª<ä«+<ä« düe÷dü+˝Àμμ yÓTT<ä{Ï |ü<ä+

MT<ä ñqï ø£ #· ≥ ‘· |ü \≈£î >∑ dü &É <ä e \T Áø£eT+>± ekÕÔsTT.

4. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£\T|ü+&ç. dü+~Û ø±s¡ + ‘Ó\T|ü+&ç.

n) nø£ÿ G #Ó˝…¢ R

Ä) nqï G ‘·eTTà&ÉT R

<ä«+<ä«+ãT ô|’

|üs¡TwüeTT\T

>∑, dü, &É, <ä, e \>∑T

I I IU U IU I I

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2079

♦ ùdïVü≤+ >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó*ù| ø£<∏ä\qT / bÕ≥\qT ùdø£]+∫, ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

XÀ¢ ˆ <ä<ë‹ Á|ü‹>∑èVü‰í‹ ` >∑TVü≤é÷U≤´‹ |üè#·Ã¤‹ˆ

uÛÑT+πøÔ uÛÀ»j·T‘˚#Ó’e ` wü&ç«<Ûä+ Á|”‹ \ø£åDyéTˆˆ

uÛ≤e+: Çe«&É+, rdüTø√e&É+, <ë|ü]ø£+ Ò≈£î+&Ü s¡Vü≤kÕ´\T

#Ó|üŒ&É+, n&ÉT>∑&É+, ‹q&É+, ‹ì|æ+#·&É+ nH˚ Äs¡T

\ø£åD≤\T ùdïVü≤eTTqï#√≥H˚ ñ+{≤sTT.

` Væ≤‘√|ü<˚X¯+

dü÷øÏÔ

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D Ä<Ûës¡+>± ‘˚≥^‹ \ø£åD≤\qT øÏ+~ $<Ûä+>± #Ó|üŒe#·TÃ.

ª‘≥^‹μ |ü<ä \ø£åD≤\T :

♦ á |ü<ä +˝À Hê\T>∑T bÕ<ë\T+{≤sTT.

♦ Á|ü‹ bÕ<ëìøÏ es¡Tdü>± ø£ dü÷s¡ >∑D+, ¬s+&ÉT

Ç+Á<ä>∑D≤\T, ¬s+&ÉT dü÷s¡ >∑D≤\T ñ+{≤sTT.

♦ Hê\T>√ >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹yÓTÆÁ‹ kÕúq+.

ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.

♦ ÁbÕdü ìj·TeT+ Ò<äT.

5. ô|’ |ü<ë´ìøÏ dü+ã+~Û+∫ $T>∑‘ê bÕ<ë\≈£î >∑D$uÛÑ»q #dæ \ø£åD≤\qT dü]b˛\Ã+&ç.


>±<∏ëdü|üÔX¯‹ ` ˇø£ ø£<∏ä

yÓTT<ä{Ï X¯‘êã›+˝À ø√{Ï*+>±\ (|üPs¡«|ü⁄ ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ H˚{Ï »–‘ê´\ õ˝≤¢)qT sê»<Ûëì>±

#˚düT≈£îì ‘Ó\T>∑TH˚\qT @*q Vü‰\T&ÉT ùdø£]+∫q ÁbÕø£è‘·>±<∏ä\ dü+ø£\q+ ª>±<∏ëdü|üÔX¯‹μ. n+<äT˝Àì

ˇø£ ø£<∏ä `

CÀs¡T>± ≈£îs¡TdüTÔqï yêq˝À ø£ Åd”Ô ø£ Ç+{Ï #·÷s¡T øÏ+<ä ì\ã&É¶~. Ä #·÷s¡TqT+&ç ø±s¡T‘·Tqï

˙fifl‘√ ø=&ÉT≈£î‘·\ ‘·&çdæb˛‘ yêìøÏ »«s¡+ edüTÔ+<yÓ÷qì ‘·q Ns¡ø=+>∑TqT n&É¶+>±|ü{Ïº+~. nsTTHê

yêì ‘·\ ‘·&çdæb˛‘·÷H ñqï~ ÄyÓT ø£+{Ï qT+&ç <ÛësêbÕ‘·+>± ø±s¡T‘·Tqï fifl‘√, >∑T+&ÓqT |æ+&ùd

Ä ø£<∏äqT s¡#·sTT‘·\T s¡ø£s¡ø±\T>± }Væ≤+#ês¡T. MTs¡÷ }Væ≤+#·+&ç!


ÁbÕdüj·T‹

ÁbÕdükÕúq nø£åsêìøÏ j·T‹ì bÕ{Ï+#·&É+.

|ü<ä´bÕ<ä+˝À ¬s+&Ée nø£åsêìøÏ kÕ<Ûës¡D

j·T‹yÓTÆÁ‹ kÕúq+˝Àì ‘·s¡Tyê‹ nø£åsêìøÏ

j·T‹ì bÕ{Ï+#·&É+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2080

ùdïVü‰ìøÏ m\¢\T Òe⁄. |ü]$T‘·T\T Òe⁄. n~ ˇø£ eTVü‰ Á|üyêVü≤+. ˝À‘·T≈£î yÓfi¯ó‘·Tqï ø=B›

nìs¡«#· j·TyÓTÆq nqTuÛÑ÷‹ì, ∫s¡düàs¡D°j·TyÓTÆq eT<ÛäTs¡ C≤„|üø±\qT ùdïVæ≤‘·T\T bı+<äT‘ês¡T.

ùdïVü≤+ ‘ê´>±ìï ø√s¡T‘·T+~. Áù|eTqT ≈£î]|ædüTÔ+~. Vü≤sê¸ìï e]¸+|üCÒdüTÔ+~. dü+‘·è|æÔì ø£*–düTÔ+~,

kÕ«sêúìï düeT÷\+>± q•+|üCÒdüTÔ+~. ø£|ü{≤ìï, ø±]ƒHê´ìï <ä]#s¡ j·T<äT. Vü≤<äT›\qT #Ó]|æydüTÔ+~..

dü<äT“¤~Δì Á|üy˚X¯ô|&ÉT‘·T+~. ÄX¯\qT ∫>∑T]+|üCÒdüTÔ+~. ÄX¯j·÷\qT ‘·\|æ+|üCÒdüTÔ+~. n_Ûeè~Δì

#≈£Ls¡TÃ‘·T+~. düHêàs¡Z+˝À |üj·Tì+|üCÒdüTÔ+~. n+<äTπø ùdïVü≤yTsê J$‘·+, ªùdïVü≤yTsê XÊX«‘·+μ,

ªùdïVü‰ìø£qï $Tqï ˝Àø±q Ò<äTμ nH˚ e÷≥\T bÕ≥\T>± Á|üdæ~Δ¬øøÏÿHêsTT.

eT+∫ $TÁ‘·T\T m{≤¢ ñ+{≤s√ uÛÑs¡Ô èVü≤] ˙‹X¯‘·ø£+˝À ìs¡«∫+#ê&ÉT.

ªªbÕbÕìïyês¡j·T‹ jÓ÷»j·T‘ Væ≤‘êj·T

>∑TVü≤´+ ì>∑÷Vü≤‹ >∑TD≤Hé Á|üø£{° ø£s√‹ˆ

n|ü<äZ‘·+#· q »Vü‰‹ <ä<ë‹ ø± Ò

düìàÁ‘·\ø£åD$T<ä+ Á|üe<äìÔ düqÔ'ˆˆμ

bÕ|üø±sê´\ qT+∫ ìyê]+|üCÒdü÷Ô Væ≤‘êìï ø£*–+# dü‘êÿsê´\˝À Á|üe]Ô+|üCÒdü÷Ô, s¡Vü≤kÕ´\qT

s¡Vü≤dü +>± ñ+#·T‘·÷, eT+∫>∑TD≤\qT Á|üX¯+dædü÷Ô ‘·–q≥T¢>± düVü‰j·T+ #˚ùd e´≈£îÔ Ò düìàÁ‘·T\T>±

ù|s=ÿq<ä–qyês¡ì uÛÑs¡Ô èVü≤] düìàÁ‘·T\ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.

ùdïVü≤+˝À m≈£îÿe ‘·≈£îÿe\T+&Ée⁄. n+‘·s¡+>∑ ùdïVæ≤‘·T&ÉT>± s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îqï e´øÏÔ <Ûäì≈£î&Ü?

ù|<äyê&Ü? ø£cÕº À¢ ñHêï&Ü? Òø£ düTK|ü&ÉT‘·THêï&Ü? nH˚ Ä˝À#·q ø£\T>∑<äT. uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√

düTKdü+|ü<ä\‘√, nìï$<Ûë\ ñqï‘·T&Ó’q e´øÏÔ‘√ e÷Á‘·y˚T ùdïVü≤+ #˚j·÷* nH˚ kÕ«s¡úuÛ≤eq ≈£L&É

@s¡Œ&É<äT. ô|’>± j·T<∏ës¡ú ùdïVæ≤‘·T\T ø£] ÁX‚j·TdüT‡¬ø’ eTs=ø£s¡T ‘·eT düTU≤\qT, <ÛäHêìï, düeTj·÷ìï,

∫es¡≈£î ‘·eT <˚Vü‰\qT ≈£L&Ü ‘ê´>∑+ #˚j·T&ÜìøÏ dæ<äΔ|ü&ÉT‘ês¡T. düTK<äT'U≤\qT ≈£L&É düeT+>±

|ü+#·T≈£î+{≤s¡T nì yê©àøÏeTVü≤]¸ leTÁ<ëe÷j·TD+ øÏwæÿ+<Ûäø±+&É À ‘Ó*bÕ&ÉT. Ç{Ïº ùdïVü≤dü+|ü<äqT

dü+bÕ~<ë›+!


ùdïVü≤dü+|ü<ä

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2081

ñ<ä eT dü÷Œ¤]Ô

` dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT

8

>±+BÛJ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À nìï esêZ\≈£î @¬ø’ø£ e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î&Ó’Hê&ÉT. Á_{Ïwüßyêfi¯ófl á $wüj·÷ìï >∑T]Ô+∫

ø£\es¡|ü&Ü¶s¡T. <˚X¯eT+‘ê yê] ÄBÛq+˝ÀH˚ ñqï~. ø±˙ Á|ü»\T e÷Á‘·+ eTqdüT˝À >±+BÛì Äsê~ÛdüTÔHêïs¡T.

uÛ≤s¡rj·TT\T eT÷&ÛÉT\T, nC≤„qT\T nì e\dü kÕÁe÷»ýê<äT\≈£î ø£ nb˛Vü≤. uÛ≤s¡‘·C≤‹ Á|ü»\ yT<Ûëdü+|ü‹Ôì

yês¡T nqTe÷ì+#ês¡T. Á|ü|ü+#êìï bÕ*+#·≥+, n+<äTø√dü+ $Á<√Vü‰\≈£î |üPqTø√e≥+ #ê˝≤ >=|üŒ dü+>∑‹

nì yês¡T nqT≈£îHêïs¡T. ø±ì >±+BÛ nVæ≤+kÕe÷s¡Z+˝À eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.

düãs¡à‹ ÄÁXeT+ qT+&ç <ä+&çj·÷Á‘· ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. á ãè+<ä+˝À 79 eT+~ ‘ê´>∑<ÛäqT …’q <XuÛÑ≈£îÔ\THêïs¡T.

ñ|ü MT<ä |üqTï ‘=\–ùdÔ ø±ì eT∞fl düãs¡à‹ ÄÁX¯eT+˝À n&ÉT>∑T ô|≥ºqì Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT >±+~Û. <ä+&çj·÷Á‘·

24 s√E\T kÕ–+~. <ë] bı&ÉTe⁄q H˚\ áìq≥T¢ >±+BÛ n_Ûe÷qT\T ‘·+&√|ü‘·+&Ü …’ kÕ«>∑‘·düTe÷\qT

yÓ<ä»˝≤¢s¡T. <˚X¯yê´|üÔ+>± á j·÷Á‘· ô|<ä› n\»&ç πs|æ+~. düeTTÁ<ärsê˝À¢ ø±s¡ ø£s¡Ô\T ¬øs¡{≤˝≤¢ Ò#ês¡T.

>±+BÛJ Ç{≤¢ Á|ü»\+<ä]ì @ø£+ #˚dæ, kÕ«‘·+Á‘√´<ä e÷ìï yêVæ≤ì˝≤ q&ç|æ Á_{Ïwt yê]ì m~]+#ê&ÉT.

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. Á|ü»\T >±+BÛJì m+<äT≈£î Äsê~Û+#ês¡T?

2. Hêj·T≈£î\T >±+BÛJì m+<äT≈£î nqTdü]+#ês¡T?

3. >±+BÛJ nVæ≤+kÕ e÷sêZìï m+<äT≈£î nqTdü]+#ê&ÉT?

Á|üX¯ï\T:

H˚H=ø£ÿ&çì u≤>∑T+fÒ #ê\T mes¡T @yÓTÆ‘˚ Hê¬ø+<äT≈£î? nH˚ kÕ«s¡ú+ düe÷»+˝À s√E s√E≈£î

ô|]–b˛‘·Tqï~. kÕe÷õø£ n_Ûeè~Δì ø√s¡T≈£îH˚ düVü≤è<äj·T‘· #ê˝≤ es¡≈£î ø£s¡TyÓ’+~. ‘ê´>±\ b˛sê{≤\

|òü*‘·+>± \_Û+∫q kÕ«‘·+Á‘· \ø£å + HÓs¡y˚s¡&É+ Ò<äT. kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘·‘√ HÓ’‹ø£‘·‘√ eTqeT+<äs¡+

J$+∫q|ü&˚ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ kÕs¡úø£‘· \_ÛdüTÔ+<äì #Ó|üŒ≥y˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2082


á bÕsƒ¡+ ªÄ‘·àø£<∏äμ nH˚ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ˇø£ e´øÏÔ ‘·q J$‘·

27`7`1911

1979

kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäTsê*>± dü+|òüTùdyê |üsêj·TDTsê*>± J$‘êìï düe÷C≤ìøÏ

n+øÏ‘·+ #˚dæq ‘ê´>∑eT÷]Ô dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT. áyÓT y˚T&ÉÃ˝Ÿ õ˝≤¢ Àì |òüT≥πøX¯«s¡+ nH˚

Á>±eT+˝À »ìà+∫+~.

áyÓT ôV’≤<äsêu≤<äT˝À Hêsêj·TD>∑÷&É u≤*ø£\ ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\ yê¬s¶qT>±, ‘Ó\T>∑T

|ü+&ç‘·Tsê\T>± |üì#˚dæ+~. >±+BÛJ |æ\T|ü⁄‘√ ñ|üdü‘ê´Á>∑Vü≤+˝À bÕ˝§Zì C…’\T≈£î

yÓ[flq Á|ü<∏äeT ‘Ó\+>±D eTVæ≤fi¯>± 1951 dü+ˆˆ˝À ‘Ó\+>±D≤ ÁbÕ+‘·+˝À $H√u≤uÛ≤y˚

#˚dæq uÛÑ÷<ëH√<ä eT bÕ<äj·÷Á‘· À bÕ˝§Zìq Á|ü<∏äeT eTVæ≤fi¯>± ù|s¡T bı+~+~.

ã÷s¡TZ\ sêeTø£ècÕísêe⁄ eT+Á‹es¡Z+˝À $<ë´XÊK ñ|üeT+Á‹>± |üì#dæ+~. 1957

dü+ˆˆ˝À ø±+Á¬>düT bÕØº ‘·s¡|ü⁄q Àø£ düuÛÑ≈£î mìï¬ø’ 1971e dü+ˆˆ es¡≈£î n+fÒ 15 dü+ˆˆ\T

˝Àø£düuÛÑ düuÛÑT´sê\T>± <˚XÀqï‹¬ø’ ÁX¯$T+∫+~.

s¡#·sTTÁ‹ |ü]#·j·T+

$X‚cÕ\qT, ˇø£ Á>∑+<∏ä+>± sêùdÔ, n~ Ä‘·àø£<∏ä ne⁄‘·T+~. Bìì d”«j·T#·]Á‘·

nì≈£L&Ü n+{≤s¡T. Ç+<äT˝À s¡#·sTT‘· nqTuÛÑyê Ò ø±≈£î+&Ü düeTø±©q $X‚cÕ\T, ÄHê{Ï

Ä]úø£, kÕ+|òæTø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\T Á|ü‹_+_kÕÔsTT. #·~$q yê]øÏ Áù|s¡DqT

ø£*–kÕÔsTT. Ç~ ñ‘·ÔeT|ü⁄s¡Twü ø£<∏äq+˝À kÕ>∑T‘·T+~.

Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT sêdæq ªHê C…’\T

C≤„|üø±\T ` nqTuÛÑyê\Tμ nH˚ Ä‘·àø£<∏ä Àì~.




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2083

I

áHê&ÉT <˚X¯+˝À mø£ÿ&É @ eT÷\ @$T »]–Hê ªªeTq¬ø+<äTø° >=&Ée\T?μμ nH˚ ì]¢|üÔ‘ê, ªª@$T e÷{≤¢&ç‘˚

@yÓTTdüTÔ+<√?μμ nH˚ uÛÑj·TeT÷, ªªm|ü&É÷ #·#˚Ãyê&çøÏ @&˚Ã<Óes¡T?μμ nH˚ ø±]ƒqéT÷ ù|s¡T≈£î b˛sTT Á|ü»\T ‘êeTT,

‘·eT Áã‘·T≈£î es¡≈£î |ü]<ÛäT*ï |ü]$T‘·+ #˚düTø√e≥+ #·÷dü÷Ô ñ+fÒ ` ˇø£Hê&ÉT á >∑&É¶ô|’ kÕ«‘·+Á‘· dæ~Δø√dü+

dü+‘√wü+>± ñ]ø£+u≤\¬øøÏÿq e´≈£îÔ\ >±<∏ä\T ì»e÷? ø£ ≤? nH˚ $ÁuÛ≤+‹ ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. n~ ø£\ø±<äT.

nø£åsê˝≤ ì»yT. Ä ‘·s¡+˝À, ÄHê{Ï dü«‘·+Á‘· düeTs¡ dü+s¡+uÛÑ+˝À Hq÷ ø£*dæ q&ç#êqT. ‘√{Ï k˛<äs¡T\ J$‘êVüQ‘·T\≈£î

ø£&É*HÓ’ |òüTÀwæ+#êqT. e÷‘·è<X Xè+K˝≤\qT |ü&É>={≤º\ì Ä Ms¡yêVæ≤ì˝À n\>± ø£*dæb˛j·÷qT. á Hê kÕ«qTuÛÑe+.

Ä >±<∏ä\T ø£\\T ø±eì düŒwüº+ #˚düTÔHêï ` áHê{Ï kÕ+|òæTø£ ì]¢|üÔ‘·, ìØ«s¡ ‘· #·÷dü÷Ô ñ+fÒ e÷Á‘·+ ` ø£\>∑ì

Ò#êHê nì ÁuÛ≤+‹ ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. n+‘˚!

n|üŒ{À¢ u≤|üPJ Á|üuÀ~Û+∫q düVü‰j·T ìsêø£s¡D+ ‘·|üŒ, e÷≈£î dü«‘·+Á‘· b˛sê{≤ìøÏ Ç+πø$<ÛäyÓTÆq Äj·TT<Ûë\÷

Òe⁄. ø±ì e÷qe⁄&çøÏ Á|ürø±s¡yê+#Û· düVü≤» eTqT≈£î+{≤qT. y˚TyÓT+‘· nVæ≤+kÕyê<äT\yÓTÆHê düVü‰j·T ìsêø£s¡D+

XÊ+‹j·TT‘·+>± ø=qkÕ–+∫Hê, $|ü¢edü+|òüT+ yê] #·s¡ \T ø=ìï e÷≈£î n<äT“¤‘·+>± ÄXÃs¡ ø£s¡+>± ‘√#$. $|ü¢eø±s¡T\÷

<˚X¯uÛÑ≈£îÔ Ò. yê] ñ<ä eTeT÷ kÕ«‘·+Á‘· dæ~Δø√düy˚T ø±˙ $<ÛëHê\T e÷Á‘·+ y˚s¡T. $<ÛëHê\T y¬s’q+‘· e÷Á‘·+ #˚‘·

yê]ì y˚TeTT >ös¡$+#·≈£î+&Ü ñ+&É Òø£ b˛j˚Tyêfi¯fleTT. n{≤¢>∑ì e÷ nVæ≤+kÕ XÊ+‹j·TT‘· $<ÛëHê\ MT<ä e÷≈£î

∫qï#·÷|ü⁄ Ò<äT. ø±ì Ä s√E˝À¢ düTK<˚yé, uÛÑ>∑‘Ydæ+>∑T\≈£î ñ]•ø£å |ü&ÉT‘·T+<˚yÓ÷qì <˚X¯+˝À Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷

‘·\¢&ç*¢b˛j˚Tyês¡T. yÓ’ÁkÕsTT MT<ä u≤+ãT ù|*Ãq $|ü¢e dü+|òüT+ e´øÏÔ Ç+Á<äbÕ˝Ÿ nÁ|üPesY>± Á_{°wüß yê]øÏ $|ü¢e

dü+|òüT+ düe÷#ês¡eT+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT. uÛÑ>∑e‘Y #·+<äsY, uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥, Ç+Á<äbÕ Ÿ ø£*dæ ∫Á‘· $∫Á‘·yÓTÆq u≤+ãT\T ‘·j·÷s¡T

#ùdyês¡T. uÛÑ>∑e‘Y#·+<äsY Áb˛<ä“\+ MT<ä Ç+Á<äbÕ Ÿ düHê´dæ ywü+˝À yÓ[fl yÓ’ÁkÕsTT MT<ä u≤+ãT ù|˝≤Ã&ÉT. <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ

n~ ‘·|æŒb˛sTT+~. uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥, düTK<˚e⁄\T C…’ À¢ ñ+&É>± yêfi¯flì ‘·|æŒ+#ê\ì uÛÑ>∑e‘Y#·+<äsY, Ç+Á<äbÕ˝Ÿ Ç<ä›s¡÷

X¯‘·$<Ûë\ Á|üj·T‹ï+#ês¡T. ø±ì $|òü\T …’Hês¡T. á dü+|òüT+˝À ‘·j·÷¬s’q u≤+ãT\T dü]>± ù|\T‘êjÓ÷ Ò<√ |üØø£å

#˚j·÷\ì u≤+ãT H=ø£ <ëìì rdüTø=ì, ìs¡®q Á|ü<˚XÊìøÏ yÓfi‚fl düeTj·T+˝À, <ë]˝ÀH˚ Ä u≤+ãT ù|* uÛÑ>∑e‘Y#·+<äsY

eTs¡DÏ+#ê&ÉT. düTK<yé, uÛÑ>∑‘Ydæ+>∑T\T n¬sdüºj·÷´s¡T. Ç+Á<äbÕ Ÿ nÁ|üPesY>± e÷sê&ÉT. uÛÑ>∑e‘Y#·+<äsY uÛ≤s¡ <äTsêZ<$,

Á|üy•ø£

∫qï‘·q+˝À ‘·*¢ì, $yêVü≤yÓTÆq ø=+‘· ø±˝≤ìπø uÛÑs¡ÔqT ø√˝ÀŒsTTHê \ø°Îu≤sTT

ìsêX¯ |ü&É˝Ò<äT. ‘·+Á&çøÏ Çwüº+ ˝Òø£b˛sTTHê mH√ï ø£cÕº\≈£î z]Ã #·<äTe⁄ø=qï~.

kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+˝À bÕ˝§Zq≥+, Åd”Ô\ nuÛÑT´qï‹øÏ ø£èwæ#j·T&É+ ø√düyT ‘êqT J$+#ê\ì

uÛ≤$+∫q eTVü≤˙j·TTsê\T dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT. ‘·q J$‘· $X‚cÕ\T, ‘êqT #·÷dæq

kÕ«‘·+Á‘√´<ä e÷ìï ø£+&É¢≈£î ø£{Ïºq≥T¢, eTq≈£î dü÷Œ¤]Ôì ø£*–+#˚≥≥T¢ sêdæ+~. ÄHê{Ï

kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT dü+|òüT≥q\T ø=ìï á bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2084

eT] ø=+<äs¡T Åd”Ô\T ≈£L&Ü á $|ü¢e dü+|òüT düuÛÑT´\T>±

qyÓ÷<äj·÷´s¡T. nÁ|üPesY>± Ç+Á<äbÕ˝Ÿ ãj·T≥ô|{Ïºq

$wüj·÷\T e÷˝À ñ&ÉT≈£îHÓ‘·TÔs¡T Á|üeVæ≤+#˚ ≤ #˚dæ+<ä+fÒ

qeTà+&ç. Ä s√E\˝À Äy˚X¯+ n≥Te+{Ï~.

Ç≥Te+{Ï yês¡Ô\T $qï|ü&ÉT, #·~$q|ü&É÷ <äTsêZu≤sTT

C…’\T qT+∫ $&ÉT<ä\ nj·÷´ø£ kÕ«‘·+Á‘· dæ~ΔøÏ y˚TeT+‘ê

@+ #˚j·÷˝À |ü<∏äø±\T y˚dü÷Ô ñ+&˚~. Ä Äy˚X¯+ |ü≥º Òø£

C…’\T˝À n|üŒ{Ïø£|ü&ÉT @<√ ˇø£ n\¢] ñô|Œq˝≤ kÕ–+#˚

yêfifl+.

II

$|ü¢e dü+|òüT+yê] #·s¡ \T á $<Ûä+>± $cÕ<ë+‘·+ ø±e≥+ e÷≥ n≥T+∫. Ç+‘· ø£+fÒ |òüTÀs¡yÓTÆq <ës¡TD≤\T

mH√ï Á|ü‹ ì‘· + yêsêÔ |üÁ‹ø£\˝À e#˚Ã$.

u§+u≤sTT˝À $<˚o eg ãVæ≤wüÿs¡D√<ä eT+ kÕ>∑T‘·÷ ñqï s√E˝À¢ ˇø£ yê´bÕ] ªªmes¡T Hê≈£î n&É¶+ ekÕÔs√

s¡+&ç #·÷<ë›+.μμ nì düyê\T #˚dü÷Ô $<˚o eÁkÕÔ\qT ˇø£ ø±s¡T˝À y˚düTø=ì neTàø±ìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. ø±+Á¬>düT

dü‘ê´Á>∑VüQ\T n‘·ìì Ä Á|üj·T‘·ï+ $s¡$T+#·Tø√eTì ÁbÕ<Ûj·T|ü&Ü¶s¡T. n‘·qT $q Ò<äT. yÓ+≥H˚ ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT

ªª˙yê ã≥º\T neTà<ä\#·T≈£î+fÒ HêMT<äT>± yÓ[¢ neTTàø=eTàμμì ø±s¡TøÏ n&É¶+>± |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. Ä yê´bÕ] u…<äs¡ Ò<äT.

ì»+>±H˚ Ä j·TTe≈£î&ç MT<äT>± ø±s¡T b˛ì#êÃ&ÉT. Ä j·TTe≈£îDÏí Vü‰dæŒ≥˝Ÿ˝À #˚]Œ+#ês¡T. Hê\T>∑T >∑+≥\bÕ≥T

–»–» ‘·qTï≈£îì n‘·qT ÁbÕD+ $&ç#ê&ÉT. n+<äs¡÷ Ä yê´bÕ] #·s¡ ≈£î düÔ+_Û+∫ b˛j·÷s¡T. j·TTe≈£î&ç eTs¡D≤ìøÏ

|ü]‘·|æ+∫b˛j·÷s¡T. ªªø±s¡T Hê MT<äT>± b˛ìe«μμeT+fÒ n+‘· |ü #˚dæq Ä yê´bÕ]øÏ Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄ n+&É<ä+&É\T u≤>±

ñHêïj·T˙, n+<äTπø n‘·&É+‘· $#·Ã\$&ç>± <ës¡TD≤ìøÏ bÕ\Œ&Ü¶&É Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘Ó*j·Te∫Ã+~.

á ø£<∏ä Ç+‘·{Ï‘√ Ä>∑ Ò<äT. Ä eTsêï&ÉT Ä j·TTe≈£î&çô|’ ø±s¡T q&ç∫q #√≥ >∑+<Ûä|ü⁄cÕŒø£å‘·\T #·*¢ Á|ü»\T

Msêy˚X¯+‘√ CÒCÒ\T ø=&ÉT‘·÷ ñ+fÒ ø£ dü+ ‘·eT kÕ{Ï k˛<äs¡T&ç <äTs¡às¡D≤ìøÏ kÕqTuÛÑ÷‹ #·÷ù| neø±X¯yÓTÆHê

Á|ü»\øÏe«≈£î+&Ü b˛©düT\T >∑T+|ü⁄*ï #Ó ≤¢ #Ó<äs¡T #˚dæ, ˝≤Øƒ#êØ® #˚kÕs¡T. ø=+<ä]ì Ä¬sdüTº #˚kÕs¡T. Åd”Ô\T ≈£L&Ü

|æ¬ø{Ï+>¥ #˚dü÷Ô ñ+fÒ yê]ì ≈£L&Ü b˛©düT\T #Ó<äs¡>={≤ºs¡T. ø±ì yês¡T ˇø£] #˚‘·T˝§ø£s¡T |ü≥Tº≈£îì ˇø£ es¡Tdü>±

ì\ã&ç yÓTT+&ç>± b˛©düTyê] ¬ø<äTs¡T ‹]– ì\ã&Ü¶s¡T. Ä ÁX‚DÏì $&ÉBj·T≥+ e÷Á‘·+ Ä s√E b˛©düT\ ‘·s¡+

ø±˝Ò<äT.

eT÷sê¸u≤<é C…’\T˝À eTDÏ ≤˝ŸùdHé nH˚ 17 dü+e‘·‡sê\ u≤\T&ÉT 60 s√E\T ìs¡X¯q Áe‘·+ #˚dæ ndüTe⁄\T

ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. C…’\T˝À sê»ø°j·T U…’B\≈£î ø£©Ôdüs¡T≈£î Ç∫Ãq+‘·ø±\+ ‘êqT uÛÑTõ+|üqì »r+Á<äHê<∏é eT‘·eTe\+_+∫

ìs¡düqÁe‘·+ kÕ–+∫q eTDÏ ≤˝Ÿ $wüj·T+ |ü{Ïº+#·T≈£îqï bÕ\≈£î&˚ Òø£b˛j·÷&ÉT. bÕs¡¢yÓT+≥T˝À á‘·ì eTs¡D yês¡Ô

u≤+ãT ù|*q≥T¢ ù|* bÕ\≈£î*ï >∑&É>∑&É ≤&ç+∫+~. ø±ì m+‘·ùd|ü⁄? m+<äs√ Ms¡T\eTs¡D≤\T ø£~*+#· Òì Á_{Ïwt

yê] ø£s¡ÿX¯ Vü≤è<äj·÷*ï ˇø£ 17 dü+e‘·‡sê\ u≤\≈£î&ç eTs¡D+ ø£~*+#·>∑\<ë? n~ n‘·ì ‘·*¢ø° dü«<˚oj·TT\≈£L

e÷Á‘·y˚T s¡+|ü|ü⁄ ø√‘· nsTT+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ‘·eT Áã‘·T≈£î es¡≈£î |ü]<Û äT*ï |ü]$T‘·+

#˚düTø√e≥+ n+fÒ @$T{Ï?

♦ $|ü¢edü+|ò üT+yê] #·s¡´\T ø=ìï m+<äT≈£î

n<äT“¤‘·+>± ÄX¯Ãs¡ ø£s¡+>± ‘√∫HêsTT?

♦ düTK<yé, uÛÑ>∑‘Ydæ+>∑T\≈£î ñ]•ø£å |ü&ÉT‘·T+<äì ‘Ó*dæ

<X+˝Àì Á|ü‹ ø£ÿs¡T m+<äT≈£î ‘·\¢&ç*¢b˛j·÷s¡T?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2085

C…’fi¯fl˝À sê»ø°j·T U…’B\qT ø=s¡&Ü\‘√ ø={Ïºq+<äT≈£î HÓÁVüA, düj·T´<é nVü≤à<é ìs¡X¯q Áe‘·+ |üPHês¡T. <˚X¯+˝À

mø£ÿ&É #·÷dæHê n¬sdüTº\T, ≤Øƒ#êØ®\T, n‘ê´#êsê\T Á|üã*b˛j·÷sTT. Á|üuÛÑT‘·«+ •øÏå+∫q ø=B›, |æ¬ø{Ï+>¥\T, ìs¡X¯q

Áe‘ê\T, }πs–+|ü⁄\T n~Ûø£‘·s¡yÓTÆ <˚X¯+ n≥Tº&çøÏq≥T¢&çøÏb˛‘·÷ ñ+&˚~.

á yês¡Ô\T #·<äTe⁄‘·Tqï e÷≈£î Á_{°wüß yês¡T |ü∫ÃHÓ‘·TÔs¡T ‘êπ> øÏsê‘·≈£î\T>± ‘√#˚yês¡T. áHê&ÉT eTq˝À

ø=+<äs¡T kÕ«‘·+Á‘· + e#êÃø£ <˚X¯+ n<Û√>∑‹ bÕ\e⁄‘√+~, Á_{Ïwt sê»ý˚T u≤>∑T+&˚~ nì ì≥÷ºs¡Ã&É+ $+≥÷

ñ+{≤+ ø±ì n+‘·'ø£\Vü‰\‘√ ˇø£ es¡Ôø£ dü+|òü÷ìøÏ eTq dü«<˚X¯ sêE\T sêC≤´ìï <Ûësê<ä‘·Ô+ #˚dæq|ü&ÉT <˚X¯

dü+|ü<ä\˙ï yês¡T ø=\¢>={Ïº, <oj·TT\qT u≤ìdü ≤¢ nHê>∑]≈£î˝≤¢ |ü]>∑DÏdü÷Ô eTq dü+|ü<ä À eTqøÏ+‘· _Ûø£å+

ô|{Ïºq≥T¢>± n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ @y√ edü‘·T\T q÷{ÏøÏ ø√{ÏøÏ ˇø£{Ï>± ø£*Œdü÷Ô ñ+fÒ ` eTq Á>±e÷\T,

Á>±MTDT\T Á|ü|ü+#·+ e÷]Hê Ç+ø± nC≤„q+˝À eT>∑TZ‘·÷ ñ+fÒ ø£s¡Te⁄

ø±≥ø±\T e÷¬seTà˝≤¢ }fi¯fl MT<ä |ü&ç }&˚Ãdü÷Ô ñ+fÒ <ë]Á<ë´ìø°

#Ûê+<äkÕ#êsê\≈£î uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ô|{Ïº+~ ù|s¡ì Á|ü|ü+#·<˚XÊ\T Á|üe∫dü÷Ô

ñ+fÒ H˚qT ` Hê <˚X¯+ nì uÛ≤$+#˚ @ <˚X¯uÛÑ≈£îÔ&ç >∑T+&Ó\T eT+&Ée⁄?

dü«‘·+Á‘·+ e#êÃø£ eTq düe÷»+ yê´~ÛÁ>∑düÔyÓTÆ b˛sTT+<ä+fÒ <ëìøÏ

e´≈£îÔ\T u≤<ÛäT´\Tø±ì, kÕ«‘·+Á‘· dæ~Δ

ø±s¡D+ ø±<äT ø£<ë!

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ u§+u≤sTT˝À $<˚o eg ãVæ≤wüÿs¡D√<ä eT+ »]–q |ü]dæú‘·T\qT MTs¡T

m{≤¢ ns¡ú+ #˚düTø=Hêïs¡T?

♦ Á_{Ïwüß yê] Vü≤è<äj·÷\T ø£s¡ÿXyÓTÆqeì dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT m+<äTø£qï~?

♦ düe÷»+ yê´~ÛÁ>∑düÔyÓTÆ b˛sTT+<ä+fÒ ns¡úy˚T$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2086

1. ÄHê{Ï ø±\+˝À ≈£L&Ü dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT e+{Ïyês¡T kÕ«‘·+Á‘· b˛sê≥+˝À bÕ˝§Zì düe÷»ùde≈£î n+øÏ‘·yÓTÆHês¡T

ø£<ë! Ç+<äT≈£î <ë]rdæq |ü]dæú‘·T Ò$T{Ï? Ç˝≤+{Ï Ä<äs¡Ù eT÷s¡TÔ\ nedüs¡+ ñ+<ë? m+<äT≈£î? e÷{≤¢&É+&ç.

Ç$ #˚j·T+&ç


III

sê»´+ düT_Ûø£å+>±, #·\¢ì bÕ\q˝À ñ+fÒ eTìwæ ‘·q ≈£î≥T+ã+, ‘êqT, ‘·q J$‘·+ >∑T]+∫ dæú$T‘·+>±

Ä˝À∫+#·>∑\&ÉT. ø£èwæ #˚j·T>∑\&ÉT. ø±ì <˚X¯+ düT_Ûø£å+>± Òø£, sê»´+˝À dü«<˚oj·TT Ò Væ≤+kÕø±+&É≈£î, nee÷Hê\≈£î

>∑T] ne⁄‘·T+fÒ n|ü&ÉT Á|ü‹ e´øÏÔ >∑T+&Ó À¢q÷ n–ï s¡>∑T\T‘·T+~. n{≤¢ s¡>∑\ø£b˛‘˚ Ä e´øÏÔ eTìùw ø±&ÉT.

Ä s√E˝À¢ eTq uÛ≤s¡rj·TT\T bÕeTT©ï, eèøå±\q÷ |üPõ+#·≥+ ªªVü‰]ãT Ÿμμ nì $<oj·TT\T ‘·eT Á>∑+<∏ë\˝À

Áyêdü÷Ô ñ+fÒ >√N\T ô|≥Tºø=ì uÛÑ÷eTT\T <äTqTï‘ês¡ì, ø£≥Tº>∑T&É¶ Òì ìs¡Tù|<ä\+≥÷ |ü]Vü≤dædü÷Ô ñ+fÒ, uÛ≤s¡rj·TT\T

≈£L&Ü \C≤®ø£s¡+>± uÛ≤$+#˚yêfi¯ófl. ø±ì bÕeTT ø±\>∑e÷´\≈£î dü+πø‘·eT˙, nX¯«‘·ú eèø£å+ düèwæº, dæú‹, \j·T\≈£î

dü÷#·ø£eT˙, ñwüí<˚X¯+ ø£qTø£ ã≥º …+‘· ‘·≈£îÿe>± ø£&ç‘˚ n+‘· Äs√>∑ eT˙ $|æŒ #Ó|üŒ>∑\ >∑T+&Ó …e]≈£îHêïsTT

uÛ≤s¡rj·TT\øÏ n|ü&ÉT? ne⁄‘˚, |æ\¢\≈£î ã≥º …+‘· ‘·≈£îÿe>± ‘=&ç–‘˚ n+‘· eT+∫<ä , eT{Ïº ‹q≈£î+&Ü ˇø£ ø£+≥

ø£ìô|&ÉT‘·÷ |æ\¢*ï ô|<ä›\T eT{Ïº À m+‘· Ä&ÉìùdÔ n+‘· qsê\|ü⁄wæº n˙ ì|ü⁄DT …’q yÓ’<äT´©Hê&ÉT #ÓãT‘·÷ ñ+fÒ eTq+

ÄX¯Ãs¡ +>± $+{≤+. ø±ì Á|üø£è‹øÏ, ÁbÕDÏø° q&ÉTeT>∑\ á nqTã+<Ûä+ @Hê&√ eTq ô|<ä›\T $|æŒ #Ó|æŒ Äs√>∑

dü÷Á‘ê\qT, Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤eq\qT e÷qe⁄ì <Ó’q+~q J$‘·+˝À ≈£î|æŒ+∫ ~ Òdæ, yê{Ïø√dü+ Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq •ø£åD\‘√

ø±\Vü≤s¡D Ò≈£î+&Ü, ‘Ó*j·TC…|æŒq #êø£#·ø£ + m+‘· eT+~øÏ ‘Ó\TdüT?

ne⁄‘ bÕXÊÃ‘· eT+‘ê Hê>∑]ø£‘q˙ ÁbÕ#· eT+‘ê nÁbÕ#· yTq˙ ÁbÕ#·T´ Ò |üsêqï uÛÑT≈£îÿ\e⁄‘ Çø£ |ü]bÕ\q˝À,

#Ûê+<äkÕ#êsê˝À¢ |ü&ç ~≈£îÿø±qø£ ñqïyê]øÏ ~πøÿ$T{Ï? n+<äTπø á kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~.

ø±ì, <äTs¡<äèwüºyÓ÷ Òø£ <ä÷s¡<äèwæº À|üyÓ÷ø±ì, á kÕ«‘·+Á‘· dæ~Δ eTqø°Hê&ÉT n+‘· dü+‘√cÕdüŒ<ä+ ø±e≥+ Ò<äT.

kÕ«‘·+Á‘· + πøe\+ Vü≤≈£îÿ\ dü+s¡ø£åD≤s¡úy˚T ø±ì, u≤<Ûä ‘êj·TT‘· Á|ües¡Ôq≈£L, ø£s¡Ôe´bÕ\q≈£î eTq≈£î dü«‘·+Á‘·+

\_Û+∫+<äqï düTŒ¤s¡D ø=s¡e&É≥y˚T á Hê{Ï á <äTdæú‹øÏ

ùV≤‘·Te⁄. sê»ø°j·T+>± |ü⁄]ø=\Œ>∑*–q+‘·>± @ Hêj·T≈£î&É÷

kÕ+|òæTø£ HÓ’‹ø£ u≤<Ûä ‘·\qT Á|ü»\˝À Áù|πs|æ+#· Òø£ b˛‘·THêï&ÉT.

m+<äTe\¢q+fÒ Ä Hêj·T≈£î\≈£L kÕ+|òæTø£ HÓ’‹ø£ $\Te\T

˝Òø£b˛e≥+ e÷≥ n≥T+∫, Á|ü»\T ≈£L&Ü kÕ«s¡ú|üs¡T˝…’,

<XπøåeT+ n+fÒ πøe\+ ‘·eT ø£ÿ] u≤π> u≤>∑T>± uÛ≤$+#·≥+,

yê]˝À kÕ+|òæTø£ u≤<Ûä ‘· À|æ+#·≥+ XÀ#· j·TyÓTÆq n+X+>±

‘·j·÷¬s’+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ Á|üø£è‹øÏ, ÁbÕDÏø° q&ÉTeT>∑\ nqTã+<Ûä+ @$T{Ï?

♦ eTq ô|<ä›\ #êø£#·ø£ + @$T{Ï?

♦ ªu≤<Ûä ‘êj·TT‘· Á|ües¡Ôq≈£L, ø£s¡Ôe´bÕ\q≈£î ≈£L&Ü

eTq≈£î dü«‘·+Á‘·+ \_Û+∫+~μ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+

#Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2087

2. bÕsƒ¡+ #·~$ øÏ+~ ù|sê\≈£î o]¸ø£ ô|≥º+&ç. Ä ù|sê˝Àì ø°\ø£ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫, ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

n) kÕ«‘·+Á‘· + \_Û+∫q|üŒ{Ïø°, n~ dü+‘√wü+ ø£*–+#·≥+ Ò<äì dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT m+<äT≈£î uÛ≤$+∫+~?

Ä) >±+BÛJ nqTdü]+∫q nVæ≤+kÕ e÷s¡Z+ <˚X¯ kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+˝À ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wæ+∫+<äì m{≤¢

#Ó|üŒ>∑\s¡T?

Ç) Á_{Ïwüßyê] #˚‘·T˝À¢øÏ eTq<˚X¯ bÕ\q b˛e⁄≥≈£î >∑\ ø±s¡D≤\T $e]+#·+&ç.

á) dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT s¡#·Hê$<Ûëq+ m{≤¢ ñqï~?


n) kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT\T ø£qïø£\\T ì»+ ø±yê\+fÒ eTq≈£î \_Û+∫q kÕ«‘·+Á‘ê´ìï m{≤¢

dü~«ìjÓ÷–+#·Tø√yê˝À $X‚¢wædü÷Ô sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) H{Ï ø±\+˝À ≈£L&Ü dü+¬>+ \ø°Îu≤sTT e+{Ï yês¡T m+<äT≈£î nedüs¡yÓ÷ $e]dü÷Ô yê´dü+ sêj·T+&ç.


1

5

9

ù|sê dü+K´ o]¸ø£ ù|s¡T eTTKýÓTÆq |ü<ë\T

3. e÷düTe÷uÒ>∑+ >∑T]+∫q øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. dü+<äsê“¤ìïã{Ïº, U≤∞\qT dü¬s’q |ü<ë\‘√ |üP]+#·+&ç.

e÷düTe÷uÒ>∑+ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À . ÄyÓT Á|üeTTK dü+|òüT .

HÓ’C≤+ sê»´+˝À Á>±&ÉT´j˚T{Ÿ nsTTq yÓTT<ä{Ï eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯. n+EeTHé m`KyêrHéqT kÕú|æ+∫ ;<ä

|æ\¢\ ø√dü+ ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+˝À @&ÉT bÕsƒ¡XÊ\\T . ôV’≤<äsêu≤<äT qT+∫

eT+Á‹ |ü<ä$ bı+~q yÓTT<ä{Ï eTVæ≤fi¯ e÷düTe÷uÒ>∑+. áyÓT #˚ùd |üqT˝À¢, ùdyêø±s¡ Áø£e÷\˝À ÄyÓT uÛÑs¡Ô

Ábıô|òdüsY Vü‰dæe÷Hé n©U≤Hé ≈£L&Ü m+‘√ . áyÓT #˚dæq ùde\≈£î >±qT uÛ≤s¡‘·

Á|üuÛÑT‘·«+ áyÓTqT |ü<äàl _s¡T<äT‘√ .

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2088

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.

n) eTq+ eT+∫ #˚ùdÔ, eTq≈£L eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+<äì kÕ«qTuÛÑe+ e\¢ ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.

Ä) ‘·eT |æ\¢\T ñqï‘·+>± m<ä>±\ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T |ü]‘·|ædü÷Ô ñ+{≤s¡T.

Ç) Á_{°wtyês¡T eTq <˚X¯ dü+|ü<äqT ø=\¢>={Ïº rdüTø=ì b˛j·÷s¡T.

2. øÏ+~ $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‘·T\qT bÕsƒ¡+˝À yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.

n) >±s¡e+ :

Ä) ø£‘· :

Ç) J‘·+ :

á) ø£iT≈£î :


1. øÏ+~ |ü<ë\qT |ü]o*+∫, n$ @ @ dü+<ÛäT˝À >∑T]Ô+∫, |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+~Û dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.

n) eTq¬ø+<äT≈£î R G R

Ä) $cÕ<ë+‘·+ R G R

Ç) yTyÓT+‘· R G R

á) me]≈£îHêïsTT R G R

ñ) $∫Á‘·yÓTÆq R G R

2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT |ü]o*+∫, yê{ÏøÏ $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) e÷‘·è<˚X¯+ R ,

Ä) ø£s¡ÿX¯Vü≤è<äj·T+ R ,

Ç) düVü‰j·Tìsêø£s¡D R ,

á) $|ü¢edü+|òüT+ R ,

ñ) nX«‘·úeèø£å+ R ,

}) XÊg<äèwæº R ,

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2089

j·TD≤<˚X¯ dü+~Û

✷ øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. $&ÉBdæq |ü<ë\qT ø£*|æ, ø£*–q e÷s¡TŒ\T >∑eTì+#·+&ç.

ñ<ë:n) ✤ n‘· edüs¡+ R n‹ G nedüs¡+ n‘Y G Ç G nedüs¡+

n‘Y G jYT G nedüs¡+ n‘· edüs¡+

✤ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡+ R Á|ü‹ G ñ‘·Ôs¡+ Á|ü‘Y G Ç G ñ‘·Ôs¡+

Á|ü‘Y G jYT G ñ‘·Ôs¡+ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡+

✤ Á|ü‘´ø£+ R Á|ü‹ G @ø£+ Á|ü‘Y G Ç G @ø£+

Á|ü‘Y G jYT G @ø£+ Á|ü‘´ø£+

Ä) ✤ nD«g+ R nDT G ng+ nDY G ñ G ng+

nDY G yé G ng+ nD«g+

✤ >∑Tsö«qï‘· + R >∑Ts¡T G Wqï‘· + >∑TsY G ñ G Wqï‘· +

>∑TsY G yé G Wqï‘· + >∑Tsö«qï‘· +

Ç) ✤ |æÁ‘ê]®‘·+ R |æ‘·è G Ä]®‘·+ |æ‘Y G ãTT G Ä]®‘·+

|æ‘Y G sY G Ä]®‘·+ |æÁ‘ê]®‘·+

✤ e÷Á‘·T|ü<X+ R e÷‘·è G ñ|ü<˚X¯+ e÷‘Y G ãTT G ñ|ü<˚X¯+

e÷‘Y G sY G ñ|ü<˚X¯+ e÷Á‘·T|ü<X+

ô|’ eT÷&ÉT s¡ø±\ ñ<ëˆˆ <ë«sê øÏ+~ n+XÊ\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. Ç, ñ, ãTT \≈£î ndües¡íeTT\T ø£*ùdÔ, Ç,

ñ, ãTT \≈£î Ä<˚X¯+>± jYT, yé, sY \T n+fÒ j·T, e, s¡ \T ekÕÔsTT. j·T, e, s¡ \qT ªj·TDTí\Tμ nì

|æ\TkÕÔs¡T. ø±e⁄q Ç{≤¢ @s¡Œ&çq dü+~Ûì j·TD≤<˚X¯ dü+~Û n+{≤s¡T.

Ç, ñ, ãTT \≈£î ndües¡íeTT …’q n#·TÃ\T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT j·TDTí\T Ä<˚X¯+>± ekÕÔsTT.

ndües¡íeTT\T : dües¡íeTT\T ø±ì n#·TÃ\T.

ñ<ë : ªÇμøÏ, Ç, á \T ø±≈£î+&Ü $T–*q (n Ä— ñ }— ãTT ãT÷— m @ ◊—

ˇ z W) n#·TÃ\T.

✷ øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\qT $&ÉBdæ, j·TD≤<˚X¯ dü+~Û ne⁄H√ ø±<√ |ü]o*+#·+&ç.

n) nuÛÑT´<äj·T+

Ä) >∑Tsê«C„

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2090

♦ kÕ«‘·+Á‘· b˛sê≥+˝À ( Ò<ë) ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À bÕ˝§Zqï Ç<ä›s¡T, eTT>∑TZs¡T eTVæ≤fi\ $esê\T ùdø£]+∫,


|üì #˚j·T≈£î+&ÜH˚ #˚dæHêqH˚yê&ÉT n<ÛäeTT&ÉT.

ø=~›>± #˚dæ ø=+&É+‘· #˚dæHêqì #Óù|Œyê&ÉT >∑s¡«b˛‘·T.

m+‘√ #˚dæ ø=+#Óy˚T #˚dæHêqì #Óù|Œyê&ÉT dü»®qT&ÉT.

` Ä~X¯+ø£sê#ês¡T´\T

dü÷øÏÔ


ˇø£ ≈£î≥T+ã+ πø eè‹Ô À ø=qkÕ>∑≥+ #·÷dü÷Ô edüTÔHêï+. eè‘·TÔ\T e÷]‘˚ J$‘ê\T e÷]qyê]ì ≈£L&É

#·÷düTÔHêï+. @ |üì#˚dæHê, @ eè‹Ô #˚|ü{ÏºHê kÕe÷õø£∫+‘·qqT Ä<äs¡Ù+>± ô|≥Tºø=ì J$+#˚yêfi¯ó¢ ≈£L&É Ç<˚

düe÷»+˝À ñHêïs¡T. kÕe÷õø£ düŒ èVü≤ ñqïyêfi¯ófl ø±˝≤\T e÷]Hê, düe÷C≤\T e÷]Hê Á|ü»\|üø£å+ eVæ≤+∫

ì\ã&ÉT‘ês¡T. Ç≥Te+{Ï yês¡T eTq ‘Ó\+>±D˝À m+‘√eT+~ ñHêïs¡T. n+<äT≈£î düJe ‘êsêÿD+>± es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢

∫qô|+&Ü´\˝Àì ô|+&Ü´\yê] ≈£î≥T+ã+ ø£ì|ædüTÔ+~. πø ≈£î≥T+ã+˝Àì nqï<äeTTà\T ‘·eT J$‘ê+‘·+ kÕe÷õø£

e÷s¡TŒø√dü+ ì\ã&Ü¶s¡T. n<˚ <ë]˝À ø£\+|ü{Ïº sêXÊs¡T. yês¡T : ô|+&Ü´\ sêe÷qT»sêe⁄, ô|+&Ü´\ X‚wü–]sêe⁄,

ô|+&Ü´\ ∫qsê|òüTesêe⁄, ô|+&Ü´\ <ëyÓ÷<äs¡sêe⁄.

ô|+&Ü´\ sêe÷qT»sêe⁄ es¡+>∑\T¢ õ˝≤¢ À ìC≤+ e´‹πsø£ Á|üC≤ñ<ä eT+˝À ÁøÏj·÷o\ bÕÁ‘· eVæ≤+#ê&ÉT.

ô|+&Ü´\ X‚wü–]sêe⁄ Á>∑+<∏ë\j·T ìs¡«Vü≤D˝À, ø±+Á¬>dt ø±s¡ ø£s¡Ô>±, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT>±, |üÁ‹ø± $ ÒK≈£î&ÉT>±, s¡#·sTT‘·>±

düe÷»+ ø√dü+ |üì#XÊ&ÉT. ô|+&Ü´\ ∫qsê|òüTesêe⁄ Á|üeTTK s¡#·sTT‘·>± ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡TkÕ«$T

yê] dü+bÕ<äø£‘·«+˝Àì ª|ü]düsê\μ‘√ düVü‰ mH√ï ø£<∏ëdü+ø£\Hê\˝À, |üÁ‹ø£\˝À s¡#·q\T #XÊ&ÉT. ô|+&Ü´\ <ëyÓ÷<äs¡sêe⁄

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT>± eè‹Ôì ÁbÕs¡+_Û+∫ bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~Δ ø√dü+ ‘·q XøÏÔ kÕeTsêú \qT yÓ∫Ã+#ê&ÉT. $<ë´s¡Tú\ uÀ<Ûäq

ø√dü+ mH√ï Á|üjÓ÷>±\T #˚XÊ&ÉT. |æ\¢\ ø√dü+ bÕ≥\T, ø£<∏ä\T, ø£$‘·\T sêXÊ&ÉT. |ü<äM$s¡eTD #˚dæHê ≈£L&É

J$‘ê+‘·+ {°#·s¡T>±H ø=qkÕ>±&ÉT. |æ\¢\≈£î bÕsƒê\T uÀ~Û+#ê&ÉT.

Ç) e÷Á‘·+X

á) eT<Ûä«]

ñ) kÕ«>∑‘·+

}) MT bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£+˝À j·TD≤<˚X¯ dü+~ÛøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü~ |ü<ë\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2091


Á|üÁøÏj·T ` e#·qø£$‘·

á bÕsƒ¡+ e#·qø£$‘· Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. #Û·+<√ ìj·TeT+ Òì ùd«#êÃ¤ø£$‘·«+

e#·qø£$‘·. #Óù|Œ~ e#·q+ nsTTHê n+<äT˝À ªø£$‘·«+μ bÕ\T ñ+fÒH˚ n~ e#·qø£$‘·>±

sêDÏdüTÔ+~. Ç~ uÛ≤e+ Á|ü<Ûëq+>± ø£$‘ê‘·àø£ |ü+≈£îÔ\‘√ kÕ>∑T‘·T+~. e#·qø£$‘·\T

ªedüTÔe⁄`n_Ûe´øÏÔ •\Œ+μ Ä<Ûës¡+>± Á|ü‹uÛ≤e+‘·yÓTÆq$>± >∑T]Ô+#·ã&É‘êsTT.

á bÕsƒ¡+ dü\+Á<ä \ø°ÎHêsêj·TD sêdæq ª#êe⁄^‘·+μ

ø£$‘ê dü+ø£\q+ ˝Àì~.

ø√s¡dt

` dü\+Á<ä \ø°ÎHêsêj·TD

9

ªªnqï|ü⁄sêdüT\T ø£#√≥

Äø£*eT+≥\T ˇø£#√≥

Vü≤+dü‘·÷*ø£ §ø£ #√≥

n\dæq<˚Vü‰˝§ø£ #√≥

dü+|ü<ä\˙ï ˇø£#√≥

>∑+ô|&ÉT ã\>±˝§ø£#√≥

yêdüq q÷ìj·T˝§ø£ #√≥

e÷dæq ‘·\*+ø=ø£ #√≥

ø£eTàì #·øÏ ≤˝§ø£ #√≥

>∑{Ïº<Í&É*+ø=ø£ #√≥μμ

` ø±fiÀõ

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. á ø£$‘ê|ü+≈£îÔ\T @ $wüj·T+ >∑T]+∫ #Ó|ü⁄ÔHêïsTT?

2. n\dæq <˚Vü‰\≈£î @+ ø±yê*?

3. ªnqï|ü⁄sêdüT\T ø£#√≥ Äø£* eT+≥\T ø£#√≥μ

n+fÒ MTπø+ ns¡úyÓTÆ+~?

4. ªø£eTàì #·øÏ ≤˝§ø£#√≥ ` >∑{Ïº <Í&É*+ø=ø£ #√≥μ

nq&É+˝À ø£$ ñ<›X¯+ @$T{Ï?

Á|üX¯ï\T:

‘·q #·T≥÷º düe÷»+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï dü+|òüT≥q\

MT<ä $<ë´]úøÏ ˇø£ ne>±Vü≤q ø£*–, @~ eT+#√, @~

#Ó&√ ‘Ó\TdüTø=H˚≥≥T¢ #˚j·T&É+ á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2092

12`01`1956

17`09`1986

dü\+Á<ä \ø°ÎHêsêj·TD ìC≤e÷u≤<é |ü≥ºD+˝À »ìà+#ê&ÉT. ∫qï‘·q+ qT+&

ùV≤‘·Tyê<ä <äèwæºì @s¡Œs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ªy˚&ç>±*μ ø£$‘ê dü+ø£\q+ <ë«sê ‘·q ‘=*

ø£$‘ê dü+|ü⁄{Ïì n+~+#ê&ÉT dü\+Á<ä.

1979˝À Ç‘·&ÉT s¡∫+∫q ª#êe⁄^‘·+μ ø£$‘ê dü+|ü⁄{Ï dü+#·\q+ düèwæº+∫+~.

<ä[‘· kÕVæ≤‘√´<ä e÷ìøÏ |ü⁄Hê~ nì #Ó|ü≈£îH˚ ø£$‘·\˝À dü\+Á<ä s¡∫+∫q ª<ä[‘·

e÷ìô|òk ºμ nH˚ ø£$‘· Á|ü<ÛëqyÓTÆ+~.

ø£$ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


Á|üy•ø£

yêdüÔyê\T ø£]ƒq+>± ñ+{≤sTT. düe÷»+ ø=‘·Ô b˛ø£&É\qT ‘=+<äs¡>± kÕ«>∑‹+#·<äT.

nsTTHê yê{Ïì >∑T]+∫ |ü<˚ |ü<˚ #ÓãT‘·÷, Ä#·]dü÷Ô ñ+fÒ mH√ï Á|üj·T‘êï\ ‘·sê«‘·

>∑T]Ô+∫, Ä ‘·sê«‘· nqTdü]düTÔ+~ ≈£L&Ü. á ì»+ ‘Ó*dæq ø£$ ‘·q bÕ≥≈£î düe÷»+

ø√s¡dt ne⁄‘·<äì m+‘√ Ä‘·à $XÊ«dü+‘√ Á|üø£{ÏdüTÔHêï&ÉT. Ä yÓ’Hêìï #·~$ ‘Ó\TdüT≈£î+<ëe÷?SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2093

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªuÛÑ÷$TøÏ Äø±XÊìøÏ ñqï dü+ã+<Ûä+ #Óù|Ô ø=+<äs¡T

qe⁄«‘ês¡Tμ nì ø£$ nq&ÜìøÏ ø±s¡D+ @$T{Ï?

♦ ªÁ|üyêVü≤+ ` ìX¯Ã\‘·μ≈£î ‘˚&ÜqT MT¬s{≤¢ ns¡ú+

#düT≈£î+{≤s¡T?

I

H˚qT

uÛÑ÷$Tø° ` Äø±XÊìø° ñqï

dü+ã+<Ûëìï #Óù|Ô Mfi¯ófl qe⁄«‘ês¡T,

H˚qT

|ü⁄e⁄«ø° ` eTTfi¯flø° uÛÒ<ä+ #Óù|Ô

Mfiófl ø√|üŒ&ÉT‘ês¡T,

H˚qT

Á|üyêVü‰ìø° ìX¯Ã\‘·ø° s¡÷|ü+ ø£*ŒùdÔ

Mfi¯ófl düùd$Tsê |üø√s¡T,

H˚qT

Ä˝À#·qø° ` Ä#·s¡Dø° ns¡ú+ #Óù|Ô

Mfi‚fl nbÕs¡ú+ #˚düT≈£î+{≤s¡T,

H˚qT

y˚T<ÛädüT‡ø° eT÷s¡â‘ê«ìø°

kÕeT´+ #·÷|æ‘˚ Mfi¯ófl

Hê MT<ä sêfi¯ófl $düTs¡T‘ês¡T.

Hê≈£î ‘Ó\TdüT

H˚qT MT eTTU≤\T #·÷düTø=+&É+≥÷

Á|ü‹_+ã+ #·÷|æùdÔ Mfi¯ófl Ä n<ë›ìï

eTTø£ÿ\T #Óø£ÿ\T>± |ü>∑T\ >=fÒºkÕÔs¡T.

II

H˚qT

>=+‘Ó‹Ô ˇ+≥]>±H˚

bÕ≥ bÕ&çHê e÷{≤&çHê

Hê >=+‘·T H=πøÿj·T Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T,

H˚qT

ˇ+≥]>± Ä˝À#·q˝˝À

}]πø }düTb˛ø£ |üs¡T>∑T\T rùdÔ

qqTï |æ]øÏ yÓ<Ûäeq˙SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2094

eT÷s¡Tâqï˙

#·÷|ü⁄&ÉT yfifl‘√ #·+ù|kÕÔs¡T

nsTTHê Hê≈£î ‘Ó\TdüT

πs|ü⁄ Mfi‚fl

Hê bÕ≥øÏ ø√s¡dt n+<äT≈£î+{≤s¡T `

Hê≈£î uÛÑj·T+ Ò<äT

H˚qT H˚&ÉT

á bÕ≥

ˇ+≥]>±H˚ bÕ&ÉT≈£î+{≤qT!

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª>=+‘·T H=πøÿj·T&É+μ nH |ü<ä+˝À $X‚cÕs¡ú+ô|’ e÷{≤¢&É+&ç.

♦ ªˇ+≥]μ n+fÒ MTπø+ ns¡úeTsTT´+~?

♦ ªª#·÷|ü⁄&ÉT yfióflμ nqï ø£$ e÷≥˝À ø£$ uÛ≤eqqT m{≤¢

ns¡ú+ #düT≈£îHêïs¡T?

düe÷»+ ø=‘·Ô <Û√s¡DT\qT, yêdüÔyê\qT n+‘· ‘=+<äs¡>± n+^ø£]+#·<äT. Ä $wüj·÷ìï >∑T]+#˚ ø£$ Äy˚<äq

e´ø£Ô+ #˚dü÷Ô |ü\T $<Ûë\T>± ‘·q Á|üX¯ï\qT, dü+<˚Vü‰\qT ªø√s¡dtμ ø£$‘· À ÒeHÓ‘·TÔ‘ê&ÉT.

uÛÑ÷$TøÏ Äø±XÊìøÏ eT<Ûä´ m+‘· <ä÷s¡+ ñHêï yê{Ï≈£îqï düVü≤» dü+ã+<Ûëìï >∑T]Ô+#ê*. |üP\≈£îqï

kÂ≈£îe÷sê´ìï, eTTfi¯fl≈£îqï ø±]ƒHê´ìï Á>∑Væ≤+#ê*. {Ï Á|üyêVü≤+˝Àì #Ó’‘·Hê´ìøÏ, {Ï düÔã›‘·≈£î >∑\ ‘˚&ÜqT ns¡ú+

#˚düTø√yê*. @y˚y√ #˚j·÷\qT≈£îH˚ Ä˝À#·q\≈£î, @MT #˚j·T Òì‘·HêìøÏ eT<Ûä >∑\ dæú‹ì ‘Ó\TdüTø√yê*. Çy˚$T

n+^ø£]+#·≈£î+&Ü ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü ø√|ü+‘√ nbÕs¡ú+ #˚düTø√e<ä›ì ø√s¡T‘·THêï&ÉT ø£$. e÷s¡TŒ\qT >∑T]Ô+#· Òì

y˚T<Ûëe⁄\qT |ü⁄qsê˝À#·q #˚j·TeT+fÒ ‘·qH˚ ì+~kÕÔs¡ì yêb˛‘ê&ÉT ø£$. Á|ü»\≈£î @~ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓ÷

Á>∑Væ≤+#· Òìyêfi¯ófl, Á|ü»\ |üø£å+ ì\ã&Éì yêfi¯ófl ì»yÓTÆq y˚T<Ûëe⁄\T ø±<äH˚ dü‘ê´ìï Á>∑Væ≤+#·eT+≥THêï&ÉT ø£$.

ø£$ me]ø√dü+ #·÷&É≈£î+&Ü ˇ+≥]>±H˚ ‘·q Á|ü>∑‹o\ uÛ≤yê\qT >=+‘Ó‹Ô bÕ&ÉT‘êq+{≤&ÉT. ‘·q bÕ≥qT

n&ÉT¶ø√yê\ì, ‘·q e÷≥qT nD∫yj·÷\ì #·÷ùdyêfifl≈£î uÛÑj·T|ü&Éq+{≤&ÉT. |æ]øÏyê&ç>± eT÷s¡Tâ&ç>± eTTÁ<äydæHê

…ø£ÿCÒj·Tq+≥THêï&ÉT ø£$. ìC≤ìøÏ ‘·q b˛sê≥+, yê<äq e´≈£îÔ\MT<ä ø±<äì, |üìøÏsêì eédüú\ MT<äH˚ nì

‘Ó\T|ü⁄‘ê&ÉT. uÛÑ$wü ‘·TÔ À ‘·qqT e´‹πsøÏ+∫qyêfi‚fl yêdüÔyêìï Á>∑Væ≤+∫ ‘·q e÷≥‘√ @ø°uÛÑ$kÕÔs¡ì, ‘·q bÕ≥‘√

>=+‘·T ø£\T|ü⁄‘ês¡ì (ø√s¡dt n+~kÕÔs¡ì) ÄXÊeVü≤<äèø£Œ<∏ëìï yÓ\¢&çkÕÔ&ÉT. n|üŒ{Ïes¡≈£î ‘·qT ˇ+≥]>±H˚ uÛÑj·T+

Ò≈£î+&Ü ‘·q uÛ≤eq\qT Á|üø£{ÏkÕÔqì Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ |ü\T≈£î‘ê&ÉT ø£$.

kÕsê+X¯+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2095


n) ‘·q MT<ä sêfi¯ófl $düTs¡T‘ês¡ì ø£$ uÛ≤$+#·&É+˝À n+‘·sês¡ú+ @$T{Ï? $e]+#·+&ç.

