Embed Size (px)
Citation preview
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလ
ရနကနတကသလ
၂၀၁၅ ခႏစ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး
(စာတမးအကဥးခပ)
ျမနမာသေတသနစငတာ
အာရႏငပစဖတေကာလပ
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလ
ႏငငတကာဆကဆေရးပညာဌာန
ရနကနတကသလ
Department of International RelationsUniversity of Yangon
ပါေမာကၡ ေဒါကတာေခာေခာစနဌာနမႉး၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာဌာနရနကနတကသလအးေမးလ: [email protected]
ေဒါကတာ နကလပစ ဖာရာလ ညႊနၾကားေရးမႉး၊ ျမနမာသေတသနစငတာ ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလအးေမးလ: [email protected]
ANU Myanmar Research CentreANU College of Asia & the Pacific
CRICOS #00120C
ဆကသြယရန
ဝကဆဒ: http://seasiainstitute.anu.edu.au/myanmar-burma-studies
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ
မာတကာ CONTENT
ေနာကခအေၾကာငးအရာ။ ၂
အပငး (၁)၊ နငငေရးပါတျဖစေပၚတးတကမႈ၊ ဆႏၵမေပးသမား၏ ပါ၀ငလႈပရားပတသကမႈႏင စညးရးမဆြယျခငး။ ၄အပငး (၂)၊ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမား၏ ထေရာကမႈ။ ၇
အပငး (၃)၊ ေရြးေကာကပြ ရလာဒမား။ ၁၀
အပငး (၄)၊ ျမနမာနငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈအေပၚ ေရြးေကာကပြ၏အကးသကေရာကမႈ။ ၁၃
Image: Hpa-an, Justine Chambers, 2015 Images: Front cover Naypyitaw, Olivia Cable, 2015Inside front cover Hpa-an, Justine Chambers, 2015Inside back page Naypyitaw, Olivia Cable, 2015
၁
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ
န၀ငဘာလ ၈ ရက၊ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ကငးပခ သည ေရြးေကာကပြသည မဆႏၵရငမား၏ စစမန၍ကယျပန႔ေသာ ပါ၀ငလႈပရားမႈမား ျမနမာႏငငေရး အခငးအကငးတြင ျပနလညထြကေပၚျခငးက ျပသျခငးပငျဖစသည။ ေရြးေကာကပြဆငရာ လမလညမႈမား (သ႔မဟတ) မဆႏၵရငအမညစာရငး တကမနကနမႈမရျခငးမား ကယျပန႔စြာျဖစပြားမညဟ အေစာပငးတြင စးရမသသယရခေသာလညး၊ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားသည အၾကမးဖဥး အားျဖင ေသေသသပသပ စနစတကျဖင အၾကမးဖကမႈမားကငးကာ ျပ႒ာနးစႏႈနးသတမတခကမားနငအည ျပးစးခသည။
တငးရငးသားေဒသမားတြငေနထငသညသမားအပါအ၀င အမားစေသာမဆႏၵရငမားအတြက ေရြး ေကာကပြသည အာဏာရငအပခပမႈစနစ လက ေအာက မလြတေျမာကေရးဆႏၵခယပြၾကး ျဖစသညဟ ခယထားၾကသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ(NLD)
၏ ဥးတညမဆြယစညးရးေရးမားမာ ေဒၚေအာငဆနးစ ၾကညက အထးျပ၍မဆြယျခငး၊ စစအပခပေရးစနစ ကပယဖကျခငးႏင မဆႏၵနယမား အသးသးႏင
ကကညေသာ (အထးသျဖင တငးရငးသားေဒသ) ျပျပင ေျပာငးလေရးဂတက၀တအစရသည အခက မားျဖင ဥးတညေဆာငရြကခသည။
ေရြးေကာကပြရလာဒသည မဆႏၵရငအမအကင (voter behavior) ႏင စပလဥးေသာ ယဆခက အျမငက ႐ႈပေထြးေစခသည။ အထးသျဖင၊ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင အႏငရရခသည တငးရငးသား ပါတမားသည ယခ ေရြးေကာကပြတြင႐ႈးနမျခငး
ႏငဆကစပကာ လနညးစတငးရငးသားမား၏ မဆႏၵေပးျခငးကစၥရပ အေပၚျပနလညသးသပနငသည။
ထ႔အျပင ဤေရြးေကာကပြလပငနးစဥသည အျငငးပြား ေစာတက တကဖြယရာမား၊ သေဘာ တရားကြစရာအေၾကာငးမား၊ အထးသျဖင မဆြယ စညးရးေရးကာလအတြငး ထြကေပၚလာခသညမြတစလငလမးမား၏ အေျခအေနမား အေပၚ ေမးခြနး ထတဖြယရာလညး ရခသည။
ေရြးေကာကပြက ပမ၍ကယျပန႔သညႏငငေတာ တညေဆာကေရး (state-building)ျဖစစဥ၏အစတ အပငးတစခအျဖစ ဖြငဆ႐ႈျမငရန လသကသ႔၊ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရငအပါ အ၀င ျမနမာႏငင၏လထအစးရအေပၚအမားက ပမယၾကညလကခလာေအာင ေဆာငရြကေပးသည အေရးပါေသာ ယႏရားတစခ ျဖစသညဟလညး ႐ႈျမင သငသည။
အကဥးခပ SUMMARY
၂
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ
ေနာကခအေၾကာငးအရာ BACKGROUND
ႏ၀ငဘာလ ၁၃ ရက၊ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ရနကနတကသလ၊ နငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန ႏင ၾသစေၾတးလ အမးသားတကသလ (Australian National University) ၏ ျမနမာသေတသနစငတာ (Myanmar Research Center) တ႔ ပးေပါငးကာ တခါးပတစားပြ၀ငး ေဆြးေႏြးပြတစခက ကငးပခသည။
ဤေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြက မမတ႔၏အေတြးအျမင မားကေ၀မခေသာ ျပညတြငးျပညပ အသပညာ အတတပညာရငမား၊ သတငးမဒယာသမားမားႏင ေရြးေကာကပြအၾကေပးမား စစေပါငး လဥးေရ(၃၀) ေကာခန႔ ပါ၀ငတကေရာကခသည။ အေသးစတ ေဆြးေႏြးပြတစခမဟတခေသာလညး၊ ပခးတငး ေဒသႀကး၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး၊ ကခငျပညနယ၊ ကရငျပညနယ၊ မြနျပညနယ၊ ေနျပညေတာ၊ ရခင ျပညနယ၊ ရမးျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကးမားအသးသးမ ပါ၀ငတကေရာကလာသမားသည ႏငငတ၀မးေရြးေကာက ပြမတငမကာလႏင မေပး သညေန႔ရကမားအတြငး ၾကညရႈေစာငၾကညေလလာ မႈမားမရရလာခေသာ အေတြ႕အၾကမားက ျပနလည
မေ၀ခသည။ဥးတညေဆြးေႏြးမႈမားသည အဓကအားျဖင
၂၀၁၅ ခနစ ျမနမာေရြးေကာကပြအတြငး ျဖစပြားခေသာ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥႏင အျပန အလနဆကဆမႈမား (interaction) စသည အေၾကာငးအရာမားျဖစသည။ ပါ၀င တငျပ ေဆြးေႏြးခသညအေၾကာငးအရာမားမာ နငငေရးပါတမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ဆႏၵမေပးသမား၏ပါ၀ငလႈပရားမႈ ႏင စညးရးမဆြယမႈ၊ ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥ မား၏ ထေရာကမႈမားႏငေရြးေကာက ပြေျဖာငမတ မနကနျခငးအေပၚ လကခနားလညမႈ (Perception on Integrity)၊ေရြးေကာကပြရလာဒမားကစမခန႔ခြ ျခငးႏင ကနဥးေရြးေကာကပြရလာဒမားသည ေရ႕
ဆကရမည ျမနမာနငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈမား အတြက မညကသ႔အဓပၸါယ သကေရာကမႈရေၾကာငး တ႔ျဖစသည။
ေဆြးေႏြးပြက ခသနေဟာက စညးကမး ဥပေဒမား (Chatham House rules) ႏငအည ကငးပခသည။ ထ႔ေၾကာင (Chatham House rules) ျပ႒ာနးခကမားအရ ေဆြးေႏြးတငျပသမားသည မည သမည၀ါျဖစေၾကာငး ေဖာျပျခငးမရဘ ေရြးေကာက ပြ ေလလာေစာငၾကညအကခတမႈမားအေပၚအေျခခထားသည ထသတ႔၏ေဆြးေႏြးတငျပခကမားသကသကကသာ ေကာကႏႈတထားသည။
၃
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ
နငငေရးပါတျဖစေပၚတးတကမႈ၊ ဆႏၵမေပးသမား၏ ပါ၀ငလႈပရားမႈ ႏင စညးရး မဆြယျခငး
Party development, voter engagement and the campaign
စညး႐းမဆြယပြမား ေဆာငရြကပ Conduct of the campaign
၂၀၁၅ ခႏစေရြးေကာကပြ၏ အဓကကေသာ သြငျပငလကၡဏာမားမာ မဆႏၵရငမားမ အေလးထားစတ၀ငစားမႈျမငမားစြာရျခငးႏင ႏငငေရးပါတမား ပမသက၀ငတကၾကြလႈပရားမႈရကာ လြတလြတလပလပျဖငမဆြယပြမားက ကငးပႏငချခငးမားျဖစသည။ လြနခေသာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြငမ ထသ႔မဟတဘ မဆြယပြမားက ကန႔သတခကမားစြာတ႔ျဖင ျပငးထနစြာတငးၾကပခသည။
ေရြးေကာကပြတြင ႏငငေရးပါတမားအသးသးႏင တငးရငးသားေဒသမားအပါအ၀င ျမနမာႏငငတစ၀မး လးရ ျပညသလထတစရပလးက ပါ၀ငခၾကသည။ စညရးမဆြယပြမားတြင ပါ၀ငတကေရာကခေသာ သမားမ မမတ႔အေနျဖင ပထမဥးဆးအေနျဖင ပါ၀ငချခငးျဖစေၾကာငးျဖစသညဟ ဆခၾကသည။ ေဆြးေႏြးပြကတကေရာကၾကေသာ ၾကညရႈၾကပမတ ခသမားက မေပးသမားမ ေျပာၾကားခကမားအရ ၎တ႔ယခပါတစညးရး မဆြယပြမားတြင ပါ၀ငရ ျခငးမာ “ေၾကာကရြ႕ ျခငးမရေသာေၾကာင” ျဖစ သညဟဆသည။ ထကသ႔ပင အျခားမားစြာေသာ ျပညသလထမားသညလညးကား၊ ဆငကယမားေပၚ တြင အလမားလႊငထျခငး၊ ရပပစာတနးစတစကာ မားကပျခငးစသည အေသးစားေဆာငရြကမႈမား ျပကာ ႏငငေရးတြငျပနလည ပါ၀ငပတသကလာၾက သည။ ဤသညမာ သတငးမဒယာမား လြတလပခြငႏင ႏငငေရးပါတမားတြင ၀ငေရာကပါ၀ငပတသကမႈလြတလပခြငရရျခငး မတငမ သာမနျပညသမား ႏငငေရးတြင အကန႔အသတျဖငသာ တကရက ပါ၀ငလႈပရားမႈျပခရေသာ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ ေရြး ေကာကပြႏင အဓကအားျဖင ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ မားနငမတေတာသည အသအမတျပဖြယ ေျပာငးလ မႈတစချဖစသည။
ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏငဖြ ႕ျဖးေရးပါတႏင အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပပါတ ႏစဖြ႕လးသည မဆြယစညးရးေရးမားတြင ၎တ႔၏ေခါငးေဆာငမားရပပမားက အကယတ၀ငသးၾကသည။ တစခါတစရ အစားထး၍ အျခားေရြးေကာကပြကယစားေလာငး လယမား၏ ရပပမားကလညး အသးျပခသညက လညး ေတြ႕ရခရသည။ အထးသျဖင အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတသည ရနကနျမ႕တ၀က မဆြယပြမားကငးပရာတြင ေခါငးေဆာင ေဒၚေအာင ဆနးစၾကည၏ မန႔ခြနးမားက အသခ႕စကျဖင လႊငကာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက သေကၤတအေန ျဖင အသးျပကာ ဥးတညေဆာငရြကခသည။ ဤအဖြ႔ ခပလထလႈ႔ေဆာပြမားတြင ေရြးေကာကပြ၀င
အပငး (၁) PART 1
ကယစားလယေလာငးမား တစဥးခငးစအေနျဖင အာရစကခရမႈအနညးငယသာ ရရခသည။ ထသ႔ျဖစရ ျခငးသည ေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ ပါတကၾကည၍ မေပးပါဟေသာ လမးညႊနခကမ ထြကေပၚလာေသာ ရလာဒအကးဆက တစချဖစ သည။ “ပါတကၾကညပါ” ဟေသာ နညးဗဟာသည ေ၀ဖနမႈမားစြာရရခေသာလညး၊ အဆးတြငေအာငျမငမႈရရခေၾကာငးေတြ႕ရသည။
စပဆကလကရေသာ အခကတစခကမာ ျပညသလထ၏ဆႏၵမားက ကယစားျပမညဟေသာ ေၾကြးေၾကာခကမားမလြ၍ မဆြယပြမားတြင လက ေတြ႔ကေသာ အေတြးအေခၚမား၊ တကျပတသား ေသာ မ၀ါဒမား ကငးမေနျခငးအခကျဖစသည။ မပျပငမျပတသားေသာ မညကသ႔ေသာ ‘ေျပာငးလ ျခငး’က ပေဖာေပးမညဟေသာေဆာငပဒ ကတေပးမႈ ေအာကတြင၊ ျပညေထာငစ ႀကခငေရးႏင ဖြ႔ျဖးေရး အစးရမာ တရား၀ငျခငးမရ ဟေသာအခကသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ ပါတ၏မဆြယခရာ၌ အတျမစခခသည အခကျဖစသည။ အထက တြင ေဖာျပသကသပင ဤကသ႔ေသာမဆြယ နညးသည ယခေရြးေကာကပြသည အာဏာရင အပခပေရးစနစမ လြတေျမာကေရး ဆႏၵခယပြၾကး တစချဖစသညဟ လကခထားေသာ မဆႏၵရငမား၏ စတသေဘာထားမားႏင ကကညလကရသည။ မဆြယပြမားတြင ျပနလည ေပၚထြကလာေသာ အျခား အေၾကာငးအရာတစခမာ မြတစလငလမးမား လႊမးမးအထကစးရလာမညက စးရမျခငးႏင ဗဒၶဘာသာ သာသနာကကာကြယရနလအပျခငး ဟေသာအခကျဖစသည။ ဤအေတြးအျမငအယ၀ါဒ မားက ဗဒၶဘာသာအမးသားေရး မးခစအဖြ႕ ျဖစေသာ အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရးအဖြ႔ (မ.ဘ.သ) ႏင အျခားယဆခကတေသာလမား၊ အဖြ႕ အစညးမားမ ေဆာငရြကျမငတငေနခၾကသည။
ႏငငေရးပါတမား မဆြယစညးရးပမားသည ၎တ႔၏ ပါတအရြယအစား၊ လကလမးမေရာကရ ႏငမႈမား အေပၚမတညျပး ကြျပားမႈမားရသည။
ဥပမာ၊ လအမားသည ေရြးေကာကပြအေၾကာငးက ရပျမငသၾကားမ ထတလႊငေသာ သတငးမား၊ ကယစားလယေလာငးမန႔ခြနးမားက ၾကည႐ႈရာမ သရၾကသည။ ပါတအသးသးတ႔၏အေၾကာငး၊ လပငနးစဥမားက ရပျမငသၾကားမလထမန႔ခြနး ေပးျခငးအားျဖင အမားသရေစရန ထတေဖာေျပာၾကား ခၾကသည။ တငးရငးသား စညးလးညညြတေရးပါတ (National Unity Party) အေနျဖင မန႔ခြနးတြင ေတာငသ လယသမားမားအေရးႏင အရငးရငႏင ဆရယလစစနစမားေရာေထြးေနသည စးပြားေရးစနစ (mixed economy) က အေျချပျပး၊ အမးသား တးတကေရးပါတ(National Development Party) မာမ ေစးကြကစးပြားေရးစနစနင ဗဒၶဘာသာ အမးသားေရး၀ါဒက အဓကထားေျပာဆကာ မဆြယ ခသည။ သ႔ေသာ ပါတငယအမားစအေနျဖင အကး သကေရာကမႈတစခခရရန ေဆာငရြကရနပင အခကအခမားႏင ရငဆငၾကေတြ႔ရသည။ ထ႔အတ အျခားေသာပါတငယမားသည မမတ႔၏စတစကာ မား၊ ပစတာမားကပျပး (၁၂) နာရအတြငးမာပင ျပနလညျဖတခခရျခငး စသည အဖကအေမာင လပငနးမားႏငၾကေတြ႕ခၾကသည။
လမးေပၚတြငကငးပေသာ မဆြယပြမားစြာတြင အဆေတာမား၊ အကသမားမားသည ပါတ အကၤ ၊ အလမား၀တဆငကငေဆာငကာ ပါတသခငးမား ျဖင ေဖာေျဖမဆြယျခငးပမားသည ျမနမာႏစသစ ကး သၾကၤနပြမားႏငပငအလားသဏ ၭ ာ နတေသးသည။ စညးေ၀းပြက တကေရာကလာသတစဥးမ မမႏင ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏငဖြ ႔ျဖးေရးပါတႏငအမးသား ဒမကေရစအဖြ႕ခပပါတမား၏ ေဒသခစညးရး မဆြယပြကငးပေရးမနေနဂာမားႏင ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးခကမားအရ သၾကၤနပြမားမာကသ႔ ေတးသခငးမားျဖင သဆေဖာေျဖျခငးသည ေဖာေျဖေရးႏငသတငးအခကအလက ျပနၾကားေရး ႏစရပ ေပါငးစညးထားေသာစနစ (infotainment) မားမတဆင အမားျပညသလထအား စညးရးကာ ႏငငေရးတြင ျပနလညပါ၀ငလႈပရားေစျခငးျဖစ
၄
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ
Image: Hpa-an, Justine Chambers, 2015
ေၾကာငး ေျပာဆခကမားက ဤေဆြးေႏြးပြတြငျပနလညေ၀ငခသည။မဆြယစညးရးပြမားတြင ရာထးဂဏသမကဥးစားေပးသည သြငျပငသဏ ၭာန
(hierarchy) ကလညးေတြ႕ရရသည။ ေကးရြာမားတြင ေရြးေကာကပြ၀ငကယစားလယေလာငးမားသည တညေဆာကထားေသာစငျမငမား၊ သ႔မဟတ ေနအမမား၏ဘရားစင၊နတစငအနးရအျမငပငးေနရာမားတြငထငၾကျပး ေကးရြာေဒသခအဖြ႔၀ငေခါငးေဆာငမားျဖငသာ အမားအားျဖငစကားစျမညေျပာဆၾကသညျဖစသည။ သ႔ေသာ ထေကးရြာၾကေတြ႕ေနရေသာ ျပသနာရပမားက အမနတကယေဆြးေႏြးတငပငမႈမားကားမရခေခ။
သ႔ေသာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ မဆြယစညး႐းပြမားတြင ေဒသခ ျပညသမားက ေမးခြနးမားေမးခြငေပးကာ ျပနလညေျဖၾကားျခငး သည ထငသာ ျမငသာေသာ ျခြငးခကတစခ ျဖစသည။ အလားတေသာ ပစျဖင မဆြယပြ မားကငးပရာတြင အျခားေသာကယစားလယေလာငးမားမာ မထငမတထားေသာ တ႔ျပနမႈမား ျဖငၾကေတြ႔ခ႔ရမႈမားရသည။ ဥပမာအေနျဖင ျပညေထာငစၾက႕ခငေရး ႏငဖြ႔ၿဖးေရးပါတမ ေရြးေကာကပြ ၀ငကယစားလယေလာငးတစဥးသည မဆြယပြတစခတြင လယသမားမားမ ေမးျမနးသညေမးခြနးမားက နားေထာင လကခခရာတြင တကေရာကလာသညလယသမားမားမ ကယစားလယေလာငး ၏ဇနးသည မမတ႔၏လယေျမမားက မတရားသမးဆညးခေၾကာငး ထတေဖာ ေျပာၾကား ခၾကသည။
ရာထးဂဏသမကဥးစားေပးသညပစ (hierarchy) ႏင ဆကႏြယလကရေသာ ႐ႈေထာငမားကလညး ကယစားလယေလာငးမား၏ မဆြယေၾကာျငာေရး ပရပ မားတြင ထညသြငးၾကသည။ ေတြ႕ဆပြကတကေရာကလာေသာသတစဥးမ ဤအခကေပၚအေျခခ၍ သမ၏ ျပညေထာငစၾက႕ခငေရးႏငဖြ႕ ၿဖးေရးပါတ ကယစားလယေလာငးတစဥးအတြက ေၾကာျငာေရးလပငနးမား လပကငေပးေသာ ဓါတပသမားတစဥး ႏင ေျပာဆဖလယခေသာအေတြ႔အၾကမားက ေ၀မခသည။ ကယစားလယေလာငးမ ဓါတပဆရာအား ေၾကာျငာေရးရပပမားတြင အားကး ဖြယရာၾသဇာတကမ ရသတစဥးအေနျဖင ပေဖာေစလခေသာလညး၊ လကရ ေျပာငးလမႈအေနအထားအရ အေျခခလတနးစားမားႏငတစသားတညး အလပလပကငေနေသာပမးသညသာ ပမသငေလာလမမညဟ ျပနလည ေျပာၾကား အၾကျပခသည။
အငတာနကလထဆကဆေရး-ဆရယမဒယာ (social media) မားက ေရြးေကာကပြကာလတစခ႕တြင အထးသျဖင အသကငယရြယေသာ ကယစားလယေလာငးမားႏင ပါတအဖြ႕၀ငမားမ ကယျပန႔စြာအသးျပခၾကသည။ ဆရယမဒယာသည မေပးပအသပညာေပးျခငး ႏင လထႏင ဆကဆေရးမား အတြက အငမတနပငအေရးပါေပသည။ ဥပမာ၊ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင ကရငျပညနယဘားအျမ႕မ တငးရငးသားအမားစသည ေရြးေကာကပြအေၾကာငး သရချခငးမရေပ။ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြငမ Facebook ကလကခအသးျပႏငေသာ အဆငျမငစမတဖနး (Smart Phone) မားက ေကးရြာ မားတြငေဒသခလအမားမ အသးျပလာႏငျခငးေၾကာင ေရြးေကာကပြကယစားလယေလာငးမားႏင ပါတအသးသးမား၏ အေၾကာငးကပမေကာငးမြနစြာ သရလာခသည။
ေရြးေကာကပြ၀င ကယစားလယေလာငးေတာေတာမားမားသည Facebook ကအသးျပရနထတရြ႕ၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ Facebook အသးျပမႈ သညတစကယေရသး၊ ပဂၢလေရးရာစာမကႏာျဖစေသာေၾကာင မတခကစာမား (comments)ႏင အၾကမးဖကဆေရးတငးထြာျခငးက Facebook ပငရင အသး ျပသဘကမ ထနးခပရနခကခေသာေၾကာငျဖစသည။ သာဓကတစခမာ တပမေတာမဆႏၵမေပးမႈအေၾကာငးက အေျခခ၍ Facebookတြင အၾကမးဖက ေ၀ဖနမႈမားျဖစချခငးျဖစသည။ မမသညတပမေတာမဟ Facebook ကယေရး အကဥးတြင တစနညးနညးျဖင ေဖာျပထားေသာသမားက၊ အျခား Facebook သးစြသမားမ ယငးတပမေတာသားမားသည ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏင ဖြ႔ျဖးေရးပါတက မလြမေသြမေပးၾကလမမညဟ ယဆေသာေၾကာင Facebookမ
၅
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ
အၾကမးဖကတကခကေသာ မတခကေရးသားမႈ မားျပခသည။ တကေရာကလာသတစဥးမ သမ ႏင ေနျပညေတာတြင ေတြ႔ဆခေသာတပမေတာသား တစဥး၏ Facebookစာမကႏာတြင ဗလခပႀကး မငးေအာငလႈငႏင အျခားရာထးၾကး စစတပအရာ ရမားရပပမားႏင ျပညႏကေနသညအေၾကာငးက ေ၀မခသည။ ဤကသ႔ တပမေတာသားမားသည မမအေနႏင တပမေတာသားမား ျဖစေၾကာငးႏင တပမေတာအေပၚတြင ဂဏယမႈရျခငးႏငစပလဥး ၍ Facebook တြငထတေဖာျပမႈမားသည ျပညသလထ ႏငတပမေတာအၾကား လကရတြငရေနၿပးျဖစေသာ တစသးတစျခားစျဖစမႈႏင အေတြးအျမင မတပဋပကၡ ျဖစမႈမား ပမဆးရြားလာေစႏငမညကစးရမၾကသည။
ေရြးေကာကပြေန႔မတငမ ရကသတပတ အၾကမားတြင စစတပအရာၾကးမား အမားစ ေနထငေသာ ျမ႕မား၌ ျပညေထာငစၾက႕ခငေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးပါတမဆြယပြမား ႏင ဘာသာေရးဆငရာ မဆြယပြမားစြာက ျမငေတြ႔ခရသည။ ဥပမာ၊ ေရြးေကာကပြမတငမလအတြငး ဥး၀ရသသည ဗလခပမႉးၾကးေဟာငး ဥးသနးေရႊ ဆႏၵမေပးခေသာ ေနျပညေတာ၊ ဇမၺသရျမ႕နယတြင ႏစႀကမတငတင မန႔ခြနးေျပာၾကားခသည။ အျခားေသာ ၾက႕ခငေရး ကယစားလယေလာငးတခ႕သည အမးသား ဒမ ကေရစအဖြ႔ခပ အျပတအသတအႏငရမညက ႀကတငခန႔မနးမဟနတသည။ ေဒၚေအာငဆနး စၾကည လႊတေတာအမတအျဖစ ေရြးခယခေသာ ေနရာတြင ၾက႕ခငေရးကယစားလယေလာငး တစဥးမ သ၏အေနျဖင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက မေပးမညဟအခကေပၚအေျခခကာ မဆြယချပး အျခားသမားကလညး ေအာငဆနးစၾကညႏငမမတ႔ ႏစဥးလးက ေထာကခေပးရနေတာငးဆခသည။
လအမားမ ဗဒၶဘာသာ အမးသားေရး၀ါဒအဖြ႔ ျဖစေသာ မ.ဘ.သ သည ပဋပကၡျပသနာမားက ဖနတးလမမညဟ စးရမစတမားရခေသာလညး မဆြယပြကာလအတြငး ၾကးၾကးမားမား အၾကမးဖက မႈမား မရျခငးသညလညး စတ၀ငစားဖြယအခကတစချဖစသည။ ဤကသ႔ အၾကမးဖကျခငးမားကငးရသညအေၾကာငးရငးတစခမာ မဆြယပြမားက မနကေစာေစာ (၇)နာရတြင သ႔မဟတ (၇)နာရ မတငမတြင စတငေသာေၾကာင ျဖစႏငသည။ မနကေစာေစာကငးပရျခငးေၾကာင တကေရာကသ မားတြင မးယစေသာကစားသ နညးပါးကာ၊ လထက စညးကမးတကၾကပမတစစစရန ပမ လြယကေစခသည။ အထးသျဖင ယခင ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင ဤကသ႔ျဖစလမမညဟတစထစခ လကခႏငျခငး မရေသာလညး၊ ယခ ေရြးေကာကပြတြင စစယနေဖာငးမား၊ လကနကမား ႏငအၾကမးဖကမႈမား မဆြယခနအတြငး ကငးစင ေနျခငးက ေတြ႕ျမငမတသားခရသည။ ဤ ေရြးေကာကပြက လး၀“လြတလပျပး တရားမ
တသည”ဟ ေခါငးစဥမတပႏငေသာလညး ျပညသ အားလးသည ေရြးေကာကပြအေပၚတြင ေကနပေလးစားဂဏယခၾကသည။ အထးသျဖင ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရင (UEC) အေန ျဖင ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားက အငမတန ေကာငးမြနစြာ ကငတြယလပေဆာငခေၾကာငး ေတြ႕ရ ရသည။
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြမဆြယျခငးမ အျငငး ပြားဖြယပဋပကၡျဖစသည သြငျပငတစခမာ ပါတ အားလးမ မမတ႔၏ စတစကာမား၊ ဆငးဘတ မားက ၿပငဘကပါတမားမ ဖကဆး၊ ျဖတပစ ေၾကာငးဟဆခသည အခကျဖစသည။ ရနကနၿမ႕၏ ၿမ႕နယမားတြင ယငးသ႔ ျဖတခပစျခငးသည အမးသား ဒမကေရစ အငအားစ (National Democratic Force)ပါတအတြကအဓကျပသနာ တစရပျဖစခသည။ ဥပမာအေနျဖင တကေရာက လာ သတစဥးမ ေတာငအာဖရကႏငငတြင ပစတာ မားက ရညရြယခကပါပါဗဟာကက ျဖတ ပစမႈမား မၾကာခဏျဖစပြားကာ၊ ယငးသညမဆြယ ပြကာလမားအတြငး ဆကဆေရးတငးမာမႈမားက ျဖစေစသည အဓကအေၾကာငး အရငးတစခ ျဖစ သညဟ ထတေဖာေျပာၾကားခသည။
ျမနမာႏငငတြငထကသ႔ေသာ ပါတပစတာမား က ရညရြယခကပါပါ ဗဟာကကျဖတခမႈမား မရေသာလညး၊ တစရတစခါ အေသးစားျဖတခမႈ မားျဖစပြားပါက တစစတစဥးမၾကား၀ငေစစပေပးမႈမားလအပခေၾကာငးသရသည။ ယငးအေျခအေန ျပသနာမားသည ရမားထသ႔တငၾကားသညအထ မားေသာအားျဖင ၾကးထြားလာေလရကာ၊ မဆြယေရးလပငနးစမခန႔ခြသ မနေနဂာမား၊ ေရြးေကာကပြ၀င ကယစားလယေလာငးမားမ ဆငး ဘတမား ဖကဆးခရျပး ေနာကပငးတြင စစမး စစေဆးမႈမားျပလပေပးရန ေတာငးဆေလရခၾက သည။ ဤအခကမာ ပါတမားအၾကား ဆကဆေရး ႏင တစဥးႏငတစဥးအေပၚ ယၾကညမႈ အားနညးေနသညအေျခအေနက ေထာကျပလက ရသည။ အထးသျဖင ထသ႔ယၾကညမႈ အားနညးေနျခငးမားသည ၾက႕ခငေရးပါတႏင ဒမက ေရစအဖြ႔ခပပါတႏစခအၾကားတြင ေအာကေျခပငး၌ ျဖစပြားလကရသည။
အခ႕အေျခအေနမားတြင ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာကမရငမား၏ ေဒသခေကာမတ မားသည ပါတမားအၾကားျဖစပြားသညအျငငးပြား ျပသနာမားက ၾကား၀င ေစစပညႏႈငးေပးၾကရသည။ သာဓကတစခမာ ရခငျပညနယတြငျဖစပြားခေသာ လသရငၾကားျဖစခသည ျပညေထာငစၾကခငေရး
ႏငဖြ႕ျဖးေရးပါတမ ရခငအမးသားပါတ (Arakan National Party) ၏ ပစတာမားကသ႔ေသာ ဆငတ သညအစမးေရာငမားက ၎တ႔၏ ပစတာမားတြင အသးျပ၍ မဆႏၵရငမားက လမလညလညျဖားရန ႀကးစားခသညဟသည ျဖစရပတစချဖစခသည။ ေဒသခမေကာမရင အဖြ႔အစညးမ ၀ငေရာကေျဖရငး ေပးျပးေနာကပငးတြင ျပညေထာငစၾက႕ခငေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးပါတမ ထပစတာမား အသးျပျခငးကရပတန႔ ခသည။
ပါတအမားစမ လကခသေဘာတညထားေသာ ႏငငေရးပါတမားလကနာရမညကင၀တ (Political Party Code of Conduct) ထြကေပၚချခငးသည ေရြးေကာကပြႀကး အအားသငဖြယရာၿငမးခမးစြာ ျဖင ၿပးစးခသည အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစသည။ ထကင၀တမားေရးသားျခငးသည မရမျဖစအေရးပါ သညသမား (stakeholders) က တာ၀နသသ စနစတကျဖင မညသ႔မဆြယရမညက အတတကြ ေဆြးေႏြးတငပငမႈရေစခသညအျပင၊ ယငးသည ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ေဒသခ ညႏႈငးေျဖရငးေရးေကာမတမားအတြက ပါတမား အၾကား တငးမာမႈမားက ေလာခေျဖရငးေပးရာတြင အေထာကအကမားစြာေပးခသည။ ဤေကာမတ ငယေလးမား မညမအတငးအတာအထေအာငျမငမႈ ရသညမာ တစဖြ႕ႏငတစဖြ႔အၾကား ကြာျခားမႈမားရ သည။ အထးသျဖင ရခငျပညနယတြင ယငး ေကာမတမားသည အျငငးပြားဖြယပဋပကၡမား ျဖစပြားျခငးေရာငရားေရးတြင အဓကအားျဖင ပါ၀င ေဆာငရြကခသည။ မဆြယျခငးႏငစပလဥးသည ပဋပကၡမားကေျဖရငးရနအတြက ဖြ႕စညးထားေသာ ေဒသခပါတအဖြ႔အစညးမားအၾကား ဆကဆေရး စနစက ေနာငအနာဂတေရြးေကာကပြမားတြငသာ တးျမငေဖာေဆာငႏငေတာမည ျဖစသည။
အျငငးပြားဖြယပဋပကၡမားက ေျဖရငးျခငး Dispute resolution
၆
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ
အပငး (၂) PART 2
ျမနမာႏငင၏ သတငးမဒယာထေရာကေသာ၀နးကငရျခငးသည ယခငတြငမရခဘးေသာ မဆႏၵရငစာရငး ထငသာျမငသာရေစျခငး ႏင ေစေစစပစပရေစျခငးတ႔အတြကအေထာကအပျဖစသည။ မစာရငးမားက အစခြကာ၊ အတြစဥမားျဖင ေရးသားေဖာျပကာ ေဒသခရပကြက႐းမားတြင ထားရကပထားခၾကသည။ ၎မစာရငးမားကလညး ေရဒယ၊ ရပျမငသၾကား၊ ဂာနယသတငးစာ ႏင အငတာနကဆရယမဒယာမတဆင မစာရငးမားက စစစၾကရန တကတြနးခသည။ ထ႔အတ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငမ ၁၈ သနးေကာခန႔ေသာ တယလဖနးမကေဆရ (message) မားပ႔ကာ ျပညသမားက မစာရငးစစရန ႏႈးေဆာခသည။
ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမား၏ ထေရာကမႈ။ Efficacy of electoral process
မဆႏၵရငစာရငးမား Voter lists
အမားသျဖင မစာရငးလာၾကညသမားသည မမ တ႔၏ မသားစ၀ငမား၊ သငယခငးမားကယစား မစာရငးစစေပးခေၾကာငးသရသည။ အခ႕ေသာ သမားသည မမတ႔၏ ေကးရြာရပကြကရးမားမ မစာရငးတစခလးက ဓါတပမားရက၍ Facebook တြငတငကာ လဥးေရအေရအတြကမားႏငသမမားေအာင Facebook တကခ (Tag) လပေပးခကာ လအမားက သတ႔၏နာမညပါမပါ၊ မနမမနစစေဆး ရနတကတြနးႏႈးေဆာခၾကသည။
၁၀၀ရာခငႏႈနးလးလးေသာ ႏငငသားမား အမညမစာရငး အမနတကယ လာေရာကစစေဆး ေသာေနရာမား ကမာၻတစ၀မးလးတြင အနညးငယ မသာရသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင ပထမဆး ထတျပနခေသာ မဆႏၵရငစာရငးမ ေနာကဆးထတျပနသညစာရငးအထ (၄)သနးခန႔ ေသာအမညမားက အဆငဆင ျပနလည ျပငဆင ေျပာငးလျခငးအခကသည ျပညသမားအေနျဖင မအေရးႏငပတသက၍ တကၾကြစြာ လႈပရားပါ၀င ဆငႏႊမႈပမရျခငးႏင ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရငမ အမားျပညသတ႔၏ လအပခကမားႏင အည လအပခကမားက တတႏငသမမဆငးမတြ တာ၀နသသျဖင အားထတေဆာငရြကမႈမားရခ ေၾကာငးက ရညညႊနးေဖာျပလက ရသည။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ေရြးေကာကပြျဖစစဥတြင ျပညသမား ဤကသ႔ပါ၀ငဆငႏႊမႈမာ အေတြ႕ အၾကသစတစရပသကသကသာ ျဖစေသးသည။ ၎သည အနာဂတေရြးေကာကပြမားတြင ေရြး ေကာကပြ ေကာမရငျပစသညမစာရငး ေစစပတက မနကနမႈႏင အေျခချပညသမားမစာရငးမား လြယကစြာ ရရစစေဆးႏငေစျခငးတ႔အတြက ပမေကာငးမြနစြာေဆာငရြကေပးႏငမည အဓကကေသာ အေထာကအပမား ျပလပႏငမညဟ ယဆရသည။
လေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ႏႈနးျမငမားေသာ ေနရာ ေဒသမားျဖစသည ရနကနျမ႕၊ လႈငသာယာျမ႕နယ မားကသ႔ေသာေနရာမားတြင မစာရငးမားျပစ
ျခငးမား၊ မေပးျခငးလပငနးစဥမား စမေဆာင ရြကရာတြင အငမတန ခကခ႐ႈပေထြးျပး၊ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရင၏ စမ ခန႔ခြေရးအေနျဖင ေစာဒကတကေ၀ဖနမႈမားစြာက ရရခသည။ မဆႏၵရငမားပါ၀ငေရးႏင မဆႏၵပညာ ေပး အထးသးသန႔ လႈ႕ေဆာစညးရးပြ (campaign) မား ေဆာငရြကကငးပခေသာလညး၊ မစာရငး အမညစာရငးေပးသြငး ေဖာငတငခသမားအနက မားစြာေသာသတ႔သညမစာရငးတြင နာမညပါ၀ငခ ျခငး မရခေပ။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ ျမငမားေသာ ဤကသ႔ေသာေနရာမားတြငမစာရငး မနကနေအာင ျပငဆငျခငးလပငနး ႏင အမေထာငစ စာရငးအေျခခ ကာ အမညစာရငး စစစမတတမးတငျခငးလပငနး တ႔သည ေရြးေကာကပြေကာမရငအတြက အငမတနရႈပေထြးခကခကာ ေခါငးခဖြယအလပ တစချဖစခသည။ အခ႕ေဒသမားတြငအေထြေထြ အပခပေရးဥးစးဌာန (General Administrative Department)မ ေရြးေကာကပြ စမခန႔ခြေရး လပငနးမားတြင ပမတကၾကြစြာ တာ၀နယ ေဆာငရြကေပးခသည။