Ä) y˚T<ÛädüT‡, eT÷s¡â‘·«+ eT<Ûä ‘˚&Ü @$T{Ï?

Ç) ø£$ <äèwæº À y˚T<Ûëe⁄\+fÒ mes¡T?

á) ª>=+‘·TH=πøÿj·T&É+μ n+fÒ MTπø$T ns¡úeTsTT+~? ø£ ñ<ëVü≤s¡D ‘Ó\T|ü+&ç.


1. ªø√s¡dtμ nH˚ ù|s¡T $q>±H˚ MTπøeTì|æ+∫+~? ªø√s¡dtμ nH˚ ù|s¡T á ø£$‘·≈£î dü]b˛‘·T+<ë? m+<äT≈£î?

MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

2. ªø√s¡dtμ ø£$‘· <ë«sê ø£$øÏ düe÷»+ |ü≥¢ ñqï uÛ≤eq m≥Te+{Ï<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T? #·]Ã+#·+&ç.

3. øÏ+~ ø£$‘ê |ü+≈£îÔ\T #·<äTe+&ç. uÛ≤e+ sêj·T+&ç.

Ä≈£î\T Ò≈£î+fÒ

#Ó≥TºHÓ ≤ >∑T]ÔkÕÔe⁄?

|ü#·Ã<äqy˚T #Ó≥Tº≈£î ∫s¡THêe÷!

#Ós¡Te⁄˝À ã+>∑fi≤\T yÓTT*#êsTT

˙{Ï ‘·*¢øÏ Çìï düe÷<ÛäT˝≤!

#Ó≥Tº‘·q+ ø£f…º‘·qeTsTT´+~

∫>∑Ts¡Tø£\ Ò$? ∫≥|ü≥\T‘·|üŒ?

4. ªø√s¡dtμ ø£$‘· qT+&ç øÏ+~ uÛ≤yê\≈£î ‘·–q ø£$‘ê |ü+≈£îÔ\T >∑T]Ô+#·+&ç.

n) Hê≈£î uÛÑj·TeTqï<˚ Ò<äT ` H˚qT ˇø£ÿ&çH˚ Hê bÕ≥ bÕ&ÉT≈£î+{≤.

Ä) H˚qT düÔã›+>± e⁄+fÒ |æ]øÏyê&É+{≤s¡T.

Ç) Mfi¯fl ndü\T s¡÷bÕ\T #·÷|æùdÔ, ‘·≥Tºø√ Òø£ qH˚ï $eT]ÙkÕÔs¡T.

á) Ä˝À#·q\≈£î yê{Ï neT\T≈£î eT<Ûä s¡÷|ü$TùdÔ Mfi¯ófl n+^ø£]+#·s¡T.

Ç$ #˚j·T+&ç


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2096

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç. Ä |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.

y˚T<ÛädüT‡ R ‘Ó*$

ñ<ë:$ø£dæ+∫q e÷qe⁄ì y˚T<ädüT‡ Á|ü|ü+#· Á|ü>∑‹øÏ ø±s¡DyÓTÆ+~.

n) Ä#·s¡D R

Ä) Á|ü‹_+ã+ R

Ç) ìX¯Ã\‘· R

á) ø√s¡dt R

2. øÏ+~ C≤rj·÷\qT $e]+#·+&ç.

n) sêfiófl$düs¡&É+ R

Ä) >=+‘·TH=πøÿj·T&É+ R


1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+<ÛäT\ ù|s¡¢qT sêj·T+&ç.

n) #·÷düTø=+&É+≥÷ R G R

Ä) >=+‘Ó‹Ô R G R

2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ düe÷kÕ\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) eTTø£ÿ\T#Óø£ÿ\T R ,

Ä) >=+‘·TH=πøÿj·T≥+ R ,

Ç) Hê bÕ≥ R ,

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.


n) ªø√s¡dtμ bÕsƒ¡ uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.


n) ø£$ dü\+Á<ä Ä˝À#·q\qT, á ø£$‘· n+‘·sêsêúìï Á|üX¯+dædü÷Ô @<Ó’q ˇø£ kÕVæ≤‘· |üÁ‹ø£≈£î ÒK

sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2097

3. øÏ+~ |ü+≈£îÔ\qT >∑eTì+∫ yê{Ï À e⁄qï n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

♦ |ü⁄e⁄«ø° ` eTTfi¯flø° uÛÒ<ä+ #Óù|Ô

Á|üyêVü‰ìø° ìX¯Ã\‘·ø° s¡÷|ü+ ø£*ŒùdÔ

Ä˝À#·qø° ` Ä#·s¡Dø° ns¡ú+ #Óù|Ô

♦ øÏXÀsY Ò&ç|æ\¢ ≤ |üs¡T¬>‘·TÔ‘·THêï&ÉT.

♦ MT Ç+{Ï yê‘êes¡D+ |ü+&ÉT>∑ yê‘êes¡De÷ nqï≥T¢qï~.

4. øÏ+~ yêø±´\qT ø£s¡àDÏ yêø±´\T>± sêj·T+&ç.

n) Äj·Tq Á|üX¯ï\qT, dü+<˚Vü‰\qT ªø√s¡dtμ ø£$‘· <ë«sê ÒeHÓ‘êÔ&ÉT.

Ä) Hê MT<ä sêfi¯ófl $düTs¡T‘ês¡T.

♦ ‘Ó\T>∑T ø£$‘·«+˝À nuÛÑT´<äj·T ø£e⁄\T>± ù|s¡T bı+~q me]<Ó’q ø£] ø£$‘·\qT ùdø£]+∫ ìy˚~ø£ sêdæ

#·~$ $ì|æ+#·+&ç.

yÓTT\ø£ \ø£å + ` n&É$

∫qT≈£î \ø£å + ` dü+Á<ä+

eTìwæ \ø£å + ` eT˙wæ

dü÷øÏÔ


‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûäb˛sê≥+

uÛÑ÷$T ø√dü+, uÛÑTøÏÔ ø√dü+, yÓ{Ïº#êøÏ] s¡<äT› ø√dü+, »$T+<ë] eT]j·TT uÛÑ÷kÕ«eT´ $<ÛëHê\ s¡<äT› eT]j·TT

HÓ’C≤+ sê»]ø£ eédüú≈£î e´‹πsø£+>± 1946 qT+&ç 1951 es¡≈£î Á|ü»\T #˚dæq b˛sê≥y˚T ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä

b˛sê≥+. ÄHê{Ï s√E˝À¢ Á|ü»\≈£î bÂs¡dü‘·Ô « Vü≤≈£îÿ\T Òe⁄. düe÷y˚X¯+ »s¡T|ü⁄≈£îH˚ M\T Ò<äT. düuÛÑ\T, dü+|òü÷\T

ô|≥Tºø=H neø±X+ Ò<äT. <äTsêàs¡Z|ü⁄ n~Ûø±s¡T\qT ø√s¡Tº\˝À düyê\T #ùd n~Ûø±s¡+ Ò<äT. <√|æ&û ô|‘·Ô+<ës¡T¢ @~

XÊdæùdÔ n~ neT\T »]π>~. yês¡T ø={Ïºq, ‹{Ïºq, Çfi¯flMT<ä|ü&ç <√|æ&ç #˚dæq, |ü+≥bı˝≤˝À¢|ü&ç \÷Øƒ#˚dæq,

#·+|æydæq H√s¡T eT÷düTø=ì uÛÑ]+#·e\dæ+<. Ä&É|ü&É#·T\≈£î e÷q s¡ø£åD Ò<äT. dü<äs¡T <√|æ&ç ô|‘·Ô+<ës¡T¢, »$T+<ës¡T¢

kÕ–+#˚ <äTX¯Ãs¡ \qT, <√|æ&ç eédüúqT ≈£Lø£{Ïy˚fi¯fl‘√ ≈£L*Ãy˚j·÷\ì Á|ü»\T ìs¡íj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. Ç+<äTø√dü+

Á|ü»\T rÁe+>± Á|ü‹|òüT{Ï+#ês¡T. á b˛sê≥+˝À düTe÷s¡T 4000 eT+~ ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒj·÷s¡T. Bìe\¢ uÛÑ÷kÕ«eT´

$<Ûëq+, »$T+<ës¡¢ $<Ûëq+ s¡<äT›#˚j·Tã&ç+~. düTe÷s¡T 3000 Á>±e÷\T $eTTøÏÔ nsTTHêsTT.

` eT÷\+ : ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûäb˛sê≥+, yÓ\bÕ{Ï sêeT¬s&ç¶, ‘Ó\T>∑T nø±&É$T Á|ü#·Ts¡D.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2098

yê>∑÷“¤wüD+

` &Üˆˆ Ç]yÓ+{Ï ø£èwüíeT÷]Ô

10

e÷≥\ ø√≥\T >∑{Ïº

eTVü‰sêE>± eTdü\T‘ê&=ø£&ÉT

e÷≥ #˚≥\‘√

eTqdüT #Ó]– b˛‘ê&=ø£&ÉT

e÷≥\T u≤≥\T y˚kÕÔsTT

e÷≥\T bÕ≥\T sêkÕÔsTT

e÷≥\T Òø£b˛‘˚

ø£$‘· Ò<äT

>±q+ Ò<äT

Hê>∑]ø£‘· Ò<äT

qe´‘· Ò<äT

C≤>∑è‹ Ò<äT

#Ó’‘·Hê´ø£è‹ Ò<äT

yÓ\T>∑TqT #·÷|æ+#˚~

$XÊ«ìï q&ç|æ+#˚~

yêø£Ã¤øÏÔ yêÁ>∑øÏÔ

` yeTT>∑+{Ï qs¡dæ+Vü‰#ês¡T´\T

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. á ø£$‘·qT mes¡T sêXÊs¡T? Ç~ <ì >∑T]+∫

#Ó|ü‘·T+~?

2. e÷≥\ >=|üŒ‘·q+ @$T{Ï?

3. eT+∫>± e÷{≤¢&É&É+ n+fÒ @$T{Ï?

4. yêø£Ã¤øÏÔ, yêÁ>∑øÏÔ n+fÒ @$T ns¡úyÓTÆ+~?

Á|üX¯ï\T:

ªñ|üq´dæ+#·&É+μ >=|üŒø£fi. eT+∫ eø£Ô ø±yê\+fÒ

m{≤¢+{Ï dü÷#·q\T bÕ{Ï+#ê*? ñ|üHê´dü+ ø√dü+

m{≤¢ ‘·j·÷s¡T ø±yê*? m{≤¢ e÷{≤¢&Ü˝À ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô

$<ë´s¡Tú\qT eT+∫ eø£Ô\T>± ‘·j·÷s¡T#˚j·÷\qï<˚

á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.



á bÕsƒ¡+ ªyê´düμeTH˚ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~.

&Üˆˆ Ç]yÓ+{Ï ø£èwüíeT÷]Ô sêdæq ªyê>∑÷“¤wüD+ uÛÑ÷wüD+μ nH˚

|ü⁄düÔø£+˝Àì~.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`2099

Á|üy•ø£

e÷{≤¢&É&É+ eTìwæøÏ e÷Á‘·y˚T \_Û+∫q eT+∫ es¡+. e÷≥\qT n+<ä+>±, ˇø£

|ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+, nqT≈£îqï n+X¯+ MT<ä n\T¢≈£îì e÷{≤¢&ç‘˚ n~ ñ|üHê´dü+ ne⁄‘·T+~.

ñ|üHê´dü+ ˇø£ ø£fi¯. e÷{≤¢&˚ HÓ’|ü⁄D´+ ñ|üHê´düø£fi¯qT ô|+bı+~+#·&Éy˚T >±ø£ ªñbÕ~Ûμ

neø±XÊ\q÷ ø£*ŒdüTÔ+~. eT] e÷{≤¢&ø£fiô|’ m{≤¢ |ü≥TºkÕ~Û+#ê\H Á|üXï≈£î düe÷<ÛëqyT

á yê´dü+.

12`07`1930

26`04`1989

&Üˆˆ Ç]yÓ+{Ï ø£èwüíeT÷]Ô >±s¡T 1930˝À eTVü≤ã÷uŸq>∑sY˝À »ìà+#ês¡T.

dü+düÿè‘ê+Á<Ûë+>∑¢ ñs¡÷› Væ≤+B uÛ≤wü\˝À #·ø£ÿì Á|üy˚X¯+ ø£\yês¡T. ñkÕàìj·÷

$X¯«$<ë´\j·T+˝À ‘Ó\T>∑T XÊK˝À Ä#ês¡T´\T>± |üì#˚XÊs¡T.

ªj·TTeuÛ≤s¡‹μ kÕVæ≤‘· kÕ+düÿè‹ø£ dü+düú≈£î n<Ûä ≈£åî\T>±, Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ kÕVæ≤‘· nø±&É$L dü+düú\ ø±s¡ <ä]Ù>±, ‘Ó\+>±D≤ s¡#·sTT‘·\ dü+|òüT

ø±s¡´<ä]Ù>± |üì#˚XÊs¡T. eTVü≤ã÷uŸq>∑sY˝Àì l d”‘êsêe÷+»H˚j·T Á>∑+<∏ë\j·T+

<ë«sê ôV’≤<äsêu≤<äT sêÅwüº$yÓ÷#·H√<ä eT+˝À bÕ˝§Zì C…’\T •ø£åqqTuÛÑ$+#ês¡T.

‘Ó\T>∑T ` ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘· kÕVæ≤‘ê´\T, #ê≥Te⁄\T, yê>∑÷“¤wüDyéT, y˚>∑T#·Tø£ÿ\T,

yÓ\T>∑Tu≤≥\T, n&ÉT>∑TC≤&É\T, yÓ\T>∑T #·÷ù| ‘Ó\T>∑T |ü<ë´\T, <XeTTqT Áù|$T+#·TeTHêï

yÓTTˆˆ$ M] s¡#·q\T. ªø£$ düeTj·TeTT\Tμ M] dæ<ëΔ+‘· Á>∑+<∏ä+. mH√ï ø£<∏ëìø£\qT,

e#·q ø£$‘·\qT sêXÊs¡T. |üsƒ¡ j·T+ o]¸ø£‘√ 39 ñ‘·ÔeTÁ>∑+<∏ë\ |ü]#·j·÷\qT sêXÊs¡T.

1989˝À |üs¡eT|ü~+#ês¡T.

s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20100

I

eø£Ô è‘·«+ ø£ ø£fi¯. ø£ $<ä . ÁX¯<äΔ‘√, kÕ<Ûäq‘√ n\e&˚ ø£fi¯ À¢ Ç~ ø£{Ï. Á|ü‹ eTìwæ À n+‘·Ø¢q+>± á X¯øÏÔ

ñ+≥T+~. n~ ñB›|üÔ+ nsTTq|ü&ÉT n‘·&ÉT eø£Ô ne⁄‘ê&ÉT. nìï X¯øÏÔ kÕeTsêú \≈£î πø+Á<ä+ eTqdüT‡. mH√ï X¯≈£îÔ\T

n+<äT˝À ìøÏå|üÔyÓTÆ ìÁ<ëDyÓTÆ ñ+{≤sTT. yê{Ïì ñ‘Ô» |üs¡#·&É+e\¢, yT˝§ÿ\Œ&É+e\¢ n$ ãj·T …«&É* ‘·eT Á|üuÛ≤yêìï,

eTVæ≤eT\qT Á|ü<ä]ÙkÕÔsTT. J$‘·+˝À @<Ó’Hê kÕ~Û+#ê\qT≈£î+fÒ, eTT+<äT≈£î kÕ–b˛yê\qT≈£î+fÒ, Ç‘·s¡T\qT Ädüsê>±

rdüT≈£îH n\yê≥TqT e÷qTø√e\dæ ñ+≥T+~. ‘·q˝Àì Á|ü‘´ø£‘·qT Á|ü<ä]Ù+# Á|üj·T‘·ï+ #j·T&ÉyT bÂs¡Twü+. ‘·q≈£î

ø£*–q uÛ≤yê\qT XøÏÔe+‘·+>± Á|ükÕs¡+ #j·T<ä\TÃ≈£îqï|ü&ÉT eø£Ô è‘·«+ $X‚wü+>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. dü+|òüT+˝Àì

mH√ï nb˛Vü≤\q÷, <äTs¡÷Vü≤\qT b˛>=≥º>∑\T>∑T‘·T+~. <˚XÊ˙ï, dü+|òü÷ìï ø£\es¡ô|&ÉT‘·Tqï düeTdü \≈£î ‘êqT

|ü]cÕÿs¡+ #·÷bÕ\qT≈£îqï|ü&ÉT eTÚq+ ø£+f…, uÛ≤wüD+ eT+∫ kÕ<Ûäq+. J$‘·+˝À yêø˘X¯øÏÔ ìs¡«Væ≤+#˚ bÕÁ‘·

ny˚Tj·TyÓTÆq~. ø=+‘· kÕVü≤dæ+∫, ø=+‘· Á|üj·T‹ï+∫ ‘·q˝Àì |üsƒ¡qX¯øÏÔì yÓ*øÏrdæ Á|üjÓ÷–+#·e …. @ e÷Á‘·+

kÕVü≤dü+ #˚j·Tø£b˛‘˚ eTìwæ |üs¡uÛ≤>√´|üJ$>± <äT'U≤H˚ï nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT. <ëkÕ´ìøÏ ‘·\ ˇ>∑TZ‘ê&ÉT. u≤Væ≤s¡+>±

eTìwæô|’q me&Ó’Hê ‹Ô&ç #j·T>∑\&yÓ÷ ø±ì eTqdüT‡qT @MT #j·T Ò&ÉT. nuÛÑT´<äj·T|ü<∏ä+˝À eTìwæ ‘êqT kÕ>∑T‘·Tqï|ü&ÉT

‘·q≈£î m<äTsö‘·Tqï ø£cÕº\q÷, ‘·qqT e]düTÔqï $»j·÷\qT Ç‘·s¡T\≈£î düeT+»düyÓTÆq |ü<äΔ‹˝À #Ó|üŒ&É+e\¢ düe÷C≤ìøÏ

m+‘√ y˚T\T #˚≈£Ls¡T‘·T+~. ø£qTø£ eø£Ô è‘·«X¯øÏÔ yÓ’j·TøÏÔø£ Á|üjÓ÷»Hê\πø ø±<äT, kÕe÷õø£ Á|üjÓ÷»Hê\≈£î ≈£L&Ü

‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.

yêø˘X¯øÏÔ eTìwæøÏ es¡Á|ükÕ<ä+. eTìwæø° |üX¯óe⁄ø° uÛÒ<ä+ Á|ü<Ûëq+>± yê≈£îÿ e\¢H˚ ø£\T>∑T‘·Tqï~. Ç~ ‘·|üŒ

eTqTwüß\≈£L, |üX¯óe⁄\≈£L nìï \ø£åD≤\T ˇø£fÒ. ÄVü‰s¡+ ø√dü+ H√{Ï , XÊ«düø√dü+ eTT≈£îÿqT düèwæºø£s¡Ô @sêŒ≥T

#˚dæHê&ÉT. nsTT‘˚ eTìwæ ‘·q ‘Ó*$‘˚≥\e\¢ uÛ≤wüqT düèwæº+#·Tø=Hêï&ÉT. uÛ≤wü düVü≤»+ ø±<äT ø£èÁ‹eT+. n\yê≥T.

eTìwæ e÷s¡T‘·Tqï ø=B› nB e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. Ä uÛ≤wü À HÓ’|ü⁄D≤´ìï dü+bÕ~+#·Tø√e&É+ eTìwæ #˚‘·T˝À¢H˚ ñ+~.

uÛ≤cÕ Á|üjÓ÷>∑+ mH√ï s¡ø±\T>± ñ+≥T+~. e÷{≤¢&É>∑\>∑&É+ n+<äT˝À ˇø£{Ï. e÷≥ m+‘· ≈£î¢|üÔ+>±, m+‘·

ns¡úe+‘·+>±, m+‘· n+<ä+>±, m+‘· $qkı+|ü⁄>± ñ+fÒ n+‘· X¯øÏÔe+‘·eTe⁄‘·T+~. X¯øÏÔì ã{Ïº kÕøå±‘êÿs¡+.

e÷≥≈£îqï X¯øÏÔ nq+‘·+, nÁ|ü‹Vü≤‘·+. n~ C≤‹øÏ }|æ]b˛düTÔ+~. <˚XÊìï C≤>∑]‘·+ #˚düTÔ+~. <Ûäsêà_Ûs¡‹ì

ø£*–düTÔ+~. eT+&ÉT‘·Tqï <˚«cÕq˝≤ìï Ä]Œy˚düTÔ+~. eT+∫yê≈£îÿ ø£\Œ‘·s¡Te⁄. eø£Ô è‘·«X¯øÏÔ Ä‘·àX¯øÏÔøÏ eTs√ù|s¡T. Ä

X¯øÏÔì >∑T]Ô+#·&É+˝ÀH˚ e⁄+~ e÷qe⁄ì J$‘· kÕ|òü\´+. $y˚ø±q+<äkÕ«$T ˇø£ Á|üdü+>∑+˝À <Ó’e+ô|’q $XÊ«dü+ Òì

yêfifl‘√ ‘·q≈£î ÄdüøÏÔ Ò<äì, Ä‘·à$XÊ«dü+ Òì yêfiflqT #·÷ùdÔ ‘·q¬ø+‘√ u≤<Ûäø£\T>∑T‘·T+<äHêïs¡T. ì»+>± Ä‘·à$XÊ«düyT

e⁄+fÒ BqT&Ó’ |ü&ç ñ+&É&ÉT. ‘·q eTqX¯Ù≈£îÔ\qT q$Tà yê{Ïì y˚T˝§ÿ\Œ>∑*–‘˚ n‘·DÏí n<äèwüº+ yÓ<äT≈£îÿ+≥÷ edüTÔ+~.

eTìwæ eTqdüT‡, yê≈£îÿ, XØs¡+ @ $<Ûä+>± q&ÉT#·T≈£î+{≤jÓ÷ n< $<Ûä+>± n‘·ì n<äèwüº+ ≈£L&Ü s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥T+~.

ø£qTø£ Á|üj·T‘·ïy˚T ‘·|üdüT‡.

eø£Ô è‘·«ø£fi¯ À me¬s’Hê eT+∫ H˚s¡TŒ dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ. >∑D≈£î\T, yê´bÕs¡T\T, yÓ’<äT´\T, Hê´j·Tyê<äT\T,

ø£MTwüHé @C…+≥T¢, ≥\Tyêfiófl, kÕ+|òæTø£ ø±s¡ ø£s¡Ô\T, ¬s’ Ò« |üìyês¡T, Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô\T, Ç+ø± mH√ï eè‘·TÔ À¢ e⁄qïyêfiófl,

á ø£fiqT Hs¡TÃø√e#·TÃ. ‘·eT uÛÑ$wü ‘·TÔqT ã+>±s¡Tu≤≥ô|’ q&ç|æ+#·Tø=qe#·TÃ. n+<ä]øÏ á ø£fiqT Hs¡TÃ≈£îH n~Ûø±s¡+SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20101

ñqï~. n+<ä] yê≈£îÿ˝À n<äT“¤‘·XøÏÔ Ç$T&ç

e⁄qï~. Á|ü‹ e´øÏÔ ìs¡+‘·s¡ Á|üj·T‘·ï+ e\¢

á ø £fi ¯˝À øöX ¯˝≤ìï

dü+bÕ~+#·Tø√>∑\T>∑T‘ê&ÉT.

II

Çø£ á ø£fi ¯qT n\es¡# ·T≈ £ îH ˚

|ü<äΔ‘·T\qT $e]+# Á|üj·T‘·ï+ #kÕÔqT. á

ø£fi ¯qT H ˚s ¡ TÃø√e&ÜìøÏ m+‘·es¡≈ £ î

#·<äTe⁄ø√yê …? nqï Á|üX¯ï≈£î dü]jÓÆTq düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒ&É+ ø£wüº+. >=|üŒ $<ë«+düT\T ≈£L&Ü @MT e÷{≤¢&É Òì

|ü]dæú‹ì eTq+ #·÷düTÔHêï+. ø±˙ ø=~›bÕ{Ï nø£ås¡C≤„q+ ñqïyês¡T düŒwüº+>± n+<äyÓTÆq uÛ≤wü À e÷{≤¢&É&É+ eTq

nqTuÛÑe+˝À ñqï dü+>∑‘˚. ìs¡ø£åsêdüT´ …’q Á>±MTDT\T m+<äs√ á ø£fi¯ À Ä]‘˚]qyêfi¯ófl>± eTq≈£î ø£ìŒkÕÔs¡T.

ÁXÀ‘·\qT yêfi¯ófl Äø£≥Tº≈£î+{≤s¡T. yêfi¯fl e÷≥\qT m+‘√ ÁX¯<äΔ‘√, ñ‘ê‡Vü≤+‘√ $+≥Tqï ÁXÀ‘·\qT #·÷düTÔ+fÒ eTq

ÄXÃsê´ìøÏ n+‘·T+&É<äT.

eø£Ô è‘·«ø£fi¯ Á|üjÓ÷»Hê‘·àø£yÓTÆq~. ÁXÀ‘·\≈£î qeTàø£+ ø£*Z+#·&É+ Bì \ø£å +. $<ë´s¡Tú\T nìï ø£fi¯\ø£+f…

ñqï‘·yÓTÆq á ø£fi¯|ü≥¢ ñ<ëd”q+>± ñ+&É&É+ ~Á>±“¤+‹ì ø£*–düTÔqï~. #·<äTe⁄‘√ ì$T‘·Ô+ Ò≈£î+&Ü eø£Ô è‘·«ø£fi¯

n\e&ÉT‘·T+<äH˚ e÷≥ yêdüÔey˚T. nsTTHê $<ä«‘·TÔ Òì eø£Ô è‘·«+ m+‘√ ø±\+ n+‘·{≤ sêDÏ+#·<äT. düeTTqï‘·

Á|üe÷D≤\qT n+<äTø√ Ò<äT. $wüj·T >±+;Ûsê´ìøÏ, düeTT<ë‘·Ô uÛ≤eÁ|üdüs¡D≤ìø° ñ|üjÓ÷>∑|ü&É Ò<äT. eT+∫ eø£Ô ø±e&ÜìøÏ

$<ë´$C≤„Hê\ nedüs¡+ n+‘·>± Òø£b˛sTTHê ø=+‘· e÷Á‘·yÓTÆHê $<ä e⁄+&É&É+ nedüs¡+. #·<äTe⁄ Ò≈£î+fÒ ‘·q

<äèø£Œ<∏ëìï ‘·s¡ÿã<äΔ+>± eø£Ô Á|üø£{Ï+#· Ò&ÉT. #·<äTyÓ+‘· eùdÔ n+‘· jÓ÷>∑ ‘· ñ+≥T+~. #Ó|æŒq e÷≥˝À¢ >±+;Ûs¡ +

e⁄+≥T+~. dü+kÕÿs¡+ e⁄+≥T+~. ø£fi\T, kÕVæ≤‘· +, Ç‹Vü‰dü+, <äs¡Ùq XÊÁkÕÔ\T sê»ø°j·÷~

kÕ+|òæTø£ XÊÁkÕÔ\ |ü]#·j·T+, |ü]XÀ<ÛäHê|ü{ÏeT Çe˙ï eø£Ô ñ|üHê´kÕìï

düJe+>±q÷, Á|üuÛ≤y√ù|‘·+>±q÷ #˚kÕÔsTT.

MT≈£î n_“q #·<äTe⁄. MT≈£îqï ø=~›bÕ{Ï

nqTuÛÑe+‘√ MTs¡T á ø£fiqT Hs¡TÃø√e#·TÃ.

m|ü&Ó’Hê eTq≈£î |üìøÏe#Ã kÕeTs¡ú´+ y˚s¡T.

e ÷{ ≤ ¢ & É e \d æ

e∫Ãq|ü&ÉT |üìøÏe#˚Ã

kÕeTs¡ú + ys¡T. e÷≥˝≤&≥|ü&ÉT

eTq+ mH√ï eTs¡∫b˛‘êeTT. eTq≈£î

u≤>± C≤„|üø£+ e⁄Hêïj·Tqï qeTàø£+ ≈£L&Ü

ˇø=ÿø£ÿkÕ] ñ&ç–b˛sTT dü]>±Z e÷{≤¢&˚ düeTj·÷ìøÏ

eTs¡T|ü⁄‘·≥Tº‘·T+~. á dü+<äs¡“¤+˝ÀH #ê˝≤eT+~ C≤„|üø£XøÏÔ

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªdüe÷» düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ eTÚq+ ø£+f… uÛ≤wüD+ eT+∫

kÕ<Ûäq+μ ` Bìô|’ #·]Ã+#·+&ç.

♦ ªªeTìwæø°, |üX¯óe⁄ø° Á|ü<Ûëq uÛÒ<ä+ yê≈£îÿμμ nHêï&ÉT s¡#·sTT‘· `

n≥Te+{Ï yêø˘X¯øÏÔì m{≤¢ ô|+bı+~+#·T≈£î+{≤s¡T?

♦ ªeø£Ô è‘·«X¯øÏÔ Ä‘·àX¯øÏÔøÏ eTs√ù|s¡Tμ m{≤¢>√ #Ó|üŒ+&ç.

♦ yêøXøÏÔì ns¡ú+ #düT≈£î+fÒ @ @ s¡+>±˝À¢ sêDÏ+#·e#·TÃ? #·]Ã+#·+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20102

|üì#j·T<äT. ÁXÀ‘·\˝À ø=ÿø£ÿkÕ] MTø£+f… m≈£îÿe ‘Ó*dæqyês¡T+{≤s¡T. MTs¡T e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï n+XÊ\˝À <√cÕ\THêïj·TH

dü+>∑‹ ‘Ó*dæ≈£L&Ü eTÚq+ eVæ≤kÕÔs¡T. ø±s¡D+? e÷{≤¢&˚ kÕVü≤dü+ Òø£b˛e&Éy˚T.

m≈£îÿe #·<äTe⁄ø√ Ò<äì MTs¡T düuÛÑ À ˇø£eT÷\ qøÏÿ ≈£Ls√Ãø£+&ç. Ç~ Ä˝À#·q\q÷, e´øÏÔ‘ê«ìï #·+|ü⁄ø√e&É+

ne⁄‘·T+~. MT≈£L ˇø£ e#·XË’Ù© ñ+<ä , MT≈£L ˇø£ Ä˝À#·Hê |ü<äΔ‹ ñ+<ä MTs¡qTø√+&ç. MT <äèø£Œ<∏ëìï n+<ä]

eTT+<ä÷ ô|fÒº n~Ûø±s¡+ MT≈£î+<äì ‘Ó\TdüTø√+&ç. düs¡fiyÓTÆq uÛ≤wü ÀH MT uÛ≤yê\qT Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·+&ç.

uÛÑj·÷˙ï, nqTe÷Hê˙ï e<äT\T≈£îqïyê&ÉT eø£Ô>± s¡÷bı+<ä&É+˝À @MT dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. ÁXÀ‘·\ m<äT≥

ñ|üHê´dü+ #˚j·T&É+ qe⁄«˝≤≥ ø±<äT. Ç~ kÕVü≤dü+. düuÛÑ À e÷{≤¢&Éø£b˛e&ÜìøÏ ø±s¡D+ uÛÑj·T+. eTìwæ nìï

y˚fi¯ À¢q÷ uÛÑj·T|ü&É&ÉT. n‘·&ÉT uÛÑj·T|ü&˚ dü+<äsê“¤\T ø=H˚ï e⁄+{≤sTT. uÛÑj·T+ eTqXË’Ã‘·q´ \ø£åD+ ø±<äT. eTqdüT‡

nC≤„‘·+>± e⁄qï|ü& uÛÑj·T+ #=s¡ã&ÉT‘·T+~. á uÛÑj·÷ìï e<ä*ô|≥º+&ç. dü+≈£î∫‘· eTqdüÔ‘ê«ìï, kÕ«sêúìï, Ä‘·àe+#·qqT,

≈£åîÁ<ä‘ê«ìï, düTU≤\≈£î ˝§+–b˛j˚T ã\V”≤q‘·\qT <ä÷s¡+ #˚düTø√+&ç. düuÛÑ À ì*Ã MT eTqdüT‡˝À ñqï uÛ≤yêìï

»&ÉTdüTø√≈£î+&Ü, _&çj·T|ü&É≈£î+&Ü nq+&ç. <ÛësêÁ|üyêVü≤+>± nq+&ç. MTπs+ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T? m˝≤ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T?

nH˚ ∫+‘·qT e~*ô|≥º+&ç. nìï{Ïø£+fÒ eTT+<äT nqedüs¡yÓTÆq uÛÑj·÷ìï eTqdüT˝À qT+∫ rdæy˚j·T+&ç. ìs¡“¤j·TT&ÉT

nCÒj·TT&ÉT ø£<ë! uÛÑj·÷ìï e<äT\T≈£î+fÒ#ê\T. uÛ≤wü À düŒwüº‘· edüTÔ+~. Hê\T¬>’<äTkÕs¡T¢ düuÛÑ À Á|üdü+–+#·&ÜìøÏ

uÛÑj·÷ìï e~* Á|üj·T‹ï+#·+&ç. Ä ‘·s¡Tyê‘· e÷{≤¢&˚ neø±X¯+ ø√dü+ MTπs

Á|üj·T‘êï\T #kÕÔs¡T. Á|ü»\ eTq' Á|üeè‘·TÔ\qT ns¡ú+ #düTø=ì düVü≤è<äj·T+‘√

#˚dæq ñ|üHê´dü+ ÁXÀ‘·\≈£î s¡kÕq+<ëìï

|ü+∫ô|&ÉT‘·T+~. düVü≤è<äj·TT˝…’q eø£Ô\T

kÕVæ≤‘· Á|ü#êsêìøÏ m≈£îÿe>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘ês¡T.

ÁXÀ‘·\ Vü≤è<äj·÷\˝À ÄÅs¡ ›‘·qT, s¡dæø£‘·qT ø£*–kÕÔs¡T.

düVü≤è<äj·TTì ñ|üHê´dü+˝À Äy˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·Tø=ì bÕs¡T‘·T+~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20103

ø=ìï ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À ñ|üHê´kÕ\e\¢ Á|üC≤

Vü≤è<äj·÷\˝À ÄyX+ bı+>∑T …‘·TÔ‘·T+~. n–ï |üs¡«‘ê\T

Á|ü»«*kÕÔsTT. ø£˙ï{ÏeTT˙ï{Ï˝À ‘·\eTTqÿ˝Ö‘ês¡T.

ø±s√´qTàKT˝Ö‘ês¡T. qes¡düuÛÑ]‘ê+‘·s¡+>∑T˝Ö‘ês¡T.

III

ˇø£ yê–à ñ|üHê´dü+ eTVü≤‘·Ôs¡ ◊‹Vü‰dæø£ |òüT≥º+>±

Á|üC≤Vü≤è<äj·÷\˝À ì*∫b˛‘·T+~. <Ûäè‘·sêÁwüßºì

ø=\Te⁄˝À lø£èwüßí&ÉT #˚dæq ñ|üHê´dü+, $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ À $y˚ø±q+<äkÕ«$T #˚dæq ñ|üHê´dü+, ô|{ÏHéãsYZ À

nÁãVü‰+*+ø£Hé #˚dæq ñ|üHê´dü+, eTq kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡+ eTTeTàs¡+>± »s¡T>∑T‘·Tqï ~Hê\˝À _|æHé #·+Á<äbÕ˝Ÿ,

eTÚ˝≤Hê ÄC≤<é, düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdt, »eVü≤sY ≤ Ÿ e+{Ï BÛs√<ë‘·TÔ\ ñ|üHê´kÕ\T á ø√e≈£î #Ó+~qy. eT¨‘ê‡Vü≤+‘√

e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT ñ‘Ô»ø£s¡yÓTÆq uÛ≤yê\qT Á|üø£{ÏdüTÔqï|ü&ÉT eTqdæ« nsTTq eø£Ô ø£qTï\˝À, ø£qTu§eTà\˝À, #‘·T\˝À,

eTTK+˝À ø=ìï $X‚wüyÓTÆq ø£<ä*ø£\T ø£ì|ædü÷Ô+{≤sTT. nsTT‘˚ @ Á|üuÛ≤yêìï Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ @ ø£<ä*ø£ nedüs¡+?

nqï Á|üXï≈£î düe÷<Ûëq+ <=s¡ø£&É+ ø£wüº+. düe÷<Ûëq+ qè‘· XÊg+˝À <=s¡ø£e#·TÃ. ø±ì á n+>∑dü+#ê\q+ yÓ’j·TøÏÔø£+.

Ç+<äT˝À ˇø£ |ü<äΔ‹ Vü≤è<äjÓ÷<ä÷“¤‘· uÛ≤e Á|üø£≥q+, eø£Ô ‘·q uÛ≤yê\qT Á|üø£{ÏdüTÔqï|ü&ÉT n+>±+>∑ $Hê´dü+

#Ój·÷´\H˚ ìj·TeT+ @B Ò<äT. n$ düVü≤»+>±H˚ »]–b˛‘·÷ ñ+{≤sTT. @ e÷Á‘·+ ø£<ä\≈£î+&Ü |ü]$T‘·yÓTÆq

n+>∑$Hê´dü+ #˚dü÷Ô düÔ+uÛÑ+˝≤ ì\ã&ç Á|üdü+–+∫q eø£Ô\T Òø£b˛ Ò<äT.

@ $wüj·÷ìï >∑T]+∫ Á|üdü+–+#ê*? ñ|üHê´dü dü+<äs¡“¤+˝À @ n+XÊìï e~*ô|{≤º*? @ n+XÊìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+

sTTyê«*? Á|üuÛ≤e+ Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ @ X¯u≤›\qT Á|üjÓ÷–+#ê*? m˝≤+{Ï X¯u≤›\+ø±sê\qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*?

@ @ n+XÊ\qT |ü⁄qX¯Ãs¡D #˚j·÷*? á $wüj·÷\ qìï{Ïì eø£Ô $y˚ø£+‘√ |ü]o\q+ #˚düTø=ì ‘·–q Á|üD≤[ø£qT

dæ<äΔ+ #˚düTø√yê*.

ø£qTï\≈£î ø£{Ïºq≥Tº ø£ n+XÊìï n_Ûe]í+∫ #Ó|üŒ&É+˝À eø£Ô #ê˝≤ yÓT\≈£îe‘√ Á|üe]Ô+#·e\dæ e⁄+≥T+~. ‘·q

eTq'dæú‹ì ìÁ>∑Væ≤+#·T≈£î+≥÷ ÁXÀ‘·\ dü+kÕÿsêìï <äèwæº À ñ+#·Tø=ì Á|üdü+–+#·e\dæ e⁄+≥T+~. MTs¡T e÷{≤¢&Ü¶ìøÏ

ì*∫ ñqï|ü&ÉT $TeTà*ï MTs¡T eTs¡∫ eø£Ôyê´+X¯+ MT<äH˚ eTqdüT‡qT πø+ÁBø£]+#·+&ç. MT y˚cÕ˙ï, MT dæú‹˙ eTs¡∫

uÛ≤eÁ|üø£≥q≈£î |üPqTø√+&ç. eø£Ôyê´+X¯+ |ü≥¢ ‘·qàj·T‘·«+ m+‘· >∑+;Ûs¡+>± ñ+≥T+<√ ÁXÀ‘·\T n+‘· ÁX¯<ëΔdü≈£îÔ\‘√

$H˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔs¡T.

eø£Ô≈£î |ü<äC≤\+‘√ #·ø£ÿì |ü]#·j·T+ ñ+&Ü …. yê#· , \ø£å , e´+>±´sêú\‘√ |ü]#·j·T+ ñ+&Ü …. n|ü&˚ ‘·q

eTH√uÛ≤yê\qT n‘·&ÉT #·ø£ÿ>± n_Ûe´ø£Ô+ #˚j·T>∑\&ÉT. e´+>±´s¡úy˚T <Ûä«ì. Ç<˚ ø±e´düs¡«dü«+. yê#ê´s¡ú+ e\¢ ø£*π>

Äq+<ä+ ø£+fÒ e´+>±´s¡ú+ e\¢ ø£*π> Äq+<ä+ $•wüºyÓTÆq~. e´+>±´s¡ú+ Á|ü‹bÕ<äq+ Òì uÛ≤edüeTT<ëj·T+ #ê˝≤

dü+<äsê“¤\˝À eø£Ô≈£î >ös¡e+ ‘Ó∫Ãô|≥º<äT. ‘·q eTH√uÛ≤yê\qT e´ø£Ô+#˚ùd X¯ã›C≤\+ ñqï e´øÏÔ ‘·q ñ|üHê´kÕìï ‘·q

sTTwüºÁ|üø±s¡+>± #·eT‘êÿs¡ k˛Œ¤s¡ø£+>± eT\∫ n+~kÕÔ&ÉT. ø±e´+ e …H ñ|üHê´dü+ ≈£L&Ü e´+>±´sêúìï ÄÁXsTT+∫q|ü&

ñ‘·ÔeT ñ|üHê´dü+ ne⁄‘·T+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªnìï ø£fi¯\¬ø˝≤¢ ñ‘·ÔeTyÓTÆq~ eø£Ô è‘·«ø£fi¯μ Bì

Á|üjÓ÷»Hêìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.

♦ ªe÷{≤¢&É≥+ kÕVü≤düyTμ nì s¡#·sTT‘· m+<äT≈£î nHêï&ÉT?

♦ ªuÛÑj·÷ìï, nqTe÷Hêìï e<äT\T≈£îqïyê&ÉT eø£Ôø±>∑\&ÉTμ

` Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20104

eø£Ô≈£î düe÷Hês¡úø±\‘√q÷, |üsê´j·Tyê#·ø±\‘√q÷, #·ø£ÿì |ü]#·j·T+ ñ+&Ü …. n|ü&˚ n‘·qT j·T<∏√∫‘·+>±

yê{Ïì Á|üjÓ÷–+#·Tø√>∑\T>∑T‘ê&ÉT. ìs¡T›wüºyÓTÆq düT|ü]wüÿ è‘·yÓTÆq yêø£ + ãVüQ<Ûë Á|üX¯+kÕbÕÁ‘· eTe⁄‘·T+~.

@<Ó’Hê n+XÊìï >∑T]+∫ Á|üdü+>∑+ #j·÷\qT≈£îqï|ü&ÉT yÓTT≥ºyÓTT<ä\T Ä $wüj·÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫q düe÷#êsêìï

n<Ûä j·Tq kÕeTÁ–ì, kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· m≈£îÿe>± düeT≈£Ls¡TÃø√+&ç. |ü⁄düÔø±\T #·~$, |üÁ‹ø£\T #·÷dæ, nqTuÛÑeE„\‘√

dü+Á|ü~+∫ Ä eø£Ôyê´+XÊìï >∑T]+∫q |ü]C≤„Hêìï u≤>± dü+bÕ~+#·Tø√+&ç. MT <ä>∑Zs¡ m+‘· kÕeTÁ– düeT≈£Ls¡T‘·T+<√,

MT≈£î m+‘· C≤„q+ Js¡íeTe⁄‘·T+<√ n+‘· MTs¡T ìs¡“¤j·T+>±, ìdü‡+ø√#·+>± Á|üdü+–+#·&ÜìøÏ M\e⁄‘·T+~. Òø£b˛‘˚

e÷{≤¢&˚≥|ü&ÉT ‘·&Éu≤≥T ‘·|üŒ<äT. z≥$T ‘·|üŒ<äT. ‘·eT˝À ˇø£ q÷´q‘êuÛ≤e+ yêfi¢ eTqdüT‡˝À¢ eTÚq+>± qøÏÿ

≈£Ls¡TÃ+≥T+~. nqTø£åD+ nqTe÷Hê\ <ë&çøÏ >∑T] ne⁄‘ês¡T. n|ü&É|ü&ÉT ‘·eT $wüj·÷ìï e~* e´s¡ú+>±

Ç‘·sê+XÊ\qT >∑÷]Ã e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. n‘·ì yê>±Δs¡ mø£ÿ&Ó’Hê

Ä–b˛e#·TÃ. #Ó|ü‘·÷ #Ó|ü‘·÷ mø£ÿ&√ Ä–b˛‘ês¡T. nqTe÷q+

˙fi¯ófl q$T*düTÔ+~. n+<äTø√dü+ Á|üdü+–+#·&ÜìøÏ |üPs¡«+

kÕ<Ûä yÓTÆq+‘·es¡≈£î n<Ûä j·Tq+ nedüs¡+. q\T>∑T]˙ ø£\TdüTø√+&ç.

yêfi¯fl‘√ #·]Ã+∫ $C≤„q+ |ü+#·Tø√+&ç. $C≤„q uÛ≤+&Ü>±sêìï

dü+bÕ~+∫ uÛÑÁ<ä|üs¡#·Tø√+&ç. C≤„q+‘√ düe÷qyÓTÆq yÓ’uÛÑe+>±ì,

dü+|ü<ä>±ì ˝Àø£+˝À @B˝Ò<äT. dü‘êÿe´|üsƒ¡q+ e\¢q÷, dü»®q

kÕ+>∑‘· + e\¢q÷ J$‘·+ <ÛäqéTe⁄‘·T+<äH˚ dü+<˚XÊìï uÛ≤s¡rj·T

dü+Á|ü<ëj·÷_ÛE„\T ‘·s¡‘·sê\≈£î n+~dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. eø£Ô è‘·«+

ˇø£ ø£fi e÷Á‘·yT ø±<äT, J$‘· kÕ|òü ≤´ìøÏ nqTyÓ’q e÷s¡Z+ ≈£L&Ü.

IV

kÕeTÁ–ì ùdø£]+#·Tø√e&ÜìøÏ mìï |ü⁄düÔø±\T #·~$Hê, m+‘· düe÷#ês¡+ ùdø£]+∫Hê eTq eTqqo\‘·, eTq

nqTuÛÑe+, eTq dü+kÕÿs¡+ Ä kÕeTÁ–øÏ ˇø£ $\ø£åD‘·qT ‘Ó∫Ãô|≥Tº‘·T+~. eTq n+<ä] <äèwæº ˇø£{Ïø±<äT. eTq

nqTuÛÑyêìï ã{Ïº, me] <äèø£Œ<∏ä+ yê]øÏ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç~ e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆq $wüj·T+. ñ|üHê´dü+˝À á $wüj·Ty˚T

Á|ü<Ûëq+>± ñ_øÏ edüTÔ+~.

eø£Ô≈£î C≤„|üø£XøÏÔ #ê˝≤ nedüs¡+. Áyê‘·e\¢ C≤„|üø£XøÏÔ ô|]π> neø±X+ m≈£îÿee⁄‘·T+~. ‘êqT Á|ü‹bÕ~+#·<ä\#·T≈£îqï

$wüj·÷ìï eTT+<äT>± ÁyêdüT≈£î+fÒ e÷{≤¢&˚≥|ü&ÉT ‘·&Éu≤≥T e⁄+&É<äT. <ÛësêX¯ó~Δ‘√ Á|üdü+>∑+ kÕ>∑T‘·T+~.

X¯u≤›sêú\+ø±sê\‘√q÷, eT+∫ ‘·÷>∑T‘√ yêø£ s¡#·q ñqï ø=ìï uÛ≤>±\qT eTÚq+>± ø±ø£ n|ü&É|ü&ÉT eTÚœø£+>±

#·~y˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷ …. eTq ‘Ó\T>∑T˝À b˛‘·q uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø=ìï e#·Hê\T sTT+ø±ø=ìï ÁbÕNq ø±yê´\˝Àì

\j·Tã<äΔ+>± ñqï e#·Hê\qT, bÕqT>∑+{Ï \ø°Îqs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±] ªkÕøÏåμ ñ|üHê´kÕ\qT >=+‘Ó‹Ô ‘·s¡#·T>± #·<äTe⁄≈£î+fÒ

eT+∫ e#√yÓ’K] n\e&ÉT‘·T+~. ø=ìï uÛ≤>±\T ø£+sƒ¡düú+ ø±e&É+ ≈£L&Ü eT+∫~. ˇø£ |ü<ë´ìï rdüTø=ì <ëì

uÛ≤yêìï ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ yêÚ≤´ì+#·&É+ e\¢q÷, me¬se]ø√ ns¡ú+ #ÓãT‘·THêïqH˚ uÛ≤e+‘√ e÷{≤¢&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïùdÔ

C≤„|üø£X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eø£Ô è‘·« X¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ª$X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ À $y˚ø±q+<ä kÕ«$T

#dæq ñ|üHê´dü+ ø£ Ç‹Vü‰dü|òüT≥º+μ Bìô|’

MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ñ|üHê´kÕìøÏ eTT+<äT Á|üD≤[ø£ nedüs¡+.

m+<äT≈£î?

♦ eø£Ô≈£î m≈£îÿe |ü<äC≤\ |ü]#·j·T+ nedüs¡+.

m+<äTø√ #Ó|üŒ+&ç?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20105

yÓTT<ä{À¢ eø£Ôyê´+XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø=ìï eTTK´ yêø±´\qT ø£ N{°ô|’q ÁyêdüT≈£îì, @ n+X+ eTs¡∫b˛≈£î+&Ü

Áø£eTã<äΔ+>± eø£Ôyê´+XÊqï+‘ê #Ó|üŒ&É+ e\¢ ≈£L&Ü düàs¡DX¯øÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. ô|<ä› düuÛÑ À e÷≥˝≤&É&ÜìøÏ eTT+<˚

Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T≈£L&É<äT. ø=~›eT+~ |æ\¢\ eTT+<äT ‘·q $TÁ‘·T\eTT+<äT ‘·q≈£î e∫Ãq uÛ≤wü À ‘·q≈£î ‘√∫q

uÛ≤yê\qT Á|üø£{Ï+#·&Üìø° Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷˝…. @<√ Á|ü‘˚´ø£X¯u≤›ìï ñ|üjÓ÷–+#ê\ì ø±ì, Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq XË’*ì

ne\+_+#ê\ì ø±ì Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T≈£L&É<äT. n<ä›+ eTT+<äT ì\TÃì ñ|üq´dæ+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T&É+ ≈£L&Ü

ˇø£ |ü<äΔ‹.

ø=+&ÉMT<ä ì\ã&ç, qB rs¡+˝À ì\ã&ç @ø±+‘·+>± ø=+&ÉqT, q~ì Á|üø£è‹ì ñ<›•+∫ e÷{≤¢&ç‘ düuÛ≤ø£+|üq+

e\¢ ø£*π> Ä≥+ø£+ <ä÷s¡eTe⁄‘·T+~. düuÛÑ À ì*∫ e÷{≤¢&ç‘˚H˚ eø£Ô è‘·«+ nì|æ+#·T≈£î+≥T+~. #ê˝≤eT+~øÏ m<äT≥

ñqï ÁXÀ‘·\qT #·÷&É>±H˚ uÛÑj·T+ |ü⁄≥Tºø=düTÔ+~. n+<äTπø ø=+<äs¡T @yÓ’b˛ #·÷dü÷Ô @<√ e÷{≤¢&çHêqT nqTø=ì

‘·è|æÔ|ü&É‘ês¡T. ìC≤ìøÏ ÁXÀ‘·\T ‘·q e÷≥\qT m˝≤ d”«ø£]düTÔHêïs¡T nqï õC≤„dü yêfi¯fl eTTU≤\qT #·÷ùdÔH˚ eø£Ô≈£î

ø£\T>∑T‘·T+~. ø=‘·Ô>± e÷{≤¢&É&ÜìøÏ eø£Ô|üPqT≈£îqï|ü&ÉT ªªÁXÀ‘·\qT #·÷&É&É+e\¢ s¡ø£s¡ø±\ $wüj·÷\T ‘Ó\TkÕÔsTT.

ÁXÀ‘·\˝À me¬s’Hê ø£s¡T ‘·\ Ä&çdü÷Ô ‘·q yÓ’|ü⁄ #·÷düTÔ+fÒ n‘·DÏí ñ<›•+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï≥T¢ eø£Ô uÛ≤$+#ê …. <ëì‘√

ø=+‘· uÛÑj·T+b˛‘·T+~. Áø£eTÁø£eT+>± n+<ä] eTTU≤\T #·÷dæ @ e÷Á‘·+ »+ø£≈£î+&Ü ‘·q uÛ≤yê\qT Á|üø£{Ï+#·Tø√e#·TÃ.

ˇø£ Á|üdæ<äΔ eø£Ô ‘·q ÁXÀ‘·\qT

•˝≤eT÷s¡TÔ\qT≈£îì Á|üdü+>∑+

# ˚j · T&Üìø Ï eTT+< ä T

|üPqT≈£î+fÒ sêqT sêqT eT+∫

eø£Ô è‘·« XøÏÔ n\e&ÉT‘·T+~ nì

dü÷∫+#ê& É T . ÁXÀ‘ ·\qT

Á|üuÛ≤$‘·T\qT #Ój·T´&ÜìøÏ

eø£Ô≈£îqï nHø£ kÕ<ÛäHê˝À¢ <Ûä«ì

ˇø£{Ï. Çø£ÿ&É <Ûä«ì n+fÒ

ø£+sƒ¡<Ûä«ì. Ç~ ñ|üHê´kÕìøÏ

Ä‘·à. ÁXÀ‘·\ dü+K´qT ã{Ïº ‘·q

<Û ä«ìì eø£ Ô |ü]$T‘·T\qT

ø£*Œ+#·Tø√yê˝…. Ç|ü&ÉT

˝Ö& éd ” Œø £s Y j · T+ Á‘ê\T

e∫Ãq$ ø£qTø£ m+‘· yÓT\¢>±

e÷{≤¢&çHê <Ûä«ì$düÔ]düTÔ+~.

nsTT‘˚ ø=ìï yêø±´\qT

}ìø£‘√ |ü\ø£&É+, ø=ìïSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20106

yêø±´\qT eT+<ä+>± |ü\ø£&É+ eT+∫ eø£Ô\T #˚j·Te\dæq |üì. eø£Ô è‘·«+˝À uÛ≤yêqT>∑TDyÓTÆq <Ûä«ì Á|ükÕs¡+ e\¢

m≈£îÿe ˝≤uÛÑ+ e⁄+≥T+~. @ e÷≥qT eTè<äT\+>± ñ#·Ã]+#ê˝À, @ e÷≥qT >∑{Ïº>± ñ#·Ã]+#ê˝À, @e÷≥qT

ì<ëq+>± ñ#·Ã]+#·&É+ e\¢ eT+∫ne>±Vü≤q ø£˝ÒZ+<äT≈£î M\T+≥T+<√, eø£Ô ìs¡ísTT+#·Tø=ì Á|üjÓ÷–+#ê˝….

ø=+<äs¡T eø£Ô\T ªÁù|eTμ, nVæ≤+dü, ø£s¡TD e+{Ï |ü<ë\qT ≈£L&Ü dæ+Vü≤+˝≤ >∑]®dü÷Ô |ü\T≈£î‘ês¡T. eT] ø=+<äs¡T

söÁ<äs¡dü uÛ≤yê\qT Á|üø£{ÏdüTÔHêïs√ Òø£ >=DT>∑T‘·THêïs√ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü ñ#·Ã]dü÷Ô ñ+{≤s¡T. yêø±´\T kÕ<Ûä yÓTÆq+‘·

∫qï$>± ñ+&É≥+ nedüs¡+. Bs¡ÈyÓTÆq yêø±´\T s¡#·q˝À¢ ñqï|ü&ÉT n+‘· πø¢XÊìï ø£*–+#·e⁄. eT∞fl #·<äTe⁄ø√e#·TÃ.

düeTq«j·T+ #˚düTø√e#·TÃ. ø±˙ Á|üdü+>∑+˝À Bs¡È yêø±´\T ÁXÀ‘·\≈£î Nø±≈£îì ø£*–kÕÔsTT. e&çe&ç>± e÷{≤¢&É≥+

uÛ≤e´+ ø±<äT. ÁXÀ‘·\T |ü≥Tºø√ Òs¡T. ô|’>± ˝Ö&éd”Œø£sY j·T+Á‘·+˝À >∑&É_&É ø£\T>∑T‘·T+~.

eø£Ô è‘·«+˝À düeTj·T ìj·TeT+ n‹eTTKýÓTÆq $wüj·T+. ‘·≈£îÿeùd|ü⁄ e÷{≤¢&çq+‘· e÷Á‘êq X¯øÏÔV”≤qT&ÉT ø±&ÉT.

ìC≤ìøÏ >∑+≥\ø=B› e÷{≤¢&˚yê&ÉT eT+∫eø£Ôø±&ÉT. nsTT<äTìeTTcÕ\T e÷{≤¢&çHê eø£Ôyê´+X¯+ ÁXÀ‘·\≈£î

ne>∑‘·yÓTÆ‘#ê\T. eT]+‘·ùd|ü⁄ e÷{≤¢&ç‘ u≤>∑T+&ÉT nì ñ‘·T‡ø£‘· ø£*–+# ñ|üHê´kÕ Ò ñ‘·ÔeTyÓTÆq$. düeTj·÷‹Áø£eTD+

e\¢ eø£Ô≈£î ø°]Ôsê<äT. nb˛Vü≤\ bÕ\e⁄‘ê&ÉT. $wüj·T+ ≈£L&Ü

ÁXÀ‘·\≈£î ‘·–q+‘·y˚Ts¡≈£î ns¡ú+ ø±<äT. m≈£îÿeùd|ü⁄ e÷{≤¢&Ü\H˚

ñ‘ê‡Vü≤+ nqedüs¡yÓTÆq n+XÊ\≈£î <ë]rdüTÔ+~. Bs√È|üHê´kÕ\T

#˚ùd ø√]ø£qT ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√e&É+ e\¢ eø£Ô≈£î y˚T\T ø£\T>∑T‘·T+~.

X¢<∏äq+ ‘·|ü‘·T+~. düTBs¡È ‘·s¡ÿã<äΔyÓTÆq, düTeédæú‘·yÓTÆq, ≈£î¢|üÔyÓTÆq

ñ|üHê´dü+ >=|üŒ~. ìC≤ìøÏ u≤>± Ä˝À∫+#˚yê&ÉT ‘·≈£îÿe

e÷≥˝≤&ÉT‘ê&ÉT. n+<äTπø nHêï&ÉT y˚eTqï `

♦ ø£+#·T ÁyÓ÷>∑Tq≥T¢ ø£qø£+ãT ÁyÓ÷>∑THêμμ

♦ >∑+– >√e⁄ bÕ\T >∑]f…&Ó’qqT #ê\T

ø£&ÉTyÓ&Ó’q H˚$T Ks¡eTT bÕ\Tμμ nì

V

ˇø£kÕ] nÁãVü‰+*+ø£HéqT mes√ >∑+≥ùd|ü⁄ Á|üdü+–+#·eTHêïs¡≥. >=|üŒ eø£Ô>± Á|üdæ~Δbı+~q Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT

düπs|ü<ä+&ç! n˝≤π> e÷{≤¢&ÉT‘êqTμμ nì |ü≈£îHêïs¡≥. n|ü&ÉT ªª@MT Ä˝À∫+#·qø£ÿs¡ Ò<ë?μμ nì Á|ü•ï+∫Hês¡≥.

*+ø£Hé ªªnsTT<äT ì$TcÕ\T e÷{≤¢&É&ÜìøÏ ˇø£ >∑+≥ùd|ü⁄ Ä˝À∫+#·e\dæ ñ+≥T+~. >∑+≥ùd|ü⁄ e÷{≤¢&É&ÜìøÏ

Ä˝À#·q nqedüs¡+μμ nHêï&É≥.

|ü]$T‘·ø±\+˝À n_Û\wæ‘êsêúìï n+~e«>∑\>∑&É+ kÕe÷q´ $wüj·T+ ø±<äT. m+‘√ ‘·|üdüT‡ e⁄+fÒH˚

kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. X¯ã›Á|üjÓ÷>∑+˝À ìÁ>∑Vü≤+ ñ+fÒH˚ n~ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT`

ªªn˝≤Œø£ås¡eTT\+<äT nq˝≤Œs¡ú s¡#·q

ø£*Œ+#·T≥j·T ø±<Ó ø£$ $y˚ø£+ãTμμ nHêï&ÉT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ eø£Ô≈£î C≤„|üø£XøÏÔ m{≤¢ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~?

♦ eT+∫eø£Ô ø±e&ÜìøÏ @+ #˚j·÷*?

♦ ªu≤>± Ä˝À∫+#yê&ÉT ‘·≈£îÿe e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉTμ

Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\T|ü+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20107

á dü÷øÏÔ πøe\+ ø£$‘ê«ìπø e]ÔdüTÔ+<äqTø√e&É+ bıs¡bÕ≥T. Ä eT˙wæ #ê˝≤ $düÔ è‘·yÓTÆq nsêúìï n+~+#ê&ÉT

á ~«|ü<ä À.

ªBrievity is the soul of witμ nqï Ä+>±¢uÛ≤Dø£+ bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äTì Ä˝À#·q≈£î Á|ü‹<Ûä«ì. eø£Ô á dü‘ê´ìï

ne>±Vü≤q #˚düT≈£îì düeTj·÷ìï, eø£Ôyê´+XÊìï jÓ÷õ+#·Tø√yê …. #Ó|üŒ<ä\#·T≈£îqï nìï n+XÊ\qT #Ó|æŒ ‘·q

eø£Ô è‘·« øöX˝≤ìï ãVæ≤s¡Z‘·+ #j·÷ …. eø£Ô ‘·q≈£L, ÁXÀ‘·\≈£L düeTj·T+ neT÷\ýÓTÆq<äH j·T<∏ësêúìï q$Tà Á|üe]Ô+#ê ….

Á|üdü+>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#˚≥|ü&ÉT m+‘√ |ü~\+>±. Vü≤è<äj·T+>∑eT+>±, ‘·s¡ÿã<äΔyÓTÆq yêø±´\‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê ….

ÁXÀ‘· À¢ ˇø£ $<ÛäyÓTÆq Á|üuÛ≤yêìï Á|üdü]+#·>∑*π> X¯øÏÔ Á|üdü+>∑ ÁbÕs¡+uÛÑyêø±´˝À¢H˚ ñ+&Ü …. eø£Ô ‘=* |ü\T≈£î\T

$q>±H˚ ÁXÀ‘·\T sTT~ ‘·eT≈£î ‘Ó\TdüTq˙, Ç+<äT˝À ø=‘·Ô @MT Ò<ä , e÷≥ düŒwüº+>± Ò<ä @y˚y√ yêÚ≤´Hê\T

#˚düT≈£îH˚ |ü]dæú‹ ø£*Œ+#·≈£L&É<äT. eø£Ôyê´+X¯ Vü≤è<äj·T+ Á|üdü+>∑+ eT<Ûä ˝À e´ø£Ô+ ø±yê …. Á|üdü+>±+‘·+˝À #ê˝≤

düŒwüº+>±, ñ‘ê‡Vü≤+>±, dü+øÏå|üÔ+>± ‘·q ì•Ã‘ê_ÛÁbÕj·÷\qT Á|üø£{Ï+#ê …. dü+~>∑Δ+>±, uÛÑj·T+ uÛÑj·T+>±, ‘=+<äs¡

‘=+<äs¡>± Á|üdü+>∑+ eTT–ùdÔ ÁXÀ‘· À¢ dü<ä_ÛÁbÕj·T+ @s¡Œ&É&ÜìøÏ neø±X¯+ e⁄+&É<äT. eø£Ôyê´+X¯+ düŒwüº+>± ÁXÀ‘·\≈£î

uÀ<Ûä|ü&É<äT. |ü\Te⁄s¡T eø£Ô\T Á|üdü+>±+‘·+˝À ‘·eT ñ|üHê´dü kÕsêqï+‘ê Hê\T>∑Tyêø±´˝À¢ #Ó|æŒ eTT–kÕÔs¡T. ñ|üHê´dü+

ø£*Œ+∫q eTq'dæú‹ì á |ü<äΔ‹ >∑{Ïº|üs¡TdüTÔ+~.

eT+∫eø£Ô\T>± ‘·j·÷s¡Tø±e&ÜìøÏ eTT+<äT eT+∫eø£Ô\‘√ ùdïVü≤+ #Ój·÷´ …. eTq≈£î ø£*–q Ä˝À#·q\T,

nqTuÛÑ÷‘·T\T m+‘· es¡≈£î j·T<∏ësêú\T? nqï Á|üX¯ï≈£î düe÷<ÛëHêìï ‘Ó\TdüT≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚dü÷Ô, qeTàø£+>±

eTqπø<Ó’Hê $wüj·T+ |üs¡eT dü‘· eTì ‘Ó*dæq|ü&, <äè&ÛÉ+>± <ëìï Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ j·T‘·ï+ #dü÷Ô ñ+&Ü …. |ü⁄düÔø±\˝Àì

Á|üdæ<äΔ ñ|üHê´kÕ\qT n<Ûä j·Tq+ #˚dü÷Ô ñ+&Ü …. |æ\¢\ eT<Ûä ì*∫ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ñ+&Ü …. eTq uÛ≤wüqT #·ø£ÿ>±

ñ#·Ã]+#˚ yêfi¯flqT #·÷dæ Äj·÷ nø£åsê\ <Ûä«qT\qT nqTø£]+∫ düTŒ¤≥yÓTÆq ñ#êÃs¡DqT n\es¡#·Tø√yê ….

uÛ≤s¡rj·TT\T yê≈£îÿqT <e‘·>± Äsê~ÛkÕÔs¡T. yê≈£îÿqT |ü]Xó<äΔ+>± Á|üjÓ÷–+#·&É+ |ü⁄DéTHêïs¡T. XÊg eTsê´<ä\≈£î

˝Àã&çq yê≈£îÿqT |ü$Á‘·yÓTÆq yêDÏ>± >∑T]Ô+∫Hês¡T. yê≈£îÿ eTìwæøÏ n\+ø±s¡+. mqï&É÷ ñ&ç–b˛ì n\+ø±s¡+.

#·ø£ÿìuÛ≤wü Òìyê&ÉT eT+∫ y˚wü+ y˚düT≈£îHêï e´s¡úy˚T. yê>±Δs¡ ø£èbÕD<Ûës¡ø£+f… |ü<äTHÓ’q~. yê≈£îÿ $XÊ\yÓTÆq~.

eø£Ô è‘·« ø£fi≤sê<Ûäq+ nø£åsêdüT´\≈£î \ø£å + ø±e ….

dü+düÿ è‹ |ü]s¡ø£åD≈£î |ü⁄Hê~ ø±e …. ìÁ<ëDyÓTÆq eTqXÙøÏÔ

C≤>∑è‘·+ ø±yê\+fÒ eø£Ô è‘·« ø£fiÀbÕdüq+ ø£ kÕ<Ûäq+.