မစာရငးမနကနေအာငစစစျခငးႏင မစာရငးကပမေကာငးမြနေအာငေဆာငရြကျခငးတ႔ကျပလပရာတြင အခကအခမားၾကေတြ႕ရျခငးတ႔၏ အေၾကာငး အရငးတစစတတစပငးမာ မစာရငးမားက လ၀ငမႈ ႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား ဥးစးဌာန၏ အမေထာငစစာရငးမားႏင အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန၏စာရငးႏစခေပါငးက အေျခချပစကာ စာရငး ထတျပနချခငးေၾကာငျဖစသည။ ျမနမာႏငင တြင စာရငးအခကအလက မမနမကနျဖစပါက သကဆငသည အျခားအဖြ႔အစညးတစခကေစာဒက တကရန ၀နေလးအားနာတတေသာ ယဥေကးမႈ ရျခငးေၾကာင၊ အမားအယြငးမားရပါကျပငဆင ေလမရေသာ ထစာရငးမားရ အခကအလက မားမာ မနကနတကျခငးမရေပ။ ထသ႔တကမနကနမႈ မရေသာ စာရငးႏစခေပါငးက အေျခခချခငးေၾကာင
ရလာဒအေနျဖင ထတျပနေသာမစာရငးမာလညး တက မနကနမႈမရခေခ။ အမားျပညသလထမ ေနာကပငးမစာရငး မမနကနမႈမားကကယျပန႔စြာ ေ၀ဖနခေသာလညး၊ မစာရငးတြင အမားအယြငး မားစြာပါရျခငး၏ အေျခခအေၾကာငးရငးကျပနလည ထတျပနရငးလငးချခငးမရေပ။ လအမားသည အမညစာရငး မမနကနမႈေၾကာင မရမားတြင မေပးခြငက ျငငးပယျခငးမား ခရမညေလာဟေသာ စးရမမႈ ျမငမားခေသာလညး၊ အဆးတြငေမာလငထား သကသ႔ ျငငးပယခရမႈမားမျဖစခေပ။ ႀကးမား ကယျပန႔ေသာ မဆႏၵရငစာရငးမားက ဒစဂစတယ နညးပညာသးကာျပစျပနၾကားမႈအေပၚ အထးသျဖင ေ၀ဖနခေသာလညး၊ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရငအေနႏင ၎သည အနာဂတ ေရြးေကာကပြ မားဆငရာ စမခန႔ခြေရးလပငနးမားတြင အေထာက အကမားစြာ ျဖစမည ျဖစေသာေၾကာင ဒစဂစတယ နညးပညာ သးချခငးသည မနကနေသာဆးျဖတခက ျဖစေၾကာငး တ႔ျပနအသေပးခသည။
အေစာပငးစာရငးမားတြင အခ႕ေသာသမား ၏ အမညမားသည စာလးေပါငးမမနမကန ေဖာျပ ျခငးခခရသျဖင၊ ေနာကပငးမစာရငးျပနလည ေစစပ စစစေရးလပငနးအဆငအဆငတြင အမညမားက မနကနေအာင ထပခါထပခါ ျပငဆငခရသည။ ထ႔အတ၊ အခ႕ေသာေဒသမားတြင ေဒသခ ေနထင သ မဟတေသာသမား၏ အမညစာရငးမားက ျပနလည ထတပယရျခငးမားကေဆာငရြကခၾကရ သည။ အဓကအားျဖင ကရငျပညနယ၊ ဘားအျမ႕ ကသ႔ေသာအျခားေဒသမားသ႔ ထြကခြါသြားသည ေရႊ႕ေျပာငးသမားစြာရေသာ ေနရာေဒသမားတြင ေရႊ႕ေျပာငးသမားသည အကးခစားခြငမားဆး႐ႈးမည ကစးရမျခငးႏင ဗရကေရစစနစျဖစသည ဌာန ဆငရာ အဆငဆငသ႔တငျပရမည ႐ႈပေထြးေသာ အလပမားက မေဆာငရြကလေသာေၾကာင မလက မတပတငထားေသာေနရာ၏ စာရငးတြငသာထားရ လၾကသည။ အကးရလာဒအေနႏင ထကေသာ
၇
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ၈
ေနရာမားတြင မစာရငးတြင မေပးႏငသညဆႏၵရင အေရအတြက မားစြာနမပါးခရာ၊ တစခ႕ေဒသမား တြင ၅၀ ရာခငႏႈနး ထကပင နမကနညးပါးခသည။
ဤေရႊ႕ေျပာငးသမားသည မေပးရနအတြက ထငးႏငငမျပနလာေကာငး ျပနလာခလမမညဟ ယဆရသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ႏင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ျပညပမ ျပနလာ၍ မေပးရန အထးအေလးထား တကတြနးသညက မတခကျပခရေသာလညး ရမးျပညနယရ တငးရငးသားပါတမားအေနျဖင ျပနလာမေပးေရးက ထကသငသေလာက အေလးထားေဆာငရြကချခငး မျပခေပ။ သ႔ေသာလညး၊ အကယ၍ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငမ ထငးႏငငရေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား မေပးရနအတြက မရမားက နယစပေဒသမားတြင ဖြငလစထားရေစကာမ၊ ထငးရအရာရမားမ တရားမ၀င ေနထငသမား၊ သတမတကာလထက ေကာလြနေနထငသမားက ဖမးဆးရန ေရာငတခင ေနထငခြငဗဇာမားစစကာ လာဘေတာငးဆမႈမား စသညအကးဆကမားက ျဖစပြားေစမညျဖစသည။
ျခငသးသပရေသာ မေပးခြငရရေရးေသခာမႈရေစရန ျပညသမားမ တကၾကြစြာပါ၀ငခၾကရသည။ အဆးစြနအေနျဖင၊ ဤသ႔ျပညသမားမပါ၀ငေဆာင ရြကရျခငးအခကသည စပလဥးလကရေသာ ျမနမာ ျပည ဥပေဒျပေရးႏင ဗရကေရစလပငနးစဥမား၊ ထ႔အတ ႏငငသားမတတမး ျပျခငးမားအေပၚ ေမးခြနး ထတစရာမား ျဖစေစခသည။ လကရ အေနအထားအရ ႏငငသားအျဖစမတတမးျပျခငးသည အစးရႏငအဆက အဆရသညလမားသကသကကသာ စာရငးသြငး မတတမးတငသည ကန႔သတမႈမားရေသာစနစတစခ ျဖစသည။ ဤကသ႔မျပညစကန႔သတမႈမားရေနေသာ ႏငငသားမတတမးစားရငးမားက ေရြးေကာကပြတြင ဒစဂစတယနညးပညာအေျခခထားသည မဆႏၵရင စာရငးအျဖစ ဖြ႔ၿဖးဖနတးခသည။ သ႔ေသာလညး ဤအခကသည အရပဖကျပျပငေျပာငးလေရး (civil reform) က မညသ႔ေဖာေဆာငသြားမညဟေသာ ေမးခြနးကသ႔ပင၊ ျမနမာႏငငအေနျဖငအျခားေသာ လပငနး စဥမားျဖစေသာ အရပဖကမတတမးတငျခငး (civil registration)၊ ႏငငေတာတညေဆာကေရး (state building) ႏင ဗရကေရစစနစေဖာေဆာငေရး (bureaucratization) စသညအေပၚ မညသ႔ ဆကလက ကငတြယသြားမညဟေသာ ေခါငးစဥၾကးေအာကတြင ရေနသည က႑ေသးေသးေလးတစခသာျဖစသည။
ဆႏၵမေပးခသမားသည မနကနစြာမညကသ႔ မေပးရ မညက ေကာငးမြနစြာ သရနားလညပေပါကသည။ ေဆြးေႏြးပြတကေရာကသမား ေစာငၾကည အကခတခ ေသာမရမားတြင မလေမာလငထားသကသ႔ ပယမ မားစြာမရခေပ။ အခ႕ေသာ မေပးသမားသည
လ႕၀ကမမားက မညသညမပးထတြင ထညရမညက မေသခာမႈမားရခသည။ သ႔ေသာ အကယ၍ လ႕၀က ဆႏၵမေပးသမ မပးမားထညပါက တာ၀နရမရးမႉးမ မပးမားယြငး ထညခေၾကာငး မတတမးတငကာ ေစာငၾကညအကခတေနသမားက အေၾကာငးၾကား ၾကသည။ ထ႔ေနာက မရပတေသာအခါ ထမမားက မပး အမနထသ႔ျပနလညေရႊ႕ေျပာငးထညကာ၊ မေရတြက ခသည။
ၿမ႕နယအဆငႏငေဒသခမ႐မားမ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငအရာရမားသည ဆႏၵမေပးျခငးလပငနးစဥ (voting process) က တရားမတစြာႏငတညျငမ ေအးခမးစြာျဖင စမခန႔ခြလပေဆာငခၿပး၊ မေပးသမား လြတလပစြာ ေရြးခယ ဆႏၵမေပးႏငေရးက အေလးထား ေဆာငရြကခသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပမ ကယစားလယမား၊ ေထာကခသမား ျပ႒ာနးထားေသာ လကနာရနကင၀တ (Code of Conduct) က ခးေဖာကေသာအခါ (ဥပမာ- ပါတ ဆႏၵမဆြယပြမ တရပအကႌမားက မရမားအနး၀တဆငျခငး) တာ၀နရ ေရြးေကာကပြအရာရမ ၿငစြနး လကရေသာ စညးမဥး စညးကမးမားျဖင ခကခငးသတေပးခၾကသည။
အမးသားမတပတငကတတြင ေရးသားေဖာျပထား သည တငးရငးသား အမးအစားႏင ေနထငသည တငးေဒသၾကး/ျပညနယအေပၚတြင မတည၍ မဆႏၵရငမားသည ထေဒသႏင ကကညေသာတငးရငး သားေရးရာ၀နၾကးက ေရြးေကာကတငေျမာကမေပး ရန လ႕၀ကမျပားအပ တစခရရၾကသည။ သ႔ေသာ တငးရငးသား ကယစားလယမေပးရာတြင မတပတင ေဖာျပပါတငးရငးသား ျဖစေၾကာငးအေရးနင စပလဥး၍ ျပသနာကစၥရပမားရခသည။ ျဖစရပ အေတာမားမားအရ၊ လနညးစ တငးရငးသား စစစစ တစခခ ျဖစေၾကာငး မတပတငထတြင ေဖာျပထားသည သမားသာ မေပးပငခြငရျပး၊ တငးရငးသားႏစခ (ကျပား) အေနျဖင မတတမးတငထားခရသမား (ဥပမာ၊ ဗမာ-ကရင) သ႔မဟတ မတပတငတြင မညသည တငးရငးသား အမးအမညျဖစေၾကာငး ရငးလငးေဖာ ျပထားျခငးမရေသာသမားမာမ မေပး ခြငမရရခေခ။
အလားတျဖစရပတစခမာ ရနကနျမ႕တြင ေနထငေသာ မြနအမးသမးတစဥးအား လအပ သတမတခက လဥးေရထကပမနညးပါးေန ျခငးေၾကာင ကယစားျပ မြနတငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမရသျဖင ကရင(သ႔မဟတ) ရခင တငးရငး သား ေရးရာ ၀နႀကးေရြးေကာကေရး မႏစခအနကမ တစခခကေပးရန ကမးလမးခသည။ သမ၏ တငးရငးသားလမးစမ ကယစားျပေသာသ မရ ေသာလညး သမအေနျဖင ‘တငးရငးသားလမး’ တစချဖစေနျခငးေၾကာင အနညးဆးမညသည တငးရငးသားေရးရာ၀နၾကးတစဥးဥးကမဆ မေပးေရြးခယ ခြငက ရရထကသကသ႔ျဖစေနသည။
အလားတျဖစရပတစခမာ မဆႏၵစာရငးက မစစေဆးမေသာ ကရငအမးသမးသည မစာရငးတြင
သမသည မညသညတငးရငးသား ျဖစေၾကာငးက မနကနစြာ မတတမးတင ေရးသားထားျခငး မရျခငးေၾကာင ကရငတငးရငးေရးရာ၀နၾကးက မေပးခြငမရရခေပ။ ယငးသည ျမနမာ ဗရ ကေရစစနစ၏ မားျပားလေသာ အပခပေရးဌာန အဆငဆငမားတြင ျမနမာတငးရငးသား လမးစ အမးမးကြျပားျခငးမားႏင စပလဥးသညအေၾကာငး အရာမားက တကေသခာစြာ နားလညသေဘာ ေပါကမႈမရျခငးႏင တစခါတစရတြငမညသည တငးရငးသားလမး ျဖစေၾကာငးက မတတမးတငရန မေသခာမႈမား အငမတန ျမငမားစြာရေၾကာငးက ေထာကျပလကရသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြငျပ႒ာနးထားသည တငးရငးသား ၀နႀကးမား၏ အခနးက႑မာ မရငးမလငးမႈမား ရေသာလညး တငးရငးသား အသငးအ၀ငးမားအေနျဖင မမတ႔ႏင စပဆငေသာ တငရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမားက ေရြး ေကာကပြဆႏၵမေပးမႈတြင စတပါ၀ငစားျခငး ျမငမား ေၾကာငးကေတြ႔ရခရသည။