#·ø£ÿ>± dü+uÛ≤wæ+#·&É+, eTH√»„+>± dü+uÛ≤wæ+#·&É+, Ç‘·s¡

eTqdüT‡\≈£î Vü‰sTTì ø£*π>≥≥Tº dü+uÛ≤wæ+#·&É+ Nø£{Ï À

~yÓ«yÓ*–q≥Tº dü+uÛ≤wæ+#·&É+, ãs¡“s¡‘·«+, nC≤„q+,

<ë]Á<ä´+ s¡÷|ü⁄ e÷dæb˛j˚T≥≥Tº dü+uÛ≤wæ+#·&É+

ãT~ΔeT+‘·Tì \ø£åD+.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªnsTT<äT ì$TcÕ\T e÷{≤¢&É&ÜìøÏ ˇø£ >∑+≥ùd|ü⁄

Ä˝À∫+#·e\dæ ñ+≥T+~. >∑+≥ ùd|ü⁄ e÷{≤¢&É&ÜìøÏ

Ä˝À#·q nqedüs¡+μ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªyê≈£îÿ eTìwæøÏ n\+ø±s¡+μ Bìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20108

1. ªªH√s¡T eT+∫<Ó’‘˚ }s¡T eT+∫<Í‘·T+~μμ Bìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.

2. øÏ+~ |ü<ë\T á bÕsƒ¡+˝À @ @ ù|sê˝À¢ mH√ï |ü+øÏÔ À ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, yê{Ï ÁbÕ<ÛëHê´ìï #·]Ã+#·+&ç.

n) <ÛësêX¯ó~Δ Ä) eø£Ô è‘·«ø£fiÀbÕdüq+ Ç) }ìø£

á) e#·XËÙÌ* ñ) e´+>±´s¡ú+ }) ‘·|üdüT‡

3. øÏ+~ n+XÊìï #·~$ ‘·bıŒ|ü\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

eTVü‰‘·Tà\T ø£ $wüj·÷ìï dü+ø£*Œ+#·Tø=ì <ëìì e÷≥\ <ë«sê #Ó|æŒ, #Ó|æŒq <ëìì #˚dæ #·÷|ækÕÔs¡T.

‘·\∫+~ #Ó|üŒ&É+, #Ó|æŒ+~ #˚j·T&É+ nH˚~ #ê˝≤ ø£wüºyÓTÆq $wüj·T+. n~ jÓT+‘·{Ï eTVü‰‘·Tà\ø√ >±ì

kÕ<Ûä |ü&É<äT.

ªªeTqdüT, e÷≥, q&É‘· eTìwæøÏ ø£f…Æq

eTìwæ ø±<äT yê&ÉT eTVæ≤‘·T&ÍqT.

eTqdüT˝Àì Ä˝À#·q, e÷{≤¢&˚e÷≥, q&ç#˚ q&É‘· á eT÷&ÉT ˇø£{Ï>± e⁄qïyê&˚ eTVü‰‘·Tà&ÉT. eTq

e÷≥\≈£î eTq #˚‘·\≈£î eT÷\+ eTq Ä˝À#·q\T. ø±ã{Ïº eTq Ä˝À#·q\T dü<ë˝À#·q\T ø±yê*.

eTqdüT˝Àì jÓ÷#·q, e÷≥˝Àì dü÷#·q, ÁøÏj·T˝Àì Ä˝À#·q á eT÷&ÉT @ø£+ ø±yê*.

n) e÷≥\ <ë«sê #Ó|æŒ, #Ó|æŒ+<ëìï #˚ùdyês¡T eTVü‰‘·Tà\T. ( )

Ä) #Ó|æŒ+~ #˚j·T&É+ #ê˝≤ düT\uÛÑ+. ( )

Ç) Ä˝À#·q\T dü<ë˝À#·q\T ø±yê*. ( )

á) eTqdüTè÷≥`q&É‘· ø£f…Æqyê&ÉT eTVæ≤‘·T&ÉT ø±&ÉT. ( )

Ç$ #˚j·T+&ç



n) ªJ$‘·+˝À @<Ó’Hê kÕ~Û+#ê\qT≈£î+fÒ e÷fÒ Á|ü<Ûëq+μ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ sêj·T+&ç.

Ä) ªXÊgeTsê´<ä\≈£î ˝Àã&çq yê≈£îÿ ª|ü$Á‘·yÓTÆq~μ Ç{≤¢ nq&É+˝À ø£$ ñ<›X¯+ @$T{Ï?


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20109

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ‘· dæq e÷≥\ nsêúìï Á>∑Væ≤+∫ |ü<ë\qT kı+‘· yêø±´˝À¢ Á|üjÓ÷–+#·+&ç.

n) uÛ≤s¡‘·ÁøÏ¬ø{Ÿ »≥Tº $»j·÷\T nÁ|ü‹Vü≤‘·+>± kÕ>∑T‘·THêïsTT.

Ä) ny˚Tj·TyÓTÆq Á|ü‹uÛ≤e+‘·T&ÉT nãT› Ÿø£ ≤+.

Ç) C≤„ì ñ<ëd”q‘· <˚XÊìøÏ qwüº+.

á) Ä#·s¡D nìï+{Ï ø£Hêï >=|üŒ~.

2. øÏ+~ |üsê´j·T|ü<ë\qT |ü<ä$C≤„q+ Ä<Ûës¡+>± »‘·|üs¡Ã+&ç.

n) ø£èbÕD+ eT~, Vü≤è<äj·T+, m<ä

Ä) yê≈£îÿ #·|ü&ÉT, X¯ã›+

Ç) ùdïVü≤+ ø£‹Ô, K&ÉZeTT, ndæ

á) eTqdüT e÷≥, |ü\T≈£î, qT&ÉT>∑T

ñ) $XÊ«dü+ #Ó*$T, yÓTÆÁ‹, HÓj·TéTT

}) <Ûä«ì qeTàø£+, q$Tàø£

3. ªyê–à, <Ûä«ìμ nH|ü<ë\≈£î øÏ+~ yêø±´\˝À HêHêsêú\THêïsTT yê{Ïì >∑T]Ô+#·+&ç.

n) j·TTøÏÔj·TTø£Ô+>± e÷{≤¢&˚ ñ|üHê´dü≈£î&ÉT ñ<ë‘·Ô $wüj·÷ Ò ø±˙ ∫\Tø£ |ü\T≈£î\T e*¢+#·&ÉT.

Ä) Äj·Tq e÷≥˝À¢ì e´+>±´sêúìï Á>∑Væ≤+∫ n_Ûq+<äq |üPs¡«ø£+>± ã\¢\T #·s¡Tdü÷Ô X¯ã›+ #˚XÊs¡T.

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

Ç) eø£Ô è‘·«+˝À X¯Øs¡ ø£<ä*ø£\ (n+>∑$Hê´dü+) bÕÁ‘· m{≤¢+{Ï~?

á) Ç]yÓ+{Ï ø£èwüíeT÷]Ô sêdæq yê>∑÷“¤wüD+ bÕsƒ¡+ H˚{Ï $<ë´s¡Tú\≈£î m{≤¢ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~?


n) ªñ|üHê´dü+ ` ˇø£ >=|üŒ ø£fi¯μ Bìï $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.


n) Á|ü|ü+#· e÷‘·èuÛ≤cÕ ~H√‘·‡yêìï |ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì MTs¡T e÷{≤¢&Ée\dæq n+XeTsTTq ªe÷≥>=|üŒ<äq+μ

MT<ä ˇø£ Á|üdü+>∑ yê´dü+ sêj·T+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20110

4. øÏ+~ |ü{Ïºø£ qT+&ç Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\T >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.


1. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+~Û ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) ø£fiÀbÕdüq+ R G R

Ä) nuÛÑT´<äj·T+ R G R

Ç) ‘·q¬ø+‘√ R G R

á) ñqï‘·yÓTÆq R G R

ñ) s¡kÕq+<ä+ R G R

2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, düe÷dü+ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

n) X¯øÏÔkÕeTsêú \T R ,

Ä) |üsƒ¡qXøÏÔ R ,

Ç) nuÛÑT´<äj·T|ü<∏ä+ R ,

á) Ä‘·àXøÏÔ R ,

ñ) n<äT“¤‘·XøÏÔ R ,

Vü≤è<äj·T+ dü<äT› HÓj·T´+ ~yÓ«

dü‹Ô bÕq+ X¯ã›+ m&É<ä

B|ü+ XÊg+ u≤dü #·≥º+

ùdïVü≤+ uÛ≤wü ÁbÕD+ X¯øÏÔ

♦ ªyê≈£îÿμ >=|üŒ<äHêìï ‘Ó*ù| ◊<äT |ü<ë´\T ùdø£]+∫, uÛ≤yê\T sêj·T+&ç. ìy˚~ø£qT sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

( Ò<ë)

ªñ|üHê´dü+ Çe«&É+ø√dü+ MT≈£î q∫Ãq ø£ n+XÊìï mqTïø=ì <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q $esê\T ‘Ó\TdüTø=ì

sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20111

ªªπøj·T÷sêDÏ q uÛÑ÷wüj·TìÔ |ü⁄s¡Twü+ Vü‰sê q #·+Á<√»®«˝≤

q kÕïq+ q $ Ò|üq+ q ≈£îdüTeT+ Hê\+ø£è‘ê eT÷s¡ΔC≤

yêDÒ ø± düeT\+ø£s√‹ |ü⁄s¡Twü+ j·÷ dü+düÿ è‘ê <Ûës¡ ‘˚

ø°åj·THÔ K\T uÛÑ÷wüD≤ì dü‘·‘·+ yê>∑÷“¤wüD+ uÛÑ÷wüDyéT.μμ

uÛ≤e+: ã+>±s¡T Vü‰sê\T <Û ä]+#·&É+, dæ> ∑˝À |üP\T

ô|≥Tºø√e&É+, düT>∑+<ÛäÁ<äyê´\T yê&É≥+, |ü˙ï{Ï‘√

kÕïq+ #˚j·T&É+ yÓTT<ä …’q$ e÷qe⁄ìøÏ n\+ø±sê\T

ø±e⁄. dü+kÕÿs¡e+‘·yÓTÆq e÷f e÷Á‘·y˚T ì»yÓTÆq

n\+ø±s¡+. $T–*q n\+ø±sê\˙ï q•+∫ b˛j˚Ty˚.

dü÷øÏÔ


|ü\Tπø ã+>±s¡+

e÷≥ nH˚~ eTìwæøÏ <˚e⁄&ç∫Ãq es¡+. eTìwæì $T>∑‘ê Je⁄\qT+&ç y˚s¡T#˚dæ eT¨qï‘·T&ç>±

ì\u…{Ïº+~ e÷≥ e÷Á‘·y˚T. m|üŒ{Ïπø~ Á|üdüTÔ‘·yÓ÷ n|üŒ{ÏøÏ Äe÷≥˝≤&É>∑\yês¡T ø±s¡´kÕ<Ûä≈£î˝…’

eTq>∑\T>∑T‘ês¡T.

eTìwæ kÕúsTT n‘·ì e÷≥\e\¢ e´ø£ÔeTÚ‘·T+~. n‹>± e÷{≤¢&ç‘ yê>∑T&ÉTø±j·T, edü|æ≥º n+{≤s¡T.

e÷{≤¢&Éø£b˛‘ eTT+–eTTcÕD+ n+{≤s¡T. C≤„qT\T $T‘·uÛ≤wüß\T. eT÷s¡Tâ\T n$T‘· Á|üdü+>±\T #kÕÔs¡T.

eTqdüT eT+∫<Ó’Hê e÷≥ ø£]ƒqyÓTÆq|ü&ÉT eTqTwüß´\ eT<Ûä dü+ã+<Ûë\T u…&çdæø=&ÜÔsTT. J$‘·+

<äTs¡“¤s¡+>± e÷s¡T‘·T+~. n+<äTπø e÷≥˝À¢ ø±]ƒq´+ |üìøÏsê<äT. XØsêìøÏ njT´ >±j·÷\T e÷ìb˛‘êsTT

>±ì e÷≥\ u≤D≤\ e\¢ ø£*–q >∑T+&Ó>±j·÷\T m|üŒ{Ïø° e÷ìb˛e⁄.

e÷<ÛäTs¡ + >∑\ e÷≥\T mH√ï ø±sê´\qT kÕ~ÛkÕÔsTT. ùdïVü‰ìï ô|+#·T‘êsTT, ñ‘ê‡Vü‰ìï n+~kÕÔsTT,

Áù|s¡DqT ø£*ZkÕÔsTT, Äq+<ëìï ÇkÕÔsTT, kÕqTuÛÑ÷‹ e÷≥\T u≤<ÛäqT ñ|üX¯$T+|üCÒkÕÔsTT. n+<äTπø

m|ü&É÷ X¯óuÛÑe#·Hê Ò |ü\ø±*.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20112

‘Ó\T>∑T|ü<ä +˝À mH√ï n+<ä#·+<ë\THêïsTT. ø=+<äs¡T ø£e⁄\T |ü<ä +˝À $∫Á‘·yÓTÆq $Hê´kÕ\qT

#·÷|æ+#ês¡T. ns¡ú+e÷≥ |ü≈£ÿ≈£îô|&ç‘ Xã›|üs¡yÓTÆq #·eT‘êÿs¡yÓT+‘√ #·÷|æ+#ês¡T. M{Ï À ø=ìï+{Ïì

#·÷<ë›+.

ª≥e÷≥μ, ª$ø£≥ø£$μ e+{Ï |ü<ë\qT m≥TyÓ’|ü⁄qT+&ç #·~$Hê πø $<Ûä+>± ñ+{≤j·Tì

eTq≈£î ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ |ü<ä +˝Àì ˇø=ÿø£ÿ bÕ<ëìï m≥TqT+&ç m≥TyÓ’|ü⁄≈£î #·~$Hê πø$<Ûä+>±

e#˚Ã≥≥T¢ sêXÊs¡T. BìøÏ ªbÕ<äÁuÛÑeTø£eTTμ nì ù|s¡T. á |ü<ä + (3e bÕ<ä+ es¡≈£î) #·÷&É+&ç.

Bsê HêHê sêB

<Ûësê ø£s¡‘ê ‘·s¡ s¡‘· ‘ês¡ø£ sê<Ûë

<Ûësê dü‘·‘· düsê<Ûë

<Ûë]‘· ‘·]<ÛëeHêã<ä ÁuÛÑeTø£eT>∑THé

` ø±≈£îq÷] n|üŒø£$

|ü<ä + #·<äTe⁄‘·T+fÒ ô|<ä$øÏ ô|<ä$ ‘êø£<äT. Ç˝≤ #Ó|æ‘˚ ªìs√wüéTTμ n+{≤s¡T. zwüeTT n+fÒ

ô|<ä$. ª|ü |òü ã uÛÑ eTμ\T zwü eTT\T. n+fÒ ô|<äe⁄\ düVü‰j·T+‘√ |ü\Tπø$. zwü eTT Ò≈£î+&Ü |ü<ä +

#Ó|æ‘˚ ìs√wüéTT. #·~$ #·÷&É+&û|ü<ä +.

ø£]jÓÆT, øÏ]jÓÆT, –]jÓÆT

Vü≤]jÓÆT j·T\ #Ó&É¶ >±*jÓÆT ø±]Ã#ÓÃÌ

X¯s¡ì~ÛjÓÆT ø£qsêø£

‘·Ô] HêHêø±s¡ <Ûäè‹ì <ÛäìH˚#Ó <ä>∑Hé

` q+u…s¡Te÷fifl |ü⁄s¡Twüø±]πøXej·T´

n+¬ø\ >±s¡&ç‘√ |ü<ä + kÕ–q dü+<äsê“¤\THêïsTT. á |ü<ä + #·÷&É+&ç. ˇø£{Ï qT+&ç |ü~

es¡≈£î es¡Tdü>± n+¬ø\T ekÕÔsTT.

»q˝À¬ø’ø£ eTVü‰s¡<∏äT+&ÉT, ~«»s¡øå±<ä≈£åî&Üõ+Á~˝À

#·qT&ÉT<ä #·Ã‘·Ts¡+>∑ ôd’qT´&ÉTqT, uÛ≤dü«Á<ä÷|ü |ü+#êÁdüTÔ&É

q´qè|üÁøö+#· wü&ÜqqT+&ÉT, |òüTq dübÕÔXÊ«q«j·TT+ &Éwüº eT+

Á‹, qeÁ<äe´ìBÛX¯ó&Ó’ <äX¯s¡<∏ëBÛX¯ó+&ÉT ô|+bı+<äT#·THé

` uÛ≤düÿs¡ sêe÷j·TD+

πøe\+ ¬s+&Éø£åsê\‘√H |ü<ë´ìï q&ç|æq yês¡THêïs¡T. á |ü<ä +˝À ªq, eTμ nø£åsê Ò n>∑T|ækÕÔsTT.

ªqeT'μ n+fÒ qeTkÕÿs¡+. Ä <Ûä«ì‘√ #Ó|æŒq |ü<ä + Ç~.

eTqeTTq qqTe÷qeTT q÷

qqT ˙HêeT eTqTeTqT eTqqeTTqT H˚eT

eTTàq e÷q qqTï eTqïq

eTqTeTqT HêHêeTT˙qe÷Hêq÷Hê!

` eTT≈£îÿ‹eTàq


|ü<ä #·eT‘êÿs¡+

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20113

yêj·Tdü+

` e÷$T+&É¢ sêeT>ö&ÉT

11

q≥q˝À ÄyÓT Hê≥éTj·T÷].

Ä |ü&É‹ q&Éø£ Vü≤+dü q&Éø£.

Ä Ç+≥ ∫Hêï] ∫\Tø£|ü\T≈£î\T |ü\T≈£î‘·T+~.

eT<ÛäTs¡ >±j·Tì düTo\eTà~ ø√øÏ\ düs¡«+.

ø±yê\qT≈£îqï <ëìø√dü+ |æ\¢\T ñ&ÉT+|ü≥Tº |ü&É‘ês¡T.

ñ&É‘êuÛÑøÏÔ>± uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ <äøÏåD düeT]Œ+#ê*.

ø=+<äs¡T j·T»e÷qT\ |ü≥¢ ≈£îø£ÿ $XÊ«dü+ Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T.

n‘·&ÉT n$˙‹|üs¡T\≈£î dæ+Vü≤dü«|üï+.

#·<äTe+&ç. Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. ô|’ |ü+≈£îÔ À¢ »qeéVü‰s¡+˝À ñqï |ü<äã+<Ûë Ò$?

2. Ç{≤¢+{Ï |ü<äã+<Ûë\T @ dü+<äs¡“¤+˝À yê&ÉT‘ês¡T?

3. M{Ïì yê&É&É+˝À |üX¯ó|üøå±´<äT\ |ü≥¢ @ uÛ≤e+ ø£ì|ædüTÔ+~?

4. |üXóe⁄\qT, |ü≈£åî\qT ∫qï#·÷|ü⁄‘√ b˛ ÒÃ dü+<äsê“¤\T ≈£L&Ü ñ+{≤j·÷?

5. n≥Te+{Ï ø=ìï b˛*ø£\T #Ó|üŒ+&ç. Ç{≤¢ b˛\Ã&É+ dü¬s’+<˚Hê?

Á|üX¯ï\T:

Á|üø£è‹˝À ÁbÕDT\˙ï ùd«#·Ã¤>± J$+#ê*. Á|ü‹ ÁbÕDÏø° ‘·q<Ó’q Á|ü‘˚ ø£‘· ñ+≥T+~. Äj·÷

Á|ü‘˚ ø£‘·\qqTdü]+∫ yê{Ïì Ä<ä]+#ê*. ø±øÏ ≈£L&Ü ˇø£ ÁbÕDÏ. Bì $•wüº‘·qT #Ó|ü‘·÷

ø±øÏ|ü≥¢ #·T\ø£q uÛ≤e+ ñ+&Ésê<äì ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20114


á bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ |ü<ä Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. Ä<ÛäTìø£ ø£$

e÷$T+&É¢ sêeT>ö&ÉT sêdæq

ªs¡dü ‘·s¡+–DÏμ K+&Éø±e´ dü+|ü⁄{Ï Àì~.

14`01`1943

06`06`2003

‘Ó\+>±D Ä<ÛäTìø£ø£e⁄˝À¢ e÷$T+&É¢ sêeT>ö&ÉT ˇø£s¡T. ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢≈£î

#Ó+~q áj·Tq e]ï eT+&É\+ s¡TÁ<ä÷s¡T˝À u≤\eTà, eT˝≤¢>ö&ÉT <ä+|ü‘·T\≈£î

»ìà+#ê&ÉT.

ÁbÕ<∏ä$Tø£$<ä ‘√ #·<äTe⁄ Ä–b˛sTTHê, ‘·sê«‘· ø±\+˝À _.z.m˝Ÿ. |üP]Ô#˚dæ

‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·Tì>± ñ<√´>∑+ #XÊ&ÉT. ‘Ó\T>∑TuÛ≤wüô|’ eT≈£îÿe‘√ Çs¡yÓ’ @+&É¢ ej·TdüTqT+&

s¡#·q\T #˚j·T&É+ Äs¡+_Û+#ê&ÉT. X¯ã]e÷‘· X¯‘·ø£+, qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+, ø£$>ö&É|üŒ

X‘·ø£+ e+{Ï uÛÑøÏÔ, ‹ X‘·ø±\‘√ bÕ≥T s¡dü‘·s¡+–DÏ, ø£$‘êdüT<Ûë\Vü≤], >ö&ÉÁ|üuÀ<Ûä+

eTTqï>∑T s¡#·q\T yÓ\Te]+#ê&ÉT.

‘·q<Ó’qXË’*˝À, edüTÔyÓ’$<Ûä ‘· ø£*–q s¡#·q\T #˚dæq sêeT>ö&ÉT düTø£$düT<Ûëø£s¡,

eT<ÛäTs¡ø£$, ø£$ø√øÏ\ e+{Ï _s¡T<äT\T, |ü\T dü‘êÿsê\T n+<äT≈£îHêï&ÉT.

ø£$ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20115

I

Á|üy•ø£

düø£\ Je⁄\qT eTìwæ düe÷<ä]+#ê*. düs¡«ÁbÕDT\ |ü≥¢ <äj·Tø£*– ñ+&Ü* ø±ì

eTìwæ kÕ«s¡ú ∫+‘·q‘√ ‘·q dü«˝≤uÛ≤Hï #·÷düTø=+≥THêï&ÉT. Á|üø£è‹˝À ø±øÏ |üøÏå ◊q|üŒ{Ïø°

n+<äT≈£î $s¡T<äΔ+>± ◊ø£ ‘·qT, ø£\T|ü⁄>√\T‘·Hêìï Á|ü<ä]Ùdü÷Ô »HêyêkÕ˝À¢ ‹s¡T>∑T‘·T+~.

<ëì >∑T]+∫ á bÕsƒ¡+˝À #·<äTe⁄≈£î+<ë+.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªe÷qe⁄˝Ÿ yÓT≈£îÿ≥e÷ìHê¬s?μ

n+fÒ MT≈£î @eTs¡úyÓTÆ+~?

♦ ã*≈£L&ÉT ‹ì ã‘·T≈£î‘·T+<äì ø±øÏì

m+<äTø£Hêïs¡T?

♦ ø±øÏì ªù|<ä]ø£|ü⁄ |üøÏåμ nq&É+˝À

ns¡úyT$T{Ï?

♦ ø±øÏ˝À ñqï ø£\T|ü⁄>√\T‘·q+

m{≤¢+{Ï~?

d” ˆ <Ûë«+ø£åe÷! e÷+düe÷ ø±+øÏå+#·T#·THêïe⁄?

e÷qe⁄˝ŸyÓT≈£îÿ≥ e÷ìHê¬s?

ã*|ü⁄wüºe÷! qs¡T˝Ÿ ã*ì#·TÃ≈£L{Ïì

~ì Áã‘·T≈£î >∑&É|ü⁄ ~qeTT …ìï?

yêj·Tdüe÷! r|æ bÕj·TdüyÓTT\¢ø£

HÓ+–* yÓT‘·T≈£î\T Á$T+>∑TfÒ\?

eTÚø£©! @\ø√ sT÷ ø£* Hêø£*

u§ã“\ ¬ø≥T¢ uÀqeTãT“? 1

‘ˆˆ Ä‘·à|òüTÀwüe÷! ∫s¡J$yÓ’ yÓ\T+>∑T

y˚Tø£<äèwæº >∑\{Ïº $y˚ø£eTTq≈£î"

ã\T$<ÛäeTTà\ Áã≈£ÿ#·÷|ü⁄\qT p#·T

ø£|ü≥ ∫‘·TÔ\T yÓT#·Ãs¡T ø£s¡≥sê»!

d” ˆ n+<ä#·+<äeTTà Ò<ä+#·\ q&É>±<äT

∫\Tø£\ e … >∑T*ÿ |ü\Tø£" uÀ<äT

ù|<ä]ø£|ü⁄"ãT\TZ uÛÒ<äuÛ≤eeTT Òø£

>∑&É_&É‘√ uÛÑ Ò >∑+‘·T*&ÉTqT

ø=eTà\ e÷≥Tq" >∑T\T≈£î#·T" >∑eTàì

sê>±\T Bj·T dü«sê\T Òe⁄

˝Àø±q BqT\˝À" >∑\ XÀø±\T

ø£ ï{Ï >±<∏ä Òø£s¡Te⁄ ô|≥Tº

Äˆ qqï ø=&ÉT≈£î" _\T#·Tq≥Tº\" u…]eT‘√

ªªø±ø£ ` ø±ø£μμ j·T+#·T"π>ø£ y˚j·TT,

ø£\T|ü⁄>√\T ‘·qeTT ‘Ó*j·Tq{Ïº eTqeTT

N<ä]+#·Tø=ìq" õqïuÀ<äT. 2

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20116

II

d” ˆ ø£dæ"ã÷ì yÓ÷kÕq eTdæ"ã÷dæ e÷πs&ÉT

ø±j·T #˚‹øÏì#·TÃ K\Tqø£+f…

|ü>∑"ã{Ïº ‘=&É">={Ïº |üs¡T\ø=+|ü\T ì≥º

ì\Te⁄q eTT+#Ó&ç #·Tø£+f…

#ês¡Tdü+kÕs¡ dü+#ês¡T\ eT<Ûä $

cÕ–ï s¡>∑T\TÃ bÕwü+&ÉT ø£+f…

*ãT“\ã“>∑"_∫Ã u…ãT“*jÓÆT |ü∫Ã

HÓ‘·TÔs¡T Ei…¿&ç ‘=‘·TÔø£+f…

‘ˆˆ HÓ+Á&Éø±j·T q&É‘· >∑+Á&É>=&É¶* ø√"‘·

eT+~H√fi¯ó¢ eT÷"‘· |ü+~ y˚T"‘·

s√"‘· Áã‘·T≈£î >∑&ÉT|ü⁄ bÕ‘·≈£î HÓ<äq\TŒ

ø£+f…" >±øÏ q\T|ü⁄ ø£\Twæ‘·yÓTà ? 3

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªeTdæã÷dæ e÷πs&ÉT ø±j·TCÒj·T&É+μ nH˚ C≤rj·T+ @ dü+<äs¡“¤+˝À yê&ÉT‘ês¡T?

♦ ª*ãT“\ã“>∑ |æ∫Ã u…ãT“*jÓÆT Á|üe]Ô+#·μ&ÉeT+fÒ @eTs¡úyÓTÆ+~?

♦ ªbÕbÕ‘·Tàì eTqdüT q\T|ü⁄μ nq&É+ dü¬s’+<˚Hê? m+<äT≈£î?

d” ˆ q\¢yÓTT>∑eTTàq HÓ\¢ ˝Àø±\˝À

yÓqTï"&ÉT |üPE´"&Ó’ yÓ\j·T Ò<Ó?

$dü|ü⁄ y˚T‘·] >=+‘·T $&É÷¶s¡eT>∑T q\T

|ü⁄qïqT •e⁄"&É+#·T" u§>∑&É"ã&É"&Ó?

#·Tø£ÿ\ <=s¡ Àq eTT≈£îÿq q\T|ü⁄qï

#·\¢ì yÓHÓï\ »\T¢*&É"&Ó?

qs¡T\ ‘·\\T q\TŒ sTTs¡T\ <ës¡T\T q\TŒ

ì+– s¡TqT πssTT &É q\T|ü⁄

Äˆ ø±øÏ q\T|ü≥+#·T >±e⁄πøø£\T u…{Ïº

e÷j·Tq+{Ï bıs¡\T e÷sTT q\T|ü⁄,

n+<Ûäø±s¡yÓTÆq nC≤„qyTq\TŒ

yêj·TdüeTT\ q\T|ü⁄ s√j·TH˚\? 4

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20117

III

✿d” ˆ ø±øÏã\">∑eT+#·T >±ãsê |ü&ç<Ó\TŒ

‘·qã+<ÛäT»qT\ j·÷<äs¡Du§+<äT

ªø±øÏ|æ\¢\T ø±øÏπø ø£&ÉTeTT<ä›μì

‘·q_&É¶\qT >∑÷]Ã ‘·>∑e⁄˝≤&ÉT

e<äs¡T"uÀ‘·TqT >±+∫ yê<äeTTà˝À $T+∫

˝§{ÏºMT"<ä+ >±øÏ ˝§*¢j·TqTqT

|æ\¢\+<äiT"CÒ] j·T\¢] u…≥º">∑"

>±øÏ >√\j·Tì N"ø±≈£î |üi#·T

Äˆ ªªø±e⁄`ø±e⁄μμ eTqT#·T <˚e⁄ì y˚&Ó&ç

|ü\T≈£î\T #Óe⁄\+<äT eTT\T≈£î\>∑TqT

êTT MT"<ä Áyê* ùdeTeTT\&ÉT>∑TqT

ÁbÕDdüKTì uÛÑ+– sêø£ $&É<äT. 5

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªø±øÏ |æ\¢ ø±øÏøÏ eTT<äT›μ nH kÕyÓT‘· m+<äTø=∫Ã ñ+≥T+<√ #·]Ã+#·+&ç?

♦ ª˝§{Ïº MT<ä ø±øÏ §*¢μ nH C≤rj·÷ìï @ dü+<äs¡“¤+˝À ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T?

♦ ø±øÏì ÁbÕDdüKT&ÉT nqe#êÃ? MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.

♦ ø±øÏì #·T\ø£q #˚dæ, ø√øÏ\qT Ä<ä]+#·&É+ dü¬s’+<˚Hê? m+<äT≈£î?

‘ˆˆ Ç\T¢ yÓ&É*+|ü <=+‘·T\ HÓ\¢ yÓ<ä≈£î

$<ÛäeTT, bıeTàì ø={Ïºq $düT">∑T Òø£

H√s¡TH=e«+>∑H sêj·Tu≤s¡yTyÓTT

‘Ó#·TÃ yês¡Ô À #·T{≤º\T e#·TÃ ø£ãTs=. 6

‘ˆˆ ø=eTàø√q˝À" >∑÷s¡TÃ+&ç ø√øÏ\eTTà

≈£Lj·T">± ãfi≤j·Tì >∑+‘·Ty˚j·TT#·T+Á<äT

Á|ü‹ ~qeTT e∫Ã eTq\qT ã\Tø£]+#·

Hê<ä]+#·s¡T #·T\ø£q>±<Ó ø±øÏ. 7

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20118

1) z ø±ø£e÷! e÷+dü+ m+<äT≈£î ø√s¡T‘·THêïe⁄? eTqTwüß\T ‹q&É+ e÷H˚XÊsê @$T? (˙≈£î <=]πø≥+<äT≈£î?)

qs¡T\T ô|fÒº ã*≈£L&ÉTqT ‹ì mHêïfi¯ó¢ ã‘·Tø°&ÉTkÕÔe⁄. r|æ bÕj·Tdü+ Çwüº|ü&Éø£ m+–* yÓT‘·T≈£î\T $T+>∑&É+

m+<äT≈£î? »q+ Äø£* πøø£\‘√ n\eT{Ï+#˚ á ø£*j·TT>∑+˝À ˙≈£î e÷Á‘·+ uÛÀ»qyÓT{≤¢ <=s¡T≈£î‘·T+~?

ø±e⁄! ø±e⁄! eTì Ä‘·àãT~Δì Á|üø£{Ï+#˚ ˙e⁄ ∫s¡ø±\+ J$+#·T. ˇ+{Ï#·÷|ü⁄ ø£*–q ˙ ãT~Δì |ü\Ts¡ø±\

|üø£ÿ ` #·÷|ü⁄\T #·÷ùd yÓ÷dü>±fi¯ó¢ yÓT#·Ãs¡T.

2) ø±øÏ >=|üŒ n+<ä#·+<ë\T ø£\~ ø±<äT. <ëì q&Éø£ Vü≤+düq&Éø£ e … n+<ä+>± ñ+&É<äT. ∫\Tø£\ e÷~]>±

|ü\Tø£ Ò<äT. ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&Éã&˚ |üøÏå nsTTHê m{≤¢+{Ï uÛÒ<äuÛ≤yê\T #·÷|ü≈£î+&Ü n+<ä] Ç+&É¢ MT<ä

>∑+‘·T\T y˚düTÔ+~. ø=eTà\ #ê≥TqT+&ç rj·THÓ’q bÕ≥\TbÕ&˚ dü«s¡+ Ò<äT. ˝Àø£+˝Àì BqT\ <äT'U≤\qT,

u≤<Ûä\qT @ø£s¡Te⁄ ô|&ÉT‘·Tqï≥T¢>± ns¡TdüTÔ+~ ø±øÏ. |æq‘·+Á&çì ªªø±ø£! ø±ø£!μ nì Áù|eT‘√ |æ*∫q≥T¢>± n~

n]∫Hê, ø£\T|ü⁄≈£îb˛j˚T ‘·‘·Ô «+ Òì eTq+ ø±øÏì N<ä]+#·Tø=+{≤+. nsTTHê n~ H=#·TÃø√<äT.

3) ø£dæ‘√, yÓ÷dü+‘√ eTdæ|üPdæ e÷πs&ÉTø±j·T CÒùd eT÷s¡Tâì ø£+fÒ, |ü>∑‘√ b˛s¡T≈£î |æ*∫, Ç‘·s¡T\ J$‘ê\qT

ì\Te⁄Hê ≈£L ÒÃ #·Tì ø£+fÒ, Ç+|ü⁄>± dü+kÕs¡J$‘·+ >∑&çù| yêfi¢eT<Ûä $cÕ–ïì s¡–*+|üCÒùd <äTsêàs¡TZì

ø£+fÒ n$T‘·yÓTÆq <Ûäq+ ≈£L&É>±H˚ |æ#ÓÃ‹Ôq ô|<ä›|ü⁄*rs¡T>∑ $s¡T#·T≈£î|ü&ç kÕe÷qT´\ HÓ‘·TÔs¡T ‘êπ> <äTsêàs¡Z|ü⁄

‘=‘·TÔ\ ø£+fÒ, m+Á&çø±j·T rs¡T>∑ n&É¶+>± dü+#·]dü÷Ô, >=&É¶* ø√‘·‘√, u…~]+|ü⁄\‘√ |üs¡T\H√fió¢ eT÷sTTdü÷Ô,

|ü+~˝≤>∑ yÓT≈£îÿ‘·÷, n‹V”≤qyÓTÆq ã‘·T≈£î ã‹πø bÕbÕ‘·Tàì eTqdüT˝À ù|s¡T≈£îb˛sTTq q\T|ü⁄ø£+fÒ ø±øÏ

q\T|ü⁄ ø£\Twæ‘·yÓTÆq<ë! (ø±<äT nì uÛ≤e+)

4) q\¢HÓ’q es¡í+‘√ lø£èwüßí&ÉT düø£\˝Àø±˝À¢ |üP»˙j·TT&Ó’ yÓ\>∑ Ò<ë? $cÕìï ‘ê– q\¢ã&çq >=+‘·T‘√

$+‘·>± ø£ì|æ+∫Hê |üs¡eT•e⁄&ÉT X¯óuÛÑø£s¡T&ÉT>± düTÔ‹+#·ã&É&É+ Ò<ë? n+<äyÓTÆq #·+Á<äTì eTTK+˝À q\¢ì

eT#·Ã ñHêï #·\¢ì yÓHÓï\\T ≈£î]|æ+#·&É+ Ò<ë? eTqTwüß\ ‘·\\T q\T|ü⁄! Nø£{Ï <ës¡T\T q\T|ü⁄! Äø±X¯+,

˙s¡T, sêÁ‹, ˙&É q\Tù|! ø±øÏ q\¢ì<äì NÛ‘·ÿ]dü÷Ô e÷j·T˝À |ü&çb˛sTT bısê¢&˚ e÷j·÷$ nsTTq e´øÏÔ

q\T|ü⁄. Nø£{Ï eTj·TyÓTÆq eTìwæ nC≤„q+ ≈£L&Ü q\T|ü⁄. n{≤¢+{Ï~ ø±≈£î\ q\T|ü⁄qT ndüVæ≤´+#·Tø√e&É+

m+<äT≈£î?

5) #·T{≤º\ ã\>∑+ u≤>± ñqï|ü&ÉT ªø±øÏ ã\>∑eTμì ùV≤fi¯q>± |ü\T≈£î‘ê+. ã+<ÛäT»q+ ñ+fÒ e÷Á‘·+ yê]

Ä<äs¡D bı+<äT‘ê+. ªø±øÏ|æ\¢ ø±øÏøÏ eTT<äT›μ nì e´+>∑ +>± |ü\T≈£î‘ê+. ø±ì eTq |æ\¢\ $wüj·T+˝À n~

$düà]+∫ b˛{≤¢≥≈£î dæ<äΔeTe⁄‘ê+. u≤>± yêπ>yê&çì $T+∫b˛j˚T˝≤ yê~kÕÔ+. ‹]– m<äT{Ïyê&çH˚ ª˝§{Ïº

MT~ ø±øÏ ≤>∑ yê>∑T‘·Tqïe⁄μ n+{≤+. |æ\¢\T ˝§*¢ #˚ùdÔ ªø±øÏ>√\μ nì ∫sê≈£î |ü&ÉT‘ê+. ø±e⁄, ø±e⁄

eT+≥÷ <˚e⁄ì y˚&ÉT≈£îH˚ ø±øÏ ns¡T|ü⁄\T eTq #Óe⁄\≈£î eTT\T≈£î\e … ‘ê≈£î‘êsTT. ø±øÏ e÷Á‘·+ eTq

Ç+{ÏMT<ä yê* πøåeTdüe÷#ês¡+ n&ÉT>∑T‘·÷ ÁbÕDùdïVæ≤‘·Tìe … e∫Ãb˛e&É+ e÷q<äT.

6) Ç+{À¢ qT+&ç yÓ[¢bıeTà+fÒ ≈£î+&É\ es¡Tdü\T yÓ‘·T≈£î‘·÷ ø±\j·÷|üq #˚dæq≥T¢, bıeTàì N<ä]dü÷Ô ø={ÏºHê

@ e÷Á‘·+ $düTø√ÿ≈£î+&Ü sêj·Tu≤]e …, #·T{≤º\T edüTÔqï yês¡ÔqT ‘ÓdüTÔqï≥T¢>± >=+‘·+‘ê ∫+#·Tø=ì

ns¡TdüTÔ+~ ø±øÏ.

7) ∫{≤s¡Tø=eTàHÓø£ÿ&ÉH√ ≈£L#=ì ø√sTT\ ≈£LùdÔ ªªãfi≤μμ nì »q+ Vü≤s¡+ yÓ*ãT#·TÃ‘ês¡T. s√pe∫Ã |ü\Tø£]+#

ø±øÏì e÷Á‘·+ Ä<ä]+#·ø£ N<ä]kÕÔs¡T.

‘ê‘·Œsê´\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20119

1. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

|üøÏåC≤‹˝À ø±øÏì ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&É&É+ dü¬s’+<˚Hê? #·]Ã+#·+&ç.

2. bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.

Ç$ #˚j·T+&ç

ø±øÏì dü+uÀ~Û+∫q |ü<ë\TbÕsƒ¡+˝À e∫Ãq kÕyÓT‘·\T,

C≤rj·÷\T

ø±øÏ q\T|ü⁄ s¡+>∑T≈£î Á|ürø£>±

yê&Éã&çq ù|s¡T¢


ø±s¡D+ |òü*‘·+

ÁøÏ$T dü+Vü‰s¡ø£eT+<äT\ yê&Éø£+ ô|s¡>∑&É+

|ü≈£åî\T ø£qTeTs¡T¬>’‘˚

sêã+<äT\T ñ+&É&É+e\¢

ø±≈£î\T ñ+&É&É+ e\¢

|æ#·TÃø£\ e\¢

3. øÏ+~ ù|sê #ä<äTe+&ç. |ü{Ïºø£ À $esê\T sêj·T+&ç.

sê¬ø Ÿø±s¡‡Hé nH˚ |üsêés¡Dy˚‘·Ô 1963˝À ªªôd’ …+{Ÿ ÁdæŒ+>¥μμ nH˚ |ü⁄düÔø±ìï sêXÊ&ÉT. ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø£

eT+<äT\ yê&Éø£+e\¢ |ü≈£åî\T m{≤¢ ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘·THêïjÓ÷ sêXÊ&ÉT. |ü≈£åî\T q•ùdÔ e÷qeC≤‹øÏ ≈£L&Ü

qwüº+ yê{Ï\T¢‘·T+~. sêã+<äT\T, >∑<ä›\T, ø±≈£î\T, |æ#·TÃø£\T nì eTq+ ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&Ée#·TÃ. m+<äTø£+fÒ

yê{Ï ÁbÕ<Ûëq´+ eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT ø±ã{Ïº. »HêyêkÕ\ qT+&ç #Ó‘êÔ #Ó<ës¡+, eT*q |ü<ësêú\qT ø±≈£î\T

<ä÷s¡+>± rdüTø=ìb˛‘êsTT. sêã+<äT\T eTè‘·»+‘·Tø£fi‚ãsê\qT ‹ì s√>±\T, n+≥Ts√>±\T sê≈£î+&Ü

»Hêìï ø±bÕ&ÉT‘êsTT. |æ#·TÃø£\T |ü+≥\qT HêXq+ #ùd ø°≥ø±\qT, ø°≥ø±\T>± e÷πs >=+>∑[ |ü⁄s¡T>∑T\qT

‹ì |ü+≥ ~>∑Tã&çøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïsTT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20120


n) ø±≈£î\qT #·T\ø£q>± #·÷&É&Üìï ã{Ïº e÷qe dü«uÛ≤e+ m{≤¢+{Ï<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?

Ä) sêeT>ö&ÉT ø£$‘êXË’*ì $e]+#·+&ç.

Ç) ø±øÏ, ø√øÏ\ ¬s+&É÷ q\¢ìy! nsTT‘ ø£<ëìì Ä<ä]+∫, Ç+ø=ø£<ëìï #·T\ø£q>± #·÷&É&É+ >∑T]+∫

MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\T|ü+&ç.

á) ø±≈£î\T düyÓTÆø£ +>± ñ+{≤sTT. Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ düø±s¡D+>± sêj·T+&ç.


n) ø±øÏ $•wüº‘·qT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

3. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î düè»Hê‘·àø£+>±/ Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

n) eTqTwüß\T ‘·q >∑T]+∫ @eTqT≈£î+≥THêïs√ ‘Ó\TdüT≈£îqï ø±øÏ eTqTwüß\ >∑T]+∫ ‘êqT @eTqT≈£î+≥T+<√

}Væ≤+∫ ø±øÏ dü«>∑‘·+ sêj·T+&ç.

(˝Ò<ë)

Ä) ‘·q >∑T]+∫ #·T\ø£q>± e÷{≤¢&É&É+ ‘·>∑<äì ø±øÏ eTqTwüß\‘√ e÷{≤¢&ç+~. Bìï }Væ≤+∫ dü+uÛ≤wüD

s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

|ü<äC≤\+

1. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.

n) ø±øÏ

Ä) >∑èVü≤+

Ç) dü+‘√wü+

á) eTT\T¢


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20121

2. øÏ+~ e⁄´‘·Œ‘·TÔ\≈£î dü¬s’q |ü<ë\T bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± >∑T]Ô+#·+&ç.

n) ã*>± Çe«ã&çq ÄVü‰s¡+‘√ b˛wæ+|üã&˚~.

Ä) e÷+kÕìï ø±+øÏå+#˚~.

3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ Á|üø£è‹, $ø£è‹ |ü<ë\T y˚s¡Ty˚s¡T>± ñHêïsTT. yê{Ïì >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) dæ]>∑\yês¡T <ëìï dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚j·T&É+ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ n<˚ dü+‘·dü+.

Ä) $»j·T+ kÕ~Û+∫q Äq+<ä+ Ä |üøÏÿ yÓTT>∑+˝À ø£ì|æ+∫+~.

Ç) |üøÏå ≈£L&Ü êTT ì]à+#·&É+˝À HÓ’|ü⁄D´+ ø£qãs¡TdüTÔ+~.

á) l $\dæ*¢q >∑èVü≤+˝À n+<ä] eTTU≤˝À¢ dü+‘√wü+ yÓ*¢$s¡TdüTÔ+~.

4. øÏ+<ä Ç∫Ãq C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\qT >∑T]Ô+∫ yê{Ïì $ìjÓ÷–+#˚ dü+<äsê“¤ìï sêj·T+&ç.

ø±øÏ ã\>∑+, ø±øÏ|æ\¢ ø±øÏøÏ eTT<äT›, ø±øÏ>√\, ˝§{ÏºMT<ä ø±øÏ ˝§*¢, eTdæ|üPdæe÷πs&ÉTø±j·T #˚j·T&É+


1. øÏ+~ dü+<ÛäT\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\T á bÕsƒ¡+˝À >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBdæ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.

n) dües¡íBs¡È dü+~Û

Ä) ñø±s¡ dü+~Û

2. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.

n) ~qeTT˝…ìï R G R

Ä) ‘=&É">={Ïº R G R

Ç) ˝§*¢j·TqT#·T R G R

3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, n$ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+#·+&ç.

n) m+–*yÓT‘·T≈£î\T R ,

Ä) ø±øÏã\>∑+ R ,

Ç) $cÕ–ï R , SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20122

♦ |ü≈£åî\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£<∏ä / π>j·T+ / ø£$‘· ùdø£]+∫ sêj·T+&ç. ìy˚~ø£ sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

( Ò<ë)

|ü≈£åî\ >∑÷fi¯flqT |ü]o*+∫ yê{Ï >=|üŒ‘·Hêìï >∑T]+∫ ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.

eTq≈£î JeHê<Ûës¡+ Á|üø£è‹. Á|üø£è‹˝Àì Á|ü‹ J$

Á|ü‘· ø£å+>±H√, |üs√ø£å+>±H√ eTq≈£î ‘√&ÉŒ&ÉT‘·Tqï~.

n≥Te+{Ï Á|üø£è‹ Á|üø√|æùdÔ $HêX¯q+ »s¡T>∑T‘·T+~.

ø±ã{Ïº Ä Á|üø£è‹ì ø±bÕ&ÉTø√e&É+ eTq u≤<Ûä ‘·.

dü÷øÏÔ


j·TeTø±\+ø±s¡+

✷ øÏ+~ |ü<ä bÕ<ë\˝À πø s¡ø£+>± ñqï e÷≥\T (|ü<ë\T) >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

n) Òe÷! <äqTE\ ¬>\Te>∑

Òe÷! ˙y˚\ ø£&É– Ò∫‹$≥Tsê.

1. 2.

Ä) bÕip∫q |üs¡ùdq bÕi"p#·T.

1. 2.

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À¢ MTs¡T sêdæq düe÷<ÛëHê\ <ë«sê, MTs¡T ˇø£ $wüj·÷ìï >∑T]Ô+∫ ñ+{≤s¡T. πø

X¯ã›+‘√ ≈£L&çq |ü<ë\T ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ e#êÃsTT ø£<ë!

Ç≥Te+{Ï |ü<ë\T πø X¯ã›+‘√ ñHêï ns¡ú+˝À ‘˚&Ü ñ+≥T+~. ø£ |ü<ä+ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· eTs¡ ≤

n<˚|ü<ä+ sêe&É+ >∑eTì+#ês¡Tø£<ë! ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À ª Òe÷μ nH˚ |ü<ä+ ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ e∫Ã+~.

yÓTT<ä{ÏbÕ<ä+˝À ª Òe÷μqT ªÅd”Ôμ nH˚ ns¡ú+˝À, ¬s+&Ée ª Òe÷μ qT #ê\e÷ (¬>\TeC≤\e÷) nH˚

ns¡ú+˝À Á|üjÓ÷–+#·&É+ »]–+~.

n<˚ $<Ûä+>± ªbÕip#·Tμ |ü<ä+ ≈£L&Ü ¬s+&ÉTnsêú À¢ Á|üjÓ÷–+#·ã&ç+~. yÓTT<ä{Ï<ëìøÏ ns¡ú+

ª‘]bÕs¡#·÷&É≥+μ nì, ¬s+&Ée ns¡ú+ ªbÕ]b˛e #·÷düTÔ+~μ nì. Ç≥Te+{Ï |ü<äÁ|üjÓ÷>∑+ »]–q≥¢sTT‘

n~ ªj·TeTø£+μ.

j·TeTø£+ \ø£åD+ >∑T]+∫ Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

|ü<ë\T ‹]– ‹]–edü÷Ô ns¡úuÛÒ<ä+ ø£*– ñ+fÒ n~ j·TeTø±\+ø±s¡+. |ü<ë\ $s¡T|ü⁄e\¢ ns¡úuÛÒ<ä+

düèwæº+#·&É+ Bì Á|ü‘˚ ø£‘·.

Ç) MT bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ ª<Ûäs¡àbÕ\qμ À ªj·TeTø±\+ø±s¡μ bÕ<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç. düeTq«sTT+#·+&ç.

4. øÏ+~ |ü<ä bÕ<ëìøÏ >∑Ts¡T\|òüTTe⁄\T >∑T]Ô+∫ \ø£åD≤\‘√ düeTq«j·T+ #j·T+&ç.

Ä |ü⁄s¡y˚T\T ªy˚T\Tã[μ! j·T+#·T Áã»˝Ÿ »j·TyÓ≥Tº#·T+&É Hêμ

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20123

rj·Tì |ü\ø£]+|ü⁄

` Ç*¢+<ä\ düs¡dü«r<˚$

12

ªªnπs sê»Hêï! á ã‘·T≈£îMT<ä $s¡øÏÔ >∑\T>∑T‘·T+~sê! ¬sø£ÿ\T eTTø£ÿ\T CÒdüTø√ì |æ\¢\qT

u…+∫q. $<XÊ˝À¢ »<äTe⁄≈£î+fÒ >=|üŒ Á|üjÓ÷»≈£î …’‘·s¡T, e÷≈£î eT+∫ ù|s=düÔ<äqT≈£îqï. ô|+&ç¢\T¢

CÒdæq. ¬sø£ÿ˝§∫Ãq |ü≈£åî\T >∑÷&ÉTe<ä*b˛sTTq≥T¢, eT\¢ dü÷&É≈£î+&Ü m*¢bısTT´ÁqTsê. n|ü\

dü+>∑‹ düπs. Äj·÷düyÓTT∫Ãq|ü&ÉT qsê\T <Ó–bıjT´≥≥T¢ @&ç∫Hê yêfifl≈£î sTTqe&É<äT. Çqe&Ü¶,

ªH˚H=∫Ã @+ CÒdüÔ HêsTTHê, &Üø£ºs¡T≈£î p|æ#·TÃø√, ø±yê\ï+f… ô|’dü\T |ü+|ædüÔ+μ nì bò Hé

ô|fÒºdüÔs¡T. á ã+>∑¢\T, ø±s¡T¢, kÂø£sê´\T eTqdüT $|æŒ e÷{≤¢&ÉÔj·÷? eTqdüT˝Àì u≤<ÛäqT

|ü+#·T≈£î+≥j·÷? eTqTeT+&ÉT¢, eTqTeTsê+&É¢ düŒs¡ÙqT >∑*–düÔj·÷? ‹j·T´>∑ ˇø£ÿkÕ]

|ü\Tø£]düÔj·÷?μμ

#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

1. á e÷≥\T me«s¡+≥T+&Ée#·TÃ?

2. |æ\¢\qT <ä÷s¡+ #˚düT≈£îqï eè<äTΔ\ |ü]dæú‹ m{≤¢ ñ+≥T+~?

3. MTs¡T Ç≥Te+{Ï yêfi¯flqT me]HÓ’Hê #·÷XÊsê?

4. yêfi¯fl |ü≥¢ eTq Á|ües¡Ôq m{≤¢ ñ+&Ü*?

Á|üX¯ï\T:

Ä<ÛäTìø£ J$‘·+˝À ≈£î≥T+ã $\Te\T, e÷qe dü+ã+<Ûë\T n&ÉT>∑+≥T‘·THêïsTT. eè<äTΔ\T ìs¡¢øå±´ìøÏ

>∑T] ne⁄‘·THêïs¡T. yêfi¯fl nedüsê\T HÓs¡y˚s¡Ã&Üìï, Äràj·T‘·qT |ü+#·&Üìï |æ\¢\T eT]∫b˛‘·THêïs¡T.

eè<äTΔ\T ‘·eT Äy˚<äqqT me]ø° #Ó|üø√ Òø£ dü‘·eT‘·yÓTÆb˛‘·THêïs¡T. eè<äTΔ\|ü≥¢ nqTdü]+#ê*‡q yÓ’K]

>∑T]+∫ Ä˝À∫+|üCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<›X¯+.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20124


á bÕsƒ¡+ ªø£<∏ëìø£μ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. J$‘·|ü⁄ eTTK´

düìïy˚XÊ\qT ≈£î¢|üÔ+>± ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô dü+|òüT≥q\ eT<Ûä dü+ã+<Ûëìï

ø£fi≤‘·àø£+>± ∫Á‹+#˚ e#·q s¡#·qH˚ ªø£<∏ëìø£μ n+{≤s¡T. ø£<∏äq+,

dü+uÛ≤wüD, •\Œ+ ` Ç$ ø£<∏ëìø£ Àì Á|ü<ÛëHê+XÊ\T.

Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡ uÛ≤>∑+ Ç*¢+<ä\ düs¡dü«r<˚$ s¡∫+∫q ª‘·T\dæ<äfi≤\Tμ

ø£<∏ëìø£\ dü+|ü⁄{Ï qT+&ç rdüTø√ã&ç+~.

15`06`1918

31`07`1998

Ç*¢+<ä\ düs¡dü«r<$ kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ |üPs¡«yT düè»Hê‘·àø£ s¡+>∑+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{Ïºq

Á|üdæ<äΔ s¡#·sTTÁ‹. áyÓT e+<ä ≤~ ø£<∏ä\T, ø=ìï qe\\T, πs&çjÓ÷ Hê{Ïø£\T, nH˚ø£

yê´kÕ\qT s¡∫+∫q ãVüQeTTK Á|üC≤„e+‘·Tsê\T. 1982˝À áyÓT s¡∫+∫q

ªdü«s¡íø£eT˝≤\Tμ ø£<∏ëdü+|ü⁄{ÏøÏ πø+Á<äkÕVæ≤‘· nø±&É$T nyêsY¶ e∫Ã+~. sêh kÕVæ≤‘·

nø±&ÉMT |ü⁄s¡kÕÿs¡+, düTo˝≤ Hêsêj·TD¬s&ç¶ |ü⁄s¡kÕÿsêìï ≈£L&Ü bı+~+~.

‘·T\dæ<äfi≤\T, sê»Vü≤+dü áyÓT ø£<∏ëdü+|ü⁄{≤\T. 1958˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ …õùd¢{Ïyé

øöì‡ Ÿ düuÛÑT´sê*>±, C…’\T $õ≥sY>± |üì#dæ+~. 1934˝À kÕú|æ+∫q Ä+Á<Ûä j·TTer

eT+&É* eékÕú|ü≈£î˝À¢ ˇø£s¡T. e÷qe eTqdüÔ‘·Ô « <Û√s¡DT\qT, $_Ûqïø±˝≤\˝À

dü+<äsê“¤ À¢ Jeq |ü]D≤e÷\qT $X‚¢wæ+∫, $X¯«»˙q uÛ≤yê\qT <äèwæº À ô|≥Tº≈£îì

s¡#·q\T #˚dæ+~. düs¡fi¯yÓTÆq, ìsê&É+ãs¡yÓTÆq, yêdüÔ$ø£ n_Ûe´øÏÔ‘√ áyÓT s¡#·q\T

ñ+{≤sTT.

s¡#·sTTÁ‹ |ü]#·j·T+




‘Ó\TdüTø=+&ç.


SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20125

I

Ä s√E {°.M.˝À ªªø£qã&ÉT≥ Ò<äT. >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ nH˚ ns¡yÓ’@fi¯fl e´øÏÔ ø£qã&ÉT≥ Ò<äT. |üø£åyê‘·+e∫Ã ˇø£

ø±\÷, #ÓsT÷´ kÕ«BÛq+˝À Òe⁄. ø£Ás¡ |ü≥Tº≈£îì q&ÉTkÕÔ&ÉT. ÄC≤qTu≤VüQe⁄. ‘Ó\¢>± ñ+{≤&ÉT. eT‹dæús¡+ Ò<äT.

me]¬ø’Hê ø£qã&ç‘˚ á ÁøÏ+~ nÁ&ÉdüT≈£î ‘Ó\T|üe …qT.

|æ.mHé.sêe⁄

ø£fi≤dæ>∑÷&É

Ç+{Ï HÓ+.3`4`7.

ôV’≤<äsêu≤<äTμμ nì #ÓbÕŒs¡T.

bò {À ≈£L&Ü {°.M.˝À #·÷|æ+#ês¡T.

sêÁ‹ {°.M. #·÷düTÔqï >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ ñ*øÏÿ|ü&Ü¶&ÉT.

‘·qT Ç+{À¢qT+∫e∫Ã mìï s√E …’+~? Mfi¯ófl m|ü&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T? m|ü&ÉT Á|üø£≥q #˚XÊs¡T? <˚ìøÏ?

ô|q¸qTø√düe÷? &çbÕõ≥¢ø√düe÷?

n‘·ì ô|<äe⁄\MT<ä ˇø£ ‘ê‹«ø£yÓTÆq qe⁄« #ê˝≤ùd|ü⁄ ì*∫+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· e∫Ãq {°.M. ø±s¡ Áø£e÷\T n˙ï

#·÷XÊ&ÉT. ø±ì eTqdüT <ëìMT<ä Ò<äT. Ä sêÁ‹ ìÁ<ä≈£L&Ü ø£\‘·ìÁ<˚!

ªªu≤ã÷>±s¡÷. #Ó≥TºøÏ+<ä ˇø£ÿs¡÷ ≈£Ls¡TÃHêïπs+?μμ

ªªHêøÏø£ÿ&É #ê˝≤ u≤>∑T+~. Çø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃì |ü#·Ãì#Ó≥¢qT #·÷düTÔ+fÒ eTqdüT≈£î Vü‰sTT>±ñ+~. H˚qT eT+∫

VüQcÕs¡T>± ñqï s√E\T C≤„|üø£+ edüTÔHêïsTT. Ä s√E\T m+‘· Äq+<ä+>± >∑&ç#êjÓ÷? Ç|ü&˚eTT+~? yê{Ïì

‘·\#·T≈£î+≥÷, eTqq+ #˚düT≈£î+≥÷ ñ+&Ü*‡+<˚.μμ

ªªnsTT‘˚ n$ MTs¡T ñ<√´>∑+#˚düTÔqï s√E˝≤?μμ

ªªne⁄qe÷à Ä s√E Ò.μμ

ªª@+ ñ<√´>∑+ #˚ùdyês¡÷?μμ

Á|üy•ø£

e÷qe⁄&ÉT dü+|òüTJ$. |ü~eT+~‘√ ø£*dæ J$+#ê\qT≈£î+≥THêï&ÉT. <X$<XÊ\‘√

dü+ã+<Ûë\T HÓ\ø=\TŒø=+≥THêï&ÉT. ø±ì ‘·q ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\‘√ Äràj·T+>± ñ+≥THêï&Ü?

Ç+{ÏøÏ ô|<ä›~≈£îÿ>± ñ+& eè<äTΔ\qT >ös¡e+>± #·÷düT≈£î+≥THêï&Ü?

ìs¡¢øå±´ìøÏ >∑T] nsTTq >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ nH ø£ eè<äTΔ&ÉT Ç\T¢e~*, ‘·q yêfifl+<ä]ø°

<ä÷s¡+>± J$+#·kÕ>±&ÉT. >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ n{≤¢ yÓ[flb˛e&ÜìøÏ <ë]rdæq |ü]dæú‘·T Ò$T{Ï?

yÓ[flq‘·sê«‘· »]–q |ü]D≤e÷ Ò$T{Ï? ‘Ó\TdüT≈£îH+<äT≈£î á ø£<∏ä #·<äTe⁄<ë+...

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20126

ªªHHê? m¬ø’‡E ø£MTwüqsYqT. Ç|ü&É+fÒ @uÛ…’ mì$T<fifl düØ«düT>±ì, e÷ s√E˝À¢ @uÛ…’ nsTT<fifl≈£î ]f…Æs¡jTýêfiófl.

düØ«düT˝À ñ+&É>± #ê˝≤ CÀs¡T>± ñ+&˚~ Ò ne÷à!μμ

ªªdüØ«düT˝À Ä VüQcÕs¡÷, Ä ≈£î˝≤kÕ n<ä+‘ê ys¡T ø£<ä+&û? nsTT‘ ñ<√´>∑T\T m\¢ø±\+ |ü<ä$˝À ñ+&É Òs¡Tø£<ë!

m|üŒ{Ï¬ø’Hê |ü<äM $s¡eTD ñ+≥T+~ ø£<ä+&û?μμ

ªªne⁄qT ø±˙ HqT |ü<äM$s¡eTD #dæq ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü Hê <ä>∑Z]øÏ m|ü&É÷ |ü~eT+~ e#Ãyês¡T. dü\Vü‰ø√düyÓ÷,

dü+Á|ü‹+|ü⁄\ø√düyÓ÷ ‹]π>yês¡T. ø=+‘·eT+~ ]ø£yÓT+&˚wüq¢ø√dü+ e#˚Ãyês¡T. Hê #˚‹øÏ+<ä |üì#˚ùdyêfi¯ófl ø=+<äs¡T Ä

&çbÕsYºyÓT+≥T H˚qT ñqï|ü&ÉT m˝≤ ñ+&˚<√, Ç|ü&Ó ≤ ñqï<√ #Ó|üŒ{≤ìøÏ e#˚Ãyês¡T. H˚qT øÏ+~ yêfi¯flqT m˝≤

#·÷ùdyê&çH√, n˝≤ Ä<äsê_Ûe÷Hê\T Ç|ü&ÉT ø£qã&Éeì yêb˛‘ês¡T. Ç|üŒ{Ïyêfi¯ófl øÏ+~ ñ<√´>∑T\qT ìø£èwüº+>±

#·÷düTÔHêïs¡≥. Hê Vü≤j·÷+˝À ˇø£ÿ]¬ø’Hê nHê´j·T+ »s¡>∑ì#˚Ãyê&çìø±<äT.μμ

Äj·Tq ø=+#Ó+ Äj·÷dü|ü&ÉT‘·Tqï≥Tº ø£qã&Ü¶&ÉT. ø£fi¯fl˝À ˙s¡T }]+~ ø±uÀ\T ø£fi¯ófl yÓTs¡TdüTÔHêïsTT.

$eT\≈£î r]ø£ ñqï|ü&É ≤¢ >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄‘√ ø£ãTs¡T¢#Ó|üŒ≥+ n\yê≥T. ÄyÓT Ä ÄÁXeT+˝À dü÷|ü]+f…+&Ó+≥T.

ø=‘·Ô>± e∫Ã+~. dü+kÕs¡+ u≤<Ûä ‘·\T Òe⁄. +≥]eTìwæ. ÄÁXeTyêdüT\+<ä]˙ Ä<äs¡+>± #·÷düTÔ+~. >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄

|ü≥¢ >ös¡eyT ø±≈£î+&Ü, uÛÑj·TuÛÑ≈£îÔ\÷, n_Ûe÷qeT÷ ø£qãs¡TdüTÔ+~. |üì ø±>±H Äj·Tq‘√ ø£ãTsê¢&ÉT‘·T+~. Áø£eT+>±

#·qTe⁄ @s¡Œ&É¶~.

ªªÄ|ò”düs¡¢+‘ê MT e÷~]>± ñ+{≤sê u≤ãT>±s¡÷? n~Ûø±s¡ <äs¡Œ+ nH˚~ Hê´j·÷Hê´j·÷\T >∑eTì+#·ìe«<äT.

ø£fi¯ófl ô|’ #·÷|ü⁄\T #·÷kÕÔsTT>±ì øÏ+~øÏ #·÷&Ée⁄. Ç~ ˝Àø£+. @eT+{≤s¡T?μμ

ªª˙ e÷≥˝Àq÷ ì»+ Òø£b˛ Ò<äT. H˚qT m+‘√eT+~øÏ düVü‰j·T+ #˚XÊqT. m+‘√eT+~ ñ<√´>±\T ì\u…{≤ºqT.

»s¡>∑uÀj˚T ô|[fl Ä–b˛‘·Tqï<äì u≤eeT]~ eùdÔ ø£≥ï+ Ç∫Ã |ü+|æ+#êqT. ne÷àsTT #·<äTe⁄≈£îqï~ n+<ä+>±

ñ+≥T+~. ô|[fl #j·T Òø£b˛‘·THêïqì ø£ ùdïVæ≤‘·T&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. HHê ne÷àsTTì #·÷dæ e÷ nu≤“sTTøÏ∫Ã ô|[fl#XÊqT.