ႀကတငမ ေပးႏငမေပးႏငမႈကစၥသည တာ၀န ရ ေရြးေကာကပြ ၾကးၾကပေရးအရာရမားႏင လး၀ သကဆငပေပါကသည။ ကခငျပညနယတြင သတငးဂာနယသမားမား အေနျဖငႀကတငမေပးရန အတြက ခြငျပမန႔ရရန အငမတန ခကခခ ေသာလညး၊ ရနကနၿမ႕တြငမ မဆႏၵရငမားသည ေရြးေကာကပြရက မတငမ ေဒသခေရြးေကာကပြ ေကာမရင႐းသ႔ မမ၀ယယထားေသာေလယာဥ လကမတက ျပသႏငပါက ႀကတငမက လြယကစြာ ေပးႏငခသည။ ႀကတငမေပးမႈမားတြင မရငမား၏ ဆႏၵမေပးမႈမားႏင စပလဥး၍ သာမနထက ပ၍ ဂရတစက အေလးထား ေဆာငရြကမႈမားရခသည။ ရနကနၿမ႕၏ မထငမရား ေရြးေကာကပြရးတြင လတစဥးမ ျပညသ႔လႊတေတာအတြက မားယြငးစြာ မေပးခရာ၊ တာ၀နရအရာရမ ထအမားအယြငးက သတျပမေသာအခါ၊ မေပးခသညသက သြားေရာက ရာေဖြကာ ရးသ႔ျပနလာ၍ မနကနစြာ ႀကတငဆႏၵမ ေပးေစခသည။
မေပးျခငးျဖစစဥ Voting process
Image: Taungoo, Gerard McCarthy, 2015
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ၁၀
အပငး (၃) PART 3
ေရြးေကာကပြရလာဒမား Election results
မေရတြကျခငး၊ ႀကတငမ ႏင ရလာဒမားကထတျပနျခငး Counting, advanced vote and release of results
ေယဘယအားျဖင မေရတြကျခငးသည စနစတကအစအစဥအလကျဖစၿပး မားေသာအားျဖင ျပညတြငးေစာင ၾကညအကခတေသာသမားႏင ပါတအရာရမားမ မရအတြငး မေရတြကျခငးမားက ၾကည႐ႈၾကပမတခၾကသည။ ေနရာအမားစတြင အငမတနအေရးပါသညေရြးေကာကပြကင၀တမား ႏင အည မရလာဒမားက မရမား၏ အျပငဘကတြင မေရတြကျခငးလပငနးၿပးစးသည ႏငတၿပငနက ထတျပနကပထားခၾကသည။
မရလာဒမားက အခနအတငးအတာ မညမအထ ျမနျမနဆနဆနျဖင ထတျပနႏငသညမာ တာ၀နရ ေရြးေကာကပြေကာကမရင အရာရ၏လပရပကငရည ကြမးကငမားအေပၚမတည၍ မားစြာကြျပားမႈမား ရသည။ ထ႔အတ အသးျပခသညမေရတြကျခငးစနစမားအေပၚမတညကာ (ဥပမာ၊ လႊတေတာ အသးသး၏ ႀကတငမမားက ေရြးေကာကပြေန႔တြင ေပးသညမမားေရတြကျခငး မတငမတြင ႀကတင ေရတြကျခငး) မမားကမညမႏႈနးအထျမနျမနဆနဆန ေရတြကႏငမႈအေပၚ သကေရာကမႈရသည။
၂၀၁၀ ခႏစေရြးေကာကပြတြင မလမလညျခငးႏင ပတသက၍ အေ၀ဖနခခရဆးႏင အစြပစြခခရဆးေသာ ႀကတငမအေရးကစၥက ၂၀၁၅ တြင တစနညးတစဖျဖင ေျပာငးလ စမခန႔ခြလပေဆာငခသည။ ေရြးေကာက ပြရကတြင ေပးခေသာ မအေရအတြကေရတြကျပး ေနာကပငးမ ႀကတငမအေရအတြကက ထတျပနခ ေသာလညး၊ ယခေရြးေကာကပြတြင မားေသာအား ျဖင ႀကတငမမားက မရအတြငးတြငေရးဥးစြာ ေရတြကခၾကသည။ ျမနမာတစႏငငလး အတငးအတာ အေနျဖင ျမငေလျမငထမရေသာပစမဟတ ေသာလညး၊ ရနကနၿမ႕ရမရမားမ ႀကတငဆႏၵမအမားစသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပက ေထာကခသညမမားျဖစေန သည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ ပါတအေန ျဖင ႀကတငဆႏၵမေပးသညကစၥႏင ပတသက၍ ၂၀၁၀ ကထကပင ယခအေခါကတြင ပမအေလးထား ပါ၀ငလႈပရားခသည။ ပါတေထာကခသမားက ႀကတငဆႏၵမေပးရာတ႔တြင အကအညအေထာက အပ စစဥမႈမားေပးခသည။ ယငးသည ႀကတငမေပး သညကစၥ ပြငလငးျမငသာမႈ ပမရေအာင ေထာကပ ကညခသည။ သ႔ေသာလညး ႀကတငမပြငလငးျမငသာ မႈႏငပတသက၍ သသယကငးရငးမႈမား မကငးစင ခေပ။ အဓကအားျဖင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယ မားတြင ႀကတငဆႏၵမမားမရသ႔ေရာကရလာသညအခနႏင ႀကတငမမားမညသ႔ေရတြကျခငး စသည အျငငးပြားျပ နာရပမားရခသည။
မရမားအျပင ေရတြကမရလာဒမားက ေနျပည ေတာရ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငထသ႔၊ ႏင ျပညသလထမားထသ႔ မညမျမနျမနဆနဆနျဖင
ဆကသြယျပနၾကားေရးႏႈနးမာ ျပညနယတစျပညနယ ႏင တစျပညနယ၊ တငးေဒသၾကးတစခႏငတစခ အေပၚ မတညကာ ကြျပားမႈမားရခသည။ အလပ သေဘာျဖစစဥအရ ဗဟ ေနျပညေတာသ႔ မေပးပ႔မ တငးႏငျပညနယေကာမရငခြမားမ ေရြးေကာကပြ ရလာဒမားက ေရးဥးစြာ လကခစစညးရမညျဖစသည။ သ႔ေစကာမအခ႕ေဒသမားတြင(ဥပမာ ရမးျပညနယ) ရလာဒမားကသကဆငရာ ခရငရးမားသ႔တစဆင မပ႔ေတာဘ ပမျမနဆနေစရနအတြက ေနျပညေတာ သ႔ တကရကပ႔ခၾကသည။ ေနာကဆကတြ အကးဆကအေနျဖင ရလာဒမားအေၾကာငးက ရငးလငးစြာ သရႏငျခငးမရျခငးတ႔ ျဖစေစခကာ၊ မလမလညသညဟေသာ ထငျမငယဆခကမားက ထြကေပၚေစခသည။ သ႔ရာတြင ေနျပညေတာတြင တစႏငငလးမ ရလာဒမားက လကခစမခန႔ခြျခငးႏင ရလာဒမားက ႏ၀ငဘာ (၉)ရကမ စ၍ထတျပနချခငး ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ၿမ႕ေတာသစ ေနျပညေတာအေပၚ အမားမ စတ၀ငစား အာရစကခမႈမားရေအာင ေဆာငရြကႏငခသည။
ကးေၾကာငးဆကစပလကရေသာ အရာတစခ မာ၊ အထးသျဖင ေရြးေကာကပြၿပး အေစာပငး ရကမားတြင ေရြးေကာကပြ ရလာဒထတျပနရာ၌ အခနေႏးေကြးမႈမားရသညဟ ေစာဒကတက ေ၀ဖနမႈမားရချခငး ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ေရြးေကာကပြအျပး ငါးရကအတြငး ၈၀ရာခငႏႈနး မေသာ လႊတေတာထငခေနရာမားက ထတျပနႏငခသည ျဖစ ရာ၊ ယငးႏႈနးသည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြႏငႏႈငးယဥလင အခနအတငးအတာတစ၀ကခန႔မသာ ၾကာျမငခသည။ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငအေနႏငမေရတြကျခငးျဖစစဥ အဆငအဆငအေၾကာငးႏင အဘယေၾကာင မရလာဒကမနကနစြာထတျပနႏငရန အခနအတငးအတာ တစခလအပေၾကာငးက ေရးဥးစြာ ႀကတင ရငးလငးေျပာၾကားခသငေပသည။
၂၀၁၅ ေရြးေကာကရလာဒထတျပနေၾကညာမႈအေပၚ အမားျပညသမစတ၀ငစားမႈအားသညလညး အတကအခပါတကယစားလယအေရအတြကနညးပါးလသျဖင ျပညေထာငစၾက႕ခငေရးႏငဖြ႕ျဖးေရးပါတက မညသညနညးႏငမ အႏငရ ယဥၿပငႏငျခငးမရသျဖင
မညသည ရလာဒထြကထြကအကးမထးျဖစခေသာ လစတ၀ငစားမႈနညးခသည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြႏင ဆန႔ကငဘကျဖစခသည။ ၂၀၁၅ တြင ေရြးေကာကပြအေနအထားမာလညးကြာျခားၿပး၊ အတကအခပါတမအစးရဖြ႔ႏငေခ အငမတနျမငမားသျဖင ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြရလာဒထတျပနမႈတြင လအမား၏စတ၀ငစားခရမႈျမငမားစြာရရခသည။ ၂၀၁၀ ႏင ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမားအၾကား အျခားသသာထငရားေသာ ျခားနားခကတစခမာ ေရြးေကာကပြရလာဒစမမတသား ျခငးႏင ၎တ႔က အေထြေထြေရြးေကာကပြ ေကာမရင မထတျပနခကမားအရ ၿမ႕နယမားအဆငမ တကလာ ေသာ ရလာဒမားအားလးမာ တကမနကနမႈမား ရျခငးျဖစသည။ ယခင၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင မရခေသာ၊ ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားက ေစာငၾကည အကခတခေသာ အဖြ႕မားက ရလာဒမား သည မားေသာအားျဖင မနကနမႈရခေၾကာငးက အတညျပခသည။
အသစျဖစေသာ မဒယာ၀နးကငသညျပညတြငးႏင ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးမားက မေရတြကျခငးႏင စပလဥး၍ သတငးပ႔ အေၾကာငးၾကားမႈမား ေဆာငရြက ျခငးတြင အေထာကအပမားစြာေပးခေသာ အေရး ပါသည က႑ျဖစခသည။ ေရြးေကာကပြမားအေတာ အတြငး အၾကမးဖကမႈမားကငးသျဖင၊ သတငး အခကအလကမား ျပနၾကားမႈမားသည ‘မရလာဒမား ေစာငဆငးျခငး’ ႏင ‘ပဋပကၡမား’ တ႔ႏင စပလဥးသညသတငးမားသာျဖစၾကသည။ ျမနမာႏငင ေရြးေကာကပြ မရလာဒ ေရတြကထတျပနမႈသည မေရတြကျခငး ျဖစစဥတြင ေ၀ဖနေစာဒကတကမႈမား ရာႏငခရခေသာ အာဖရကတကေတာငပငးရ မဇမဘခႏငင (Mozambique) ၏ ၂၀၁၄ ေရြးေကာကပြ ႏင ႏႈငးယဥလင ဆန႔ကငဘက ျဖစခသည။ ထ ေရြးေကာကပြတြင မေရတြကမႈရလာဒမားက လမလညေျပာငးလျခငး အခြငအေရးက ဖနတးႏငရန လပစစမးမားႏင တယလဖနးဆကသြယမႈကြနရကမားက တမငရညရြယခကပါပါ ျဖတေတာကခသည ဟေသာ အခငအမာအဆျပမႈမားရခသည။
Facebook ၏ အခနးက႑သညႏငငေရးအရ တာ၀နခမႈအတြက ယႏ ရားတစခအေနျဖင ပါ၀ငချခငး
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ ၁၁
Image: Taungoo, Gerard McCarthy, 2015
မာ မတခကျပဖြယျဖစသည။ အဓကအားျဖင၊ ေရြးေကာကပြအၿပး လအမား၏ Facebook သတငးစာမကႏာမားေပၚတြင ရကသတပတကာလအတြငး တစေန႔လင ေလးႀကမခန႔မ ေရြးေကာကပြရလာဒမား အဆကမျပတသတငးပ႔ေရာကရေန ျခငးေၾကာင ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငမ မရလာဒမားထတျပနေနျခငး ျဖစစဥက လအမားမသရေအာင ဖနတးရာတြင အကအညမားေပးခသည။ သ႔ေစကာမ ၿမ႕ျပေဒသမားျဖစေသာ ရနကန၊ ေနျပညေတာကသ႔ေသာ ေနရာမားတြင ေရြးေကာကပြေကာကမရငမ ရလာဒမားက လက၀ယရရေနၿပျဖစသညဟ ယဆရ ေသာလညး ေရြးေကာကပြအၿပး ရကအတနၾကာမ ရလာဒမားထတျပနမႈအေပၚ အားမရစတပကမႈမားရခသည။
ရလာဒမားသည ႐ႈပေထြးၿပး စတ၀ငစားအအားသငဖြယေကာငးေသာ မဆႏၵရငမား၏ အမအကင (voter behavior) မားက ထတေဖာျပခသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပသည ေနရာအမားစတြင အနေရာငမား ဖးလႊမးကာအႏငရရခသည။ ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏငဖြ႕ျဖးေရး ပါတအေနျဖင ျမနမာျပညအလယပငးမႏေလး တငးေတာငပငးရ မတလာၿမ႕ကသ႔ ေသာေနရာမားတြင လႊတေတာအမတေနရာမား က ႀကၾကားအႏငရေအာင ေဆာငရြကႏငခသည။