¨<ë ñ+&=<ë› nì e÷ Ä$&É >√\#˚dæ+~. ¨<ë m≈£îÿyê? e÷qe‘·«+ m≈£îÿyê? ÄyÓT eT÷‹ $]∫Hê, ¬s+&ÉT

Ks¡TÃ\÷ ô|{Ïº ô|[fl#˚XÊqT. Ç{≤¢ m+‘√eT+~ ã+<ÛäTe⁄\≈£L, ùdïVæ≤‘·T\≈£L düVü‰j·T+ #˚XÊqT. Hê <ä>∑Zs¡ <˚Væ≤ nqï

yêfi¯fl≈£î Ò<äq≈£î+&Ü X¯øÏÔø=B› #˚XÊqT.μμ

ªªeT+∫|üì #˚dæqyêfi¯fl≈£î J$‘·+˝À n+‘ê eT+#˚ »s¡T>∑T‘·T+<ä+{≤s¡T ø£<ë u≤ãT>±s¡÷?μμ

ªªeT+∫ »s¡T>∑T‘·T+<ë? mø£ÿ&Ó’Hê bıs¡bÕ≥Tq »s¡T>∑T‘·T+~. m\¢|ü&É÷ ø±<äT. n+<ä]øÏ ø±<äT Ç~ Hê

nqTuÛÑe+.μμ

ªªu≤ãT>±s¡÷! MT]˝≤ u≤<Ûä|ü&É‘êπs$T{Ï? MTs¡T düVü‰j·T|ü&çq ùdïVæ≤‘·T\÷, ã+<ÛäTe⁄\÷ düπs yêfiflqT e~ …j·T´+&ç

MTs¡T ø±yê\ì #˚düT≈£îqï ø√&É\÷, ø£ÿ>±H=ø£ÿ ø=&ÉT≈£L n+≥THêïs¡T. ø£qï≈£L‘·Ts¡÷, ô|<ä› ø£≥ï$T∫Ã ø=qï n\T¢&É÷

ñHêïs¡Hêïs¡T. n+<ä]ø£+fÒ MT ø£wüºdüTU≤\qT |ü+#·T≈£îqï MT J$‘· uÛ≤>∑kÕ«$Tì ` Mfi¯fl+<äs¡÷ ñHêïs¡T ø£<ä+&ç

MT≈£î?μμ

>∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ |üø£|üø± qyê«&ÉT.

ªªm+<äTø£ ≤ qe⁄«‘ês¡T?μμ ø£qTu§eT\T ô|’¬ø‹Ô ÄXÃs¡ +>± #·÷dæ+~. Äj·Tq qe⁄«˝À $cÕ<äyT ñqï<√, ÄXÃs¡ yT

ñqï<√ ns¡ú+>±ø£.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20127

ªª˙≈£î ô|[flø± Ò<äT ø£qTø£ uÛ≤s¡ \T m{≤¢ ñ+{≤s√

‘Ó*j·T<äT. H˚qT n+<ä]˙ nq≥+ Ò<äT düTe÷. ø=&ÉT≈£î\÷,

ø√&Éfifl eTqdüT\T m{≤¢ ñ+{≤jÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. Çø£ ≈£L‘·Ts¡÷, n\T¢&É÷

n+{≤yê ` ˙e⁄ }Væ≤+#·HÓ’Hê }Væ≤+#· Òe⁄.μμ mø£ÿ&√ <ä÷sêq ì*∫+<ëj·Tq

#·÷|ü⁄.

Äj·Tq <˚ìø√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêï&Éì ÄyÓT Á>∑Væ≤+∫+~. e÷≥ eT[fl+#ê\ì,

ªªu≤ãT>±s¡÷! Nø£{Ï|ü&ç+~ MTs¡T #·bÕr ‹H˚ y˚fi¯sTT+~ s¡+&ç ˝À|ü*øÏ b˛<ë+.μμ

ãs¡Te⁄>± }|æ] |”\TÃ≈£î+≥÷ ªªdüπs |ü<äμμ yÓT*¢>± Ò#ê&ÉT.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ {Ï.$. Á|üø£≥q #·÷dæ >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ m+<äT≈£î ñ*øÏÿ|ü&Ü¶&ÉT?

♦ Ä|ò”düs¡T n+fÒ m{≤¢ ñ+&Ü*?

♦ >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ #dæq |üqT\qT ã{Ïº n‘·ì e´øÏÔ‘ê«ìï >∑T]+∫

#Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20128

II

n~ uÛÑ»Hé ≤˝Ÿ ì\j·T+. Hê nqïyês¡T Òì eè<äTΔ\÷, nHê<∏ä\÷, Òe Òìyês¡÷, ù|<äyês¡÷ nø£ÿ&É ñ+{≤s¡T.

uÛÑ»Hé ≤ Ÿ ‘·q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ düà è‘· s¡ú+ á ì\j·÷ìï HÓ ø=˝≤Œ&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«+yês¡T düú ≤ìï ©E≈£î Ç#êÃs¡T. q\uÛ…’>∑<äT\÷,

yê{Ï #·T≥÷º, eTT+<ä÷, yÓqø± es¡+&Ü\T ø£{Ïº+#ê&ÉT. Äes¡D˝À ô|<ä› ô|<ä› #Ó≥T¢ ñHêïsTT. ô|s¡{ÏyÓ’|ü⁄ ≈£Ls¡>±j·T\÷,

ns¡{Ï, ìeTà#Ó≥T¢HêïsTT. nø£ÿ&ÉTqïyê]˝À |üì #˚j·T>∑*–qyês¡T ‘√≥|ü ì\j·T+˝À|ü #˚kÕÔs¡T. yê]˝À ø=+<äs¡T

bÕÁ‘·\T ‘√eTT‘ês¡T. Ä ì\j·÷ìøÏ nedüs¡yÓTÆq+‘· bÕ&çñqï~. <ëìøÏ ˇø£ HÍø£s¡T, ˇø£ >∑TeTkÕÔ, yêfi¯flô|’q

dü÷|ü]+f…+&Ó+≥T ñHêïs¡T. Ä q\uÛ…’ >∑<äT˝À¢ ˇø£{Ï dü÷|ü]+f…+&Ó+≥T≈£L, ˇø£{Ï Ä|ò”düT≈£L πø{≤sTT+#ês¡T. ‘·qT

f…*bò qT˝À e÷{≤¢&É&ÜìøÏ ˇø£ bò qT ≈£L&Ü Ä|ò”düT˝À ô|{Ïº+#ê&ÉT uÛÑ»Hé ≤˝Ÿ.

ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ |ü~>∑+≥\y˚fi¯ uÛÑ»Hé ≤˝Ÿ≈£î f…*bò qT e∫Ã+~.

ªªH˚qT MT ì\j·T+˝À ñ+&Ü\qT≈£î+≥THêïqT. Hê≈£î $&ç>± ˇø£ >∑B, m{≤#Y&é u≤‘Ys¡÷eT÷ ñ+&Ü*. ˇø£

HÍø£s¡T Hê≈£î Á|ü‘˚ ø£+>± ñ+&Ü*. Hêø£j˚T´Ks¡TÃ H˚ì#·TÃ≈£î+{≤qT.μμ

ªªmø£ÿ&çqT+∫? MT ù|s¡T?μμ Væ≤+B˝À n&ç>±&ÉT.

ªªn$ H˚H=∫Ã #ÓãT‘êqT.μμ

ªªMT uÛÀ»q+, ø±|ò”, {° MTπs HÍø£s¡T#˚‘· #˚sTT+#·T≈£î+{≤sê?μμ

ªªHê≈£î @ y˚fi¯≈£î @+ ø±yê˝À H˚qT e∫Ã#ÓãT‘êqT. M …’‘˚ MTs¡T #˚sTT+∫ |ü+|æ+#·+&ç.μμ

ªªMTs¡T e∫Ã s¡÷eTT, nB #·÷düT≈£î+{≤sê?μμ

ªªH˚qT nø£ÿ&É ñ+&Ü\ì edüTÔHêïqT. ñqïyê{Ï À Hê≈£î q∫Ãq~ rdüT≈£î+{≤qT. H˚qT Hê kÕe÷q¢‘√ ekÕÔqT

m|ü&ÉT s¡eTà+{≤s¡T?μμ

ªªMT Çwüº+ m|ü&ÉT e∫ÃHêdüπs. ì\j·T+ mø£ÿ&ÉTqï<√ ‘Ó\TkÕ? ‘Ó*ùdÔ m|ü&Ó’Hêdüπs yÓfi¯fl+&ç. nø£ÿ&É Ä|ò”düT˝À

dü÷|ü¬sï+≥T ñ+≥T+~. MTπø+ ø±yê˝À #Ó|üŒ+&ç. nìï edü‘·T\÷ ÄyÓT #·÷düTÔ+~. H˚qT yêsêìø=ø£kÕ] e∫Ã

#·÷dü÷Ôñ+{≤qT. nedüs¡yÓTÆ‘˚ ÄyÓT f…*bò qT #˚düTÔ+~.μμ

ªªeT+∫~ qeTùdÔ.μμ

ˇø£ {≤ø°‡˝À ¬s+&ÉT dü÷{ŸπødüT\÷, ˇø£ {°.M. yÓTT<ä …’q kÕe÷q¢‘√ dü÷{Ÿy˚düT≈£îì ø£Ás¡ düVü‰j·T+‘√ ì\j·T+

Äes¡D+˝À ~>±&ÉT >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄.

Ä ÁøÏ+<ä{Ïs√E sêÁ‘˚ ø£ {≤ø°‡ ø£+ô|˙øÏ bò qT#˚dæ ‘Ó\¢yês¡Ts¡a≤eTTq Hê\T>∑T >∑+≥\≈£î s¡eTàHêï&ÉT. ‘·q >∑~

‘·\T|ü⁄ M~∏ es¡+&Ü˝Àπø ñ+~. Ä sêÁ‘˚ kÕe÷qT dü]›ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. {≤ø°‡ sê>±H˚ Å&Ó’es¡T#˚‘· kÕe÷qT {≤ø°‡˝À

ô|{Ïº+#·T≈£îì ‘·\T|ü⁄<ä>∑Zs¡>±y˚dæ ‘·q÷ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.

uÛÑ»Hé ≤˝Ÿ ì\j·T+ }]øÏ ãj·T≥>± ñ+&˚~ yÓTT<ä≥. Ä ‘·s¡Tyê‘· }s¡T ô|]– Ä ì\j·T+ }] eT<Ûä ≈£î

e∫Ã+~. n+<äTø£H˚ ns¡>∑+≥˝Àe∫Ã #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.

HÍø£s¡T >∑ã>∑u≤yÓ[fl kÕe÷qT¢ rdüT≈£îe∫Ã Vü‰˝À¢ô|{≤º&ÉT. Äj·TqqT ˝À|ü*øÏ rdüT≈£îe∫Ã ≈£îØÃy˚XÊ&ÉT. {≤ø°‡

Å&Ó’es¡T À|ü*øÏe∫Ã &ÉãT“rdüT≈£îì dü ≤+#˚dæ yÓfi≤fl&ÉT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20129

ªªÄ|ò”düT m|ü&ÉT ‘Ós¡TkÕÔs¡T?μμ n&ç>±&ÉT >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄.

ªªÄs¡T>∑+≥\≈£î neTà>±s¡T ÒkÕÔs¡T. Äs¡Tqïs¡≈£î ãj·T{ÏøÏekÕÔs¡T. ÄyÓT >∑~|üø£ÿH˚ Ä|ò”düT. H˚qT #ÓãT‘ê …+&ç.μμ

≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃì >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îì Ä˝À#·q˝À|ü&Ü¶&ÉT. ‘·q≈£î |üìøÏe#˚Ã ø±–‘ê\÷, #Óø˘ãT≈£Lÿ

]f…Æ¬s’q ‘·s¡Tyê‘· e∫Ãq&ÉãT“‘√q÷ Çq÷‡¬sHé‡bÕ\d”e\¢ e∫Ãq&ÉãT“‘√q÷ rdüT≈£îqï |òæ¬ø‡&é&çbÕõ≥÷¢, ‘·q≈£î q∫Ãq

|ü⁄düÔø±\÷, …’Áã]ø±s¡÷¶, ‘·q ã≥º\÷, ã÷≥÷¢, #Ó|ü\»‘· n˙ï ‘·qø£edüs¡eTqT≈£îqï$ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT.

ˇø£|ü&ÉT ‘·qπø~ ø±e\dæe∫ÃHê ø£åD≤\MT<ä Ä |üì »]π>~. ø±˙ Ç|ü&√! y˚fi¯≈£î ø±|ò” Ò<äT. uÛÀ»q+

Ç+{Ïyêfifl≈£î r]¬ø’q|ü&ÉT ô|&É‘ês¡T. ø=ÿø£ÿs√E kÕïHêìøÏ y&ç fiófl+&Ée⁄. >=+‘·T m+&çb˛‘·Tqï<äì eT+∫ fifl&ç–Hê

yÓ+≥Hsêe⁄. n+<äs¡÷ñHêïs¡T Ç+{À¢ ø±˙ |æ*ùdÔ |ü*πø ~≈£îÿ Ò<äT. »ãT“#ùdÔ &Üø£ºs¡Tì |æ\e{≤ìøÏ yÓqø±&ÉT‘·THêïs¡T.

Çø£ dü«+‹ Ò¢$T{Ï? dü«»qyT$T{Ï?

‘·q‘√ Ç+ø£ me]ø° nedüs¡+ Ò<äH˚Hê? eTqTeT\ >∑~˝À {°.M.#·÷dü÷Ô, yêfi¯fl‘√ ø£ãTs¡T¢#ÓãT‘·÷, $H√<ä

ø±\πøå|ü+#˚dü÷Ô ‘·qeTTKyÓTÆHê#·÷&Éì kÕ$Á‘·eTà, ‘·qT Ç+{À¢ Òì dü+>∑‹ m|ü&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+≥T+~? ‘·qT |ü<ä$˝À

ñ+&É>± ø±s¡T˝À ø£¢ãT“\≈£î ‹s¡T>∑T‘·÷, düuÛÑ\≈£î ô|<ä›ñ<√´– uÛ≤s¡ >± n<Ûä ø£å‘· eVæ≤dü÷Ô, Áô|’E\T|ü+#·T‘·÷, ‘·q

¨<ëqT u≤>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îì }fi‚fl*q kÕ$Á‘·eTà Ä Ns¡\÷, Ä q>∑\÷ m+‘· yÓ’uÛÀ>∑+>± ã‹øÏ+~? u≤>± &ÉãT“

dü+bÕ~düTÔHêïqì >∑s¡«|ü&ÉT‘·÷ ‘·q‘√ ≈£L&Ü ‹]–q kÕ$Á‘·eTà Ç|ü&ÉT |æ*ùdÔ |ü\ø£ìdæú‹øÏ e∫Ã+~.

Ä Ç\T¢ Ç|ü& sêsTT+#·Tø√yê\qï |ü≥Tº<ä\‘√ ñqï ø√&É\÷— ªm{≤¢>∑÷ Hê≈£î e#Ã Ç Ò¢ø£<ë Hê ù|s¡ sêsTT+#·μeTì

‘·*¢ q&çπ>ø=&ÉT≈£L— ªá »ãT“eùdÔ‘·>∑Z<äT. &Üø£ºs¡T m+<äT≈£î?μ nH |ü⁄Á‘·s¡‘·ïeT÷ Ç|ü&ÉT |”&Üe~*+<äqT≈£î+≥THêïsê?

|òæø˘‡&é &çbÕõ{Ÿ ‘·qøÏùdÔ |ü+&ÉT>∑≈£î ekÕÔqH˚ ≈£L‘·Ts¡T n\T¢&ç‘√ edüTÔ+<ë?

ªª$<ë´s¡Tú\+‘ê ≥÷s¡T≈£îyÓfi¯óÔHêïs¡T. &É_“j·Týê ‘ê‘·j·÷´ eT+∫ ã≥º\T ≈£L&Ü ≈£î{Ïº+#·Tø√yê*μμ nì n&çπ>

eTqTeT&ÉT. Ä >∑~˝ÀøÏe∫Ã ‘·qT Òq≥Tº ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&Ü?

ø√≥T dü]#˚düT≈£îì >∑T+&û\T düs¡T›≈£îì ªªÇø£ÿ&çøÏ e#˚ÃXÊqT>± Ç+ø± Ä dü+>∑‘·T\T ‘·\#·Tø√e≥yÓT+<äT≈£î?

yfi≈£î‹+≥÷, |ü⁄düÔø±\T #·<äTe⁄≈£î+≥÷, kÕj·T+ø±\+ {°.M.

#·÷dü÷Ô, |ü>∑\T Á{≤ì‡düºs¡T$+≥÷ Vü‰sTT>± ñ+&É#·TÃ. ‘·qT

ñqïHêïfiSfl ‘·q nedüsê\≈£î &ÉãT“ yê&ÉT≈£î+{≤&ÉT. me¬s’Hê

Òìyêfifl≈£î düVü‰j·T+ #kÕÔ&ÉT. á J$‘·+ Çø£ÿ&É Á|üXÊ+‘·+>±

>∑&ç∫b˛‘·T+~.

III

dü÷|ü]+f…+&Ó+{Ÿ Ä|ò”düT˝À ≈£Ls¡TÃqï<äì HÍø£s¡Te∫Ã #ÓbÕŒ&ÉT. >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ Ä|ò”düT˝ÀøÏ yÓ[¢ ‘·q≈£î ø±e\dæqe˙ï

#ÓbÕŒ&ÉT. dü÷|ü¬sï+≥T Äj·Tq≈£î Á|üXÊ+‘·+>± ñ+&˚ ∫e] >∑~ es¡+&Ü πø{≤sTT+∫+~. ø£ HÍø£s¡TqT #·÷|æ+∫+~.

Äj·Tq≈£î {°.M. |ü¢>¥, @+f…Hê @sêŒ≥T #˚sTT+∫+~.

ªªMT≈£î Ç+ø± @+ ø±yê˝À #Ó|üŒ+&ç, H˚qT @sêŒ≥T¢ #˚sTTkÕÔμμ q+~.

ªªm&Ü«Hé‡>± #Óø˘ rdüTø√+&çμμ nHêï&ÉT >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ ÄÁXe÷ìøÏ m+<äT≈£î bò Hé #XÊ&ÉT?

♦ ªªÇø£ dü«+‹˝Ò ¢$T{Ï? dü«»qy˚T$T{Ï?μμ nì

>∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ nq&É+˝À ñ<›X¯y˚T$T{Ï?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20130

ªªuÛÑ»Hé ≤˝Ÿ kÕj·T+Á‘·+ ekÕÔs¡T. H˚q&ç– #ÓbÕÔqTμμ n+~.

ªªmì$T~ >∑+≥\≈£î ˇø£ &Üø£º]ï |æ*|æ+#·+&ç. á ˝À|ü\ kÕïq+ #˚dæ dæ<äΔ+>± ñ+{≤qT.μμ

Ä ì\j·÷ìøÏ |æ*∫q|ü&ÉT e#˚Ã &Üø£ºs¡THêï&ÉT. bò qT #Ój·T´>±H˚ mì$T~ >∑+≥\≈£î e#êÃ&ÉT.

ªªMTs¡T ø=ìï Ç+»ø£åqT¢ rdüTø√+&ç. |òæõjÓ÷<∏Ós¡|” ≈£L&Ü rdüT≈£î+fÒ ø±\÷, #ÓsT÷´ kÕ«BÛqeTe⁄‘êsTTμμ nHêï&ÉT

&Üø£ºs¡T.

ªªMTπs e∫Ã Çe«+&ç Ä Ç+»ø£åqT¢. N{°MT<ä sêùdÔ ‘Ó|æŒkÕÔqT.μμ

Hê\T>∑T HÓ\\T yÓ’<ä + kÕ–+~. nø£ÿ&çøÏ <ä>∑Zs¡>± ñqï q]‡+>¥ yéT˝À |òæõjÓ÷<∏Ós¡|” eT÷&ÉT HÓ\\T rdüT≈£îHêï&ÉT.

Ç|ü&ÉT >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ Äes¡DeT+‘ê ñ<äj·T+, kÕj·T+Á‘·+ ‹]– ekÕÔ&ÉT.

Ä|ò”düs¡T>± ‘·qT ≥÷s¡T≈£îyÓ[fl ¬>dtºVü≤e⁄dt À ñqï≥Tº>± ñ+~ Äj·Tq≈£î. s√E\÷, HÓ\\÷ >∑&ç∫b˛‘·THêïsTT

Á|üXÊ+‘·+>±.

Ä kÕj·T+ø±\+ Äes¡D˝À ‹s¡>±\ì ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄. q\¢{Ï eTãT“ Äø±X¯eT+‘ê ø£ù|Œdæ+~.

>±*øÏ ‘√≥˝À #Ó≥¢ìï }>∑T‘·THêïsTT. >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ es¡+&Ü˝À ≈£îØÃy˚düT≈£îì ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.

ªªÇyêfi¯ ‘√≥˝À ‹s¡>∑{≤ìøÏ M\T Ò<äTμμ yÓT*¢>± >=DT≈£îÿHêï&ÉT.

n+‘· >±* MT<ä Ä q\¢{Ï eTãT“\T $∫Ãb˛sTT ‘Ó\‘Ó\¢>± Ò‘· \+s¡+>∑T˝À ‘·THê‘·Tqø£ …’ |üs¡T>∑T\T rdüTÔHêïsTT.

ªm+‘· $∫Á‘·+?μ nqT≈£îHêï&ÉT qe⁄«≈£î+≥÷.

ªªu≤ãT>±s¡÷! @$T{° MT˝À MTs¡T qe⁄«≈£î+≥THêïs¡T?μμ n+≥÷ $eT\ e∫Ã+~.

ªªÄ eTãT“ ‘·Tqø£ #·÷&Ée÷à! m+‘· $∫Á‘·+>± ñqï<√! n+‘· À Á|üfi¯j·T+ eTT+#·T≈£î edüTÔ+<ë nì|æ+∫+~.

eT] ø±ùd|ü{Ï À ‘˚*b˛sTT+~. Á|üø£è‹ eHÓï∫HÓï\T e]í+#·{≤ìøÏ me] ‘·s¡+?μμ

ªªu≤ãT>±s¡÷! MTs¡T ø£$‘·«+ sêkÕÔsê?μμ

ªªn<˚qe÷à! Ç|ü&ÉT H˚qT #˚j·Te\dæ+~. |ü<äM $s¡eTD ‘·s¡Tyê‘· @+ #Ój·÷´˝≤ nqT≈£îHêïqT. »ãT“ #˚dæ+~,

‘*b˛sTT+~. ø=Hêïfiófl Ç+{À¢ ñ+&ç Ç+‘·ø±\eT÷ Hê≈£î ‘Ó*j·Tì $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+#êqT. Ç|ü&çø£ÿ&çøÏ e#êÃqT.

Á|üXÊ+‘·+>± ø£$‘·\T n\T¢‘êqT.μμ

ªªu≤ãT>±s¡÷, Ç+‘·es¡≈£î @<√ >√|ü +>± MTs¡+≥Tqï e÷≥\T $+≥THêïqT. ø±ì |ü]dæú‹ ns¡ú+ ø± Ò<äT.

qìï+ø± düôdŒHé‡˝À ñ+#·ø£ MT dü+>∑‘·+‘ê #Ó|üŒ+&ç.μμ

ªª@eTT+{≤j·Te÷à dü+>∑‘·T\÷? ø£<∏ë, Vü≤]ø£<∏ë? e÷eT÷\T>± ˝Àø£+˝À ñ+&˚ $wüj·÷ Ò, n+‘·≈£î $T+∫

@eTT+{≤sTT?μμ

ªªeT] MT¬s+<äTø£ ≤ MT˝À MTs¡T u≤<Ûä|ü&É‘ês¡T? @<√ ñ+&˚ ñ+≥T+~. Òø£b˛‘˚ }fiÀfl Ç\T¢ ô|≥Tº≈£îì,

dü+kÕs¡+ ô|≥Tº≈£îì Çø£ÿ&É ñ+&É≥yT$T{Ï? uÛ≤sê´ |æ\¢\T >∑\yêfiófl Ç+{À¢ ñ+&ç Vü‰sTT>± #sTT+#·T≈£îì, dü+‘√wü+>±

ñ+&Éø£ á ˇ+≥] J$‘·y˚T$T{Ï?μμ

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20131

1. eTTdü*yês¡T eè<ëΔÁXe÷\≈£î yÓfifl&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT #·]Ã+#·+&ç.

2. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ e÷≥\T me] >∑T]+∫ #Ó|æŒqy√ >∑T]Ô+∫, sêj·T+&ç.

n) #Ó≥Tº øÏ+<ä ˇø£ÿs¡÷ ≈£Ls¡TÃHêïπs+? ( )

Ä) dü+kÕs¡ u≤<Ûä ‘·\T Òe⁄. ( )

Ç) Ä Ns¡\÷, Ä q>∑\÷ m+‘· yÓ’uÛÀ>∑+>± ã‹øÏ+~. ( )

á) Ä Ç\T¢ Ç|ü&˚ sêsTT+#·Tø√yê\qï |ü≥Tº<ä\. ( )

ñ) |òæ¬ø‡&é &çbÕõ{Ÿ ‘·qøÏùdÔ |ü+&ÉT>∑≈£î ekÕÔ. ( )

}) eT+∫ ã≥º\T ≈£L&Ü ≈£î{Ïº+#·Tø√yê*. ( )

m) á »ãT“eùdÔ ‘·>∑Z<äT. &Üø£ºs¡T m+<äT≈£î? ( )

Ç$ #˚j·T+&ç


ªªn<ëe÷à, ≈£î ø±e*‡+~? Çø£ÿ&É HqT Á|üXÊ+‘·+>± ñHêïqT. Ç\T¢ m+<äT≈£î Á|üXÊ+‘·+>± Ò<√ #Ó|üŒeT+{≤e⁄.

n+‘˚Hê? nsTT‘˚ $qT. Ç+‘· ø±\eT÷ Hê düØ«düT˝À \ø£å ≤]®+#êqT. n|ü&ÉT Ç+{À¢ n+<äs¡÷ qe⁄«‘·÷ ‘·Tfi¯ófl‘·÷

&ÉãT“ …ø£ÿô|≥Tº≈£îHêïs¡T. HqT ]f…Æs¡T ø±>±H n+<ä]ø° Hê MT<ä >ös¡e+ ‘·–Zb˛sTT s¡dü+ e#Ãdæ+~. á »ãT“ e∫Ãq

‘·s¡Tyê‘· á eTìwæ m+<äT≈£îHêï&Ü nì|æ+#·&É+ yÓTT<ä\T ô|{Ïº+~. HÓ\ ø±>±H˚ Hê ô|q¸qT #˚‹˝À y˚sTT+#·T≈£îqï

yêfifl≈£î HêøÏ+‘· ‹+&ç ô|≥º&É+ ãs¡Teì|æ+∫+~. n+‘·≈£î eTT+<äT ≈£L&Ü ‹]–q uÛ≤s¡ , |æ*ùdÔ |ü\≈£îÿ+&Ü ‘·|æŒ+#·T≈£î

‹]π>~. ø£qï |æ\¢\T ø£<ë nì n&ç–q<ä ≤¢ Ç∫Ã, ô|<ä› #·<äTe⁄\T #Ó|æŒùdÔ eT+∫ ñ<√´>±\T #˚düTÔHêïs¡T. ø±ì, Ç+‘·

#˚dæq ‘·+Á&çøÏ »ãT“#˚ùdÔ &Üø£º]ï |æ*|æ+∫ eT+~|æŒ+#·≥+ nqedüs¡eTì|æ+∫+~. n{≤¢ Áã‹øÏqyê&çì Ä Ç+{À¢

me]ø° @MTø±ì yê&ç ≤ m{≤¢ ñ+&ÉqT? Çø£ÿ&É Vü‰sTT>±, eTVü‰sêE˝≤ ã‘·T≈£î‘·THêïqT. |æ*ùdÔ |ü*πø HÍø£s¡THêï&ÉT.

yfi≈£î e+&çô|fÒº edü‹ ñqï~. ªu≤ãT>±s¡÷!μ n+≥÷ ÄbÕ´j·T+>± |æ*∫ e÷{≤¢& ø£qï‘·*¢ ≤+{Ï <ëì$ qTe⁄«Hêïe⁄.

Hê≈£î Ç+πø+ø±yê\e÷à, rj·T{Ï |ü\ø£]+|ü⁄ ‘·|üŒ!μμ

ªªu≤ãT>±s¡÷! Hê≈£î ‘Ó*j·Tø£ MTs¡T #·qTe⁄ Ç#êÃs¡T ø£<ë

nì m|ü&Ó’Hê |üsê∫ø£ e÷&ç‘˚ ø£å$T+#·+&ç. MT eTqdüT˝À

ñqï u≤<ÛäqT MT#˚‘·H˚ #Ó|æŒ+∫q+<äT≈£î qqTï eTìï+#·+&ç.

ì»+>± eTìwæøÏ ø±e\dæq <˚$T{À Çyêfi¯ MT H√≥ $HêïqT.μμ

˝Ò∫ >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ ¬s+&ÉT #˚‘·T\÷ |ü≥Tº≈£î+~ uÛÑ»Hé˝≤˝Ÿ

ì\j·÷ìøÏ dü÷|ü¬sï+f…Æq $eT\.

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

♦ ªªÁ|üø£è‹ eHÓï∫HÓï\T e]í+#·&ÜìøÏ me]

‘·s¡+ø±μμ<äì >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ m+<äTø£Hêï&ÉT?

♦ ªªì»+>± eTìwæøÏ ø±e\dæ+~ @$T{Ïμμ Ä˝À∫+∫

#Ó|üŒ+&ç.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20132


n) >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ ñ<√´>∑+ #düTÔqï|ü&ÉT ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\T m{≤¢ Á|üe]Ô+∫ ñ+{≤s√ }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.

Ä) Ç\T¢ e~*, ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚]q $<Ûëìï ã{Ïº >∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ m˝≤+{Ïyê&√ sêj·T+&ç.

Ç) ªô|+∫, ô|<ä›#dæ, Áã‘·T≈£îì∫Ãq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT eTTdü*‘·q+˝À |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛e≥+ düeT+»düyTHê?

MT n_ÛÁbÕj·T+ sêj·T+&ç.

á) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Ç*¢+<ä\ düs¡dü«r<˚$ s¡#·Hê $<Ûëq+ m{≤¢ ñqï<√ ‘Ó\T|ü+&ç.


n) ªeè<ëΔ|ü + eTìwæøÏ XÊ|ü+ ø±≈£L&É<äTμ Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ sêj·T+&ç.

( Ò<ë )

Ä) eè<ëΔ|ü +˝À eTqTwüß\≈£î @$T ø±yê*? ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\T yêfi¯flqT m{≤¢ #·÷düTø√yê*?


n) rj·Tì |ü\ø£]+|ü⁄ ø£<∏äqT bı&ç–+∫ ˇø£ eT+∫ eTT–+|ü⁄qT sêj·T+&ç.


3. øÏ+~ e#·qø£$‘· #·~$ Á|üX¯ï¢\≈£î »yêãT *e«+&ç.

Ç\¢+fÒ...

neTàˇ&ç

Ç\¢+fÒ

eTeT‘·\T |ü\¢$+#˚ jÓT<ä dü&ç

Ç\¢+fÒ

Äràj·T‘·\ dü+<ä&ç

Ç\¢+fÒ

eTq*ï eTq+ |ü⁄qX¯Ãs¡D #˚düT≈£îH˚ ã&ç

Ç\¢+fÒ

Áù|e÷_Ûe÷Hê\ ôd\j˚Tfi¯fl n\»&ç

Ç\¢+fÒ

}s¡&ç+|ü⁄\ sêã&ç

kÕ«s¡ú+ m+&Ée÷e⁄\yÓ+≥ |üs¡T>∑T\T

ô|&É÷Ô

#·*#Ó*yÓT e+{Ï

Ç\T¢qT <ä÷s¡+ #˚düT≈£î+fÒ

‘·*¢e+{Ï Ç\T¢

eTqdüT ∫qïãT#·TÃ≈£î+≥T+~

nø£ÿ&É [fl+øÏb˛‘`

‘·s¡‘·sê\≈£î Ä ‘·&ç Òì J$‘·+

XÊ|ü+>± |ü]D$TdüTÔ+~ ø=&ÉTø±!

Á|üX¯ï\T :

n) ô|’ e#·q ø£$‘· Àì n+‘ê´qTÁbÕdü |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç.

Ä) Ç\T¢ Äràj·T‘·\ dü+<ä&ç n+fÒ...

Ç) Ç\T¢ |ü⁄qX¯Ãs¡D #˚düT≈£îH˚ ã&ç ` m+<äTø£+fÒ?

á) #·*#Ó*yÓT≈£î m+&Ée÷$øÏ uÛÒ<ä+...

ñ) eTqdüT ∫qïãT#·TÃ≈£îH˚~ m|ü&ÉT?

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20133

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |ü]o*+#·+&ç. |ü{Ïºø£ øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\≈£î dü]b˛j˚T |üsê´j·T |ü<ë\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.

uÛ≤cÕ+XÊ\TIII.

n) #Ó≥Tº R

Ä) Äø±X¯+ R

Ç) ì\j·T+ R

á) sêÁ‹ R

2. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì ‘· dæq $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\T bÕsƒ¡+˝À yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.

n) Äø±X¯+˝À Vü≤]$\T¢qT #·÷dæ |æ\¢\T n#ÓÃs¡Ty=+<ës¡T.

Ä) n&ç–qyê]øÏ kÕj·T+ #˚j·T&É+ e÷ Hêqï≈£î n\yê≥T.

Ç) e÷ ‘ê‘·j·T´ uÀq+ #˚j·Tì<˚ ãj·T{ÏøÏ yÓfi¯fl&ÉT.

eèø£å+ ˙s¡T ì|ü ìX ø±\+ eT+∫

düeTj·T+ s¡»ì Äyêdü+ >∑>∑q+ eTV”≤»+ kÕúq+

#·+Á<äT&ÉT n+ãs¡+ ì»+ yÓ\T>∑T »\+ ø£f…º

ìo~∏ dü‘· + ‘·s¡Te⁄ πssTT HÓ\e⁄ dü÷s¡T´&ÉT


1. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ, dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) s√E\T G ◊Hê R ( )

Ä) Ä<äs¡ G n_Ûe÷Hê\T R ( )

Ç) Ò<äqø£ G ñ+&É R ( )

á) M\T G nsTT‘˚ R ( )

ñ) ø±e\dæq$ G n˙ï R ( )

}) |ü>∑\T G |ü>∑\T R ( )

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20134

J$‘ê+‘·+ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde#˚dæHê

dü+‘êq+ e÷Á‘·+ yê] ãTTD+

rs¡TÃø√C≤\<äT.

` eTVü‰‘êà>±+BÛ

dü÷øÏÔ

♦ MT Ç+{Ï #·T≥Tº|üø£ÿ\ ñ+&˚ eè<äTΔ\ e<ä›≈£î yÓfi¯fl+&ç. yêfi¯fl‘√ e÷{≤¢&É+&ç. yêfi¯fløÏwüºyÓTÆq |üqT\T @y√

‘Ó\TdüTø=ì #Ó|üŒ+&ç. yêπseTqT≈£î+≥THêïs√ sêj·T+&ç. ìy~ø£qT sêdæ ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.


2. øÏ+~ $Á>∑Vü≤ yêø±´\qT düe÷dü+ #˚dæ, düe÷dü+ ù|s¡T sêj·T+&ç.

n) n~Ûø±s¡+ #˚‘· <äs¡Œ+ R ( )

Ä) >∑~ jÓTTø£ÿ ‘·\T|ü⁄\T R ( )

Ç) eT+∫yÓ’q ã≥º\T R ( )

á) |ü~ dü+K´ >∑\ >∑+≥\T R ( )

ñ) Hê´j·TeT÷ nHê´j·TeT÷ R ( )

3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ø£s¡Ô] / ø£s¡àDÏ yêø±´\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ìj·Te÷\‘√ dü]b˛\TÃø√+&ç.

• s¡#·sTTÁ‘·T\T mH√ï $esê\T ùdø£]+#ês¡T.

• ÄyÓT Ç+≥s¡÷«´ ]ø±s¡T¶ #˚j·Tã&ç+~.

• ø=+‘·eT+~ Åd”Ô\‘√ »]|æq Ç+≥s¡÷«´\T j·T<∏ë‘·<∏ä+>± Á|ü#·T]+#ês¡T.

• yêfi¯fl uÛ≤wü e÷s¡TŒ #˚j·Tã&É Ò<äT.

• Á|ü‹yêfi¯Sfl uÛÀ»Hê\T ô|{Ïº, eTfi≤fl s¡eTàì |ü+|æ+#ês¡T.

• <ë<ë|ü⁄ q\uÛ…’ Ç+≥s¡÷«´\T #˚XÊ+.

• }fiÀfl düe÷y˚X¯+ @sêŒ≥T #˚j·Tã&ç+~.

• >√&É\MT<ä n+<äyÓTÆq ∫Á‘ê\T ^j·Tã&Ü¶sTT.

• <˚Vü≤+ |ü+#·uÛÑ÷‘ê\#˚ ì]à+#·ã&ç+~.

• y˚T+ ô|<ä›\qT >ös¡$kÕÔ+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20135

Ä≈£î|ü#·Ãì |üPs¡«|ü⁄ Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢ H˚{Ï ≈£î+s¡+ ;Û+ õ˝≤¢ n&Ée⁄˝À¢ ñ<äsTT+∫q >=|üŒ j·TT<äΔMs¡T\T

>√+&ÉT\T. n{≤¢+{Ï Ms¡T˝À¢ ≈£î+s¡+ ;Û+ ˇø£&ÉT. ;Û+ ‘·+Á&ç ù|s¡T ∫qTï. áj·Tq >∑÷&Ó+ ô|<ä› (|üfÒ\T). áj·Tq≈£î

;Û+‘√bÕ≥T k˛eTT, u§EE nH˚ ≈£îe÷s¡T\T eT]j·TT ≈£îs¡T›, j˚TdüT nH˚ Ç<ä›s¡T ‘·eTTàfi¯ófl ñHêïs¡T. Mfi¯fl+‘ê >√+&ÉT

‘Ó>∑≈£î #Ó+~qyês¡T. Ä~˝≤u≤<é n&Ée⁄˝À¢ ìedæ+#˚ á –]»qT˝À¢ mH√ï ‘Ó>∑\THêïsTT. >√+&ÉT, ø=˝≤yéT, |üs¡<ëHé,

ø√j·T, n+<ë˝Ÿ, #Ó+#·T, _Û\T¢\T yÓTT<ä\>∑Tyês¡THêïs¡T. n&É$˝À |ü⁄{Ïº, ô|]–, nø£ÿ&˚ #·ìb˛j˚T yê]øÏ, n&Éy˚

Á|ü|ü+#·+. ø£qTø£ n&É$ ‘·eT<äì ã\+>± qeTTà‘ês¡T. ‘Ó\¢<=s¡\qT m~]+∫q sê+J >√+&ÉT yês¡düT\eTì >∑s¡«+>±

#Ó|ü≈£î+{≤s¡T.

≈£î+s¡+ ;Û+ u≤\´+ qT+&ç ‘Ó*yÓ’qyê&ÉT, kÕVü≤düe+‘·T&ÉT, Hêj·Tø£‘·« \ø£åD≤\Tqïyê&ÉT. ;Û+ ∫qï|üŒ{Ï qT+∫

Á|ü‹ $wüj·÷ìøÏ düŒ+~+#˚yê&ÉT. Ä˝À∫+#˚yê&ÉT. <˚ ï }]πø e~*ô|fÒºyê&ÉTø±<äT. á \ø£åD≤ Ò ‘·s¡Tyê‘· n‘·&çì

–]»q Ms¡T&çì #˚XÊsTT. n‘·ì Ä˝À#·q\≈£î |ü⁄s¡T&ÉT b˛dæ+~, n‘·ì uÛ≤yê\≈£î ã˝≤ìï Ç∫Ã+~ n‘·ì e~HÓ

≈£î≈£Lu≤sTT. ;Û+ ∫qï|ü&ÉT dü+¬øqô|*¢ >∑÷&Ó+˝À ô|]>±&ÉT. nø£ÿ&ç #Ó≥÷º, #e÷, uÀfiófl, ã+&É\T, ø=+&É\T, yê>∑T\T

ˇø£fÒ$T{Ï düeTdüÔ Á|üø£è‹ n‘·&çì r]Ã~~›+~. Ä s√E˝À¢H˚ ˇø£s√E ;Û+ ‘·q $TÁ‘·T …’q »+>∑T, ø=+‘· Ÿ, e÷<äT,

ô|’≈£î\‘√ ø£*dæ n&É$øÏ e#êÃ&ÉT. yê]‘√ y˚Tø£|æ\¢\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. ô|’≈£î <ä>∑Zs√¢ ñqï Hêπs|ü#Ó≥Tº mø±ÿ&ÉT. ˇø£

ø=eTà MT<ä ≈£Ls=Ãì bÕ≥\T bÕ&ÉT≈£î+≥÷ düqïdüqï eT+&É\T q]øÏ y˚Tø£\≈£î y˚düTÔHêï&ÉT. ;Û+ ø£<∏ä #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT.

ªª‘=+<äs¡>∑ ~>∑T. yêfi¯ófl #·÷dæHês¡+f… #ê˝≤ ø£wüº+μμ nHêï&ÉT »+>∑T. nqïfÒ¢ eTT>∑TZs¡T »+>±¢‘Y »yêqT¢, ˇø£

düT+ø£] ñ]ø=#êÃs¡T. ô|’≈£îqT |ü≥Tº≈£îHêïs¡T. yê] yÓqπø e∫Ãq nMTHékÕuŸ ªª#Ó≥T¢ ø=&ÉT‘·THêïsê, á n&É$ì MT

nj·T´\T ô|+∫ ô|<ä› #˚dæHês¡qT≈£îHêïsê?μμ nì ªªnπs! n+<ä]ì |ü≥Tºø=ì ã+>±¢ <ä>∑Z]øÏ rdüTø£ s¡+&çsê!μμ nì ‘·q

eTqTwüß\≈£î #ÓbÕŒ&ÉT.

Ä ‘·s¡Tyê‘· >∑÷&Ó+ ô|<ä›sTTq ≈£î+s¡+ ∫qTïqT #·÷dü÷Ô ªªn&É$˝À Ä≈£î ≈£L&Ü ‘Ó+|ü<ä›qï, #Íø°<ësYqT, kÕ¬s<ësYqT

|ü+|æ ˙≈£î #Ó|üeTqï. á s√E H˚qT e∫Ã #·÷dæq. @eTT+~. Hê ø£fi¯fl eTT+<˚ |æ\¢\T n&É$ì q]ø±s¡T. <ëìøÏ

ñ|üyê#·ø£+1. ≈£î+s¡+ ;Û+

ª»˝Ÿ, »+>∑ Ÿ, »MTHé (˙s¡T n&É$ uÛÑ÷$T)

eTq~μ... nH˚ ìHê<ä+‘√ >√+&ÉT\qT, ø√j·T\qT,

#Ó+#·T\qT dü+|òüT{Ï‘·|üs¡∫ b˛s¡Tu≤≥˝À q&ç|æ+∫q

$|ü¢e Ms¡øÏXÀs¡+ ≈£î+s¡+ ;Û+. ªe÷ >∑÷&Ó+˝À e÷

sê»´+μ nH˚ ìHê<ä+‘√ –]»qT\+<ä]ì @ø£+#˚dæ

Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ düeTs¡+ kÕ–+∫q b˛sê≥jÓ÷<ÛäT&ÉT

≈£î+s¡+;Û+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20136

•πøå+{À ‘Ó\TkÕ. ø=eTà q]øÏH√ì y˚fi¯ófl qs¡ø£&Éy˚T ‘·–q •ø£åμμ nHêï&ÉT. m+<äs¡T ã‹$T˝≤&çHê $q≈£î+&Ü ô|’≈£î y˚fiófl

q]øÏ+#ê&ÉT nMTHékÕuŸ. ô|’≈£î ns¡T|ü⁄\‘√ n&Ée+‘ê @&çÃ+~. düŒ èVü≤ ‘·|æŒ ô|’≈£î øÏ+<ä|ü&çb˛j·÷&ÉT. ‘·sê«‘· #Íø°<ësY

me¬ses¡T @@ |ü{°º ø£{Ïºqs√ #·~yê&ÉT. |ü{°º\ ù|s¡T MT<ä Ä |üP≥ >∑÷&Ó+ n+‘ê »+>±¢‘Y yêfi¯fl \÷ØƒøÏ >∑T¬s’+~. á

dü+|òüT≥q ;Û+qT |ü{Ïº ≈£î~|æ+~. Äy˚X¯+‘√ e~HÓ e<ä›≈£î b˛j·÷&ÉT. ªªe~H˚! á >±*, ˙s¡T, Çø£ÿ&ç Äø±X¯+ yÓTT‘·Ô+

eTqyÓ’q|ü&ÉT, á uÛÑ÷$T, n&É$ eTqyÓ+<äT≈£î ø±e⁄. n&É$, uÛÑ÷$T e÷Á‘·y˚T yêfi¯flyÓ{≤¢ nsTTq$?μμ nì n&ç>±&ÉT.

ªªá Á|üX¯ï\T eTH√fi¯fl+<ä]øÏ eôdÔ u≤>∑T+&ÉT. MT HêsTTqqT n&ÉT>∑Tμμ n+~. |ü{Ïº n+fÒ |üqTï. ªy˚Tø£, Äe⁄, m<äT›,

uÛÑ÷$T, Hê>∑*, eT+#Ó, >∑&ç¶, >∑T&çôd Ç˝≤ ñqï Á|ür<ëìù|s¡T MT<ä |üqTï ø£&ç‘˚, ∫es¡≈£î @+ ‹ì ã‘·ø± …. ø£wüºeT+‘ê

|üqTï\ s¡÷|ü+˝À »+>±¢‘Y yêfi¯ófl >∑T+E≈£î+fÒ Äø£*‘√ #·∫Ãb˛yê*‡+<˚ ø£<ëμ Ç˝≤ |ü]|ü]$<Ûë˝≤ Ä˝À∫dü÷Ô

Ä s√E ;Û+ Äø£*‘√ |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT.

á dü+|òüT≥q ;Û+ eTqdüTô|’ #Ós¡>∑ì eTTÁ<ä y˚dæ+~. ‘·eT ø£cÕºìï |üs¡T\T nHê´j·T+>± rdüTø£b˛‘·THêïs¡ì

‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. BìøÏ e´‹πsø£+>± ∫qïHê&˚ Ä˝À∫+#·&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. cÕe⁄ø±s¡T¢ –]»qT*ï yÓ÷dü+ #˚ùd rs¡T

ø=+‘· ns¡úeTj˚T´~, ø=+‘· ns¡ú+ø±ø£bıj˚T´~. »s¡>∑≈£L&Éì $<Ûä+>± »s¡T>∑T‘·Tqï $<ÛëHêìï >∑T]+∫ Ä˝À∫+#ê&ÉT.

ø±ì Ä|ü&ÉyÓT{≤¢H√ n‘·ìøÏ n+‘·T|ü≥º Ò<äT.

<√|æ&ç À nìï ø√˝ÀŒsTTq ≈£î+s¡+ ∫qTï Äs√>±´ìï ≈£L&Ü ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. |òü*‘·+>± #·ìb˛j·÷&ÉT. ∫qTï

#·ìb˛sTTHêø£ ≈£î+s¡+ ≈£îs¡T› ‘·q ‘·eTTà&ÉT j˚TdüT ≈£î≥T+ã+, nqï |æ\¢\‘√ ø£*dæ dü+¬øqô|*¢ e~˝≤&ÉT. ø=+<äs¡T

ø=˝≤eTT\T ≈£L&Ü M]‘√ ãj·T Ò›sês¡T. >∑÷&Ó+ e~ ÒdüTÔ+fÒ ;Û+ u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. Ç~ #·÷dæq e~HÓ Ç<ä+‘ê e÷eT÷ Òqì,

n&Ée⁄˝À¢ ã‹πø eTq≈£î Ç$ n\yêfÒqì #Ó|æŒ+~. yêfiófl »q>±eT (ÄdæbòÕu≤<é) <ÛäH√sê <ë{Ï düTsê›|üPsY #s¡T≈£îHêïs¡T.

yÓTÆ<ëq Á|ü<˚X¯+ #·÷dæ ã+&ÉT¢ Ä|æ, |üø£ÿq ñqï ô|<ä›yê>∑T &ÉT¶≈£î >∑T&çôd\T y˚düT≈£îHêïs¡T. #Ó≥T¢, ‘·T|üŒ\T q]øÏ, sêfi¯ófl

s¡|üŒ\T @]bÕπsXÊs¡T. eTT+&É¢ ø£+|ü\T ø±˝≤Ãs¡T. düeTwæº>± |üì#˚dæ, ‘·sê«‘· uÛÑ÷$T düe÷q+>± |ü+#·T≈£îHêïs¡T. yê]

ø£wüº|òü*‘·+>± C§qï #˚+&ÉT¢ @|ü⁄>± m~>±sTT. #˚qT #·÷dæ eTT]dæb˛j·÷s¡T. ø£&ÉT|ü⁄ ì+&Ü Äs¡THÓ\\bÕ≥T ‹+&ç

<=s¡T≈£î‘·T+<äì nqT≈£îHêïs¡T. Ä$<Ûä+>± nqT≈£î+≥Tqï dü+<äs¡“¤+˝À yêfifle<ä›≈£î |üHÓï+&ÉT eT+~ ø=‘·Ôyêfiófl e#êÃs¡T.

e∫Ãq yêfi¯fl˝À dæ~›ø˘ nH˚yê&ÉT ªªá ÁbÕ+‘·+ n+‘ê Hê~. qqTï n&É>∑≈£î+&Ü m+<äT≈£î <äTìïHês¡Tμμ nì

n&ç>±&ÉT. yê]<ä›] eT<Ûä rÁekÕúsTT˝À yê–«yê<ä+ »]–+~. Ç{≤¢ »]–q e÷≥\ j·TT<äΔ+, ø=~›ùd|ü{À¢H˚ ø£f…º\‘√

ø={≤¢≥ es¡≈£î e∫Ã+~. Ä ÁbÕ+‘·+ n+‘ê s¡ø£Ôdæø£ÔeTsTT+~. ;Û+ ø={Ïºq <Óã“≈£î dæ~Δø˘ #·ìb˛j·÷&ÉT. #·ìb˛>±H˚

n‘·ì‘√ e∫Ãq yêfi¯ófl bÕ]b˛j·÷s¡T. yÓ+≥H˚ e~HÓ e∫Ã ªª;Û+ Çø£ÿ&ç qT+&ç yÓ[flb˛μμ nì #Ó|æŒ+~. n{≤¢ ;Û+ ‘·q

yê] qT+&ç y¬s’b˛j·÷&ÉT.

n{≤¢ yÓ[flq ;Û+ ‹]– dü+¬øqô|*¢ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·q $TÁ‘·T&Ó’q ø=+&É ŸqT ø£*dæ düTsê›|üPsY À »]–q >=&Ée

>∑T]+∫, dæ~›ø˘ #êe⁄ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. Ä düeTj·T+˝ÀH˚ dæ~›ø˘≈£î á uÛÑ÷eTT\T me]#êÃs¡T? n$ n‘·ì kı+‘·yÓT{≤¢

nsTTHêsTT? |ü{≤º n+fÒ @$T{Ï? >√+&√fifl≈£î |ü{≤º\T m+<äTøÏe«s¡T? HÓ’C≤+ n+fÒ @+~? düsêÿsY n+fÒ mes¡T? yT+

<äTìïq|ü&ÉT sêì dæ~›ø ‘·s¡Tyê‘· m+<äT≈£î e#êÃ&ÉT? dæ~›ø~ ‘·|üø±q|ü&ÉT, Hê~ e÷Á‘·yT ‘·|ü m+<äTø£e⁄‘·T+~?

‘·q >√&É+‘ê Á|üX¯ï\ s¡÷|ü+˝À ø=+&É Ÿ eTT+<äT |ü]#ê&ÉT. n{≤¢ sêÁ‹ >∑&ç∫+~. m{≤¢ ‘Ó*dæ+<√ ø±ì >=&Ée+‘ê

‘Ó ≤¢πsdü]øÏ >∑÷&Ó+ n+‘ê bÕøÏ+~. Çø£ nø£ÿ&É ñ+&É Òø£ yÓ[flb˛‘êqqï ;Û+‘√ ‘·q÷ ekÕÔqì ø=+&É Ÿ ãj·T Ò›sê&ÉT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20137

»]–q $wüj·÷ìï ‘Ó*|æ, ‘·q≈£îqï Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T bı+<ë\H˚ Ä˝À#·q‘√ eTTU≤d” e<ä›≈£î ãj·T Ò›sê&ÉT.

eTq+<ä]ø° ô|<ä› eTTU≤d” ªªuÛ≤Ø˝§~›μμ nH˚#√≥ ñ+{≤&Éì ‘·q ‘·+Á&ç #Ó|üŒ>± $Hêï&ÉT. ø£qTø£ n‘·ìï ø£\e&ÜìøÏ

b˛j·÷&ÉT. Mfi¯ófl yÓfi‚fldü]øÏ eTTU≤d” Ç+{À¢H˚ ñHêï&ÉT. ;Û+, ø=+&É Ÿ yÓ[fl ªªsê+... sê+...μμ #ÓbÕŒs¡T.

ªªsê+... sê+... s¡+&ç, ≈£Ls=Ã+&çμμ n+≥÷ |ü]#·j·÷\T #˚düT≈£îHêï&ÉT eTTU≤d”. »+‘·Te⁄\ø£Hêï V”≤q+>± ñHêï

‘·eT ã‘·T≈£î\ >∑T]+∫, ‘·eTqT »+>±¢‘Y yêfiófl, cÕe⁄ø±s¡T¢ m{≤¢ Væ≤+dædüTÔHêïs√ ‘Ó*bÕ&ÉT. ªªyT+ n&É$˝À |üsêsTTyêfifl

rs¡T>∑ ã‘·T≈£î‘·Tqï+. y˚T+ uÛÑ÷$T kÕ>∑T#˚ùdÔ |òü*‘êìï me&√ e∫Ã |ü≥Tºø£b˛‘ê&ÉT. e÷‘√bÕ≥T ô|]–q #Ó≥¢ Ä≈£î\T,

ø=eTà\T ‘Ó+|æHê, $]∫Hê e÷ #‘·T\T qs¡T≈£î‘·THêïs¡T. yT+ m{≤¢ ã‘·Tø±˝Àï ‘Ó\TdüÔ Ò<äT. »+>±¢‘√fifl≈£î, cÕe⁄ø±s¡¢≈£î

ãT~Δ #Ó|üŒ&ÜìøÏ nìï >∑÷&Ü\ »Hê\qT ˇø£ÿ{Ï #˚kÕÔ+. MT eT<ä›‘·T ø±yê*. Á_{Ïwt yêfi¯fl≈£î sê+J>√+&ÉT ãT~Δ

#Ó|æŒq≥Tº eTq+ ≈£L&Ü Mfi¯fl≈£î ãT~Δ #ÓbÕŒ*μμ nì ñÁ<˚ø£+>± ;Û+ nHêï&ÉT.

ªª;Û+ Ç|üŒ{Ïπø qTe⁄« düsêÿs¡T <äèwæº\ ñHêïe⁄. Ç{≤¢+{Ï Væ≤+kÕ |ü<äΔ‘·T\T e<äT›. ‘=+<äs¡|ü&É≈£î. düsêÿsY≈£î »+>∑ Ÿ

MT<ä ˝≤uÛ≤\T ø±yê*. ø£qTø£ »+>±¢‘√fi¯ófl $TeTà*ï Væ≤+dædüTÔHêïs¡T. sê+J>√+&ÉT rs¡T>± ø={≤¢&ÉT≥ eTq‘√ ø±<äT.

Hê e\¢ e÷Á‘·+ ø±<äTμμ yÓT\¢>± nHêï&ÉT eTTU≤d”.

Çø£ e÷{≤¢&ç ˝≤uÛÑ+ Ò<äqTø=ì eTTU≤d” ñ+&˚ }s¡T e~ ÒXÊs¡T. ;Û+ ø=+&É Ÿ\≈£î m≥Tb˛yê˝À ‘Ó*j·T<äT.

ø£ì|æ+∫q u≤≥˝À eTT+<äT≈£îb˛‘·THêïs¡T. n{≤¢ yÓfi¯óÔqï yê]øÏ z ô|<ä› }s¡T m<äT¬s’+~. ô|<ä› y˚T&É\T, ô|<ä› ô|<ä›

<äTø±D≤\T, n\+ø£]+#·T≈£îqï Åd”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T ø£ì|æ+#ês¡T. á ˝Àø£+ yê]øÏ $+‘·>± ñqï~. yês¡T #˚]+~ ã˝≤¢sê¸

¬s’ Ò«ùdºwüHé. n+<äs¡÷ ¬s’\T m≈£îÿ‘·T+fÒ, ªªq&Ée&ÉyÓT+<äT≈£î eTqeT÷ m≈£îÿ<ë+μμ nqTø=ì yêfi¯Sfl mø±ÿs¡T. n+<äs¡T

~>∑T‘·T+&É>±, yêfiSfl ~>±s¡T. M]ì {Ï.dæ. {Ï¬ø{Ÿ n&ç>±&ÉT. n<+{À e÷≈£î ‘Ó*j·T<äT, e÷ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“\T ÒeHêïs¡T.

n|ü⁄&ÉT b˛©düT\T Mfi¯ófl >√+&ÉT\ì ‘Ó\TdüTø=ì Hê\T>∑T ‘·–*+∫ |ü+bÕs¡T. n{≤¢ yêfi¯ófl #˚s¡T≈£îqï~ ªª#ê+<ëμμ nH˚

|ü≥ï+.

¬s’ Ò«ùdºwüHé ãj·T≥ ≈£Ls¡TÃqï ;Û+, ø=+&É Ÿ ≈£î ‘·q‘√ ‘Ó#·TÃ≈£îqï edüTÔe⁄\qT yÓ÷j·T Òø£ nedüú|ü&ÉT‘·Tqï Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT

ø£ì|æ+#ê&ÉT. ªªH˚qT Ä ãs¡Te⁄*ï yÓ÷j·÷˝≤ïμμ n+≥÷ ;Û+ n&ç>±&ÉT. ªªdüπsμμ nì n+^ø£]+∫q Ä Á|üj·÷DÏ≈£î&ç‘√

yêfi¯ófl n‘·ì Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fls¡T. Ä Ç+{À¢ #ê˝≤ eT+~ n#·TÃ j·T+Á‘ê\T ‹|ü‘·THêïs¡T. ‘·qπøeTHêï |üì <=s¡ø£e#·TÃ

nì ;Û+ ÄX¯|ü&Ü¶&ÉT. |üì ø√dü+ Á|üj·÷DÏ≈£îìï n&ç>±&ÉT. ªªdüπsμμ nHêï&ÉT Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT. n‘·qT Ä Á|æ+{Ï+>¥ Áô|dt

j·T»e÷ì. ù|s¡T ªª${Àu≤μμ.

ìC≤+ düsêÿs¡T≈£î, ‘Ó\¢<=s¡\≈£î e´‹πsø£+>± b˛s¡T#˚düTÔqï yêfi¯fl‘√ ${Àu≤≈£î düìïVæ≤‘· dü+ã+<Ûë\THêïsTT.

${Àu≤ s¡Vü≤dü +>± |üÁ‹ø£ q&çù|yê&ÉT. s¡Vü≤dü bÕØº, s¡Vü≤dü |üÁ‹ø£\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqï ;Û+, ${Àu≤ô|’ eT+∫

n_ÛÁbÕj·T+ @s¡Œs¡#·T≈£îHêï&ÉT. ø=+&É Ÿ≈£î e÷Á‘·+ Ç<ä+‘ê s¡T∫+#· Ò<äT. n‘·qT ‹]– Ç+{ÏøÏ b˛j·÷&ÉT. ${Àu≤

<ä>∑Zs¡ dü+e‘·‡s¡+ ñHêï&ÉT ;Û+. nø£ÿ& ‘Ó\T>∑T, Væ≤+B, Ç+ ¢wüß #·<äe&É+, sêj·T&É+ Hs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ;Û+≈£î sê»ø°j·÷*ï,

düe÷» |ü]D≤e÷*ï, ${Àu≤ ns¡ú+ #˚sTT+#ê&ÉT. e÷s¡TŒ sêyê\+fÒ ‘ê´>∑+ #˚j·÷\ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ˇø£ s√E sêÁ‹

b˛©düT\T e∫Ã ${Àu≤qT n¬sdüTº#dæ |ü≥Tºø£b˛j·÷s¡T. ≈£î+s¡+ ;Û+qT ø={Ïº e~ ÒXÊs¡T. n{≤¢ ;Û+ ‹]– +≥]yê&Éj·÷´&ÉT.

‹]– ¬s’ Ò«ùdºwüHé≈£î b˛sTT ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. nø£ÿ&É eT+∫sê´\≈£î #Ó+~q ‘Ó\T>∑Tyê&ÉT n‘·ìøÏ ø£*XÊ&ÉT. ã‘·T≈£î<Ós¡Te⁄

ø√dü+ #êjYT|ü‘êÔ <X+ b˛‘·Tqï≥Tº #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+ø√ Ä˝À#·q #j·T≈£î+&Ü ;Û+ n‘·ì‘√ ø£*dæ #êjYT|ü‘êÔ <X+ nqã&

nkÕ‡+ b˛j·÷&ÉT.

‘˚j·÷≈£î ‘√≥\¢ n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT ;Û+. ‘·qe+{Ï nH˚ø£eT+~ ø±]à≈£î\qT #·÷XÊ&ÉT. >√+&ÉT >∑÷&Ó+ qT+&ç

‘˚j·÷≈£î ‘√≥\es¡≈£î n‘·ì Á|üj·÷D+ kÕ–+~. nH˚ø£ nqTuÛÑyê\‘√ Á|ü|ü+#êìï ns¡ú+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. mø£ÿ&Ó’Hê

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20138

ø£wüºJe⁄\≈£î u≤<Ûä\T ‘·|üŒeì, ø£wüº|ü&yêìøÏ ø£&ÉT|ü⁄ì+&É≥+ Ò<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. s√E ≈£L© |ü<äΔ‹q, e+∫q q&ÉT+

m‘·Ô≈£î+&Ü |üì#˚XÊ&ÉT. qT<äT{Ï #ÓeT≥ ‘·T&ÉT#·Tø√qT Ò#˚ ø±]à≈£î\qT y˚TÅd”Ô\T ø=s¡&Ü‘√ ø=fÒºyêfi¯ófl. #˚dæq ø£wüº+

eT+<äT\≈£îb˛‘ ‹q&ÜìøÏ ø£wüº|ü&yês¡T. j·T»e÷qT\≈£î <äj·÷>∑TD+ ñ+&~ ø±<äT. Çeìï #·÷düTÔqï ;Û+≈£î ndü+‘·è|æÔ

sêE≈£î+~. nø£ÿ&É Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\THêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝ÀH ;Û+≈£î eTq´+ ÁbÕ+‘·+ qT+&ç e∫Ãq ‘Ó\T>∑Tyêì‘√

|ü]#·j·T+ nsTT+~. n‘·ì <ë«sê eTq´+ ÁbÕ+‘·+ >∑T]+N eTq´+ Ms¡T&ÉT n\÷¢] d”‘êsêeTsêE >∑T]+N ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.

Á_{Ïwt yêfi¯ófl nø£ÿ&ç Á|ü»*ï ô|{Ïºq j·÷‘·q\ >∑T]+∫ $Hêï&ÉT. eTq´ ÁbÕ+‘· Á|ü»*ï d”‘êsêeTsêE @$<Ûä+>±

düMTø£]+#ê&√ ne>±Vü≤q #düT≈£îHêï&ÉT. sêeTsêE b˛sê≥ Ø‘·T*ï Äø£[+|ü⁄ #düT≈£îHêï&ÉT. j·TTe≈£î\≈£î j·TT<äΔØ‘·T*ï

m{≤¢ H˚sêŒ&√ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. n&É$ô|’ e÷≈£î ‘·|üŒ me]ø° n~Ûø±s¡+ Ò<äì –]»qT\‘√ #Ó|æŒ+∫q sêeTsêE

>=|üŒ‘·Hêìï ns¡ú+ #düT≈£îHêï&ÉT. j·TT<äΔ düeTj·T+˝À düe÷#êsêìï #s¡yùd $<ÛëHêìï +≥|ü{Ïº+#·T ≈£îHêï&ÉT. j·TT<äΔ

yÓTfi¯ó≈£îe*ï Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. Ç|ü&ÉT ;Û+ ˇø£ m≈£îÿô|{Ïºq u≤D+. b˛s¡Tu≤≥˝À q&Ée&ÜìøÏ düe÷j·T‘·ÔyÓTÆq b˛sê≥

Ms¡T&ÉT.

á düeTj·T+˝ÀH˚ ‘˚j·÷≈£î ‘√≥˝À¢ nHê´j·T+>± Ç<ä›s¡T ø±]à≈£î*ï ø=&ÉT‘·Tqï y˚TÅd”Ô\≈£î n&ÉT¶‘·–˝≤&ÉT. y˚TÅd”Ô\T

;Û+ MT~øÏ ø=s¡&Ü ÒbÕs¡T. düVæ≤+#·ì ;Û+ yê]ì ∫‘·ø£ u≤<ë&ÉT. Ç~ ‘Ó\TdüT≈£îqï j·T»e÷ì b˛©düT\‘√ #Ó|æŒ ;Û+‘√

düVü‰ eT]ø=+<ä]ì C…’ À¢ y˚sTT+#ê&ÉT. Hê\TZ s√E\ ‘·sê«‘· C…’ À¢ì ÇqT|ü #·Te«\T e+∫ ‘·|æŒ+#·T≈£îHêï&ÉT. H˚s¡T>±

e∫Ã ø£<äT\T‘·Tqï ¬s’\T mø±ÿ&ÉT. n~ n‘·ìï ã˝≤¢sê¸ #˚]Ã+~. nø£ÿ&˚ ø=ìï s√E\T eT÷≥\T yÓ÷dæ ã‹ø±&ÉT. nø£ÿ&É

ñ+&É Òø£ ã˝≤¢sê¸ e~* sêCÀsê MT<äT>± n&É$u≤≥ |ü{≤º&ÉT. <ë]˝À ‘·q nqï\T ø±ø£Hé|òü÷{Ÿ˝À ñ+≥THêïs¡ì

‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. kÕj·T+Á‘·+ es¡≈£î ‘·q nqï\ >∑÷&Ó+ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·eT >∑T&çôd eTT+<äT≈£î b˛j˚Tdü]øÏ e~HÓ

≈£î≈£Lu≤sTT ≈£Ls=ÃqT+~. ;Û+qT #·÷dæ ø£+&É¢ fi¯ófl ô|≥Tº≈£î+~. ø=&ÉT≈£î e∫Ã+&Éì ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·*¢ ;Û+qT |ü≥Tºø=ì

@&çÃ+~. ÄyÓT nHês√>∑ +‘√ #êe⁄≈£î <ä>∑Zs¡>± ñ+~. e~HÓ ‘·q Ç<ä›s¡T ø=&ÉT≈£î\T, bÕ|ü≈£î ∫HêïqïqT |ü]#·j·T+

#˚dæ+~. yêfi¯ófl ;Û+ ˇ&ç À <ä÷sês¡T. sêÁ‹ n+ã* ‘ê–q+ø£ ‘·eTTàì $esê\T n&ç– ‘Ó\TdüTø=ì nqï*<ä›s¡÷

ÄX¯Ãs¡ b˛j·÷s¡T. ≈£îs¡T›, j˚TdüT, ø=+&É Ÿ\ >∑T]+∫ ;Û+ n&ç>±&ÉT. $TÁ‘·T\+<ä] >∑T]+∫ n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.

<e&É+ô|<ä› \#·TÃ|üfÒ Ÿ. n‘·ì <ä>∑Zs¡ ;Û+ J‘êìøÏ ≈£î~sê&ÉT. n‘·ì |ü+≥ bı˝≤˝À¢ e÷s¡TŒ ‘Ó#êÃ&ÉT. |ü‹Ô, $Ts¡|ü

˝≤+{Ï yê´bÕs¡ |ü+≥\qT y˚XÊ&ÉT. yÓTT‘êÔìøÏ ;Û+ ‘Ó*$|üs¡T&Éì, eéVü‰s¡<ä≈£åî&Éì n+<ä]‘√ nì|æ+#·T≈£îHêï&ÉT.

\#·TÃ|üfÒ Ÿ uÛÑ÷eTT\ eéVü‰sê\qT eTT+<äTqT+∫ #·÷ùd n+ã{Ïsêe⁄≈£î k˛+u≤sTT nH ≈£L‘·Ts¡T+~. ÄyÓTqT ;Û+øÏ∫Ã

ô|+&ç¢ #ùdÔ u≤>∑T+≥<äì \#·TÃ|üfÒ Ÿ ìXÃsTT+#ê&ÉT. Ä $<Ûä+>± ≈£î+s¡+ ;Û+ k˛+u≤sTT\ ô|+&ç¢ <e&É+˝À \#·TÃ|üfÒ Ÿ

Ä<Ûä«s¡ +˝À »]–+~. Äs√E˝À¢ ≈£î+s¡+ ;Û+ yês¡Ô À¢ e´øÏÔ nsTTHê&ÉT. n‘·ì|ü≥¢ Äø£s¡D ô|+#·T≈£îqï ô|’≈£Lu≤sTT nH

j·TTe‹ ø√] n‘·ìï ô|fi≤fl&ç+~. ;Û+ ø±ø£Hé|òü÷{Ÿ˝À ø±|ü⁄s¡+ ô|{≤º&ÉT.

≈£îs¡T› ‘·q ‘·eTTà&ÉT j˚TdüT <ä>∑Z]øÏ <ÛäH√sê≈£î e#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ n&É$ì q]øÏ uÛÑ÷$T kÕ>∑T#˚düTø√yê\H˚ Ä˝À#·q

e∫Ã+~. nìï Á|ü<˚XÊ\T ‹]– #·÷XÊ&ÉT. u≤uÒs¡a] ˝§~› n+#·Tq kÕ>∑T uÛÑ÷$T ñ+~. ‘êH=ø£ÿ&˚ ø±≈£î+&Ü #ê˝≤

eT+~ì @ø£+ #˚XÊ&ÉT. u≤uÒs¡a] >∑T≥º\T >=&É¶fi¯fl #·|üfi¯fl‘√ Á|ü‹<Ûä«ì+#êsTT. n&Ée⁄*ï q]øÏ |ü+≥uÛÑ÷eTT\T>±

e÷sêÃs¡T. u≤uÒs¡a], #· Ÿã+&ç, >√–Hé yÓ÷yê&É+, {§sTTø£Hé yÓ÷yê&É+, ;ÛeTHé >=+~, ø£ Ò¢>±yéT, eTT]øÏ §+ø£,

n+≈£îkÕ|üPsY, qsê‡|üPsY, <MT¶>∑÷&É, CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ, |ü{≤ï|üPsY yÓTT<ä\>∑T |üHÓï+&ÉT >∑÷&Ü\qT bı+~+#ês¡T. |ü+~fiófl,

>∑Tfi¯ófl, eT+#Ó\T, C…+&Ü\T n˙ï düeT≈£Ls¡TÃ≈£îHêïs¡T. ø=‘·Ô }s¡T¢ yÓ\XÊsTT. ø=‘·Ô ã‘·T≈£î\T yÓTT<ä\sTTHêsTT.

yês¡+ s√E˝À¢H˚ u≤uÒs¡aØ˝À >√+&ÉT\T, ø=˝≤yéT\T |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\qT bı+~+#ês¡T nH˚ yês¡Ô <ëyêq\+

rs¡Tq bÕøÏ+~. »+>±¢‘Y yêfiófl <ë&ç #XÊs¡T. >∑÷&Ü\ìï{Ïì ã÷&ç<ä#XÊs¡T. n+<ä]MT<ë πødüT\T ô|{≤ºs¡T. Á>±eTdüTÔ\+‘ê

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20139

u≤<Ûä |ü&ÉT‘·T+fÒ ≈£îs¡T› <ÛÓ’s¡ + #Ó|ü⁄‘·÷ e÷ ‘·eTTà&ÉT ;ÛeTTì Çø£ÿ&É≈£î ‘Ó#·TÃ≈£î+<ä+ yê&ÉT nìï #·÷düT≈£î+≥&ÉT nì

<ÛÓ’s¡ + #ÓbÕŒ&ÉT.

$wüj·÷\˙ï ‘Ó\TdüT≈£îqï ;Û+, u≤uÒs¡aØ yÓ’|ü⁄ e∫Ã {§sTTø£Hé nH˚ >∑÷&Ó+\ ~>±&ÉT. |ü~s√E˝À¢ Á|ü‹ >∑÷&Ó+

‹]>±&ÉT. $wüj·T+ ns¡úyÓTÆ+~. @+ #˚j·÷\qï<˚ Á|üX¯ï>± $T–*+~. uÛÑs¡Ô nedüú >∑eTì+∫q ô|’≈£Lu≤sTT uÛÑ÷$TπødüT\

>∑T]+∫ eø°\TqT ô|≥Tºø√eTì dü\Vü‰ Ç∫Ã+~.

ô|’≈£Lu≤sTT #Ó|æŒ+~ ì»eTì|æ+∫+~. πødüT≈£î dü+ã+~Û+∫ sê‘·|üP‘·\T #·÷düTø=H˚ e´øÏÔ ù|s¡T eTVü≤<äT.

n‘·ì‘√ ø£*dæ ;Û+ »q>±eT˝À ñqï ô|’ø±J sêeT#·+Á<äsêe⁄ eø°\TqT ø£*XÊ&ÉT. ‘·q |üPØ«≈£î\ qT+&ç Ç|üŒ{Ï es¡≈£î

y˚T+ uÛÑ÷$Tì q$Tà ã‘·T≈£î‘·THêïeTì, Ç{°e* ø±\+˝À u≤<Ûä …≈£îÿyÓ’qj·T˙, mø£ÿ&çøÏ b˛sTTHê yÓfi¯fl>=&ÉT‘·THêïs¡ì,

ndü\T e÷ Vü≤≈£îÿqT m+<äT≈£î ˝≤≈£îÿ+≥THêïs¡ ;Û+ Äy˚<äq‘√ eø°\TqT n&ç>±&ÉT. ;Û+ Á|üX¯ï≈£î ô|’ø±J á $<Ûä+>±

Cyê_#êÃ&ÉT.

ªª;Û+ á uÛÑ÷eTT\˙ï MTy˚. á sêC≤´ìøÏ sêE\T MTπs. n<ä+‘ê 1918 dü+e‘·‡sêìøÏ eTT+<äTe÷≥. n|ü&ÉT

düsêÿs¡T n&É$yÓ’|ü⁄ #·÷&É Ò<äT. n&É$ô|’ Vü≤≈£îÿqT ø√s¡ Ò<äT. 1918˝À ‘êd”\T Ä|ò”düT ñ≥÷ïs¡T e∫Ã+~. n~ ‘Ó*dæ

yÓTÆ<ëq ÁbÕ+‘ê\ Hê>∑]≈£î\T ø=+&É, ø√q˝À¢øÏ e#êÃs¡T. düsêÿs¡T‘√ @<√ $<Ûä+>± dü+ã+<Ûä+ ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. <ëìe\¢

|ü{≤º\T yêfi¯fl≈£î <äø±ÿsTT. uÛÑ÷$T MT<ä MT≈£îqï Vü≤≈£îÿ b˛sTT+~. Ç|ü&ÉT #·≥º+ yêfi¯flqT ø±bÕ&ÉT‘·T+~μμ nì

#ÓbÕŒ&ÉT. ªªá #·{≤º\T ‘·j·÷s¡T #˚dæ+<Óes¡T? me]øÏ #Ó|æŒ e÷ uÛÑ÷eTT*ï yêfi¯fl ù|s¡T MT<ä sêXÊs¡T? ndü\T Ä

<=+>∑\≈£î |ü{≤º\T m+<äT≈£î Ç#êÃs¡T?μμ nì ø√|ü+>± n&ç>±&ÉT ;Û+. ªªÇH˚ï+&É¢ qT+&ç Çkı+{Ï Á|üX¯ï\T n&ç–q yê&çì

ìqTï ˇø£ÿ&çH˚ #·÷XÊqT. á sê»´+ ìC≤+ sêE~. sêE≈£î @~ ‘√ùdÔ n<˚ #˚düÔ&ÉT. n+‘ê Äj·Tq Çwüº+ MT<ä

Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~μμ.

ªªHê´j·T+ #·÷&Éì sêC…+<äT≈£î? e÷ #êe⁄ ø√πs düsêÿs¡T‘√ e÷≈£î |üH˚eTT+≥T+~?μμ dü÷{Ï>± nHêï&ÉT ;Û+.

ªª#·÷&ÉT ;Û+. MT u≤<Ûä*ï HÓ’C≤+≈£î #Ó|æŒ #·÷&É+&ç. y˚T\T »]–‘˚ eT+∫<˚. Ò≈£î+fÒ düsêÿsYqT düyê˝Ÿ #˚j·T+&ç. MT

#·{≤º\qT, ø√s¡Tº\qT, b˛©dtqT, n~Ûø±s¡T\qT ˇ|üø√+ nq+&ç. ˙ eéVü‰s¡+ #·÷ùdÔ n≥¢H˚ n+{≤eì|ædüTÔqï~.

HÓ’C≤+‘√ ø={≤¢&ç uÛÑ÷eTT*ï kÕ~Û+#·>∑\sê? Hê≈£î e÷Á‘·+ qeTàø£+ Ò<äTμμ nì eTT–+#ê&ÉT eø°\T.

ªªnedüs¡eTT+fÒ e∫Ã ø£\TkÕÔ+. MTs¡T düVü‰j·T+ #Ój·÷´*μμ n+≥÷ eTVü≤<äT‘√ ø£*dæ >∑÷&Ó+ ~≈£îÿ q&ç∫+&ÉT

;Û+.

@yÓ’|ü⁄ qT+&ç #·÷dæHê \&ÜsTT ‘·|üŒ<äqT≈£îHêï&ÉT ;Û+. |üHÓï+&ÉT >∑÷&Ü\ Á|ü»\+<äs¡T |ü{≤ï|üPsY sêyê*‡+~>±

yês¡Ô |ü+bÕ&ÉT. ;Û+ |æ\T|ü⁄ n+<äTø=ì Á|ü»\+<äs¡T e#êÃs¡T. ô|<ä› #Ó≥Tº øÏ+<ä ≈£Ls¡TÃqï Á|ü»\+<ä]ï ñ<›•+∫ ;Û+

Ç{≤¢ nHêï&ÉT.

ªªeTq+<ä] ø£cÕº\T ø£ÿfÒ. ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç HqT á ø£cÕº\qT m<äTs¡Tÿ+{≤ m~–q. uÛÑ÷$T ø√dü+ eTq+ »+>∑ Ÿ

q]øÏ‘˚, »+>±¢‘Y yêfi¯ófl, |üfÒº<ës¡T¢ πødüT\T ô|&ÉT‘·THêïs¡T. yêfi¯ófl eTq*ï ø={ÏºHê, >∑T&çôd\T ‘·>∑T\u…{ÏºHê, #˚‘·T\T

q]øÏHê uÛÑ]dü÷Ô ÇHï+&ÉT¢ >∑&ç|æq+. düsêÿs¡T eTq MT<ä πødüT\T ô|&ç‘, eø°\T ø√s¡Tº≈£î s¡eTà+≥T+&ÉT. eTq+ >∑+õ ‘ê–

ã‘·ø£&É+ e\¢ø±<äT, ø√s¡Tº πødüT\‘√ #êe⁄≈£î <ä>∑Zs¡e⁄‘·THêï+. Çe˙ï Ç+‘·≈£î eTT+<äT ñqï$. Çø£ eTT+<äT ≈£L&Ü

ñ+{≤sTT. ø£qTø£ yê{ÏøÏ uÛÑj·T|ü&˚~ Ò<äT. MTs¡T uÛÑ÷eTT\T <äTqTï+&ç. esê¸ø±\+ edüTÔqï~. |ü+≥\T |ü+&ç<ë›+.

yêfi¯ófl eTqMT~øÏ ekÕÔs¡T. n&É$ »+‘·Te⁄\qT ‘·]$Tq≥T¢, yêfi¯flqT ≈£L&Ü ‘·s¡TeTT<ë+. yêfi¯fl‘√ j·TT<äΔ+ #˚dæ

Vü≤≈£îÿ\T kÕ~Û+#·Tø√yê*. uÛÑ÷eTT\T <äøÏÿ+#·Tø√yê*. MT≈£î Ç{≤¢ #˚j·T&É+ Çwüºy˚THêμμ n&ç>±&ÉT ;Û+.

ªªÄø£*‘√ #·#˚Ã ø£Hêï b˛sê≥+ #˚dæ #·<ë›+μμ nHêïs¡T ø=+<äs¡T. ªªdüπsμμ nHêïs¡T eT]ø=+<äs¡T. ªª;Û+ ‘·\T#·T≈£î+fÒ

@<Ó’Hê kÕ~Û+#·>∑\&ÉTμμ nHêïs¡T Ç+ø=+<äs¡T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20140

nqT≈£îqï≥T¢>±H˚ >√+&ÉT\T Ä dü+e‘·‡s¡+ n&É$ì q]øÏ |ü+≥\T |ü+&ç+#ês¡T. $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï »+>±¢‘Y

yêfiófl u≤uÒs¡aØô|’ $s¡T#·Tø£|ü&Ü¶s¡T. ªª»+>∑ Ÿ q]øÏq #√≥T≈£î |ü<ä+&ç. yT+ |ü+#·HêeT #Ój·÷´ …μμ nHêï&ÉT nMTHékÕuŸ.

e<ä›+fÒ n&É$ì qs¡T≈£î‘·Tqïs¡ì ø√|ü+‘√ ã÷‘·T\T ‹≥º&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT nMTHékÕuŸ.

ªªe÷ n&É$, e÷ Çwüº+. y˚T+ @yÓTÆq #˚düT≈£î+{≤+. MT≈£î \+#ê\ øÏ+<ä ø√fi¯ófl, >=s¡T¢ Çø£eTT+<äT Çj·T´+.

#ê≥T>± m‘·TÔø=ìb˛sTT <=+>∑\T ø±ø£+&çμμ nHêï&ÉT ;Û+.

ªªeTeTà*ï <=+>∑\+≥yêμμ nì nMTHé ;Û+qT ø={≤º&ÉT. nMTHé‘√ e∫Ãq yêfi¯ófl >√+&ÉT*ï ø£f…º\‘√ ø=≥º&É+

yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. s¡|òüTT ‘·T&ÉT+ yÓ÷–+#ê&ÉT. n~ $qï >√+&ÉT\T, ø√˝≤yéT\T ñ]øÏe∫Ã »+>±¢‘Y yêfiflqT m<äTs=ÿHêïs¡T.

Ä düú\+ j·TT<äΔs¡+>∑yÓTÆ+~. Bìï >∑eTì+∫q ø£ C≤^sY<ësY ‘·TbÕø° ù|˝≤Ã&ÉT. n~ ;Û+ uÛÑT»+ qT+&ç <ä÷düTø£b˛sTT+~.

>√+&ÉT\T e∫Ãq yêfi¯fl+<ä]ï $|üØ‘·+>± ø={≤ºs¡T. <Óã“\≈£î ì\Te Òø£ nMTHé‘√u≤≥T n+<äs¡÷ »q>±eT ~≈£îÿ

|üs¡T>∑+<äT≈£îHêïs¡T. ø=ìï s√E\ ‘·sê«‘· ≈£îs¡T›, n‘·ì ø=&ÉT≈£î\qT b˛©düT\T n¬sdüTº #˚XÊs¡T. \#·TÃ|üfÒ Ÿ≈£î #Ó|æŒ

yêfi¯flqT C≤MTqTMT<ä $&ÉT<ä\#˚sTT+#ê&ÉT ≈£î+s¡+ ;Û+.

|ü]dæú‹ #sTT<ë≥T‘·T+<äqT≈£îqï »+>±¢‘Y nMTHékÕuŸ, –sê›esY Ç<ä›s¡÷ ø£*dæ yÓ+≥H ‘êd” Ÿ<ësY nãT› Ÿdü‘êÔsYqT

ø£*XÊs¡T. u≤uÒs¡aØ dü+>∑‹ |üPdü>∑T∫Ãq≥T¢ ‘Ó*bÕs¡T. @≈£î rs¡T ñqï >√+&ÉT\T yT≈£î rs¡T>∑ nj·÷´s¡ , ne÷j·T≈£î\qT

≈£îqï yêfi¯ófl b˛sê≥Ms¡T …’Hês¡ , Ç+ø± #·÷düT≈£î+≥÷b˛‘˚ #ê\ Á|üe÷<äeT˙ ‘Ó*bÕs¡T. ‘·Vü≤d” Ÿ<ësY yÓ+≥H˚

&ç.mdt.|æ.‘√ e÷{≤¢&ç >√+&ÉT\qT n¬sdtº #˚j·TeTHêï&ÉT. ø=+&É À¢ »s¡T>∑T‘·Tqï $wüj·÷*ï $|ü⁄©ø£]dü÷Ô ôV’≤Á<ëu≤<é

¨+ ôdÁø£≥ØøÏ ‘Ó*bÕ&ÉT. u≤uÒs¡aØ˝À »+>±¢‘Yyêfi¯flMT<ä <ë&ç #˚XÊs¡ , n&É$ q]ø±s¡ &ç.mdt.|æ. πødüT\T ô|{≤º&ÉT.

≈£î+s¡+ ;Û+qT yÓTT<ä{Ï eTT<ë›sTT>± ô|{Ïº eTVü≤<äT, s¡|òüTT, »+>∑T, ≈£îs¡T›, jTdüT yÓTT<ä\>∑T yês¡\ ù|s¡¢qT ‘·sê«‘· ô|{≤º&ÉT.

Mfi¯flqT n¬sdtº #˚j·T&É+ m{≤¢ nì &ç.mdt.|æ. Ä˝À∫+#ê&ÉT.

&ç.mdt.|æ. Ä˝À#·q\T Ç{≤¢ ñ+fÒ, ≈£îs¡÷› Ä˝À#·q\T eTs√ s¡ø£+>± kÕ>∑T‘·Tqï$. J$‘·eT+‘ê ø={≤¢≥\T,

πødüT\‘√ ì+&çb˛sTT+~. πødüT …’‘ s√Es√E≈£î ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. Ç{≤¢ πødüT\T ô|{Ïº Væ≤+dæ+# »+>±¢‘Y yêfifl $wüj·T+

düsêÿs¡T≈£î ‘Ó\Tk˛ Ò<√, ôV’≤<äsêu≤<é b˛sTT ‘·eT ø£cÕº\qT, <äT'U≤ìï HÓ’C≤+ qyêãT‘√ #Ó|ü≈£î+fÒ <äj·T ‘·\TkÕÔ&yÓ÷

nì nqT≈£îHêï&ÉT. á e÷fÒ ;Û+‘√ #ÓbÕŒ&ÉT. ô|<ä›eTìwæ e÷≥ rùdj·T Òø£, Ç~ ≈£L&Ü düeTdü |ü]cÕÿsêìøÏ ˇø£

e÷s¡ZeTe⁄‘·T+<˚yÓ÷qì ;Û+ ôV’≤<äsêu≤<é≈£î ãj·T Ò›sê&ÉT. ‘·eT düeTdü \qT @ø£s¡Te⁄ ô|&ÉT‘·÷ ˇø£ ÒKqT ìC≤+≈£î

Çj·÷´\ì sêdüT≈£îHêï&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<é yÓ[flq ≈£î+s¡+ ;Û+≈£î ìC≤+ Á|üuÛÑTe⁄ <äs¡Ùq+ \_Û+#· Ò<äT. ;Û+‘√bÕ≥T e∫Ãq

eTVü≤<äT ìC≤+ <äs¡Ùq+ ø√dü+ n~Ûø±s¡T\qT |ü<˚ |ü<˚ ã‹$T˝≤&Ü&ÉT. ø±ì yêfi¯ófl $ì|æ+#·Tø√ Ò<äT. Çø£ ø£\e&É+

kÕ<Ûä +ø±<äì|æ+∫ ;Û+ yÓqøÏÿ ‹]>±&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<é b˛sTT e#˚Ã˝À|ü⁄ >∑÷&Ü\ MT<ä b˛©düT\T <ë&ç #˚XÊs¡T.

b˛©düT\≈£î CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ Á>±eTô|<ä› ≈£îs¡÷›|üfÒ Ÿ (≈£î+s¡+;Û+ ∫Hêïj·Tq ø±<äT) düVü≤ø£]+#ê&ÉT. }s¡¢ ï ≈£îø£ÿ\T ∫+|æq

$düÔs¡T¢ nsTTHêsTT. ≈£î+s¡+ ≈£îs¡T›, j˚TdüT, dü÷s¡T\ø° $|üØ‘·+>± <Óã“\T ‘êø±sTT. yê]ì n¬sdtº #˚XÊs¡T. $wüj·T+

‘Ó*dæq ;Û+ yÓ+≥H˚ CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ b˛j·÷&ÉT. n+<ä]‘√ ø£*dæ ˇø£ düe÷y˚X¯+ @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT.

ªªy˚T+ ôV’≤<äsêu≤<é yÓfi≤fl+. ìC≤+ sêEqT ø£\Te Òø£b˛j·÷+. Çø£ÿ&˚yÓ÷ b˛©düT\T |ü<˚ |ü<˚ eTq MT<ä

<ë&ÉT\≈£î ‘Ó>∑ã&ÉT‘·THêïs¡T. yêfi¯ófl eTq*ï ã‘·ø£ìj·T´s¡T. ø±˙ eTq+ ã‘·ø±*. á uÛÑ÷$T, n&É$ eTq$. düsêÿs¡T á

uÛÑ÷$T eTq~ ø±<ä+≥T+~. n~ uÛÑ÷$Tì e~*ô|≥º<äT. b˛©düT\‘√ >∑÷&Ü\qT ø±\u…&ÉT‘·T+~. Ä eT+≥˝À¢|ü&ç

#·ìb˛<ëe÷? @+ #˚<ë›+?μμ nì n&ç>±&ÉT.

ªªuÛÑ÷$T Òø£ #·#˚Ãø£+fÒ ø={≤¢&ç dü<ë›+ ;Û+μμ nHêïsTT nø£ÿ&ÉTqï ø£+sƒê\˙ï.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20141

nø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT >∑÷&Ü\ ô|<ä›\THêïs¡T. Á|ü»\THêïs¡T. yês¡+<ä]‘√ ø£*dæ uÛÑ$wü ‘Y ø±s¡ Áø£e÷ìï s¡÷bı+~+#ê&ÉT.

ªeTT+<äT n¬sdüºsTTq ≈£îs¡T› ‘·~‘·s¡T\+<ä]ì $&ç|æ+#ê*. CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ πø+Á<ä+>± ñ+&Ü*. ‹+&ç, Äj·TT<Ûë\ Ks¡TÃ

nìï >∑÷&Ü\T uÛÑ]+#ê*. ‘·T&ÉT+ j·TT<äΔ dü+πø‘·+>± ñ|üjÓ÷–+#ê*. >=&É¶fi¯ófl, áf…\T, u≤D≤\T, y=&çôd\\T,

‘·TbÕ≈£î\T ‘·j·÷s¡T#˚j·÷*. CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ˝À ôd’q´+ ñ+≥T+~. Á>±e÷˝À¢ s¡ø£åø£<äfi≤\T ñ+{≤sTT. πødüT\≈£î Vü‰»s¡T

ø±eTì düsêÿsY≈£î yês¡Ô |ü+bÕ*. düsêÿs¡T uÛÑ÷eTT\qT eTq≈£î Ç#˚Ã es¡≈£î b˛sê≥+ »s¡T>∑T‘·<äì Á|üø£{Ï+#ê*. >√+&ÉT

sê»´ kÕú|üH eTq eTTK´\ø£åD+. n+<äT≈£î n+<äs¡T s¡Vü≤dü +>± |üì#j·÷*μ nì Á|ü‹ì<ÛäT\+<äs¡T ìs¡ísTT+#·Tø=Hêïs¡T.

eTVü≤<äT, ô|’ø±Jì ø£*XÊ&ÉT. n‘·&ÉT ‘·Vü≤d” Ÿ<ësY‘√ e÷{≤¢&Ü&ÉT. ‘·Vü≤d” Ÿ<ësY ôV’≤<äsêu≤<é À ñqï &Ó’¬sø£ºsY »qs¡ Ÿ

Ä|òt ¬syÓq÷´ >±]øÏ, ≈£îs¡÷› yÓTT<ä …’q >√+&ÉT eTT<ë›sTT\ô|’ <äj·T #·÷|æ‘ düsêÿs¡T >ös¡e+ ô|s¡T>∑T‘·T+<äì ÒK sêXÊ&ÉT.

≈£î+s¡+ ;Û+ e÷≥\T $ì yêfi¯ófl yÓ÷düb˛j·÷s¡T. MTs¡T ø£ìø£]+#ê* nì n+<äT˝À ù|s=ÿHêï&ÉT. yÓTT‘êÔìøÏ yêfi¯ófl

$&ÉT<ä\sTT CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.

u≤uÒs¡aØ ÁbÕ+‘·+˝À düsêÿs¡T Ä»„\T bÕ{Ï+#·ã&É≥+ Ò<äT. mes¡÷ ø√s¡Tº\≈£î Vü‰»s¡T ø±e&É+ Ò<äT. nMTHékÕuŸ

b˛©düT*ï yÓ+≥u…≥Tºø=ì nø£ÿ&çøÏ b˛j·÷&ÉT. nø£ÿ&É ≈£î+s¡+ ;Û+ yêfi¯fl≈£î n&ÉT¶|ü&Ü¶&ÉT. ªªÇ+ø£ ø√s¡Tº\T, πødüT\T @$T

Òe⁄. á |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\T e÷ kı+‘·+. Ç~ >√+&ÉT sê»´+. Çø£ÿ&çøÏ »+>±¢‘√fi¯ófl eùdÔ ÁbÕD≤\‘√ yÓfi¯fl Òs¡T. á

sê»´+ e÷~. MT≈£î m˝≤+{Ï n~Ûø±s¡+ Çø£ÿ&É Ò<äT. y˚T+ me] kıeTTà ‹q&É+ Ò<äT. me]ø° nHê´j·T+ #˚j·T&É+

Ò<äT. Ç~ e÷ n+<ä] ìs¡íj·T+. MTs¡T b˛sTT MT ~≈£îÿqï #√≥ #Ó|üø√+&çμμ nì KsêK+&ç>± nHêï&ÉT.

nMTHé≈£î yÓfi¯flãT~Δø± Ò<äT. ôV≤#·Ã]ø£\T #˚XÊ&ÉT. >√+&ÉT\T qe⁄«≈£îHêïs¡T. ‘·TbÕøÏ rdæ >±*˝ÀøÏ ø±\TŒ\T

»]bÕ&ÉT. >√+&ÉT\T n‘·ìï, n‘·ì‘√ e∫Ãq yê]ì <˚Vü≤X¯ó~Δ #˚XÊs¡T. ‘·TbÕøÏ rdüTø=ì yÓfi¯fl>={≤ºs¡T. nMTHé≈£î

düVü‰j·T|ü&É¶ ≈£îs¡T›|üfÒ Ÿ nH˚ e´øÏÔì ôV≤#·Ã]+∫ e~ ÒXÊs¡T. n≥¢ düsêÿsY‘√ >√+&ÉT\ j·TT<äΔ+ yÓTT<ä …’+~.

≈£î+s¡+ ;Û+ Hêj·Tø£‘ê«ìï Çwüº|ü&É¶ Ç‘·s¡ Á>±eTdüTú\T, |ü\¢|ü⁄ Á|ü<˚X¯ Á|ü»\T ø=+<äs¡T M]‘√ ø£*XÊs¡T. >√+&ÉT

sê»´ kÕú|üq≈£î eT<ä›‘·T ‘Ó*bÕs¡T. n+<äT˝À ø£ …¢>±+bÕCŸ, <ÛäH√sê eTTKýÓTÆq$. CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ˝À ø=*eT+≥T≈£îqï~.

áf…\T, u≤D≤\T, ã]XË\T, >=&É¶+&ÉT¢, ‘·TbÕ≈£î\T, u≤sêà≈£î\T ‘·j·÷¬s’HêsTT. yê{Ïì yê&É≥+˝Àì yÓTfi¯ó≈£îe*ï

j·TTe≈£î\≈£î, |æ\¢\≈£î H˚sêŒs¡T. Åd”Ô\T düVü‰j·T+ #˚düTÔHêïs¡T. ô|’≈£Lu≤sTT eTT+<äT+&ç |üqT\T #·÷düTÔqï~. ˇø£Hê&ÉT

ñ<äj·T+ CÀ&ÓHé|òü÷{Ÿ MT<ä ‘·T&ÉT+ yÓ÷–+~. j·TT<äΔ+ yÓTT<ä\sTT+~. Á|ür }s¡T, Á|ür eTìwæ ≈£î+s¡+ ;Û+≈£î, s¡>∑ Ÿ

C…+&Ü≈£î C…’ C…’ nì ìq~+#ês¡T. n<˚ düeTj·T+\ ≈£î+s¡+ dü÷s¡T ñ]ø=∫Ã HÓ’C≤+ ôd’ì≈£î\T edüTÔqïs¡ì #ÓbÕŒ&ÉT.

yÓ+≥H˚ ;Û+ ã+<ä÷≈£î m‘êÔ&ÉT. ‘·T&ÉT+ yÓ÷–+~. ø=eTTà\T }<ës¡T. ªªHÓ’C≤+ ôd’q´+˝À ø£ÿ˙ï ø=+&É mø£ÿ˙j·Te<äT›.

u≤D≤\T m≈£îÿô|≥º+&ç. áf…\T >∑T]#·÷dæ $düs¡+&ç. ôd’ì≈£î*ï eT÷&ÉT ~≈£îÿ˝≤ #·T{Ïº ø£‘·TÔ\‘√ qs¡ø£+&ç. á uÛÑ÷$T,

n&É$ eTq$. X¯Á‘·Te⁄\ n+‘·T #·÷&É+&çμμ nì ;Û+ ôd’Hê´ìï |ü⁄]>=˝≤Œ&ÉT.

Åd”Ô |ü⁄s¡Twü uÛÒ<ä+ Ò≈£î+&Ü j·TT<äΔ s¡+>∑+ dü+<ä&ç‘√ ì+&ç+~. ô|’≈£Lu≤sTT Ms¡eì‘· rs¡T>∑ Ms¡$Vü‰s¡+ #˚dæ+~.

¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\ qT+&ç ‘·TbÕ≈£î\ Xã›+. #êe⁄ πøø£\T. ìC≤+ ôd’ì≈£î&=ø£ÿ&ÉT ≈£L&É ø=+&É mπøÿ Á|üj·T‘·ï+ #j·T Òø£b˛j·÷&ÉT.

møÏÿqyê&ÉT ≈£L*b˛j·÷&ÉT. nìï ~≈£îÿ˝≤ HÓ’C≤+ ôd’Hê´ìï m<äTs=ÿqï ;Û+ ã\>∑+ yê]ì }|æsê&É j·T Ò<äT. ‘·|üŒì

|ü]dæú‹˝À yêfifl ¬øô|ºHé uÛ≤>√, uÛ≤>√ nì n]#ê&ÉT. ìC≤+ ôd’ì≈£î\T bÕ]b˛e&É+‘√ ;Û+ yÓ’|ü⁄ ‘·T&ÉT+ yÓ÷–+~. ‘·T&ÉT+

yÓ÷‘· ;Û+ $»j·Tdü÷∫ø£>± Á|ü|ü+#êìøÏ #˚]+~.

>√+&ÉT Ms¡T\ $»j·T+ ‘Ó*dæq ‘·Vü≤d” ≤›sY ø√|ü+‘√ }–b˛j·÷&ÉT. dü«j·T+>± es¡+>∑ Ÿ b˛sTT düTuÒ<ësY nH˚

ñqï‘· n~Ûø±]‘√ e÷{≤¢&Ü&ÉT. n{≤¢H˚ »q>±eT (ÄdæbòÕu≤<é)˝À ñqï &ç.mHé.|æ.‘√ e÷{≤¢&ç, Ç~ uÛÑ÷$T düeTdüSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20142

>√+&ÉT\qT ø£*dæ #·]Ã+∫ |ü]wüÿ]+#ê*μμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ø±ì ìC≤+ ôd’q´+ >√+&ÉT\‘√ b˛sê&ç, ø=+&É yêfi¯fl+<ä]ï

#·+ô|j·÷´\H˚ ìs¡íj·÷ìøÏ e∫Ã+~. ôd’q´+ ‘·q m‘·TÔ>∑&É À uÛ≤>∑+>± ø=+&É øÏ+<ä ñqï Á|ü»\ MT<ä <ë&ç #˚dæ+~.

Á|ü»*ï ø=≥º&É+, #·+|ü&É+, ‘·>∑T\u…≥º&É+ #˚XÊs¡T. <ëì‘√ Á|ü»\T b˛sTT ;Û+ ôd’q´+˝À #˚sês¡T. Ç{≤¢ ø=ìï HÓ\\T

>∑&ç#˚dü]øÏ ø=+&ÉMT<ä >√+&ÉTMs¡T\≈£î ‹+&çøÏ ø£s¡Ty=∫Ã+~. ;Û+≈£î #Ó+~q s¡Vü≤dü <äfi≤\T Á>±e÷˝À¢øÏb˛sTT <Ûëq´+

‘Ó#·TÃ≈£îHêïsTT. j·TT<äΔ+ Ç{≤¢ kÕ>∑T‘·Tqï <äX¯ À ;Û+, düsêÿs¡T≈£î eTVü≤<äT‘√ ÒK sêsTT+#ê&ÉT. ªª|üHÓï+&ÉT Á>±e÷\≈£î

>√+&ÉT sê»´ n~Ûø±s¡$TùdÔ HÓ’C≤+≈£î $<Ûj·TT\yÓTÆ ñ+{≤+μμ nH˚~ ÒK˝Àì $wüj·T+. ÒK ‘êd” ≤›sY nãT› Ÿ dü‘êÔsY≈£î

n+~+~. ø±˙ HÓ’C≤+ qT+&ç »yêãT sê Ò<äT.

ˇø£ s√E ñ<äj·T+ s¡|òüTT ø£ eTìwæì rdüT≈£îe∫Ã ;Û+ eTT+<äT+#ê&ÉT. n‘·qT ªªH˚qT HÓ’C≤+ düsêÿsY düuŸø£ …ø£ºsY

<ä>∑Zs¡ qT+∫ e∫Ãq. yês¡T MT‘√ e÷{≤¢&ÉT‘ês¡≥. MTs¡T Ä»„ ÇùdÔ e∫Ã e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉTμμ nHêï&ÉT. ;Û+ düeTà‹ y˚Ts¡≈£î

düuŸø£ …ø£ºsY e∫Ã ø£*XÊ&ÉT.

ªª;Û+ MT≈£î, MT ∫Hêïj·Tq≈£î m+‘· uÛÑ÷$T ø±yê˝À n&É>∑+&ç. Ç∫Ã |ü{≤º\T #˚kÕÔ+. á b˛s¡T Ä|ü+&çμμ nHêï&ÉT

düuŸø£ …ø£ºsY.

ªªá j·TT<äΔ+ e÷ ø√dü+ ø±<äT. >√+&ÉT\T, ø=˝≤yéT\T yÓTT<ä\>∑T mH√ï ‘Ó>∑\ Á|ü»\ ø√dü+μμ

ªªMT |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\≈£î |ü{≤º\T ÇkÕÔ+. uÛÑ÷eTT\T MT kı+‘·+ ne⁄‘êsTT. j·TT<äΔ+ e÷qT+&ç.μμ

ªª|üHÓï+&ÉT Á>±e÷\ |ü{≤º\T ø±<äT, |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\ sêC≤´~Ûø±s¡+ ø±yê*. >√+&ÉT sê»´+ kÕú|æ+#·T≈£î+{≤+.μμ

ªªn<Ó≥¢ kÕ<Ûä +.μμ

ªªn&É$ MT düsêÿs¡T~ m{≤¢ nsTT+~. ì»+ #ÓbÕŒ\+fÒ ñ≥÷ïs¡T qT+&ç sêCÀsê <ëø± e÷ >√+&ÉT |üs¡>∑DqT

e÷≈£î bÕ*+#˚ Vü≤≈£îÿ ø±yê*. MT düsêÿs¡T‘√ á $wüj·T+ #Ó|üŒ+&ç. MTs¡T m≈£îÿe ôd’q´+ ‘Ó∫Ã eTeTà*ï #·+|üe#·TÃ.

e÷˝À @ ˇø£ÿ |æ\¢>±&ÉT ã‹≈£îHêï >√+&ÉT sê»´+ ø=s¡≈£î b˛sê&ÉT‘ê&ÉT. e÷ sê»´+ ¬>\T#·Tø=H˚ es¡≈£î j·TT<äΔ+

kÕ>∑T‘·T+~μμ nì ;Û+ dü÷{Ï>∑ #ÓbÕŒ&ÉT.

j·TT<äΔ+ yÓTT<ä …’ @&ÉT HÓ\\T >∑&ç#êsTT. ø=+&É MT<ä ÄVü‰s¡+ ø=s¡‘·e\¢ n+<ä] eTTU≤˝À¢ Äø£* ‘ê+&É$+∫+~.

HÓ’C≤+ düsêÿs¡T ôd’q´+ e÷Á‘·+ ô|<ä› m‘·TÔq <ë&çøÏ dæ<äΔeTsTT edüTÔ+<äì ‘Ó*dæ+~. Ä sêÁ‹ j·TT<äΔ |ü<äΔ‘·T\ MT<ä #·s¡Ã

»]–+~. |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\ Á|ü»\T X¯Á‘·Te⁄qT ∫ø±≈£î #˚ùd |ü<äΔ‘·T\T Á>∑Væ≤+#ês¡T. X¯Á‘·Tôd’q´+ |ü~s√E\T ‘·\

eTTqø£ …’Hê ø=+&ÉMT~øÏ #˚s¡ Òø£b˛sTT+~. nìï <ës¡T˝À¢ ;Û+ ôd’q´+ ô|≥ºì >√&É …’ ì\T#·Tqï~. ;Û+ ôd’Hê´ìï

»sTT+#·&É+ ø£wüºeTì ‘˚*+~. ø±˙ n<˚ Á>±eT+ ô|<ä› ≈£îs¡÷› |üfÒ Ÿ (≈£î+s¡+ ≈£îs¡T›ø±<äT) yÓ÷dü+ #˚dæ düsêÿsY‘√ #˚‘·T\T

ø£*bÕ&ÉT. ø=+&ÉMT~øÏ s¡Vü≤dü +>± <ë] #·÷bÕ&ÉT. HÓ’C≤+ ôd’q´+ <=+>∑‘·q+>±, j·TT<äΔ ‹øÏ $s¡T<äΔ+>± e∫Ã+~.

sê>±H˚ >√+&ÉT Ms¡T*ï ø±˝≤Ãs¡T. eT¬s+<ä]H√ Nø£{À¢ #·+bÕs¡T. >∑T&çôd*ï ‘·>∑T\u…{≤ºs¡T. ªªn~>√ ≈£î+s¡+ ;Û+

nø£ÿ&ÉTqï&ÉT <=sê!μμ nì ≈£îs¡÷›|üfÒ Ÿ ;Û+ yÓqø£ qT+&ç #·÷ô|{≤º&ÉT. Ç+{Ï >∑T≥Tº ãj·T≥|ü&ç+~. ;Û+ MT<ä ‘·÷{≤\T

≈£î]XÊsTT. ;Û+ H˚\ ø=]>±&ÉT.

Çs¡yÓ’ ¬s+&ÉT nø√ºãsY |ü+<=$Tà~ e+<ä\ ø£{À dü+e‘·‡s¡+˝À (22`10`1901) |ü⁄{Ïºq ≈£î+s¡+ ;Û+, ôdô|º+ãsY

ˇø£{Ï, |ü+<=$Tà~ e+<ä\ q\uÛ…’ dü+e‘·‡s¡+ (01`09`1940) Ms¡eTs¡D+ #Ó+<ë&ÉT. Ä~yêdæ Á|ü»\ ø=s¡≈£î

uÛÑ÷$Tø√dü+, uÛÑTøÏÔ ø√dü+, Hê{Ï HÓ’C≤+ bÕ\q qT+∫ Ä~yêdüT\ $eTTøÏÔø√dü+ b˛sê&ç Ms¡eTs¡D+ bı+~q >√+&ÉT

Ms¡T&ÉT >√+&ÉT sê»´ ndæÔ‘·«+ ø√dü+ |ü]‘·|æ+∫q neTs¡J$. ≈£î+s¡+ ;Û+ ‘Ó\+>±D #·]Á‘· À ì*∫q ÄDÏeTT‘· +.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20143

ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì lø£èwüí<˚esêj·÷+Á<Ûä uÛ≤cÕì\j·T+. Ä s√E kÕVæ≤‘· düe÷y˚X¯+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Hê#·q

k˛eTq sêdæq ªñ‘·Ôs¡ Vü≤]e+X¯+μô|’ Á|üdü+>∑+. e÷{≤¢&ÉuÀj˚T~ ø£$düÁe÷{Ÿ $X¯«Hê<∏ä dü‘·´Hêsêj·TD.

Ä<ÛäTìø±+Á<Ûäø£e⁄\˝À ù|¬sìïø£>∑qïyê&ÉT. düuÛÑ yÓTT<ä …’+~. düuÛ≤<Ûä ≈£åî&ÉT BÛs¡>∑+;Ûs¡+>± ‘=*|ü\T≈£î\qT ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

sêqT sêqT e÷≥\ ∫qT≈£î\T eTVü‰es¡+>± |ü]D$T+#êsTT. <ë<ë|ü⁄ >∑+≥≈£îô|’>± kÕ–q Ä ñ|üHê´dü+ ÄVüA‘·T\qT

ø£{Ïº|ü&dæ+~. k˛eTq ø£$‘· Àì mH√ï ø=‘·Ôø√D≤\T yê]øÏ |ü]#·j·TeTe⁄‘·THêïsTT. Çø£ eø£Ô e+‘·T e∫Ã+~. $X«Hê<∏ä

Ò∫ n<Ûä ≈£åî&ÉT e÷{≤¢&çq ‘·s¡Tyê‘· #Ó|üŒ&ÜìøÏ Hê øÏ+πøMT $T>∑\ Ò<äT. Vü≤]e+X¯+˝Àì ø=ìï |ü<ë´\qT e÷Á‘·+

#·~$ yêÚ≤´ìkÕÔqHêï&ÉT. $X¯«Hê<∏ä e+{Ï eTVü‰ø£$ |ü+&ç‘·, $eTs¡Ù≈£î&çì ìX‚Ãwüßº&ç>± ì\u…{Ïºq Ä düuÛ≤<Ûä ≈£åî&ÉT

düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶.

ªªÁ|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ù|s¡T $q>±H˚ ˇø£ eT¨qï‘·eT÷]Ô eTq ø£qT\eTT+<äT kÕøå±‘·ÿ]düTÔ+~. ãVüQeTTK Á|ü‹uÛÑ≈£î

Äj·Tq ì\TyÓ‘·TÔ ñ<ëVü≤s¡D! l düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ y˚T<Ûë dü+|üqTï&ÉT. yêvàj·T s¡+>∑eTT˝À Äj·Tq Á|ü‹uÛÑ, Á|ü»„

ø£qsêì bı\yT Ò<äT. $eTs¡Ù≈£î\˝À Äj·Tq >=|üŒ $eTs¡Ù≈£î&ÉT. ø£e⁄\˝À ø£$. |ü+&ç‘·T\˝À |ü+&ç‘·T&ÉT. sê»ø°j·Ty‘·Ô\˝À

sê»ø°j·Ty˚‘·Ô. |üÁ‹ø±s¡#·sTT‘·\˝À |üÁ‹ø±s¡#·sTT‘·. Hê≥ø£ ø£s¡Ô\˝À Hê≥ø£ø£s¡Ô. M≥ìï{Ï $T+∫ |ü]XÀ<Ûä≈£î\˝À

eTVü‰|ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT. <XÊ_Ûe÷qT\˝À eTVü‰<XÊ_Ûe÷ì. düVü≤è<äj·TT\˝À düVü≤è<äj·TT&ÉT. n≥Te+{Ï $TÁ‘·Tì, $<ä«<ä«s¡TDÏí,

s¡düE„DÏí ns¡T<äT>± #·÷kÕÔ+. Ç+‘·{Ï Á|üC≤„ bÕ+&ç‘· eTT\T ø£\ kÕVæ≤‘· ùdyê <ÛäTs¡+<Ûäs¡T&ÉT.μμ Á|üeTTK #ê]Á‘·ø£

|ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡Xs¡à sêdæq á yêø±´\T #·~$q ‘·s¡Tyê‘· Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ >∑T]+∫ yπs |ü]#·j·Tyêø±´\T

nedüs¡+ Ò<äT.

‘Ó\T>∑TC≤‹ô|’ Ç+‘·{Ï Á|üuÛ≤e+ yj·T>∑*–q düTs¡es¡+ yê] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√yê*‡q nedüs¡+ Á|ü‹ ‘Ó\T>∑Tyê&çô|’

ñqï~. yê]˝Àì ñ‘·ÔeT>∑TD≤\qT kÕ<Ûäq‘√ kı+‘·+#˚düTø√yê*. eTVü≤˙j·TT\ J$‘ê\T eTq≈£î Ä<äs¡Ù+.

ñ|üyê#·ø£+ ‘Ó\+>±D yÓ’‘ê[≈£î&ÉT

2. düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶

‘Ó\+>±D˝À ø£e⁄ Ò Òs¡H˚ ì+<ë yê´K´\≈£î

ªª>√\ø=+&É ø£e⁄\ dü+∫ø£μ <ë«sê

düe÷<Ûëq$T∫Ãqyê&ÉT. ‘·q ø£èwæ düe÷»|üs¡+>±

kÕ–+∫q ñ<äéTo*. kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿ è‹ø£,

kÕe÷õø£, sê»ø°j·T s¡+>±˝À¢ ãVüQeTTK Á|ü‹uÛÑ

#ê{Ïq Á|üC≤„XÊ*. ‘Ó\+>±D yÓ’‘ê[≈£î&ÉT düTs¡es¡+

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. Äj·Tq J$‘·+ m{≤¢ dü÷Œ¤]Ô <ëj·Tø£yÓ÷

‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20144

u≤\´+ $<ëúÛ≤´dü+ :

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ |üPs¡«|ü⁄ eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ H˚{Ï CÀ>∑T˝≤+ã õ˝≤¢ Àì >∑<ë«\ dü+kÕúHêìøÏ sê»<Ûëì>± ñ+&çq

uÀs¡yÓ*¢ Á>±eT+˝À 28`05`1896 Hê&ÉT »ìà+#ê&ÉT. M] yÓTT<ä{Ïù|s¡T bÕ|æ¬s&ç¶. ∫qï|üŒ{Ï qT+&ç >=|üŒ <Ûës¡D≤X¯øÏÔ

ø£\yê&ÉT. #·+&ÉXÊdüqT&Ó’q >∑Ts¡Te⁄ s¡|òüTTsêeTj·T´ Á|ües¡Ôq‘√ $<ä ô|’ $eTTK‘· ô|]–+~. ã&ç m>=Z{Ïº >√{° ≤&ÉTø√e&É+

yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. Ç~ Áø£eT+>± e´düq+>± e÷]+~.

ˇø£s√E >√{°\≈£î ô|’dü\T Ò≈£î+&Ó. ‘·q ùwsê«DÏì ¬s+&ÉT nD≤\≈£î (12 ô|’dü\≈£î) ny˚Tàdæ+&É≥. $wüj·T+

∫Hêïqï sêeTø£ècÕí¬s&ç¶øÏ ‘Ó*dæ+~. Ç+πø+, •ø£å uÛÑ]+#·ø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT bÕ|æ¬s&ç¶øÏ. Ç{≤¢ e~˝ÒùdÔ |æ\¢>±&ÉT

#˚‹ø£+<ä≈£î+&Éb˛‘ê&ÉqT≈£îHêï&ÉT sêeTø£ècÕí¬s&ç¶. ø£∫Ã‘·yÓTÆq ~q#·s¡ qT ô|{≤º&ÉT. ‘·T.#·. ‘·|üŒ≈£î+&Ü bÕ{Ï+#ê&ÉT

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. Çø£ÿ&˚ n‘·ì J$‘·+ ˇø£ eT\T|ü⁄ ‹]–+~. dü¬s’q ‘√e˝À b˛≈£î+fÒ \øå±´ìï #˚s¡Tø√ ÒeTT>∑<ë!

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ◊<äe bòÕs¡yéT (9e ‘·s¡>∑‹) #·~y˚≥|ü&˚ ª‘Ó\T>∑T˝À ø£$ì ø±e …qT. XÊX¯«‘· ø°]Ô dü+bÕ~+|üe …qT.

Ò≈£îqï Hê J$‘·eTT e´s¡úeTTμ nqT≈£îHêï&É≥. πøe\+ dü+ø£*ŒùdÔ dü]b˛<äT. dü«j·T+ø£èwæ, kÕ<Ûäq dü+ø£ ≤Œìï kÕø±s¡+

#kÕÔsTT. Ä˝À#·q ø£*–+< ‘·&Ée⁄>± ∫\ø£eT]Ô \ø°Îqs¡dæ+Vü≤+ |ü+‘·T\T, ø£+<äT≈£L] MπsX*+>∑+ |ü+‘·T\T s¡#·q\T

dü+bÕ~+#·T≈£îHêï&ÉT. #˚eT≈£Ls¡ y˚+ø£≥ø£$ $»j·T$˝≤kÕìï, Ç‘·s¡ Á|üã+<Ûë\qT ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ì|òüT+≥Te⁄\

kÕj·T+‘√ #·<äTe⁄≈£îHêï&ÉT. ø£s¡÷ï\T˝Àì yÓ ≤¢\ X¯+ø£s¡XÊÅdæÔ e<ä› dü+düÿ è‘· kÕVæ≤‘ê´ìï #·~yê&ÉT. _.m. ø=s¡≈£î

eTÁ<ëdüT Áô|ôd&Ó ‡ ø± ÒõøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ~«rj·T uÛ≤wü>± dü+düÿ è‘êìï rdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT. ø±ì kÕ+πø‹ø£ ø±s¡D≤\e\¢

≈£î<äs¡<äHêïs¡ø£ÿ&É. y<ä+ y+ø£≥sêj·TXÊÅdæÔ‘√ dæbòÕs¡düT #sTT+#ê&ÉT. dü+düÿ è‘·+˝À |ü]#·j·÷ìï |üØøÏå+#·<ä\∫ uÛ≤s¡‘·+˝Àì

XÀ¢ø±ìï #Ó|üŒeTHêïs¡T. |ü<ä$uÛ≤>∑+‘√ düVü‰ #ÓbÕŒ&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. #ê˝≤ dü+‘√wæ+∫ dü+düÿ è‘ê+Á<Ûë<Ûä j·THêìøÏ nqTeT‹ì

Ç#êÃs¡T ø± ÒJyês¡T. #·~$q #·<äTe⁄ m|üŒ{Ïø° e´s¡ú+ø±<äT. mø£ÿ&√, m{≤¢>√ ‘·|üŒø£ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.

#·<äTe&É+ ø£ n\yê≥T>±... ø±<äT e´düq+>± e÷]+~ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶øÏ. Äj·Tq ø=H |ü⁄düÔø±\≈£î, #·~y |ü⁄düÔø±\≈£î

…ø£ÿH˚ Ò<äT. ø=‘·Ô |ü⁄düÔø£yÓTT∫Ã+<ä+fÒ#ê\T, ø=Hê*‡+<˚... #·<äTyê*‡+<˚.. Ä #·<äTe&É+ ≈£L&Ü @<√ ÄcÕe÷w”>±

ø±<äT. |ü]o\Hê‘·àø£+>±, $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± #·~y˚yê&ÉT. #·~$q |ü⁄düÔø£+ô|’ $eTs¡Ù sêdæ ô|≥Tºø=H˚yê&ÉT. á \ø£åD+

uÛÑ$wü ‘·TÔ À n‘·ìì eTVü‰|ü]XÀ<Ûä≈£î&ç>± ì*|æ+~. á #·~y˚ n\yêfÒ n‘·ìøÏ ‘Ó\T>∑T, dü+düÿ è‘·+, Ä+>∑¢+, ñs¡÷›,

bÕØÙ, ø£qï&É uÛ≤wü À¢ |ü≥Tº kÕ~Û+#≥≥T¢ #dæ+~. dü+düÿ è‘·+ Hs¡TÃø√e&ÜìøÏ y<ä+ y+ø£≥sêj·TXÊÅdæÔ $~Û+∫q wüs¡‘·T

y˚Ts¡≈£î e÷+kÕVü‰sêìï e÷ìy˚XÊ&ÉT. #·÷&É+&ç, #·<äTe⁄ J$‘êìøÏ eT\T|ü⁄qT, ¬>\T|ü⁄qT m{≤¢ ÇdüTÔ+<√!

∫qïHê&ÉT bÕsƒ¡XÊ\˝À |ü≥TºeTì ◊<äT ì$TcÕ\T ≈£L&Ü Á|üdü+–+#· Òì Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶, ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À >∑+≥≈£îô|’ã&ç

>∑\>∑\e÷{≤¢&É>∑*π> kÕúsTTøÏ m~>±&ÉT. |ü≥Tº<ä\ eTT+<äT m≥Te+{Ï Á|ü‹ã+<Ûäø±\T ì\Tee⁄.

Á|üdü+>∑+˝À $wüj·÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫ mes¡÷ #Ó|üŒì @y√ ø=‘·Ô $wüj·÷\qT #Ó|üŒ&É+ düTs¡es¡+ yê] Á|ü‘˚ ø£‘·.

yê] n<Ûä j·Tq+, |ü]XÀ<ÛäHê‘·‘·Œs¡‘· Ç+<äT≈£î <√Vü≤<ä|ü&ç+~. ‘Ó\+>±D e÷+&É*ø±ìï $]$>± yê&É&É+ yê]

Á|üdü+>±\≈£î eHÓï#˚≈£LπsÃ~. Á>±+~∏ø£uÛ≤wü ÀqT, Á>±eTúÛ≤wü ÀqT nqs¡Zfi¯+>± e÷{≤¢&˚HÓ’|ü⁄D´+ yê] yê≈£îÿ≈£î+&˚~.

ª∫ìï Hê bı≥º≈£î lsêeTs¡ø£åμ nqT≈£îH˚yê&ÉT kÕ«s¡úJ$. |ü~eT+~ y˚T\T¬ø’ bÕ≥Tã&˚yê&ÉT kÕs¡úø£J$. ‘·q

dü+|ü<äqT, nø£ås¡dü+|ü<äqT ‘Ó\+>±D ÁX‚j·TdüT‡ ø=s¡≈£î <Ûës¡y√dæq ‘ê´– Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. ìC≤+ ñ≈£îÿbÕ<ë\øÏ+<ä ñ\T≈£î|ü\T≈£î

Òø£ |ü&ÉTqï ‘Ó\+>±D˝À qe#Ó’‘·Hê´ìï ì+|ü&ÜìøÏ q&ÉT+_–+#ê&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. ªeT÷>∑e&çq ‘Ó\+>±D eT÷*Zq

‘=*Hê{Ï <Ûä«ìμ>± (&Üˆˆ <ëX¯s¡~∏#˚) ø°]Ô+|üã&Ü¶&ÉT. á Á|üC≤#Ó’‘·q´ eT¨<äéT+˝À <=]øÏq @ neø±XÊìï

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20145

C≤s¡$&ÉT#·Tø√ Ò<äT. @ø£ø±\+˝À $_Ûqïs¡+>±\˝À ø£èwæ#XÊ&ÉT. s¡+>±\T @yÓ’Hê Äj·Tq n+‘·s¡+>∑+ e÷Á‘·+ ‘Ó\+>±D

eTVü‰uÛÑT´<äj·T+.

ôV’≤Á<ëu≤<é Àì ¬s&ç¶Vü‰düº\T ìs¡«Vü≤D <ë«sê dü+düÿs¡D√<ä e÷ìøÏ lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT. ø√‘ê«˝Ÿ sê»ãVü≤<ä÷›sY

yÓ+ø£Á{≤eT¬s&ç¶ ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î á u≤<Ûä ‘·qT #˚|ü{≤º&ÉT. $<ë´s¡Tú\ ~q#·s¡ ˝À $|ü¢yê‘·àø£ e÷s¡TŒ\qT ‘Ó#êÃ&ÉT.

Áø£eT•ø£åD≈£î ô|<ä›|”≥ y˚XÊ&ÉT. $<ë´]ú u≤>∑T|ü&ç‘˚ düe÷»+ u≤>∑T|ü&ÉT‘·T+~. ªyÓTT¬ø’ÿe+>∑ì~ e÷HÓ’ e+>∑THê?μ ø£qTø£

$<ë´s¡Tú\ y˚wü+˝À, Ä˝À#·q˝À, n<Ûä j·Tq+˝À e÷s¡TŒ≈£î ø£èwæ #˚dæ $»j·TT&Éj·÷´&ÉT.

>√˝§ÿ+&É |üÁ‹ø£ :

eTÁ<ëdüT˝À #·~ys√E˝À¢H |üÁ‹ø=ø£{Ï ô|{≤º\H Ä˝À#·q ø£*–+~ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶øÏ. C≤rjÓ÷<ä eT+‘√ Á|üuÛ≤$‘·T&Ó’

‘·q |üÁ‹ø£≈£î ª<Xã+<ÛäTμ nH ù|s¡T ô|{≤º\qT≈£îHêï&ÉT ≈£L&Ü. eT+∫ Ä˝À#·q …|ü&É÷ eT{Ïº>∑*dæb˛e⁄. ôV’≤Á<ëu≤<é À

ñqï|ü&ÉT á Ä˝À#·qqT Ä#·s¡D˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ª<˚X¯ã+<ÛäTμ ù|s¡T≈£î ìC≤+ Á|üuÛÑT‘·«+ nqTeT‹ì#˚Ã

|ü]dæú‹ Ò<äT. n+<äTπø ª>√˝§ÿ+&Éμ ù|s¡TqT Ksês¡T #˚düT≈£îHêï&ÉT. nqTeT‹ <=]øÏ+~. ø±s¡ kÕ<Ûäq≈£î düeTj·Tdü÷Œ¤]Ô

ø±yê*. 10 yT 1926q >√˝§ÿ+&É|üÁ‹ø£ |ü⁄s¡T&ÉT b˛düT≈£î+~. Hê{Ï ‘Ó\T>∑T|üÁ‹ø± s¡+>∑+˝À dü+#·\Hê\≈£î ‘Ós¡ Ò|æ+~.

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ù|s¡T $q>±H˚ eTT+<äT>± >∑Ts=Ô#˚Ã~ >√˝§ÿ+&É |üÁ‹ø£. Ç~ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ nø£åsê\ ø√≥.

|üÁ‹ø£ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~ ø±ì q&É|ü&É+ #ê˝≤ ø£wüºyÓTÆ+~. Ä]úø£ eqs¡T\T, e÷qe eqs¡T\T ‘·≈£îÿe. nsTTHê

n<ÛÓ’s¡ |ü&É Ò<äT. Äj·Tq Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ø£<ë! ‘êqT s¡#·sTT‘·>±H˚ ø±ø£, dü+bÕ<ä≈£î&ç>±, Á|üP|òtØ&ÉsY>±, >∑Te÷kÕÔ>± nH˚ø£

ne‘êsê …‘Ôyê&ÉT. Ä≥+ø±\qT <ÛÓ’s¡ +‘√ n~Û>∑$T+∫qyê& \øå±´ìï #s¡T‘ê&ÉT. á |üÁ‹ø£ Á|ü<Ûëq+>± ¬s+&ÉT \øå±´\‘√

q&ç∫+~. ˇø£{Ï Ä+Á<ÛäuÛ≤cÕùde. ¬s+&Ée~ ªC≤‹, eT‘·, ≈£î\$eø£å‘· Òø£ Ä+Á<ÛäT\˝À düs¡«XÊK\yê] dü‘·«sê_Ûeè~ΔøÏ

bÕ≥T|ü&ÉT≥μ. Hê{Ï ìC≤+ <äTwüÿ è‘ê´\ >∑T]+∫ dü+bÕ<äø°j·÷\T kÕπ>$. Á|ü»\ Ä˝À#·q\qT |ü<äTHÓøÏÿ+# s¡#·q\T+&$.

s¡#·sTT‘·\qT ø£$«+∫ yê] Á|ü‹uÛÑqT yÓ\T>∑T˝ÀøÏ rdüT≈£îe#˚Ã Á|üj·T‘·ï+ #˚ùdyê&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. Ç~ m+‘√ >=|üŒ

düVü≤è<äj·T‘·.

m+<äs√ s¡#·sTT‘·\≈£î Áb˛‘ê‡Vü‰ìï#êÃ&ÉT. ìwüŒø£åbÕ‘·+>± |üÁ‹ø£qT q&çbÕ&ÉT. ìC≤+≈£î e´‹πsø£+>± yês¡Ô sêdæq

c˛j·TãT˝≤¢U≤HéqT q&çM~Û À q]øÏ #·+|æq Á≈£Ls¡yÓTÆq ø±\eT~. n≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£L&Ü ìC≤+ <äTsêàsêZ\qT

ìs¡dædü÷Ô dü+bÕ<äø°j·÷\T, yê´kÕ\T sêdæq kÕVü≤düeT÷]Ô Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. 23 dü+e‘·‡sê\T >√˝§ÿ+&É |üÁ‹ø£ dü+bÕ<ä≈£îì>±

Äj·Tq ‘Ó\+>±D≈£î #˚dæq ùde ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·T+. á |üÁ‹ø£ ‘·s¡Tyê‘· ªÁ|üC≤yêDÏμ |üÁ‹ø£qT ø=+‘·ø±\+ q&çbÕ&ÉT.

>√˝§ÿ+&É ø£e⁄\ dü+∫ø£ :

dü«kÕúHê_Ûe÷q+ Òì J$‘·+ ø±–‘·+ |ü⁄e⁄«e+{Ï~. ª‘Ó\+>±D˝À ø£e⁄\T Òs¡Tμ nqï yês¡ÔqT #·÷XÊ&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶.

B≥T>± »yêãT #ÓbÕŒ\qT≈£îHêï&ÉT. m+‘√ ÁX¯eTø√]Ã ª>√˝§ÿ+&É ø£e⁄\ dü+∫ø£ (1935)qT Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ç+<äT˝À

183 eT+~ |üPs¡«ø£e⁄\T, 354 eT+~ Ä<ÛäTìø£ ø£e⁄\ s¡#·q\T, |ü]#·j·÷\Tqï$. s¡yêD eédüú, ‘·bÕ\, kÕ+πø‹ø£

eédüú\T ã\+>± Òì ø±\+ n~. n≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£L&Ü yÓTTø£ÿy√ì dü+ø£\ŒX¯øÏÔ‘√ á dü+∫ø£qT Á|üø£{Ï+#·&É+

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ø±s¡ <äø£å‘·≈£î ø£ ñ<ëVü≤s¡D. >√˝§ÿ+&É ø£e⁄\ dü+∫ø£ ‘Ó\+>±D ø£$‘ê »j·Tπø‘·q+. Ç+‘·{Ï |òüTqø±s¡ +

kÕ~Û+∫q Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ‘·q ø£$‘·\qT dü+ø£\q+>± y˚j·T Ò<äT. ‘·q >∑T]+∫ ø±<äT, ‘·q düe÷»+ >∑T]+#˚ Ä˝À∫kÕÔs¡T

ñ‘·ÔeTT\T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20146

$$<Ûä dü+düú\‘√ nqTu+<Ûä+ :

|üsêsTTuÛ≤cÕ <Ís¡®q´ Á|üuÛÑ+»HêìøÏ n˝≤¢&ÉT‘·Tqï ‘Ó\T>∑T BbÕìï Ä]b˛≈£î+&Ü #·÷düTø√e&ÜìøÏ Ä$s¡“¤$+∫+~

Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ. 3`3`1930 Hê&ÉT yÓT<ä≈£î õ˝≤¢ CÀ–ù|≥˝À ìC≤+ sêh Ä+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ ‘=*düe÷y˚X¯+ »]–+~.

Ç<=ø£ #ê]Á‘·ø£ düìïy˚X¯+. BìøÏ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ n<Ûä ø£å‘· eVæ≤+#ê&ÉT.