ျမနမာႏငငတြင မဆႏၵရငအမအကင (voter behavior) သမငးေၾကာငး ႏင ပတသက၍ ေလလာထားျခငးမရေသာေၾကာင၊ ဤရလာဒမားအဘယေၾကာင ရရချခငးအေၾကာငးတရားမားက နားလညသေဘာေပါကရန အတားအဆး အခကအခမားျဖစခသည။ အေျခခအားျဖင၊ ျပညသမားသည လြနခေသာ ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြတြင မေပးခသကသ႔ အဘယေၾကာင ယခတြငလညး မေပးရသညက ကြ ႏပတ႔အေနျဖင ေကာငးမြနစြာလလေလာကေလာကနားလညသေဘာေပါကျခငး မရေပ။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ဤနယပယတြငသေတသန စစမးေလလာမႈမားျပလပ ျခငး အလြနအားနညးေနလကရရာ၊ ၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြ မတငမကာလ၌ အထး သျဖင လနညးစတငးရငးသားေဒသမားတြင မဆႏၵရငအမအကငေနာကကြယတြငရေသာ ဆငျခငေတြးေခၚမႈမားက ေလလာျခငးမားျပလပရန လအပသည။
မညသ႔ဆေစကာမ၊ ေယဘယအားျဖင ေရြးေကာကပြသည အာဏာရငအပခပမႈ လကေအာကမႈ လႊတေျမာကေရး ဆႏၵခယပြႀကးဟ လကခထားၾကသည။ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႕ခပ (NLD) ၏မဆြယစညးရးေရးပါအခကမားသည ေဒၚေအာငဆနး စၾကည၊ စစအပခပေရးစနစက ပယဖကျခငးႏင မဆႏၵနယမားႏင ကကညေသာ (လနညးစတငးရငးသားမား အပါအ၀င) ျပနလညျပျပငေရးဂတက၀တအစရသည အခကမားျဖငဥးတညေဆာငရြကခသည။
တငးရငးသားပါတမား ေအာငျမငမႈမရရချခငးမာ ေဒသခတငးရငးသားမား ႏင လမးေရးခယခကမား တစခတစစညးတညးမျဖစဘ အစတစတအျဖာျဖာပငးျခား ကြထြကျခငးအေၾကာငးတရားႏငဆကႏြယလကရသည။ အခ႕ေသာ ပါ၀ငတကေရာက သမားက ‘တငးရငးသားမားေပးေသာဆႏၵမ’ (ethnic vote) မားသည ၿမ႕နယတစခ အတြငးတြင ယဥၿပငေနေသာ ပါတစမားေၾကာင မမားကြထြကျခငးမား ျဖစႏငသည ဟတငျပေျပာဆခသည။ အျခားသမားက တငးရငးသားမားက လး၀သးသန႔ကယစား ျပေသာ ပါတတစခဖြ႕စညးတညေဆာကႏငမညေလာ၊ ထ႔အျပင အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပပါတသည တငးရငးသားေဒသမားတြင အမးသားပါတအျဖစ ရပတညေန လကရရာ တငးရငးသားပါတမားပါ၀ငသည ႏငငေရးစမကနး(political project of ethnic parties) တစခလး အေနျဖင အဓြန႔ရညတညတ ႏငမညေလာဟ ေမးခြနး မားထတခသည။
အဓကအားျဖင ကရငျပညနယ၊ ဘားအၿမ႕ႏင သေတာငႀကးၿမ႕မားမ ေလလာ ခကမားအရ တငးရငးသား လနညးစမေပးသမားက ေရြးေကာကပြသည တစႏငငလးႏင သကဆငေသာ အမးသားျပျပငေျပာငးလေရး (national transformation)
မဆႏၵရငအမအကငႏငစပဆငေသာ ကနဥးထငျမငခကမား Initial perceptions of voter behaviour
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ၁၂
အတြက အခြငအေရး တစရပျဖစသညဟ လကခ ယၾကညၾကသည။ ဤေဒသမားမ တငးရငးသား မဆႏၵရငမားသည “ကယအမး/လမး တစခအတြက ပမဟတဘ၊ တစတငးျပညလး ေျပာငးလေရးအတြက မေပးရနလအပသည” ဟ ခယခက တစရပရရာ၊ ယငးသည ေစာငၾကည အကခတသ အမားစမ လကခ ေလမရေသာ တစေသြးတစႏငငတညး သားခငး ျဖစသည ဟေသာ ယၾကညခကက မးေမာငးထးျပလက ရသည။
တငးရငးသားပါတမား အစတစတအျဖာျဖာ ကြထြကေနေသာ ႏငငေရး ေရစးေၾကာငး မ ပစေျပာငး ခြထြကကာ၊ ပါတမား အတတကြ ေပါငးစညးေသာ အခါ (ဥပမာ- ရခငျပညနယ) ယငးစစညးထားေသာ ပါတမား သည ပ၍ေအာင ျမငမႈမား ရရေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ထ႔အတ၊ ရမးျပညနယတြငေကးလကေဒသမားမ ရမးလမးမား ေထာကခ မေပးခသညဟယဆရေသာ ရမးတငးရငးသားမား ဒမကေရစအဖြ႕ခပသည (Shan Nationalities League for Democracy) ပါတဖြ႔စညး ထေထာငခသည ရမးျပညေျမာကပငးေဒသတြင လႊတေတာအမတေနရာ မားစြာက အႏငရရခသည။ အျခားတစဖကတြငမ၊ ရမးတငးရငးသားမား ဒမကေရစအဖြ႕ခပ သပတေမာကၿပးေနာကပငး ရမးတငးရငးသားမား ဒမကရကတစပါတ (Shan Nationalities Democratic Party) က ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ၌ အႏငရေအာငျမငမႈရရေအာင အေထာကအပေပးခေသာ ၿမ႕ျပေနလလတတနးစားကနသညမားသည ပါတေျပာငးကာ ၂၀၁၅ ခႏစတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတက မေပးခၾကသည။
အလားတေသာ တငးရငးသားေရးႏင တစႏငငလး အမးသားေရးအၾကား လြနဆြသညျပသနာတစရပက မြနျပညနယတြင ဆႏၵမေပးသမားမ မြနတငးရငးသားလမးကယစားလယမားက ေထာကပလသကသ႔၊ “ေျပာငးလျခငး” အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတအတြကလညးမေပးလခသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတမ တငးရငးသားေဒသမားအသးသးတြင အသးျပသညနညးဗဟာကကငသးကာ ေဒသခ မြနလမး ကယစားလယက ယဥၿပငေစျခငးျဖင ဆႏၵမတစမေပးျခငးျဖင ဆႏၵႏစခလးက ၿပးျပညစေစ ခသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပအေနျဖင လနညးစတငးရငးသားေဒသမားတြင အဘယေၾကာင ေအာငျမငမႈမားစြာရရခသညက သေတသနမားပမျပလပရနလအပသည။ တငးရငးသားပါတမားအေနျဖင အႏငမရရျခငးမားသည တငးရငးသားပါတမားအေၾကာငး က ေဒသခအမားမ ကယကယျပန႔ျပန႔ မသရျခငးေၾကာငလား (သ႔မဟတ) သတ႔၏ မ၀ါဒ အဆျပခကမား သည ဆႏၵမရငမားႏင တထပတညးကကကညမႈမရျခငး ေၾကာငလား စသညေမးခြနးမား ေမးဖြယရသည။
အခ႕ေသာေနရာေဒသမားတြင ဆႏၵမေပးျခငးက ဖကသမးျခငးမား (အထးသျဖင ရမးျပညနယတြင တငးရငးသားပါတမားမ မမတ႔ပါတအေနျဖင ေအာငျမငမႈ
မားရရႏငသညဟ ယဆရေသာေနရာမားတြင မေပးျခငးအစအစဥက ျပနလညရပသမးျခငး) ကသ႔ ျဖစရပမားသည တငးမာမႈအတငးအတာတစခအထ ျဖစေစရေသာ အေၾကာငးရငးတစရပ ျဖစခသည။ ဧကနစငစစတြငမ ဆႏၵမေပးျခငးက ဖကသမးရန ထတျပနသညအခနမားအေပၚ မတည၍ဆႏၵမေပး ျခငးကဖကသမးရသညအေၾကာငးအရငးအမးမ းရသည။ အဓကအခကမားအားျဖင အခနတကဆငမႈ (timing)ႏင ထေဒသတြင တညရသညအစးရအမး အစားမားေၾကာငျဖစတတသည။ အခ႕ေသာၿမ႕နယ မားတြင အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနသည ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားက စမႀကးၾကပရမည ေဒသခလမားျဖင ဖြ႕စညးရမညေကာမတတစခက မဖြ႕စညးႏငျခငး၊ သ႔မဟတ မဖြ႕စညးလျခငးတ႔ေၾကာင မဆႏၵရင စာရငးမကပမအခနတြင ေရြးေကာကပြ မေပးျခငးကဖကသမးၾကသည။ အျခားေနရာမားတြင မစာရငးက ထတျပနၿပးျဖစေသာလညး ေရြးေကာကပြ မတငမကာလအတြငး လကနကကငအဖြ႕မားအၾကား ပဋပကၡမား ျဖစပြားေသာေၾကာင အေထြေထြအပခပ ေရးဥးစးဌာနအေနျဖင မေပးျခငးကရပသမးၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင အေျခအေနအရဆႏၵမ ေပးပြဖကသမး လကရသျဖင မမေပးခရေသာလညး၊ အခ႕ေသာ
ေနရာေဒသမားတြင လအမား၏ႏငငေရး ပါ၀င လႈပရားမႈမားေသခာစြာရျခငးေၾကာင ထသ႔ဖကသမးျခငးသည ေရြးေကာကပြျဖစစဥအေပၚတြင လး၀စတ၀ငစားမႈ မရျခငး သ႔မဟတ လး၀ပါ၀ငမႈမရျခငးမားျဖစေစသည ဟ ယဆ၍မရေပ။
တငးရငးသားေဒသမားရ ေရြးေကာကပြရလာဒမား ဤသ႔ထြကေပၚ လာရျခငးကျဖစေစသည အျခား အေၾကာငးအရာတစရပမာ ထေဒသမားမအမားစေသာ ေနရာမားတြင ပါ၀ငမေပးခသမား အေရအတြက ေလာနညးေနချခငး ျဖစသည။ ယငးသည ႏငငေရး ပဋပကၡမားေၾကာငျဖစႏငသည။ သ႔ေသာ အေျခအေန အမားစတြင ဤေနရာေဒသမားသည ထငးႏငငႏင တရတႏငငကသ႔ေသာ အမနးခငးႏငငမားသ႔ ေရႊ႕ ေျပာငးေနထငမႈႏႈနး ျမငမားသညေနရာမား ျဖစေန ၾကသည။ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥမားအေပၚ ဆႏၵမ ေပးသမားမ စတပါ၀ငစားမႈ မရျခငးေၾကာငလညး ျဖစႏငသည။ ၎သည သေတသန ပမျပလပရန လအပေသာ အပငးတစခ ျဖစသည။
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ ၁၃
ျမနမာနငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈအေပၚ ေရြးေကာကပြ၏ အကးသကေရာကမႈImplications of elections for Myanmar’s transition
ေရြးေကာကပြရလာဒမား၏ရညညႊနးခကမားအရ ျပညသ႔လႊတေတာ (ေအာကလႊတေတာ) ႏင အမးသား လႊတေတာ (အထကလႊတေတာ)တ႔တြင အမတေနရာအမားစက အႏငရခေသာေၾကာင ျပညေထာငစလႊတ ေတာေနရာအမားစမာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပမရရပါသည။ ရလာဒအေနျဖင အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပသည ဒတယပါတတစခခ၏ ေထာကပမႈကမလအပဘ ဥပေဒမားျပ႒ာနးႏငမညျဖစသညအျပင၊ သမၼတေလာငးသးဥးအနကမ ႏစဥးကေရြးခယတငေျမာကႏငမညျဖစသည။
ဤကသ႔ ေအာငျမငမႈႀကး ရရခေသာျငားလညး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျပငဆငရနအတြက လႊတေတာ အမတ (၇၅) ရာခငႏႈနးမ ျပညလးကြတ ဆႏၵခယပြ ကငးပေရးက ေထာကခရမညျဖစရာ ျပငဆငေရးမာ လြယကမညမဟတေပ။ ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမား ရ ၿမ႕နယအေရအတြက အေတာမားမားတြင ဆႏၵမ ေပးျခငးမားကဖကသမးခရာ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ ျပျပငေရးေဖာေဆာငရာတြင အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပအေနျဖင “သတရေသာ စစသားတစဥးတညး သာမဟတ၊ စစသားအေရအတြက အေတာမားမား” အား စညးရးသမးသြငးရန လအပသည။
ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင ပါ၀ငယဥၿပငသညပါတ ၉၁ ရသညအနကမ ၁၀ ပါတထက နညးေသာပါတ အေရအတြကသာ လႊတေတာအမတေနရာမားက အႏငရသျဖင ေရြးေကာကပြသည ႏငငေရးပါတ အေရ အတြက ေတာေတာမားမားက တျဖညးျဖညးႏငကဆး ေပာကကြယသြားမည အလားအလာကေဖာညႊနးလက ရသည။ ႏငငတ၀နးရ ၿမ႕နယအသးသးတြငပါ၀ငယဥ ၿပငေနေသာ ကယစားလယမားစြာႏင ရးမားရေသာျငား လညး၊ ဥးေန၀ငး၏ တငးရငးသားစညးလးညညြတေရးပါတ (National Unity Party) သည အမးသားပါတ ႀကးတစချဖစေသာလညး တစေနရာသာအႏငရရခ ေသာေၾကာင ယငးပါတအေနျဖင ကဆးခနးသ႔ ဥးတညေနသကသ႔ျဖစသည။
ျမနမာႏငငတြင အငအားႀကး ပါတႏစချဖစသည အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတႏင ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးပါတတ႔ အဓကယဥၿပငသည ႏစပါတစနစက ေဖာေဆာင လကရသည။ သ႔ေစကာ မ တငးရငးသား ပါတမားသည အခ႕ေသာေဒသမား တြင ပါတအငအားႀကးလႊမးမးမႈက ဆကလကထနးသမးႏငလကရသည။ အမးသား တးတကေရးပါတ (National Development Party)သည ျပညလးကြတ ႏငငတစ၀နးလးတြင အမတေလာငး ေနရာအေတာ မားမားက ၀ငေရာက ယဥၿပငခေသာလညး၊ ဤေရြးေကာကပြတြင ထငခတစေနရာမ အႏငရရခ ျခငးမရသညအတြက ထပါတသည ၂၀၂၀တြင တတယပါတႀကးတစခအျဖစ ရပတညႏငျခငးရမရမာ
မေသခာေပ။ ပ၍အေရးပါေသာအခကတစခကမာ၊ တငးရငးသား မဆႏၵရငမား အမးသား ဒမကေရစဖြ႕ခပကမေပးချခငးအခကမာ ျမနမာႏငငေရးတြင ေရးယခငကတညးက လကခယဆထားသည တငးရငးသားႏင အမးသားေရးသစၥာေစာငထနးမႈ ဟေသာ ရေနသညသေဘာထား ႏစရပအၾကား ႐ႈပေထြးကာနားလညရနခကခမႈက ထတေဖာညႊနး ဆလကရသည။
ေဒသႏ ရအဆငတြင ျပညေထာငစၾက႕ခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတသည သသာသညမဆႏၵရငအေရအတြက ပမာဏတစခအထ သမးသြငး ဆြေဆာငႏငခသည၊ မားေသာအားျဖင ျမနမာႏငငအလယပငးၿမ႕နယတစခ ခငးစတြင ၂၀ မ ၂၅ ရာခငႏႈနးအထ ေထာကခမရရခ သည။ ဤအခကအရ ယငးပါတအေနျဖငအနာဂတ ပါတေအာငျမငမႈရရေအာင အေျချပ၍တညေဆာက ႏငသည ေရြးေကာကပြဆငရာ အေျခခအတျမစမား ရေနသညက ေဖာညႊနးလကရသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၂၀ တြင မမားသအႏငယစနစ (the first past the post electoral system) မ အခးကကယစားလယ ေရြးေကာကျခငး စနစ (proportional representation) သ႔ ေျပာငးလႏငျခငး မျပႏငသေရြ႕ ၾက႕ခငေရးပါတအေနျဖင လႊတေတာအမတေနရာ အမားစက အႏငရရရန ခကခလေပသည။ ယခစနစ သည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပပါတအတြက ေကာငးကးျဖစသျဖင လာမညပါလမနတြင ဤေျပာငးလမႈကေတြ႕ျမငႏငမညမဟတေပ။
ေရြးေကာကပြေၾကာင ဗဒၶဘာသာ အမးသားေရး၀ါဒ ႏင ဆကစပကာျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡ ျပသနာမားက ျပနလည ေျပာငးလေစခသညအျပင မ.ဘ.သအဖြ႕ သညလညး မရလာဒမားေၾကာင သငခနးစာရရခသည။ မဆြယကာလမားအေစာပငးတြင တငးတငးမာမာ ပရယာယဆနဆန ေျပာဆမႈမား ျပခေသာလညး၊
ေရြးေကာကပြ ရကမတငမ ညေနပငးတြငမ မ.ဘ.သ အဖြ႕မ ေရြးေကာကပြျဖစစဥႏင အာဏာလႊေျပာငး ျခငးမားကစၥရပမား အဆငေျပေခာေမြ႕စြာရေရးတ႔က အာေပးေထာကခသည ေၾကညာခကတစခကထတျပန ခရာတြင ေလသေပာေျပာငးသြားသည အေျခအေန တ႔ရခသည။ မ.ဘ.သ အဖြ႕၀ငအခ႕ႏငေဆြးေႏြး ချခငးမားအရ မဆြယစညးရးပြမားတြင အမးသား ဒမကေရစအဖြ႕ခပပါတက တကခကထားသည လကကမးေ၀စာမား ျဖန႔ေ၀မႈသည ႏငငေရးဆနလြနး သည ဟေ၀ဖနမႈမား ရခၾကသည။
မ.ဘ.သအဖြ႕အေပၚ လအမား၏အျမငသေဘာ ထားမားမာ အဂၤလပစာသတငးစာဂာနယမားတြင ေရးသား ေဖာျပထားေသာ သေဘာထားတငးမာသည ဆရာေတာ ဥး၀ရသအား ပေဖာတငျပပ ကြာျခား လသည။ လအမားမ ဥး၀ရသသည ဌငးတ႔အား ကယစားျပျခငးမရပါဟေျပာဆခသည။ ထ႔အတ မ.ဘ.သအဖြ႕သညလညး အာဏာရငအစးရက ေထာကခသည အဖြ႕အစညးတစခမဟတေၾကာငးႏင ေရးရးစြ အမးသားေရး လႈပရားမႈတစခသကသကသာ ျဖစသညဟလး၀ လကခထားၾကသည။ ဤသ႔ထားရသည လကခယဆ ခကမားက၊ မ.ဘ.သ အဖြ႕မ ႏငငေရးပါတမားႏင အျပနအလနဆကဆေနမႈမားတြင အထးသတထား ဆကဆရေသာ ရခငျပညနယႏင မတ လာၿမ႕ကသ႔ ေသာေဒသမားက ၾကည႐ႈျခငးျဖင သကေသအျဖစ ႏငေတြ႕ရႏငသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ဘာအၿမ႕ကသ႔ေသာ တငးရငးသားေဒသမားတြင အမးသားတးတကေရးပါတအား မ.ဘ.သ ကြနယက အခတအဆကမားမ အေထာကအပမား ေျမာကမား စြာေပးသညက ေတြ႕ရရသည။
အဖြ႕အစညး၏ ကယေရးအကဥးတြင သဃာ မဟတသည သာမနအသငး၀ငအေရအတြက ေထာငႏငခ၍ရသညဟ ေဖာျပထားေသာလညး၊ အမနတကယတြင ႏငငတ၀မးလးမ မ.ဘ.သအဖြ႕၏ အသငး၀ငအေရအတြက ထမအထရမညမာ မေသခာ ေပ။ ဆရာေတာမားမ ဖတေခၚေသာေၾကာငသာ ရဟနးသဃာအမားစသည တာ၀နအရပါ၀ငၾကသျဖင ဘနးႀကးေကာငးမားမ ရဟနးသဃာမားအဖြ႕၀ငျခငး
အပငး (၄) PART 4
ဗဒၶဘာသာအမးသားေရး၀ါဒ၏ အနာဂါတ Future of Buddhist nationalism
၂၀၁၅ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး- အကဥးခပ၁၄
မားသည ေလာရရသာရသည။ ထ႔အတ မ.ဘ.သ အဖြ႕အေနျဖငယခအခနအတငးအတာအထ ႀကးႀကးမားမား ေအာငျမငမႈ အေကာင အထညေဖာႏငျခငး နညးလ သျဖင ၎အား စတ၀ငစားမႈမားလညး တစဆတစဆေလာနညးလာျခငးမားလညးရသည။ ဥပမာ၊ ၂၀၁၅ ေဆြးေႏြးပြညလာခတစခတြင မဘသအဖြ႕သည ထငး ႏငငမစးပြားေရးလပငနးရင တစဥး၏အကအညျဖင ေရဒယ အသလႊငရတစခ ဖြငလစမညဟ ေၾကညာခ သည။ သ႔ေသာ တဆကတညးတြင ျပနၾကားေရး၀နႀကး ဥးရထြဋမ ထထတလႊငေရးလငစငကေပးရန ျငငးပယခ သည။
အဓကေသာ ေမးခြနးတစခမာ မ.ဘ.သအဖြ႕၏ ေနာက လပငနးစဥတစခမာ မညသညျဖစပါသနညး၊ ဗဒၶဘာသာက ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငဘာသာျဖစရန အတြက အစးရအားတြနးအားေပးမညေလာ၊ရဟငဂာဟ အသအမတ ျပထားေသာသမား၏ ႏငငသား စစစေရးလပငနးစဥမားက မညကသ႔တ႔ျပန မညနညး စသညတ႔ျဖစသည။ အေၾကာငးမာ ဥး၀ရသအေနျဖင အမးသားဒမကေရစအဖြ ႔ခပအပခပမႈေအာကတြင အမးဘာသာကာကြယေရးဥပေဒမားအတြကစးရမမသညဟအတအလငးေျပာၾကားျခငးေၾကာငျဖစသည။
သ႔ေသာလညး ေနာကတကလာမညလႊတေတာတြင ဥး၀ရသႏင မဘသအဖြ႕ကေထာကခသည သဃာမားအေနျဖင မညသညဖအား၊အခကအခမားက ရငဆငရမညမာ မေသခာေပ။ အဓကအေျခအေန တစခအေနျဖင မယား/လငၿပငယျခငးကတားျမစသည ဥပေဒျပ႒ာနးရနႀကးစားေနမႈအေပၚ လကရတြင ဗဒၶသာဘာအမးသမးမားမ မမတ႔၏အမေထာငဘက ဗဒၶဘာသာအမးသားမား အမေထာငေဖာကျပနရာတြင ဆးမျပစဒဏေပးရန ယငးဥပေဒကအသးခေနျခငးမား ေၾကာင မ.ဘ.သ အဖြ႔၀ငမားႏငအျခားသမားမ ယငး ဥေပဒ ျပ႒ာနးျခငးေဆာငရြကမႈက ေ၀ဖန႐ႈ႕ခေနၾက သည။ လတတေလာတြင မ.ဘ.သ အဖြ႕သည အဖြ႕အစညး အသြငေျပာငးလေရးလပငနးမား ေဆာင ရြကေနသညမာအတအကပငျဖစကာ၊ ၂၀၂၀တြင ယခႏငမတညေသာပစျဖင ျမငရေကာငးျမငရလမ မညျဖစသည။ ၂၀၂၀ တြင ေရြးေကာကပြ အေျခအေန ေျပာငးလပါက အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ အေနျဖင အငအားနညးသြားကာ၊ မဆႏၵရငမားသည ဘာသာေရး အမးသား၀ါဒ၏ လႊမးမးမႈက ပမခရမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လကရအခနတြင မဘသအဖြ႕အေနျဖင ၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြကပ၍ အေလးထား၊ အာရစးစက ေနသညဟဆလင အၾသဖြယရာဟ မဆႏငေပ။
လကရတြင အမးသား ဒမကေရစအဖြ႕ခပအေနျဖင ၎တ႔သည မ.ဘ.သအဖြ႕ႏင၊ သာသနာေရးရာ
၀နႀကးဌာန၏ စမခန႔ခြေရးေအာကရ အစးရ ေကာေထာကေနာကချပသည သာသနာ နာယကအဖြ႕ (သဃာမား) တ႔ျဖင မညကသ႔ ေစစပညႇႏႈငးလပကငလမ မညနညးဟေသာ ရႈပေထြးလသည ေမးခြနးမားရသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအပါအ၀င၊ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပမလအမားစသည ဘာသာေရးႏင ႏငငေရး (state) ကခြျခားသည ဘာသာေရးႏငမဆကႏြယသည စနစတစခက အေကာငအထညေဖာလၾကသည။ သ႔ေစကာမ၊ ၎တ႔၏ကယပငျဖစသည လမႈ-ႏငငေရး ေမာမနးခကမား (socio-political vision) အရ၊ ႏငငေတာ၏လပပငခြငက အသးျပကာ သာသနာေရး ၀နႀကးဌာနအေပၚတြငအာဏာသကေရာကေစျခငးအားျဖင သဃာမားအေပၚတြင ၾသဇာလႊမးမးမႈမား ျပႏငမညျဖစသည။
ထကသ႔ေသာ ျပနာရသညကစၥတစရပမာ အဓကအားျဖင ၀နႀကးခပသစ တစဥးခန႔အပျခငးႏင စပလဥး၍ အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပအေန ျဖင ရခငျပညနယရ ပဋပကၡမားက မညသ႔ေျဖရငး မညနညးဟေသာအခကျဖစသည။ ေရြးေကာကပြ ဆႏၵမဆြယပြမားတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ပါတက ျပငးျပငးထနထနကန႔ကြကခေသာလညး၊ ရခငအမးသားပါတအေနျဖင ယငးပါတႏင ပးေပါငး လပကငေဆာငရြကမညဟ ဆးျဖတထားေၾကာငး ဆကာ မမတ႔ပါတမတစဥးဥးက ၀နႀကးခပ ေနရာတြင ခန႔အပရနေမာလငထားေၾကာငးက ထတေဖာေျပာၾကား ခသည။ ရခငျပညနယ၏ ပဋပကၡအၾကမးဖကမႈမားက မကယတြယလျခငးမားေၾကာင၊ အဖြ႕ခပပါတအေနျဖင တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက စစတပမအရာရဗလခပ ႀကးတစဥးဥးက ခန႔အပႏငေကာငးခန႔အပလမမညဟ ယၾကညရသည။
အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပအေနျဖငလညး ႏငငအပခပေရးၿမ႕ေတာ၊ ျမနမာျပည၏ ေကာကမကရတနာ ကနသြယမႈ အဓကေစးကြကတစချဖစသည ေနျပည ေတာ၏ ေရ႕ေရးအတြကလညးဆးျဖတေရြးခယမႈမားျပ လပရမညျဖစသည။ ေနျပညေတာၿမ႕ေတာတ၀နးတြင ရာႏငခေသာ ေကာကမကရတနာျပခနးမား၊ ႀကးမား ေသာအစးရလေနမႈအမယာဖြ႕ၿဖးေရးမားသည လသ မရဘအေဆာကအအ သကသကမားအျဖစသာ တညရေနၾကသည။ ေနျပညေတာသည ေဒသတြငးေတြ႕ဆစရးပြမားမရသည တစႏငငလး၏ အျခားေနရာတစခႏငမ မတေသာ အထးသးသန႔ဇနျဖစသညအျပင၊ ေနျပညေတာ ၏ ၿမ႕နယ(၈)ခက တာ၀နယရသည ၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတ (City Development Committee) ကသးသန႔ ဖြ႔စညးခန႔အပထားသည။
အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပအေနျဖင ႏငငေတာသမၼတဥးသနးစနအေကာငအထညေဖာခသည ၿငမးခမး ေရးလပငနးစဥမားတြင ပါ၀ငပတသကလပကငျခငးမား ရမညမရမညမာလညးေသခာကြျပားျခငးမရေသးေပ။ ထ႔အတ ဂပနႏငင၏ ပါ၀ငပတသကျခငး မရမသာ ပါ၀ငေကာငးပါ၀ငမည၊ တရတႏငငကလညး မမတ႔
အေနျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ ေနာကတဆငက ေထာကပကညမႈမားေပးရန စတအားထကသနလကရေၾကာငးဆထားသည။
အစးရအဖြ႕အစညးတစပငးျဖစသည ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငအေနျဖင အဓကကေသာ ပမ ေကာငးမြနသည ျပျပငေျပာငးလေရးမားက ေဆာငရြကခသည။ ပါ၀ငတကေရာကလာသတစဥးမ ၂၀၁၂တြင ေရြးေကာကပြေကာမရငႏငေတြ႕ဆခသညသမ၏အေတြ႕အၾကမားကေ၀မခသည။ ယခငတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငႏင မညသ႔ဆကသြယရမညကသရခသညသအေရအတြက အနညးအကဥးသာရခၿပး၊ ေကာမရငအေနျဖငလညး ဥေရာပသမဂ ၢ (European Union) ႏငတစႀကမတညးသာ ေတြ႕ဆခသညက ေလလာေတြ႕ရခသည။
သ႔ေစကာမ၊ ေျခာကလတာကာလအတြငး ေရြးေကာကပြ ေကာကမရငသညႏငငျခားသားမားအား ႒ာနအတြငး၀ငေရာကလပကငခြငေပးသည ျမနမာ အစးရ၏ ပထမဆးေသာအဖြ႕အစညးေအဂငစမားအနကမ တစချဖစလာခသည။ အေစာပငး အရပဘကလ႔အဖြ႕ အစညးမ တကၾကြလႈပရားသမားသည ေရြးေကာကပြ ေကာမရငႏင ပးေပါငးလပကငေဆာငရြကရန တြန႔ဆတျပး မေသခာမႈမားရခေသာလညး၊ ေကာမရငသည ေရြး ေကာကပြမားမတငမ လပငနးစဥအဆငအဆငတ႔တြင အရပဘက လ႔အဖြ႔အစညးအပစမားႏင (၁၈)လတင ၾကာေအာငေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားကငးပခရာ အခနၾကာ လာသညႏငအမ ထအျမငသညလညးေျပာငးလလာခသည။
လပငနးစဥမား ေဆာငရြကမႈအစပငးမားတြင ယၾကညမႈ မားအားနညးခသညအျပင၊ အဓကအေရးပါ သညအဖြ႔အစညး/ပါတ (stakeholder) မားသညလညး အခငးခငးနးစပမႈမရဘေ၀းကြာခသည။ သ႔ေစကာမ အခနတစႏစတာကာလ ၾကာၿပးေနာကတြင၊ ဤအဖြ႕ မားမ လကနာရနကင၀တ (Code of Conduct) ႏင ျပညတြငးျပညပ အကခတ ေစာငၾကညသမား အခနးက႑ပါ၀ငသည ေရြးေကာကပြျဖစစဥ အေျခခ ခကမားက သေဘာတညခၾကသည။
ႏငငတကာအသငးအ၀ငးမအားေပးေထာကခခသည ဤသ႔ေသာ ယၾကညမႈ တညေဆာကေရးလပငနးမား သည ႏ၀ငဘာလ(၈)ရကေန႔တြငေနာကဆးအဆးသတခသည ေရြးေကာကပြျဖစစဥအတြက မရမျဖစအေရးပါ ေသာလပေဆာငမႈမားျဖစသည။ ရလာဒမားေၾကာင ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငသည ယၾကညရ ေသာျမနမာျပညသ႔အဖြ႔အစညးေအဂငစတစခ အျဖစ ေပၚေပါကခသည။ ထအတြကေၾကာင ေရြးေကာကပြ
အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပအတြကခကခေသာေရြးခယမႈမား Hard choices for the NLD
ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဖြ႔ၿဖး တးတကမႈမားThe development of the Union Election Commission
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလျမနမာသေတသနစငတာ ႏင ရနကနတကသလ၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန၏ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ ၁၅
သည တငးျပညတညေဆာငေရး (state-building) ျဖစစဥ၏ အေျခခကေသာ ယႏ ရား တစချဖစသည အျပင ျမနမာအစးရအေပၚ တရား၀ငလကခယၾကညမႈ ရရလာေအာငတညေဆာက ေပးသည အေရးပါေသာ ျဖစစဥတစခအျဖစ ရႈျမငသးသပသငသည။ သ႔ေစကာမ၊ ျမနမာႏငငရ မဆလငလမးမား၏ အခြငအေရးႏင အဓကအားျဖငရခငျပညနယရ လ႔အသငးအ၀နး တစခ႕က မေပးခြငရပသမးျခငးမား စသညေမးခြနးထတဖြယရာအခကမားအရ ဤေရြးေကာကပြတြင အျငငးပြားဖြယရာမားႏင သေဘာကြလြစရာမားလညး ရေၾကာငးသးသပႏငသည။
ႏငငေရးပြငလငးဖြ႕ၿဖးမႈအခကကၾကညလငေရြးေကာကပြကငးပခနကာလမား အေတာအတြငး ပြငလငျမငသာ ျခငးယဥေကးမႈတစရပထြနးကား လာခ သညက ေတြ႕ ျမငရသည။ ၎သည ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ ေကာမရငအေပၚထားရေသာ တရား၀ငျဖစမျဖစ လကခယဆခကမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈရ ပမာထငရားအေရးပါလသည။ ေရြေကာကပြျဖစစဥ တစခလး ေျဖာငမတမနကန ျခငးရေစသညဟ ယဆ ရေသာ အေျခခကေသာအေၾကာငးအရငးအခကတစခ မာ မရမားတြင ေရြးေကာကပြ၀ငအမတေလာငးမား၊ ပါတကယစားလယမား မကေမာကတညရေနျခငး တ႔ေၾကာငျဖစသည။
Facebook တြငကယစြာအသးျပျခငး မရခသည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြကာလတြငကငသးခေသာ အေလ အထတစခမာ ေရြးေကာကပြရလာဒႏင ေရြးေကာကပြ ရးသားေျဖာငမတမနကနျခငးႏင စပလဥးေသာ သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြသရလပါက နးစပရာ အသမတေဆြမားအား ဆကသြယေမးျမနး ျခငးမားျပရသည။ သ႔ေသာ ၂၀၁၅ တြငမ၊ဆႏၵမရမား အတြငးတြင အကခတေစာငၾကညသမားရျခငးေၾကာင ပြငလငးျမငသာမႈပမရရကာ၊ ရလာဒအေနျဖင အမားမ မေရတြကျခငးႏင ေရြးေကာကပြရလာဒမားက ပမ၍လကခယၾကညချခငးျဖစသည။
ယခငေရြးေကာကပြကာလမားတြငဖြ႕စညးခသည အရပဘကလ႔အဖြ႕အစညးမားႏင ယငးအဖြ႔အစညးမား ေဆာငရြကခသည စြမးရညျမငတငေရးလပငနးမားသည လကရတြငမညသ႔မညပျဖငဆကလကတည ရေနသညမာရငးလငးမႈမရေပ။ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြတြင ေငြေၾကးေထာကပသ အလႉရငမားမ အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမား၏လပငနးေဆာငတာမားက ေနာကဆကတြေလလာသးသပေထာကပ ျခငး (follow up) ျပျခငးမား အားနညးခသည။ ၂၀၁၅
ေရြးေကာကပြတြင အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညးမား၏ ပါ၀ငလႈပရားမႈမားသည ပစေျပာငးကာ ႏငငေရးတြင ဆငျခငေတြးေတာႏငမႈႏင စတ၀ငစားပါ၀င လႈပရား ႏငမႈရေသာ ႏငငသားမားျဖစလာေရးက အေထာက အပမားေပးချပး၊ ဤသ႔ေဆာငရြကမႈမားသည ေရရည ဆကလကတညတေနမညဟ ေမာလငရသည။
သ႔ေစကာမ၊ ဤအဖြ႔မားေရြးေကာကပြလပငနး စဥတြင မညမအတငးအတာအထ ပါ၀ငလႈပရားခ သညမာ ေငြေၾကးစးဆငးမႈ ႏင အလႉရငမား၏ေငြေၾကး ေထာကပမႈမားအေပၚ မတည၍ တစဖြ႕ႏငတစဖြ႕အၾကား သသာထငရားေသာ ကြာျခားခကမားရသည။ ဤ ေထာကပ လႉဒါနးမႈမားသည ေရြးေကာကပြၿပးသည
ႏငတၿပငနက ေငြေၾကးျပတေတာကသြားၾကသည အတြက၊ ေနာငေျခာကလအၾကာတြင ဤသမား အေနျဖင မညသညကစၥမားဆကလကေဆာငရြကမညနညးဟေသာ ေမးခြနးတစခေမးဖြယရသည။ မနကနေသာအေထာကအပမားရရပါက ဤအဖြ႕မားသည ဒမကေရစစနစ ပမၾက႕ခငလာေရးေဆာငရြကရာတြငအဓကကသည ေနာကအစးရတစဆကတကလာသညအခနထတငေအာင ဆကလက၍ ေစာင ၾကည အကခတေလလာျခငးကျပလပမည လထ တစရပလး၏ႏငငေရးစတပါ၀ငစားမႈအေရးဆကလက ျမျမရနအတြက အကအညေပးလမမညဟ ယၾကညရ သည။
အရပဘကလ႔အဖြ႕အစညး ႏင ပြငလငးျမငသာျခငး ယဥေကးမႈ Civil society and a culture of transparency
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလ
ရနကနတကသလ
၂၀၁၅ ခႏစ ျမနမာေရြးေကာကပြအား အဓပၸါယဖြငဆျခငး
(စာတမးအကဥးခပ)
ျမနမာသေတသနစငတာ
အာရႏငပစဖတေကာလပ
ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလ
ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာန
ရနကနတကသလ
Department of International RelationsUniversity of Yangon
ပါေမာကၡ ေဒါကတာေခာေခာစန႒ာနမႉး၊ ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ႒ာနရနကနတကသလအးေမးလ: [email protected]
ေဒါကတာ နကလပစ ဖာရာလ ညႊနၾကားေရးမႉး၊ ျမနမာသေသသနစငတာ ၾသစေၾတးလအမးသားတကသလအးေမးလ: [email protected]
ANU Myanmar Research CentreANU College of Asia & the Pacific
CRICOS #00120C
ဆကသြယရန
ဝကဆဒ: http://seasiainstitute.anu.edu.au/myanmar-burma-studies