$C≤„qe]Δ |ü]wü‘·÷Ô (1941) Ä+Á<ÛäkÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ (1943) eékÕú|üø£ düuÛÑT´ …’q Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ‘·sê«‘· n<Ûä ≈£åî&ç>±

u≤<Ûä ‘·\qT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT. ≈£î\eT‘ê\ |ü{Ïº+|ü⁄ Òì áj·Tq j·÷<äe dü+|òüT+, eTT~sêCŸ dü+|òüT+, >ö&É dü+|òü÷\≈£î

≈£L&Ü n<Ûä ≈£åî\T>± ñHêï&ÉT. ôV’≤Á<ëu≤<é Äj·TTπs«<ä dü+|òüT+ n<Ûä ≈£åî&ç>±, Ä+Á<Ûä<X Á>∑+<∏ë\j·T dü+|òüT ñbÕ<Ûä ≈£åî&ç>±

ùde\+~+#ê&ÉT. lø£èwüí<˚esêj·÷+Á<Ûä uÛ≤cÕì\j·T+, \ø£ÎDsêj·T |ü]XÀ<Ûäø£ eT+&É*, u≤\düs¡dü«r Á>∑+<∏ë\j·T+,

y˚eTq Á>∑+<∏ë\j·T+ yÓTT<ä …’q dü+düú\‘√ düìïVæ≤‘· dü+ã+<ÛäeTT+&˚~ ‘·q≈£î. ÄHê&ÉT ‘Ó\+>±D˝À ñqï kÕVæ≤‘·

kÕ+düÿ è‹ø£ dü+düú\‘√ Á|ü‘· ø£å+>±H√, |üs√ø£å+>±H√ áj·Tq≈£î nqTã+<ÛäeTTqï~. n+<äTπø ªn‘·&ÉT Òì ‘Ó\+>±D,

n\+ø£s¡D Òì C≤Dμ nHêï&ÉT <ëX¯s¡~∏.

kÕVæ≤‘· + :

mH√ï kÕVæ≤‘· Á|üÁøÏj·T\qT düeTs¡ú+>± ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. ø£$‘·«+, ø£<∏ä, qe\, Hê≥ø£+, yê´dü+, J$‘·

#·]Á‘· e+{Ï Á|üÁøÏj·T˝À¢ s¡#·q\T#˚XÊ&ÉT. Á>∑+<∏ä |ü]wüÿs¡D\T, C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· ùdø£s¡D #˚XÊ&ÉT. |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£

Á>∑+<∏ë\qT Á|üø£{Ï+#ê&ÉT.

|ü]XÀ<Ûä≈£î\T>± Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶øÏ mq Òì ø°]Ôì ‘Ó∫Ãô|{Ïºq$ Ä+Á<ÛäT\ kÕ+|òæTø£ #·]Á‘·, Væ≤+<äTe⁄\ |ü+&ÉT>∑\T,

sêe÷j·TD $X‚wüeTT\T. sêE\ #·]Á‘·H˚ #·]Á‘·>± #Ó˝≤eTDÏ nj˚T´ø±\+˝À Á|ü»\ kÕ+|òæTø£ #·]Á‘˚ ndü˝…’q

#·]Á‘·>± Ä$wüÿ]+|üCÒXÊ&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶. #·]Á‘· s¡#·q≈£î áj·Tq Á>∑+<∏ä+ »®ã+‹ nsTT+~. n+<äTπø πø+Á<äkÕVæ≤‘·

nø±&ÉMT |ü⁄s¡kÕÿsêìï bı+~q yÓTT<ä{Ï Á>∑+<∏ä+>± #·]Á‘· düèwæº+∫+BÁ>∑+<∏ä+.

Væ≤+<äTe⁄\ |ü+&ÉT>∑\ yÓqTø£qTqï H˚|ü<∏ë´\T, Ä#ês¡ dü+Á|ü<ëj·÷\T ‘Ó*ù| ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<∏ä+ ªVæ≤+<äTe⁄\

|ü+&ÉT>∑\Tμ. |ü+&ÉT>∑\ $X‚cÕ\HÓìï+{ÏH√ |ü⁄sêD, XÊg Á|üe÷D+>± ‘Ó*bÕ&ÉT. ªlj·TT‘· Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶>±]# $s¡∫‘·yÓTÆq

ªVæ≤+<äTe⁄\ |ü+&ÉT>∑\Tμ nqT Á>∑+<∏äeTTq≈£î $|ü⁄\eTT>± |”]ƒø£ Áyêj·TT≥≈£î Hê≈£î eé~Û #ê\<äT. X¯øÏÔj·TT #ê\ì<˚μ

nì Hê{Ï uÛ≤s¡‘· ñ|üsêh|ü‹ &Üˆˆ düπs«|ü*¢ sê<Ûëø£èwüíHé>±s¡T n_ÛÁbÕj·T|ü&çHês¡+fÒ á Á>∑+<∏ä $•wüº‘·qT eT∞fl

Á|ü‘˚ ø£+>± #Ó|üŒqedüs¡+ Ò<äT.

kÕVæ≤‘· + Äq+<ëHï ø±<äT ñ|ü<XÊ˙ï Çyê«*. Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ uÛÑø£Ô‘·Tø±sê+ Hê≥ø£+˝À |ü*øÏ+∫q á |ü<ä + m+‘√

dü÷Œ¤]ÔeT+‘·yÓTÆq~.

ªnìX¯eTT e÷‘·è<˚X¯Væ≤‘· e÷‘·àqT >√¬s&çyê&Ó uÛÑ≈£îÔ&Í,

<äq ‘·qTe⁄Hé <Ûäq+ãTqT eTT<ä+ãTq qs¡ŒD ùdj·TTq{Ïº j·÷

eTqTE&Ó ‘ê´–, Áu≤Vü≤àDT\ e÷\\ H=ø£ÿ$<Ûä+ãT dü÷#·T Hê,

»qT&Ó eT˙wæ, <äTs¡à<äeTT X¯Á‘·T>∑p#·T q‘·+&Ó X¯Ss¡T&Í.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20147

uÛ≤wü :

$$<Ûä uÛ≤wü\ô|’ |ü≥TºkÕ~Û+∫q düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶øÏ ‘Ó\T>∑+fÒ m+‘√ Á|”‹. ‘Ó\T>∑TqT ∫qï#·÷|ü⁄#·÷ùd yê]ì

#·÷ùdÔ n‘·ìøÏ n]ø±*eT+≥ HÓ‹Ô¬ø≈£îÿ‘·T+~.

ì|òüT+≥Te⁄\¬øø£ÿì |ü<ë …ìï+{Ïø√ nsêú\qT ≈£L&Ü sêdæô|{≤º&ÉT. ª|ü⁄*p<äeTTμ e+{Ï |ü<ë\qT ∫Á‘·düVü‰j·T+‘√

$e]+∫ ì|òüT+≥Te⁄ …{≤¢ ñ+&Ü˝À #·÷|æ+#ê&ÉT. ‘Ó\T>∑T *|æ dü+düÿs¡D »s¡>±\ì ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. 28 nø£åsê\‘√H˚

es¡íe÷\qT s¡÷bı+~+∫ ‘·eT |ü]XÀ<ÛäHê |ü{ÏeTqT Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. yê] ø£ ≤ìøÏ ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤ |ü<äTH˚. Á>±+~∏ø£+

sêj·T>∑\&ÉT. yêéVü‰]ø£+ yê&É>∑\&ÉT. >∑<ä s¡#·q˝À yêéVü‰]ø£ uÛ≤wüπø ô|<ä›|”≥ y˚XÊ&ÉT.

e´øÏÔ‘·«+ :

ìsê&É+ãs¡‘·, ìØ“¤‹, ìC≤j·T‹, ìkÕ‡ «s¡ú‘· Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ Je\ø£åD≤\T. ywüuÛ≤wü À¢ |üs¡eT‘· Á|üuÛ≤e+ Á|ü#·+&É+>±

ñqï ø±\+˝À ≈£L&Ü n#·ÃyÓTÆq ‘Ó\T>∑T yê&ç>± J$+#·>∑*>±&ÉT. ì+&Ó’q ‘Ó\T>∑T ywü+. nø£åsê˝À¢H ø±<äT n+¬ø˝À¢≈£L&Ü

‘Ó\T>∑TqT yê&yê&ÉT. ªdü«ywüuÛ≤cÕ<äTs¡_Ûe÷ì>±μ |ü]>∑DÏ+|üã&Ü¶&ÉT. ‘·qT me]˙ düTÔ‹+#·&ÉT. ‘·qqT me¬s’Hê düTÔ‹ùdÔ

uÛÑ]+#·&ÉT. M]˝À Äy˚X¯+bÕ\T m≈£îÿe. n~ <Ûäsêày˚X¯+ e÷Á‘·y˚T. Äràj·T‘·≈£î ‘·|üŒ nVü≤+ø±sêìøÏ #√≥T Òì

Vü≤è<äj·T+. eT+∫ mø£ÿ&ÉTHêï Á>∑Væ≤+# eTqdüÔ‘·Ô «+ n‘·ì~. C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘· +˝À $X‚wü ø£èwæ#dæq Ä#ês¡ _s¡T<äTsêE

sêeTsêE>±]ì yÓTT<ä≥ |ü]XÀ<ÛäqyÓ’|ü⁄ eTs¡*+∫+~ düTs¡es¡+yêπs. Ç{≤¢ m+<ä]ø√ Áù|s¡≈£î&ÉT, mH√ï s¡#·q\T

sêe&ÜìøÏ ø±s¡≈£î&ÉT.

≈£î\eT‘ê\ |ü{Ïº+|ü⁄\T Òì dü+düÿs¡Do*. CÀ–ù|≥˝À »]–q Á|ü<∏äe÷+Á<ÛäeTVü‰düuÛÑ À uÛ≤>∑ ¬s&ç¶es¡à≈£î düuÛÑ À

bÕ˝§ZH˚ neø±X¯+ yÓTT<ä≥>± ø£*Œ+∫+~ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶>±πs. n+uÒ<äÿsYø£qï eTT+<˚ düe÷»+˝À <ä[‘√<ä eTdü÷Œ¤]Ôì

s¡–*Ã+~ uÛ≤>∑ ¬s&ç¶es¡à.

Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶>±] Ä˝À#·Hê düs¡[ $_Ûqï+>± ñ+≥T+~. #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT, eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï q&ç|æ+∫q BÛs¡T&Ó’q

lø£èwüßíìøÏ MTkÕ …+<äT≈£î+&Ée⁄? nì Á|ü•ï+#·T≈£îHêï&ÉT. Á|ü‘´ø£+>± ªMTkÕ\ ø£èwüßíìμ ∫Á‘êìï e÷sêÃ\ sêe÷#ês¡T´\

yê]#˚ ^sTT+∫ ‘·eT >√˝§ÿ+&É |üÁ‹ø£ ø±sê´\j·T+˝À ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. Ç<=ø£ Á|ü‘˚ ø£ Äø£s¡D.

eq|ü]Ô, Ä‘·à≈£Ls¡T, >∑<ë«\, >√bÕ\ù|≥, ø=˝≤¢|üPs¡T dü+kÕúHêBÛX¯ó\‘√ ‘·eT≈£îqï |ü]#·j·÷ìï m|ü&É÷

kÕ«sêúìøÏ yê&ÉTø√ Ò<äT. kÕVæ≤‘· düe÷sê<Ûäqπø ñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT.

eq|ü]Ô XÊdüqdüuÛÑT´&ç>± 1952˝À mìï¬ø’q Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ yÓTT<ä{Ï qT+&û Á|ü»\ eTìùw. ‘·q eTs¡D≤ìøÏ (25`8`1953)

ˇø£s√E eTT+<äT ≈£L&Ü Á|ü»\ dæú‹>∑‘·T\T ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ yÓ[flq kÕe÷õø£ Væ≤‘·∫+‘·qT&ÉT. ‘Ó\+>±D düe÷C≤ìï

nìï ø√D≤\˝À Á|üuÛ≤$‘·+ #dæq Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ Jeq+ bÕeq+, Ä<äs¡Ùe+‘·+. yê] düeTTqï‘· eT÷]ÔeT‘ê«ìï <ä]Ù+#ê\+fÒ

á |ü<ä + #·<äTyê*‡+<˚.

ª¬s’‘·sTT, sê»ã+<ÛäTesTT, s¡#·Ã≈£îô|<ä›sTT, ø±eý˚<ä ì

cÕí‘·T&ÉTHÓ’, dü«‘·+Á‘·T&ÉsTT, XÊdüqø£s¡ÔsTT, XÊgø£s¡ÔjÓÆT

‘ê‘·\Hê{Ï dü+düÿ è‹øÏ ‘êe\yÓTÆ, |ü⁄s¡TcÕs¡ú J$jÓÆT

e÷ ‘Ó\>±D >ös¡eeTT eT*Ãqyê&ÉT Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶j˚T

` >∑+>±|ü⁄s¡+ Vü≤qTeT#·Ã¤s¡à (<äT+<äT_Û)

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20148

ªªyÓTT<ä{Ï Á|ü|ü+#· j·TT<äΔ+‘√ bÕ≥T HqT uÛÑ÷$T MT<ä |ü&çq. n~ 09`09`1914μμ nì ø±fiÀõ ‘·q Ä‘·àø£<∏ä ªÇB

Hê >=&Éeμ˝À ‘Ó*bÕ&ÉT. ø±fiÀõ ªs¡≥ºVü≤[flμ nH˚ }s√¢ |ü⁄{≤º&ÉT. Ç~ ;C≤|üPsY õ˝≤¢ À ñqï~. á }s¡T ø£sêí≥ø£

ÁbÕ+‘·+˝Àì bÕ‘· u§+u≤sTT Áô|dæ&Ó ‡ øÏ+<ä ñ+&˚~. ø±fiÀõ ∫qï‘·q+˝À M] ≈£î≥T+ã+ ø=H˚ï+&ÉT¢ eTVü‰sêh˝Àì

ªkÕj·Tsê+μ nH˚ Á>±eT+˝Àq÷, ø=+‘·ø±\+ ‘Ó\+>±D˝Àì Ç …¢+<äT ‘ê\÷ø± ªø±πs|ü*¢μ Á>±eT+˝ÀqT ìedæ+∫+~.

1917 es¡≈£î ø±fiÀõ ≈£î≥T+ã+ Vü≤qTeTø=+&É À ñ+&˚~. ‘·s¡Tyê‘· eT&çø=+&É≈£î e÷s¡&É+ »]–+~. ‘·s¡Tyê‘·

ø±fiÀõ nqï sêy˚TX¯«s¡ sêe⁄ Hê´j·TXÊg+ #·<äe&ÜìøÏ ôV’≤<äsêu≤<é b˛yê*‡ e∫Ã+~. <ë+‘√ ø±fiÀõ bÕ‘·ãd”Ô Àì

#ÍeTVü≤˝≤¢ ø± Zã&ç\ ôdø£+&é bòÕs¡+˝À #˚sê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· düT˝≤ÔHé ãC≤sY Àì ¬sdæ&Ó ‡ $T&ç Ÿ dü÷ÿ˝Ÿ˝À #˚sê&ÉT.

ñqï‘· $<ä ø√dü+ 1934 @Á|æ Ÿ HÓ\˝À es¡+>∑ Ÿ ø± Òõj˚T{Ÿ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ˝À Á|üy˚•+#ê&ÉT. 1939˝À

ª˝≤μ |üP]Ô #˚XÊ&ÉT. 1940˝À >∑$#Ós¡¢ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q s¡TøÏàDÏì $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.

ªªe÷ Ç+≥¢ ˇø£ ;s¡Tyê ñ+≥~. <ë+≥¢ ˇø£ ns¡\ ø±–‘ê\T, ã≥º\T, Hê edüTÔe⁄\T nq<ä>∑Z$ ñ+≥sTT. e÷

Ç+{ÏøÏ s√p e#˚Ã yê¬se]¬ø’Hê ‘Ó\TdüT. sêeTXÊÅdæÔøÏ #Óù|Ô |ü+|ædüÔ&ÉTμμ á e÷≥\qT ã{Ïº ø±fiÀõ e´øÏÔ>∑‘· ÄdæÔ Òì

ìsê&É+ãs¡T&ÉT nH˚~ ‘Ó\TdüTÔ+~. ìC≤ìøÏ ø±fiÀõ ªkı+‘· ÄdæÔ s¡<äT› ø±yê\H˚ ø£eT÷´ìdüTºμ ø±<äT. mø£ÿ&çøÏ yÓ[flHê,

mø£ÿ&çøÏ e∫ÃHê, mø£ÿ&É ‹]–Hê ` á |üP≥ Çø£ÿ&É ‹+fÒ sêÁ‹¬øø£ÿ&ÉH√, á sêÁ‹ Çø£ÿ&ÉT+fÒ πsô|ø£ÿ&ÉH√ Äj·Tqπø

‘Ó*j·T<äT. Ä#·s¡D≈£î, Ä<äsêÙìøÏ @ e÷Á‘·+ ‘˚&Ü Òì J$‘·+ Äj·Tq~.

ø±fiÀõ ìs¡+‘·s¡ ñ<ä eTJ$. ‘·q ø±\+˝À »]–q nHø£ ñ<ä e÷˝À¢ bÕ˝§ZHêï&ÉT. Á|ü‹ $wüj·÷ìï Á|ü•ï+#ê&ÉT.

kÕ«‘·+Á‘· ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. s¡C≤ø±s¡¢ HÓ~]+∫ C…’\T J$‘·+ >∑&çbÕ&ÉT. ìC≤+ sêEqT m~]+#ê&ÉT.

‘Ó\+>±D Á|ü‘˚ ø£ sêh+ ø=s¡≈£î ≈£L&Ü b˛s¡T #˚XÊ&ÉT. ‘·qø√dü+ ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡T\ u≤>∑T ø√dü+ b˛sê&˚ ‘·‘·Ô «+ `

kÕe÷õø£ düŒ èVü≤ ø±fiÀõ˝À ñHêïsTT.

ñ|üyê#·ø£+

3. ø±fiÀõ

$eø£å mø£ÿ&ÉTHêï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT

eT+∫ mø£ÿ&ÉTHêï kÕ«>∑‹+#ê&ÉT

nHê´j·T+, nD∫y˚‘·\ô|’ ‹s¡>∑ã&Ü¶&ÉT

‘·q yê<äq\‘√ ‘Ó\+>±DÒ‘·s¡T\ eTqdüT\qT ≈£L&É

¬>\T#·T≈£îHêï&ÉT

‘Ó\+>±D yÓ’‘ê[≈£î&Éì ù|s¡T>∑Hêï&ÉT

áH˚\ kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡dü‘·«+˝ÀqT+&ç m~–q Ä

eTVü≤˙j·TT&˚ ` ø±fiÀõ.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20149

‘Ó\+>±D |üøå±q ì*∫ ‘ê&ç‘·, |”&ç‘· Á|ü»\ >∑T+&Ó\˝À ø=\TyÓ’q ø£$ ø±fiÀõ. e÷≥\˝À, #‘·\˝À, Ä˝À#·q\˝À,

Äy˚<äq˝À, y˚wüuÛ≤wü\˝À, Á|ües¡Ôq˝À, ‘Ó\+>±D dü«s¡÷|ü+ dü+|üPs¡í+>± ø£ì|ædüÔ~. <ëX¯s¡~∏ nqï≥T¢ ªª‘Ó\+>±D

Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘· eTTK<ë«s¡+ ø±fiÀõ. ‘·q ø£$‘ê«ìï Á|ü»\ J$‘ê˝À¢øÏ rdüT¬ø[fl Á|üC≤ø£$>± ù|s¡Tbı+~qyê&ÉT

ø±fiÀõ.

düe÷» >=&ÉeqT ‘·q >=&Ée>± #düTø=ì ªªHê >=&Éeμμ ù|s¡T‘√ nHø£ ø£$‘·\T sêdæ, yê{Ïì mì$T~ dü+|ü⁄{≤\T>±

yÓ\Te]+#ê&ÉT. ÁbÕ+rj·T <äèø£Œ<∏ä+, <˚oj·T <äèø£Œ<∏ä+, n+‘·sê®rj·T <äèø£Œ<∏ä+ ø£*–q ø±fiÀõ ìC≤ìøÏ n+‘·sê®rj·T

ø£$. ìs¡+≈£îX sêC≤´\MT<ä ‘·q J$‘ê+‘·+ ø£‹Ô>∑{Ïº b˛sê&çqyê&ÉT ø±fiÀõ. n+<äTπø sê»ø°j·÷\‘√, Á|üC≤ ñ<ä e÷\‘√

eTyÓTÆø£yÓTÆq ø±fiÀõ ø£$‘ê«ìï ‘Ó\T>∑THê≥ Á|ü»\T Ä<ä]+#ês¡T. s¡C≤ø±s¡¢ô|’ Äj·Tq ø√bÕìï |üsêø±wü≈£î #]Ãq ø£$‘·.

ªªø±fÒdæ rsê …μμ Ç+<äT˝Àì ø£dæ ‘Ó\+>±D Á|ü»\+<ä]~.

ªªeTq |æ\¢\qT #·+|æ eTq\ ã+~Û+∫q

e÷qyê<ÛäeTT\qT eT+&É ≤BÛXó\qT

eTs¡∫ b˛≈£î+&É >∑Ts¡T‘·T+#·Tø√yê …

ø£dæ Ä]b˛≈£î+&É ãTdüø=≥Tº#·T+&Ü …

ø±\+ãT sê>±HÓ ø±fÒdæ rsê …μμ

kÕVæ≤‘· +˝À uÛ≤wüqT|üjÓ÷–+#˚ $wüj·T+˝À ø±fiÀõøÏ ø=ìï ø£∫Ã‘·yÓTÆq n_ÛÁbÕj·÷\THêïsTT. Äj·Tq <äèwæº À

uÛ≤wü ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± ñ+≥T+~. ø£{Ï ªªã&ç |ü\T≈£î\ uÛ≤wüμμ. ¬s+&Ée~ »q+ ì‘· eéVü‰s¡+\ yê&˚ ªª|ü\T≈£îã&ÉT\

uÛ≤wüμμ. ˇø£ s¡ø£+>± #ÓbÕŒ\+fÒ yÓTT<ä{Ï~ Á>±+~∏ø£ uÛ≤wü. ¬s+&Ée~ yêéVü‰]ø£ uÛ≤wü. á yêéVü‰]ø£ uÛ≤wüj˚T

JeuÛ≤wü. @ uÛ≤wü¬ø’q Je<Ûë‘·Te⁄ e÷+&É*ø£y˚T. ø±fiÀõ m|ü&É÷ JeuÛ≤wüyÓ’ù| yÓTT>∑TZ #·÷bÕ&ÉT.

ªª¬s+&ÉTqïs¡ õ˝≤¢\< <ä+&ç u≤dü nsTTq|ü&ÉT

‘·øÏÿH√fi¯fl H√fi¯flj·÷dü

‘=øÏÿ H=ø£ÿ ã&É¶|ü&ÉT

Á|ü‘´ø£+>± sê»´+ bÕ\T

ø√s¡&É+ ‘·|üŒ<äTμμ

n+≥÷ ø±fiÀõ Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘·|ü⁄ uÛ≤cÕyê<äT\qT ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. ø±fiÀõ ø±+Á¬>düT bÕØº À düuÛÑT´&ÉT. ø±+Á¬>düT

bÕØº ‘·s¡|ü⁄q myéT.m˝Ÿ.@ >± b˛{°#˚dæ z&çb˛j·÷&ÉT. ø±+Á¬>dt bÕØº ìj·TeTìã+<Ûäq\qT bÕ{ÏdüTÔqï|üŒ{ÏøÏ .

ªbÕ‹Áe‘·´+μ nqï e÷≥≈£î e´+>±´s¡ú dü÷#·ø£+>± ªbÕØºÁe‘·´+μ nqï |ü<äã+<Ûëìï ø±fiÀõj˚T ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT.

bÕØºj˚T <˚e⁄&ÉT, düs¡«dü«+ nì uÛ≤$+#·≥+, bÕØº ‘·|ü #˚dæHê düeT]ú+#·&É+, Ç≥Te+{Ï$ ø±fiÀõøÏ @ e÷Á‘·+ Çwüº+

ñ+&˚$ ø±e⁄. ‘·\ Òì‘·Hêìï ˇ|üø√&ÉT. e´øÏÔ‘·«+ ñ+&Ü\ì, <ÛäHêìøÏ ˝§+– ` q\T>∑Ts¡T˝À |ü\#·q ø±y=<ä›ì,SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20150

‘· …‘·TÔø=ì ‹s¡>∑>∑*π> BÛs¡ >∑TD+ ñ+&Ü\ì ø±fiÀõ uÛ≤$+#ê&ÉT. ªªÁbÕ+‘˚‘·s¡T Ò <√|æ&ç#˚ùdÔ bı*y˚Ts¡<ëø£ ‘·ìï

‘·s¡TeTT‘·+! ÁbÕ+‘·+ yê&˚ <√|æ&ç #˚ùdÔ ÁbÕD+‘√H˚ bÕ‘·s¡y˚düÔ+!μμ nì ‘Ó\+>±D eTqdüÔ‘êÔ «ìï ∫Á‹+#ê&ÉT.

ªªMs¡ ‘Ó\+>±D Hê~ y˚s¡T ‘Ó\+>±D Hê~

y¬s’ ≈£L&Ü ‘Ó\+>±D Ms¡ ‘Ó\+>±D eTTe÷à{ÏøÏμμ

nì m\T¬>‹Ô #ê{≤&ÉT. ‘Ó\+>±D e÷+&É*ø±ìï Ä+Á<Ûëyêfi¯ófl ùV≤fi¯q #˚j·T&Üìï @ e÷Á‘·+ düVæ≤+#·uÀeTì

ø±fiÀõ Ä s√E˝À¢H˚ >∑{Ïº>± #ÓbÕŒ&ÉT. sê»ø°j·T $eø£å‘·‘√bÕ≥T, uÛ≤cÕ $eø£åqT #·÷ù| Ä+Á<ÛäT\qT Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ªª‘Ó\+>±D Á|ü»\T dü\TŒ / ‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìï

sö&û n\»&ç n+≥÷ u≤ø±\÷<Ó&ç Ä+Á<ÛäT\

<Ó+‘·bÕ{Ï düuÛÑ ‘·+≥ / ‘Ó\+>±D ªªj·÷düμμ HÓ|ü⁄&ÉT

sT÷dü&ç+#·T uÛ≤w”j·TT\ / düTVü≤è<ë“¤eq m+‘·ìμμ

nì Á|ü•ïdü÷Ô ø£$‘·«+ sêXÊ&ÉT.

ø£$>±, ñ<ä eTø±s¡Tì>± ù|s=+~q ø±fiÀõ ø£<∏ä≈£îì>± ≈£L&Ü sêDÏ+#ê&ÉT. Ç‘·ì ø£<∏ä À¢ dü«#·Ã¤‘·, dü÷{Ï<äq+,

q#·Ãì $wüj·÷\ô|’ ìs¡düq düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔ+~. ø±fiÀõ ø£<∏ä\≈£î áHê{Ïø° ÁbÕdü+–ø£‘· ñqï~. eT‘·+ù|]≥,

≈£î\+ù|]≥ eTqTwüß*ï V”≤q+>± #·÷&É≥+, nee÷ì+#·≥+ m+‘· <ës¡TDyÓ÷ #ÓbÕŒ&ÉT. eTqTwüß˝À¢ì <ä«+<ä«

Á|üeè‹Ô, nHê´j·TyÓTÆq Ø‘·T*ï ‘Ó*j·TC…bÕŒ&ÉT. e´+>∑ +, ùV≤fi¯q\‘√ kÕ–q ø£<∏ä $uÛÑ÷‹ Òø£ ù|òdtbÂ&ÉsY. Ç+<äT˝À

n\+ø£s¡D\ |ü≥¢ >∑\ yÓ÷EqT qe⁄« ‘Ó|æŒ+# $<Ûä+>± #ÓbÕŒ&ÉT. sê»ø°j·÷˝À¢, |ü]bÕ\q˝À neø£‘·eø£*ï, nÁø£e÷*ï

Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü #·÷düTÔHêï+. ‘Ó\+>±D˝À 1940 Hê{ÏøÏ ñqï sê»ø°j·T eédüú XË’X¯e <äX¯ À ñ+~. ˇø£]ì $T+∫

ˇø£s¡T ≈£îÁ≥\T, ≈£î‘·+Á‘ê\‘√, Öø£ +‘√ sê»´bÕ\q kÕ–+~. á |ü]dæú‘·T*ï sêe÷j·TD+˝Àì düTÁê⁄&ÉT, $;ÛwüDTì

ñ<ä+‘ê\≈£î eTT&çô|{Ïº sêdæq ø£<∏ä ª\+ø±|ü⁄qs¡T<äΔs¡Dμ. Bìô|’ $dæ]q e´+>±´gyT á ø£<∏ä. sê‹ u§eTà≈£î >∑T&çø£{Ïº+#

$wüj·T+˝À eTT+<äT≈£î e∫Ãq Á|ü»\T, ÁbÕDeTTqï nHê<∏ä •Xóe⁄ô|’ Ä<äs¡D #·÷|æ+#· Òø£b˛e&É+ô|’ $dæ]q e´+>±´g+

ªuÛÑ÷‘·<äj·Tμ. ø±fiÀõ ø£<∏ä\˙ï ø£ s¡ø£+>± sê»ø°j·T ø£<∏ä\T. M{Ï À kÕVæ≤‘· $\Te\T ø±bÕ&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT.

mì$T~ <äXÊu≤›\≈£î ô|’>± Á|üC≤ J$‘·+˝À eTT&ç|ü&É¶ ã‘·T≈£î Äj·Tq~. $eø£å mø£ÿ&É ñHêï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT.

eT+∫ nqï~ mø£ÿ&É ñHêï kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. nHê´j·T+, nD∫y˚‘·\ô|’ ‹s¡>∑ã&Ü¶&ÉT. Ä˝À∫+#·>∑\yês¡T Äj·Tq

yê<äq˝À¢ì düeTs¡úq*ï >∑T]Ô+#ês¡T. á $<Ûä+>± ‘Ó\+>±DÒ‘·s¡T\ eTqdüT\qT ¬>\T#·T≈£îqï dü+<äsê“¤\T nH˚ø£+

ñHêïsTT. ‘Ó\+>±D yÓ’‘ê[≈£îì>± ø±fiÀõì ù|s=ÿHê*. á H˚\ kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡dü‘·«+˝À+∫ Äj·Tq m~>±&ÉT.

eTqTwüß\qT Äj·Tq ns¡ú+ #˚düT≈£îqï rs¡T #ê\ $•wüº+>± ñ+≥T+~. Äj·Tq #ê˝≤kÕs¡T¢ Á|üVü‰¢<ä #·]Á‘· ø£<∏ä

#Óù|Œyê&ÉT. Ä ø£<∏ä Äj·Tq≈£î q∫Ã+~. ‘·+Á&ç Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ç ìs¡+≈£îX¯‘ê«ìï n+‘· ∫qïej·TdüT˝ÀH˚ ÁbÕD≤\≈£î

‘Ó–+∫ m~]+∫q Á|üVü‰¢<äT&ç bÕÁ‘· Äj·Tq≈£î #ê˝≤ q∫Ã+~. Á|üVü‰¢<äT&ÉT nHê´j·÷ìï m~]+#ê&ÉT. nHê´j·÷ìïSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20151

m~]+∫H√&˚ ‘·q≈£î Äsê<ÛäT´&Éì …ø£ÿ ÒqìïkÕs¡T¢ #ÓbÕŒ&ÉT. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À z≥T≈£î #ê˝≤ $\Te ñ+≥T+<äì

uÛ≤$+#ê&ÉT. z≥TVü≤≈£îÿ Á|üC≤kÕ«$Tø£yÓTÆq<äì Á|üø£{Ïdü÷Ô yÓT&É À uÀs¡T¶ y˚düTø=ì ‹]>±&ÉT. á ùd«#êÃ¤ Á|üeè‹Ô Äj·Tq

Á|ües¡Ôq˝À n&ÉT>∑&ÉTHê ø£ì|ædüTÔ+~.

e´øÏÔ‘·«+, ùd«#·Ã¤ nH˚ ¬s+&ÉT Á|ü<Ûëq $wüj·÷\qT eTìwæ ø√˝ÀŒ≈£L&É<äì #ÓbÕŒ&ÉT. ìs¡“¤j·T+>± e÷{≤¢&É&É+

Äj·Tq dü«uÛ≤e+. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D>± 1948˝À »]–q á dü+|òüT≥q ì\TdüTÔ+~. ªªes¡+>∑ Ÿ ôd+Á≥˝Ÿ C…’\T˝À

ø±fiÀõ ‘·~‘·s¡T\THêïs¡T. n|ü&ÉT ãTs¡TE MT<ä ñqï ˇø£ b˛©dt sêÁ‹ mì$T~ >∑+≥\ düeTj·T+˝À Mfi¯flqT

ñ<›•+∫ ªª‘·TbÕø°‘√ MfiflqT ø±*Ã #·+|æHê bÕ|ü+ Òμμ<äì nø£ÿdüT yÓfifl>∑ø±ÿ&ÉT. n~ $qï ø±fiÀõ n‘·ì <ä>∑Zs¡≈£î b˛sTT

ªª<ÛÓ’s¡ eTT+fÒ ø±\Ãy√jYT nì düyê˝Ÿ #˚XÊ&ÉT. Ä düeTj·÷q $T>∑‘ê U…’B\+<äs¡T uÛÑj·T|ü&Ü¶s¡T.μμ ø±˙ ø±fiÀõ Ç{≤¢+{Ï

dü+<äs¡“¤+˝À yÓqø± eTT+<äT\T #·÷&É&ÉT. ÇB n‘·ì ìØ“¤‹.

ø±fiÀõ J$‘ê+‘·+ Á|üC≤kÕ«eTýê~>± ñHêï&ÉT. ªª˙ n_ÛÁbÕj·÷*ï ùd«#·Ã¤>± Á|üø£{Ï+#˚ ˙ Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+

nedüs¡yÓTÆ‘˚ Hê ÁbÕD≤ …’Hê Ç∫Ã b˛sê&ÉT‘êμμ nqï e÷≥*ï ø±fiÀõ m|ü&É÷ >∑Ts¡TÔ#˚ùdyê&ÉT. Ä y˚Ts¡≈£î ã‹ø±&ÉT.

n+<äTπø eTVü‰ø£$ ll ø±fiÀõì Áô|ò+∫ø£$ ªª\÷sT÷ Äs¡>±Héμμ‘√ b˛˝≤Ã&ÉT. 1953˝À eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢

Ä\+|ü⁄s¡+˝À »]–q ªHê >=&Éeμ |ü⁄düÔø±$wüÿs¡D düuÛÑ À á e÷≥ nHêï&ÉT. j·TT<äΔ+˝À ÁbòÕHé‡ ø£e⁄\+‘ê bÕ]b˛‘˚

\÷sT÷ ns¡>±Hé ˇø£ÿ&˚ <˚X¯+˝À ì\ã&ç eTVü‰ $XÊ«kÕìï yÓ\¢&ç+#˚ ^‘ê\T sêXÊ&ÉT. ø±fiÀõ ≈£L&Ü n˝≤+{Ï

yê&˚qì ll ñ<›X¯+. ì»y˚T! ‘Ó\+>±D Ç{°e* ø±\+ es¡≈£î ˇø£ j·TT<äΔ uÛÑ÷$T. n+<äT˝À ì\ã&ç ø±fiÀõ

Á|ü»\yÓ’|ü⁄>± ø£$‘·«+ $ì|æ+#ê&ÉT. ìC≤+qT m~]+#ê&ÉT. ìs¡+≈£îX¯ Á|üuÛÑT‘ê«*ï ~Ûø£ÿ]+#ê&ÉT. n+<äTπø Äj·Tq

ñ<äéTø£$.

ªªe÷ Hêj·Tq~ >±+BÛ dü÷|ò”‘·‘·«+. n+fÒ eT‘·kÕeTs¡dü +. kÕ<ÛäTdü‘·TŒs¡Twüß&Éì Væ≤+<äTe⁄˝§düÔs¡T, eTTdæ¢+˝§düÔs¡T.

e÷ Hêj·Tq eTTdæ¢+\ ôdsTT+{Ÿ‡ì, Væ≤+<ä÷ kÕ<ÛäTe⁄\ì ø£*ùdyê&ÉT. Äj·Tq≈£î ≈£î\ |ü{Ïº+|ü⁄ Ò¢e⁄. n{≤¢+{Ï yê‘êes¡D+˝À

ô|s¡>∑&É+e\¢ e÷≈£L á s¡ø£yÓTÆq uÛ≤yê\T @s¡Œ&É¶sTTμμ nì ø±fiÀõ #Ó|ü≈£îHêï&ÉT. n+<äTπø @<√ ˇø£ eT‘·+ |üøå±q

Äj·Tq mqï&É÷ ø£ìŒ+#· Ò<äT. ø±fiÀõ ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\≈£î düìïVæ≤‘·yÓTÆq uÛ≤yê\T Ç‘·s¡uÛ≤wü À¢ ø£q|ü&É¶|ü&ÉT yê{Ï‘√

‘ê<ë‘·à´+ #Ó+~ ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡ø£ Àø£+ ø√dü+ nqTe~+#ê&ÉT. K©˝Ÿ õÁu≤Hé sêdæq ªª~ÁbÕô|ò{ŸμμqT ªJeq^‘·μ>±

s¡∫+#ê&ÉT.

‘·q #êe⁄ ‘·sê«‘· ‘·q uÛÖ‹ø£<˚Vü≤+ yÓ’<ä $<ë´s¡Tú\ |ü]XÀ<Ûäq≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü\ì Ä•+#ê&ÉT. 13`11`2002

Hê&ÉT eTs¡DÏ+∫q |æ<ä|ü Äj·Tq bÕ]úe<˚Vü‰ìï ø±ø£rj·T yÓT&çø£ Ÿ ø£fi≤XÊ\≈£î n+<äCÒXÊs¡T.

Áã‘·Tø£+‘· <˚X¯+>±, Á|ü»\T>±, ñ<äé÷\T>± Áã‹øÏq, Á|üC≤ø£$ ø±fiÀõ Hêsêj·TDsêe⁄. ‘·q kÕe÷õø£

J$‘·+ <ë«sê Äj·Tì∫Ãq dü÷Œ¤]Ô uÛ≤eÁ|ükÕs¡+ eTT+<äT‘·sê\≈£î X¯øÏÔìdüTÔ+~. Äj·Tq J$‘·+, ø£$‘·«+ uÛ≤$‘·sê\≈£î

Ä<äs¡Ù+.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20152

‘Ó\+>±DqT dü«|æï+∫, XÊ«dæ+∫q eT¨bÕ<Ûë´j·TT&ÉT »j·TX+ø£sY. es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢ Ä‘·à≈£Ls¡T eT+&É\+ nø£ÿ+ù|≥

Á>±eT+˝À \ø°Îø±+‘·sêe⁄, eTVü‰\ø°Î <ä+|ü‘·T\≈£î 1934 Ä>∑dtº 6q »ìà+#ê&ÉT. ñs¡÷›MT&çj·T+ bÕsƒ¡XÊ\\T

e÷Á‘·y˚T n+<äTu≤≥T˝À ñqï s√E\˝À Vü≤qàø=+&É Àì eTs¡ÿJ bÕsƒ¡XÊ\˝À ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä H˚sêÃ&ÉT. Vü≤qàø=+&É

q÷´ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À e÷<Ûä $Tø£ es¡≈£î, Á|üuÛÑT‘·« ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝À ôV≤#Y.mdt.d” es¡≈£î #·<äTe⁄≈£îHêï&ÉT. ñkÕàìj·÷

$X«$<ë´\j·T+˝À _.m. |üP]Ô #XÊ&ÉT. u…Hês¡dt $X«$<ë´\j·T+, n©>∑&Ûé $X«$<ë´\j·÷\ qT+&ç |æ.õ. |üP]Ô#XÊ&ÉT.

düeTdü \ |ü≥¢ @ $<Ûä+>± düŒ+~+#ê˝À, <ëìï @ $<Ûä+>± ñ<ä eT+>± r]Ã~<ë› À ìs¡÷|æ+#˚ dü+|òüT≥q ˇø£{Ï

áj·Tq $<ëúÛ≤´dü ø±\+˝À »]–+~.

n|üŒ{À¢ es¡+>∑ Ÿ˝À &çÁ^ ø£fi≤XÊ\ Ò<äT. &çÁ^ #·<äyê\+f… ôV’≤<äsêu≤<é≈£î yÓfi≤fl*. …ø£Ãs¡sY‡ Áb˛<ä“\+‘√ &çÁ^

ø± ÒJ ø±yê\ì $<ë´s¡Tú\T ñ<ä $T+#ês¡T. n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï es¡Tdü À »j·TX+ø£sY ñHêï&ÉT. }πs–+|ü⁄˝À »j·TX+ø£sY

ìHê<ë*düTÔHêï&ÉT. ªes¡+>∑ Ÿ≈£î &çÁ^ ø± ÒJ ø±yê*μ. nHê*‡+~uÀsTT j·T÷ìe]‡{° ø±yê\ì ìHê<ä+ Ç#êÃ&ÉT.

n+<äs¡÷ qyê«s¡T. »j·TX¯+ø£sYqT u≤>± Çwüº|ü&˚ ˇø£ …ø£Ãs¡sY ªª@ bı{≤º bÕ>∑ Ÿ ¨>∑j·÷ ø±´?μμ nì nHêï&ÉT. á

dü+|òüT≥q ‘·s¡Tyê‘· |ü<˚+&É¢≈£î &çÁ^ ø± Òõ, eTT|üŒsTT @+&É¢≈£î j·T÷ìe]‡{° e∫Ã+~. Ä |æ∫Ã |æ\¢>±&˚ ‘·s¡Tyê‘·

j·T÷ìe]‡{°øÏ yÓ’dt#Ûêq‡\sY nj·÷´&ÉT.

1960˝À ñbÕ<Ûë´j·T eè‹Ô ÀøÏ n&ÉT>∑T ô|≥º&É+ <ë«sê ñ<√´>∑ J$‘·+ yÓTT<ä …’+~. Vü≤qàø=+&É À ñbÕ<Ûë´j·TT&ç>±

ìj·÷eTø£yÓTÆ, …ø£Ãs¡sY>± Ä~˝≤u≤<é≈£î b˛j·÷&ÉT. 1975`79 es¡≈£î d”¬øm+ ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>±, uÀs¡T¶yÓT+ãs¡T>±

ùde\+~+#ê&ÉT. 1982`91 es¡≈£î d”ô|ò Ÿ ]õÅkÕºsY>± |üì#˚XÊ&ÉT. 1991`94 es¡≈£î ø±ø£rj·T j·T÷ìe]‡{°

yÓ’dt#êq‡\sY>± |üì#XÊ&ÉT. Çy ø±ø£ $$<Ûä Á|üuÛÑT‘·« <ë˝À¢, dü+|òü÷\ |ü<äe⁄˝À¢ |üì#dæ ‘·q<Ó’q eTTÁ<äyXÊ&ÉT. Çìï

|ü<äe⁄˝À¢ |üì#˚dæHê ªªHê≈£î yÓ’dt #êq‡\sY>± #˚dæq ‘·è|æÔ ø£+f… d”.¬ø.m+. ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± |üì#˚j·T&É+ m≈£îÿe

ñ|üyê#·ø£+ 4. Ä#ês¡´ ø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX¯+ø£sY

‘Ó\+>±D #Ós¡Te⁄ rs¡T

eTq »j·TX¯+ø£s¡T kÕs¡÷

n\T>∑T <äT+øÏ bÕs¡÷

|ü<äTHÓ’q e÷≥ CÀs¡T

bÕ\T b˛düT≈£îqï |üC§®qï ø£+≈£î\\¢

ô|’øÏ ô|’øÏ m–πs Ä bÕ\ |æ≥º\\¢

MT ÄX¯j·÷\ Áyê\÷

ø£ì|æ+#Ó Äqyê\÷...

ø£qTï\˝À Äy˚X¯+ ø£<ä ≤&çq s¡TÁ<äT&ÉT

Ä~Û|ü‘· X¯≈£îÔ\ô|’ n‘·&ÉT Ms¡uÛÑÁ<äT&ÉT

Ä˝À#·q\ nedüsêìï ‘Ó*|æq ìã<äTΔ&ÉT

‘Ó\+>±D ø£qT>=qï n‘·&ÉT eTs√ ãT<äTΔ&ÉT

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20153

‘·è|æÔì∫Ã+~μμ nì dü«j·T+>± nHêï&ÉT. Vü≤qàø=+&É À {°#·sY>± yÓTT<ä …’q ñ<√´>∑ Á|ükÕúq+, n< }fiÀfl yÓ’dt#Ûêq‡\sY>±

|ü<äM $s¡eTD‘√ eTT–dæ+~. ‘Ó\+>±D ñ<ä eT uÛ≤eC≤˝≤ìï yê´|æÔ #˚dü÷ÔH˚ nH˚ø£ |ü<äe⁄˝À¢ |üì#˚XÊ&ÉT.

eT÷&ÉT <äX¯\T>± kÕ–q ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À »j·TX¯+ø£sY ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wæ+#ê&ÉT. 1952 es¡≈£î »]–q

ñ<ä eT+‘√ bÕ≥T 1969, Ä ‘·sê«‘· 1996˝À ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À »j·TX¯+ø£sY bÕÁ‘·qT mes¡÷

eT]Ãb˛ Òs¡T. 1952˝À Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ $<ë´]ú>± ‘Ó\+>±D≈£î C…’ø={Ïº ‘·s¡>∑‘·T\qT ãVæ≤wüÿ]+#ê&ÉT. es¡+>∑ Ÿ˝À

yÓTT<ä …’q ñ<ä eT+ ôV’≤<äsêu≤<é\ πø+ÁBø£è‘·yÓTÆ+~. HêHéeTT©ÿ >√u≤´ø ìHê<ä+‘√ eTT+<äT≈£îb˛sTT+~. ôV’≤<äsêu≤<é\

»]π> MT{Ï+>¥≈£î ‘√{Ïyêfi¯fl‘√ ø£*dæ ãdt À »j·TX¯+ø£sY ãj·T\T<˚sê&ÉT. ãdüT‡ eT<Ûä ˝À ô|òsTT˝Ÿ ø±e&É+ e\¢

ôV’≤<äsêu≤<é≈£î Ä\dü +>± #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ÄHê{Ï MT{Ï+>¥ À b˛©dt ø±\TŒ\T »]–HêsTT. ªªÄHê&ÉT düeTj·÷ìøÏ H˚qT

nø£ÿ&çøÏ #s¡T≈£î+fÒ, ø±\TŒ˝À¢ b˛jTyêDÏí. Ç+‘· $eø£å, Çìï j·÷‘·q\ qT+&ç $eTTøÏÔ ø£*π>~μμ nì ‘Ó\+>±D >∑T]+∫

e÷{≤¢&çq|ü⁄&ÉT nHyê&ÉT. |òü» Ÿ n© ø£$TwüHéqT ø£*dæ ôV’≤<äsêu≤<é Á|ü‘´ø£ sêh+ ø√s¡T‘·÷ $»„|æÔ |üÁ‘·+ Ç∫Ãq $<ë´]ú

ãè+<ä+˝À ñHêï&ÉT. ªªeT+∫>∑ ã‘·Tø£ Ò≈£î+fÒ, _#·ÃyÓT‘·TÔø√HÓ’Hê ã‘·T≈£î‘·+. ø±ì Ä+Á<Ûëyê\¢‘√ ø£*dæ ñ+&É+μμ nì

|òü»˝Ÿn©‘√ KsêK+&ç>± #Ó|æŒq ø±s¡ yê~. 1969˝À ñyÓ«‘·TÔq m–dæ|ü&É¶ Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT.

á dü+<äs¡“¤+˝ÀH ø£s¡TDl ‘Ó\+>±D n+‘ê ‘Ís¡ø±´+Á<Ûä+ nì n+fÒ »j·TX+ø£sY dü«j·T+>± ø£s¡TDlì ø£*dæ, Äj·Tq

ø£$‘·«+˝À ñqï ñs¡÷› |ü<ë*ï #·÷|æ+∫, C≤wüßyê, ll e+{Ï yê] ø£$‘ê«˝À¢ ≈£L&É ñs¡÷› |ü<ë\T ñHêïj·Tì

#·÷bÕ&ÉT. Á|ü‹s√E e÷{≤¢&˚ e÷≥˝À¢ mìï ñs¡÷› |ü<ë\T ñHêïjÓ÷ #ÓbÕŒ&ÉT.

1996˝À Hê{Ï Á|ü<Ûëì 15 Ä>∑düTº Hê&ÉT mÁs¡ø√≥ qT+&ç #dæq ñ|üHê´dü+ ‘Ó\+>±D≤ yê<äT\+<ä]ì ‘·{Ïº Ò|æ+~.

‘Ó\+>±D kÕ<Ûäq≈£î m˝≤+{Ï eP´Vü‰\T s¡∫+#ê˝À »j·TX¯+ø£sY≈£î ‘Ó\TdüT. yÓTT‘·Ô+ ‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìøÏ eT÷&ÉT

<äX¯\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ uÛ≤eC≤\ yê´|æÔ. n~ »]–+~. ¬s+&√~ Ä+<√fi¯Hê ø±s¡ Áø£eT+. n~ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~. Çø£

$T–*+~ sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T. n~ »s¡>±*‡ ñ+~. <ëìì |üP]Ô #˚j·T&Éy˚T ñ<ä eT ø£s¡Ôe´+ ø±yê*. <ëìøÏ sê»ø°j·T

∫‘·ÔX¯ó~Δ nedüs¡+. ªÇ|ü&ÉTqï sê»ø°j·T Hêj·Tø£‘·«+ Ä |üì |üP]Ô#˚düTÔ+<äì H˚qT qeTTà‘·THêïqTμ. nì nHêï&ÉT. á

eT÷&ÉT <äX¯ À¢ ≈£L&Ü »j·TX¯+ø£sY bÕÁ‘· eTs¡Te Òì~. n+<äTπø n‘·&ÉT ‘Ó\+>±D dæ<ëΔ+‘·ø£s¡Ô. yÓTT<ä{Ï~ ‘Ó\+>±D

uÛ≤eC≤\ yê´|æÔ. n~ m+‘·>± Á|ü»˝À¢øÏ #=#·TÃø£b˛sTT+<√ »j·TX¯+ø£sY ˇø£ s√E Ç{≤¢ #Ó|æŒ+&ÉT. ªªm+<äTø£e÷à

‘Ó\+>±D n+fÒ? ª@+ kÕsY ‘Ó\+>±D eôdÔ e÷ bı˝≤\≈£î ˝§¢düÔjYT, e÷ b˛s¡>±ìøÏ ø=\Ty=düÔ~μ nH˚ uÛ≤eq yê]øÏ

ø£*–+<äìμμ #·<äTe⁄sêì Ä&Éyêfi¯ófl #Ó|æŒq e÷≥*ï C≤„|üø£+ #˚düTø=Hêï&ÉT.

Äj·Tq #Ó|æŒq≥T¢ ¬s+&Ée~ Ä+<√fi¯Hê ø±s¡ Áø£eT+. BìøÏ dü+ã+~Û+∫ »j·TX¯+ø£sY ∫qïHê{Ï dü+|òüT≥q ø£ÿ{Ï

#Ó|üø√yê*. ã&ç À #·<äTe⁄‘·Tqï s√E˝À¢ ã&ç ÁbÕs¡úq nsTTq ‘·s¡Tyê‘· es¡Tdü Áø£eT+˝À ‹]– yÓfi¯ó‘·÷ |æ\¢\+<äs¡T

Á|æì‡bÕ˝Ÿ≈£î ªªdü ≤+μμ nì #Ó|æŒyÓfi¯fl≥+ Ä#ês¡+. n+<äT≈£î ã<äT\T »j·TX¯+ø£sY ø£s√E ªªe+<˚e÷‘·s¡+μμ nHêï&ÉT.

n+<äT≈£î Á|æì‡bÕ˝Ÿ <ëì ns¡ú+ @$T{Ï? nì n&ç>±&ÉT. ªª‘Ó*j·T<äTμμ nì »j·TX¯+ø£sY #ÓbÕŒ&ÉT. ÄHê&ÉT ñs¡÷›

e÷<Ûä eT+ ø±e&É+, ªªe+<˚e÷‘·s¡+μμ nq&É+ •øå±s¡ΩyÓTÆq H˚s¡+. Á|æì‡bÕ˝Ÿ eTTdæ¢y˚T nsTTHê •øÏå+#·≈£î+&Ü, ‘·+Á&çì

|æ*|æ+∫, $wüj·T+ $e]+∫, yÓT‘·Ô>± eT+<ä*+#·&É+‘√ düeTdü |ü]cÕÿs¡yÓTÆ+~. ø±≈£î+fÒ ÄHê& »j·TX+ø£sY u≤\Hs¡düTúì

øÏ+<ä »yÓTÆ ñ+&yê&ÉT. á dü+|òüT≥q n‘·ì˝Àì Ä#·s¡D≈£î, <ëìe\¢ ø£*π> Ä+<√fiq≈£î ∫Á‹ø£ |ü&ÉT‘·T+~. ‘Ó\+>±D˝À

»]–q nH˚ø£ Ä+<√fi¯q ø±s¡ Áø£e÷\T ñ<ä e÷ìï ¬s+&ç+‘·\T #˚dæq$. M{Ï yÓqTø£ »j·TX¯+ø£sY e+{ÏÏ y˚T<Ûëe⁄\T,

ñ<ä eT ø±s¡ ø£s¡Ô\ ~XÊìπs›X¯+ ñ+~. ñ<ä e÷#·s¡D˝À ñqï j·TTe≈£î\≈£î ‘·–q düe÷#ês¡+, dü‘· düeTà‘·yÓTÆq

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20154

$esê\‘√ C≤„Hêìï n+~+#ê&ÉT. ‘Ó\+>±D ø√D≤ìï, }Væ≤+#·ì Ø‹˝À Á|ü‹ ˇø£ÿ düe÷#êsêìï, |üP]Ô $esê\T

` $X‚¢wüD\‘√ eTT+<äT+#˚yê&ÉT. Ä $<Ûä+>± Ä+<√fi¯Hê ø±s¡ Áø£e÷\≈£î ‘·q<Ó’q Ø‹˝À #˚j·T÷‘· ì#êÃ&ÉT.

»j·TX+ø£sY $<ë´]ú Hêj·T≈£î&ÉT, dü+|òüTHêj·T≈£î&ÉT, >=|üŒ |ü]bÕ\Hê<ä≈£åî&ÉT. ‘Ó\+>±DqT dü«|æï+∫, nVü≤]ïX\T

ÁX¯$T+∫q ø±s¡ X¯Ss¡T&ÉT. ‘·qT #Ó|æŒq eT÷&Ée <äX¯ sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T. H˚s¡T>± mqï&É÷ sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T\˝À

bÕ˝§Zq≈£îHêï Ä~X>± ‘·q e+‘·T bÕÁ‘·qT b˛wæ+#ê&ÉT. ‘Ó\+>±D ø√dü+ |ü\e]+∫q ‘Ó\+>±D sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T

Á|ü‹ ø£ÿ]øÏ ‘·q düVü≤ø±s¡+ n+~+#ê&ÉT. #ÓHêï¬s&ç¶ qT+&ç #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄ es¡≈£î Á|ü‹ ø£ÿ] sê»ø°j·T bÕØºøÏ ‘·q

yT<√ÁXeTqT <Ûës¡y√XÊ&ÉT. m+<äTø£+f… ‘Ó\+>±D uÛ≤eq eT]+‘· ã\|ü&ÉT‘·T+<äH ÄX‘√ #XÊ&ÉT. Äj·Tq Ä•+∫qfÒ¢

∫es¡>± sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T‘√H ‘Ó\+>±D e∫Ã+~. á Áø£eT+ n+‘ê Äj·Tq <ës¡Ùìø£‘·qT dü÷∫düTÔ+~. ‘Ó\+>±D˝À

»]–q Á|ü‹ Á|üC≤ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. sê´©\T, <Ûäsêï\T, düuÛÑ\T, düe÷y˚XÊ\T, ◊ø£ y˚~ø£\T, Ç{≤¢ nìï

ø±s¡ Áø£e÷\T, ˇø£fÒ$T{Ï düeTdüÔ+˝À Äj·Tq ø£q|ü&Ü¶&ÉT. lø£èwüí ø£$T{° y˚j·T+>∑H˚ ‘·q Äs√>±´ìï …ø£ÿ#˚j·T≈£î+&Ü

ìy~ø£ ‘·j·÷s¡T#XÊ&ÉT. ø£$T{° yêfifl dü+<Vü‰\T rs¡Ã&ÜìøÏ ø±´q‡sY‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ≈£L&Ü &Ûç©¢øÏ b˛j·÷&ÉT. ‘Ó\+>±D

ø√dü+ J$‘êìï n+øÏ‘·+ #˚dæq eTVü‰qTuÛ≤e⁄&ÉT.

˙‹, ìC≤j·T‹, ìsê&É+ãs¡‘·, ìã<äΔ‘·, düeTj·TbÕ\q Ç{≤¢+{Ï \ø£åD≤\Tqï eTVü‰ eTìwæ. Äj·Tq düeTj·TbÕ\q,

ìã<äΔ‘·\ >∑T]+∫ ‘Ó*ù| dü+|òüT≥q\T nH˚ø£+. »j·TX¯+ø£sY d”ô|ò Ÿ ]õÁkÕºsY>± ñqï dü+<äs¡“¤+˝À kÕj·T+Á‘·+ 5`30

qT+&ç sêÁ‹ 10`30 es¡≈£î ‘·q |ü]XÀ<Ûäø£ $<ë´]úøÏ düeTj·T+ πø{≤sTT+#˚yê&ÉT. uÛÀ»q+ düeTj·T+˝À $<ë´]úì

≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì yÓT{°]j·T Ÿ #·÷ùdyê&ÉT. kÕsY≈£î <ä>∑Z] $TÁ‘·T&=ø£s¡T ø£s√E kÕj·T+Á‘·+ 5 >∑+≥\es¡≈£î >∑&ç|æ, ‘·è|æÔ

#Ó+<äø£ Ç+ø± e÷{≤¢&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. Hê |æôV≤#Y.&ç. dü÷º&Ó+{Ÿ e#˚Ã düeTj·T+ nsTT+<äì, eTq+ ‘·s¡Tyê‘·

ø£\T<ë›eTì eTT–+#ê&ÉT. á |ü]XÀ<Ûäø£ $<ë πsú ‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À KeTà+ |æ.õ. ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± |üì#˚XÊ&ÉT.

»j·TX¯+ø£sY ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+ yÓ’dt#Ûêq‡\sY>± ñqï|ü&ÉT, á Á|æì‡bÕ˝Ÿ n‘·ì <ä>∑Zs¡ ≈£Ls¡TÃì düeTj·T+

‘Ó*j·T≈£î+&Ü e÷{≤¢&ÉT‘·T+fÒ, ≈£î ¬s’ Ÿ f…Æ+ ne⁄‘·T+~, ùdºwüHé≈£î b˛e&É+ Ä\dü + ne⁄‘·T+~ ø£qTø£ e⁄ yÓfi¯fle#·TÃ

nHêï&ÉT. á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q˝À¢ πø e´øÏÔ ø£qã&ÉT‘·THêï&ÉT. »j·TX¯+ø£sY Ä e´øÏÔøÏ ø±ø£ düeTj·÷ìøÏ $\Te Ç∫Ã

bÕ{Ï+#·&É+ Çø£ÿ&É ø£q|ü&ÉT‘·Tqï~.

˙fi¯ófl, ì<ÛäT\T, uÛÑ÷$T, ñ<√´>±\T, u§>∑TZ, ø£s¡+≥T Ç{≤¢ ˇø£fÒ$T{Ï düeTdüÔ $wüj·÷\ô|’ …ø£ÿ\‘√ düVü‰ »]–q

nHê´j·÷\qT Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\ e<ä›, eTTKéT+Á‹, Á|ü<ÛëqeT+Á‹ e<ä› #Óù|Œyê&ÉT. kÕVæ≤‘· kÕ+düÿ è‹ø£ s¡+>±\ |ü≥¢

≈£L&Ü Äj·Tq #·ø£ÿì #·÷|ü⁄ ô|{≤º&ÉT. ø£kÕ] n‘·qT e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ªªyê$˝≤\ >√bÕ\ø£èwüíj·T´, ø±fiÀJ Hêsêj·TDsêe⁄\T

Ç<ä›s¡÷ kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT\T. Ç<ä›s¡T 3 HÓ\\ ‘˚&Ü‘√ #·ìb˛sTTHês¡T. yê$˝≤\ #·ìb˛sTTq ø=ìï >∑+≥\˝ÀH˚

>∑T+≥÷s¡T˝À Äj·Tq kÕàs¡ø£ πø+Á<ä+ ø√dü+ 5 mø£sê\ düú ≤ìï sêh Á|üuÛÑT‘·«+ πø{≤sTT+∫+~. ø±fiÀJ ø£qTïeT÷ùdÔ

mìïkÕs¡T¢ &çe÷+&é #˚dæHê es¡+>∑ Ÿ˝À Äj·Tq ù|s¡Tq kÕàs¡ø£ πø+Á<ä+ @sêŒ≥T #˚j·T Ò<äT. Ç~ ÁbÕ+rj·T $eø£åqT

Á|ü‹_+_+#·≥+ Ò<ë?μμ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Ç{≤¢ Á|ü‹ ˇø£ÿ s¡+>∑+˝À Á|ü»*ï #Ó’‘·q´|ü]#ê&ÉT. ªª‘Ó\+>±D≤ sêh+

ˇø£ÿfÒ Hê ø£\. H˚qT J$‘·+˝À ø£qï πøˇø£ÿ ø£\ n~. Ä ø£\ HÓs¡y˚s¡T‘·T+<äì qeTTà‘·Tqï. ‘Ó\+>±D j·TTe‘·s¡+,

$<ëé+‘·T\ MT<ä $XÊ«dü+‘√ á qeTàø±ìï dæús¡|üs¡#·T≈£îqï. Ç|ü⁄&ÉT \ø£å ≤~ eT+~ ‘Ó\+>±D yê<ëìï nqTdü]düTÔqïs¡T.

n+‹eT+>± $»j·T+ kÕ~ÛdüÔs¡T. n+‘·<ëø± $ÁX¯$T+#·s¡T.μμ nì qeTàø£+>± |ü*πøyê&ÉT. Ä qeTàø£+ ì»eTsTT+~.

neTs¡T\ ‘ê´>±\ e\¢ ‘Ó\+>±D kÕø±s¡eTsTT+~. Äj·Tq >=|üŒ e÷qe‘êyê~. ‘Ó\+>±D @sêŒf…Æq ‘·s¡Tyê‘·

≈£L&Ü Ä+Á<Ûä Á|ü»\T me¬s’Hê düπs Çø£ÿ&˚ ñ+&Ée#·Ãì »j·TX¯+ø£sY Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. nsTT‘˚ Á|ü»\qT Ä~Û|ü‘· <√|æ&ûSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20155

esêZ\|ü≥¢ e÷Á‘·+ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü\Hêï&ÉT. ªªbı≥ºb˛düTø√e&ÜìøÏ e#Ã yê]ì ‘Ó\+>±D Á|ü»\T Ä<ä]+#ê*‡+<.

bı≥º ø=fÒº yêfi¯fl MT<˚ eTq e´‹πsø£‘· n+‘·μμ nqï ø±fiÀJ dü÷Á‘êìøÏ ‘Ó\+>±D ø£≥Tºã&ç ñ+&Ü\Hêï&ÉT.

J$‘ê+‘·+ |ü<äe⁄˝À¢ ñ<ä e÷˝À¢ ‹]–q »j·TX¯+ø£sY ô|+&ç¢ #˚düTø√ Ò<äT. ñ<√´>∑Ø‘ê´ dü+bÕ~+∫q<ä+‘ê

ñ<ä e÷\ ø√dü+ Ks¡TÃ u…{≤º&ÉT. ñeTà&ç ≈£î≥T+u≤ìøÏ #˚<√&ÉT yê<√&ÉT>± ñHêï&ÉT. J$‘· ø±\+ m≈£îÿe>± Ç{≤¢π>

Ks¡TÃ nsTT+~. ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+˝Àì yêfifl+<äs¡T ô|]–, me] dü+kÕsê\T yêfifl≈£î nsTTq+ø£ »j·TX+ø£sY +≥]>±

$T–˝≤&ÉT. »j·TX¯+ø£sY ‘·q≈£î düVü‰j·T+>± ñ+&É{≤ìøÏ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Òì nHê<∏ä |æ\¢yê&çì #˚s¡BXÊ&ÉT. n‘·&çì

#·~$+#ê&ÉT. nHê<∏ä |æ\¢‘√ ô|+&ç¢ #˚XÊ&ÉT. yê]ø√ bÕ|ü |ü⁄{Ïº+~. yêfi¯fl‘√ ø£*dæ J$‘·+ ∫e]<äX¯ À >∑&çbÕ&ÉT.

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Ç∫Ãq bÕ‘· Ç\T¢ n$Tà, es¡+>∑ Ÿ˝À bòÕ¢{Ÿ rdüT≈£îHêï&ÉT. n<˚ n‘·ì ÄdæÔ. ô|q¸Hé‘√ ø±\+ >∑&çbÕ&ÉT.

ñ<ë‘·ÔyÓTÆq e´øÏÔ‘·«+, eTè<äTuÛ≤wüD+, ñ<ä eTdü÷Œ¤]Ô, #Ó<äs¡ì dæú‘·Á|ü»„‘· ø£*ùdÔ »j·TX¯+ø£sY. Äu≤\>√bÕ˝+‘√

ª»j·TX+ø£sY kÕsYμ nì |æ*|æ+#·T≈£îqï n<Ûë´|ü≈£î&ÉT. »j·TX+ø£sY kÕsY ñ<ä eT |æ‘êeTVüQ\T>±, ‘Ó\+>±D C≤‹|æ‘·>±

ù|s=+<ä&ÜìøÏ ø±s¡D+ ø±s¡ ø£s¡Ô≈£î ø±e*‡q ø±s¡ <äø£å‘√bÕ≥T, πød”ÄsY e+{Ï Hêj·T≈£î\≈£î ø±e\dæq Ä‘·à$XÊ«kÕìï

n+~e«&Éy˚T. n+<äT ø√dü+ ìÁ<ëVü‰sê\T e÷ì ø£èwæ#˚XÊ&ÉT. düVü≤q+, dæús¡∫‘·Ô+, dæ<ëΔ+‘·+ nH˚ eT÷&ÉT n+XÊ\T

Äj·Tq˝À eTT|æŒ]>=HêïsTT. e´øÏÔ>∑‘·+>± Äj·Tq Áø£eT•ø£åD n\es¡#·Tø√<ä–q~. Äj·Tq Xìyês¡+ uÛÀ»q+ #j·T&ÉT.

m+<äTø£{≤¢ ‹qs¡T nì me¬s’Hê ‹Ô&ç #˚ùdÔ ∫s¡Tqe⁄«‘√ yê]+#˚yê&ÉT. n‘·qT ¬s+&ÉT $wüj·÷˝À¢ sêJ|ü&É Ò<äT. ø£{Ï

X¯ìyês¡+ |üdüTÔ+&É≥+, ¬s+&ÉT ªª‘Ó\+>±Dμμ n+X¯+ e÷{≤¢&É≈£î+&Ü ñ+&É Òø£b˛e≥+. ‘Ó\+>±D $wüj·T+˝À yê]

ìã<äΔ‘· |üdæ|æ\¢yê&ç¬ø’Hê ‘Ó\TdüT. n{≤¢+{Ï »j·TX¯+ø£sY ‘Ó\+>±D kÕø±s¡+ ø±ø£eTT+<˚ ø±´q‡sY u≤]q|ü&ç 21 pHé

2011q ˝Àø±ìï e~* yÓ[flb˛j·÷&ÉT. m+‘√ eT+~ eTqTwüß\T, J$‘·+˝À mH√ï ‘=e«˝À¢ q&ÉTkÕÔs¡T. nedüsêìï

ã{Ïº, nqT≈£L\, nqT≈£L\+ ø±ì |ü]dæú‘·T\qT ã{Ïº, Ä˝À#·q˝À e÷s¡TŒqT ã{Ïº e÷sêZ\qT e÷s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. Ábıô|òdüsY

»j·TX¯+ø£sY e÷Á‘·+ J$‘ê+‘·+ πø e÷s¡Z+˝À q&ç#ê&ÉT. πø e÷≥ MT<ä ì\ã&Ü¶&ÉT. n+<ä]˙ ‘·q e÷s¡Z+˝À

q&ç|æ+#ê&ÉT. n+<äTπø n‘·&ÉT e÷s¡Z<ä]Ù. ‘Ó\+>±D≈£î ∫s¡THêe÷.

ñ<ä e÷–ï #· ≤¢]q $ÁX¯$T+#· Ò<äT

$eø£åqT ì\Bj·TT≥ $düà]+#· Ò<äT

‘√&ÉT mes¡T Ò≈£îHêï ‘=e« rdæHê&ÉT

Ä+Á<Ûäe\dü bÕbÕ\qT sêdæô|{ÏºHê&ÉT

$Á<√Vü≤+ eT÷˝≤\T $|æŒ #Óô|Œ Bø£å

$&ÉTeì »j·TX¯+ø£¬s|ü⁄&ÉT ‘Ó\+>±D s¡ø£å

ˆˆ ‘Ó\+>±D #Ós¡Te⁄rs¡T eTq »j·TX¯+ø£s¡T kÕs¡÷ ˆˆ

‘Ó\+>±D yê<ëìï r]Ã ~~›Hêe⁄

e÷s¡T‘·Tqï ‘·sêìøÏ e÷s¡Z+ #·÷bÕe⁄

ns¡Te<˚+&É¢ ‘Ó\+>±D eTHê~y˚ ˙e⁄

eT*<äX¯ b˛sê{≤ìøÏ |ü⁄Hê~y˚ ˙e⁄

uÛ≤yê\qT yÓ<ä»*¢q yÓ\T¢e yÓ’Hêe⁄

‘Ó\+>±D bÕ≥\≈£î |ü\¢$ yÓ’Hêe⁄

ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\˝À #Ó<äs¡ì <ÛÓ’s¡ $T∫ÃHêe⁄

ˆˆ ‘Ó\+>±D #Ós¡Te⁄rs¡T eTq »j·TX¯+ø£s¡T kÕs¡÷ ˆˆ

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20156

u≤\ qπsHé

ˇø£ u≤\T&ÉT ø£\ø£‘êÔq>∑s¡ M<ÛäT˝À¢ q&ÉTdü÷Ô yÓfi¯óÔHêï&ÉT. Vü≤sƒê‘·TÔ>± ô|<ä› X¯ã›+ $qã&ç+~. @eTj·TT´≥T+<äu≤“!

#·÷ùdÔ... ø£ >∑TÁs¡|ü⁄ ã+&ç s√&ÉT¶ô|’ <ä÷düT≈£îb˛‘·Tqï~. Ä ã+&çì >∑TÁs¡+ ‘·q ã\eT+‘ê ñ|üjÓ÷–+∫ yÓiÏ¿y˚>∑+‘√

˝≤¬øÿfi¯ó‘·÷+~. <˚H√ï #·÷dæ n~ u…~]b˛sTTq≥T¢+~. <ëì qT+&ç <ä÷s¡+>± yÓfi¯fl&ÜìπøyÓ÷ nqï≥T¢ |üs¡T¬>&ÉT‘·Tqï~.

ã+&ç À bÕ|ü+ ˇø£ eTVæ≤fi¯ ≈£L&Ü ñ+~. #ê˝≤ uÛÑj·T+>± #·÷dü÷Ô ã+&çì >∑{Ïº>± |ü≥Tº≈£îì |ü&çb˛≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃì

ñ+&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔqï~. ã+&ç m|ü⁄Œ&ÉT uÀ˝≤Ô |ü&ÉT‘·T+<√ ‘Ó*j·T<äT. mes¡÷ Ä$&ÉøÏ düVü‰j·T+ #˚j·T&ÜìøÏ

eTT+<äT≈£î sêe&É+ Ò<äT.

Ç<ä+‘ê á u≤\T&ÉT #·÷XÊ&ÉT. kÕVü≤düe+‘·T&Ó’q n‘·&ÉT ã+&ç <ä>∑Zs¡≈£î sê>±H˚ ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫, |üs¡T¬>‹Ô Ä

ã+&ç ÀøÏ mø±ÿ&ÉT. CÀs¡T>± |üs¡T¬>&ÉT‘·Tqï Ä >∑TÁs¡|ü⁄ ø£fiËfl+ #˚õøÏÿ+#·Tø=ì, HÓ’|ü⁄D´+‘√ ø=~›ùd|ü{À¢H˚ Ä >∑TÁsêìï

XÊ+‘·|üs¡∫ Ä–b˛j˚T≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. Ä eTVæ≤fi¯ ÁbÕD+ ì*∫+~. n+<äs¡÷ Ä u≤\T&ç kÕVü≤kÕìøÏ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.

Ä$&É n‘·&çøÏ m+‘·>±H√ ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄≈£îqï~.

meØ |æ\¢yê&ÉT? n‘·&ç ù|s¡T qπs+Á<äHê<∏é. n+<äs¡÷ qπsHé nì |æ*#yês¡T. n‘·& ‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À $X«$U≤´‹H=+~

dæ+Vü≤dü<äèX¯yÓTÆq eTH√ã˝≤ìøÏ Á|ü‹s¡÷|üyÓTÆ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ j·TTe»qT\+<ä]ø° Ä<äs¡ÙyÓTÆ ì*∫q l $y˚ø±q+<äkÕ«$T.

áj·Tq »qà~qyÓTÆq »qe] 12e ‘˚BH˚ eTq <˚X¯ Á|ü»\+‘ê ªC≤rj·T j·TTe»q ~H√‘·‡e+μ>± »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T.

qπsHé ‘·+Á&ç l $X¯«Hê<∏é <ä‘êÔ. eT+∫ ù|s¡Tqï eø°\T. m+‘√ #·<äTe⁄≈£îqïyê&ÉT. n+<ä] >ös¡yê˙ï bı+<˚yê&ÉT. ‘·*¢

uÛÑTeH˚X¯«Ø<˚$. s¡÷|ü+˝ÀqT, Á|ües¡Ôq˝ÀqT ø£ sêDÏe … ñ+&˚~. n+<äs¡÷ Ä ‘·*¢ì Áù|$T+#˚yês¡T, >ös¡$+#˚yês¡T.

eTq qπsHé n\¢] |æ\¢yê&ÉT á >∑&ÉTdü]ì |ü≥Tºø√e&É+ bÕ|ü+ Ä ‘·*¢øÏ >∑>∑qyÓTÆb˛jT~. n‘·&çì #·÷düTø√e&ÜìøÏ

Ç<ä›s¡T HÍø£s¡¢qT ô|≥ºe\dæ e∫Ã+~. ø±˙ m{≤¢>√ ø£ ñbÕj·T+ ø£qT≈£îqï~. qπsHé n\¢] u≤>± $T‹MT]b˛sTTq|ü⁄&ÉT

ñ|üyê#·ø£+

5. kÕ«$T $y˚ø±q+<ä

uÛ≤s¡rj·T <Ûäs¡à+ nìï eT‘ê*ï n+^ø£]düTÔ+<ä ,

>ös¡$düTÔ+<ä , nìï eT‘ê\T dü‘ê´ Òq˙, ne˙ïuÛÑ>∑e+‘·Tì

#˚s¡Tø√&ÜìøÏ e÷sêZ\˙ kÕ«MTJ #ÓbÕŒ&ÉT. mes¡÷ eT‘êìï

e÷s¡TÃø√qedüs¡+ Ò<ä , Hê eT‘·y˚T >=|üŒ~. Hê eT‘·y˚T

ì\yê* nqT≈£îH˚yês¡T u≤$˝À ø£|üŒe+{Ïyês¡ kÕ«MTJ

‘Ó*bÕ&ÉT. $T>∑‘ê eø£Ô\T ‘·eT ‘·eT eT‘ê\πø ÁbÕ‹ì<Ûä +

eVæ≤ùdÔ, kÕ«MTJ e÷Á‘·+ nìï <Ûäsêà\ ‘·s¡|òü⁄Hê e÷{≤¢&ç

ì»yÓTÆq eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìï #·÷|æ+#ê&ÉT. dü<ädüT´\+<ä]øÏ

kÕ«MTJ Á|üdü+>∑y˚T q∫Ã+~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20157

ª•e•yêμ n+≥÷ HÓ‹ÔMT<ä #·\¢ì ˙fi¯ófl b˛ùdÔ e÷Á‘·+ n\¢s¡+‘ê ø£åD+˝À ‘·–Zb˛sTT XÊ+‘·|ü&çb˛j˚Tyê&ÉT. Ò<ë

ªª@jYT, Ç{≤¢ n\¢] #˚ùdÔ •e⁄&ÉT ìqTï ¬ø’ ≤kÕìøÏ eT∞fl sêìe«&ÉTμμ nq>±H˚ #·\¢ã&çb˛j˚Tyê&ÉT. ‘·q |ü<∏äø± ÒM

bÕs¡q|ü⁄Œ&ÉT Ä ‘·*¢øÏ bÕ|ü+ á ¬s+&˚ ∫e] nÁkÕÔ\T.

u≤\qπs+Á<äT&ÉT ‘·q ‘·*¢e<ä› mH√ï $wüj·÷\T H˚s¡TÃ≈£îH˚yê&ÉT. ‘·*¢ uÛ≤>∑e‘·, sêe÷j·TD eTVü‰uÛ≤s¡‘ê˝À¢ì

ø£<∏ä\˙ï #·ø£ÿ>± ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïºq≥T¢ #Óù|Œ~. eTTK´+>± lsêeTT&ç ø£<∏ä+fÒ qπs+Á<äT&çøÏ |ü+#·ÁbÕD≤\T. eT{Ïº‘√ #˚dæq

∫qï d”‘êsêeTT\ $Á>∑Vü‰ìï ‘Ó∫Ã s¡ø£s¡ø±\ |üP\‘√ |üPõ+#˚yê&ÉT. sêe÷j·TDeT+fÒ m+‘· Áù|yÓ÷! Vü≤qTeT+‘·T&ÉT

ns¡{Ï ‘√≥˝À¢ ‹s¡T>∑T‘·÷ sêeTHêeT »|ü+#˚dü÷Ô ñ+{≤&Éì mes√ #Ó|üŒ>± $ì, Ä eTVü‰Ms¡T&çì #·÷&É&Üì¬ø’ ‘·s¡#·÷

#ê˝≤ø±\+ Ä ‘√≥˝À¢ yÓ‘·T≈£î‘·÷ ìØøÏådü÷Ô >∑&çù|yê&ÉT. ÄVü‰! m+‘· $XÊ«dü+!

bÕsƒ¡XÊ\˝À... Ä≥\ yÓTÆ<ëq+˝À

Äπsfi¢ ej·TdüT‡˝À qπs+Á<äT&ÉT ‘·q $<ëúÛ≤´dü+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. yÓTT<ä{À¢ ø=ìïs√E\T bÕsƒ¡XÊ\≈£î yÓfi¢≈£î+&Ü,

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ìj·T$T+∫q ñbÕ<Ûë´j·TT&çe<ä› Ç+{À¢H˚ bÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îH˚yê&ÉT. #·<äTe&É+, Áyêj·T&É+ #ê˝≤ ‘·«s¡>±

H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. n‘·&ç C≤„|üø£X¯øÏÔ nyÓ÷|òüT+! @ bÕsƒ¡yÓTÆHê >∑Ts¡Te⁄ ˇø£ÿkÕ] #Ó|üŒ≥+‘√H˚ H˚s¡TÃ≈£îH˚yê&ÉT. eTfi≤fl

n|üŒC…|üŒ>∑*π>yê&ÉT.

@&˚fi¯fl ej·TdüT‡ e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ n‘·&çì áX¯«s¡#·+Á<ä $<ë´kÕ>∑sY kÕú|æ+∫q yÓTÁ{ÀbÕ*≥Hé ÇHédæº≥÷´wüHé À

#]Œ+#ês¡T. qπs+Á<äT&ç ‘Ó*$‘≥\÷, #·Ts¡T≈£î<äq+, m|ü⁄Œ&É÷ ∫s¡Tqe⁄« ∫+~+# eTTK+, nìï{≤ m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+>±

bÕ˝§ZH˚ dü«uÛ≤e+e\¢ nq‹ø±\+˝ÀH˚ ‘√{Ïu≤\Ts¡+<ä]ø° Hêj·T≈£î&ÉsTTb˛j·÷&ÉT. Ä≥\+fÒ ÁbÕD+. n+<ä]ø£+fÒ

eTT+<˚ eT<Ûë´Vü≤ï+ {Ï|òæHé u≤≈£î‡ì U≤∞#˚ùddæ Ä≥\ yÓTÆ<ëq+˝ÀøÏ |üs¡T¬>‘Ôyê&ÉT. |üs¡T>∑T\T rj·T&É+, ≈£îd”Ô|ü≥º&É+,

u≤øÏ‡+>∑T, >√∞Ä≥\T, ø£|üŒ>∑+‘·T\÷ ˇø£fÒ$T{Ï, ñqï Ä≥\˙ï Ä&˚yê&ÉT. ø=‘·Ôø=‘·Ô Ä≥\T ≈£L&Ü ø£ìô|fÒºyê&ÉT.

s√Eø√ ≤>∑T ∫ì–b˛jT~. ¬s+&ÉTs√E\ø=ø£ ø=‘·Ô <Óã“ ‘·– Ò~. u≤<Ûä ‘·*¢πø>±˙, u≤\T&ÉT e÷Á‘·+ eT∞fl ∫#·Ãs¡|æ&ÉTπ>.

ˇø√ÿkÕ] ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT+&É>±H Ç‘·s¡ u≤\Ts¡‘√ eTT#·Ã≥T¢ #Ó|üŒ&É+, yê]ì q$«+#·&É+ e+{Ï$

#ùdyê&ÉT. ø£s√E qπs+Á<äT&É÷ Ç‘·s¡ ùdïVæ≤‘·T\÷ e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥÷ ñ+&É&É+ #·÷dæ yêfiflì ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT n|üŒ{ÏbÕsƒ¡+

n|üŒC…|üŒeTHêï&ÉT. ø£ÿ qπs+Á<äT&ÉT ‘·|üŒ Ç+¬øes¡÷ Ä bÕsƒ¡+ n|üŒC…|üŒ Òø£b˛j·÷s¡T. bÕsƒêìï eTT+<˚ #·~$q qπsHé

nìï Á|üX¯ï\ø° dü¬s’q düe÷<ÛëHê\T #ÓbÕŒ&ÉT. ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT mes¡T e÷{≤¢&Üs¡ì eT∞fl n&ç>±&ÉT. n+<äs¡÷ qπsHéyÓ’|ü⁄

y\T#·÷bÕs¡T. n~ qeTà Òø£, n+‘ê nã<äΔ+ #ÓbÕŒs¡ì ‘·\∫ qπsHé ‘·|üŒ n+<ä]˙ ã\¢ …øÏÿ qT+#√eTqï&ÉT. yê]‘√bÕ≥T

qπs+Á<äT&ÉT ≈£L&Ü ì\ã&Ü¶&ÉT. ÄX¯Ãs¡ +>± ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ªqTyÓ«+<äT≈£î ì\ã&Ü¶eìμ n&ç–‘˚ ªμ}" H˚H˚ ì\ã&Ü*.

m+<äTø£+fÒ Mfi¯fl‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·Tqïyê&çì H˚qTμμ nì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.

j·TTe qπsHé

eTq ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT ô|<ä›yê&Ée⁄‘·Tqïø=B› |ü⁄düÔø±\T #·<äe&É+˝À ìeT>∑ïyÓTÆ Ä≥\T Ä&É&É+ô|’ yÓTT>∑TZ#·÷|æ+#·&É+

‘·–Z+#ê&ÉT. ã&ç À u≤>± #·<äTe⁄‘·÷ ñ+&˚yê&ÉT. ø±˙ yêfi¯fl Hêqï>±s¡T ø£\ø£‘êÔ qT+∫ sêjYT|üPsYøÏ ã~© ne&É+e\¢

¬s+&˚fi¯ófl #·<äTe⁄ Ä–b˛sTT+~. eT∞fl ‹]– ã&ç À #πsdü]øÏ eT÷&˚fi¯fl #·<äTe⁄ ˇø£ÿ dü+e‘·‡s¡+˝À |üP]Ô#˚j·Te\dæ

e∫Ã+~. |üØø£å\T <ä>∑Zs¡|ü&ÉT‘·÷ ñ+fÒ qπsHé ÁX¯<äΔ>± m≈£îÿeùd|ü⁄ ø£wüº|ü&ç, Çwüº|ü&ç #·~y˚yê&ÉT. ∫e]øÏ |üØø£å ÀSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20158

yÓTT<ä{ÏÁX‚DÏ À ñrÔs¡Tí&Ó’+&ÉT. Ä dü+e‘·‡s¡+˝À ‘·q bÕsƒ¡XÊ\ qT+&ç Ä ÁX‚DÏ À bÕôd’q @¬ø’ø£ $<ë´]ú n‘·& (Ä s√E˝À¢

n<˚ >=|üŒ) ‘·sê«‘· ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ Áô|dæ&Ó ‡ ø± ÒJ˝À, eTs¡Tdü{Ï dü+e‘·‡s¡+ Ç|ü⁄Œ&ÉT kÕÿ{Ïwt #·sYÃ ø± Òõ nì

|æ\Teã& ø£fi≤XÊ\˝À #sê&ÉT. á ø£fi≤XÊ\˝Àì Ä#ês¡T´\+‘ê j·TTeqπs+Á<äT&ç Á|ü‹uÛ≤bÕ≥yê*ï, ÄdüøÏÔ , <Ûës¡D≤XøÏÔ

#·÷dæ ÄX¯Ãs¡ #·øÏ‘·T \j·÷´s¡T. <ë<ë|ü⁄ bÕ‹πøfi¯fl ‘·q nqTuÛÑe+˝À á <˚X¯+˝Àø±˙, |üsêsTT<˚XÊ˝À¢ ø±ì Ç+‘·{Ï

Á|ü‹uÛÑì ‘êHÓø£ÿ&Ü #·÷&É Ò<äì Á|æì‡|ü Ÿ &ÉãT¢ &Éã÷¢ ùV≤d”º nH˚yê&ÉT.

qπs+Á<äT&ÉT nìïs¡ø±\ n+XÊ\ô|’ mHÓïH√ï Á>∑+<∏ë\T #·~y˚yê&ÉT. n‘·&ÉT $<ä qT Ä]®+#˚ ø£ ì»yÓTÆq $<ë´]ú.

C≤„qdüeTTbÕs¡®H˚ n‘·&ç \ø£å +ø±˙, Ç‘·s¡T\ø£Hêï m≈£îÿe #·~y˚j·÷* nH˚ ‘·|üq n‘·ì˝À ñ+&˚~. n+<äTπø n+‘·

#·~$Hê n‘·ìøÏ ø£wüºeTì|æ+#˚~ ø±<äT. ô|’>± Ä #·<äTe⁄ m+‘√ ‘·è|æÔ , Äq+<ë˙ï Ç#˚Ã~. 1884˝À _.@. |ü{≤º

≈£L&Ü bı+<ë&ÉT. q\T>∑T]‘√qT ñqï|ü⁄Œ&ÉT XÊÁdüÔ#·s¡Ã\T »s¡|ü&É+˝À eT≈£îÿe #·÷ù|yê&ÉT. ˇø√ÿkÕ] ô|<ä›yê]‘√qT

‘ê‹Ô«ø£ #·s¡Ã\T #˚ùdyê&ÉT. n‘·&ç y˚T<Ûëdü+|ü‹Ô, ‘·]ÿ+#·>∑\ X¯øÏÔ eTT+<äT mes¡÷ ì\Te>∑*π>yês¡T ø±<äT.

lsêeTø£èwüßí\qT ø£\e&É+

Ä<Ûë´‹àø£‘· n+fÒ qπs+Á<äT&çøÏ Çwüº+. eT‘·+ uÀ~Û+#˚ #ê˝≤ $wüj·÷\˝À n‘·&çøÏ qeTàø£+ b˛sTT+~. @~

qe÷à˝À, @~ qeTà≈£L&É<√ düŒwüº+>± ‘Ó*j·T≥+ Ò<äT. m+‘√eT+~ eT‘·ô|<ä›\Hyêfifl e<ä›øÏ b˛sTTHê @MT Á|üjÓ÷»q+

ø£\T>∑ Ò<äT. ∫e]øÏ Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T #Ó|üŒ>± |üs¡eTVü≤+dü nì n+<äs¡÷ ø°]Ô+# lsêeTø£èwüßí\ e<ä›≈£î

yÓfi<ëeTì ìXÃsTT+#·T≈£îqï&ÉT.

lsêeTø£èwüßí\qT ø£*ùdÔ ‘·q≈£î düe÷<Ûëq+ <=s¡T≈£î‘·T+<yÓ÷qH ÄX‘√ qπs+Á<äT&ÉT Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T ùdïVæ≤‘·T\‘√

ø£*dæ Äj·Tq e<ä›≈£î yÓfi≤fl&ÉT. ‘·q dü+X¯j·÷ìï Á|üX¯ïs¡÷|ü+˝À ªªnj·÷´! ‘·eTs¡T uÛÑ>∑e+‘·T&çì #·÷XÊsê?μμ nì

dü÷{Ï>± n&ç>±&ÉT. yÓ+≥H˚ n+‘˚ dü÷{Ï>± @ ‘·&Éu≤≥T Ò≈£î+&Ü ªªz #·÷dæq. ììï|ü⁄Œ&ÉT m+‘· düŒwüº+>± #·÷düTÔHêïH√

n+‘·ø£+fÒ düŒwüº+>± #·÷XÊqT. ø±yê\+fÒ ≈£î ≈£L&Ü #·÷|æ+#·>∑\qT. ø±˙ Hêj·THê! uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ø±yê\ì mes¡T

Äsê≥|ü&É‘·s¡T? uÛ≤sê´ |æ\¢\ø√dü+, <Ûäq dü+bÕ<äqø√dü+ ø£&Ée\ø=B› ø£ ïs¡T ø±s¡TkÕÔs¡T. uÛÑ>∑e+‘·T&çø√dü+ mes¡T

$\|ækÕÔs¡T? me¬s’Hêdüπs uÛÑ>∑e+‘·T&çø√dü+ rÁeyê´≈£î\‘·‘√ $\|æùdÔ Äj·Tq yê]øÏ ‘·|üŒø£<äs¡Ùq$TkÕÔ&ÉT. Ç~ ì»+.

Hê nqTuÛÑe+μμ nì >∑T+&Óô|’ #sTTydüTø=ì lsêeTø£èwüßí\T düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. qπs+Á<äT&çøÏ ø=+‘·ùd|ü⁄ H√≥e÷≥sê Ò<äT.

ªªH˚qT uÛÑ>∑e+‘·T&çì #·÷XÊqTμμ nì <ÛÓ’s¡ +>± #Ó|üŒ>∑*–q BÛs¡T&çì yÓTT<ä{ÏkÕ] #·÷XÊ&ÉT.

>∑Ts¡T•wüß´\T

qπs+Á<äT&ÉT lsêeTø£èwüßí\ e<ä›øÏ ‘·s¡#·÷ yÓfi¯fl&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. lsêeTø£èwüßí\T eTVü‰X¯øÏÔ dü+|üqTï Ò ø±<äT

Äj·Tq J$‘·+ |ü$Á‘·‘·øÏ Á|ü‹s¡÷|üeTì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. Äj·Tq @$T Ä˝À∫+#yê&√ n< #Óù|Œyê&É , @+ #Óù|Œyê&√

n<˚ #˚ùdyê&Éì |üØøÏå+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. M≥ìï{Ïø° $T+∫ ‘·qqT ‘·q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ø£+fÒ ≈£L&Ü m≈£îÿe>± Áù|$T+#˚

e´øÏÔ lsêeTø£èwüßí\ì ‘Ó\TdüTø=ì Äj·Tq Áù|e÷qTsê>∑ •ø£åD\qT eTVü‰Á|ükÕ<ä+>± d”«ø£]+#ê&ÉT. n˝≤ düeTj·T+

>∑&ÉTdüTÔ+~. 1884e dü+e‘·‡s¡+ yÓTT<ä{À¢ qπs+Á<äTì ‘·+Á&ç eTs¡DÏ+#ê&ÉT.

ø±o|üPsY À

‘·+Á&ç eTs¡D+‘√ qπs+Á<äT&ç J$‘·+ ‘Ó–q >±*|ü≥yÓTÆ+~. eTqXÊÙ+‹ mø£ÿ&Ó’Hê <=s¡T≈£î‘·T+<ä+fÒ n~

lsêeTø£èwüßí\yê] bÕ<ä|ü<ëà\ #Ó+‘· e÷Á‘·y˚T.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20159

m≈£îÿe ø±\+ >∑Ts¡Tùde˝À >∑&ç|æq •wüß´˝À¢ qπs+Á<äT&=ø£&ÉT. n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø±e\dæq ∫qï ∫qï

|üqT\T#˚j·T&ÜìøÏ ãj·T≥≈£î yÓ[flHê, m≈£îÿeø±\+ ø±o|üPsY ÀH˚ >∑Ts¡Te⁄øÏ dü|üs¡ \T #˚dü÷Ô >∑&çù|yê&ÉT. m|üŒ{Ï ≤π>

•wüß´˝À¢ qπs+Á<äT&˚ Hêj·T≈£î&ÉT.

lsêeTø£èwüßí\T qπs+Á<äT&çì uÛÑ$wü ‘·TÔ À n‘·&ÉT kÕ~Û+#·e\dæq eTVü≤‘êÿsê´\ø√dü+ düe÷j·T‘·Ô|üs¡TdüTÔHêï&ÉT.

Äj·Tq Ç‘·s¡ •wüß´\ uÛÖ‹ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü>∑‹ u≤<Ûä ‘·ì qπs+Á<äT&çøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT.

<X |üs¡ ≥q

kÕ«MTJ (qπsHé / qπs+Á<äT&ÉT) u≤sêq>∑sY eTsƒ¡+˝À ¬s+&˚fi¯ófl ìedæ+#ê&ÉT. Væ≤+<ä÷ düHê´düT\ dü+Á|ü<ëj·T+

Á|üø±s¡+ Ç‘·s¡ k˛<äs¡ düHê´düT\T ø=+‘·eT+~ eTsƒêìï e~* <˚X¯+˝Àì rs¡új·÷Á‘· ø£ì ˇø=ÿø£ÿs¡T>± ãj·T Ò›sês¡T.

kÕ«MTJ Çø£ ñ+&É Òø£, 1888˝À ø±oøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT.

ø±o˝À ø£ dü+|òüT≥q »]–+~. ø£s√E <äTsêZ neTàyê] Ä\j·÷ìøÏ yÓ[fl edü÷Ô+fÒ <ë]˝À ø£ ø√‘·T\>∑T+|ü⁄

ø£ì|æ+∫+~. n$ Äj·TqyÓ’|ü⁄ ‹]– |üs¡T¬>‹ÔsêkÕ>±sTT. n$ ø£s¡TdüÔj·TH˚ ‘·\+|ü⁄‘√ kÕ«MTJ yÓqT~]– ∫qï>±

|üs¡T¬>‘·ÔHês¡+_Û+#ê&ÉT. n$ Ç+ø± yÓ+ã&çdü÷ÔH ñHêïsTT. @+#j·÷* nì Ä˝À∫dü÷Ô |üs¡T¬>&ÉT‘·Tqï kÕ«$TøÏ n≥T>±

yÓfi¯óÔqï ˇø£ eè<äΔ düHê´dæ ø£ì|æ+#ê&ÉT. n&É>∑≈£î+&ÜH˚ Ä düHê´dæ n+‘ê >∑eTì+∫ ªªÄ>∑T! yÓqT~]– Ä »+‘·Te⁄\

HÓ<äTs√ÿμμ nì >∑{Ïº>± n]#ê&ÉT. kÕ«MTJ Ä– yÓqøÏÿ ‹s¡>∑>±H˚ ø√‘·T\T ≈£L&Ü Ä– yÓqT~]>±sTT. kÕ«MTJ ¬s+&ÉT

eT÷&É&ÉT>∑T\T y˚dæ uÛÑj·Tô|≥º>±H˚ n$ |üs¡T>∑T\+øÏ+#·T≈£îHêïsTT. ‘·s¡Tyê‹ø±\+˝À kÕ«MTJ nyÓT]ø±˝À Á|üdü+–dü÷Ô

Ç~ ‘·q J$‘·+˝À ‘êqT H˚s¡TÃ≈£îqï ˇø£ >=|üŒ bÕsƒ¡+ n˙, Ä ø√‘·T˝≤¢>∑ ø£cÕº\T eTq*ï yÓHêï&ÉT‘êj·Tì, m|ü⁄Œ&Ó’‘˚

Ä– eTq+ yÓqT~]– yê{ÏHÓ<äTs=ÿ+{≤yÓ÷ n|ü⁄Œ&ÉT ny˚ bÕ]b˛‘êj·Tì uÀ~Û+#ê&ÉT.

1890˝À eT∞fl j·÷Á‘·\≈£î ãj·T Ò›] mH√ï @fifl<ëø± yÓqøÏÿ sê Ò<äT. ø£ k˛<äs¡ düHê´dæ‘√ ø±o˝Àq÷ Væ≤e÷\j·T

ÁbÕ+‘ê\˝ÀqT ‹]>±&ÉT. á |üs¡ ≥q\˝À kÕ«MTJøÏ mH√ï nqTuÛÑyê\T m<äT¬s’HêsTT. ø=ìï eT+∫$, ø=ìï #Ó&É¶$.

#ê˝≤kÕs¡T¢ Äj·TqøÏ mH√ï s√E\T ‹q&ÜìøÏ @MT ñ+&~ ø±<äT. #ê˝≤ sêÁ‘·T\T Äj·TqøÏ Äø£© ã&É*ø£ Ò ùdïVæ≤‘·T\T>±

ñ+&$.

n|ü&=ø£ n<äT“¤‘·+ »]–+~. ø£ $TsƒêsTTø=≥Tº j·T»e÷ì yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ e∫Ã kÕ«MTJ bÕ<ë\ô|’ yê*, yÓ+≥

‘Ó∫Ãq uÛÀ»q+ bı{≤¢ìï #·÷|ædü÷Ô d”«ø£]+#·eTì ÁbÕ<Ûj·T|ü&Ü¶&ÉT. kÕ«MTJ ªªmes¡T Hêj·THê e⁄? H˚qT ìHÓïiT>∑H˚!

bıs¡ã&ÉT‘·Tqï≥T¢qïe⁄. e⁄ yÓ‘·T≈£î‘·Tqï e´øÏÔì HqT ø±qTμμ nì n+≥÷ ñ+fÒ, Ä e´øÏÔ kÕ«MTJ eTT+<äT ∫qï|”≥ydæ

uÛÀ»q+ ø£ Ä≈£î MT~øÏ e÷s¡Tdü÷Ô ªª Ò<äT kÕ«MT, H˚qT ø£\˝À #·÷dæ+~ $TeTà Òï. lsêeT#·+Á<äeT÷]Ô dü«j·T+>± Hê

ø£\˝À ø£ì|æ+∫ $TeTà*ï #·÷|æ+∫, Hê _&É¶ Äø£*‘√ ñ+fÒ qTe⁄« Vü‰sTT>± ‹ì ìÁ~düTÔqïyê? Ò, Ò∫ n‘·&çøÏ uÛÀ»q+

ô|≥Tºμ yÓfi¯fleTì ÄC≤„|æ+#ê&É+&û. ÄVü‰! @$T Hê uÛ≤>∑ +! MTe\¢H˚ Hê≈£î sêeT<äs¡Ùq+ ø£*–+~. ‘·+Á&û _&É¶*s¡Te⁄]B

@$T >±+;Ûs¡ +! @$T kÂ+<äs¡ +! ˇø£ÿkÕ] #·÷ùdÔ #ê\T, mes¡÷ eT]∫b˛ Òs¡T. H˚qT bıs¡ã&É≥+ Ò<äT kÕ«MT.

<äj·T#˚dæ y˚&ç #· ≤¢s¡ø£eTT+<˚ Äs¡–+#·+&ç. #·\¢ì ˙fi¯ófl ≈£L&Ü ‘Ó#êÃqTμμ nHêï&ÉT. kÕ«MTJ ø£qT\ yÓ+ã&ç »\»˝≤

˙s¡Tø±]+~. @ nuÛÑj·TVü≤düÔyÓTÆ‘˚ ‘·q J$‘·eT+‘ê Äj·TqTï ø±bÕ&ÉT‘·÷ edüTÔ+<√, n<˚ nuÛÑj·TVü≤düÔ$T~. m<äTs¡T>±

H√s¡T yÓfi¯flu…{Ïº Ç<ä+‘ê #·÷düTÔqï e&û¶ yê´bÕ]øÏ düHê´dü J$‘·eT+fÒ uÛÑ>∑e+‘·T&ç ˇ&ç À edæ+#·&ÉeTì ns¡úyÓTÆ+~.

nÁXóqj·THê\‘√ Ò∫e∫Ã kÕ«$TøÏ kÕ–\|ü&ç qeTdüÿ]+#ê&ÉT. Ç˝≤+{Ï |òüT≥q\T kÕ«MTJ J$‘·+˝À mH√ï »]>±sTT.SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20160

kÕ«MTJ mH√ïkÕs¡T¢ ‘·qø√dü+ ‘êqT ø=ìï ìj·Te÷\T ô|≥Tº≈£îH˚yê&ÉT. me¬s’Hê |æ*∫ Ä|æ‘˚ ‘·|üŒ Ä>∑≈£î+&Ü

j·÷Á‘· kÕ–dü÷ÔH˚ ñ+&Ü\˙, me¬s’Hê |æ*∫ _Ûø£å ÇùdÔ ‘·|üŒ ÄVü‰s¡+ rdüTø√≈£L&É<ä Ç˝≤+{Ï ø£]ƒq ìj·Te÷ …H√ï

bÕ{Ï+#˚yê&ÉT. kÕ«MTJ e<ä› ˇø£ ∫qï uÛÑ>∑eBZ‘·— ª~ Ç$TfÒwüHé Ä|òt Å¬ø’dtºμ nH˚ Á>∑+<∏ë\T ‘·|üŒ Ç+πøM ñ+&˚$ ø±e⁄.

Ç{≤¢ |üs¡ {Ïdü÷ÔH˚ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ø£Hê´≈£îe÷]øÏ #˚s¡Tø=Hêï&ÉT. eT÷&ÉT düeTTÁ<ë\T ø£*ùd ø£Hê´≈£îe÷]˝À

neTàyê] Ä\j·T+ dü+<ä]Ù+#êø£ düeTTÁ<ä+˝À n\¢+‘· <ä÷s¡+˝À ø£ì|ædü÷Ôqï ˇø£ ô|<ä› •\ì #·÷XÊ&ÉT kÕ«MTJ. Ä

•\<ëø± |ü&Ée˝À yÓfifl&ÜìøÏ kÕ«MTJ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“\T Òe⁄. mes¡T Hê e÷‘·èuÛÑ÷$Tì n+<Ûäø±s¡+qT+∫ yT˝§ÿ\T|ü⁄‘ês¡T?

á <˚X¯ Á|ü»\ n\dü‘ê«˙ï nC≤„Hê˙ï |ü{≤|ü+#·\T#˚dæ eT∞fl <ëìøÏ ‘·q |üPs¡«yÓ’uÛÑyêìï rdüT≈£îsêe&É+ m{≤¢? Çìï

Á|üXï\T, Ç+‘· Äy<äHê eTqdüT‡˝À ñyÓ«‘·TÔq Ò∫ #ùd n\¢ø£ À¢\+ eTT+<äT, m<äT≥ñqï eT÷&ÉTdüeTTÁ<ë\ n\\CÀs¡T

…ø£ÿ˝ÀøÏ sêì<Ó’ kÕ«MTJ Ä kÕ>∑sêìï á~ •\qT #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.

nyÓT]ø±

nyÓT]ø± <˚X¯+˝À düø£\ eT‘ê\ eTVü‰düuÛÑ ø£{Ï »s¡>∑uÀ‘·Tqï<äì n+‘·≈£îeTT+<äT mø£ÿ&√ $Hêï&ÉT kÕ«MTJ. Ä

düuÛÑ À bÕ˝§Zì uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ <Ûäsêàìï Á|ü|ü+#êìøÏ dü¬s’q $<Ûä+>± ‘Ó*j·TCÒj·T&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.

kÕ«MTJ eTÁ<ëdüT≈£î yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É ø=+‘·eT+~ j·TTe≈£î\T Äj·Tq Á|üD≤[ø£ $ì düVü‰j·T+ #˚j·T&ÜìøÏ

eTT+<äT≈£î e#êÃs¡T. UÒÁr eTVü‰sêE á düeTj·T+˝À kÕ«$Tyê]ì ÄVü‰«ì+∫ yê] Ä˝À#·q $ì, ¬øq&Ü≈£î yÓfi‚fl ø£

z&É À Á|ü<∏äeTÁX‚DÏ {Ï¬øÿ≥Tºø=ì Ç#êÃ&ÉT. Äj·Tq kÕ«MTJøÏ eT+∫ ø±cÕj·TeÁkÕÔ\T ãVüAø£]+∫ ª$y˚ø±q+<äμ nH˚

HêeT<Ûj·÷ìï d”«ø£]+#·e\dæ+~>± ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. kÕ«MTJ á $<Ûä+>± $y˚ø±q+<äkÕ«$T nj·÷´&ÉT.

$yø±q+<äkÕ«$T u§+u≤sTT qT+&ç 1893 yT 31e ‘êØKTq nyÓT]ø±≈£î ãj·T\T<sê&ÉT. z&É <ë]˝À dæ ÀqT,

dæ+>∑|üPs¡T, Vü‰+>¥ø±+>¥, #Ó’Hê, »bÕHé\˝Àì πse⁄\˝À Ä–+~. kÕ«MTJ Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\qT m+‘√ ÄdüøÏÔ‘√

>∑eTì+#˚yê&ÉT. ø=Hêïfi¯fl≈£î z&É ¬øq&Ü <˚X¯+˝Àì yê+ø√esY À Ä–+~. kÕ«MTJ nø£ÿ&ç qT+&ç wæø±>√øÏ ¬s’\T˝À

yÓfi≤fl&ÉT. ¬s’ À¢ kÕHéuÀsYï nH ø£ eTVæ≤fi kÕ«MTJ‘√ e÷{≤¢&ç+~. kÕ«MTJ Á|ü‹uÛ≤bÕ+&ç‘ê´\˙, |ü$Á‘·‘· >∑eTì+∫

ªkÕ«MT MT¬s|ü⁄&Ó’Hê uÀdüºHé q>∑sêìøÏ eùdÔ, <äj·T#˚dæ e÷ Ç+{ÏøÏ n‹~∏>± e∫Ã eTe÷àq+~+|üCÒj·T+&çμ nì ‘·q

∫s¡THêe÷ Ç∫Ã+~. p …’ HÓ\ eT<Ûä ˝À kÕ«MTJ wæø±>√ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. n<=ø£ ∫Á‘·yÓTÆq ø=‘·Ô Á|ü|ü+#·+. nø£ÿ&ç

uÛÑe+‘·T\T, s√&ÉT¢, kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+, Ä$wüÿs¡D\÷, j·T+Á‘ê\÷, ø£sêà>±s¡|ü⁄ ‘·j·÷Ø\÷, ø£fi¯\÷ yÓTT<ä …’qe˙ï

#·÷dæ kÕ«MTJ $düTÔb˛j·÷&ÉT.

ø=ìïs√E\ ‘·sê«‘· kÕ«MTJøÏ ø=ìï $wüj·÷\T ‘Ó*XÊsTT. @ $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ\¬ø’ Äj·Tq e#êÃ&√ n$

ôdô|º+ãsY e÷dü+ eT<Ûä ˝À>±ì yÓTT<ä\Tø±e⁄ n˙, n+‘˚>±ø£ ‘·qe<ä› ø±e\dæq Á<ÛäTe|üÁ‘ê ÒM Òq+<äTe\¢ Äj·Tq

yê{Ï À eø£Ô>± bÕ˝§Zq&É+ ≈£î<äs¡<ä , |üÁ‘ê\T ø£yfi ñHêï eø£Ô\q+^ø£]+# düeTj·T+ $T+∫b˛sTT+<ä ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.

Ç+ø=ø£ düeTùd´$T≥+fÒ wæø±>√ <Ûäqe+‘·T\ q>∑s¡+. nø£ÿ&ç <Ûäs¡\≈£L ‘·q<ä>∑Zs¡ ñqï ø=~›bÕ{Ï &ÉãT“≈£L bı+‘·H˚

Ò<äì, Ç+ø=Hêïfi¯fl˝À &ÉãT“\˙ï Ks¡ÃsTTb˛sTT |üdüTÔ\T+&Ée\dæ+<˚q˙ ns¡úyÓTÆ+~.

uÀdüºHé e+{Ï #√f…Æ‘˚ ‘·≈£îÿe Ks¡TÃ‘√ J$+#·e#·Ãì mes√ #Ó|üŒ>±, kÕHéuÀsYï ÄVü‰«q+ ≈£L&Ü >∑Ts¡TÔ≈£î e∫Ã Ä

|ü≥ºD≤ìøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT. Ä$&É Ç+{À¢ ñ+&É>±H˚ Vü‰s¡«sY¶ $X¯«$<ë´\j·T Ábıô|òdüs¡sTTq C….ôV≤#Y.¬s’{Ÿ nH˚

e´øÏÔ‘√ |ü]#·j·TyÓTÆ+~ kÕ«MTJøÏ. XÊÅd”Ôj·TyÓTÆq, ‘ê‹Ô«ø£yÓTÆq $wüj·÷ …H√ï #·]Ã+#·T≈£îHêïs¡T yêfi¯ófl. Ábıô|òdüsY>±s¡T

kÕ«MTJ bÕ+&ç‘ê´ìï #·÷dæ »s¡>∑uÀj˚T $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ À¢ ôV’≤+<äe <ÛäsêàìøÏ ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+#·e\dæ+~>±

Äj·TqqT ø√sê&ÉT. kÕ«MTJ ‘êqT e∫Ã+~ n+<äTø£H˚q˙, ø±˙ ‘·q yÓ+≥ @ Á<ÛäTe|üÁ‘ê\÷ Òe˙, n+<äTe\¢ düuÛÑ À¢

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20161

bÕ˝§Zq&É+ ≈£î<äs¡<äì $Hêïq˙ ‘Ó*bÕ&ÉT. n~ $ì $düTÔuÀsTTq Ä nyÓT]ø± |ü+&ç‘·T&ÉT ªªkÕ«MT! $TeTà*ï

Á<ÛäTe|üÁ‘ê\&É>∑&ÉeT+fÒ, dü÷s¡T´&çøÏ Á|üø±•+#˚ Vü≤≈£îÿ me]#êÃs¡ì n&É>∑&Éy˚Tμμ nì »yê_#êÃ&ÉT.

n+‘˚ø±ø£, wæø±>√ $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ\ n<Ûä ≈£åî&çøÏ ˇø£ Á<ÛäTe|üÁ‘·+ Áyêdü÷Ô Ábıô|òdüsY>±s¡T ªªá e´øÏÔ y˚T<ädü÷‡,

bÕ+&ç‘· + eTq <˚X¯+˝Àì >=|üŒ >=|üŒ |ü+&ç‘·T\+<ä] bÕ+&ç‘ê´˙ï ø£*|æ‘˚ e#˚Ã bÕ+&ç‘· + ø£Hêï >=|üŒ~μμ nì

|ü]#·j·T+ #˚XÊ&ÉT. wæø±>√ es¡≈£î ˇø£ {Ï¬øÿ≥T ≈£L&Ü ø=ì Ç∫Ã+&ÉT Ábıô|òdüsY>±s¡T. <Ó’edü+ø£\Œ+ m+‘· ã\yÓTÆ+<√

#·÷dæ kÕ«MTJ Äq+~+#ê&ÉT.

wæø±>√ #] #·÷düT≈£îHdü]øÏ Ä ø£$T{° ∫s¡THêe÷ mø£ÿ&ÉH√ |ü&çb˛sTT+<äì ns¡úyÓTÆ+~ kÕ«MTJøÏ. n+‘· eTVü‰q>∑s¡+˝À

Ç|ü⁄Œ&Óø£ÿ&çøÏ b˛yê*? n|üŒ{Ïπø #ê˝≤ n\dü≥>± ñ+&ç, eTs√#√≥T <=s¡ø£ÿ ø£ì|æ+∫q ˇø£ ô|<ä› U≤∞ &Éu≤“˝À sêÁ‹

>∑&çbÕ&ÉT. bı<äT›H˚ Ò∫ ø£ M~Û À q&ÉTdü÷Ô ‘·q düHêï ´dü dü+Á|ü<ëj·T+ Á|üø±s¡+ ÄVü‰s¡+ø√dü+ j·÷∫+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç

Çfi¯ó¢ #ê˝≤ ô|<ä›$, <Ûäqe+‘·T\$. ø±˙ n+<äs¡÷ Äj·Tìï NÛø={≤ºs¡T. |üìyês¡T ≈£L&Ü nee÷ì+#ês¡T. bÕXÊÃ‘· +˝À

_Ûøå±≥q #˚j·T&É+ >∑s¡Ω˙j·T+ ø£<ë. Çø£ @+ #˚j·÷ …? uÛÑ>∑e+‘·T&˚ ø£qTø£ qìïø£ÿ&çøÏ rdüT≈£îeùdÔ Äj·TH˚ Hêπø<√ <ë]

#·÷|ækÕÔ&ÉT Ò nqTø=ì ˇø£ #Ó≥TºøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n|ü⁄Œ&˚ ˇø£ Ç+{Ï ‘·\T|ü⁄ ‘Ós¡T#·Tø=ì, ˇø£ eTVæ≤fi¯ dü÷{Ï>±

kÕ«MTJ e<ä›≈£î e∫Ã+~. ªªMTs¡T $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ\øÏ e∫Ãqyêsê? #·÷ùdÔ uÛ≤s¡rj·T düHêï ´dæ ≤ ñHêïs¡T!μμ nì

n&ç–+~. kÕ«MTJ ø£<∏ä $ì Ç+{ÏøÏ ÄVü‰«ì+∫ m+‘√ >ös¡e+‘√ #·÷düT≈£î+~ Ä ‘·*¢. Ä$&É ù|s¡T C≤sY® &Éã÷¢ .ùV≤ Ÿ.

‘·sê«‘· Ä ≈£î≥T+ãeT+‘ê kÕ«MTJøÏ J$‘ê+‘·+ eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T>± $T–*b˛j·÷s¡T.

1893e dü+e‘·‡s¡+, ôdô|º+ãsY 11e ‘˚B k˛eTyês¡+Hê&ÉT $X¯«eT‘· eTVü‰düuÛÑ\T yÓTT<ä\j·÷´sTT. ø=\+ãdt

Vü‰˝Ÿ nH˚ ˇø£ ô|<ä› uÛÑeq+˝À n$ »]>±sTT.

kÕ«MTJøÏ n+‘·eT+~ eTT+<äT e÷{≤¢&Ü\+fÒ ø=+‘· u…s¡T≈£î ø£*–+~. n+<äs¡÷ |ü⁄≥\ø=B› ÁyêdüT≈£îì #·~ydüTÔHêïs¡T.

eT] kÕ«MTJ e÷Á‘·+ n≥Te+{Ï @ düHêïVü‰\T Òø£H e#êÃ&ÉT. düuÛ≤<Ûä ≈£åî&ÉT ¬s+&ÉTeT÷&ÉTkÕs¡T¢ e÷{≤¢&ÉeT+fÒ Ç|ü⁄Œ&ÉT

ø±<äT ‘·sê«‘· nì ‘√dæ|ü⁄#êÃ&ÉT. kÕj·T+Á‘·+ Çø£ n&É≈£îÿ+&ÜH˚ kÕ«$Tyê] ù|s¡Tì |æ*#˚dü]øÏ Ò∫, düs¡dü«r<˚$ì

‘·\#·Tø=ì, ÁXÊeýÓTÆq Äj·Tq ø£+sƒ¡+‘√qT, n+‘·ø£+fÒ eT<ÛäTs¡eT÷, |üs¡eT|ü$Á‘·eT÷ nsTTq Äj·Tq Vü≤è<äj·÷+‘·sêfi≤\˝À

qT+∫ e∫Ãq $X«e÷qe kÂÁuÛ≤Á‘· uÛ≤eq‘√qT ªªHê nyÓT]ø± <X k˛<äs¡ k˛<äØeTDT˝≤sê....μμ nì yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT.

<ë+‘√ Ä »qdüeTTÁ<äeT+‘ê ˇø£ÿkÕ]>± Ò∫ ì\ã&ç ø£eTàì Ä |æ\T|ü⁄q≈£î, ‘·eTeTT+<äT eT÷ØÔuÛÑ$+∫q Ä

|ü$Á‘·‘·≈£L, @ Hê>∑]ø£‘· |ü]|üPs¡í‘·¬ø’Hê ∫Vü≤ïyÓTÆq Ä düHêï ´dü dü÷Œ¤]Ôø° ‘·eT≈£î ‘Ó*j·Tø£H |ü⁄\øÏ+∫b˛sTT ø£s¡‘êfi<Ûä«qT\

es¡+ ≈£î]|æ+∫+~. ñ|üHê´dü|ü⁄ Äs¡+uÛÑ+˝ÀH˚ n+~q Ä n|üPs¡« n_Ûq+<äq eT÷&ÉT ì$TcÕ\bÕ≥T kÕ–+~.

eT<Ûä ˝À kÕ«$Tyês¡T eT∞fl e÷{≤¢&É&ÜìøÏ #˚dæq ¬s+&ÉT eT÷&ÉT Á|üj·T‘êï\T $|òü\y˚T nj·÷´sTT.

n+<äs¡÷ ≈£Ls¡TÃHêïø£ kÕ«MTJ ø=qkÕ–+∫+&ÉT. uÛ≤s¡rj·T <Ûäs¡à+ nìï eT‘ê*ï n+^ø£]düTÔ+<ä , >ös¡$düTÔ+<ä ,

n˙ï eT‘ê\T dü‘ê´ Òqì, eT‘ê˝˙ï uÛÑ>∑e+‘·Tì #˚s¡Tø√&ÜìøÏ e÷sêZ\ì kÕ«MTJ #ÓbÕŒ&ÉT. mes¡÷ eT‘êìï

e÷s¡TÃø√qedüs¡+ Ò<ä , Hê eT‘·y˚T >=|üŒ~. Hê eT‘·y˚T ì\yê* nqT≈£îH˚yês¡T u≤$˝À ø£|üŒ\e+{Ï yês¡ kÕ«MTJ

‘Ó*bÕ&ÉT. $T>∑‘ê eø£Ô\T ‘·eT ‘·eT eT‘ê\πø ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤ùdÔ, kÕ«MTJ e÷Á‘·+ nìï <Ûäsêà\ ‘·s¡|òü⁄Hê e÷{≤¢&ç

ì»yÓTÆq eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìï #·÷|æ+#ê&ÉT. düuÛÑT´\+<ä]ø° kÕ«MTJ Á|üdü+>∑y˚T q∫Ã+~. sêÁ‹øÏ sêÁ‹ kÕ«MTJ U≤´‹

<˚X¯eT+‘·{≤ yê´|æ+∫+~. |üÁ‹ø£\˙ï kÕ«MTJì y˚H√fi¯fl bı–&ÜsTT.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20162

uÛ≤s¡‘·<X+ kÕ«MTJøÏ ÁãVü≤às¡<∏ä+ |ü≥º&É+

ø=Hêïfi¯fl ‘·s¡Tyê‘· kÕ«MTJ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ ‹]– sêyê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.

e#˚ÃeTT+<äT ˇø£ Ä+π>¢j·T$TÁ‘·T&ÉT kÕ«MTJì Ç˝≤ n&ç–+&ÉT ªªkÕ«MT! Hê\Tπ>fi¯ófl mH√ï uÛÀ>±\‘√ ì+&çq

bÕXÊÃ‘· +˝À >∑&ç|æ ù|<ä]ø£+‘√ ñqï uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ yÓfi¯óÔqïs¡T @eTì|ædüTÔ+~?μμ

kÕ«MTJ Ç{≤¢ düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. ªªH˚ìø£ÿ&çøÏ sêø£eTT+<äT Hê <˚XÊìï Áù|$T+#˚yê&çì. Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê <˚X¯|ü⁄ >±*,

˙s¡T, <Ûä÷[ ≈£L&Ü Hê≈£î |ü$Á‘·eT÷, |üP»˙j·TeT÷ nj·÷´sTT. Hê e÷‘·è<˚X¯+ Ç|ü⁄Œ&=ø£ eTVü‰rs¡úkÕúq+.μμ

kÕ«MTJ ‹]–sêe&É+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ »edü‘êÔ «\T ‹]– sêe&Éy˚T nsTT+~. n|üŒ{Ïπø $y˚ø±q+<äkÕ«$T n+fÒ

‘Ó*j·Tìyês¡T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À mes¡÷ Òs¡T.

1897 »qe] 15e ‘êØKTq z&É n|üŒ{Ï Á_{°wüß Ç+&çj·÷˝Àì ø=\+uÀ #]+~. eT∞fl ‘·q |ü$Á‘· uÛ≤s¡‘·uÛÑ÷$Tô|’

ø±\Tô|≥º>∑\T>∑T‘·THêïs¡ì kÕ«MTJ eTqdüT‡ Äq+<ä+‘√ bı+–b˛sTT+~. kÕ«MTJøÏ kÕ«>∑‘·+ |ü\ø£&ÜìøÏ uÛ≤s¡‘·<˚X¯

Á|ü»\T #˚dæq kÕ«>∑‘· düHêïVü‰\ >∑T]+∫ yê]øÏ ‘Ó*j·T<äT. Äj·Tìï kÕ«>∑‹+#·&ÜìøÏ nìï q>∑sê˝À¢qT kÕ«>∑‘·

ø£$T{°\T @s¡Œ&Ü¶sTT. yêsêÔ|üÁ‹ø£\T mH√ï dü+bÕ<äø°j·÷\T sêXÊsTT.

‘·sê«‘· kÕ«MTJ d”ºeTsY À uÛ≤s¡‘·<X|ü⁄ Á|ü<Ûëq uÛÑ÷$TøÏ e∫Ã |ü+ãHé nH Á>±eT+˝À ~>∑uÀj·÷&ÉT. sêeTHê&ÉTøÏ

sêC…’q uÛ≤düÿs¡ ùd‘·T|ü‹ kÕ«MTJøÏ m<äTs¡TyÓ[fl, Äj·Tq eTT+<äT yÓ÷ø±fi¯flô|’ ≈£Ls¡TÃì yÓTT<ä≥ ‘·q ‘·\ô|’ ø±\TyÓ÷|æ

‘·s¡Tyê‘· uÛ≤s¡‘·uÛÑ÷$Tô|’ ~>∑eTì •s¡düT‡e+∫ ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. kÕ«MTJ n+<äT≈£î düTìï‘·+>± ìsêø£]+#ê&ÉT. kÕ«MTJøÏ

dü|ü]yês¡+>± kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+#˚dæ dü«j·T+>± ‘·q s¡<∏ä+˝À ≈£Ls¡TÃ+&Éu…{≤º&ÉT.

XØsêìï ‘· õ+#·&É+

$y˚ø±q+<äkÕ«$T yê] Äs√>∑ + |üP]Ô>± <Óã“‹qï~.

kÕ«MTJ m≈£îÿeø±\+ J$+#·<ä\T#·Tø√ Ò<äT. mH√ïkÕs¡T¢ ‘·q •wüß´\ø°, ùdïVæ≤‘·T\ø° ‘êqT ‘·«s¡ À á Á|ü|ü+#êìï

e~*y˚j·TuÀ‘·Tqï≥T¢ |üs√ø£å+>± #ÓbÕŒ&ÉT. ø±˙ mes¡÷ Ç+‘· ‘·«s¡>± Ä eTTVüAs¡Ô+ edüTÔ+<äì nqTø√ Ò<äT. ªªH˚qT

q\uÛ…’ #·÷&ÉqT nìμμ CÀôd|òæHé eTøö¢&é nH˚ ùdïVæ≤‘·Tsê*‘√ kÕ«MTJ düŒwüº+>± #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·q n+‹eT ~HêìøÏ

yês¡+s√E\eTT+<äT ø£ •wüß´&çì |æ*|æ+#·T≈£îì, |ü+#ê+>∑+ #·<äeeTHêï&ÉT.

n~ 1902, E …’ 4e s√E. Ä s√E kÕ«$T bı<äT›q lsêeTø£èwüßí\ eT+~sêìøÏ yÓ[fl ‘·q n\yê≥TøÏ _Ûqï+>±

nìï øÏ{Ïø°\T ‘·\T|ü⁄\÷ eT÷düT≈£îì eT÷&ÉT>∑+≥\ùd|ü⁄ >±&ÛÉ <Ûë´q+˝À >∑&çbÕ&ÉT. ‘·sê«‘· ~q#·s¡ ≈£î _Ûqï+>±

düHêï ´düT\+<ä]‘√ ø£*dæ uÛÀ»q+ #˚XÊ&ÉT.

dü+<Ûë´düeTj·T+. lsêeTø£èwüßí\øÏ Ä sêÁ‹øÏ ùde »]π>+<äT≈£î eTT+<äT X¯+K+ |üP]+#·&É+ »]–+~. kÕ«MTJ

‘·q >∑~øÏ yÓ[fl >∑+>∑≈£î n_ÛeTTK+>± ≈£Ls¡TÃì <Ûë´qeTTÁ<ä <Ûä]+#ê&ÉT. ˇø£ >∑+≥ ‘·sê«‘· Äj·Tq eT+#·+ô|’

|ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ Bs¡È+>± }|æ] |” ≤Ã&ÉT. |üØøÏåùdÔ kÕ«$T <˚Vü≤+˝À }|æ] Ò<äì Á>∑Væ≤+#ês¡T. kÕ«MTJ Çø£

XÊX¯«‘·+>± Ä X¯Øsêìï e<ä*y˚XÊ&ÉT.

kÕ«MTJ ‘·q J$‘ê+‘·+ m+‘√ ÁX¯eT|ü&ç ø£wüº|ü&ç |üì#˚XÊ&ÉT. Äj·Tq uÛÖ‹ø£ J$‘·+ eTT–dæ+~. ø±ì Äj·Tq

|üì ø=qkÕ>∑T‘·÷H ñ+~. ªª Òe+&ç! yT˝§ÿq+&ç! >∑eT´+ #πses¡≈£î $ÁX$T+#·ø£+&ç!μμ nì ‘·q <X Á|ü»\øÏ |æ\T|ü⁄ì#êÃ&ÉT.

yês¡+‘ê Ä |æ\T|ü⁄ $Hêïs¡T. uÛÑs¡‘·e÷‘· y˚T˝≤ÿ+∫+~. Äj·Tq uÛ≤eC≤«\‘√ yÓTT<ä …’q qeuÛ≤s¡‘· ìsêàD+, <˚XÊìøÏ

kÕ«‘·+Á‘· + sêe&É+‘√H˚ ø±ø£ Ç|üŒ{Ïø° ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ ñ+~.....

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20163

qeTkÕÿs¡+!

Çyêfi¯ MT n+<ä]‘√ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ e#êÃqT.

yÓTT<ä{Ïï+∫ #ÓbÕÔ $q+&ç. H˚qT |ü⁄{Ïº+<˚yÓ÷ HÓ’>±yé. nj·÷´! n<Óø£ÿ&ÉT+<√ MT≈£î ‘Ó*j·T<äT >∑<ä÷! eTVü‰sêh˝À

dü‘êsêõ˝≤¢ À K+&Ü˝≤ ‘ê\÷ø±˝À ñ+~. nuÀ“ m+‘· ≈£îÁ>±eTeTì,nø£ÿ&Édü\T eTqTwüß\T+{sê nì nqTe÷q+

ø£*π>+‘· ∫qï}s¡T. Ä s√E˝À¢ Ä }fiÀfl n+<äs¡÷ n+<äØï m]– ñ+&˚yêfi¯ófl. H˚Hê? bÕ{Ï Ÿ >±]+{À¢ ô|<ä›≈£L‘·T]ï,

yÓTT<ä{Ï dü+‘êHêìï, nu≤“` MTø£<ä+‘ê #·÷|æ+#˚<ë? Ä #˚\˝À |ü&ç |üs¡T¬>‘·TÔ‘·÷, Ä >∑T\ø£sêfi¯flqT, <äTeTTàq÷

‘·qTï≈£î+≥÷èTTfi¯ófl >∑T#·TÃø√yê n+≥THêïsê? eTTfi¯Sfl –fi¯Sfl @M …ø£ÿ Ò<äT Hê≈£î. $s¡uÀdüT≈£îqï E≥Tº eTTK+MT<ä

|ü&ÉT‘·T+fÒ yÓqøÏÿ ‘√düT≈£î+≥÷ }s¡+‘ê yÓÁ]>± |ü]¬>‘Ô<ëìï.

∫+‘·ø±j·T\T ø=≥Tºø=ì ‹q≥+, πs>∑T|üfi¯ó¢ ø√düTø=ì‹q≥+˝À qqTï $T+∫qyêfi¯ó¢ Òs¡T. ˇø£s√E j˚TyÓTÆ+<√

‘Ó\TkÕ? WqT MTs¡qT≈£î+≥TqïfÒº »]–+~. H˚HÓøÏÿq d”eT ∫+‘·#Ó≥Tº ø=eTà $]–+~. H˚Hê ø=eTà |ü≥Tºø=ì ñj·÷´\

}>∑T‘·Tqï - d”eT ∫+‘·ø±j·T\T Hê |ü]øÏD° À+∫ øÏ+<ä|ü&çb˛‘·THêïsTT. ªne÷à Hê d”eT ∫+‘·ø±j·T\T, H˚qT

|ü&çb˛‘·THêï, ø=eTà $]–+~, H˚qT |ü&çb˛‘·THêïμ Hê n\¢]øÏ neTà |ü]¬>‘·TÔø=∫Ã+~. e∫Ã+~ qqTï ~+#=#·TÃ ø£<ë!

}VüA, yÓ[fl e÷ HêqïqT |æ\TÃø=∫Ã+~. ª#·÷&É+&ç MT eTT<äT›\ ≈£L‘·Ts¡T @+#˚dæ+<√μ n+≥÷ neTà HêyÓ’|ü⁄

#·÷|ædü÷Ô, H˚H˚yÓ÷ ø=eTà≈£î y˚ ≤&ÉT‘·÷, e÷ Hêqï $s¡>∑ã&ç qe⁄«‘·÷` m+‘· u≤>∑T+~... ø£<ë!

Hêqï qqTï øÏ+~øÏ ~+#ê&ÉT. neTà e÷Á‘·+ Ä|ü Ò<äT. ªá |æ\¢≈£î ‘=+<äs¡>± ô|+&ç¢#˚dæ |ü+|æ+#ê*. @ ø±˝À

#ÓjÓ÷´ $s¡ø=ÿ≥Tº≈£î+fÒ mes¡T #düT≈£î+{≤s¡T? >∑T~ã+&É ≤ eTq yÓT&É≈£î #·T≥Tºø=ìy˝≤&ÉT‘·T+~. ndü*~ Ä&É|æ\¢HHê

n+{≤?μ

ñ|üyê#·ø£+6. H˚qT... kÕ$Á‹u≤sTTì

ªªCÀ´‹! kÕ$Á‹¬ø+<äT≈£î #·<äTe⁄ H˚s¡TŒ‘·THêïe⁄?μμ

ªªm+<äT≈£î H˚s¡Œ≈£L&É<äT?μμ

ndü\T eTq ≈£î\+yêfi¯fly˚T #·<äTe⁄ø√≈£L&É<äT. nsTTHê ìqTï

#·~$+#ê. Ç|ü⁄Œ&ÉT qTe⁄« ˙ uÛ≤s¡ ≈£î #·<äTe⁄ #ÓãT‘·THêïe⁄μμ`

ªªÄyÓT ≈£L&Ü eTìùwø£<ë? ø±<ä+fÒ #Ó|ü⁄Œμμ

ªªì»y˚T ø±e#·TÃ ø±˙ Ä&É<ëìøÏ #·<äTe⁄ |üìøÏsê<äT.

#·<äTe⁄≈£îqï Ä&É~ #Ó&çb˛‘·~. ãT~Δ Òì<äe⁄‘·~μμ`

ªªHêHêï! kÕ$Á‹ #·<äTe⁄≈£îì Ä e÷≥\˙ï nã<ëΔ\ì

ìs¡÷|ædüTÔ+~μμ

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20164

ªH˚qT Ä&É|æ\¢qT ø±<äe÷à. Ç~>√ á d”eT∫+‘·ø±j·T #·÷&ÉT m+‘· ‹j·T´>± e⁄+<√μ nì H√{À¢ ≈£î≈£îÿ≈£î+≥÷

neTà≈£î ˇø£{Ï∫Ã eT∞fl |üs¡T>∑Trùd <ëìï.

Hêqï ≈£L&Ü ô|[¢ Á|üj·T‘êï\T yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. |üPHê˝À e⁄+&˚ |üP Ò ≈£î≥T+ã+˝À ˇø£ nu≤“sTT‘√ Hê ô|[fl

ìX¯ÃsTT+#ê&ÉT. ªá ùdsƒYJ m{≤¢ ñ+{≤&Éu≤“ nqT≈£îH˚<ëìï!μ ∫+‘· #Óf…¢≈£îÿ‘ê&Ü? u≤$˝À á‘·>=&ÉT‘ê&Ü? sêÁ‹fiófl

Äs¡Tu…’≥ |ü&ÉT≈£îH˚ #·Tø£ÿ\T …ø£ÿu…&ÉT‘ê&Ü? @yÓ÷! me]øÏ ‘Ó\TdüT? ãfiÀfl #·<äTe⁄≈£î+≥THêï&Éì #ÓbÕŒs¡T>±! |ü⁄düÔø±\T

#·<äTe>∑\&˚yÓ÷!

Ä s√E˝À¢ Ä&Éyêfi¯ó¢ >∑&É|ü <ë≥≈£L&É<äT. Ä&É|æ\¢ ô|]–ô|<ä›<äj˚T´dü]øÏ \ø£ÎDT&ÉT ^dæq ^‘· <ë≥&É+ e\¢H˚

d”‘·eTàyê]ì sêeD≤düTs¡T&ÉT jÓT‘·TÔ≈£îb˛j·÷&ÉH˚ ø£<∏ä mìï e+<ä\kÕs¡T¢ $HêïH√ mes¡÷ …ø£ÿu…≥º Ò<äT. Ä&É<ä+fÒ

e+{Ï+{Ïø°, e+{Ï+{À¢ bısTT´ø° ø£≥Tºã&ç ñ+&Ü*. bısTT´˝À ø£f…º\T, bısTT´ }<˚ >=≥º+ Ä |æ\¢#˚‹˝À e⁄+&Ü*‡+<˚.

Ä |æ\¢ Ä >=≥º+ >∑T+&Ü }|æs¡+‘ê bısTT´˝ÀøÏ }<ë*‡+<˚. uÛÑs¡Ô , n‘·Ôe÷eT*ï ùd$+#·Tø√yê*. n+‘˚ Çø£ |üì,

Ç|ü⁄Œ&ÉT MT |æ\¢\T ¬s+&√ ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·T+fÒ, MTs¡T ãT»®–düTÔ+{≤πs, Ä ej·TdüT˝À y˚T+ n‘·Ô>±]+{À¢ ñ+&˚yêfi¯fl+.

ˇø£s√E H˚qT Ç\T¢ düs¡T›‘·THêï. |ü⁄düÔø±\ >∑T≥ºMT<ä e⁄qï <äTeTTà <äT\T|ü⁄‘·THêï. Ç\T¢ X¯óÁuÛÑ+>± ñ+&Ü* >∑<ë.

n<äT>√ n|ü⁄Œ&˚ Äj·TH=#êÃ&ÉT. ªHê |ü⁄düÔø±\H˚+ #˚düTÔHêïe⁄!μ nHêï&ÉT. ª<äTeTTà<äT*|æ X¯óÁuÛÑ+ #˚jÓTT<ë›?μ nHêï.

ªù|J\T b˛>=&É‘êyé C≤Á>∑‘·Ô?μ n+fÒ ªmø£ÿ&çøÏb˛e⁄, n˙ï ñ+{≤sTT nHêï. Ç<˚+{À eT]?μ ª@ ù|J n~μ ª@ ù|JH√

@$T{À Hêπø+ ‘Ó\TdüTÔ+~? @eTsTT+<äì MT]|ü⁄Œ&û s¡>∑&É #˚düTÔHêïs¡T?μ nHêï. ªne˙ï J$‘·#·]Á‘·\T. Ç~>√ #·÷&ÉT.

Ç~ •yêJ >∑T]+∫ sêdæ+~, Äj·Tq bò {À Ç~. Çø£ÿ&É yêwæ+>¥≥Hé >∑T]+∫ sêdæ+~. Ç~ Äj·Tq bò {À. nì ùdsƒYJ

nHêï&ÉT. ªmes¡÷! •yêJ Hê≈£L ‘Ó\TdüT. eTqyê&˚ ø£<ë! ø±˙ áj·THÓes¡÷ ?μ |üsêsTT<˚X¯+ eTìwæe … e⁄Hêï&ÉTμ

ªeTq <˚X¯+ nsTT‘˚H˚+ ø±ø£b˛‘˚H˚+, eTìwæ eT+∫ |üqT\T #˚ùdÔ eTq+ n‘·ì J$‘·+, e´øÏÔ‘·«+, $\Te\T n˙ï

‘Ó\TdüTø√yê*.μ nHêï&ÉT. nuÀ“ á dü+>∑‘·T\˙ï MT ãTÁs¡ À ñqïfÒº #Ó|ü⁄ÔHêïπsμ nHêï. ãTÁs¡ À ñ+#ê\H Á|üj·T‹ïdüTÔHêï.

á |ü⁄düÔø£+ #·÷&ÉT. Ç~ <∏ëeTdt ô|Hé sêdæq ªe÷qe⁄ìVü≤≈£îÿ\Tμ nqï |ü⁄düÔø£+. eTìwæ≈£îqï Vü≤≈£îÿ Ò$T{À u≤<Ûä ‘· Ò$T{À

n˙ï á |ü⁄düÔø£+˝À sêdæe⁄HêïsTT.μ nì #·÷|æ+#ê&ÉT ùdsƒYJ.

Ç{≤¢ Á|ü‹s√p ùdsƒYJ Hê≈£î j˚T<√ y=ø£{Ï #·~$ $ìŒ+#˚yê&ÉT. eT<Ûä ˝À Á|ü|ü+#·+ >∑T]+∫, eTq #·T≥÷º ñ+&˚

Á|ü|ü+#·+ >∑T]+∫ Hêø£s¡úeTj˚T´≥≥T¢ #Ó|üŒ≥+ ø√dü+ Äù|yê&ÉT. Væ≤+<ä÷ eTTdæ¢+ eT‘ê\ eT<Ûä ñqï ‘˚&Ü Ò$T{Ï?

Å¬ø’düÔeeT‘·+ eTìwæ >∑T]+∫ @+ #Ó|ü⁄Ô+~? eTq ≈£î\eédüú eTq düe÷C≤ìï jÓT{≤¢ HêX¯q+ #˚düTÔ+<√ #Óù|Œyê&ÉT.

M≥ìï{Ï >∑T]+N Äj·Tq e÷{≤¢&ÉT‘·T+fÒ #Óe⁄\T ]øÏÿ+#·T≈£îì $H˚<ëìï. ùdsƒYJ ìs¡+‘·s¡+ #·~y˚yê&ÉT. ø£;sY,

‘·Tø±sê+, C≤„H˚X¯«sY e+{Ï uÛÑ≈£îÔ\ kÕVæ≤‘· +, uÛÑøÏÔe÷sêZìï >∑T]+∫, ãT<äTΔ&ÉT, ãdüy˚X¯«s¡T&ÉT, rs¡ú+ø£s¡T&ÉT yÓTT<ä …’q

eT‘·dü+düÿs¡Ô\ s¡#·q\˙ï #·~yê&ÉT. ne˙ï Hê‘√ #Óù|Œyê&ÉT. ùdïVæ≤‘·T\‘√ #·]Ã+#˚yê&ÉT. ªÇ<ä+‘ê #·~$‘˚ πø

yÓTTdüTÔ+~?μ Ä|ü⁄ø√ Òø£ ø£s√E n&ç>±qT. ø£|ü⁄Œ&ÉT eT+∫>± ñ+&˚ eT‘·+, eT÷s¡â|ü⁄ Ä#êsê\˝À, dü+Á|ü<ëj·÷\˝À

∫≈£îÿ≈£îb˛sTT+~. M≥ìï{Ï s¡÷|ü⁄e÷bÕ*.μ á <ä]Á<ä|ü⁄ Ä#êsê\˙ï m≈£îÿe ‘·≈£îÿe ≈£î˝≤\H˚ $uÛÑ»q e\¢H˚

e#êÃsTT. e÷eT÷\T eTqTwüß\+<ä]ø° #·<äTe⁄ m+<äT≈£î+&É≈£L&É<äT?μ Äj·Tq{≤¢ #Ó|ü⁄Œ≈£b˛‘·THêï&ÉT.

Äj·Tq ãTÁs¡ À πø ˇø£ÿ $wüj·T+ ‹s¡T>∑T‘·Tqï~. #·<äTe⁄, #·<äTe⁄, #·<äTe⁄. dü<ë•e >√$+<é Ä s√E˝À¢

kÕ>∑sY À ñ+&˚yês¡T. Äj·Tq ùdsƒYJì |òüÁsêsY nH˚ ÄyÓT q&çù| ã&çøÏ rdüT¬øfi≤fl&ÉT. ÄyÓT ‘Ó\¢C≤‹ eTìwæ. M[fl<ä›s¡÷

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20165

ã&ç À @+ H˚sêŒ*, m{≤¢ H˚sêŒ* nì ÄyÓT q&É>∑{≤ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ÄyÓT nqï~>∑<ë, ªªÇ+{ÏøÏ πø+Á<ä+ Ä&ÉeTìwæ. ÄyÓT

#·<äTe⁄≈£î+fÒH ≈£î≥T+ã+ u≤>∑T|ü&ÉT‘·T+~. Òø£b˛‘ Ò<äT. MTs¡T MT Ä&Éyêfifl≈£î #·<äTe⁄ #Ó|æŒ+#·ø£b˛e&É+ nHê´j·T+.

|òüTÀs¡+μμ nqï~. n+‘˚, ùdsƒYJ ‘·\˝À ‘=\TdüTÔqï |ü⁄s¡T>∑T ‘·q <ë] ø±düÔ e÷s¡TÃ≈£îqï~. Á|ü‹ eT>∑yê&É÷ ‘·q uÛ≤s¡ ≈£î

#·<äTe⁄ H˚sêŒ*. nø£ÿDTí+∫ sêe&É+ sêe&Éy˚T |ü\ø£, ã\|ü+, |ü⁄düÔø±\‘√ e#êÃ&ÉT. H˚q|ü⁄Œ&˚ s=f…º\T #˚dæ bısTT´

Äs¡ŒuÀ‘·T+&É>± Äj·Tq eTTK+ yÓ*–b˛‘·Tqï~. ø±fi¯Sfl #˚‘·T\T ø£&ÉT≈£îÿ+≥÷H˚ qqTï πøπøXÊ&ÉT. ªªn+‘ê dæ<äΔ+>±

ñ+~. s=f…º\T, ≈£Ls¡ n˙ï e⁄HêïsTT. <˚ Ä\dü +μμ nì H˚q÷ πøø£ô|{≤ºqT ªªHêøÏ|ü⁄Œ&ÉT s=fÒº–fÒº @MT y=<äT› qTe⁄«

eTT+~≥Tsê!μμ nHêï&ÉT. nã“u≤“ Çyê«fi¯ ùdsƒYJπøeTsTT+~? nqT≈£î+≥÷ e#êÃqT. ùdsƒYJ #˚‹˝À |ü⁄düÔø±\sê•.

n|üŒ≥Tï+&ç Hê #·<äTe⁄ yÓTT<ä …’+~. ùdsƒYJ |ü\ø£MT<ä es¡dü>± n#·TÃ\T, Vü≤\T¢\T sêdæ ~<äT›eTHêï&ÉT. ny˚

eT∞fleT∞fl. y˚fi¯ófl H=ô|Œ&ÉT‘·THêïsTT. $düT>∑T|ü⁄fÒº~. ùdsƒYJ Á|ü‹ø£åD+ Hê #·<äTe⁄ô|’ ÁX¯<äΔô|{≤º&ÉT. HêøÏ|ü⁄Œ&ÉT #·<äTe&É+

e∫Ã+~. ìqïyÓTTqïH>± ùdsƒYJ Hê≈£î n˙ï #·~$ $ì|æ+#yê&ÉT. Ç|ü⁄Œ&yÓ÷ HqT e÷≥\T >∑Ts¡TÔ|ü&ÉT‘·THêï. nø£åsê\T,

e÷≥\T, yêø±´\÷ Hê eTT+<äT Hê≥´+#˚düTÔHêïsTT. >=_“fi¯fl bÕ≥\˙ï sêj·÷\ì|æ+#˚~. Hê ù|s¡T sêj·÷\˙, <ëìï

Hê y˚fi¯fl‘√ ‘êøÏ #·÷düTø√yê\ì nì|æ+#˚~. HÓeTà~>± Hê≈£î #·<äTe≥eT+fÒ #ê˝≤ Çwüº+ ø£*–+~.

Ç<ä+‘ê ø£yÓ’|ü⁄ »s¡T>∑T‘·T+&É>±H ùdsƒYJ ‘·≈£îÿe ≈£î˝≤\ Ä&É|æ\¢\ ø√dü+ ø£ ã&çô|{≤º&ÉT. Çø£ <ë+‘√ Á|üfij·T+

eTT+#·Tø=∫Ã+~. meπseTqT≈£îHêï ùdsƒYJ U≤‘·s¡T #Ój·T´ Ò<äT. ã&ç ÁãVü‰à+&É+>± ñ+~. nHêïkÕôV≤uŸ ∫|t\÷+ø£sY

uÛÑeq+˝À Ä&É|æ\¢\ø√dü+ ¬s+&√ ã&ç ≈£L&Ü yÓTT<ä …’+~. πøX¯esêyé uÛÑyê\ÿsY, »>∑Hêï<∏é dü<ë•yé, nHêïXÊÅdæÔ ãT<Δ,

u≤|üPsêyéJ eT+<˚, $wüßíyÓTTπsX¯«sY, _Û&˚ ø£èwüíXÊÅdæÔ, ∫|t\÷+ø£sY Mfi¯fl+<äs¡÷ ø±s¡ ìsê«Vü≤≈£î\T>± ñHêïs¡T. Ä

ã&ç≈£L&Ü #·ø£ÿ>± q&ÉTdüTÔqï~. ø£s√E kÕj·T+Á‘·+ ùdsƒYJ eTTK+ y˚ ≤&˚düT≈£îì e#êÃ&ÉT. @+ »]–+<äì n&ç>±qT.

Äj·Tq e÷{≤¢&É≈£î+&Ü n≥÷ sTT≥÷ nXÊ+‹>± ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. eT∞¢ n&ç>±qT. ª@yÓTÆ+~? »s¡>∑sêì~ »]–+<ë?μ

` ªªdü÷ÿ\T q&çù| |ü+‘·T\T>±s¡T ã&çe÷ìy˚XÊs¡T. Ç|ü⁄Œ&˚+ #Ój·÷´*?μμ nHêïs¡T. ªªeTqy˚T+ #Ój·T´>∑\+?μμ nHêïqT.

Hê≈£î ‘Ó*j·T≥+ Ò<äT. ø±˙ ‘·≈£îÿe ≈£î˝≤\yêfiófl ≈£L&Ü #·<äTe⁄≈£îì {°#·s¡T¢ ø±yê*. ø±˙ n+‘·es¡≈£L jT+#Ój·÷´*?μμ

∫es¡≈£î ø=‘·Ô|ü+‘·T\T>±s¡T <=]πøes¡≈£î qqTï ã&çøÏ s¡eTàHêï&ÉT. ªªÄ |æ\¢\≈£î |ü⁄düÔø±\T #·~$ $ì|æ+#·T<äTe⁄>±ìμμ

nHêï&ÉT. ªªHHê #·<äTe⁄ #Ó|üŒ≥e÷? Hê e\¢>±<äTμμ HqT #Óù|Œ~ $ì|æ+#·Tø√≈£î+&ÜH ùdsƒYJ uÛ≤yê\ÿsY‘√ e÷{≤¢&É&ÜìøÏ

yÓ[flb˛j·÷&ÉT. yêfi‚fl+ e÷{≤¢&ÉT≈£îHêïs√ <˚e⁄&çøÏ ‘Ó*j·÷*. uÛÑyê\ÿsY>±s¡T yÓ+≥H˚ e÷ sTT+{Ïø=#êÃs¡T. ªªn+‘ê

ìs¡íj·TyÓTÆb˛sTT+~. πs|ü{Ïï+∫ qTe⁄« ã&çø=∫Ã |æ\¢\≈£î #·<äTe⁄ #ÓbÕŒ*?μμ nì nHêïs¡T. ªªH˚HÓ{≤¢ #ÓbÕÔqT? @+

#ÓbÕÔqTμμ` nì nHêï. ªªqTe⁄« #ÓbÕÔe⁄ n+‘, m{≤¢ #ÓbÕŒ˝À HqT H]ŒkÕÔμμ yê[fl<ä›s¡÷ ≈£L&Ü HqT #Óù|Œ~ $ì|æ+#·T≈£îH

dæú‹˝À Òs¡T. ã&ç À bÕsƒê\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ ˇ|ü⁄Œø√ø£ ‘·|üŒ Ò<äT.

H˚qT ã&çøÏb˛‘·T+fÒ »q+ øÏ{Ïø°\ yÓqTø£ ì\ã&ç ‹fÒºyês¡T. XÊ|üHêsêú\T ô|fÒºyês¡T. ˙#·yÓTÆq e÷≥\˙ï

nH˚yês¡T. ã&çøÏ yÓfi¯fl+>±H˚ nø£ÿ&É ‘·\T|ü⁄\T øÏ{Ïø°\T eT÷ùd ˝À|ü\ |æ\¢\≈£î ˙‹|ü<ë´\T, ≈£L&çø£\T, rdæy˚‘·\÷,

uÛÑ÷>√fi¯XÊÁdüÔ+, eTsêsƒê #·]Á‘· Çe˙ï #Óù|Œ<ëìï. ùdsƒYJ e÷\ e÷~>∑\ ù|≥\≈£î yÓ[fl #·<äTe⁄ m+‘· nedüs¡yÓ÷

Á|ü#ês¡+ #˚düTÔ+&˚yê&ÉT.

y˚TeTT ˇø£ _&É¶qT <ä‘·Ô‘· #˚düT≈£îHêï+. e÷ dü«+‘· ø=&ÉT≈£îe … n‘·ìï ô|+#êeTT. eTìwæ eTìwæ ø£{Ïºy˚ùd~

s¡ø£Ôdü+ã+<Ûä+ e÷Á‘·y˚T ø±<äT. e÷qe‘·«+ eT]+‘· ã\yÓTÆq ã+<Ûä+. ø±˙ Çyêfi¯ ≈£î\+ ô|<ä› düeTdü >± e÷]+~.

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20166

m+<äTø£+‘· ô|<ä› düeTdü nsTT+~? MTs¡T Ä˝À∫+#·+&ç. e÷ Ä˝À#·q\÷ e÷ Ä<äsêÙ\÷ yê{ÏøÏ ø±\+ #Ó*¢b˛sTT+<ë?

Çyêfi¯, πs|ü⁄ me¬s’Hê <ä‘·Ô‘· rdüTø√yê\+fÒ ≈£î\+, s¡+>∑T, C≤‹ n˙ï #·÷düTÔHêïs¡T. ndü\T <ä‘·Ô‘· rdüTø√yê\H˚

nqTø√s¡T. ø±˙ ø=‘·Ô>± á ˝Àø£+˝ÀøÏ e∫Ãq ÁbÕDÏøÏ ≈£î\+ eTTÁ<äy˚j·T≥+ <˚ìøÏ?

CÀ´‹sêyé |üP Ò yÓTT<ä{Ï u≤*ø£\ bÕsƒ¡XÊ\ ÁbÕs¡+_Û+#ê&É+{≤s¡T. •X¯óVü≤‘· \≈£î e´‹πsø£+>± yÓTT<ä{Ï ÄÁX¯eT+

kÕú|æ+#ê&É+{≤s¡T. kÕ$Á‹u≤sTT yÓTT<ä{Ï |ü+‘·T\eTà nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. Ç<ä+‘ê ì»y˚T ø±e#·TÃ. ø±ì Ä |üì

nø£ÿ&ç‘√ eTT–dæb˛≈£L&É<äT. ÄÁXe÷ìï e÷ dü«+‘· &ÉãT“‘√ ÁbÕs¡+_Û+#ê+. ‘·sê«‘· |ü+&É]|ü⁄s¡+˝À n{≤¢+{Ï ÄÁXe÷Hï

j˚Ts¡Œs¡∫q|ü⁄&ÉT ùdsƒYJ e÷ ÄÁX¯e÷ìï sTTø£ ô|+#· Ò<äT. Äj·Tq nH˚yê&ÉT, ªªì»y˚T, á |üì H˚qT yÓTT<ä\Tô|{≤ºqT.

ø±˙ eTq+ e÷Á‘·y˚T á |üì #Ój·÷´* nì nqTø√≈£L&É<äT. sTT+ø=ø£fi¯ófl Ç{≤¢+{Ï |üH˚ #˚düTÔ+fÒ eTq+ Ç+ø=ø£ ø=‘·Ô

|üì ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ dü+ø√∫+#·≈£L&É<äT.μμ

e÷ eTqdüT˝À¢ ˇø£kÕ] Ä Ä˝À#·q≈£î ;»+ |ü&ç+<ä+fÒ Çø£ n~ ø±s¡ s¡÷|ü+ <ë˝Ãe\dæ+<˚. Ä˝À#·q

Ä#·s¡D>± yÓ+≥H˚ e÷s¡e\dæ+<˚. e÷ Ä˝À#·q\T nìï#√{≤¢ $düÔ]+#˚≥+<äT≈£î dü+|òüT+ ô|{≤º\ì nqT≈£îHêï+.

1873 ôdô|º+ãs¡T 23e ‘êØ≈£îq dü‘· XÀ<Ûäø£ düe÷C≤ìï Ä$wüÿ]+#·T≈£îHêï+. Ä düe÷»+ ø£ eTÚ*ø£ dü÷Á‘·+ MT<ä

Ä<Ûës¡|ü&ç+~. <˚e⁄&ÉT ø£ÿ&˚. eTq+<äs¡+ Äj·Tq |æ\¢\+. Äj·TqqT ÁbÕ]ú+#·{≤ìøÏ á eT<Ûä <äfi≤Ø\T jÓT+<äT≈£î?

ˇø£ eTìwæì eT+∫yê&ÉT>±, >=|üŒyê&ÉT>± #˚ùd~ >∑TDy˚T>±ì ≈£î\+ ø±<äT. eTq+ dü‘· +ø√dü+ nH˚«wædüTÔHêï+.

uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nìï{Ï düèwæº+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ ùdsƒYJ Äj·TqqT düèwæºø£s¡Ô nH˚yê&ÉT. Äj·Tq eTq ‘·+Á&ç— eTq+ Äj·Tq

|æ\¢\+. á dü‘ê´ìï n+^ø£]+∫q yê¬se¬s’Hê dü‘· XÀ<Ûäø£ düe÷»+˝À düuÛÑT´&ÉT ø±y=#·TÃ. ≈£î\+ @<äH˚ Á|üdüøÏÔ Ò<äT.

dü‘· XÀ<Ûäø£ düe÷»+ n<Ûä«s¡ +˝À yÓTT<ä{Ï $yêVü‰ìï 25.12.1873˝À düe÷»+ |ü<äΔ‹˝À »]|æ+#ê+. yT+ ¬>*∫Hê+.

Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê˝À H˚qT nqT≈£î+{. ªªe÷ ‘·sê«‘· e∫Ãq á Á|ü»\T e÷ $»j·÷\qT eTT+<äT≈£î rdüTø£yÓfi¯óÔHêïsê Òø£

yê{Ïì nø£ÿ&ÉH˚ uÛÑ÷kÕú|æ‘·+ #˚dæ Je+ Ò≈£î+&Ü #˚düTÔHêïsê?μμ nì. ùdsƒYJøÏ |üø£åyê‘·+ e∫Ã ø√\T≈£îHêïs¡T ø±ì

m|ü⁄Œ&É÷ Ç‘·s¡yÓTÆq »ãT“ Òy√ #˚dü÷ÔH˚ ñHêïsTT. nK+&é bÕ≥qT $+≥÷H˚ ùdsƒYJ j·÷Á‘· eTT–dæ+~. Vü≤è<äj·T

$<ës¡ø£ s√<äq\T $TqTïeTT{≤ºsTT. ì|ü⁄Œ\≈£î+&ÉqT |ü≥Tº≈£îì ªªdü‘· yTe »j·T‘ nK+&É dü‘· +` dü‘· yTe »j·T‘`

nK+&É dü‘· +μμ nqT≈£î+{≤ Äj·Tq n+‹eTj·÷Á‘·qT H˚H˚ q&ç|æ+#êqT.

1897 |üPHê˝À ù|¢>∑Tyê´~Û Á|üã*+~. |ü≥ºD+ m&Ü] nsTTb˛sTT+~. »qeT+‘ê <ä>∑Zs√¢ ñqï n&Ée⁄˝À¢øÏ

bÕ]b˛j·÷s¡T. Ç{≤¢+{Ï düeTj·÷˝À¢ ‘·≈£îÿe ≈£î˝≤\yêfi¢≈£î düVü‰j·T|ü&Ü\ì mes¡qT≈£î+{≤s¡T? H˚qT Hê ø=&ÉT≈£î

j·TX¯«+‘Y, düe÷»+ düuÛÑT´\T yê´~ÛÁ>∑düTÔ\≈£î kÕj·T+>± yÓfi≤fl+. ˇø£ >∑T&çôd˝À ¬s+&˚fi¯fl |üdæyê&ÉT u≤<Ûä‘√ \T+>∑\T

#·T≥Tº≈£îb˛‘·÷ ø£ì|æ+#ê&ÉT. Ä |æ\¢yê&çì jÓT‘·TÔ≈£îì &Üø£ºsY <ä>∑Zs¡≈£î |üs¡T¬>‘êÔqT. ù|¢>∑T n+≥Tyê´<ÛÓ’Hê ÁbÕD+ø√dü+

ô|qT>∑T˝≤&ÉT‘·Tqï Ä |üdæ>∑T&ÉT¶qT m‘·TÔø√≈£î+&Ü m{≤¢ ñ+&É>∑\qT? Hê >∑T+&Ó\≈£î n<äTeTT≈£îHêïqT. Ä |üdæ_&É¶

#êee\dæñ+fÒ eTs=ø£ eTìwæ Áù|eT Ç#˚Ã yÓ#·Ã<äq+˝À #·ìb˛ìe⁄«. Ä _&É¶ #·ìb˛j·÷&ÉT. Hê≈£î ≈£L&Ü ù|¢>∑Tyê´~Û

k˛øÏ+~. Hê Á|üj·÷D+ |ü]düe÷|üÔeTsTT+~.

H˚qT |üì˝À e⁄+&É>± eTè‘·Té⁄ qqTï e]+#·≥+ Hê n<äèwüº+.

` eT÷\+ : düTwüe÷ <˚XŸbÕ+&˚, nqTyê<ä+ : z˝≤ZSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20167

|ü<ä$C≤„q+

n

n+#· R Vü≤+dü

n≈£î+]ƒ‘· R yÓTTø£ÿy√ì~, n&ÉT¶˝Òì~

n#·T´‘·T&ÉT R HêX¯q+ Òìyê&ÉT

n‹e R Åd”Ô

n<Û√>∑‹ R qs¡ø£+, øÏ+<ä|ü&É≥+

nq–ô|q– R ø£*dæyÓT\dæ

nHê<∏ä R ~≈£îÿ˝Òìyê&ÉT

nì R j·TT<äΔ+

nqT>∑T R Á|æj·TyÓTÆq

nqT»qTà\T R ‘·eTTà+&ÉT¢

nbÕs¡úeTT R ‘·|ü>± ns¡ú+#˚düTø=qT≥

nÁ|ü‹eTT&ÉT R kÕ{Ï˝Òìyê&ÉT

nÁ|ü‹Vü≤‘·eTT R n&ÉT¶˝Òì~

nãT“s¡eTT R ÄX¯Ãs¡´+, $+‘·

ny˚Tj·TeTT R $T‹˝Òì

ns¡eTs¡ R uÛÒ<ä+

n]à* R Áù|eT

n\s¡T"uÀ&ç R |ü⁄wüŒeTTe+{Ï Åd”Ô

ne\ R Äe\, ne‘·\

nyê´»+ R ø£|ü≥eTT ˝Òì~, düVü≤»yÓTÆq~

nVü≤]ïX¯\T R |ü>∑\T sêÁ‹

Ä

Ä>∑eTqeTT R e#·TÃ&ÉT, sêe&É+

Ä#·s¡D R Ä#·]+#˚~, #˚ùd~

Ä{À|üeTT R Ä&É+ãs¡+

ÄsêeTeTT R ‘√≥

Ä\øÏ+#·T R $qT

ÄdüéTT R eTTK+, yÓTT>∑+

ÄVüQ‘·+ R ÄVüQ‹ #˚j·Tã&çq~

Ç

Ç#·Ã¤ R ø√]ø£

Çs¡T\T R Nø£≥T¢

Ç\ R ˝Àø£+

ñ

ñøÏÿ]_øÏÿ] R }|æsê&Éì

ñ‘êŒ‘·eTT R ñ|üÁ<äe+

ñ<ä“¤$+#·T R |ü⁄≥Tº

ñ<äéT+ R Á|üj·T‘·ï+, Á|üj·÷dü

ñ<ë‘·Ô‘· R >=|üŒ‘·qeTT, <ëqeTT, y˚<äeT+<ä*

}s¡Δ«dü«s¡eTT

ñ<ëd”q+ R <˚ìj·T+<äT ÄdüøÏÔ˝Ò≈£î+&ÉT≥

ñB›|üÔ+ R Á|üø±•+|üCÒj·Tã&ç+~

ñq÷à*+#·T R ô|\¢–+#·T

ñô|Œq R düeTTÁ<ä+ jÓTTø£ÿ bı+>∑T

ñdüTs¡T R ÁbÕD+

}

}düTb˛ø£ R ‘√#·ø£, bı<äT›b˛ø£

m

m&Ü≥eTT R $wüj·T+

m\Hê>∑ R j·TTe‹

mdü–Hé R n~Ûø£yÓTÆq

ˇ

ˇ»® R >∑Ts¡Te⁄

ˇ]eT R ˇ~›ø£

z

zs¡«ø£ R uÛÑ]+#·˝Òø£

z* R Áø£eTeTT, ø£Hê´X¯ó\ÿeTT

ø£

ø£&É˝Òì R nq+‘·yÓTÆq

ø£&É* R düeTTÁ<ä+

ø£s¡≥eTT R ø±øÏ

ø£\‘· R u≤<Ûä

nsêú\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20168

ø£*øÏ R Åd”Ô

ø±\T&ÉT R j·TeTT&ÉT

ø±es¡eTT R >∑s¡«eTT

ø±e⁄eTT R s¡øÏå+#·TeTT

ø±düT R <ÛäqeTT

øÏqTø£ R n\Tø£, ø√|ü+

øÏD≤+ø£+ R ∫Vü≤ï+, >∑Ts¡TÔ

ø°]Ô$düs¡T+&ÉT R ø°]Ô yê´|æ+∫qyê&ÉT

≈£î\T≈£î R yÓ<ä»\T¢

≈£L‘·T R ≈£L‘·Ts¡T, _&É¶

≈£L]$T R Áù|eT

ø£èbÕDeTT R ø£‹Ô

πøs¡&É+ R e´+>∑´+, ø±¬s&É´+

ø=≥ï+ R #êøÏ]

ø=&çyÓT\T R #˚|ü\T |üfÒº kÕ<ÛäHê\T

ø=<äTe R ø=s¡‘·

ø=eTà R Åd”Ô

ø=s¡‘·y˚j·TT≥ R X¯S˝≤s√Vü≤D •ø£å

ø√ø£ R eg+, ã≥º, Ns¡

ø√s¡dt R >=+‘·T ø£\T|ü≥+

ø√kÕÔ<˚X¯+ R düeTTÁ<ä rs¡ÁbÕ+‘·+

Áø£eTTà R yê´|æ+#·T, #·T≥Tºø=qT, ô|’ã&ÉT

≈£î¢|üÔ+ R dü+øÏå|üÔ+

K

K\T&ÉT R ˙#·T&ÉT, Á≈£Ls¡T&ÉT

>∑

>∑&Ó R #˚|ü\T|üfÒº kÕ<Ûäq+

>∑D≈£î&ÉT R …ø£ÿ\T #˚ùdyê&ÉT

>∑j·÷[ R >∑j·÷´[

>∑s¡eTT R ø£èÁ‹eT$wü+

êTT R Ç\T¢, >∑èVü≤eTT

π>* R yÓøÏÿ]+|ü⁄

>√|ü´+ R s¡Vü≤dü´+

Á>±MTj·TT\T R Á>±eTdüTú\T

|òüT

|òüTqT&ÉT R >=|üŒyê&ÉT

|òüTÀs¡eTT R uÛÑj·T+ ø£*Z+#˚~

|òüTÀwæ+#·T≥ R #ê{Ï+#·T≥, Á|üø£{Ï+#·T≥

#·

#·\T|ü R #˚j·T (dü\T|ü)

#êø£#·ø£´+ R H˚s¡TŒ, Ç>∑Ts¡+

#ês¡T R n+<äyÓTÆq

#·Tø£ÿ\<=s¡ R #·+<äe÷eT, #·+<äTs¡T&ÉT

#Ój·TTe⁄ R |üì, #˚wüº

#Ó*$T R ùdïVü≤+, k˛|ü‹

#Ó\Te R Åd”Ô

#˚ã\Te⁄ R uÛÑT»ã\+

#Í≥eT&ÉT>∑T R ˙fi¯ófl Ç+ø£ì >∑T+≥

»

»q‘· R »q düeT÷Vü≤+

»j·TyÓ≥Tº R CÒCÒ\T |ü\T≈£î

»\~Û R düeTTÁ<ä+

»\|æ&ÉT>∑T R ˙{Ï ñ<äΔè‹, es¡<ä

õC≤„dü R ‘Ó\TdüTø√yê\H˚ ø√]ø£

‘·

‘·{≤ø£eTT R #Ós¡Te⁄

‘·qs¡T R ˇ|ü, ˇô|Œ&ç

‘·q÷E&ÉT R ≈£îe÷s¡T&ÉT, ø=&ÉT≈£î

‘·] R düeTj·T+

‘·s¡Te⁄ R #Ó≥Tº

‘·düÿs¡T&ÉT R <=+>∑

‘ê\T|ü⁄ R <Ûä]+#Ó&ç

‘·èwüí R <ä|æŒø£, ù|sêX¯, Ç#·Ã¤

‘Ó>∑Te R kÕVü≤dü+, ‘Ó–+|ü⁄

‘˚õ R >∑TÁs¡+

‘·´õ+#·T R $&ÉT#·T

<ä

<äs¡ÙqeTT R #·÷|ü⁄, n<ä›eTT, ø£qTï, ãT~Δ

<ëdüéTT R ùde, }&ç>∑+

~ø£ÿeTT R @qT>∑T >∑Tqï

B|æÔ R ø±+‹, yÓ\T>∑T

<ä÷s¡<äèwæº R eTT+<äT#·÷|ü⁄

<äèø£Œ<∏äeTT R #·÷ùdrs¡T, Ä˝À#·Hê $<Ûëq+, <äèwæº

<=+‘·T\T R ù|]Ãq ≈£î+&É\T, es¡Tdü\T

<√'Ks¡T®\T R u≤VüQe⁄\ <äTs¡<ä>∑\yês¡T (j·TT<ä Δ

|æbÕdüø£\yê&ÉT)

Á<äe´+ R <ÛäqeTT, kıeTTà

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20169

<Ûä

<Ûäsêà_Ûs¡‹ R <Ûäs¡àeTT q+<äT ÄdüøÏÔ

<Û˚qTe⁄ R Äe⁄

<Ûë«+ø£åeTT R ø±øÏ

q

qC≤ø£‘·T R düTìï‘·yÓTÆq

HêHé R nq>±

ìø£èwüº+ R n<ÛäeT+, ˙#·+

ìøÏå|üÔ+ R <ë#·ã&ç+~

ìã<äΔ+ R ø£≥Tºã&ç ñ+&É&É+

ìs¡X¯q R uÛÀ»q+ #˚j·T≈£î+&ÉT≥

ì]›wüº R ìπs›•+∫q

ìs¡T›wüº R düŒwüºyÓTÆq, ø£∫Ã‘·yÓTÆq

ìX¯Ã\+ R #·*+#·ì~, ø£<ä\ì~

˙sê≥ R »\Áø°&É

qT&ÉT>∑T R #Ó|ü, |ü\T≈£î

HÓ>∑T\T R u≤<Ûä

HÓ≥ºq R ‘·|üŒø£

H˚\y˚\T|ü⁄ R Áu≤Vü≤àDT&ÉT

|ü

|ü≥ºeTT R |”sƒ¡+, dæ+Vü‰düq+

|ü{Ïº R dü+‘êq+, _&É¶

|ü‘·>∑eTT R |üøÏå, |æ≥º

|ü<ä] R ‘=+<äs¡|ü&ç

|üs¡uÛ≤>√´|üJ$ R Ç‘·s¡T\ dü+|ü<äô|’ Ä<Ûës¡|ü&çqyê&ÉT

|ü]»q+ R ùd$+#·Tyês¡T, ùde≈£î\T, HÍø£s¡T¢

|ü]$T‘·+ R ø=~›>± qTqï~, $T‹>∑\~

|ü]Vü‰dü+ R yÓøÏÿ]+‘·

|üÁ¬se&ÉT R ;≥\T yês¡&É+, |ü>∑Tfi¯ófl e#·TÃ&ÉT

bÕXÊÃ‘·´+ R |ü&ÉeT{Ï ÁbÕ+‘·+ / |ü&ÉeT{Ï <˚XÊ\

dü+ã+<ÛäyÓTÆq

bÕwü+&ÉT&ÉT R y˚<äu≤VüQ´&ÉT, dü+kÕs¡ dü+ã+<ÛäyÓTÆq

$wüj·÷\‘√ XÊÁkÕÔìï

düeT]ú+#·T≈£îH˚yê&ÉT

|”&É R u≤<Ûä, ø£wüº+

|ü⁄≥º+ R eg+

|ü⁄wæº R ô|s¡T>∑T<ä\, ã\+, ì+&ÉT<äq+

|üPqT R <Ûä]+#·T, dæ<äΔ|ü&ÉT

ô|q>∑T R b˛sê&ÉT

ô|]eT R Áù|eT

Á|ü‹_+ã+ R m<äTs¡T>± ø£ì|æ+#˚~

Á|üfi¯j·T+ R ø£ ≤Œ+‘·+, HêX¯q+

ÁbÕø±s¡+ R Á|üVü≤] / #·T≥Tº>√&É

ÁbÕ#·´+ R ‘ ·÷s ¡ T Œ ÁbÕ+‘ ·+ / ‘ ·÷s ¡ T Œ< ˚XÊ\

dü+ã+<ÛäyÓTÆq

Áb˛\T R |ü≥ºD+

ã

ã+<Ó\<=&ç¶ R <=+>∑‘·q+>± #˚qTy˚Tùd |üX¯óe⁄\qT

ã+~Û+#˚ Á|ü<˚X¯+

ãs¡“s¡‘·«eTT R ˙#·‘·«eTT

ã*|ü⁄wüºeTT R ø±øÏ

ãVüQ<Ûë R |ü\Ts¡ø±\T>±

_&Üs¡+ R $&ç~, yêdükÕúq+

ãT<ÛäT\T R |ü+&ç‘·T\T

u§+~ R X¯Øs¡eTT

u§ã“ R πøø£, ˝§*¢

uÀøÏ R uÀ¬ø, ∫|üŒ

uÛÑ

uÛÑj·÷≈£î*‘· ∫‘·TÔ\T R uÛÑj·T+#˚‘· #Ó~]q eTqdüTø£\yês¡T

uÛÑe´+ R X¯óuÛÑ+, jÓ÷>∑ýÓTÆq~

ÁuÛ≤+‹ R ÁuÛÑeT

uÛÑ÷|ü‹ R sêE

eT

eT+~s¡eTT R Ç\T¢, |ü≥ºD+

eT≈£îÿe R Áù|eT, ≈£L]$T

eT–&ç R ‹]–

eTs¡›q R q÷iT≥, #·÷s¡íqeTT

eTs¡¢ã&É¶ R ‹s¡T>∑ã&É¶, m<äTs¡T ‹]–q

eTdüTÔ R #ê˝≤

eTVæ≤wüyêVü≤qT&ÉT R j·TeTT&ÉT

e÷qéTT R düHêàq+>± Çe«ã&çq uÛÑ÷$T

e÷sTT R e÷j·T>∑\yê&ÉT, e÷j·T<ë]

e÷s¡TÔ&ÉT R X¯Á‘·Te⁄

eT÷s¡â‘·«+ R me] e÷≥ $qì rs¡T, n$y˚ø£+

y˚T<Ûä R ‘Ó*$

yÓ÷‘ê&ÉT R eTT≈£îÿ‘ê&ÉT (|üX¯óe⁄\≈£î y˚ùd~)SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20170

eTÚø£* R ø±øÏ

ÁeTT∫Ã* R <=+–*+∫

j·T

jÓ÷<ÛäT&ÉT R j·TT<äΔ+ #˚j·TTyê&ÉT

s¡

s¡ø£ÿdæ ˇ»® R sêø£ådüT\ >∑Ts¡Te⁄

sê»uÛÑè‘·T´\T R sêEqT ùd$+#·Tyês¡T

πssTT R sêÁ‹, sê‹]

s√j·TT≥ R ndüVæ≤´+#·Tø=qT≥, N<ä]+#·Tø=qT≥

\

\* R Áø£eT+

\øå±´s¡ΔeTT R ñ<˚›•+#·ã&çq ns¡úeTT

*ãT“\T R dü+|ü<ä, <Ûäq+ (*_“ R sê•)

˝ÒãØ R ≈£L©

˝ÒX¯+ R ø=+#Ó+

e

e+>∑&É+ R C≤‹, e+X¯+

eø£Ô è‘·«+ R ñ|üHê´dü+

e>∑ R u≤<Ûä

e&ç R y˚>∑+

e<äs¡TuÀ‘·T R m≈£îÿe>± e÷{≤¢&˚yê&ÉT, edü|æ≥º

e\Te\T R eÁkÕÔ\T, ã≥º\T

edüTeT‹ R uÛÑ÷$T

yê+#Û· R ø√]ø£

yê>∑s¡Δ+ R e÷≥ jÓTTø£ÿ ns¡ú+

yê–à R eø£Ô, j·TTøÏÔ j·TTø£ÔeTT>± e÷{≤&ÉTyê&ÉT

yê#ê´s¡ú+ R X¯u≤›ìøÏ dü÷{Ï>± ñ+&˚ ns¡ú+

yêj·TdüeTT R ø±øÏ

yêsTT R H√s¡T

yê\T>∑+{Ï R ô|<ä› ø£qTï\T >∑\ Åd”Ô

$<ä«‘·TÔ R bÕ+&ç‘·´+

$eT‘·T\T R X¯Á‘·Te⁄\T

$cÕ<ä+ R u≤<Ûä

$dü|ü⁄ y˚T‘·] R •e⁄&ÉT

M&É«&ÉT R y˚s¡>∑T

yÓ{Ïº R J‘·+ ˝Òì |üì

yÓqTï&ÉT R $wüßíe⁄

y˚e⁄s¡T R yÓsTTéT+~

y˚dü] R $düT>∑T#Ó+~

Áe‘·eTT R ìj·TeT+ (ñ|üyêkÕ~ |ü⁄D´ø±s¡´+),

H√eTT

Áe‘·ìwü˜ R ìj·TeTã<äΔyÓTÆq ø±s¡´+˝À

ìeT>∑ïeT>∑T≥

X¯

X¯ø£´+ R kÕ<Ûä´+

X¯$TsTT+#·T R XÊ+‹+#·T, ‘·>∑TZ

XÀ#·˙j·T+ R XÀøÏ+|ü<ä–q~

ÁX¯ó‘·+ R $qã&çq~

ÁXÀ‘· R $H˚yê&ÉT

X¯¢<∏äq+ R •~∏\+ ø±e&É+

dü

düøÏ R #Ó*

düKT&ÉT R ùdïVæ≤‘·T&ÉT, k˛|ü‹>±&ÉT, <√düTÔ

düHêïVü≤eTT R dæ<äΔ+

düeTs¡+ R j·TT<äΔ+

düsê>∑eTT R ˇ~›ø£

düùd$Tsê R m{Ïº|ü]dæú‘·T˝À¢qT

dü¨<äs¡T\T R k˛<äs¡T\T

kÕ‹Ô«≈£î&ÉT R kÕ<ÛäTdü«uÛ≤$

dæ] R <Ûäq+

dæ~Δ R dæ~Δ+#·T≥

düT_Ûø£å+ R ø£s¡Te⁄ ø±≥ø£eTT\T ˝Òì~

düTuÒ<ës¡T\T R ˇø£ düuÛÑ≈£î n~Ûø±], ùdq˝À ø£ n~Ûø±]

düTs¡_Û R Äe⁄

düTs¡ø£s¡Te* R düTs¡>±*, düTs¡>±&ÉTŒ

düèõ+#·T R düèwæº#˚j·TT, ø£\T>∑CÒj·TT

ùdø˘dæ+~ R düT+ø£], eTdü÷ÿ], m˝À¢&ÉT,

ø±e*ø±sY, $.ÄsY.m.

düà è‹ R C≤„|üø£+, j·÷~

ø£å

ø£åj·TeTT R q•+#˚~

øå±à|ü‹ R uÛÑ÷$TøÏ uÛÑs¡Ô, sêE

øÏå‹<Ûäs¡+ R |üs¡«‘·+, >∑T≥ºSCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20171

n+<Ûäø±s¡+ R ‘·eTdüT‡, Nø£{Ï, ‹$Ts¡+

n‹e R Åd”Ô, Ç+‹

nì R j·TT<äΔ+, b˛s¡T, düeTs¡+, s¡D+

Äø±X¯+ R >∑>∑q+, n+ãs¡+

ÄuÛÑs¡D+ R uÛÑ÷wüD+, n\+ø±s¡+, kıeTTà, q>∑

ÄX¯ R ø√]ø£, yê+#Û·, Ç#·Ã¤

ñ]« R uÛÑ÷$T, neì, <Ûäs¡DÏ, |ü⁄&É$T, H˚\

ñdüTs¡T R ÁbÕD+, }|æ], bÕq+, Äj·TTe⁄

z* R Áø£eT+, es¡Tdü

ø£cÕº\T R u≤<Ûä\T, ‹|üŒ\T, |ü⁄˝…¢+<ä\T, >√dü\T,

j·÷‘·q\T

ø±e⁄eTT R ø±bÕ&ÉTeTT, s¡øÏå+#·TeTT

øÏqTø£ R n\Tø£, ø√|ü+

øÏå‹ R uÛÑ÷$T, <Ûäs¡, <ÛëÁ‹, <Ûäs¡DÏ

ø£è|ü R <äj·T, ø£s¡TD, C≤*, HÓqs¡T, ø£ìø£s¡+

ø£èbÕD+ R ø£‹Ô, K&ÉZ+, ndæ

ø=+&É R |üs¡«‘·+, n#·\+, nÁ~, >∑T≥º

ø√|ü+ R ÄÁ>∑Vü≤+, Áø√<Ûä+, n\T>∑T≥

π>* R yÓøÏÿ]+#·T, ùV≤fi¯q#˚j·TT, ø±¬s&É¶+ Ä&ÉT

#·Tø£ÿ R qø£åÁ‘·+, ‘ês¡

#Ó≥Tº R eèø£å+, ‘·s¡Te⁄, eTV”≤»+

#Íø£ R n>∑TZe, ‘·≈£îÿe, #·T\ø£q, V”≤q+

»\~Û R düeTTÁ<ä+, n+ãT~Û, yê]Δ, kÕ>∑s¡+

J$‘·+ R ã‘·T≈£î, eTqT>∑&É, Jeq+, eTìøÏ

‘·+Á&ç R nj·T´, n|üŒ, nã“, Hêj·Tq, Hêqï

‘·\ R HÓ‹Ô, os¡+, •s¡düT‡, eTdüÔø£+,

ñ‘·Ôe÷+>∑+

‘·düÿs¡T&ÉT R <=+>∑, #√s¡T&ÉT, eTT#·TÃ

‘·èwüí R ø√]ø£, yê+#Û·, á|ü‡

‘˚õ R >∑TÁs¡+, nX¯«+, ‘·Ts¡+>∑+

~ø£ÿeTT R @qT>∑T >∑Tqï, ø£s¡uÛÑ+

<Ûä«ì R X¯ã›+, #·|ü&ÉT, düe«&ç, dü<äT›

<äT'K+ R @&ÉTŒ, XÀø£+, s√<äq+

ì\j·T+ R Äyêdü+, HÓ\e⁄, ‘êq+, ‘êe⁄

HÓ‘·TÔs¡T R s¡ø£Ô+, s¡T~Ûs¡+

|ü]Vü‰dü+ R yÓøÏÿ]+‘·, ùV≤fi¯q, π>*, ø±¬s&É ¶+,

<Ó|ü&ÉT

|ü˝…¢ R Á>±eT+, }s¡T, »q|ü<ä+

|üdæ&ç R ã+>±s¡+, dü«s¡í+, |ü⁄‘·Ô&ç, ô|’&ç

|ü⁄wüŒ+ R |ü⁄e⁄«, ≈£îdüTeT+, Á|üdü÷q+, $]

|üPqT R <Ûä]+#·T, dæ<äΔ|ü&ÉT, |ü≥Tº<ä\eVæ≤+#·T

bı\+ R πøåÁ‘·+, |ü+≥uÛÑ÷$T, πø<ës¡+

ã+<ÛäTe⁄ R #·T≥º+, n‹~∏

u≤<Ûä R $#ês¡+, ∫+‘·, s¡+~

ãTe« R nqï+, ≈£L&ÉT

eT&ÉT>∑T R ø=\qT, >∑T+≥

eTqdüT‡ R ∫‘·Ô+, kÕ«+‘·+, Vü≤è<äj·T+, m<ä,

eT~

eTìwæ R e÷qe⁄& É T , qs ¡ T& É T , eTs ¡ T Ô ´& É T ,

eTqTE&ÉT

eTs¡T>∑T R n<äèX¯´+, s¡Vü≤dü´+, #ê≥T

eTdüTÔ R düeTè~Δ, m≈£îÿe, n~Ûø£+

e÷s¡Z+ R ‘=e«, |ü<∏ä+, <ë], u≤≥

jÓ÷<ÛäT&ÉT R Ms¡T&ÉT, ã+≥T, CÀ<äT

sêÁ‹ R ìX¯, ìo~∏, πssTT, s¡»ì, j·÷$Tì

\ø£åD+ R >∑TD+, dü«uÛ≤e+

yê≈£îÿ R e÷≥, |ü\T≈£î, qT&ÉT>∑T

yêq R es¡+, eèwæº

yêj·Tdü+ R ø±øÏ, eTÚø£*, <Ûë«+ø£å+

$yêVü≤+ R \>∑Z+, ô|+&ç¢, |ü]Dj·T+

$XÊ«dü+ R qeTàø£+, q$Tàø£

yÓqTï&ÉT R $wüßíe⁄, Hêsêj·TDT&ÉT, lVü≤]

dü+‘√wü+ R Äq+<ä+, yÓ÷<ä+, dü+ãTs¡+, Vü≤s¡+

düø£\+ R düeTdüÔ+, düs¡«+

düKT&ÉT R ùdïVæ≤‘·T&ÉT, $TÁ‘·T&ÉT, dü+>∑&çø±&ÉT,

<√düTÔ, H˚düÔ+

dü‘·´+ R ì»+, j·T<ës¡ú+, yêdüÔe+, ìe~›

düeT+ R düe÷q+, dü], kÕ{Ï, ‘·T\´+

düsê>∑+ R ˇ~›ø£, ˇ|ü, sê>∑+‘√ ≈£L&çq~

düVü≤ R ‘√&ÉT, ≈£L&É

kÕ>∑s¡+ R düeTTÁ<ä+, n+ãT~Û, »\~Û

kÕ{Ï R b˛*ø£, dü«s¡÷|ü+

kÕ<Ûäq+ R |üìeTT≥Tº, ñ|üø£s¡D+, Çdæ¬s

ùdq R ôd’q´+, <ä+&ÉT, <äfi¯+

ùdïVü≤+ R #Ó*$T, yÓTÆÁ‹, HÓj·T´+

k˛j·T>∑+ R n+<ä+, kı>∑düT, eHÓï

|üsê´j·T|ü<ë\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20172

n|üŒq+ R |üqTï, ø±qTø£, ns¡ŒD+

ns¡ú+ R ø±s¡D+, <Ûäq+, X¯u≤›s¡ú+

Ä&ÉT R Ä&ÉT≥, e÷≥, Åd”Ô

ñ<äéT+ R j·T‘·ï+, dæ<äΔeT>∑T≥, b˛sê≥+

ñdüTs¡T R ÁbÕD+, ÁbÕDøå√uÛÑ+ e\ì <äTwüŒ¤\+

m&Ü≥+ R $wüj·T+, Ä≥

z* R es¡Tdü, ø£Hê´X¯ó\ÿ+, X¯ó\ÿ+

ø£fi¯ R #·+Á<äø£fi¯, sê>∑+, •\TŒ\ HÓ’|ü⁄D´+

ø±ø£ R y˚&ç$T, ∫Hêïqï, ø±≈£î+&É

ø±\eTT R düeTj·T+, q\T|ü⁄, #êe⁄, ‘ê&ç

ø±\T R bÕ<äeTT, bÕ‹ø£, n+≥Tø=qT

(Hê\T>√e+‘·T)

ø±\T&ÉT R j·TeTT&ÉT, •e⁄&ÉT, X¯ì

ø±e⁄ R s¡øÏå+#·T, ø±ø£<Ûä«ì nqTø£s¡D

ø£èwæ R eékÕj·T+, |üì, Á|üj·T‘·ï+

πøs¡&É+ R ñù|ø£å, ‹s¡kÕÿs¡+, e+ø£s¡e÷≥

πødü] R dæ+Vü≤+, >∑TÁs¡+, ÁX‚wüß˜&ÉT

>∑s¡eTT R s√>∑eTT, ‘·&ÉT|ü⁄≥, Á$T+>∑T≥, ˙s¡T,

ø£èÁ‹eT$wü+

#·Áø£+ R –s¡ø£, eè‘·Ô+, ^s¡, ˇø£ Äj·TT<Ûä+

#ês¡T R n+<ä+, ∫+‘·|ü+&ÉT‘√ #˚dæq s¡dü+

Ns¡ R Hês¡Ns¡, >√∫, E≥Tº, πsK

#·Tø£ÿ R qø£åÁ‘·+, _+<äTe⁄, u§≥Tº

#Ó\Te⁄ R n+<ä+, eTH√Vü≤s¡+, $<Ûä+

‘·‘·Ô«eTT R ì»dæú‹, eTqdüT, dü«uÛ≤e+

‘·èwüí R n‘ê´X¯, <ä÷|ü

<ä+&É+ R ø£Ás¡, qeTkÕÿs¡+

Á<äe´+ R <Ûäq+, Ç‘·Ô&ç, \ø£ÿ, Wwü<Ûä+

<Ûäs¡ R H˚\, yÓ\, yÓT<ä&ÉT

<Ûäs¡à+ R |ü⁄D´+, Hê´j·T+, j·÷>∑+

<Ûës¡ R Á|üyêVü≤eTT, |üs¡+|üs¡

<Ûë«+ø£åeTT R ø±øÏ, ø=+>∑, »\#·s¡ |üøÏå

q+<äq R ≈£îe÷¬sÔ, ˇø£ dü+e‘·‡s¡+

|ü+#· R ◊<äT, >∑èVü≤ bÕs¡Ù«Á|ü<˚X¯+, ÄÁX¯j·T+

bÕ+&ÉTe⁄ R ‘Ó\T|ü⁄, ˇø£s√>∑+

ã‘·T≈£î R J$‘·+, Ä<Ûës¡+

ã\+ R X¯øÏÔ, ôd’q´+

uÛÑTøÏÔ R ÄVü‰s¡+, nqTuÛÑe+, y˚Ts¡

eT‘·+ R n_ÛÁbÕj·T+, XÊg+, düeTà‹

eT‹ R eTqdüT‡, yê+#Û·, yê≈£îÿ, ãT~Δ, ‘·\|ü⁄

eTs¡T>∑T R n<äèX¯´+, #√≥T, <ë>∑T

e÷≥ R ì+<ä, |ü\T≈£î

yÓTT≈£îÿ R qeTkÕÿs¡+, yÓTT≈£îÿã&ç

jÓ÷>∑+ R <Ûëq´+, n<äèwüº+, ˇø£ XÊg+, ≈£L&çø£

s¡düeTT R ˙s¡T, #Ós¡T≈£îs¡düeTT, qes¡kÕ˝À¢ ø£{Ï,

#ês¡T

sêE R Á|üuÛÑTe⁄, Ç+Á<äT&ÉT, #·+Á<äT&ÉT

s¡÷|ü+ R Äø±s¡+, n+<ä+

\ø£åD+ R >∑TD+, >∑Ts¡T‘·T

e+ø£\T R kÕ≈£î\T, ˙{Ïø±\Te\T

e+X¯+ R ≈£î\+, |æ\¢qÁ>√$

yê–à R ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, ∫\Tø£

yêsTT R ø=q, H√s¡T, yê<äs¡

yêVæ≤ì R q~, ôd’q´+

$~Û R <Ûë‘·, ø±\+, |üì, uÛ≤>∑ +

$wüeTT R >∑s¡fi¯+, »\+

y˚\T|ü⁄ R <Ó’e+, CÀ´dü´+

X¯øÏÔ R ã*$T, ∫\¢ø√\, bÕs¡«‹

dü+‘êq+ R _&É¶, ˇø£ ø£\Œeèø£å+, ≈£î\+

dü+kÕs¡+ R Á|ü|ü+#·+, ≈£î≥T+ã+, |ü⁄≥Tºø£

düuÛÑ R |ü]wü‘·TÔ, Ç\T¢, p<ä+

düe÷»+ R eTqTwüß\ >∑T+|ü⁄, düuÛÑ

dü$T‹ R j·TT<äΔ+, düeT÷Vü≤+, düuÛÑ, dü+>∑eT+

kÕ<Ûäq+ R kÕ~Û+#·T≥, ñ|üø£s¡DeTT, ñbÕj·TeTT

düèwæº R düèõ+#·T≥, Á|üø£è‹, dü«uÛ≤e+

HêHêsêú\T

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20173

n#·T´‘·T&ÉT R ‘·q |ü<ä$ qT+&ç C≤s¡ìyê&ÉT

n<äèwüºeTT R #·÷&Éã&Éì~ ` uÛ≤>∑ +

ndü÷j·T R >∑TDeTT\j·T+<äT <√cÕs√|üDeTT

#˚j·TT≥ ` zs¡«˝Òì‘·q+

nø£å‘·\T R ø£å‘·+ Òì$, HêX¯q+ Òì$

nø£ås¡+ R HêX¯q+ bı+<äì~

Ç‹Vü‰dü+ R Ç≥T¢ »]–q<äì #Óô|Œ&ÉT |üPs¡«sêE\

#·]Á‘ ·+ ø £\~ ` sêe÷j·TD+,

uÛ≤s¡‘·+ Ç‹Vü‰kÕ\T

Ç‹ G Vü≤ G Äd”‘Y ` Ç‹Vü‰dü'

ø±ø√<äs¡+ R ø±øÏ bı≥º e+{Ï bı≥º >∑\~ ` bÕeTT

K\T&ÉT R <Ûäs¡à+ qT+&ç ‘·|æŒqyê&ÉT ` <äTwüßº&ÉT

>∑Ts¡Te⁄ R nC≤ „qeTH ˚ n+< Û äø±s ¡eTTqT

uÛÒ~+#·Tyê&ÉT

»\~Û R »\eTT\T Bì#˚ <Ûä]+#·ã&ÉTqT `

düeTTÁ<ä+

C≤«\ R »«*+#·Tq~, eT+&ÉTq~ ` n–ï•K

‘·q÷E&ÉT R X¯Øs¡+ qT+&ç |ü⁄{Ïºqyê&ÉT ` ø=&ÉT≈£î

Á<äeéTT R bı+<ä<ä–q~ ` <Ûäq+

<Ûäs¡à‘·q÷E&ÉT R j· TeT< Û äs ¡ àsêE es ¡+ e\q

»ìà+∫qyê&ÉT ` <Ûäs¡àsêE

<Ûë«+ø£åeTT R e÷+düeTTqT ø±+øÏå+#·Tq~ ` ø±øÏ

<Û˚qTe⁄ R <ä÷&É≈£î bÕ\T>∑T&ÉT|ü⁄q~ ` Äe⁄

qèbÕ\T&ÉT R qs¡T\qT bÕ*+#·Tyê&ÉT ` sêE

bÕwü+&ÉT&ÉT R dü+kÕs¡ ã+<Ûë\≈£î nqT>∑TD+>±

XÊgeTTqT yê&ÉTø=H˚ yê&ÉT

ã*|ü⁄wüºeTT R ã*>± Çe«ã&çq ÄVü‰s¡+‘√

b˛wæ+#·ã&ÉTq~ ` ø±øÏ

uÛ≤düÿs¡T&ÉT R Á| üø±X ¯eTTqT ø £*–+#·Tyê& ÉT `

dü÷s¡T´&ÉT

e÷qe⁄\T R eTqTe⁄ dü+‘·‹yês¡T ` qs¡T\T

eTT˙ïs¡T R düèwæº Ä~ qT+&ç ñqï s¡T düeTTÁ<ä+

s¡÷bÕsTT R sö|ü + (yÓ+&ç) qT+&ç e∫Ãq HêD…+

edüTeT‹ R ã+>±s¡eTTqT >∑s¡“¤eTTq+<äT >∑\~ `

uÛÑ÷$T

$dü|ü⁄ y˚T‘·] R V ü ‰˝≤V ü ≤\eTTqT ($w üeTTqT)

$T+–qyê&ÉT ` •e⁄&ÉT

dæ+Vü‰düqeTT R dæ+Vü‰ø£è‹>± #˚j·Tã&çq ñqï‘· |”sƒ¡+

dü¨<äs¡T\T R ‘√&ÉãT{Ïºq yês¡T ` nqï<äeTTà\T

kÕ>∑s¡+ R dü>∑s¡T\#˚ Á‘·e«ã&çq~ ` düeTTÁ<ä+

Vü≤è<äj·T+ R Vü≤]+|üã&ÉTq~ ` >∑T+&Óø±j·T,

eTqdüT

n–ï ` n–Z

n<äT“¤‘·+ ` nãT“s¡+

nHê´j·T+ ` nHÓïeTT

Äs¡´ ` nj·T´

Äy˚X¯+ ` Äy˚dü+

ÄX¯ ` Ädü

ÄX¯Ãs¡´+ ` n#ÓÃs¡Te⁄

ÄVü‰s¡+ ` z–s¡+

Ä[ ` z*

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ` ˇ»®

@ø£ ` mø£ÿeTT

ø£q´ ` ø£HÓï

ø£s¡ÿX¯+ ` ø£i≈£î

ø£\Vü≤+ ` ø£j·T´+

ø£wüº+ ` ø£dæÔ

ø±s¡´+ ` ø£s¡®+

ø°]Ô ` ø°]‹

≈£îe÷s¡T&ÉT ` ø=eTs¡T&ÉT

ø√øÏ\ ` ø√sTT\

πøåeTeTT ` ùdeTeTT

>∑s¡«eTT ` >∑s¡TeeTT

>∑èVü≤eTT ` êTT

e⁄´‘·Œ‘·Ô ´sêú\T

Á|üø£è‹ ` $ø£è‹

SCERT TELA

NGANA

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+# ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20174

>ös¡e+ ` >±s¡e+

#·+Á<äT&ÉT ` #·+<äTs¡T&ÉT

<äèwæº ` ~wæº

<ä«sT÷ ` <√sTT

<˚e ` <˚es¡

Hê´j·T+ ` Hêj·T+

ì»+ ` ìø£ÿ+

ì‘·´+ ` ì#·Ã\T

|üs¡ ` |üsêsTT

|ü]Vü‰dü+ ` |ü]j·÷#·ø£+

|üX¯óe⁄ ` |üdü (\+)s¡+

Á|üuÛÑTe⁄ ` |üãTe⁄

ÁbÕø±s¡+ ` Á|üVü≤]

|”sƒ¡+ ` |”≥

ã+<Ûä+ ` ã+<ä+

uÛÑøÏÔ ` ã‹Ô

uÛ≤>∑´+ ` u≤¬>Z+

uÛ≤wü ` u≤dü

uÛÑTøÏÔ ` ãT‹Ô

uÛÀ»qeTT ` uÀqeTT

uÛÒ] ` uÒ]

e÷qTwü´ ` eTìdæ

eTTKeTT ` yÓTT>∑eTT

j·T‘·ï+ ` »‘·q+

sêE ` sêj·T&ÉT

sêø£ådæ ` s¡ø£ÿdæ

sêÁ‹ ` sê‹]

$<ä´ ` $<Ó›

$wüeTT ` $dü+

y˚wü+ ` y˚dü+

X¯øÏÔ ` dü‹Ô

•K ` dæ>∑

X¯S\ ` dü÷\

dü+‘√wü+ ` dü+‘·dü+

düœ ` düøÏ

dü‘·´+ ` dü‘ÓÔ+

düHêï ´dæ ` düHêïdæ

düVü‰j·T+ ` kÕj·T+

dæ+Vü≤+ ` dæ+>∑+

dü÷øÏÔ ` düT~›

Åd”Ô ` Ç+‹

Vü≤+dü ` n+#·

Vü≤è<äj·T+ ` m<ä

01. yêj·Tdü+ (i) eTdæã÷dæ e÷πs&ÉTø±j·T CÒj·T&É+ ` yÓ÷dü+CÒj·T&É+.

(ii) ø±øÏã\>∑+ ` m≈£îÿe ã+<ÛäTes¡Z+ ø£*Z ñ+&É≥+.

04. ∫qï|ü&˚ (i) e÷{≤eT+‹ ` eTq sêh+˝À Bìì e÷{≤eTT#·Ã≥ nH˚ ns¡ú+˝À yê&ÉT‘ês¡T.

06. Bø£å≈£î dæ<äΔ+ø£+&ç (i) ‹˝À<äø±\T : ÄX¯e<äT\Tø√e&É+ nH˚ ns¡ú+˝À yê&ÉT‘ês¡T.

(ii) @ m+&É≈£î Ä >=&ÉT>∑T : dü+<äsê“¤qTkÕs¡+>± Ä#·]+∫ ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄≥ (neø±X¯yê<ä+).

08. ñ<äéTdü÷Œ¤]Ô (i) ñ&ÉT≈£îHÓ‘·TÔs¡T : j·TTe‘· À ñ+&˚ düVü≤»yÓTÆq Äy˚X¯+.

09. ø√s¡dt (i) sêfi¯ófl $düTs¡T‘ês¡T : $eT]ÙkÕÔs¡T.

10. yê>∑÷“¤wüD+ (i) ã+>±s¡Tu≤≥ : eT+∫‘√e, n_Ûeè~Δ|ü<∏ä+, ñqï‘·e÷s¡Z+.

(ii) ø£≥º\T ‘Ó+#·Tø=ì bÕs¡T‘·T+~ : Vü≤<äT›\T <ë{Ïb˛‘·T+~.

11. <Ûäs¡àbÕ\q (i) ø=+>∑T|üdæ&ç : düT\uÛÑkÕ<Ûä yÓTÆq edüTÔe⁄, m≈£îÿe n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˚~.

C≤rj·÷\T

SCERT TELA

NGANA

Documents

SCERT TELANGANA...ix, , , , ,